frases y palabras en nahuatl (2)

111
VOCABULARIO DE FRASES Y PALABRAS VOCABULARIO DE FRASES Y PALABRAS NAHUATL. NAHUATL. !Si es cierto¡ ¡ Quema melahuac ! (el es) bueno. Cualli. ¡ho hijo mio! Nopiltzine! ¡ho joya mia! Nocuzque! ¿acaso todo lo ve el colibri pequeño? ¿cuix ixquich quitta in huitzitziltzin? “Fue en vano” “onenoncatca” A alguna parte. Cana, canapa. A ambas partes. Yoc-campaixti. A ambos lados o en ambos lados. Yontlapalixti. A aquel. Qui. A cuales (de estos) hombres llamaste? Catleique otiquin-notz in tlacah? A donde va usted? Campa timica. A donde vamos. Cannon tiahue? A donde vamos. Canon tihui. A donde vas? Campa tiauh? A escondidas. Ixtaca. A escondidas. Ixtlaca. A estas horas. Imauin. A los lados. Tlamac. A menudo, frecuentemente. Achica. A mi. Nech. A nosotros nos aman. Techtlazohtla. A nosotros. Tech. A que corresponde este capitulo del libro? Tlein itech pohui inin amox- xexeloliztli? A quien amas? Aquin tictlazohtla? A quien envio jesus? In aquin oquititlan jesus. A quien? Ac? Aquin? A quienes corresponde la honra? Aquique intech pohui mahuiz-zotl? A quienes mataran tus palabras? Aquique quim-mictiz in motlahtol? A ti. Mitz. A un no. Acazoyemo. A una, y á otra parte. Necoc, necocampa. Abad, dignidad. Teoyotica, tepacho. Abajo, debajo de. Tlacxitlan. 1

Upload: ahtram2000

Post on 12-Apr-2015

796 views

Category:

Documents


15 download

TRANSCRIPT

VOCABULARIO DE FRASES Y PALABRASVOCABULARIO DE FRASES Y PALABRAS NAHUATL.NAHUATL.

!Si es cierto¡ ¡ Quema melahuac !(el es) bueno. Cualli.¡ho hijo mio! Nopiltzine!¡ho joya mia! Nocuzque!¿acaso todo lo ve el colibri pequeño? ¿cuix ixquich quitta in huitzitziltzin?“Fue en vano” “onenoncatca”A alguna parte. Cana, canapa.A ambas partes. Yoc-campaixti.A ambos lados o en ambos lados. Yontlapalixti.A aquel. Qui.A cuales (de estos) hombres llamaste? Catleique otiquin-notz in tlacah?A donde va usted? Campa timica.A donde vamos. Cannon tiahue?A donde vamos. Canon tihui.A donde vas? Campa tiauh?A escondidas. Ixtaca. A escondidas. Ixtlaca.A estas horas. Imauin.A los lados. Tlamac. A menudo, frecuentemente. Achica.A mi. Nech.A nosotros nos aman. Techtlazohtla.A nosotros. Tech.A que corresponde este capitulo del libro? Tlein itech pohui inin amox-xexeloliztli?A quien amas? Aquin tictlazohtla?A quien envio jesus? In aquin oquititlan jesus.A quien? Ac? Aquin?A quienes corresponde la honra? Aquique intech pohui mahuiz-zotl?A quienes mataran tus palabras? Aquique quim-mictiz in motlahtol?A ti. Mitz.A un no. Acazoyemo.A una, y á otra parte. Necoc, necocampa. Abad, dignidad. Teoyotica, tepacho.Abajo, debajo de. Tlacxitlan.Abajo. Tlatzintan.Abalansarse metiendose entre otros. Cuitlaxeloa.Abalansarse, tirarse al suelo. Mayauhtihuetzi, tlaztihuetzi.Abalanzarse. Tlalotiquiza. Abandonar (bienes). Cauhualiztlamati.Abandonar (buenas costumbres). Ixmaxalihui.Abandonar (con desprecio). Xic-cauhtehua.Abandonar (el campo de alguien). Zacayotilia.Abandonar (por miedo). Mauhca-axixa.Abandonar (por vergüenza). Pinahuizcahua.Abandonar (un trabajo). Tequicahua.

1

Abandonar a los suyos, mujer, hijos etc. Onechtlacaltehuac. Abandonar bienes. Cahualiztlamati.Abandonar. Cahua.Abandonar. Centlalcahuia.Abanicar. Ecapehuia.Abanicarse. Yecapehuia.Abarcar algo con los brazos. Tlamalcocholli.Abarcar. Malacachoa.Abastecer (en fortaleza). Yaocalcencahua.Abastecer ô tener cuidado de alimentar á otros. Tetlacualtia, tecuitlacuia. Abastecer. Itacatia.Abatido. Tlatlanitlaztli, tlatlalchitlaztli.Abatimiento. Nepilotihuechiliztli, totocatihuechiliztli.Abatir. Tlanitlaza.Abatirse (ave de rapiña). Pilotihuetzi.Abatirse. Cuetlaxihui.Abertura, cuenca. Camactli.Abofetear. Yotlatzinia, ixcapania. Abogado. Tepantlahtoani.Abogado. Tepantlatoani. Abogar. Ipantlatoa. Abollado. Tlapatzolli. Abollar. Tlapatzoa. Abominado. Tlatelchihualli. Abominar. Tlatelchihua. Abonar a la deuda. Chicoquixtia.Aborrecedor. Tecocoliani - tetlatzilhuiyani - tetlahelitani. Aborrecer. Cocolia, tlatzilhuia, tlahelita. Abortar, arrojar ô tirar. Tlaxilia ô tlatlaxilia. Abortar. Tlaxilia o tlatlaxilia, esto tambien significa arrojar ô

tirar. Abrasar con fuego. Xotla, esto mismo significa rayar, mas propiamente es tlatla. Abrasar. Nahuatequi. Abrasar. Malcochoa.Abrazarse, (hombre y mujer). Macochoa.Abrir la boca. Camachaloa/camatlapoa.Abrir la mano, mostrar la palma. Macpalzoa.Abrir zanjas. Tlolana. Abrir. Tlapoa. Abrojo. Zacamulli, chicalotl, huahuititli, netzolli, xococuititli, tzitzintlapatl. Absolver. Theochihua totoma. Abuela cihtli, cihtzin, rev.Abuela. Cizitzin.Abuelo colli, coltzin, rev.Acabar de llegar, llegar al fin. Axitia / oaxiti.Acabar. Tlami, tzonquiza. Acabo de leer el libro que tu me diste. Quin onicpouh amoxtli in otinechmomaquili.Acalenturado, asoleado. Atonauhqui.Acanalada. Acaltic.Acariciar, retozar, hacer cosquillas. A-ahuilia.Acarrear agua. Atlacui. Acarrear. Zaca, zazaca. Acarrie agua. Onazazacac.

2

Acaso a pedradas? Cuix tetica?Acaso en verdad, te esconderas? Cuix nel timotlatiz?Acaso huiras? Cuix teixpampa tehuaz?Acaso quieres ir tu solo? Cuix ticnequi tiaz moceltzin?Acaso te iras? Cuix canapa tonyaz?Acaso te ocultaras? Cuix timinayaz?Acaso tramas para mi la muerte. At ya nech miquitlani.Acaso, quiza, quizas. Ace, azazo.Acaso, quiza. Ach.Acechar mirando. Nahualachia. Acechar oyendo. Nahualcaqui. Acechar. Chialia.Aceda. Xococ. Acedarse. Xocoya. Acensos. Iztauhyatl. Acequia ô zanjo. Nalatlantli, tepantli. Acerca de alguna persona. Itloc, inahuac, tetloc. Acerca de... Itechpa.Acercar, acercarse, seguir a alguien. Axitia.Acercarse á donde quiera. Azi. Acercarse á otra persona ô ampararse de ella. Itech nipachihui. Aclarar amaneciendo. Tlaneci. Aclarar el tiempo despues de noche ô nublados. Tlachipahua. Aclarar. Tlanextia. Acongojar a otro. Patzmictia. Acongojarse. Patzmiqui. Yolopatzmiqui, motequipachoa. Aconsejar. Tlatolmaca. Acordar á otro. Nicilnamiqui. Acordar en negocios, acordar en procesos. Channonotza.Acordar, conceder una cosa a alguién. Macahuilia.Acordarse esto es estar en acuerdo. Moyolmaxiltia. Acordarse. Tlalnamiqui. Acostado. Motecac, huilani, huilantoc. Acostarse en el suelo, por la tierra. Tlalpan nino-mayauhtiuetzi.Acostarse ninotecaAcostarse. Moteca suelen decir tambien huilana. Acostumbrarse á algo.- momati,tambien es hábituarse. Acostumbrarse. Ipanmomatia. Acresentar. Tlapihuia, micequilia. Actuacion, vida, historia de alguien. Tetlatollo.Acual de ellos. Ac-yehuatl. Acusar enjuiciando. Teixpahuia. Acusar falsamente, levantar testimonios. Ixtlacahuia, tlapiquia, tlatolehuia. Acusar falsamente, levantar testimonios. Tlatolchichihuilia, tlatolquechilia. Acusar falsamente.- Ixtlacahuia, tlapiquia.Acusar falsamente.- Tlatolehuia, tlatolchichihuilia.Acusar. Teilhuia. Acusar. Quixpantia.Achicar. Tepitonoa. Aderesado asi. Tlachichiuhtli, tlacencauhtli. Aderezar, adornar, o componer. Tlachichihua, tlacencahua. Adicionar, aunar, unir, hacer juntos. Cetilia.Adjetivos posesivos. In o im. Su, sus de ellos, ellas.Adjetivos posesivos. No-mi/s. Mo-tu/s. I-su/s. To-nuestro/s. Adjetivos posesivos. Nanmo-su de ustedes.

3

Admirarse, ásombrarse, espantarse. Izahuia, mauhtia. Adonde esta, el, la, los, las. Campa ca in?Adonde esta. Campa ca.Adonde vas pues? Can mach ti-nenentinemi?Adorar. Teotia.Agradable. Tepa.Aire. Ehecatl.Ala. Etlapalli.Alegria. Ahuiliztli.Amarillo. Coztic.Amistad. Icnoyotl.Aquí. Nican.Arbol. Cuahuitl.Arete. Pipilolli.Arte. Toltecayotl.Artista. Toltecate.Asomar, aparecer. Neci.Aurora. Tlahuizcalli.Autoridad. Tequihua.Ayuno. Nezahualiztli.Azadon. Huictli.Baile. Itotiliztli.Bandera. Pantli.Barranca. Tepexitl.Bastimiento de viaje. Itacatl.Batalla. Necalli.Bien, bueno. Cualli.Bolsa, ocho mil. Xiquipilli.Bosque. Cuauhtla.Bosque de maderas. Cuauhtemala.Calle. Calohtli.Camino. Ohtli.Canal. Apantli.Canasto grande. Chiquihuitl.Canoa, barco. Acalli.Canto. Cuicatl.Cara. Xayatl, xayac.Cargador. Tame.Carne. Nacatl.Carrizo. Acatl.Casa. Calli.Cobija. Tilmatli.Color. Tlapalli.Colorado. Chichiltic.Collar. Cozcatl.Corazon. Yollotl.Comida. Tlacualli.Cordel, reata. Mecatl.Corona. Copilli.Corpiño. Quechahuemitl.Cosecha. Pixquiztli.Cuerpo. Tlacayotl.Charcas. Atitla. Decir. Ihtoa.Dedo. Mapilli.

4

Desarollar. Xipehua.Dios. Teotl.Doler. Cocoa.Doncella. Ichpocatl.Enfermedad. Cocolitztli.Enemigo. Yaotl.En medio. Nepantla.Enseñar. Machtia.Entero. Namaxtic.Escalera. Tecuemitl.Escudo. Chimalli.Esfera. Tapayolli.Esmeralda. Chalchihuitl.Espiga. Miahuatl.Espina. Huitztli.Espejo. Tezcatl.Faja. Maxtlatl.Fiera. Tecuani.Fiesta. Ilhuitl.Flauta. Tlapitzalli.Flecha. Mina, mitl.Flor. Xochitl.Fuerte. Pichtic.Fuerza. Chicahualiztli.Furia. Zomalli.Golpear. Huitequi, maquilia, tzotzona, tetzotzona.Granizo. Texihutl.Guerra. Yaoyotl.Haber. Onca.Hacer. Chiua.Hechicero. Nahualli.Hermana mayor. Temimi.Hermana menor. Pipitl.Hermano. Icniutl.Hermano mayor. Temimi.Hijo. Conetl.Hilo. Icpatl.Hincharse. Popozahua.Hueso. Omitl.Humear. Popoca.Humilde. Macehualli.Humo. Poctli.Incienso. Copalli.Inteligencia. Tlalnamiquiztli.Invocar. Tenehua.Izquierdo, zurdo. Opochtli.Jefe. Tlacatecatl.Adulterar. Cacahuachichihua.Advertir, prevenir a alguien. Cemixca.Afeitar. Ayoichiqui.Afligir. Chichinacapoloa /chichinatza.Afuera. Cuentla, quiahuac.Agarrar. Axihua.Agitarse. Moxhuitia, nelixhuitia. Agonizar. Cacauhtoc.

5

Agravarse, empeorar. Ahuillanahui.Agriar, esperar ordenes, espiar. Chichia.Agua fria. Cececatl. Agua hervida. Apozonalli.Agua pura, limpia. Achipactli.Agua tibia. Yamancatl. Agua. Atl.Aguardar. Chialtia.Aguarse. Ayoa.Agujerado, horadado. Tlaxapotlalli.Agujerado. Coyonqui.Agujero. Coyonqui.Ahí esta sentado el hombre. Oncan onoc tlacatzintli.Ahogar sofocando. Quechmateloa. Ahogar, ahogarse. Apotzahuia.Ahogar, ser ahogado. Atoco.Ahogarse con comida, con polvo. Neleima. Ahogarse en agua. Atoco, atlampiqui. Ahora te voy a preguntar! Axan nimitztlatlaniz!Ahora, hoy. Axan / axcan.Ahora. Aman.Ahorcar ô ahogar con soga. Quechmecahuia. Ahorcar. Piloa. Ahorita, rapido. Amanzin, amanintzin.Ahugerado. Coyonqui. Ahugerar. Coyonia. Ahugero ancho. Coyahuac. Ahugeros. Tlacoyoctli. Ahullar. Coyohua, tzatzi. Ahumado. Puchehua, pouhyotl. Ahuyentar á otro. Chololtia. Ahuyentar gente ô ganado. Cemmana, cemmoyahua. Airar á otro. Tecualantia, tezumaltia, tetlahuelcuita.Airarse ô enojarse. Cualani, mozuma, tlahuecui.Aire, brisa, ehcapeyactli / ehcaxoctli. Aire. Ehecatl. Ajena cosa. Teaxca, tetlatquitl. Ajuar de casa. Techantlatquitl, cihuatlatquitl. Al pie de. Itzintla.Al pie. Itzintla.Al presente, ahora, luego luego. Axcan niman. Niman niman. Al tercer dia. Eilhuitica.Al tercer mes. Eimetztica.Ala postre, a la larga. Tlazacca, zontlazacca. Ala. Aztacapali, atlapali. Alabanza. Yectenehualiztli. Alabar, ensalzar, honrar, exsaltar mucho a alguién. Mayahualoa.Alabar. Yectenehua. Alabar. Cicinoa.Alabarse, ufanarse, adular, alabar. Chachamahua.Alaja de casa. Chantlatquitl. Alargado, estirado, flexible, elastico. Maanani / maanqui.Alargar. Tlahueyaquilia. Alba, aurora. Tlaxtalchalle esto mismo es el color encarnado ô rosado fino.Albañil, constructor. Nicalchiuhqui.

6

Albañil. Eletzotzonqui. Albañil. El amantecatl. Alberca. Acaxitl.Alborotar á otros. Tecomonia, acomana.Alcahuete. Tetlamatiliani. Alcahuetear. Tetlamatia. Esto es propiamente saber algo malo de otro.

Alcanzar, tocar, profundizar algo,frecuentar a alguien. A-aci.Aldea ô pueblecillo. Altepemaitl, calmaitl. Alegrar, (verbo) pahpaqui.Alegrar. Pahqui, papahqui. Alegrarse con recreo (entretener) mellelquiztia. Alegrarse del mal de otro. Tecanauia. Teca nipaquiteca n-ahauia. Teca-nipapaqui.Alegrarse mucho. N-atia. No-pochimati. Nino-pochimati.Alegrarse. Paqui.Alegrarse. Nipapaqui. Ni paqui. N-ahauia. N-ahuia.Alegrate! Xi paqui!Alegremente. Neellelquixtiliztica. Necemeltiliztica. Nececeltiliztica.Alegremente. Pacca. Papaquiliztica. Ahauializtica.Alegria semilla cuando esta en venta. Huauhtzontli. Alegria semilla. Huauhtli. Alegria. Pahquiliztli, pahpaquiliztli, ahahuiyaliztli. Alejarse los unos de los otros. Macahua.Alentar el enfermo. Zazamahua.Alentar, animar, estimular, fortalecer, consolidar. Chicahua.Alfareria, fabrica de ollas. Conchiuhcan.Alforja ô talega. Xiquipilli. Algo malo (duro). Achi cocole.Algo, mas. Achi.Algo. Teno.Alguien nos esta mirando. Aca techitztica.Alguien. Aca, cequi.Alguna cosa. Itla. Alguna persona. Aca. Alguna vez. Quemanian. Alguno, o quien. Aqui.Alguno. Aca.Algunos huyeron. Acame choloque.Algunos pocos. Zan quezquintin. Algunos, o quienes. Aquique.Algunos. Cequi.Algunos. Acame, cequin, cequintin.Aliento, soplo, respiracion. Ihiotl ó ihiyotl.Aliviado estar. Caxani.Aliviar. Caxahua de donde sale. Aliviar. Caxani que es estar aliviado. Alizar alguna cosa. Tlaixpetlatia. Aljaba. Micomitl mixiquipilli. Aljava ô carcaj de flechas. Mixiquipilli. Alma. Yolia.Almagrar. Tlatlahuiya. Almagre, ocre bajo. Caxtlahuitl, tlauxxococ. Almagre, ocre muy fino. Tozcatlahuitl.Almagre, ocre. Tlalhuitl. Almorranas. Menexualiztli.

7

Alos lados. Tlamac. Alquilado. Tlaquehualle. Alquilar casa. Callaneuhtia.Alquilar. Tlaquehua. Alquilar. Callanehuia.Alternar, ir y venir, subir y bajar. Cahuantimani.Alto hombre. Cuauhtic. Alto. Huecapan.Alto. Huiccapa, tlacpa. Alumbrar. Tlahuia. Alumno, aprendiz. Temachtilli.Alzar ô poner algo arriba. Acoquia. Alzar. Acocui. Alla, a su casa. In canon, ye ichan.Allá. Nepa, nexcapa. Alla. Ompa. Allá. Nepa, nexcapa. Allanar el suelo. Tlaixmana, tlaixteca. Alli se entrelazan. Ompa momalini.Alli. Nepa, onca. Ama ô señora. Cihuapilli, cihuateuhtli. Amable. Tlazotlaloni.Amado. Tlazotlaloni. Amador. Tlazotlani. Amamantar, dar de mamar. Chichitia.Amancebado (vivir juntos sin casarse). Momecatia, que es lo mismo que estar enredado.

Amancebado. Mecatiani estarlo mecatia. Amanecer. Tlachipahua, tlahuitzcalehua. Amar en extremo. Chicahuacatlazohtla.Amar extremadamente. Centlazohtla.Amar, (verbo) tlazohtla.Amargo. Chichic.Amarillear algo. Cocozehua. Amarillo claro. (color). Cozticpoyautic.Amarillo. Coztic, cozauhqui. Amarillo. Coztic, cocoztli. Amarra. Zalo.Amas a dios. Rev. Ticmotlazohtilia in teotl.Amas a dios. Tictlazohtla in teotl.Amasar. Tlaxacualoa. Ambas á dos cosas. Imomextin, yomextin. Ambas cosas. Yontlamanixtin.Ambos. Tonehuan.Amedrentar. Momauhtia. Amellada, despostillada punta de algo. Tetepontic yacapontic. Amenazar a alguien, levantar el brazo para golpear Acolehuilia. Amenazar. Acolehua.Amenazar. Acolehuilia.Amigo Icniuh. Esto es mas propiamente compañero. Amigo de las noticias, portanuevas, curioso. Tlahtolli quitetemotinemi.Amistad. Icniuhyotl. Amistarse. Mocniuhtia. Amo a mi padre. Nictlazotla notatzin.Amonestar instruyendo. Teyolmachtia. Amonestar para casar. Tenonotza amonestacion tenonotzaliztli.

8

Amontonar, juntar, hacer examen de conciencia. Centlalia.Amontonar. Tlamaxtlalia. Amortajar. Miccaquimiloa. Amortecerse. Yolmiqui. Ampararse esto es defenderse. Toctia. Ampararse, defenderse. Toctia.Ampolla que se hace en el agua quando llueve. Axitontli. Ampolla. Xitomoniliztli.Ampollarse. Xitomonia. Anales (tiempo). Xiuhamatl.Anca ô cadera. Queztepulli. Anciana. Ilama chicahuac, cihuatl. Anciano. Huehuetlacatl, chico, huactlacatl. Ancha cosa. Patlahuac. Ancho agujero. Coyahuac. Anda junto a mi. Notlocnemi.Anda volando. Patlantinemi.Andar con la boca abierta. Camachalotinemi.Andar juntos, partir, ir. Cenyauh.Andar vagueando de casa en casa. Tecalpanhuya, calpanoa.Andar vagueando de casa en casa. Tecaltoca, tepancacalaqui.Andar. Nehnemi. Andar. Nenemi. Anegarse. Atemi, llena ese de agua. Anfora, cantaro para acarrear agua. Apilolli.Anhelar ardientemente. Amictinemi.Anillo. Matzatzatli. Anillos. Cihuanemactli.Animal. Yolcatl. Animar, consolar. Acotlaza.Anoche. Yeyoac. Anochecer. Tlapoyahua. Ante alguien. Tlaixpan, teixpan. Antes si. Azaquema.Antes. Achtopa, acaxtopan,,teixpan, achtotepan. Antier. Yehuiptla. Antiguamente. Ichuicauh. Antipatia, odio, enemistad. Necocoliliztli.Anudar algo. Ilpia. Anzar. Atlalalacatl. Año. Xihuitl. Apagar la lampara, apagar el fuego, reconciliar, apaciguar. Cehuilia.Apagar. Cehuia. Apagar. Cehua.Aparecer, mostrarse, hacerse ver. Nextilia. Aparejar. Tlacencahua. Apartar una cosas de otras. Tlaxeloa. Apartar, esconder. Cemianilia.Apartar. Moquahuia otros dicen mihcuania. Apartarse. Noncua. Apedrear. Tlamotla, tepachohua. Apellido materno (neologismo). Zatepatocayonantli.Apellido paterno (neologismo). Zatepatocayotahtli.Apellidos (neologismo). Zatepatocayotatahtin.Aplacar. Yoleehuia.

