galego bacharelato

8/20/2019 galego bacharelato

http://slidepdf.com/reader/full/galego-bacharelato 1/5

TEMA 1. SOCIOLINGÜÍSTICA.-1. As funcións sociais da lingua. Conflito e diglosia. Esteeoti!os e !e"u#$osling%#sticos& a s'a e!ecusión nos usos.

A función esencial dunha lingua é a de servir como medio de comunicación entre os membros dunhacomunidade e pode concretarse (ou non) noutras máis específicas: función de identidade, familiar,laboral, local, institucional, cultural e internacional. Cando algunha delas é desempeada por outra

lingua falamos de lengua (inoi$ada. A convivencia ling!ística é a situación máis habitual dado "ue as apro#imadamente $%%% linguascoecidas repártense nuns &%% 'stados e#istentes, mais raramente esta convivencia é pacífica:- uns casos o poder político e económico impón a sa lingua oficial provocando a desaparición

da lengua autóctona (o caso do latín en *allaecia). + o "ue coecemos como su)stituciónling%#stica.

- outros casos as das linguas conviven, aínda "ue con usos distintos: unha convértese en*ege(ónica (tamén chamada lingua A, dominante ou lingua de cultura) e desenvolve asfuncións socialmente relevantes (institucional, cultural, internacional) e a outra convértese enlingua (inoi$ada (tamén chamada lingua +, dominada ou idioma cuberto) e o seu uso ficaprogresivamente restrin#ido a ámbitos orais, colo"uiais, etc. este caso falamos de con,i,enciadiglósica e prodcese un conflito entre as das linguas. o caso da comunidade ling!ísticagalega a convivencia diglósica vénse producindo desde o século -.

conflito ling%#stico non é máis "ue o refle#o das tensións socioling!ísticas "ue se producen entreas daslinguas desde o momento en "ue a lingua dominada pretende recuperar os ámbitos dos "ue foidesposuída poladominante. A resolución do conflito só pode ser a su)stitución ling%#stica da /ingua 0 pola /ingua A, ou aplena no(ali$ación ling%#stica, isto é, coa recuperación pola primeira dos ámbitos de uso "ue lleforon arrebatados polasegunda, para o "ue é necesaria a lealdade ling!ística e o compromiso activo dos falantes así comoa implicación no proceso dos poderes pblicos e das institucións culturais e económicas.1n dos moitos obstáculos no camio da normali2ación é a vi#encia de determinados esteeoti!os e!e"u#$os ling%#sticos "ue pretenden transmitir a idea de "ue a lingua minori2ada (o galego no nosocaso) non é tan válida para o desenvolvemento como a he#emónica: é propia do mundo rural, non

serve para falar das ciencias, nonserve fóra do territorio, o galego normativo é 3inventado4, só a falan os de es"uerdas...5amén hai "uen supón "ue se pode dar un )iling%is(o *a(ónico entre as das linguas, unhaconvivenciapacífica na "ue cada "uen fale o "ue lle apete2a e domine ben os dous idiomas, solución utópica "ueatenta contra o principio de economía ling!ística e "ue acabaría en realidade conducindo ásubstitución.

.- istoia da no(ati,i$ación& a constución da ,aiedade est/nda.Intefeencias e des,iacións da no(a.

5odas as linguas presentan unha forte tendencia á diversidade, especialmente no plano

oral. A e#istenciadunha variedade estándar 6a "ue se usa nos ámbitos formais, a "ue se describe nasgramáticas6 contribe a frear esa dispersión. A construción da variedade estándar é o "ue se coece co nome de no(ati,i$aciónling%#stica: fi#acióndunha ortografía, unha gramática e un dicionario "ue sirvan de modelos cultos a imitar. A maioría das linguas románicas fi#eron este labor durante a 7dade 8edia, cando o galegocome2ara #a asufrir o proceso de minori2ación, polo "ue a nosa lingua non emprendeu esa tarefa 9imprescindíbel para a sano(ali$ación social- ata o s. 7, cos autores do e#urdimento.este proceso de normativi2ación podemos sinalar catro etapas:

a) *alego populari2ante (ata fins do s. 7). on e#iste realmente unha intenciónnormativi2adora (;ondal foi nico autor consciente da sa necesidade), utili2an o galego



oral no seu re#istro popular (o "ue se conservara), cheo de vulgarismos, castelanismose dialectalismos.