9

Aplaudan. Omacacapatz.Aplaudir. Macacapatza.Aplicarse a una reprimenda. Ahuitoca.Apoderarse, apropiarse, enajenar, heredar. Axcatia.Apolillarse la madera. Metoloa, metolcualoa. Aposentarse si es de dia. Cayotia.Aposentarse si es de noche. Cochtia. Aprende. Nomachtiz.Aprender, estudiar, instruirse. Machtia.Aprender/pegar Nitlazaloa.Apresurarse / darse prisa. Izihui.Apretar, tupir, comprimir, prensar. Cacatza.Aprisa. Izihuca. Aprobar algo, tenerlo por bueno. Huel mati, cualitta huelcaqui. Apropiarse algo ô hacerse dueño. Axcatia. Apuñear á otro. Tetzotzona, tepinia. Apurate! Ximotlacihui!, ximohcihui.Aque es hijo de aquel. Ipilhtzin.Aque hora! Quemman!, quemanian! Aque tiempo? Iquin. Aquel es bueno. Cualli.Aquel es hijo de alguno/algunos. Tepilhtzin.Aquel es hijo de ellos. Impilhtzin.Aquel es mi hijo. Nopilhtzin.Aquel es nuestro hijo. Topilhtzin.Aquel es su hijo. Amopilhtzin.Aquel es tu hijo. Mopilhtzin.Aquel esta comiendo. Tlalchica. Aquel esta sentado. Ehuaticac. Aquel me ama. Nechtlazotla.Aquel se esfuerza. Mochicahua.Aquel. Yehuatl. Aquello. Inon.Aquellos se esfuerzan. Mochicahua.Aquellos son buenos. Cualhti.Aquellos son buenos. Cualhti.Aqui en el mundo habitado. Ye nican in tenahuacan.Aquí estoy, presente. Nannicauh.Aquí hay. Nican onca.Aqui iremos desapareciendo. Nican zan tipopulihuizque.Aqui nosotros los hombres. Ye nican timacehualtin.Aqui vienen. Nican nenehnemi.Aquí. Nican, nica.Aquien. Ac, aquin. Arador sabandija nociva. Tlalzahuatl si es de tierra, si es de humedad azahuatl. Arbol como quiera. Cuahuitl donde hay muchos cuahutla, cuauhtitlan. Arca de caña ô de paja. Petlacalli, cuapetlacalli, toptli. Arco de edificio. Tecuculli, tenulli. Arco iris. Cozamalotl, otros dicen ayocozamalotl. Arder á llamaradas. Tlatecuinia.Arder de calor como cuando esta muy asoleado. Tonalmiqui. Arder en calentura, ô tener calor. Tlequiza, totonia, tlepopoca. Arder. Tlatla, hacer arder otra cosa tlatia. Arena. Xalli. Arenal. Xallan, xalpa, xaltitla.

10

Arenosa/arenoso. Xallo. Argamaza, mezcla de cal y arena. Tenexzoquitl, tenexpollolli.Aromatizar, perfumar, aderezar, saborear. Ahuialia.Arrabal. Tenanquiahuac. Arraigarse algo. Nelhuayotia, tlaana, tlatzicoa. Arrancado. Tla-antli.Arrancar hierba. Zacamoa.Arrancar. Verbo. Ana.Arrancar. Cuamina. Arrastrar algo. Tlahuilana, tlahuihuilana. Arrear. Nitlapehua.Arrebatar dicen tambien. Huilana. Arreglar, adornar, adornarse, apresurarse. Cecencahua.Arremangarse la mujer. Cucololoa. Arrendar / prestar. Tlaneuhtia.Arrepentirme de algo. Ninoyolcocoa, Ninoyoltonehua, Ninelleltia.Arrepentirme de algo. Ninoyoltequipachoa, Ninoyolchichipatilia.Arriba, hacia arriba, desde arriba. Acopa.Arriba. Tlacpac, aco. Alzar poner algo arriva. Acoquia.Arrimar. Pachoa. Arrimarme a... Motetzinco, ninopachoa.Arrimarse, ponerse bajo protección. Motetzinco, ninopachoa.Arrodillarse. Tlancuaquetza. Arrojar al agua. Atoctia.Arrojar algo por la tierra. Tlahueytequia. Arrojar ô tirar á la casa algo con desprecio. Teixmatla. Arrojar ô tirar. Tlamayahuia, tlaza. Arrojarse ô embolverse. Tloloa. Arrojarse, atacar. A-acitihuetzi.Arroyo. Atlauhtli.Arrugar. Xolochtia. Artejo de la mano. Mapiliztli. Articulo ô parte de algo. Tlamantl.Asco (tener). Tlaeltia, dicen tlaeli á elque tiene asco. Asentadera ô nalga. Tzintamal. Asentado. Estar, ehuatica, motlalitica. Asentarse en cuclillas. Cotoztlalia. Asentarse en orden. Tecpancatlalia. Asentarse. Tlalia ehua, Aserrar. Cuauhxoxotla. Aserrin. Cuauhtextli, cuauhpinolli. Asi como. Iniuh. Asi dicen. Quen in conitohua.Asi hago dia. Nenecmilhuitl. Asi mero, ahora si, eso, asi es. Axcanquema.Asi solamente por breve tiempo. Zan ihui zan achic.Asi somos nosotros. In zan om ihuitinemi.Asi tambien. Canoiuhqui.Asi tambien. Noiuhqui.Asi. Iuhqui.Asi. Yuhqui, huelyuhqui. Asiento para asentarse. Icpalli, tzinicpalli, yeyantli, estar sentado en el moyeyantia.

11

Asolar ô destruir ô desbaratar. Xitinia, momoyalmapoloa. Asolear algo al sol. Tlatotonia. Asombrado ô espantado. Tonalcahua, tonalcholo es decir que se le huyo la sombra. Asombrarse. Izahuya. Asombrosa cosa. Teizahui. Aspera cosa algusto. Tetelquic, tetozcochachalo, tenepilmotzoloa.

Aspera cosa como pan ô cueros duros. Cuapipitztic. Aspera cosa como pared piedra etc. Chachacuachtic, tetzontic. Aspera cosa. Huapactic, cuapitztic, esto es para liensos, ô ropa, ô cosa

semejante. Aspero camino por espinoso. Tehuitzotla, tehuihuitzo.Aspero camino por maleza. Techachacuahtla. Aspero camino por pedregoso. Tetetla, texcalla. Asta de madera. Cuauhtopilli. Asustarse subitamente. Cecepocatiquiza.Atacar, golpear, pelearse. Chalania.Atado. Ilpitl. Atajar alguna cosa viva. Yacazacuilia, tzacuilia que es lo mismo que cerrar. Atajar el camino. Otzacua, otlaza. Atajar el razonamiento. Tetlatoltzacua, tetlatoltlapana, tetlatolcotona. Atar algo. Ilpia. Atar las manos a alguién, ligar. Mailpia.Atar, amarrar, fuerte. Cacatzilpia.Ataviarse ô componerse. Motopalquetza, moyecchichihua. Ataviarse, disponerse, adornar, aparejar, disponer. Cencahua.Atazcarse ô meterse en el lodo. Zoquiacqui. Atemorizar á otro. Temamauhtia. Atender. Tlayehuacaqui. Atento. Huelipanteitani esto es bien criado ô cortez. Atinar ô hacer algo, ô acertarlo. Tlaipantilia, tlaipantia. Atizar el fogon ô tlecuili. Tlatopehua, tlatlatia, tlatoquia. Atolladero. Zoquiaquilloya. Atormentador. Tetlaihyohuiltiani, techichinacapoloani tetoneuh. Atormentar á otro. Tlaihyohuiltia chichinaca, chichinatza tonehua. Atormentar, afligir, torturar, sufrir, sentir pena. Chichinaca.Atormentar, torturar. Chichinaquiltia.Atras (esto es de mucho tiempo antes). Yehuec-capan, yenepa, yeixquichcahuitl. Atras, esto es en las espaldas. Cuitlapan. Atras. Tepotzco. Atrás. Cuitlapan.Atraversa á otro con espada, saetas etc. Tlanalquixtia. Atraversar algo. Tlaxtlapalteca. Atraversarse el bocado en la garganta. Tecocotzacua, neltzacua. Atreverse. Motlapaloa, nextlapaloa. Atrevido, (el que es) y sin respecto, poco atento, ô mal criado. Atleipantetani, apinahua, ateixcotlachia. Atrevido, desvergonzado. Aca ixmahui.Audiencia ô lugar para juzgar. Tetlatzontecapan, tetlacacoyan, tecpan. Aumentar, elevarse, ir creciendo. Acoquetztiuh.Aun no. Ayacmo. Aun no. Ayamo.Aun no. Ayamo.

12

Aun. Oc.Aun. Ocnoma. Aunque asi sea, tal cual es, tal cual. Maciuhqui.Aunque no, al suponer que no. Macinamo.Aunque, bien que, visto que, en el supuesto que. Macihui.Aunque. Manel, mazonel, mazihui. Aunque. Manel.Autor de la vida. Ipalnemoani.Auyentar o desterrar, hacer correr a otro. Tlalochtia paynaltia. Avaro, mezquino, roñoso. Tlatlaimetl.Aventador. Yecazehuaztli, esto es para hecharse aire. Aventajar. Cempanahuia / cempanahuilia.Aventar trigo ô otra semilla. Tlayecaquitza, tlayectia. Aventar, limpiar con cuidado. A-acana.Aventurarse, arriesgarse, comer enteramente. Centlamia.Avergonsarse o correrse. Ixpinahua, ixtonehua, ixchichilehua. Avergonzar, envilecerse. Ahuiloa.Averiguar algo. Tlanepanoa. Avisar á otro. Nemachitia. Ayer. Yalhua.Ayer. Yolhua. Ayuda asi. Tepalehuiliztli. Ayudar á otro. Palchiua. Ayudar. Nitlapalehuia.Ayunar. Zahua. Ayuno, abstinencia. Nacacahualiztli.Ayuno. Nezahualiztli. Aza de cantaro ô jarro. Huicolotl, tlahuicolotl. Azcua ô braza. Tlexoxtli. Azedera yerba conocida. Xoxocoyolli. Azirse de otro. Tetechmopiloa. Azma. Neyhipotzacualiztli. Azmatico. Ihiyomotzatzacuani. Azotar. Huitequi, mecahuitequi si es con diciplina.Azotar.- cuahuytequi con palo.Azotar.- tepozhuytequi con cadena.Azotea. Tlapantli. Azul (color). Matlaltic.Azul celeste. Xoxouhqui. Baba. Tencualac, iztlactli, chichitl, esto es propiamente saliva.

Babear ô echar vao. Iyoquiza, potociotia. Babear, babeando. Tencualacquiza. Bacinica. Axixcomitl, cuitlacomitl. Bailar. Mitotia. Baile, ô fandango. Netoctiliztli. Bajar, descender. Temo.Balsa de caña. Acapechtli. Bandera. Panitl.Bañarse, lavarse. A-altia.Bañarse. Ninopaca.Bañarse. Altia, maltia, en temazcal motema. Bañarse. Ninahmohuia. Baño. Axixcalli.Barba (el pelo). Tentzon. Barba el que le comienza á salir. Tentzonixhua, tentzonquiza.

13

Barba, (parte de la cara). Tenchatl. Barbaro,termino despectivo que usaban los aztecas para referisrse a otros. Chichimecatl, tonto otomitl, y generalmente es metzontetl. Barbechar. Tlapopoxoa. Barbecho, barbechado. Tlapopoxolli. Barbero. Texinqui. Barbon. Tentzonpachtli, que es tanto como decirle barbas, de heno. Barca, barco, navecilla. Acalli.Barnizar, pintar de negro. Caxpuchehua.Barnizar. Chiamahuia.Barranca de rio. Tlatlauhtli. Barranco, torrentera. Atlauhtli.Barreño, lebrillo. Apaztli.Barrer. Tlaxpana, tlacuicui. Barrer. Nitlachpana.Barriga. Xillan. Barrigon itehua, xixilahua. Barrio. Calmaitl, calpolli, tlaixilacalli. Barro, ô grano de la cara (el que los tiene) ixzazahuati, ixocuillo. Barro, ô grano de la cara. Ixzahuatl, ixocuillotl. Barro. Zoquitl. Bases. Tlatzintla. Basta. Ixquichi.Bastarda persona, ilegitima. Ixtacaconetl, ixtacapilli, esto es mucho oprobio para

ellos. Bastatemente. Zanixquichi. Baston. Cuahuitl.Basura. Tlazolli. Batalla ô guerra. Yaoyotl, necaliztli.Batallar, ô pelear. Yaochihua, teicalli. Batea de madera. Cuauhxicalli, xicalpechtli. Batir cosa liquida para beber o comer. Cuauhneloa, cuauhtlazoa. Bautismo. Necuatequiliztli, el que lo hace tecuatequiani, el que lo ha recibido, tlacuatequilli. Bazin barreno, ô lebrillo. Caxitl. Bebamos ahora, comamos ahora. Ma ye toconican, ma ye cuacan.Bebe de 1 a 3 meses de nacido y con nombre. Conetl.Bebe, recien nacido. Coniatl.Bebe. Piltzintli.Beber agua con la mano. Acacampaxoa. Beber agua o algun liquido no fermentado. Atli / oatlic.Beber cualquiera cosa. Coni. Beber de la mano. Acacampaxoa.Beber mucho. Ahuilihuinti.Beber purga ô posima u otra medicina. Pahi, hacer que otro beba paitia. Beber. Atli.Beber. Ihua.Bebi agua con la mano. Onacacampaxo.Belleza, garbo. Chipahuacayotl.Bellota. Ahuatomatl ô ahuacuauhtomatl. Bendecir (cosa sagrada). Teochihua, tlateochihua. Bendecir ô alabar. Yectenehua. Bendicion. Tlateochihualiztli, teochihua. Bendita (cosa). Tlateochihualli. Beneficiar á otro ô hacerle mercedor. Teinelia, yenoitia. Beneficio, mirar á otro con piedad. Teyenoytaliztli. Bermejear ô amarillear. Cozehua, cocozehua. Berros. Atezquilitl.

14

Berruga. Michinix, xitomazihuiztli. Besar en la boca. Tempitzoa.Besar. Tenamiqui. Bestia ô animal (para apodar aun hombre). Tlacametzatl. Bestia ô animal de cuatro pies. Manenemi, manenenqui. Bestia ô fiera. Tecuani. Biblioteca. Amoxcalli.Bien está. Yecualli, mayhui. Bien, gracias. Cualli tlazohcamati.Bien. Yectli, cualli. Bien. Huel.Bienaventuranza. Tecentlamachtiloyan, tecenyapacoyan, ilhuicac, papaquiliztli. Blanco de los ojos. Ixiztacayotl. Blanco. (color). Iztac.Blancos. (color). Iztacqueh.Blancura en el primer modo es: iztacayotl, y en el segundo chipauhcayotl. Blanda cosa. Yamanqui, yamaztic. Blandamente (esto es contiento). Zantlamach, zamatzcatzin, zanyolic, yolic. Blanquear la pared con lechada. Tla-ahuitequia. Blasfemar. Hablar con malicia/maliciosamente. Uehuexcatlatoa, chicoiloa, chicotlahtoa. Boca de estomago. Yolixco. Boca del estomago. Oyolixco, elcoyonia. Boca del pozo. Ocolhuaztentli, atlacomultentli. Boca. Camatl, tenyotl. Al primero tambien toman por el bocado. Bodas. Nenamictiliztli. Bodoque. Telolotli. Bofe ô asadura. Chichitl, el mismo se toma por la saliva. Bolsa. Poxac.Boludo, esferico. Tolontic.Bondad, virtud. Cualtiloni, ô cualtiloni, yectiloni, ô yectiliztli. Bondad. Cuallyotl.Bondadoso. Yectiliztli, Cualtiliztli.Bonita(o), hermosa (o). Cuacualtzin.Bordada. Tlamach-tli.Bordo de cualquier cosa. Tentli. Bordon, varas ô bastones de la justicia. Topilli y al que los tiene topille. Borrachera. La tlahuanaliztli.Borracho. Tlahuanqui, mihuintia, xocomiqui.Borracho. Tlahuanqui.Borrar lo escrito. Tlilpoloa. Borrar, perder, destruir. Popolohuiliz.Bostezar, boquear. Camachaloa. Bostezar. Cacamachaloa.Bota de madera. Cuauhtelolotli. Boveda. Tlatetzopilli. Boyero. Cuacuauhpixqui. Braba cosa. Tlahuelle, tlahueliloc, cualancayo. Braga, pantaleta, calzon (ropa interiuor). Maxtlatl. Bramar. Tecoyohica choca. Braza de lumbre. Tlexochtli. Brazalete que ellos usan para resistir el golpe de la cuerda del arco. Matzopetztli, macuetlaxtli. Brazelete otro que usaban de pluma, de gala. Machoncotl, macopilli. Brazero. Tlecaxitl. Brazo, mano. Maitl. Breña (tierra quebrada entre peñas, llena de maleza). Tlaletzmilli.

15

Breve cosa. Tepiton. Brillar, purificarse. Chipahua.Brillo corporal, esplendor de un cuerpo glorioso. Nacayo pepetlaquiliztli.Broquel. Chimalli. Brotado. Itzmolinqui.Brotar de las fuentes. Momoloca. Brotar las plantas. Itzmolini zelia. Brotar ô abrirse las flores. Cueponi, xotla. Bruja. Nahualli, tlahuipoch, teyolocuani. Bruñir, pulir. Calania.Buba, postemilla, tumor blando con pus. Nanahuatl, tecpilnanahuatl. Bucear. A-apopoti, a-ahuitzocalaqui.Bucear. Apopoti.Buche. Cuitlatecomatl. Buena voluntad. De, Yolocacopa, cializtica, yollotlama. Buenamente. Zanuelipa. Uelihuian.Buenas tardes, (medio dia). Tlacualizpantiliz.Bueno, bien. Cualli.Buenos dias, (en general). Quen otlathuiloc.Buenos dias, como amanecieron uds. (rev). Quen onanmotlathuilihqueh.Buey. Cuacuahue, asi tambien el toro. Buho. Tecolotl. Burla. Camanalli, tentlamachti. Burlar á otro engañandole. Tenencoa, xicoa, cacayahua. Burlar á otro riendose de el. Tecanihuetzca, tecaninocacayahua. Burlar de manos. Teaahuilia. Burlarse chasquecando la boca. Camanaloa, tentlamachia. Burlarse, hacer bromas. Camanalhuia.Burlarse. Cacayahua.Buscar con cuidado. Acicatemoa.Buscar por el rastro. Tlacxitoca, tlacxitemoa. Buscar querella, pleito. Chalanitinemi.Buscar. Tlatemoa. Busquen. Tlachilican.Busto, torso del hombre. Tlactli.Cabal. Azitica. Caballero noble. Pilli teculti. Caballete de pared. Tepancuachichilli. Cabaña. Xacalli. Cabecera. Tzontlan. Cabellera de papel. Amatzontli.Cabellera. Tzoncal. Cabello. Tzontli.Caber. Naqui. Cabeza de sierra. Tepetlicpac. Cabeza de un pueblo, ô familia grande. Cuauhtzontecomatl. Cabeza. Tzonteco. Cabeza. Tzontecomatl.Cable de acero. Tepozmecatl.Cabra, chivos (el que las guarda o cuida). Tentzonpixqui. Cabra, chivos. Tentzon. Cacarear (la gallina). Tlatlazcatlatoa. Cacheton. Campopotzactic, camatetic, es muy injurioso. Cada año. Cecexihuitl, cecenxiuhtica.Cada casa. Cece calli.

16

Cada dia. Cecemilhuitl, cecentonalli. Cada dos años. Oanxiuhtica.Cada mes. Cecemetztli. Cada ocho dias. Cecenachicuey, chicueytica. Cada persona. Cecen tlacatl. Cada uno, cada una. Ceceyaca anozo cecenyaca.Cada uno. Ceceyocan, ceceme, cecentlacatl. Cada. Cece anozo cecen.Cadena de oro ô de plata. Teocuitlacozcatl, teocuitlamecatl. Cadera ô el cuadril. Cuapantli. Cae (por ejem. En el lodo). Capa-ni.Cae aguacero. Tlatz-quiahui.Caer gotas de lluvia. Chachapaca.Caer nieve ô granizo. Pixahui, pipixahui, tzetzelihui. Caer nieve, esparcirse. Chayahui.Caer varios juntos. Cenuetzi.Caer, (te lo adverti que te hibas a caer, fisica o espiritualmente). Ipanyeinnoyollo. Caer. Huetzi. Caerse la casa ô cosa semejante. Xitinia, xixitinia. Caerse muerto. Mictihuetzi. Café (color). Tlaltic.Cagar. Axixa, xixa. Caja, cofre,especie de jaula con cañas y cuero. Petlacalli, acapetlacalli, toptli. Cal, Tenextli, el horno donde lo cuecen tenextlatiloyan. Calabaza á las de que sacan las pepitas. Pipian. Calabaza, cierta variedad de calabaza. Aotli acuauhyotl. Calabaza. Ayotli tamalayotli, tlalayotli.Calabazo. Atecomatl, xicaltecomatl. Calambre (tenerlo). Uapahua. Calambre. Uapahuiztli. Calavera. Tzontecomatl, cuaxicalli. Caldo. Ayotli. Caldo. El Iayo.Calecilla. Tenextzintli.Calentar con el aliento. A-ayohuia.Calentarse al fuego no al sol. Totonia, con el aliento ayohuia. Calentura grave, enfermedad grave. Tlepachihui, tlepopoca.Calentura, enfermedad. Tonahuia, atonahuiztli. Calentura. La Atonahuiztli.Caliente cosa. Totonic, totonqui. Calor que sale de verguenza a la cara. Ixochichilehua. Calumnia. Teiztlacahuiliztli, tetentlapiquiliztli. Tetentlapiquia.

Calumnia. El que, tetextlapiquini, teiztlacahuyani. Calumniar á otro. Teixtlacahuia. Calva, sin pelo. Cuaxipetztli.Calvo, sin pelo. Cuaxixipetz. Calzada de camino. Quepoctli. Calzado ô zapato. Cactli. Calzar. Cactia. Calzarse. Cacactia.Callada cosa ô secreta, cerrar la boca, permanecer mudo. Ixtaca, ixtayax, ixtacayantzi. Callate! Ximocamatzacua!Callense! Ximocamatzacuacan!Callos de la mano. Machacayolli. Callos en cualquiera parte. Chacayolli.

17

Cama. Cochca.Cama. Tlapechtli, hacerla tlapepechoa. Camara ô recamara de dormir. Cochia, cochitla, cochiloyan. Camaron los que hay en la laguna. Acozilli. Camaron que se da en el lado ô cienega. Zoqui chacalli.Camaron. Chacalli, achacalli.Camaron. Chacalli.Cambian su vida. Quipia inemiliz.Cambiar algo. Tlapatla. Cambiar de casa, mudarse. Calpatla.Cambiar o feriar, una cosa con otra. Tlapatla, tlapatilia. Caminar a pie. Ixin-nenemi. Caminar cazando. A-amitinemi.Caminar rapido, mandar. Nictotoca.Caminar, andar. Nenemi, esto tambien significa andar.Caminar, andar. Ninehnemi.Caminar, propiamente es: Otoca. Caminar. (verbo). Nehnemi.Camino ancho. Ochpantli, vereda para alguna parte.Camino. Ohtli.Caminos. Ohtin.Camión. Tepoyoyolli.Camisola usada. Huipilzolli.Campanilla de la lengua, o el galillo. Tozcatlecuacuilli. Campanilla o galillo, parte del cuello. Tozcatecuacuil. Campesino, cultivador. Elemicqui.Campesino. (neologismo) Mitequiti.Campesino. (neologismo) Miltequitqui.Campo llano. Ixtlahuatl, zacatla. Campo. Milli.Canal para el agua. Apipilhuatztli, acocopilhuatztli. Canal, acueducto. Aotli.Canasta. Chiquihuitl.Canasto hecho de cañas. Acachiquihuitl.Canasto, el que hacen de cañas. Acachiquihuitl, otlachiquihuitl, cuachiquihuitl. Canasto. Chiquihuitl. Cancer. Cualocatl palanic. Cangrejo. Tecuizitli. Canilla de la pierna. Tlaniztli, tlanizcuauhyotl. Canilla del brazo. Matzotzopaztli. Canoso. Cuaiztac, tzoniztac. Cansancio. Ciahuiliz. Cansarse de hablar. Tencuacuauhtia. Tenciahuia. Cansarse. Ciahui.Cantar el gallo. Tzatzi intequihuan. Cantar el guajolote. Tlacocoloa inhuexolotl. Cantar la rana. Cotaloa. Cantar. Cuica. Cantar. Nicuica.Cantaremos. Tlacuicazque.Cantaro. Apiloll, tzotzocolli. Cantero. Tetzotzonqui, tetlapanqui. Canto de algo, o grueso. Itzonta. Canto, el. Cuicatl. Caña maziza. Otlatl, quetzalotlatl.

18

Caña, carrizo. Acatl.Cañas del maiz. Ohuacuahuitl. Cañas dulces. Ohuatl.Cañaveral. Acatla.Caño de el agua. Ayotli. Cañon de pluma para escribir. Totolacatl. Cañon ô cañuto. Acatlatectli. Capar. Atecui, atequixtia, tla-atequixtilli.Capitan de guerra. Yaoquizca teyacanqui. Capitulo (de libro). Amox-xexeloliztli.Cara o rostro. Xayacatl.Cara. Xayac.Caracol, segun su variedad. Tec-cizmana, huilacatochti, cili, atecocolli.Carbon Tecolli.Carbonero. Tecolceuhqui, teconalatiuhqui. Carcel. Telpiloya, telcaltzacualoya. Cardar o escarmenar algodon o lana. Tlapochina, la que ya lo esta tlapochintli. Cardenal de golpe. Xohuializtli. Cardo que se come. Huitzquilitl. Carestia de bastimentos. Cocomoteca, mayanalo. Cargador. Temamani. Cargador. El Tlamama.Cargar a otro. Tlamamaltia. Cargar su conciencia. Cemmamaltia.Cargar. Tlamama. Cargo o oficio, el que lo tiene. Tequitiani.Cargo o oficio, tenerlo. Tequitia.Cargo o oficio. Tequiuh. Cargo,ocupación,cuidado,negocio,competencia. Machiztli.Cargo. Tlamamalli. Caridad. Tetlazotlaliztli. Carmeci. Chichiltic, y a otro encarnado fino dicen tlaztalchale. Carne de pollo. Cuanacanacatl.Carnicero (neologismo). Nacanamacani.Caro en precio. Patio, tlazotli. Caro. Lo, Tlazotlipatio. Patiio es el presio dela cosa que se compra. Carpintero. Cuauhxinqui. Carretera. (neologismo) Tepoztlahuilanalohtli.Carrillo del rostro. Cantli, camapantli. Carrizal. Acazacatla, acapitzactli. Carrizal. Acapitzactla.Carta, papel escrito. Amatlahcuilolli.Casa de enfermos (neologismo). Cocoxcalco.Casa de paja. Xacalli. Casa del estudiante. Techpocalli.Casa real ô palacio. Tecpan, tecpancalli. Tlatocapan. Casa. Calli.Casada. Nino-oquichiztia.Casado, casada. Monamictiqui.Casado. Namiqui. Casamiento. Nenamiquiliztli, cihuatlanqui. Casar con lazos. Tzohuia.Casar o desposar. Monamictia, momanepanoa. Casarse. Namictia, ninocihuauhtia.Casas. Caltin.

19

Cascabel. Coyolli. Cascajo o piedra menuda, (grava). Xaltetl. Cascara de fruta, pellejo. Chuayotl. Cascara de huevo, en general. Cacallo. Casco de cosa quebrada. Tapalcatl Casi asi, casi de esta manera. Achiuh, achiuhqui.Casi asi, casi se le parece, es semejante. Achi yuhqui.Casi tanto, como ello, poco mas o menos que eso. Achi ixquich.Casi todos ellos. Achi muchintin.Caspa de la cabeza. Cuatequixquitl. (cuaxincayotl, cuaxonehuia).

Casta ô linaje. Tlacamecayotl. Castañuelas. Macapactli. Castigado, atormentado. Tlataihiyouiltilli.Castigador. Tetlatzacuiltiani. Castigar con rudeza, ser severo al corregir. Machicahua.Castigar moderadamente, con mesura. Macaxahua.Castigar rudamente, severamente. Macencahua. Castigar. Tlatzacuiltia. Castigo. Tetlatzaqueltiliztli. Casucha, casa vieja. Calzolli.Catarata, enfermedad. Ixtotolicihuiztli. Cataratas, tener. Ixtotolicihuia. Catorce. Mahtlactli on nahui.Cautivar. Tlama. Cautivo, preso. Malli tlaaxitl. Cavar para sacar agua. Atataca. (atl-tataca)Cazador. Aamini.Cazar aves con liga. Tlazalhuia.Cazar con frecuencia. A-ami.Cazar con redes. Matlahuia. Cazar para alguien. Amilia.Cazar. Ami.Cejas, mis. Nixcuamulh.Cejas. Ixcuamulli.Cejas. Ixcuamulli.Ceniza. Nextli.Cenizo (color). Tlilticpoyautic.Censador, que va de casa en casa. Tenemilizpoa. Centellear. Chichitoca.Centro, hueco de la mano. Macpayollotl / macpalyollotli.Cerca. Nahuac.Cerebro, sesos. Cuatetextli.Cerrar la boca. Camapiqui.Cerrar por completo. Cetzacua.Cerro. Tepetl.Certificar algo o dar fé. Tlaneltilia. Cicatrizarse, cerrarse,(hablando de llagas). Nacaxua.Ciego. Ixpopoyutl.Ciegos. Ichpopochiome.Cielo. Ilhuicatl.Cien pares o partes. Macuilpoallamantli.Cien. Macuilpoalli.Ciertamente yo no lo he dicho. Mach amo oniquihto.Cierto, verdad. Melahuac.Cimiento. Xopetlatl.

20

Cinco filas o hileras. Macuilpantli.Cinco veces cinco. Macuilpa macuilli.Cinco veces otro tanto. Macuilpa ixquich.Cinco veces. Macuilpa.Cinco. Macuilli.Cinta para atarse las mujeres el pelo. Tzonipilhuaztli. Cintura. Topitzahuayan. Ciruela. Mamaxocotl, tlatocxocotl. Ciudad, población grande. Huei altepetl.Ciudad, pueblo, poblacion. Altepetl, malinalco.Ciudadano, habitante de una ciudad. Ahua tepehua.Clamar o gritar. Tzatzi. Clara agua u objeto, dia claro. Chipahuc. Clara luz. Tlanextli. Clara, transparente (objeto). Tehuiltic. Clemencia o piedad. Teicnoitaliztli.Clemencia, piedad. Tener, teicnoitia. Cobarde ser. Mamahuy, mauhcamiqui. Cobarde. Mauhcazonec, mauhinic. Cobarde. Mamauhqui, mauhtlacatl. Cobardia, tener miedo. Mauhtlacayotl, nemauhtiliztli. Cobija, cobertor, mantas. O cubierta de cualquiera cosa. Tlatlapacholoni, tlaixtlapacholoni, tlapachiucayot. Cobrar. Teymana. Cocer cosa de comida, lo que lla esta cocido. Yoiczic. Cocer cosa de comida. Cuxitia. Cocer, algo, objeto. Ixca.Cocer. Tlatzoma. Cocer. Lo que ya esta cocido. Tlatzontli. Cocina. Tlacualchihualoyan.Cocina. Tlacualchiuhca. Cocinera (neologismo) Tlacualchihqui.Cocinero. Tlacualchiuhqui. Codiciada. Cosa digna de ser deseada o, Tlaelehuilli, tlaelehuilloni, neicoltilloni. Codiciar por lo que se ve. Tlaixelehuia, teicoltia.Codiciar, desear. Elehuya. Codiciar, elegir por gusto, gozar, disfrutar. Ahuia / oahui.Codo del brazo. Molictli, molicpitl. Codorniz. Zoli. Coger, agarrar con un gancho. Chicolhuia.Cojear. Tetencuinoa, quequetzhuetzi, quequetznecuiloa. Cojo. Xonecuiltic, xocue. Cola ô rabo de animal. Cuitlapilli.Colador. Tzetzelhuatztli. Colar, cernir. Tzetze-elhuia. Colar. Acua.Colear, ô rabear. Cuitlapilyacachoa, cuitlapilalaza. Colera, enojo. Tlahuelli. Colerico. Tlahueliloc.Colgado. Lo que esta, Pilcatoc, pilcatica, tlapilolli. Colgar. Piloa, tlapiloa. Colmar la medida. Tlatzonehua, tlatzonquetza, tlatzotlalia, tlahuitiquetza,

tlapexonia. Colmena. Cuauhneuctli, esto es tambien la miel que tienen. Colmillo. Coatlantli.

21

Colocado, del verbo colocar. Tlatentli.Colocar. Verbo. Tema.Color encarnado ô rosado fino. Tlaxtalchalle.Color huezo. Iztacpoyautic.Color o pintura. Tlapalli.Colorear o meter colores. Tlapalacuya. Colores o pinturas. Tlapaltin.Columna de palo. Tlaquetzalli. Columna de piedra. Temimilli, esto es piedra redonda. Columnillas balaustres, o basandillas. Tepiatztli. Comadreja animal. Cozamatl, cozatli. Comedor o cualquier lugar donde se come. Tlacuayan.Comedor, muy voraz, fiera. Xochtlacuani, tequitlacuani. Comedor. Fiera. Tlacuani. Comenta. Ixtlananquili.Comenzar a madurar, algun fruto. Camilehua, camilihuia, moxohua. Comenzar. Pehua, pehualtia. Comer demasiado. Itequitlacua, xochtlacua. Comer en exceso. Apizti.Comer. Nitlacua.Comer. Tlacua. Comer. Verbo. Cua.Comerciante. Pochteca.Comerse algunos sembrados o fruta de huertos. Ocuilcualoa. Cometa la que corre. Citlalintlamina. Cometa. Citlalimpopoca. Cometer pecado. Tlatlacoa,tlapilchihua, zoquineloa innanima, niccatzahua,

nanima. Comezon tener. Quequexquia, quequetzoca yoyomoca. Comezon. Quequexquiliztli.Comida en general. Tlacualli. Comida para viajar (disponerlo para el camino). Itacatia.Comida para viajar. Itacatl. Comida. Tlacualli.Comienza ya. Xi ya huel im pehua.Como adverb. De admiracion. Quemmach. Como amanecio usted, saludo. Quen otimotlathuilti. Como amaneciste, saludo. Quen otitlathuili.Como esta tu corazón. Tleno onca moyollo.Como esta tu familia? Quen ca mocenyeliz?Como esta usted? Quen timeztica?Como estando acostado. Nitla cuatoc.Como estás? Quen tica?Como estas? Quenin tica.Como pasaron ustedes el dia? Rev. Quen onanmocemilhuipanoltihqueh?Como pasaste el dia? Rev, quen oticemilhuipanoc?Como pasaste el dia?, saludo. Quen oticemilhuilti? / quen oticemilhuipanoc?Como pasaste el dia?, saludo. Quen oticemilhuilti? Como paso usted el dia? Saludo. Quen otimocemilhuipanolti? Como quiera (esto es hecho con poco cuidado). Zanilihuiz, illhuiz. Como quiera que sea, mazazo.Como quiera. Zazoquenin.Como se dice en lengua nahuatl? Quenin mihtohua ica nahuatlahtolli?Como se dice..... Quenin mihtohua.

22

Como se llama el mayor? Quen itocan in titiaxca?Como se llama? (tercera persona) quen itocan?Como, adverb. Comparativo. Hueliuhqui, yuhquim-ma, zan-noyuhqui.Como, adverb. Interrogativo. Quenin? Quen? Como. Quenami.Como. Inyuhquin.Compadecerse de otro. Tlaocoltia.Compañero. Icniuhtli, tlahuicatl.Comparar una cosa con otra. Tlanenehuilia. Compararse. Ahuehuetilia.Componer algo. Tlatlalia, tlachichihua,tlacencahua. Componer en partes. Chictlapana.Componer huesos. Omiquetza, omizaloa. Componer malamente. Chicohueyaquilia.Componer, arreglar. Verbo. Tlalia.Componerse asi mismo. Nimochichihua, nimocencahua, ninotlallia.Compra! Xcohua!Comprado. Lo, Tlacohualli. Comprar casa. Calcohuia.Comprar de una vez todo. Cepanuhia.Comprar todo. Centoca.Comprar. Tlacohua. Comprender bien, saber bien. Acicamati.Comprender lo que se habla. Tlaticacaquia. Comprender, entender, ver perfectamente. Macicacaqui.Comprender. Acicacaqui/acicahita.Comprender. Celcahuia.Comprimir. Aquequeza.Compuesto, arreglado. Tlatlalilli.Compuesto. Lo que esta, Tlachichiuhqui, tlacencauhtli.Comulgar. Tlacellia.Con aquel, adverbio. Itlac, inahuac.Con conocimiento. Machiliztica.Con dulzura. Necutiliztica.Con el (aquel). Yuan.Con escudo. Chimaltica.Con ignorancia. Amo machiliztica.Con que mataste al marrano? Tlein ica oticmicti pitzotl?Con quien andas? Aquin ihuan tinemi?Con todo tu corazon. Moyolocacopa.Con usted, con su merced, reverencial. Motlactzinco y nahuatzinco. Concentrarse. Calnonotza.Conciencia o dictamen propio. Neyolmaxiliztli. Concha de las tortugas. Ayotapalcatl, ayocacalotl. Concha de los lagartos. Aquetzpalincalotl, aquetzpalintapalcatl.Concha de todos los animales que tienen concha, Tapalcayo. Concha o escama de pescado Mixonehuatl, michcacalotl. Concha que ay en los rios pequeños. Amatzcalli. Concha. Eptli. Condenar o juzgar. Tlatzontequia, tlaixnahuatia. Condenar, juzgar. Centlatzontequilia.Condicipulo. Tlamachticalpeuh. Conductor. Tlahuicani.

23

Confesarse. Moyolmelahua, mayolcuztia. Confesión,arrepentimiento,sentimiento de vergüenza. Necuitiliztli.Confesion. La Teiolcuitiliztli.Confiar. Tetechmotemachia, tetechtlacuauhtlamatia. Tetechmotlaxilia, tetechtlacuauhyohua. Confiarse o fiarse de otro. Tetchtlacanequi, tetechpialtia, tetechtlatlalia.Confio. Yo (me), motetzinco, nimotlacanequi. Congregar, reunir, acaudillar, juntarse. Centlalia.Conmigo, adverbio. Nonahuac, nohuian, notlacnotloc. Conmigo. Nohuan.Conoce. Quimati.Conocer algo. Iximat,i ixmati. Conocer mal, juzgar desfavorablemente, tener mala opinion. Chicomati.Conocer, saber. Timatiz.Conoces mis pecados. Tinech machilia in notlatlacol.Conocimiento. Tlamachiliz.Conquistar. Nitepehua.Consigo. Itlan, itlac, inahuac, huelitech, huelitechpan. Consolación, calma. Acohuetziliztli.Consolarse, tranquilizarse. Acohuetzi.Consolarse. Cempapactia, centlamachtia.Consolarse. Yollatia, acohuetzia, pactia, compactia. Constante o fuerte cosa. Chicahuac. Constante, fuerte persona. Yolotlapaltic, motlaquauhqutzqui, yollochicauac yollototl. Constituir, enseñar a otro en dignidad u oficio. Tlaixquetza, ixquetza.Constructor de barcos (neologismo). Acalchihchihqui. Construir su casa. Calchihua.Construir. Calmana/calquetza.Consuelo. Acohuechiliztli.Consultar algo con otro. Tlayeyecoltia, mononotza, tlatoltemoa. Consumirlo ô acabarlo todo. Cemtlamia. Contada. Del verbo contar. Tlapoalli.Contado. Tlapoalli.Contado. Lo que esta, Tlapoalli, amozantlapoalli. Contador, que enumera. Tlapoani.Contar algo. Tlapohua. Contar alguna historia, o conte con verdad. Onicmelaucapouh.Contar para pagar tributos. Tecalpauhqui.Contar, enumeracion. Tlapoaliztli.Contar. Poa.Contemplación. Teyollo acohuechiliztli/acuetziliztli. Contemplar, levantar la mirada. Acoyauh.Contener, detener a otro. Nictlacahualtia. Contenerse o abstenerse de algo. Nimotlacahualtia. Contentar a otro. Yolcehuia. Contentarme a mi mismo. Ninoyolcehuia. Contento. Paquiliztli, ahahuyaliztli. Contestar cartas. Amatlacuilocuepa.Contiento, o poco a poco. Zamateo, zamatcatzin, zayolic, yolic. Contigo, adverbio. Mohuan, monahuac. Contigo. Motlac, monahuac, motech, motechcacopan, mohuan.

Contigo. Mohuan.Continuar. Cencui.Contra alguién, o ante alguién. Teicpac.Contra alguna. Tehuic, tehuicpa.

24

Contradecir á otro. Tetlatolilochtia, tetlatolcuepa, tlatolixnamiqui,

teixnamictia. Contrario ô enemigo. Yatol, teyaolih. Contratar obreros. Macohuia.Convalecer el enfermo. Yehuelmatia, achiquintzinmomati. Convertirse a una fe, rev. Ihuictzinco ninocuepa in dios. Convertirse a una fe. Nemilizcuepa.Convidar a otro. Tlalhuia, cohuanonotza. Convivio, convite. Tecohuanonotzatliztli. Copo de algodon o de lana. Tlaxochtli. Copular, fornicar. Ahuilnemi.Coraje. Cualaxtli.Coral. Tapachtli. Corazon de la mazorca. Ollotl.Corazón. Yollotl.Corcobado. Teputzotli. Cordel para cargar. Mecapalli.Cordel que usan las mujeres para tejer. Mecamaxalli. Coronilla o alto de la cabeza. Cuetzcon, cuayolloni. Corral. Chinamitl.Corregirse, escuchar consejo. Cencaqui.Correr de aquí para alla, de un lado a otro. Ahuictlaloa.Correr el agua, el agua corre. Atlitemacayan, atlipiloayan. Correr. Motlaloa, totoca, payna. Correr. Hacer a otro. Ixpinauhtia, tetlayehualtia, ixchilehualtia. Corriente que se echa en los texados o techos. Peyahuac, peyactic. Corromperse. Palani.Corrupto. Palanqui.Corta. De la pierna se.. Tocotzco, tonepeyan, tozaliuhyan.Cortar cualquier cosa. Tequi, lo que esta cortado tlatectli. Cortar despedazando. Cocototza, cotona. Cortar flores. Xochitequi.Cortar la mano a alguien. Macotona.Cortar leña o arboles. Cuauhtequi, quauhtlaza. Cortar. Tequi.Cortar. Nitlatequi.Cortarse cosa liquida como leche, atole, etc. Papachca, papachcatica. Cortarse la mano. Macotoni.Cortes de madera etc, ejem hasle un corte. Tepiltic mihmatini. Corteza de cualquier cosa. Ehuatl, ehuayotl, esto tambien es el pellejo. Corto las flores completamente. Nicexochinechicoa.Cosa admirable. Mahuizauhqui, imahuiztiquic.Cosa ajena. Teaxca tetlatquitl. Cosa amarga. Chichic.Cosa asada. Tlahuatzale.Cosa bendita. Tlateotechihualli.Cosa blanda. Yamanqui.Cosa carcomida. Ocuacualoc.Cosa casi igual a otra, o que se parece. Achineneuhqui.Cosa correosa o lacia si es cosa solida. Tlalixtic.Cosa correosa si es liquida. Maana pipinqui, maaltia. Cosa cozida. Tlapotzonilli.Cosa delgada. Canahuac.Cosa fea. Tetzcuino.Cosa frita. Tlatzoionilli.