b) *alego en#ebri2ante (ata <=>?). s autores come2an a sentir a necesidade dunhanorma escrita e inclinaranse por un modelo diferencialista, "ue mar"ue distancias cocastelán. As características máis salientábeis son:

- 0usca dun galego supradialectal.- 'liminación de castelanismos.

- portugués é o seu modelo de lingua culta.c) *alego protoestándar (ata fins dos @%). 8edra a conciencia da necesidade dun modelo

culto "ue apoie a normali2ación do galego. Caracterí2ase sobre todo pola simplificaciónortográfica (eliminación de apóstrofos, guións, acentos graves e cincunfle#os).

d) *alego estándar (ata a actualidade). mellor coecemento ling!ístico (gra2as ásinvestigacións e estudos universitarios) a#uda a atopar solucións apropiadas para asinterferencias e desviacións "ue aparecían nas etapas anteriores.

As intefeencias son o influ#o dunha lingua sobre outra, frecuente en situacións decontacto ling!ístico e"ue afectan maioritariamente á lingua máis débil. Aparecen en todos os planos da lingua.

Algns e#emplos:- o plano fónico: edución do sistema vocálico de @ vogais a $, eliminando a

oposición entre semiabertas e semipechadas.- o plano (ofoló"ico: cambio de #énero de determinados substantivos (o ponte, a

sangue),seguindo a norma castelá, confusión dos pronomes 5'BC', uso de temposverbais compostos.

- o plano sint/ctico: incorrecta colocación dos pronomes átonos.- o plano l0"ico é onde máis abundan e responden a diferentes motivacións:

prevalencia da palabra coincidente co castelán (comprar por mercar ), restrición dosignificado, adoptando a palabra castelá para a realidade de maior presti#io (billa B grifo),substitución da forma galega pola castelá (arcilla por ar#ila, tenedor por garfo...)

Chamámoslle des,iacións a a"uelas voces "ue non se a#ustan á normativa, ben por"ue

non pertencen aonivel culto (vulgarismos, dialectalismos), ben por non seren palabras de uso actual(arcaísmos), ben por seren inventosmotivados indirectamente pola presión do castelán (hipergaleguismos).



.- Linguas (inoi$adas e linguas (inoitaias. O galego& lingua en ,#as deno(ali$ación.

De nunha comunidade hai das linguas en contacto, estas reproducen a #erar"uía social e#istentedentro dela: unha as linguas 6a dominante6 vai ocupando progresivamente os ámbitos da outra 6adominada6 e provocando a sa substitución. A esta lingua dominada ou recesiva ("ue vai perdendousos) chámaselle tamén lingua (inoi$ada e é empregada unicamente nos ámbitos socioculturais

máis bai#os e ignorada ou despre2ada nos máis elevados, dos "ue foi despra2ada pola linguado(inante concepto de lingua (inoi$ada é socioling!ístico e nada ten "ue ver co de lingua (inoitaia "ue

é só cuantitativo (cantos a usanE). ;ode suceder "ue unha lingua minori2ada se#a amaioritariamente falada na comunidade ling!ística (o caso do galego), ou pode "ue non.

A comple#idade da composición social da poboación en moitas áreas así como os continuosmovementos desta fan imposible un acordo sobre o nmero de linguas "ue se falan no mundo asícomo sobre o nmero de falantes de cada unha.