25

Cosa fuerte. Chicahuac.Cosa hedionda. Potoni.Cosa ilicita que no se debe hacer. Achihualiztli, achihualoni.Cosa manchada. Chichiactic.Cosa mantecosa. Chiahuac.Cosa mohosa. Pochcauhqui.Cosa muy semejante a otra, igual. Acan tetlanehui.Cosa pesada. Cacca.Cosa picante. Cococ. Cosa podrida. Palani.Cosa preciosa. Tlazotli. Cosa que (da) mueve a alegria y gozo. Teycoltli. Cosa que asombra, ô admira. Tlamahuiztli.Cosa que es de todos. Tecepanaxca, tecemaxca. Cosa que mueve a comparacion de otro. Tetlazcolti. Cosa que no tiene par o igual, sin igual. Acan tenenehuixca.Cosa que pica demasiado. Tlahuelcococ, cocopaltic. Cosa que se debe ô es digna de creerse. Neltoconi. Cosa sabrosa. Huelli.Cosa sucia. Cazahuac.Cosa torcida o tuerta. Coltic.Cosa tosca. Ilihuiz.Cosa, (objeto). Tlamantli.Cosecha del campo. Pixcotl. Cosquillas. Quequelli. Cosquillas. Hacerlas, Quequeloa. Costado parte del cuerpo. Yomotlantli. Costilla. Omizicuil. Costra de llagas. Nexhuacayotl, xincayotl. Costumbre ô tradicion antigua. Tlatlalili hueca tlatlalili. Costumbre. Nematiliztli.Costumbres. Nematiliztin.Cotejar una cosa con otra. Nenehuilia. Coyuntura del cuerpo. Zaliuhyantli, huihuitec-cantli. Coyunturas ô junturas de los dedos de la mano. Mapilzazaliuhyan.Coyunturas ô junturas de los dedos de los pies. Xopilzazaliuhyan. Craneo, cabeza. Cuaxicalli.Crea el autor de la vida. Tlayocoya in ipalnemoani.Creado. Lo, o creador. Tepiquini, tlachihualli, teyocoyani, techihuani. Crear cosa de nuevo. Yocoya, chihua, tepiqui. Crecer el rio. Hueya macozihui, zonehua tentiuh potontiuh. Crecer, educar a otro. Izcualia huapahua, izcaltia huapahualtia, ninozcalia

mozcalia. Crecer, madurar, engordar. Chamahua.Cree usted? Tineltocane?Creencia o fe. Tlaneltoquiliztli, neltoconi. Creer firmemente. Chicahuacatlaneltoca.Crespa cosa. Cocolochtic, cocototztic. Crespos los cabellos. Persona.. Cuacocochtic. Cresta de gallo. Cuanacatl. Cresta de las de otras aves. Cuachichiquilli. Criada que sirve a jornal. Tlaquehualli, tlayecoltiani, cocetzin tepitzin.

Criado o paje que sirve para compania. Tlannencauh, tlamacax, xolotzin.

26

Criado, estar al servicio de alguien A-axti.Criado, sirviente. Aachti.Criar (verbo). Huapahua. Criar con leche de pechos a los niños. Chichihaultia. Cristal. Tehuilotl, chipillotl, onopillotl. Cruda de la borrachera. Onitlalpolo. Cual (de estas) es tu casa? Catlein mocal?Cual de ellos murio? Catlehuatl omic?Cual? Cual de ellos? Catlehuatl?Cual? Cual de estas cosas? Catlein?Cuales de ellos? Cuales de estas cosas? Catleique?Cualquiera. Zazo ca tlehoatl.Cuando. Ihcuac.Cuantas veces. Quezquipa.Cuanto cuesta? Cuanto? Que cuanto? Quexquich?Cuanto cuesta? Quechqui pati?Cuanto es verdadero. Quexquich in ye nelli.Cuanto mas. Quenoque, quenocye.Cuanto te debo? Quezqui ni mitz huicuilia.Cuanto vale? Quempatio?Cuantos hermanos tienes? Quezqui moicnihuan tiquinpia?Cuarenta. Ompoalli.Cuarto. Ic nahui.Cuatro veces. Mahpa.Cuatro. Nahui.Cuatrocientos. Centzontli.Cubeta. Atlacoani / atlacuiani.Cubrirse de cañas un campo. Acaixua.Cuchara o cubierto. Xomalli.Cuchillo. Tlatectli.Cuello. Quecholli.Cuenta del mes. Metztlapoalli.Cuerpo. Nacayotl.Cueva de agua, concavidad de una fuente. Aoztotl.Cuidar casa, dirigir casa. Calpia.Cuidate bien de (hacerlo). Ma tic chiuh.Culpa. La tlatacolli.Cultivar. Elemiqui.Curandero. Ticetl.Curvar. Chicueloa.Chamuscar. Tlachinoa, tlachinolli. Chamuscar. Chinoa.Chapotear. Cacapantiuh.Charlatan, boquirroto, hablador. Tenchico.Chica cosa, objeto. Tepiton, tepitzin. Chicle. Tzictli, copahli.Chiflar con los dedos. Mapipichoa. Chiflar con los dientes. Tlanquiquizi. Chillar. Pipitzca. Chinche. Tlalaxin, tepuntli, texca. Chirimia. Tlapitzalli.Chismear, murmurar, acusar. A-axcui.Chismear. Aachcui.Chismorrear, dar informes falsos. Necoctentia.Chocarrear ô bufonear. Copehua, copanpohua, camanaloa.

27

Choza. Xacalli, xacaltontli. Chupar las cañas dulces. Tlapipina. Chupar. Chichina. Chuparse los dedos. Mapipitzo. Chuparse los labios. Tempipitzoa. Dadiva. Tenemactli, tetlauhtilli. Dalia. Cocoxochitl.Dame una. Xcuaqui ce.Danza, baile. Macehualiztli.Danza. Netotiliztli. Danzar, bailar. Mitotia. Dañar á otro por maleficio. Tlachichihuia, el que lo hace tetlachihuani. Dañar de cualquier manera. Tlatlacalhueya. Dañarse o corromperse algo. Ihtlacahuia, tlailihuia. Dar a conocer alguna cosa o mostrarla. Ititia, teititia. Dar a otros alegria o placer. Teyolalia, tepapaquiltia, tlahahuyaltia. Dar algo con gusto, de buena gana Zan nicte-maca.Dar buen ejemplo, incitar a la virtud. Machiyotia / machiotia.Dar con el pie. Telicza.Dar consejos. Nonotza.Dar coscorrones. Cuatepinia. Dar de beber (agua). Amaca.Dar de beber a otro agua. Atlitia. Dar de beber cualquier cosa. Tlaitia. Dar de beber, bebida fresca. Xocomictia tlahuantia. Dar de palos. Cuahuitequia. Dar gracias, o agradecer. Yenelitmati, tlazomatia, tlazocamatia. Dar gritos, abrir la boca. Camayocahui / yocamayocauh.Dar higos. Mazacapilhuya. Dar palabra. Tlatolnamaca, tlatenehuilia. Dar pena â otro. Tepozmictia, teyolpozonaltia. Dar pena â otro. Tetequipachoa, tetolinia, teyolamana. Dar pena â otro. Teyolquixtia, teyolcocoa, teyoltonehua. Dar una casa. Calmaca.Dar vuelta. Cuepa.Dar vueltas en circulos, girar sobre sus pies. Malacachoa.Dar vueltas, girar. Ayotzincuepa.Dar, ceder el poder a alguién. Nictemaca in tlatocayotl.Dar. Maca, nemactia. Dar. Macaxquin.Datiles, capulines silvestres. Zoyacapollin. De alli. Ompa, nepa, nechca, nechcapa. De ambas partes. Necocampa. De año en año. Cecenxiuhtica. De aqui á poco tiempo. Occhuelachic, ochuelachica, ocachitonca, ocmaya. De aqui. Nican. De aqui. Oncanon. De arriba a ábajo. Acocopa, tlacpacopa. De cinco en cinco. Mahmacuilli.De cuando en cuando, en algun tiempo, por fin. Ixquich cahuitl.De cuando encuando. Zanqueman, huehuecatica. De cuatro en cuatro. Nahnahui.De dia en dia, diario. Momoztla.

28

De donde (interrogativo). Canin, campa. De donde quiera. Zazocanin, zazocampa. De dos en dos. Ohome.De dos en dos. O-omtica. De flechas. Tlahuitolli, tirar con el, tlahuitoloa. De lo alto. Acopa, tlacpacopa. De mañana. Ociohuac, ociohuatzinco, tlahuizcalpan. De mes á mes. Cecemeztlitica. De mi voluntad. Noyollotlamapa, noyollocacopa, noyollotlama. De mi. Notech, notechcacopa, notechpa. De mis manos. Nomatitlampa.De muchos colores. Miec tlapaltin.De ningun modo es posible. Zan ahuel.De ninguna parte, ni una parte ni otra. Acampa.De nuevo, por segunda vez. Ay-yopan.De ocho á ocho dias. Chichicueytica. De que color es la abeja? Quen omitic mimiahuitl?De que manera o como. Quen, quenin, quename, quemmach. De quien es este libro? Aquin iaxca inin amoxtli?De quien procedes? Aquin itech tiquiza?De quienes son las flores? Aquique imaxca in xochitl?De quince en quince dias. Cacaxtoltica. De tarde en tarde. Huehuecatica, zanquemanian, zanquemantica. De todas partes. Nohuyan, nohuyampa. De tres en tres. Yehye.De tres en tres. Yeyetica, yeueitomani. De tres partes o lugares. Yexcampa.De un lado. Centlapal.De una vez. Zanzemitl.De uno en uno. Cehce.Debajo. Tlatzintla, tlanipaitzintla. Debemos dejar la ciudad. Tic cahuazque on atl o yan tepetl.Deber a otro. Tehuiquilia. Debil de las 2 manos, privado. Macocoxqui.Debolver lo que tenia prestado. Tecuepilia. Decaer. Ceuhtiuh.Decir bromas. Cacamanaloa.Decir bromas. Camanalihtoa/camanallahtoa.Decir chiste a alguien. Cacamanalhuia.Decir. Ilhuia, itoa. Declarar o explicar algo. Melahua, melahualtia, melauca ittoa nahuatlatoa. Declarar o explicar algo. Tlatenquixtia, tlatencaquixtia, melauhcapohua.Declarar, confesar algo. Machitoca.Dechado o ejemplar. Machiotl, octacatl. Dedo de la mano. Mapilli. Dedo del pie. Xocpil. Dedo pequeño. Mapilyocoyoich, mapiltontli. Dedo pulgar. Hueimapilli.Defender a otro (si es de obra). Temanahuia, tepalehuia. Tepatlatoa. Defender a otro si es de palabra. Defenderse asi mismo Ninomapatla, ninomanahuia. Degollar a otro. Quechtequia, quechcotona. Dejar algo. Cacauhtiuh.Dejar de pelear. Macahua. Dejar que se acerquen. Axitlani.Dejar recuerdo, dejar en recuerdo. Cauhtiuh.

29

Dejar. Cahua. Del cielo. Ilhuicapa. Del otro lado. Occentlapal.Del todo. Zaceme, zacepa. Delante de algo. Teixpan, teixtlan. Delante. Ixpanzinco.Deleitarse. Huelamatia paqui, papaqui, tlachuia timoloa.Deleitoso. Lugar... Tepapaquittican, teuahualiztican, tepapacoyan. Deleitoso. Lugar... Teellquixtican, tehuelamaxtican. Delgada cosa, esto es pâra hilo, ô cosas largas. Pitzahuac, pitzatic, pitzactli. Delgada cosa, esto es por liezos ô cosas anchas. Canahuac, canatic.Delgado hombre. Piatztic, coloctic. Delgado, ligero, fino. Canactic.Deliberar, proponer. Cemihtoa.Delirio, locura, ensueño. Mazacihuiliztli.Demonio. Tlacateecolotl, tzitzimitl. Dentro de algo. Tlatic, tlatec, itic, ihtic. Dentro de la casa. Calitic.Dentro de poco, pronto. Niman amo huecauhtica.Dentro de ti escribe. Mitec on ya tlacuilohua.Dentro de ti vive. Mitec on nemi.Dentro de, en el interior de, en medio de... Calitec / calitic.Dentro, adentro. Ihtic.Dentro. Itic.Depositar ô dar algo á guardar. Tlapialtia. Derecha cosa, cierta. Melahuac, melactic. Derecha. Yehcacopan.Derechamente. Melauhca. Derecho. Melauhca.Derramar agua ô cosa liquida. Noquia, petlania toyahuia.Derramar ô desparramar como semillas. Cecemmana chachayahua, tetepehua pipixoa. Derramarse del todo, llegar a derramarse. Aci-nonoqui.Derretido. Atilli. Derretirse algo. Aatia.Derretirse ô rebenirse la sal, azucar. Patia, su preterito opat. Derribar á otro. Mayahuya, tlacalia tlalhuytequia. Derribar casa u otra cosa. Xitinia, xixitinia. Derrumbarse, asentarse. Actihuetzi.Desabotonar o sacar entera alguna cosa de dentro de otra. Copina, cocopina. Desabrochar o desatar. Tomilia, tlatotomilia. Desafiar a otro, o abandonar su familia. Tlalcahuia. Desagradable, feo, ingrato. (tambien agradable). Acemelle.Desaliento, agobio, abatimiento. Nezozotlahualiztli.Desaparecer. Tlapupulihuiz.Desatar (se) los zapatos. Cactotoma.Desatar. Toma, tlatoma, para decir que perdonan las culpas dicen tlatlacaltoma. Desbanearse, estar borracho. Ihuintia. Desbastar. Caxahua, lo que ya lo esta tlacaxauhti. Descalabrar a otro cuando es con otra cosa. Cuatzayana, cuacoyonia. Descalabrar a otro cuando es con pedrada. Cuatepachoa, cuatepitzinia, cuatecoyonia. Descalzarse. Caccopina/cactoma.Descanzar. Cehuya. Descienden. Itemoa.Descocer. Tlacyotoma, totoma. Descolorarse o estar descolorido. Iztalehuia. Xiuhcalihuia, tlalpipixahuia.

30

Descolorarse o estar descolorido. Yotenexihuia, pinehua.Descomponerse las viandas (alimentos). Itlacuah, cuando se acedan o agrian xocceyac. Descubrir lo oculto. Nextia, ixpantlaza. Chicoquixtia. Desde arriba, de la cima. Tlacpacpa.Desdeantes. Yenepa, yecpa. Desdecirse. Tlatolcuepa, tlatolilochtia. Desdentado. Aotlane, tlantepeuhqui, tlancoconqui.Desdentado. Tlancotoctic, tlancopinqui. Desdeñar. Centopehua.Desear á otro la muerte. Micaitlania, miquicelehuia. Desear algo. Elehuia, yeoltia, ixelehuya. Desear cualquier cosa. Mahuicelehuia. Desear, anhelar. Nectoc.Desembolver algo ô desatarlo si es lienzo, papel,etc. Zohua, tlazohua, zozohua. Desembolver algo ô desatarlo. Totoma, xixinia. Deseoso de algo. Tla-elehuiani.Desgranar el mais. Tlaoxtli. Deshacer, hacer migajas. Cacayachlia/cacayaquilia.Deshacerse. Cacayaca.Deshiervar ô escardar la tierra. Tlaxiuhcuya, tlaxiuhpopoca, tlaxiuhtlaza. Deshincharse. Potzihuia. Deshojar. Amatlapaltepehua.Deshonrar, deshonrarse. Ahuilquixtia.Deshonrrar a otro. Mahuizpoloa, mahuizquixtia. Desierta o despoblada casa. Cacticac, cactimania zannemihuyan. Desigual cosa. Amoneneuhqui, amoinami. Deslizar o resbalar. Alahua, petzcoa, xolahua. Lo que esta resbalado alactic. Deslumbrar a otro. Ixpoyahuctia, ixpoyahualtia. Deslustrada o que ha perdido el color. Ixticehua ixpohuia, ixtlatcihuia. Desmayarse de miedo. Yolmiqui, mauhcamiqui, cuechuechmiqui. Desmayarse. Zotlahua cuetlaxihuia. Desmayo, síncope, desfallecimiento. Necuetlaxoliztli.Desmenusar. Canahua.Desmenuzar o desmigajar. Tlatlapatza, tlacocotona, textilia, tetechtilia. Desmenuzar o martajar lo que se muele. Tlapapayana. Desnudar a otro. Petlahuia, pepetlahuia. Desnudo. Petlauhtoc. Desobediente, arrogante. Nacatzontetl.Desolado esta mi corazón. Icnoyohua noyollo.Desollado. Tlaxipeuhtli. Desollar sin romper el pellejo. Totochpina. Desollar. Xipehua. Desollarse, excoriarse. Chichincalihui.Despacito, lentamente, poco a poco. Yuli, yuli.Despacito. Matca.Despearse, sacar gases. Cotzana, ciahui. Despedazado. Cocotoctic, cocotoctli textilia, tzeltilia. Despedir violentamente. Chiccanahua.Despedir, despachar gente. Calcahualtia.Despedirse de otro. Nahuatia, tlalcahuya. Despedirse de una cortesana. Frase para, Tlanimitznotlalcahuili. Despedirse por irse lejos. Centlamitiuh.Despedirse. Cennahuatitiuh.Despegar. Tlayopehua, tlaixcolehua.

31

Despeñar. Tepexihuia, texcalhuia. Desperdiciar algo. Nempoloa, tlapopoloa, tlaxpoloa. Desperesarse. Cochaana, cacatzoa, tetechuana. Despertar. Iza ixitia. Despicar el nixtamal para que salgan blancas las tortillas. Tlazicui. Despierto. Estar, izatica, izatoc. Desplumar aves. Huihuitla, tlahuihuitla. Despoblar, esparcir, dispersar. Cecemmana.Despojar. Cencuilia.Despojar. Chicuatilia.Despojarlo, privar a alguien de todo. Yuhcayotl nicte-machtia.Despostillado, amellado, filo de cualquier cosa. Tlatentecuinolli tlatempixolli. Despostillarlo, amellarlo. Tlatecuinoa, tepixahuia. Despreciar, menospreciar. Cempouhtitlaza.Despreciar. Telchihua, atleipanzita, atleipantlachia. Despreciar. Quintlahuelita.Despues. Zatepan, tepanian, quintepan. Destapar. Tlapohua. Destechar la casa. Tlatzontlapoa. Desterrado. Tlatotoctli. Desterrar. Totoca. Destetar al niño. Chichihualcahualtia. Destilar cuando gotea. Ixica, chichipini, elixica. Destilar, verter. Chichipitza.Destruir algo. Poloa tlaxixinia, cempoloa cemtlamia. Destruir, aniquilar. Cempopolhuia.Destruir. Cempopoloa.Desvariar el enfermo, o loco. Chicotlatoa, ilihuiztlatoa. Desvariar, delirar. Chicotlatetoa.Desvelar a otro. Ixtozoltia, cochizoloa. Desventurado. Tlahueliltic, nentlacatl. Desvergonsarse. Ixtotomahua, ixcuauhtia. Desviarse. Micuania, mopachoa. Detener a otro. Tzicoa nactia, tzicoltia tzicalhuia. Detener el agua. Atzacua. (aislarse)Determinarse. Cennahuatia.Detrás del cerro. Icampa intepetl.Detras. Icampa, tepotzco. Deudo o pariente. Huayolqui huanpouh, tlahuicatl. Deveras vendes caro. Melahuac patiuh tinamaca.Devocion. Tlateomatiliztli, tlateomati. Dia de juicio. Tetlatzontequililizilhuitl. Dia de juicio. Tetlatzontequilizilhuitl.Dia de la resurreccion. Nezcalilizilhuitl.Diarrea. Xincuatl.Diciplinarse por penitencia. Tlamacehua, el que lo hace tlamaceuhqui. Dicipulo. Tlamachtilli. Dicipulos. Tlamachtilmeh / tlamachtilin.Diente. Tlancoch, tlantli. Diescinueve. Caxtolli on nahui.Diesciocho. Caxtolli on yeyi.Diesciseis. Caxtolli on ce.Diescisiete. Caxtolli on ome.Diestra mano. Mayeccam. Diez veces. Mahtlacpa.

32

Diez. Mahtlactli.Dificil, peligroso. Ohui.Dificil, peligroso. Ouicayo.Dificilmente, con trabajo. Ouica.Dificilmente, peligrosamente. Ouicayotica.Dificultar, atascar. Apahuia.Dificultosa cosa. Ohuican. Dignidad. Tecuyotl, tlatocayotl. Digno de recompensa. Macehuale.Digno de ser alabado. Yectenehualoni.Digno o dichoso. Icnopiltic, icnomacehualtic. Digo chistes, hago reir mucho a los demas. Nitetlatlahuetzquitia.Dios creador, aquel por el cual vivimos. Ipalyolihuani.Dios. Teotl.Dioses. Teteo.Dirigir gente, liderear. Verbo. Achcauhtia.Dirvertir, alegrar, tratar de atraer. Celtia.Disco compacto (neologismo). Caquilizcopinaloni in tonameyotica.Discución, riña, altercado. Necocoltiliztli.Disculpenos llegamos tarde. Tlapohpolo otecoque tiotlac.Discurrir o congeturar. Tlayolteohuia, tlanemilia.Discurso sobre importantes asuntos. Huei tlahtolli.Disimulacion. Anethuicanenequiliztli, aneiximatcanenequiliztli.

Disimulacion. Nepopololtiliztli, anecuicuitiliztli.Disimular que no oye. Anicnocac-canenequi, anicnocac-canequi.Disimular que no ve. Anicniximatcanenequi.Disimular que no ve. Anicnothuicanenequi, anicnothuicanequi. Disolucion. Atlacayeliztli, anematiliztli.Disoluta mujer. Atlacanemi, ahuelnemi, aoc-canca iyollo.Disoluto. Atlacayeni, amo mimatini.Disposición. Pilticayotl, tecpilticayotl, huelnezcayotl.Disputa. Tetlatzohuiliztli.Disputador. Tetlatzohuiliani.Disputar con otro. Tlatzohuilia.Disque. Quilmachi.Distancia. Tlatlallotiliztli, tlamacahualtiliztli.Distinguir, separar. Cecentlamantilia.Distraer. Cecemeltia.Distraer. Celmaca.Divertirse, deleitar. A-ahuiltia.Divertirse, explayarse, pasearse, seleccionar, tomar cosa. A-ana.Dividido camino. Maxaltic. Dividir algo. Xexeloa, nonancuatlalia, tlaxexelhuia. Dividir por la mitad. Centlacoloa.Dividir, aislar, separar a unos de otros Macahualtia.Dividir. Cececniquixtia.Dividirse. Maxalihui. Divieso ô encordio ô tumor grave. Tlaxihuiztli. Divinia cosa. Teoyotica. Divinidad. Teoyotl, tioyotl.Divorcio. Nematumaliztli, nemacahualtiliztli, nematzayanaliztli.

Divulgar, publicar, dispersar, extenderse, despedir. Cemmana.Divulgarse, extenderse. Actimoteca.Dizque, o dicen que. Quilmach, quil, hanel, mach.Doblar ropa. Cuelpachoa.

33

Doblegar algo ô encorvarlo. Noloa, huitoloa, chitoloa. Doce. Mahtlactli on ome.Docil, facil de instruir. Machtiloni.Doctor. Tepahtiani.Dolor de muelas. Tlancualo. Dolor de pecho ô de flato. Eltemi, elcacatzca. Dolor de penitencia. Yolcocoa, yolaman, yoltequipachoa. Dolor. Tonehuiztli. Dolor. Tener, Cocoa, tenehua. Doncella. Ichpochtli. Donde ellos estaban. Campa yehuame ne miya.Donde esta él? Catli?, catle? / catlein?Donde esta tu hijo? Catli in mopiltzin?Donde estamos? Can non tinemi.Donde estan mis hijos? Catlique in nopilhuan?Donde estan? Catlique/catleique/catleime?Donde quiera, a donde quiera que, por donde quiera. Achincayepa, achincampa.Donde quiera. Zan canon.Donde venden? Campa titlamacalo.Donde vive tu familia? Campa chanti mocenyeliz?Donde vive tu familia? Campa chanti mocenyeliz?Donde vive..? Campa chanti..?Donde vives? Campa tichanti.Donde, interrogativo. Canin? Campa? Dorar. Tocuitlahuia. Dormir demasiado. Yequicochi. Dormir. Cochi.Dos cosas. Omtlamantli. Dos grados de parentesco. Ontlamampa. Dos mil cuatro (2004). Macuiltzontli ihuan nahui.Dos veces solamente. Oppamayan.Dos veces. Ohpa.Dos. Ome.Drama. Ixnezcayotl.Dudar. Moyoltzotzona, moyolpoloa, moomeyollotia. Duende. Chani.Dueño de agua. Ahua.Dueño de algo. Tlatquihua axcahua. Dueño de casa. Cale.Dueño de la casa. Chane calli. Dueño, propietario, el que tiene bienes. Axcahua.Dueños de agua. Ahuaque.Duerme tu. Xicochi.Dulce flor. Tzopelicaxochitl.Dulce. Tzopelic, neuhtic. Dulzura. Tzopelicayotl.Dura cosa. Tepitztic tlacuactic. Durar mucho tiempo. Hueccahua. Eclipse de luna. Metzcualoa. Eclipse de sol. Tonalcualoa. Echar al agua. At-tohuia.Edifica. El que, Calquetzani calquetzqui. Edificar algun edificio. Calquetza, calmana. Edificar. Caltia.

34

Educadora. Conepixqui.Ejecutar , hacer, ocuparse en... Aitia / oahiti.Ejemplo, modelo. Machiyotl / machiotl.Ejemplo. Machiyotl, octacatl.Ejemplo. Nexcuitilli, tomarlo de otro mixcuitia.Ejemplo. Dar, Tlaixcuitia. El alegra a otros. Te-ahuiltia.El cantaro. Tzotzocolli.El cerro alto. Tepetl huehcapa.El ciego. Ichpopochiotl.El comete muchos pecados. Miec tlatlacolli nic-chiuhpoloa.El cuero. Cuitlaxtli.El desciende. Temoa.El desea algo. Tla-elehuia.El dios verdadero. In nelli teotl.El dormia. Cochia.El duerme. Ticochi.El era / fue. Catca.El era llamado. Notzaloya.El es llamado. Notzalo.El es. Ca.El esta acostado. Onoc.El esta de pie. Icac.El esta extendido. Mani.El estaba acostado. Onoya.El estaba de pie. Icaya.El estaba extendido. Mania / manca.El estara acostado. Onoz.El estara de pie. Icaz.El estara extendido. Maniz.El estuvo acostado, el ha estado acostado. Onoca.El estuvo de pie / el ha estado de pie. Oicaca.El estuvo extendido. Omanca.El frijol esta muy salado. In yetl iztayo.El fue a enseñar. Te machtito.El fue a llamar a alguien. Ote-notzato.El fue llamado. Onotzaloc.El grado. Tlamampa.El habia llamado. Otenotzca.El habia sembrado. Otla-tocaca.El habia sido llamado. Oti-notzaloca.El habla bien. Huellatoa.El habla bien. Huellahtoa.El hombre es un alma. In tlacatl teyolitia.El hueco de mi mano. Nomacpalyollo.El humo. Poctli.El hurto. Ixtequiliztli.El ira enseñando, el va para enseñar. Te machtitiuh.El juego. In ahuilli.El libro de las fiestas. Ilhuiuhamatl.El libro de los años. Xiuhamatl.El libro de los sueños. Temicamatl.El libro instruye. In amoxtli teixtlapoani.El limpiadientes. Tlapopoaloni.El lo cuida. Quimocuitlahuia.

35

El llama. Tenotza.El llamaba. Tenotzaya.El llamara. Tenotzaz.El llamo. Otenotz.El mas pequeño. Xoco.El mayor. Titiachca.El mismo escribio el libro. Inomatzinco oquihcuilo in amatzin.El mismo. Inoma. El nido. Nontli.El nos ama. Techtlazotla.El nos quiere. Tech tlazohtla.El o ella empujara. Celiz.El o ella hablara. Tlahtoz.El o ella. Yehuatl, yeyehuatl. El otro. Zanicel.El parentesco. Cotoncauhcoliztli.El perdon. Tetlapopolhuiliztli.El piojo. Atemitl.El poder. Huelitiliztli.El que alegra a otros. Teahuiltiani.El que ama a los demas. Tetlazotlani.El que comio. In aquin otlacua.El que esta alla. In empaca.El que se ha cortado la mano. Macototic.El que tiene callos. Machachacalihuini.El que tiene una mano cortada. Macotonqui.El que, la que. In aqui / in aquin.El quiere. Quinequi.El quiere. (rev.) Monequiltia.El sabe (verbo). Quimati.El se baña. Motema.El se baño. Omoten.El se levanta. Ehua.El se levanto. Oeuh.El se mostro. Onez.El se muestra. Neci.El se quiere. Mo tlazotla.El sembro. Otla-tocac.El será. Notzaloz.El sera. Yez.El sigue indebidamente el mal. In acualli quitocapoloa.El sol esta brillante. In tonatiu pepetlaca.El solo. Zan icel.El solo. Icel. Iceltzin, rev.El sube. Tleco.El subio. Otlecoc.El te ama. Amechtlazotla.El te ama. Quitlazohtla.El te quiere. Amech tlazohtla.El tiempo. In cahuitl.El va o ira a llamar a alguien. Te- notzatiuh.El vendra a llamar a alguien. Te-notzaquihuh.El viene o vino a llamar a alguien. Te u ote-notzaco.El, ella habla, rev. Motlahtoah.El, ella habla. Tlahtoa.

36

El, ella quiere. Quinequi.El, ella tiene, rev. Yehuatzin quimopilia.El, ella tiene. Quipia.El, ella vive. Monemitia.El, ella vivira, rev. Monemitiz.El, ella vivira. Nemiz.El, ella, camina. Nehnemi.El, ella, escribe. Tlahcuiloa.El, ella, rev. Yehuatzin, pronombre personal. El, la, le, a el, a ella. C anozo qui.El, la, los. In.El. Yehuatl, yeh. Pronombre personal. El/ella tendra rev. Mopiliz rev.El/ella tendra. Quipiaz.El/ella tiene rev. Mopilia rev.El/ella tiene. Quipia.El/ella tuvo rev. Omopilia rev.El/ella tuvo. Oquipia.Elegido. Huellatlattilli.Elevarse, aumentar. Acoquetztiuh.Elocuente. Tlatolmatini, tecpilotoani. Ella, el,esta todavia entero,entera,virgen. Oc macitinemi.Ellos eran / fueron. Catca.Ellos eran llamados. Notzaloya.Ellos estaban acostados. Onoya.Ellos estaban de pie. Icaya.Ellos estaban extendidos. Mania / manca.Ellos estan acostados. Onoque.Ellos estan de pie. Icaque.Ellos estan extendidos. Mani.Ellos estan extendidos. Mo-manilhtia / mo-manilhtica.Ellos estaran acostados. Onozque.Ellos estaran de pie. Icazque.Ellos estaran extendidos. Manizque.Ellos estudiaran. Momachtizqueh.Ellos estuvieron acostados. Onoca.Ellos estuvieron de pie / ellos han estado de pie. Oicaca.Ellos estuvieron extendidos. Omanca.Ellos fueron a llamar a alguien. Ote-notzato.Ellos fueron llamados. Notzaloque.Ellos habian llamado. Otenotzca.Ellos habian sido llamados. Onotzaloca.Ellos los cuidan. Quim-mocuitlahuiah.Ellos llamaban. Tenotzaya.Ellos llamaran. Te-notzazque.Ellos llamaron. Otenotzque.Ellos se aman. Motlazotlah.Ellos se pusiero de acuerdo. Omotlahtolnamique.Ellos se quieren. Mo tlazohtla.Ellos seran llamados. Notzalozque.Ellos seran. Yezque.Ellos solos. Inceltin. Inceltzitzin, rev.Ellos son llamados. Notzalo.Ellos son. Cate.Ellos van o iran a llamar a alguien. Te- notzatiuh.

37

Ellos vendran a llamar a alguien. Te-notzaquihuh.Ellos vienen o vinieron a llamar a alguien. Te u ote-notzaco.Ellos, ellas hablan, rev. Motlahtoltiah.Ellos, ellas hablan. Tlahtoah.Ellos, ellas llaman. Tenotza.Ellos, ellas viven, rev. Monemitiah.Ellos, ellas viven. Nemih.Ellos, ellas viviran, rev. Monemitizqueh.Ellos, ellas viviran. Nemizqueh.Ellos, ellas, a llos, a ellas. Quin. Ellos, ellas, caminan. Nehnemih.Ellos, ellas, escriben. Tlahcuiloah.Ellos, ellas, rev. Yehuantzitzin, pronombre personal. Ellos, ellas. Yehuan. Pronombre personal.Ellos/ellas tendran quipiazquehEllos/ellas tendran rev. Mopilizqueh rev.Ellos/ellas tienen Quipiah.Ellos/ellas tienen rev. Mopiliah rev.Ellos/ellas tuvieron oquipiah.Ellos/ellas tuvieron rev. Omopiliah rev.Embarazada, preñada. Otztli.Embarcar trastos en la canoa. Acaltema. Embarcar. Aqui. Embarcarse la gente. Acalaquia. Embarrar con lodo. Tlapepechoa.Embellecer/se, engalanar/se. Chichihua.Emborrachar a otro. Tlahuantia, teihuintia, xocomictia. Emborracharse. Tlahuana, mihuintia, xocomiquia. Embutir. Cacatztza.Empacharse. Ixhuitia. Empapar, mojar. Ayotia.Empapar. Apachoa.Empapar. Chapani.Emparentar con otros. Tehuayolcatia. Empedrar. Tlatemana. Empeine. Xiotl el que los tiene xixioti. Empeorar o agravarse (el enfermo). Ohuitilia tlanahuia. Empero adverbio. Yecce, zan, tec. Empesabas a comer. Ti pehuaya ti tlacua.Empezar a madurar el fruto. Camilihui.Emplumar las aves, cuando empluman las aves. Miyhuiyotia, ihuiyoquiza. Empujar o atropellar a otro. Topehua zoniquetza. En adelante. Taixpan.En alto, arriba de una cosa, en el extremo. Tlacpac.En cada tres partes o porciones. Eexcan.En cien lugares o partes. Macuilpoalcan.En cinco lugares, en cinco partes. Macuilcan.En dos lugares. Occan.En el campo. Ohmpa cuentla.En el cielo. Ilhuicac.En el cielo. Ilhuicatitech.En el hueco de mi mano. Nomacpalyolloco.En la cima de la montaña. Tepetl icpac.En la orilla del agua. Atempan. En la punta de las cañas. Acatliyacapan.

38

En medio, en el corazon. Iyolohco.En medio. Nepantla.En ningun lugar, en ninguna parte, de ningun modo. Acan / ahcan.En ningun tiempo. Ahqueman.En ninguna parte o lugar. Acan.En o entre nopales. Tenochtitlan.En otras cinco partes. Oc macuilcan.En pecado. Tlatlacolpan.En todas partes à todas partes. Noyan.En todas partes. Nohuyampac, nohuyan. En tres lugares. Yexcan.En tres otras partes. Ox excan.En tres partes, lugares, maneras. Excan / yexcan. En un lugar. Ceccan.En vano naci. Onen notlacatl.En vano. Zantapic.En vano. Zantlapic. En verdad nunca acabaran. Ah nelli aic tlamiz.En. Tla, titech, co, copac. Enamorarse. Ninotenenectia.Enanillo (de desprecio, humillacion). Tzapatontli.Enano. Tzapa, tzapaton, tzatzapaton. Enbarrado. Tlapepecholli. Enblanquecer algo. Tlatztalia, iztalia. Encabestrado ô enrredado. Mecayotia. Encadenado, tener los pies con grillos. Tepoztli-nocxiccaca.Encajar una cosa en otra. Tlaaquia. Encalar. Tlaquiloa, lo que lo esta, tlaquilli. Encalvecerse, quedar calvo. Cuaxipetzihui. Encallar. Verbo. Acana.Encanecerse. Cuaiztaya, tzoniztaya.Encanecido de la barba. Tentzoniztaya. Encarcelar a otro. Caltzacua ilpia, teilpiloyantlalia. Encarecer. Acoquechilia.Encarecerse las cosas que se venden. Tlazotilia, tlapatiyatia. Encariñarse. Centzitzquia.Encender fuego. Tlepitza, tletlalia. Encender fuego. Bramar el fuego. Cuetlania, cuecuetlaca, cocomoca, icocoyoca. Encender fuego. Hacer que arda mucho. Tecuinaltia, cocnonaltia. Encenizar algo. Tlanexhuia. Encerrar. Calaqui tzacua tzatzacua. Encima o sobre. Pan.Encima. Ipan, pani. Encontrar algo bueno. Ahuiacamati.Encontrarse con otro viniendo. Ixnamiqui tlahuelnamiquia, cualancanamiquia. Encontrarse con otro. Namiquia. Encordio. Tlaxihuiztli. Encorvar algo. Tlanoloa, tlacoloa. Encorvarse o lo que regularmente llaman agacharse. Colihuia, nolihuia. Encrespado. Tlacuacototzolli, de donde llaman a los mulatos por desprecio,

cuapolochtic. Encrespar algo. Cuacocototzoa. Encrucijada de caminos. Onepanco, otlamaxac, omaxac.

39

Encuadernar. Amaitzuma.Encubrir algo. Tlatia tlaynana, tlapachoa tlaiyanilia. Encumbrar. Acoquixtilia.Endenantes. Yaiehua.Enderesarce algo. Tlamelahua. Endulzar. Tzopellia, necuhtia. Endurecer algo. Chachaloa.Endurecerse algo. Tepitzahuia, tetia cuauhtia tlacuahua tlacuactia. Endurecerse por obstinacion o rebeldia. Yollotepitztic, yollotetl, tzontetl. Endurecerse por obstinacion o rebeldia. Yollotetia, yollotlacuahua, yolloteputztia. Endurecerse. Algo, Tlacuahua, tepitzahuia, cuapitztic, totopochhuaquia. Enemigo. Yaotl.Enemigo. Yaoyotl, hacerse enemigo de otro teyaotia. Enfadarme con otro. Nechmana, nechmocihuia. Enfermar. Cocoya, cocolizcui.Enfermedad. Cocoliztli. Enfermera, enfermero (neologismo). Cocoxcapixqui.Enfermo. Cocoxqui.Enflaquecerse. Huacquiya, cicihuya. Enflaquecerse. Huaquia, cicicuylihuia, cicicuitia, cocolotia. Enfrente de alguna casa. Calixpan, quiyahuac, caltempan. Enfrente. Teixpan, ixtentla. Enfriar como quiera. Itztilia, cecelia.Enfriar lo caliente. Cecehuia. Enfriar, apagar fuego, sosegar, descansar. Cehuia.Enfriarse. Ceceya.Engañador. Tecamocacayuani. Engañar a alguien, menospreciar. Mazacaplhuia.Engañar a otro. Cacayahua, tequelloa ixtlacahuia, moxixicoa.Engañar, burlarse. Cacayauhtia.Engañarse. Cayahua.Engaño. El, nexicoliztli. Engendrar no tiene vocablo propio y asi dicen. Tlacachihua, mopilhuatia, que es hacer gente, y

tener hijos. Engordar a otro. Tlatomahua. Engrandecer a otro o magnificarle. Timahuizotia tlayenyotilia, huecapanoa. Engrandecer, encumbrar, levantar. Acoquixtia.Engrosar hilo o ropa. Tilahua, lo que lo esta tilahuac. Enguerarse el huevo. Cuando se enguera el huevo. Itlacahui, que es lo mismo que corromperse. Engullir, morder. Campaxoa.Enjabonarse, enjabonar. Amolhuia.Enjuagar. Aquixtia.Enjundia. Xochiyotl. Enladrillar. Xamixcalmania. Enlazar á otro. Tzonihuia, tzonhuatzhuia. Enlodar algo. Zoquihuia, zoquineloa, zoquialtia, zoquiyotia. Enlozar. Tlapatzmana, tlatemana. Enmarañado el pelo. Cuatepazoltic. Enmarañado. Lo que esta. Pazoltic. Enmarañar algo. Pazoloa. Enmendarse, proponer, corregir, prometer. Cemixnahuatia.Enmohecerse algo. Poxcahuia, poxcahuiac lo que esta. Enmudecer. Nontia, tentzacua. Ihitzaquia.Ennegrecerse. Caputzahui.

40

Enojarce. Tlahuelehui, cualani. Enojarse o encorajinarse. Zuma cualania. Enojarse. Zoma.Enojarse. Cualania, tlahuelcuya, pozonia, tlahuelchihua. Enojarse. Cualani, mozuma, tlahuecui.Enojo. Cualantli, tlahuelli, cocolli. Enojo. Zumallicualantli.Enpacharse. Ixhuitia. Enpadronador. Calponuhqui. Enpadronar por casas. Calpoa.Enpalagarse o fastidiarse por la comida. Tlayeltia, tlatzihuia, intlacualle. Enpalagarse o fastidiarse. Nohuiquehua, tlayeltia quihiya. Enparejar algo. Tlanamictia nenehuilia. Enrojecer, estar colorado. Chichilihui. Enrojecer. Chichiltia.Enrollar una cosa con las manos. Macopichoa.Enroscarse la culebra. Moyahualoa momana. Enrramar las casas. Tlalxihuyotia, tlacuauhxiuhyotillia. Enrredar algo. Matlahuia. Enrriquecer. Tlatquihua cachihua. Enrrollar pergamino ô lienzo. Tlacatzoa. Enrrollar ropa, cuero. Tlailacatoli. Enrronquecerse, quedarse ronco. Tozcananatihuia, tozcachachalihuia. Ensangrentar algo. Tlaezhuia, tlaezotia, tlaezneloa. Ensartar cuentas u otra cosa. Zoloa, zozoa. Enseguida, al instante. Niman axcan.Enseguida, al instante. Ma zan niman.Enseñansa, instrucción que se da a alguien. Temachtilli.Enseñanza, accion de instruir a alguien. Temachtiliztli.Enseñanza, doctrina. Tlamatiniyotl.Enseñanza. Temachtilli, tenonotzaliztli, teyolmachtiliztli. Enseñar a otro. Machtia, tlacaquitia, tlanonotza, teyolizmachtia. Enseñar o encaminar el camino. Omachtia oytitia. Enseñar. Tetlachialtia, teixtlamachtia, cuecuenoa. Ensuciar. Catzahua tliloa, tlayeloa tlatlaelneloa. Ensuciar. Catzactilia/catzahua.Ensuciarse. Catzactia/catzahua.Entablar el techo o el suelo. Tlahuapaltzaca.Entablar el techo o el suelo. Xamaniltema, tlaxamanilteca. Entenada. Tlacpaichpoch, chahuaconetl, chahuapilli. Entenado. Tlacpapiltzin, tlalpahuitectli. Entender al reves, escuchar de mala gana a la fuerza. Chicocaqui.Entender. Tlacaquia. Entendimiento. Tlacaquiliztli, asi el verbo significa oir tambien. Entera cosa o cabal. Mocemamacitica. Enternecer. Yolyamania tambien apasiguar al que esta airado, y entibiar lo que esta caliente.