No caso euo!eo, case todos os 'stados actuais son pluriling!es (mesmo en ;ortugal é oficial omirandés) e a coe#istencia das diversas linguas dentro das comunidades pertencentes a eses'stados prodcese no plano da

diglosia (e#cepto en Duí2a e 0él#ica, pero só na teoría). ai polo tanto gran cantidade de linguasminori2adas, pertencentes a comunidades "ue en moitos casos están divididas por fronteiras

políticas, como o éuscaro ou o catalán, #a "ue non sempre os límites dunha comunidade ling!ísticaou dunha nacionalidade histórica coinciden cos dun 'stado moderno.

status e o nivel de uso das diversas linguas minori2adas, case todas minoritarias tamén, son moidistintos:

ga0lico , lingua oficial de 7rlanda, sobrevive como lingua case 3ritual4. )etón, o occitano, ou ocoso sofren

historicamente, igual "ue o catalán e o éuscaro, os embates centralistas do 'stado francés "ue, encertos momentos,

chega mesmo a prohibir a sa fala.Consideración parecida merece o o(anc*e na Duí2a, e o sado 9 lingua da illa de Dardea 6 ou o

friulano no 'stado italiano.+ dentro do actual 'stado espaol onde as linguas minori2adas (galego2 catal/n e 0uscao) go2an

de maior status e son usadas en ámbitos impensables para as anteriores.

actual marco legal (Constitución do @F, 'statuto de Autonomía, /ei de ormali2ación /ing!ística e;lan eral de ormali2ación /ing!ística) senta as bases "ue poden conducir á recuperación e ánormali2ación da lengua mais cómpre a intervención dos diferentes sectores sociais:

a3 Acción institucional do !ode !ol#tico. /evada a cabo polas Administraciónspblicas de *alicia (unta, Concellos e Geputacións), elementos indispensables noproceso de normali2ación, por coherencia e por imperativo legal.

)3 Acción colecti,a non institucional. '#ercida por asociacións e colectivos (ova'scola *alega, Asociación de Huncionarios da Administración pblica, 8esa polaormali2ación /ing!ística, ;ro /ingua...) #oga un papel importante na recuperaciónling!ística fronte ás eivas e es"uecementos dos integrantes do grupo anterior.

c) Acción indi,idual. Dupón un esfor2o persoal e consciente para romper hábitos econdutas de deslei#amento cara á situación social do idioma. 'sta acción resultaclaramente insuficiente sen o apoio dos grupos anteriores.

;ara conseguir o é#ito destas accións, é necesario un proceso de dinami2ación coob#ecto de favorecer comportamentos positivos cara ao idioma, implicando activamentea colectivos e individuos a través de medidas "ue promovan o uso da lingua econciencien e sensibilicen os a#entes sociais, producindo un cambio de actitude nasociedade.

proceso está agora nun momento decisivo. unca, desde a 7dade 8edia, o galego dispu#o detantas

armas: oficialidade, mellora na consideración social, presen2a no ensino e na cultura. ;ero, por outrolado, nunca o

perigo de substitución foi tan claro: ausencia importante de transmisión #eracional, presen2a mínimanos medios de

comunicación de masas... A cultura agraria e marieira, "ue foi a "ue mantivo a lingua, está a desaparecerI aínda "ue está a

medrar



unha nova adhesión noutros ámbitos. ;ero esta corrente regalegui2adora non compensa a perdaprogresiva de

falantes. De esta dinámica contina, a medio pra2o, o galego pode converterse nunha lingua 3ritual4.Dó a lealdade

ling!ística, froito dun compromiso individual, pero tamén económico e social, poderá evitar "ue siga oproceso.

Ademais a aposta pola lingua dos grandes poderes políticos e empresariais será un factor decisivo.

TEMA 1 LITE4AT54A- A !oes#a das I(andades da 6ala. Caacte#sticas2 autoese o)ase!esentati,as.

O sec. XX supón en Galicia o nacemento do agrarismo e do nacionalismo, a continuaciónda emigración e a aparición do movemento obreiro. movemento agrario é desde <=%@ o auténtico revulsivo social da época. Gestaca a /iga Agraria de Acción *allega (<=<&), diri#ida por 0asilio Jlvare2I fortemente perseguida, vai esmorecer cara a<=<$, mais esta presión social en contra dos foros consegue a lei de redención dos foros na Gitadurade ;rimo de ivera en <=&?.