Entero, completo, macizo. Macic.Enterrado. (muerto) Tlatoctli, y lo que esta sembrado toctli. Enterrar muertos. Toca, tlalanaquia, tlalaquia, tlaltoca, esto significa tambien

sembrar. Entibiar lo caliente. Yamania. Entibiarse o emperezarse en las cosas buenas. Tlatziuhcanequia. Entienda. Hacer que otro, Tlacaquiltia.

41

Entonces hubo tambien escasez. Icuac no mayanaloc.Entonces. Icuaqueinon.Entonces. Iquac, quinic-cuac. Entrada del zahuan. Caltentli, cuiahuatentli. Entrada. Calaquiani.Entrambosados. Imomextin, inehuan nehuatzin. Entrañas. Eltzacatl, eltzacuilhuaztli. Entrar a las casas. Calalapoa.Entrar apresurado, meterse entre los demas. Calactihuetzi.Entrar por todas partes. Cacalaqui.Entrar, penetrar, esconderse, derramarse. Calaqui.Entrar. Calaquia. Entre algunos. Tetzallan, tetlan, tenepantla. Entre dia. Tlaca, icnotlaca. Entre los arboles. Cuauhtzallan. Entre tanto. Inoc, inocquic. Entregar algo. Temaca. Entregarse al placer. Cempactia.Entregarse al vicio. Ahuiltelpochti.Entregarse exclusivamente a algo. Cemmati.Entrelazado, entremezclado. Machanqui.Entremeterse, incrustarse, enclavarse. Cacalahua.Entretejer varas o juncos. Machana. Entristecer a otro. Tlaocoltia, lo que da pena tetlaocolti. Entristecerse. Tlaocoya. Entumecer, pasmar. Cecepoa.Entumecer. Estropear. Cepoa.Enturbiar agua. Moya. Envejecerse (el hombre). Huehuetia, chicahua pepinia. Envejecerse (la mujer). Illamatia. Envejecerse la ropa. Zolihuia, lo viejo zoltic. Envia. Lo que se, Titlantli. Enviado. Titlanqui. Enviar un mensajero. Titlani.Enviar. Titlania.Envidia. Nexicoliztli. Envidiar. Moxicoa. Envoltorio. Quimilli, tlaquimilli, tlaquimiloli. Envolver a los niños. Ololoa, y tambien dicen quimiloa. Envolver con papel. Amahuia.Envolver con papel. Amatepetia.Envolver. Quimiloa, tlaquimiloa. Enyesar. Ahuitequi.Eres hermosa / o. Ticuacualtzin.Eres perezozo. Amel, ameel o ameeltin. Erizarce de frio. Tzilquiza, pinehua, cecmiqui, cehuapohua. Erizarce de miedo o de ira. Zonehua, pazoloa. Errar. Ahuicyauh.Errar. Ahuicyauh.Es acaso verdad? Azomo ye nelli.Es alli y solo alli. Zan on imaniyan.Es cierto que esto es... Melahuac, inin itoca...Es cierto que tambien vives en...? Melahuac noyuhqui tichanti ohmpa..? Es lo que dijo. Niquitohua.Es mio. Ca yehuatl naxca.

42

Es muy hermoso el lago del que vinimos. Cenca yectli atezcatl in oncan otihuallaque.Es verdadero. In cuix nelli.Escalera de cordeles. Mecachcahuaztli. Escalera de palo. Cuaccheca, huaztli ecahuaztli. Escalera de piedra. Tlamamatlatl, temamatlatl, asi se llaman tambien los

escalones. Escalon, grada. Mamatlatl, tlamamatlatl.Escama de pez. Michehuatl, michonehuatl, mixxincayotl. Escandalisarse. Tetlapololtia teizahuia. Escandaloso, muy grave, espantoso. Macaxoc.Escaño, banco, o asiento. Cuauhiepalli. Escapar de entre las manos, evadirse. Tematitlampa ni-quiza.Escapar de la lluvia. Quiza mocahua, caxanza tlachipahua. Escarabajo venenoso. Tlalxiquipilli. Escarabajo. Pinacatal, el que llaman rodador tecuytlaololo. Escarbar. Tataca, huahuana. Escardar lo sembrado. Tlaxiuhcuicuia, tlaxiuhtlaza, tlaxiuhpopoxca. Escardar lo sembrado. Tlaxiuhpopoa, tlaxiuhtechpana.Escarmena. El lugar en donde se, Tlapochinca. Escarmenado. Algodon o lana. Tlapochinqui. Escarmenar algodon o lana. Tlapochina. Escasear. Cacayacatimani.Escavar la tierra haciendo hoyo. Tataca. Escavar la tierra ô cultivarla. Tlaelemiquia. Tlamolehuia.Esclavo considerarse como...(de baja condicion) Macehualyetoca.Esclavo. Tlacutli.Escoba. Tlaxpahuaztli, izquiztli, ochpahuiztli popotl. Escoger y lo que esta escogido. Tlapepentli. Escoger. Tlapepena. Escoger. Tonehua, esto es tambien doler o atormentar la llaga. Escoger. Lo escogido. Tlapepentli, tlacenquixtia, tlacenquixtili. Esconder bienes de alguien. Ceminailia.Esconderse. Tlatlia, tlainaia, tlaiana. Escozor. Tonehuiztli. Escribir. Tlacuiloa. Esto es tambien pintar. Escritor (neologismo). Tlahcuilohqui.Escritor. Tlacuiloani. Escritura. Tlacuitlolli.Escucha lo que te digo. Xic caqui in tlein nimitz ilhuiaEscuchar a alguien presente. Cactehua.Escuchar, espiar. Cacaqui.Escudarse, escudar. Chimalcaltia.Escudriñar, o registrar. Ixtemoa, ixtotoca. Escuela de la nobleza. Calmeca.Escuelas. Machtiloyan.Escupir por los dientes. Chichipiazoa.Escupir, expectorar, escupir a alguien. Chica /chicha.Escupir. Chicha.Escurrir, gotear. Chichipica.Escurrir. Ahuatza.Ese codice es tuyo porque tu lo pintaste. Inon amatl maxca ca tehuatl oquihcuilo.Ese, aquel. (determinativo) inon.Ese, esa, eso, aquel, aquella, aquello. Yehuatl on.

43

Esforzarse. Moyolchicahua motlapaltia tzomocoa tzomochihua. Esfuerzo. Chicahualiztli. Eso mismo. Zayeon, zannoyehuatl. Eso se llama? Inon itocan?Esos, esas, aquellos, aquellas. Yehuantin on.Espada de dos filos. Necoctene.Espadaña. Tollin, tolpactli. Espalda. Cuitlapantli. Espalda. Por detras Tepotzco. Espantapajaros. Tlapehuiloni, tlamauhtiloni. Espantarse. Mauhtia, yolmauhtia, teizahuia, tlaquizahuia. Espanto. Xomalli. Español. Caxtilan.Esparcir o desparramar. Tlapipichoa, tetepehua. Esparcir o desparramar. Cecemmana, tlaxixinia, tlahuehueloa, chachayatza.Esparcir, sembrar. Chayahua.Esparcir. Chachayaca/chachayatza/chachayahua.Esparcirse, dispersarse. Cecemmani.Esparcirse. Chachayahui.Espejo. Tezcatl. Esperanza virtud. Netemachiliztli, nechixcayeliztli esperar asi motemachia.

Esperar á otro. Techia. Esperar ô aguardar. Chia, mochia. Esperar ordenes. Chichixtica.Esperar. Chia.Esperar. Chia.Esperimentar ô probar. Tlayeyecoa. Espezarse lo que se cuece (espeso). Tetzaqua, tetzahuac, lo espeso. Espiar. Tepipia, techichia. Espiga de la caña del maiz. Miyahuatl. Espinar, picar, espinarse. Ahuahuia.Espinazo. Cuitlatetepontli, cuitlapantli, tepozchichiquil. Espinilla de la pierna. Tlanitztli. Espiritu. Yoliliztli.Espiritual cosa. Teoyotl, esto es tambien la divinidad. Espiritual. Teoyotica.Espiritual. Teoyotl.Espiritualmente. Teoyotica.Esposa. Tecihuauh.Esposa. Cihuauh, namic. Esposo. Namictli.Esposo. Tenamic.Esposo. Oquich, namic, tenamac, tlahuicatl. Esposo. Tenamictli.Esprimir, ordeñar. Patzca. Espuma de el agua. Apopozoquiyotl, apozonalotl. Espuma. Apozonilotl. Espumar mucho. Pozoncaquixtia pozoncaiyotlaza. Esquina de la casa. Calnacaztli, tlanacaztli. Esquina. Calnacaztli. Esquina. Nacaztli.Esquinada. Cosa, nanace, tlanacaztilli. Esta bien tomalos! Ca ye cualli xoconcui.

44

Esta bien. Ma zan ixquich.Esta bien. Cualica.Esta bien. Mazquiteh.Esta bien. Yompa.Esta casa es de ustedes, pero esta otra, es de mis hijos. Inin calli amaxca, auh inin occe, imaxca nopilhuan.Esta casa. Inincalli.Esta distanciado de la gente. Te-macauhtica.Esta embarazada. Ye otztli.Esta es mi familia! Inin nocenyeliz.Esta roto. Ti tetzaya.Esta tu acostado. Ma xono.Esta tu de pie. Ma x-ica.Esta tu extendido. Ma xi-mani.Establecer. Tlatlalia, tlahuipana, tlatecpana tlaixquetza.Estacion de tren. (neologismo) tepozcoacalli.Estamos en su casa. Amochan.Estandarte. Cuachpantli, cuachpanitl, cuachpamitl. Estanque de agua. Amanalli, acaxitl, atecochtli atlalilli. Estaño. Amuchitl. Estar acostado (verbo irregular). Onoc.Estar acostado. Huetztoc, onoc, acantoc, tlaztica, tlaztoc. Estar acostado. Antoc.Estar afligida. Chahuacocoya.Estar afligido, triste. Elaqui.Estar alejado, separado. Huehca quiztica / huehcapa quiztica Estar algo lejos el lugar. Achica onantica.Estar añadidos. Cepanca.Estar atormentado, vivir en angustia, afligirse. Chichinacatinemi.Estar de pie (verbo irregular). Icac.Estar de pie. Caticac.Estar de pie. N-ihcac.Estar debajo. Tlanica, tlalchica. Tlatzintlaca. Estar el tiempo trastornado. Ahuellamamani.Estar encerrado en casa. Caltzauhquica.Estar encima. Apanica. Estar encumbrado. Cehuecapanolo.Estar enojado, encolerizado. Tlahuelilocayotl, tlahuelcui, tlahuelcuitia. Estar entero, intacto. Macitinemi.Estar entumecido. Cehuapahua.Estar extendido (verbo irregular). Mani.Estar haciendo. Axtia.Estar hechado. N-onoc.Estar indispuesto. Cacahuaca.Estar inhabitado. Cactimani.Estar inundado. Apachihui.Estar listo todo, estar a punto. Cencahualtitoc.Estar listo. Cencahualtitoc.Estar lleno. Temi.Estar metido. Actoc.Estar muriendose de hambre. Apizmictica.Estar ocupado. Cemixcahuia.Estar palido, estar deshecho, estar hinchado. A-atemi.Estar parado. Quetztica, icaticac.Estar pleno. Cenquiztoc.Estar poseido. Chauhnecocoya.

45

Estar predicando. Machtitica.Estar ronco. Tozcananalihui.Estar sentado en la tierra. Chapantoc.Estar sentado. Ehuatica. Estar temblando de frio. Cecmictica.Estar todos de acuerdo. Centequilia.Estar trabajando. Axtica.Estar unidos, formar una unidad. Centetia.Estar viviendo o sirviendo a otro. Tletlacza. Estar, (verbo, irregular). Ca.Estar. Catica.Estas contento,a. Tipactica.Estas pintando. Tiyapazqueh.Estas triste?. Titlaocoya?.Estatua de bulto. Tecuacuylli, cuauhteixiptli, teixiptla. Esto es tambien imagen. Estatura o tamaño de algo. Tamachiuhca, cenenquetzali. Este (determinativo). Inin. Local yehuin.Este ladron. Inon ichtecapol.Este soy yo. Inon nehuatl.Este, esta, esto. Yehuatl in.Este, esta. Inin (inon, para cosas viles, despreciables)

Estebado o zambo de piernas. Metzcacaltic, tlanitzcocoltic. Estemos nosotros acostados. Ma t-onocan.Estemos nosotros de pie. Ma t-icacan.Estemos nosotros extendidos. Ma timanican.Esten ustedes acostados. Ma x-onocan.Esten ustedes de pie. Ma x-icacan.Esten ustedes extendidos. Ma xi-manican.Estender cualquiera cosa. Zohua, zoa. Estenderse á las largas. Melahuacateca piazteca. Estera de caña. Acapetlatl. Estera de españada. Talpetlatl. Estera de juncia. Alahuapetlatl, Estera de palma, Zoyapetlatl. Estera grueza que hacen para dormir. Tolquechtli, tollacuextli. Estera pintada. Tlacuilopetlatl, ezpetlatl. Estera. Petlatl. Esteril hombre, o mujer. Tetzacatl, tetzicatl. Esterilizarse. Tetzacatia, tetzicatia. Estero o brazo de mar que entra a tierra. Amaitl, axomolli, ilhuicamaitl. Estiercol o escremento. Cuitlatl, xixtli. Estimarse, considerarse digno de algo. Mactoca.Estio parte del año. Tonalla, tonalco. Estio parte del año. A los frutos que se siembran en este tiempo. Tonacayotl. Estirar. Tilana, tilinia, lo que esta tirante tilinqui. Estirarse, extenderse. A-atilia.Esto se llama? Inin itocan?Esto solamente. Mazayeiyo.Esto, aquello. I anozo o.Esto. Inon, yehuatl, yehuatlon. Esto. Inin.Esto. Yehuatl y.Estomago. Totlatlaliayan.Estorbar ô impedir el paso. Yeelleltia, tlacahualtia. Estornudar. Ehcuxoa.

46

Estornudar. Cuxoa, necuxoa. Estornudo. Ehcuxoliztli.Estos, estas. Iniquein / iniqueon. Estos, estas. Yehuantin in.Estoy afligido. Ninentlamati.Estoy con alguien. Tetlacnica.Estoy echado durmiendo. Nicochtoc.Estoy en el fin, mi fin ha llegado. Nacian / noacian.Estoy enfermo. Ninococoa.Estoy enfermo. Nicualoc.Estoy mirando de pie. Nitlachixtihcac.Estoy. Nietoc.Estraño ô estranjero. Hueeccatlacatl. Estrella. Citlalli.Estremecer o temblar algo. Huihuiyoca, cuechuechoa.Estrenar. Chalia.Estudiante, el que se instruye. Nemachtiani.Estudiante. Momachtiani.Estudiar es lo mismo que aprender. Machtia. Estudiara. Momachtiz.Estuve de pie / yo iba a estar de pie. N-icato.Estuvo. Catca.Eternamente. Cemicac.Exalacion, bao. Ipotoctli.Examinar la conciencia. Yolpepenia yoltlatemolia, yoltlatlania. Examinar, estar atento. Cemihta.Examinar. Tlatlania, tlatemolia. Excremento. Cuitlatl.Excusarse. Tzinquitza motlatolcuepa. Exemplo. El que se da. Nexcuitilli. Exhortaciones y principalmente discursos de los padres a los hijos. Tlatlahtolli.Existir. Cennemi.Experiencia ô prueba. Tlayeyecoliztli. Experimetar una gran alegria. Pahpaqui.Expiar por otros. Cemololoa.Expiar, regir. Cemmama.Explicar. Cemmelahua.Exprimir, extraer liquido. Ayoquixtia.Exprimir. Apatzca.Extender los brazos. Tomamatzohualtia, omomamatzoaltiloc. Exteriormente. Zanteixco, zanpani, zantlaixpaniliztica. Extractor de jugos. (neologismo) tepozayopatzcani.Extraer sangre. Chiahuizapatzca.Extranjero. Huehca chane / huehca tlacatl.Extraviarse. Cemixcuepa.Fabrica de zapatos. (neologismo) Cacchihualoyan.Facil, no dificil. Amo oui.Fachada de la casa. Calixcuaitl.Faisan Cuauhtlatototl, coxolitli. Faja. Conque las mujeres se ciñen. Nexillanilpiloni, necuillalpiloni. Faja. Tlaxochtli, nelpiloni. Fajar. Tlaxochtecuya teelpia. Falda. Cueitl.Falsa cosa, el que la dice Tlapictlataoni, iztlacatoani.

47

Falsa cosa, que es mentira. Iztlacatiliztli, zantlapic. Falso informe, información mentirosa. Necoctentiliztli.Falso testimonio. Tetentlapiquiliztli. Falso testimonio. Decirlo. Tetentlapiquia, tetechtlamia. Fama u honra, el que la tiene. Mahuiztic, mahuizauhqui. Fama u honra. Uizotl tenyotl.Familia, de la misma casa. Cencalli, cemihualtin. Familia, la gente de ella. Techantlaca. Familia. Cenyiliztli.Farmaceutico (neologismo). Pahnamacac.Fatiga o cansancio corporal. Ciamiquiliztli ciahuyia. Fatigarse con cansancio del animo. Cuechuechmiquia, yoltequipachihuya. Fatigarse con cansancio del animo. Yoltenehua, yolpatzmiquia elletia.Fatigarse, cansarse. Ciamiquia. Favorecer o ayudar. Palehuia tehuan moquetza. Favoreces. Como tu me, Nohuan timoquetzaz. Fe, creencia. Tlaneltoquiliztli, neltocacayotl. Fe. Notlaneltoc.Fe. El que la tiene, tlaneltocani. Fea, cosa. Amocualli, amocualneci. Feros coza. Temamauhtic, cocalle, telzahuia, tlahulle. Fiar á alguna perzona. Tepanqueza, tepanixquetza. Fiare. De fiar algo, Mopan-ninixquetzaz. Fiebre intermitente. Atonahuiztli. Fiebre. Totonqui. Fiebre. Padecer de, Atonahuia. Fiebre. Tenerla, Totonia. Fiesta de guarda. Ilhuitlpialoni. Fiesta de pueblo. Altepeilhuitl. Fiesta. Ilhuitl. Fiesta. Hacerla, Tlahuiquixtia. Filo. Tenitz.Filo. Afilan (ellos), Tentia.Filo. Lo que esta afilado Tene. Fin, o termino de algo. Tzonquizca, tlamian, tlamiliz. Finalizar, o terminar. Tzonquiza tlamia. Fingir. Tlapiquia, pipiquia. Firmar, sellar, rubricar. Amamachiotlacuilolzacua.Flaca (cosa). Huacqui, huactoc, cicicuiltic, cocolotic. Flauta de las que se usaban en sus fiestas: Huilacapitztli, tlapitzalli, zozoloctli. Flauta. Tocarla, Tlapitza.Flecha. Mitl, mitlchichiquilli, tlacochtli. Flecha. Á la cuerda que tiene el arco, Tlahuitolli. Flecha. El que tira flechas, Tlaminqui, tlamimani, tlamiytolloqui. Flecha. El que tira flechas, Tlatelia, tlaxcaloa, tlanilia.Flechar o azatear. Tlamimina, tlacacali, el que lo hace tlamiminani ,

tlacacalini. Flechar, con flechas. Tlamina. Flema, esto tambien baba. Alahuac. Fletar. Acallanehuia.Floja (cosa) por no estar tirante. Caxanqui. Floja cosa, blando, esponjoso, suelto. Paxahuac, pochictic, poxactic. Floja cosa, blando, esponjoso, suelto. Zontotic, papatztic, capaxtic.Flojo (hombre). Tlachiuhqui mazozotlac, cuitlamomotz. Flojo, perezozo, indolente, negligente. Mazozotlac.

48

Flojo, por desmayo. Zotlactic. Flor. Xochitl.Florecer. Xotla, moxochiyotia, xochiyehua. Floresta. Xochitlan. Flujo de sangre, esto es cuando alguien tiene. Huitomiliztli, eztliquichihua. Formar un todo. Centettihuitz.Formense. Ximopantlalica.Fornicar, copular. Ahuilnemi.Fortalecer. Tlachicahua, tlatoquilotia, tlapaltilia. Fotocopia (neologismo). Tlahuiltlahcuilolcopina.Fregar. Tlamatiloa, tlamateloa. Fregar. Tlaxacualoa, tlamaxacualoa.Freir. Tzoyonia. Frente del hombre. Ixcuaitl, ixcuatl, yxcuateuh. Frente, cara. Ixtli.Frente. Ixpan.Frijol amarillo. Ecotzitli. Frijol blanco. Emoxtli. Frijol el frijolar. Etla. Frijol el que se enreda en el maiz. Cuahuetl. Frijol. Yetl.Frijol. Etl. Frijoles grandes. Ayecotli. Frijoles negros. Eliletl. Frijoles que estan en vaina, (ejote). Exotl.Frio de la calentura. Cecuiztli.Frio. Cetl.Frotarse, rascarse, empujar, rozar, tallar. Chichiqui.Fruta (el arbol en que se da) Xochicualcuahuitl. Fruta en general. Xochiqualli. Fruta ya madura. Yoiczic.Fruto del espiritu. Tla-aquillotlyoliliztli.Fruto, (del esfuerzo). Tla-aquillotl.Fuego. Tletl.Fuera. Quiahuac.Fueron. Oyahqueh.Fuerte cosa. Teptiztic, tlapaltic, huapactic. Fuerte varon. Colotic tiacauh. Fuerza. La Chicahualiztli.Fuimos a enseñar, (predicar). Tite machtito.Fulgor, brillo, esplendor, luz. Pepetlaquiliztli.Fundar una ciudad. Altepetzintia.Fundido. Atic.Fundirse. Atia.Gallina que esta poniendo. Tlatlazqui. Gallina. Cuanaca, totollin, cihuatotolin.Gangoso. Yacaquiquin. Ganguear. Yacaquiquinohua. Ganzo. Atlalalacatl. Gargajo. Tozcacualactli.Garganta , gogote. Cuexcochtetl. Garganta. Quechtli, tozcatl, tozquitl. Garganta. Tozquitl.Gargarear. Tozcayectia. Garrapata. Chipotli.

49

Garza. Aztatl, tlacaaztatl, hueytzaztatl. Gastar mucho. Ahuilizihta.Gato domestico. Miztli, mizton. Gato montes. Ocotochtli, uzumatli, tepemiztli. Gemelos. Cocohuatl, cohuatl.Genealogia. Tlacamecayotl, tlacaxinacachotl.Gente, hay mucha gente. Hueltlatlaca, hueltlacayoa.Germinar, crecer, empujar. Celia.Germino, crecio. Oceliac / oceliz.Gesto. Ixtlamatiliztli, ixmiquelmiquiliztli.Gigante. Quinametli, tlacahuecac.Gis Tizatl.Gloria. Paquiliztli, ayahuyaliztli, netimaloliztli.Glorificador. Tetlamachtiani.Glorificar, enriquecer a alguien, gozar. Centlamachtia.Glorificar. Otlamachti.Glorificar. Tlamachtia.Gloton. Tlacaxolli, xixicuin, xihuicol, apiztli.Gobernante. Tecpantecutli.Gobernar, regir. Cemitqui.Golpear contra algo. Chachalatza.Golpear en la boca, golpearse en la boca. Camatecapania.Gordita, memela. Ihtacatl/yeyo.Gota, enfermedad, en las manos. Macoacihuiztli, matzitzicohualiztli.Gota, enfermedad, en los pies. Icxicoacihuiztli.Gota. Tlachipintli.Gotear dentro la casa. Tlaxica.Gotear. Tlachipinia.Gotera. Chichipictli.Gozar mucho, hacer algo mal, anegar, sumergir. Aaqui / onaac.Gozar. Papahquia, ahohuya, cuiltonoa.Grabar. Verbo. Acaloa.Gracias, (muy agradecido). Tlazohcamati. Grande de cuerpo. Cuauhtic.Grande de edad. Chicahuac.Grande. Uei o ueyi.Grandes. Uehuei, uehueintin.Gratificar o dar gracias. Icnelilmatic, tlazocamati.Gris. Nextic.Gritar. Tzatzi.Grosero. Chochol.Gruesa. Tilahuac.Grueso ô grosura (en otras partes dicen). Copetic, chamahuac, chamahuatic. Grueso ô grosura. Tilahuac, tepetlatic. Guante. Maehuatl / mayehuatl.Guardalo. Xicnauhalti.Guardar, esconder, atesorar. Tlatilia.Guardar, esconder. Nahualtia.Guardar. Pia.Guardar. Nitlapia.Guardian. Tlapixqui.Guerra civil. (neologismo) Icniuhyaoyotl.Guerra. Yaoyotl.Guerrero del mar. (neologismo) Ilhuicaatlyaohtecatl.Guiado, del verbo guiar. Tlayacantli.

50

Guiar. Verbo. Yacana.Guitarra (neologismo). Cuahutlatzotzonalli.Haber caido. Chayauhtoc.Haber pocas cosas, estar esparcidas. Chachayacatoc.Habitar en un lugar. Chantlalia.Habitar, residir, morar. Chantia.Hablador. Totopal-itoa, totopalatoa. Hablar agradablemente. Chipahuacatlahtoa.Hablar de mas. Camacahua.Hablar encolerizado, graznar. Chachalaca.Hablar groseramente. Macehuallahtoa.Hablar mal de otros, maldecir algo. Acualihtoa.Hablar mal de otros. Ayequihtoa.Hablar mal, murmurar. Chicoitalhuia.Hablar mucho, gorjear. Chachalaca.Hablar. Tlahtoa.Hablar. Nitlahtoa.Habra maiz. Onyez tlaolli.Hace mucho frio. Tlatz-cehua.Hacer algo con destreza. Imati.Hacer algo ilicito. Achihua.Hacer algo. Achihua.Hacer bovedas. Tlatetzopa. Hacer burbujas. Axittomoni / axittomonia.Orinar, defecar. Axixa.Hacer chirriar los zapatos. Cacapatza.Hacer gestos para asustar. A-ahuilmauhtia.Hacer girar una cosa. Malacachilhuia.Hacer morir de hambre. Apizmictia.Hacer morir. Mictia.Hacer o hacerse una cerca. Chinancaltia/chinantia.Hacer pantalones. Calzazchihua.Hacer que otro se acuerde. Tlalnamictia. Hacer que se acerquen. Axitilillani.Hacer que se amargue. Chichilia.Hacer rojo. Chichiloa.Hacer ruido con los zapatos. Cacapaca.Hacer ruido. Cacalatza.Hacer saltar chispas. Chichitotza.Hacer sombra. Cehuallatia.Hacer trampas jugando. Cenquiza.Hacer, arreglar. Chichihua.Hacer, hacer algo. Ay.Hacer. Nicchihua.Hacer. Aihua.Hacer. Chihua.Hacerse daño, hacer ruido al andar. Capania.Hacerse de una vez. Cenchihua.Hacerse el sordo, aparentar que no oye. Nacatzatzanenequi.Hacia mano derecha. Tlamayeccampa. Hacia mano izquierda. Tlaopuchcopa. Hacha. Tlateconi.Hambre, apetito, carestia, penuria. Mayanaliztli.Hambriento, famélico, acuciado por el hambre. Mayanani.Han de volver a vivir. In cuix oc nemiquihui.

51

Haremos frente. Tiquich namiquizque.Harina o masa. Textli.Hasta mañana. Ixquichca moztla.Hay pan. Onca tlaxcalle.Hay. Onca, cateuh.Hazlo. Ma xic–chihua.He aquí que te he traido lo que me pediste. Izcatqui onimitzhualitquic in tlein

otinechmotlatlauhtili. He tenido dolor de riñones. Onocuitlapan tlatlac.Hechar a alguien. Nitetotoca.Hechar por la fuerza. Chiccaloa.Helado, aterrido. Cecmicqui.Helar, hacer frio. Cehua.Helar, hacer frio. Cehuatoc / cehuetzi.Helarse. Cecualo.Hendido, estallado, partido, agrietado. Macauhqui.Heredar. Cahualotiuh.Hermana carnal. Ihueltiuh.Hermandad. Icniuyotl.Hermano carnal. Oquichtiuh.Herrero. (neologismo). Tepuzpitzqui.Hervido. Pozonqui.Hervir algo. Cuecuetzoa, molinia. Hervir dentro del agua. Cuecueyoca. Hervir las hormigas. Yomoni. Hervirse. Pozoni.Hielo, helada. Cetl, cehuetzi. Hielo. Cetl.Hierro. Tepotztli.Hijo del pueblo, vecino, nativo. Altepecaconetl.Hijo fuera del matrimonio. Ixtlacaconi.Hijo. Coneuh, conetzin, rev.Hijo. Pilli.Hijos. Ihpilhuan.Hilo de maguey. Ichtli.Hinchar las mejillas. Campotzoa.Historia antigua, discurso, exhortaciones de los antiguos. Huehue tlahtolli.Historia. Noctiliztli.Hogar. Chantli.Hoja seca. Totomochtli.Hoja. Amatl.Hombre bruto. Yolcatlacatl.Hombre que pule, pulidor. Tlapetlahuani.Hombre solo. Tlatecuitl. Hombre vano, inutil. Nentlacatl.Hombre. Tlacatl.Hombrecito (pequeño). Oquichpil.Homosexual. Tecuiloni.Hongo. Nanacatl.Hormigas arrieras. Tzicame.Hospedar, hospedarse, albergar, engarzar. Callotia.Hospital. (neologismo). Pahtiloyancalli. Hoy. Axam, aman.Hoyo. Tecotztli.Huarache Tacactli.

52

Huarache. Cactli.Huaraches. Cactin.Huellas de los pies. Seguir las huellas, Xoctoca.Huerfano. Icnotl.Hueso. Omitl, nomiuh-mi hueso.Huevo comun. Tecziztli, totoltetl.Huir, alejarse sin parar. Neehua.Humanidad. Tlacayotl.Humildad, modestia. Necnomatiliztli/neicnotequiliztli.Humilde, modesto. Mocnomatini.Humillado, rebajado. Macehualquizqui.Humillar. Tlanitlaza, tlalchitlaza, icnonemachitia.Humillarse, rebajarse. Macehualquixtia.Humillate! Ximocnomati!Humillate. Ximo pechteca.Hundir cosas. A-aquia.Hundir. Actitlaza.Idolatra o gentil. Tlateotocani, tlateotoquiliztli.Igual cosa asi. Tlaixmantli, Tlaixmanalli, Tlaixtectli, Tlahueltectli.Igualarse en esta manera. Ninocalnonotza, Ninotlacecehuilia, Ninochan-nonotza.Igualdad en esta manera. Tlaixmanaliztli, Tlaixtequiliztli, Tlahueltequiliztli.Igualdad. Tlaixmanaliztli, Tlaixyectiliztli, Tlaixcuauhuiliztli.Igualdad. Tlanenehuililiztli, Tlaixpopohualiztli.Igualmente. Nemeuhca.Igualmente. Neneuhcayotl, Neneuhcatiliztli, Nenehuiliztli.Ilustraciones. Ixcopintli.Ilustrar,instruir a alguien,revelar cosas secretas. Tetlanextililiztli/tetlanextiliztli.Imagen, o semejanza. Ixipta.Impacientarse, rechazar. Ahuictlaza.Imponer doble castigo. Aquilia.Imprenta. (neologismo) Tepozamoxihcuiloni.Impuesto ô lo que se paga de derecho en las plazas. Tianquiztequitl, pochtecatequitl. Incendiar los campos. Chinalhuia.Inclinarse al mal. Chicoquiza.Incorporar. Aquitia.Inchazon. La Pocahualiztli.Ingeniero o arquitecto. Toltecatl. Injuriar. Ahuillacanequi.Inmiscuirse, penetrar. Actiuh.Inmortalidad, vida eterna. Cemicac yoliliztli,(yuliliztli).Inmortalidad. Amiquiliztli.Instruir, enseñar. Machtia.Instrumento (cualquiera). Tlachichihualoni.Insuficiente, persona de quien no se hace caso. Acan oyehuati.Intermediario,mediador,mensajero,embajador. Necoc titlanti.Interprete. Nahuatlahto. Introducirse, ir metiendose, invitarse, mezclarse en un asunto. Calactiuh.Inutil, que no sirve para nada. Atlei necoca.Inutil, vano (hombre). Nentlacatl.Inutil. Amo neconi, xneconi.Invierno. Oponquehuezaliztli.Ir (verbo irregular). Yauh.Ir a agarrar. Antihuia.

53

Ir a tono. Cemonotiuh.Ir acercandose. Acitiuh.Ir al baño. Axixmiqui.Ir creciendo. Antiuh.Ir cubierto. Actinemi.Ir de casa en casa. Calpanoa.Ir de mal en peor. Ahuillanauhtiuh.Ir de través. Chicoyauh.Ir disminuyendo el impuesto. Chicoquiztiuh.Ir en procesión. Cempanahuilia.Ir, (verbo). Niauh.Ire a ser. N-ietiuh.Ire contigo. Mohuan niaz.Iremos a enseñar. Tite machtiquihui.Iremos. Tiyazque.Irritable,violento,impaciente,malo,cruel. Cocole.Izquierda. Opochtli.Izquierdo. Al lado, Opochcacopan.Izquierdo. Al lado, Opochco.Jaguar. Ocelotl.Jamas. Macaic.Jefe maximo. (neologismo). Tecpantecutli.Jefe, superior. Achcauhtli.Jefe. (neologismo). Tlacatecutli. Jefes. Achcacauhtin.Jicara. Tecomitl.Joven,soltero. Telpocatl.Jugar. Aahuiltia.Labio, orilla. Tentli.Lado. Nalli.Ladrar. Huahualoa.Lagarto. Cuetzpalli.Laguna. Acomolli.Lejos. Huehca.Lengua. Nenepilli.Levantar. Pepena.Ley. Nahuatilli.Libro. Amoxtli.Loro. Alotl.Luna, mes. Metztli.Llovizna. Ahuitatli.Lluvia. Quiahuitl.Macana. Macuahuitl.Madre. Nantli.Maestro. Temachtiani.Maiz. Cintli.Manantial. Ameyalli.Mano. Maitl.Manta. Cuachtli.Mariposa. Papalotl.Medicina. Pahtli.Mejilla. Cantli.Mentira. Ixtlacayotl.Mercado. Tianquizco.Miel. Nectli.

54

Mitad. Tlahco.Mono. Ozomatl.Montaña. Tepetl.Morir. Miqui.Mosca. Zayollin.Muralla. Tenamitl.Niña. Cihuapilli.Nopal. Nopalli.Nube. Mixtli.Observar. Tlachia.Obsidiana. Itztli.Ocote. Ocotl.Ofrenda. Huentli.Olvidar. Ilcahua.Olla. Comitl.Orar. Teopoa.Oreja. Nacaztli.Oro. Teocuitlatl.Palabra. Tlahtol.Palacio. Tecpantli.Palmera. Apachtli.Paloma. Huilotl.Pavo, guajolote. Huexolotl.Pecado. Tlahtlacolli.Pelota. Tlachtli.Pequeño, hijo. Pilli.Perro. Itzcuintli.Pescado. Michin.Pie. Icxi.Piel. Cuetlaxtli.Pintura. Tlapalli.Piojo. Atemitl.Plata. Iztacteocuitlatl.Pluma. Ihuitl.Pobre. Icnopilli.Poeta. Cuicanitl.Polvo. Tectli.Pozo. Amelli.Presente (dadivas). Pialli.Prisionero. Malli.Pueblo. Altepetl.Querer. Nequi.Raiz. Nelhuatl.Rama. Macuayotl.Rana. Pechpechi.Raton. Quimichi.Recordar. Ilnamiqui.Red. Matlatl.Reposo. Necehuiliztli.Reunir. Centilia.Rio. Atoyatl.Sandalia. Cactli.Sangre. Eztli, yeztli.Sapo. Tamazolli.Señor, amo. Tecuhtli.

55

Serpiente. Coatl.Silla. Icpalli.Sismo. Tlaloliniztli.Sol. Tonatiuh.Tabla. Huapalli.Tambor. Huehuetl, teponaztle.Templo. Teocalli.Tiempo. Cahuitl.Tierra. Tlalli.Tigre. Ocelotl.Todo. Mochi.Torcer. Malina.Tortilla. Tlaxcalli.Trabajo. Tequitl.Tuna. Nochtli.Urna. Petlacalli.Valle. Ixtlahuatl.Vara. Tlacotl.Varon. Oquichtli.Vaso. Caxitl.Venado. Mazatl.Vender. Namaca.Venus. Tonquitl.Ver (verbo). Itta.Verdad. Melahuac.Viejo. Huehue.Joven. Telpocatl, telpocatzin, rev.Jubilo y gloria suprema o glorificación. Netimaloliztli.Jueces. Tecutequitmeh.Jugo, escurrir del agua, lagrimas, tortuga. Ayotl.Juicioso, prudente. Nacace ixe.Juntar, amontonar. Centema.Junto, al lado de. Cecac.Junto, cerca. Ammo huehca, itech.Juntos. Zanzecan.La carcel. Teilpiloyan.La carga. Tlamamalli.La casa. In calli.La cola. Icuitapitl.La comida. In tlacualli.La cuenta. Tlapoalli.La escuela. Temachtilcalli.La familia. Cenyeliztli.La fragua. Tepotzpitzaloian.La lengua común, del pueblo. Macehual tlahtolli.La lengua del respeto para los mayores. Pipil tlahtolli.La lengua del respeto sublime. Tecpantlahtolli.La lengua respetadisima. Huehuetlahtolli.La mazorca seca. Centli.La mentira iztlacatiliztli.La muerte. Miquiliztli o miquiztli.La niebla se extiende. Ayahuitl onmantoc.La sabana, o llano. Ixtlahuatl.La semilla. Xinaxtli.La virginidad. Ichpochic.

56

Labios. Tentli.Labrar, arar. Elemiqui.Labras tu campo/tierra. Amelimiqui.Ladron. Ichtequini.Lagartija. Cuetzpalin.Lagarto. El Acuetzpalin.Lago. Aamanalli.Lagrimas. Ixaiotl.Laminas de papel. Amaxexeloliztli.Lampara. (neologismo) Netlahuililoni.Lanza, lanceta. Tezoni.Lanzar gritos de dolor. Chichiquilitzatzi.Lapiz. Teconalli.Las enfermedades. In cocoliztin.Las espera, (soportar). Quincha.Las luces. Tlahuili.Lasado, (algun animal). Mecahuia.Lastima de ti, o me compadesco de ti. Tinechtlaocoltia.Lastima. Lo que es digno de, Tetlaocolti. Lavado. ( ropa , trastes etc.) Tlapactli.Lavadora (neologismo). Tepoztlapapaconi.Lavadora (neologismo). Tepoztlaquempapaconi. Lavar. Paca.Lavar. Nitlapaca. Lavarse los dientes, hacer lavar los dientes. Camapaca.Lazo, nudo corredizo. Tzoaztli.Le sigo. Nic-toca.Lealmente. Tetechnetlacanequiliztica, Tehuelyollotica.Lealtad. Tetechnehuelyollotiliztli, Tetechnetlacanequiliztli.Lector de los destinos. Tlapouhqui.Lector. Tlapouhqui.Lee! Xicpoa! Leer mucho. A-amoxitoa. A-amoxpoa.Leer todo. Amapouhcatzonquixtia.Leer, relatar. Amapoa.Leer. (verbo) Poa.Lejos de la verdad, falso, inexacto. Niman amo nelli.Lejos de la verdad, falso, inexacto. Niman xnelli.Lejos. Huehca.Lengua, idioma. Tlahtolli.Lenguaje grosero y rudo, expresiones vulgares. Macehuallatoliztli.Lenguaje particular, propio de alguien. Hueltlahtol.Letra, palabra, representación de la palabra. Machiotlahtoliztli.Levantado, de pie, elevado. Macocqui. Levantar muros. Calzaloa.Levantar y bajar la cabeza como loco. A-aquetza.Levantar, construir, establecer, asentar edificio. Chicahuacatlalia.Levantar, llevar. Itqui.Levantarse todos a un tiempo. Cemehua.Levantarse, alzarse, tomar vuelo. Acocui.Levantarse, saltar para hacer algo rápidamente. Chitontiquizaliztli.Libertino. Ser, Ahuiltelpocati.Libre albedrio, arbitrio. Yoliuhyaliztli.Libro de los destinos. Tonalamatl.

57

Libro. Amoxtli.Licuadora. (neologismo) Tepozteciloni.Licuadora. (neologismo). Tepozyollomolcaxetl.Licuadora. (neologismo). Tepozmolcaxetl.Liga (de plastico etc.). Tlazalli. Limar, manchar. Chichicoa.Limosna. La tetlaocoliliztli.Limpiar, purificar, purificarse. Chipahua.Limpio. Chipahuac.Linaje, genealogia. Macayotl.Lingüística. (neologismo). Tlahtolmatini.Lo acuesto. Nic-teca.Lo agarro. Nic-cui.Lo arrojas lejos. Tic-huehcamotla.Lo escrito. Tlacuiloli. Lo mismo es que. Achihualhuetzi, achinic-chitonia.Lo primero. Acachto / acachtopa.Lo que dice. Notlahtoa.Lo sigo de lejos, a la distancia. Huehcapa niquitztiuh.Lo tapo. Nic-pachohua.Lo traere. Nic hualicaz.Loco. Cheche.Lodo. Zoquitl.Lodoso. Zoquiyo.Lograr, alcanzar, llegar a... Aci / oacic.Los colores. In tlapaltin.Los otros. Occequintin.Los que o las que. Aquique.Los que, las que. In aquique.Los sonidos hermosos de nuestra tierra. Totzilic tlahtol.Luchar contra alguién. Maiztlacoa.Luego al punto. Zaniman.Luego venimos. Tihualazque.Luego. Niman.Lugar de recreacion. Aahuilpan.Lugar de recreo. Tecuiltonocan.Lugar donde se enumera o cuenta. Nepohualco.Lugar donde se vive. Nemoayan.Lugar lleno de piedras. Tetla.Lugar, (donde se juega la pelota). Tlaxco.Luna. Meztli.Llamamé. Ma-ninotzalo.Llamar. Notza.Llamar. Nitenotza.Llanta. (neologismo). Oltemalacatl.Llegar hasta, dilatarse hasta. Acitimoquetza.Llegar, (verbo). Ahzi.Llegar, alcanzar. Ahci.Llego hasta aca. Oacico ye nican.Llegué á tiempo que lo executaba. Ipan unazic. Lleno de rocio. Ahuiach.Lleno. Tenqui.Llevar / acompañar. Nic-huica.Llevar el tono. Centetitiuh.Llevar metido, llevar puesto. Aquia / oaqui.

58

Llevar zapatos. Caquetinemi.Llevo ácompañando alguien. Nitehuica. Llorar mucho. Chochoca.Llorar. Choca.Lloron. Chocani.Llover, lloviznar, gotear, escurrir. Chichipini.Lloviznando. Estar, ayauhyotitica.Lloviznar. Ahuachpixahui / ahuachquihaui.Lloviznar. Ahuachtzetceliuhtoc.Lloviznar. Ahuatzetcelihui.Lloviznar. Ayahui.Llueve. Quiauh.Lluvia. Quiahuitl.Macho, varón. Oquichtli.Madrastra. Chahuanantli, chahuanantzin, rev. Madurez o integridad de una cosa madura. Maciticaliztli.Maestro de canto. Cuique, plural cuiqueque.Maiz. Tlayolli.Mala hierba. Acecentli.Maldición. Tlatlayelittaliztli / tlatlaelittaliztli.Malo, no bueno. Xcualli, amocualli.Malo. Acualli (amo cualli), xcualli.Mamá nantli, nantzin, rev.Mamar, remendar. Chichi.Manantial o fuente. Ameyalli, atlmolini, amelli. Manco, el que tiene una mano inutil. Macoltic / macultic.Manchar, mancharse. Chiahua.Mandar. Cenyacana, nahuatia.Mano. Maitl.Mañana. Moztla.Mar. Teoatenco.Maravilloso. Tlamahuizoltic.Marcar a alguien en la cara (frente). Camatlatia.Marinero. (neologismo). Ilhuicaatlnehnenqui.Marinero. Acalmocuitlahui.Mas. Cequi.Mas. Comparativo. Cechi.Mascara. Xayacatl. Matar de hambre a alguien. Mayanaltia.Matrimonio. Nenamictiliztli.Mayordomo, intendente. Calpixqui.Me escupe encima. Nechica.Me gusta, lo apruebo. Nic-cualitta.Me prestas dinero? Manocahuan tomin?Me siento desolado. Nicnotlamati.Me trajiste algo. Cuix itla otinech-hualitquic?Me volvi bueno. Ocualtiac, acualtix u ocualtic.Me, a mi. Nech.Medico. (neologismo). Tepahtiani.Medida. La Tlamachihualli.Medido, del verbo medir. Tlatamachiuhtli.Medir mal. Chicotamachihua.Medir. Verbo. Tamachihua.