'n <=<? #orden na Corua as I(andades da 6ala, "ue a#ia se estenden por toda *alicia. seuob#ectivo máis inmediato é a defensa do idioma galego para recuperar a cultura. o <=<F decláransenacionalistas, mais no <=&& escindiranse nunha lia !ol#tica e outra cultual, arredor desta naceráa revista Nós.a poesía a entrada do sec. non supu#o un cambio no panorama literario galego senón "uecontinuaron as lias iniciadas no e#urdimento, con autores como /eiras ;ulpeiro ou /ugrís Hreire. primeiro "ue marca timidamente o come2o de novos camios é ANTONIO NO4IEGA 7A4ELA(<F?=6<=K@). ;odemos consideralo o máis destacado representante dunha #eración de transición ou3ante dous s0culos8 (8énde2 Herrín): por unha parte acepta o popularismo, o costumismo e osentido cívico dos predecesores, pero por outra podemos ver nel certos influ#os do modernismo e daliteratura portuguesa.'scribiu unha soa obra ampliada durante toda a sa vida: en <=%K o título é MontañesasI desde<=<$, denominarase Do ermo. cambio de título marca un cambio de tendencia na sa obra, condas etapas:- !oes#a costu(ista (coma no 7): descrición da vida rural, desde unha óptica conservadora

"ue reacciona contra toda novidade e innovación por"ue desfigura a sa esencia en#ebre. 5aménescribiu !oes#a c#,ica, relacionada co agrarismo e suprimida na ltima edición.

- !oes#a l#ica da (onta9a :;(onta9esa3. ;oética franciscana: tenrura e amor pola paisa#emontaesa, polos compoentes máis humildes desa paisa#e e non polos máis grandilocuentes ouvistosos. este apartado encádranse &< sonetos literariamente moito máis traballados eling!isticamente máis cultosI moi influenciados polos autores portugueses Antero de Luental efundamentalmente o seu amigo saudosista 5ei#eira de ;ascoaes.

;ero o poeta máis destacado da época das 7rmandades é 4AM<N CA+ANILLAS (<F@?6<=$=):O Poeta da Raza. ecolle a in"uedan2a de osalía, o celtismo de ;ondal e a protesta de Curros(toda a nosa tradición) introducindo elementos renovadores modernistas. ;ódense distinguir catroetapas na sa obra:<. Eta!a !egaleguista ou agrarista No Desterro (<=<>) e Vento Mareiro (<=<$). Ge forma e

temática do e#urdimento (osalía e Curros), nos dous libros altérnanse poemas de carácterintimista, costumista e agrarista (anticaci"uil). 'stes ltimos, rabiosos e incendiarios, "ue mostrana sa solidariedade cos labregos na sa loita pola redención dos foros, son os máis coecidos. Algns poemas como Acción gallega ou A Basilio Álvarez chegan a ser verdadeiros símbolospopulares e converten a Cabanillas en herdeiro natural de Curros. ai tamén poemascostumistas de influencia modernista.

2. Eta!a galeguista (ata <=&%). libro representativo é Da Terra Asoballada (<=<@). Cabanillasconvértese no poeta civil de *alicia. A oposición #a non é caci"ueBlabrego, senón *aliciaBCastela.

>. Eta!a (#tica (<=&<6>%). o <=&? escribe tres longos poemas narrativos: A espada Escalibor ,O cabaleiro do Sant-Grial e O sono do rei Artr , "ue compoen o libro Na Noite estrelecida.Cabanillas emprende unha actuali2ación da materia de 0retaa, galegui2ándoa e adaptándoapara conseguir unha mensa#e nacionalista. ' unha reconstrución mítica do pasado.



K. Eta!a de !osguea (<=$%6$= ) on escribe poesía entre <=>%6<=$%. s seus ltimos librosson Da miña zanfona ( <=$K) e Samos (<=$F), libros cheos de desenganos e morria. esteltimo,evocador e panteísta, Cabanillas recupera a sa maior altura poética.

galego bacharelato

Documents