59

Meditar, reflexionar, obrar interiormente. Nitic nitla-ay.Meditar. Xolpohauiztle.Meditar. Yolpohauiztle.Mejor, lo mejor. Achi cualli.Mejorar, favorecer, repartir sin equidad. Chicohuia.Mensaje. Titlaniztli.Menstruacion. Metzhuya ezquiza.Mentiroso. Iztlacatini.Mercado. Tianquizco.Mesa. Ahcopechtli.Mesquinos (el que las tiene). Tzotzocayo, mixinio, xitomazihuizo. Mesquinos. Tzotzocatl. Meta, lugar al que se llega, termino. Acian.Metal. Tepoztli. Mezclar, remover. Cenneloa.Mezclar. Cennepanoa.Mi agua. Nauh.Mi bandera. Nopan.Mi boca. Nocamac.Mi cabeza. Notzonteco.Mi canto. Nocuic.Mi cara o rostro. Noxayac.Mi cimiento. Noxopetl..Mi corazón lo sabe. Quimati noyol.Mi corazón sufre. Tonehua noyollo.Mi corral. Nochina.Mi culpa, mi causa. Nixcoya.Mi cuñada. Nohuepulh.Mi cuñado. Notex.Mi dulzura. Notzopelicayo.Mi enanito. Notzapaton.Mi enemigo. Noyauh.Mi escalera de piedra. Notlamamatl.Mi esclavo. Notlacauh.Mi excremento. Nocuitl.Mi garganta. Notozqui.Mi glorificador. Notetlamachticauh.Mi hermana. Nocihuaicniuh.Mi hogar. Nochan.Mi hongo. Nonanac.Mi libro. Noamox.Mi muy querido venerable padre sacerdote. Notlazomahuizteopixcatatzin.Mi nariz. Noyac.Mi navaja. Nitz, Nitzhui.Mi nieto. Noxuihuh.Mi olla. Nocon.Mi palabra, mi discurso. Notlahtol.Mi pantaleta. Nomaxtli.Mi pestaña. Nocochia.Mi piedra de moler. Nometl.Mi piedra. Noteuh.Mi proceso, mi biografia. Notlatollo.Mi propiedad. N-axca.Mi quelite. Noquilh.Mi red. Nomatl.

60

Mi respetado hermano. Nocniuctzin.Mi respiracion. Nihiyo.Mi rodilla. Notlancua.Mi saliva. Nochichi.Mi silla. Nocpal.Mi sobaco. Nociac.Mi sobrino. No-mach.Mi tia. Naui.Mi tio. Notlatzin.Mi tio. Notla.Mi tortilla. Notlaxcal.Mi uña. Nizte.Mi vaso. Noteco.Mi vida. Nonemiliz.Mi vientre. Nite o niti. (por no-ite o no-iti).Mi voluntad. Notlanequia.Mi. No, pronombre posesivo.Miel. Necutli.Miembro, parte del cuerpo. Icecniquizaliztonacayo. Mientras. Oquic.Milagro, prodigio. Tlamahuizolli. Tetzauh tlamahuizolli.Milagrosamente. Tlamauizoltic.Milagroso. Mauiztic. Mahuizauhqui. Tlamauizoltic.Mira a los niños que vinieron ayer. Xiquimitta coconeh in aquique yalhua huallaque.Mira al niño que vino ayer. Xiquitta conetl in aquin ohualla yalhua.Mira este es lalo! Xic ihta, inin lalo!Mira esto. Xiquitta in.Mirar a lo alto. Acopatlachia.Mirar hacia arriba. Acotlachia.Miro, veo, estoy despierto. Ni-tlachia.Mis casas. Nocalhuan.Mis cejas. Nixcuamulh.Mis enanitos. Notzapatotonhuan.Mis hijos. Nopilhuan.Mis libros. Namoxhuan.Mis parientes. Nohuanyolque.Mis tios. Notlatzitzin o notlatzitzinhuan.Misericordia,piedad,compasón,asistencia. Tetlaocolilitzintli.Mitad, o el medio. La Tlaco.Mocoso, el que tiene mocos. Mazacocolizo.Mojar mucho. Chacuania.Mojar, mojarse. Ahuachia.Mojar, regar. Atzelhuia.Mojar. Ayoatia.Mojarse. Ayoa.Mojarse. Chacuani.Moler. Verbo. Teci.Molido. Tlatextli.Monte, cerro. Tepetl.Morada o casa de serpientes. Coatlichan.Morado. (color) Camohtic.Morder. Cacampaxoa.Morir de frio. Cecmiqui.Morir de hambre. Apizmiqui.Morir. Miqui.

61

Morirse de hambre, tener gran ansia de comer. Apizmiqui.Mortaja. Mic-catlaquemitl.Mortal. Miquini.Mortales. Miquinime.Mosaico o baldosa. Zoquitetl.Mosca. Tzaiotl.Mosquito. Moiotl.Mostrarse, darse a conocer. Machitia.Motor. (neologismo). Tepozyollot.Muchas veces. Miecpa.Mucho. Miec / miac / miyeque.Muchos. Miec, miac, miyeque.Mudarse. Calcahua.Mudo. Nonotli / nontli.Muertos. Mimicque.Mujer joven. Ichpocatl, ichpocatzin, rev.Mujer. Cihuatl.Murio. Omic.Murmurar, cuchichear. Camapachoa.Murmurar, maldecir. Chicoihtoa.Murmurar. Huehuexcatlatoani, chicoitoani, chicotlatoani. Musica. Tlatzotzonalli.Mutilar, castrar. Atecui.Muy bien se les enseñaba el buen lenguaje. Cenca huel nemachtiloya in cualli tlahtolli.Muy bien. Cenca cualli.Muy. Huel.Nacio nuestro señor rev. Omotlacatilitzino in totecuyotzin.Nacio nuestro señor. Otlacat i totecuyo.Nacion de gentes. Cecni tlaca.Nada cosa ninguna. Amoteno.Nada mas. Zan mach.Nada, no, sin. Atle / atlen. Adverbio.Nada, por ningun modo. Amotle.Nada. Atlei.Nadar debajo del agua. Aapopoti, aahuitzocalaqui.Nadar debajo del agua. Ahuitzocalaqui.Nadie ha de quedar. Ayac mocahuaz.Nadie nos ayudo. Ayac otechpalehui.Nadie vino aquí. Ayaque nican ohuallaque.Nadie, ninguno. Ayac.Nadie. Pronombre negativo. Acayac.Naguas. Las icuei.Nalga. Tzintamalli.Nariz. Yacatl.Naufragio. (naufragar) Acallapanaliztli. (acallapani)Navaja de piedra. Itztli.Navaja de piedra. Itztli.Nave espacial. (neologismo) Cicitlaltepozcalli.Navegacion. Acaltica nemiliztli, acaltica panoliztli.Navegante. Acaltica nemini, acaltica panoni.Necesario, conveniente. Monequi, huelmonequi. Necesario, conviene ô es menester. Tetechmonequi. Negociar,traficar,retorcer,torcer,curvar una cosa. Necuiloa.

62

Negro. (color) Tliltic.Negrura. Tlillotl.Nevar. Cepayauhtimani / cepayahui.Niebla, oscuridad, desconocimiento. Ayahuitl.Nieta. Cihuaixhui, cihuaixhuitzin, rev.Nieto. Ixhui, ixhuitzin, rev.Nieto. Ixhui, ixhuitzin, rev.Nieto. Ixuihuhtli.Nieve. Cepayahuitl.Ningun, ninguna, ninguno. Ayac.Ninguno, ninguna. Amo aqui.Ninguno. Atlei. Ningunos, o ningunas. Amo aquique.Ningunos. Atleime / atleitin.Ningunos. Ayaque.Niña en general. Cihuanton.Niña, hija Cihuaconetl, cihuaconetzin, rev.Niñito, rapazuelo (de desprecio, humillacion). Piltontli.Niño, en general. Piltontli.Niño. Conetl, conetzin, rev.No esta. Xac, xnemi, xneci.No del todo, aun no, no bien. Aocmo.No dice mas mi corazón. Zan quitohua noyollo.No es verdadero. Cuix amo nelli.No hace nada, es un perezozo. Atle quichihua.No hagan ruido! Ammo xinahuatican.No hagas ruido! Ammo xinahuati!No hay nada. Atle onca.No hay. Xtla, amonca.No lo hagas. Maca xic-chiua.No lo tengas por cosa de poco valor. Azanitla ipan ticmatiz.No los facines. Matiquichxoz.No llevare. In an niquitquiz.No llevarse con, no ver, no avenirse. Aitta / oahittac.No me comparo con nadie. Amo tehuan ni huetzi.No muy bien. Ammo huel cualli.No nos entendemos. Amo titotlahtolnamiqui.No peques nunca (jamas). Macaic xi-tlatlaco.No pienses. Ma anno-matin.No recuerdo. Ixquilnamiqui, ammo ni quilnamiqui.No saberlo asi. Ayuhquimatti.No saldras. Macamo ti-quizaz.No se cuando. Achiquin.No se les llore en vano. Ma men choquililo.No se quien es. Achaquin.No se toca. Aom-momatoca. No se. Achiqueni.No ser posible, malo. Ahuel.No te angusties, corazón mio. Ma xi icnotlamati noyollo.No te preocupes por eso. Ma yuh tie.No tener reposo ni sosiego. Aca ninotlalia.No tiene cuenta. Amotlapoalli.No vaya a ser que. Ame.No vayas a hacerlo. Ma tic chiuh.No vayas a seducir a la mujer de alguién. Macana tepan timazouhti.

63

No vendi nada hoy. Atle axcan onicnamacac.No vino, (regional). Xohuahla.No vino, (reverencial). Ammo ohualnicac.No vino. Ammo ohualac.No vivimos en nuestra casa. An tochan tinemi.No, la conozco! Ahmo nic ixmati!No, que no. Machmo / mach amo.No. Ammo, ahmo, a´mo, ca, cayohue.Noble o qurida mujer. Cihuatzintli.Noble, señor. Pilli.Nobleza. Pillotl.Noche. Yohualli.Nombrar las cosa. Motocayotia.Nombre. Tocaitl.Nopal. Nohpalitl.Nos ama. Tech tlazohtla.Nos enriquecemos. Titocuiltonohua.Nos iremos a su casa. Tiyazque canon ye ichan.Nosotros caminamos. Tinehnemih.Nosotros descendemos. Titemoa.Nosotros dos. Tonehuan titotlazohtlah.Nosotros eramos / fuimos. Ti-catca.Nosotros eramos llamados. Ti-notzaloya.Nosotros escribimos. Titlahcuiloah.Nosotros estabamos acostados. T-onoya.Nosotros estabamos de pie. T-icaya.Nosotros estabamos extendidos. Ti-mania / ti-manca.Nosotros estamos acostados. T-onoque.Nosotros estamos de pie. T-icaque.Nosotros estamos extendidos (rev). Tito-manilhtia / tito-manilhtica.Nosotros estamos extendidos. Ti-mani.Nosotros estaremos acostados. T-onozque.Nosotros estaremos de pie. T-icazque.Nosotros estaremos extendidos. Ti-manizque.Nosotros estudiaremos. Titomachtizqueh.Nosotros estuvimos acostados. T-onoca.Nosotros estuvimos de pie /nosotros hemos estado de pie. Oam-icaca.Nosotros estuvimos extendidos. Oti-manca.Nosotros fuimos a llamar a alguien. Otite-notzato.Nosotros fuimos llamados. Oti-notzaloque.Nosotros habiamos llamado. Otitenotzca.Nosotros habiamos sido llamados. Oti-notzaloca.Nosotros hablamos. Titlahtoa.Nosotros iremos. Tiyazqueh.Nosotros lo matamos. Ticmitia.Nosotros llamabamos. Titenotzaya.Nosotros llamamos. Otitenotzque.Nosotros llamamos. Titenotza.Nosotros llamaremos. Ti-tenotzazque.Nosotros nos amamos. Titotlazohtlah.Nosotros nos esforzamos. Titochicahua.Nosotros nos queremos. Tito tlazohtla. Nosotros queremos. Ticnequih.Nosotros seremos llamados. Ti-notzalozque.Nosotros seremos. T-iezque.

64

Nosotros solos fuimos a mexico. Otihuiah mexico in toceltin.Nosotros solos. Toceltin.Nosotros somos buenos. Ticualhti.Nosotros somos buenos. Ticualtin.Nosotros somos hijos de él. Ti-ipilhuan.Nosotros somos llamados. Ti-notzalo.Nosotros somos tus hijos. Timopilhuan.Nosotros somos. Ti-cate.Nosotros te cuidamos. Timitztocuitlahuiah.Nosotros tendremos. Ticpiazqueh.Nosotros tenemos. Tipiah.Nosotros tuvimos. Otipiah.Nosotros vamos o iremos a llamar a alguien. Tite- notzatiuh.Nosotros vendremos a llamar a alguien. Tite-notzaquihuh.Nosotros venimos o vinimos a llamar a alguien. Tite u otite-notzaco.Nosotros vivimos. Tinemih.Nosotros viviremos. Tinemizqueh.Nosotros, a nosotros. Tech.Nosotros. Tehuan, tehuame, tahome, tehome, pronombre.Notar algo, declarar, interpretar, atestiguar. Caquiztilia.Nube. Mixtli.Nudo o lazo corredizo. Tzoaztli.Nuera. Cihuamontli.Nuestra lengua antigua. Tohuehuetlahtol.Nuestra madre tierra. Tonantzintlalli.Nuestra mano. To-ma.Nuestro To, pronombre posesivo.Nuestro año. Toxiuh.Nuestro hermano sirve a dios. Tocni qui-tlayecultia in teotl.Nuestro nombre. Totoca.Nuestro sustento. Tonacayotl.Nueve veces. Chicnahpa.Nueve. Chicnahui.Nuevo. Yancuic.Numero. Machio.Nunca. Sentido negativo, adverbio. Aic.O àcaso. Ahnozo.O. Nozzo.Obedecer, ser sumiso. Chalchiuhtilia.Obrar mal. Acuallachihua.Ociosamente o denbalde. Zannon, nen. Ocupado. Estar, Axtoc.Ochenta. Nahpoalli.Ocho veces. Chicueihpa.Ocho. Chicuei.Ochocientos. Ometzontli.Odiar, detestar a alguien, desearle lo malo. Cocolia. Oficial de justicia. Topile.Oficial. Amantecatl.Oficiales. Amanteca.Oficio. El Tequio.Ofrenda. Huentli.Oir, escuchar, discernir, entender. Caqui.Ola de mar. Acueyotl.

65

Oler, oler bien. Ahuiaya.Olvidar. Cemilcahua.Olla de guizado. Comulli / comul.Olla. Comitl.Ombligo. Xictli.Omnipotencia. Ixquic huelitiliztli.Omnipotencia. Cenuelitiliztli / cenhuelitiliztli.Once. Mahtlactli on ce.Oprimir. Tiquicza.Oración, frase. Huipanallahtolli.Oración. Timotlatlatizque.Orar. Nitlauhtilia.Orden. Concertar o poner en, Tlatecpana, tlahuipana. Ordenar, testar. Nanahuamatia.Ordeñado, o esprimido. Tlapitzquitl. Ordeñar. Chichihualpatzca.Orgulloso. Ser, Cemati.Orin. Axitztli.Orinar de miedo, ensuciar a alguien. A-axixa.Orinar, tener diarrea. Apitza noqiua.Orinar, tirar o verter agua. Anoquia.Osea, o. Anozo.Otra vez, una vez mas. Occepa.Otras cinco veces. Oc macuilpa.Otro. Oc ce, Occe.Otros dos. Oc omme.Otros tres. Oc yei.Ovejas o carneros. Ichacame. Padecer piedras. (calculos) Axixcocoya / axixtzacua.Padrastro. Tlacpatahtli, tlacpatahtzin, rev.Padre. Tahtli.Pagador. (neologismo). Tlaxtlahuihqui.Pagar. Tlaxtlahua.Palabra de dios o palabra divina. Teotlahtolli.Palacio ô la casa del juez, ô gobernador. Tecpan.Palpar los senos femeninos. Chichihualtzitzitzquia.Pantaleta. Maxtlatl.Papel escrito. Amatlacuiloli. Papel, hoja. Amatl.Papeles de canto. Cuicamatl.Para que estudies. Tomachtiti.Para que estudies... Timitzhuicaz machiz...Parabola, comparación. Tlahtolmachiotl / machiotlahtolli.Paraiso celestial. Ilhuicatlitic. Itecentlamachtiayan teotl.Paraiso terrenal. Xochitlalpan. Yectlalpan.Parate! Ponte en pie. Ximoquetza.Pardo. Nextic. Pared. Tepamitl.Pared. La tepantli.Pariente. Huayolqui o huanyolqui.Pariente. Icotoncauh.Parientes (mis). Nohuanyolque.Parientes. Icotoncauhuan.Partir para siempre, alejarse para siempre. Cemixnahuatitiuh.Pasa descansa. Xipano ximocehui.

66

Pasajero. El Nenenqui.Pasajeros. Los Nenenquime.Pasar el vado, ir a otro lado del agua. Apana / yapana / oapan.Pasar la noche. Cenyoaltia.Pasar por fuego ramas, quemarse, quemar. Chichinoa.Pasen. Xpanocan.Pasen. Xhualhuia.Patalear en barro. Chachacuatza.Patalear, salpicar, manchar. Chachapatza.Paternidad. Tayotl.Paz, tranquilidad, calma. Azomalli.Pecado mortal. Tlatlacollitemictiani.Pecado. Tlatlacolli.Peces. Michin.Pedazo de hielo, o pella de nieve. Cetl. Pedir consejo. Chamolotia.Pedregal. Tetlah.Pedregosa Tehuihuilztla, tetlan, tetitlan ohuiccan. Peine. Celhuaztli. Pelon. Huatezutzun.Pelota. Tlaxtli.Pena. La Tetlaocoializtli.Penitencia. La Tetlamacehualiztli.Pensar, yo pienso. Yolnonotza, yolotlania, yolpoa, nonoztlacoa. Pequeño. Tepichin.Perderse por el vicio. Ahuilihui.Perderse, destruirse. Cempoctlanti.Perdoname. Ma xinechtlapopolhui.Perdoname. Rev. Ma xinechmotlapopolhuili.Perecer para siempre. Cempolihui.Perecer. Cempolihui.Pereza, negligencia, cobardia. Mazozotlacyotl.Perfeccionar, sazonar. Cencahua.Perfecto, lleno de cualidades, cabal. Acic. Perfecto. Ser, Cemaci / cemacitzinotica.Perforado. Tlacoyonilli.Perforar. Verbo. Coyonia.Perfumado, fragante. Ahuiac.Permanecer un año. Cexiuhtia.Permitirse, consentir, conseder. Cea.Pero solo aqui!. Yece ye nican!.Pero viven aqui en la tierra. Yece nemi ye nican in tlalticpan.Pero. Macno.Perseverar, continuar, perpetuar. Cemana.Perseverar. Cenquetza.Persona elegida para algun oficio. Ixquetza pepena. Persona que fue electo. Tlaixquetztli tlapepentli. Persona, hombre. Tlacatl.Personas, hombres. Tlacah.Persuadir importunandolo. Chicoltia.Persuadir, aconsejar, incitar, convencer. Cealtia.Pertenece. Me pertenece a ... Notequiuh, Notechcanehuatl nomachiz.Pertenecer a otro. Tetechnipohui.Perteneciente. Tetechpouhqui.

67

Pertenencia. Tetechpohuiliztli.Pertenercerme. Notechpohui.Pesado. Yeti.Pesadumbre, arrepentirse. Melleltia, moyolcocoa moyoltonehua.Pesadumbre, arrepentirse. Moyoltequipachoa.Pesadumbre. Etiliztli. Neyolcocoliztli. Neyoltonehualiztli.Pesadumbre. Neyoltequipacholiztli. Neelleltiliztli.Pesar en balanza. Nitlatamachihua. Nitlanenehuilia. Nitlapexohuia.Pesar, de tristeza. Neyolitlacoliztli. Neyolcocoliztli. Neyolchichipatiliztli.Pesar. El tequipacholli.Pescador. (neologismo) Michahciqui.Pestaña. Cochiatl.Petate, estera. Petlatl.Pez. Michi.Pezada. Cosa... Etic. Pie. Icxitl.Piedra aspera. Tetzontli. Piedra de moler. Metlatl.Piedra. Tetl.Piel. Ehuatl.Piensenlo!. Xic yocoyacan!Pila de agua. Acaxtontli.Piloto aviador naval. (neologismo) Ilhuicaatlpatlanqui.Piloto principal. Acallachiani inteachcauh.Piloto. Acallachiani.Pinta las cosas. Tontlatlacuilohua.Piña. Matzalli.Piso. Tlaltepiztli.Pistola. (neologismo) Tepoztlemiquiloni.Pizza. (neologismo) Pizzapantlacualli.Pizzeria. (neologismo). Calpizzanamacoyan.Planta verde helada. Cehualoc. Platicar. Nitenonotza.Platillo volador. (neologismo) Citlaltepozcalli.Plato, recipiente. Caxitl.Plaza feria, o mercado. Tianquizmanalli tlanamacoyan.Plaza feria, o mercado. Tianquiztli, tiamicpan, tiamicoyan. Pleyades. Citlalicue.Pluma. Ihuitl.Pobre enfermo. Cocoxcatzintli.Pobre. El Motoliniani.Pobre. Icnotl.Pobreza. La Motoliniliztli.Poco mas o menos, sera ello. Achiyeiuhqui.Poco, breve tiempo. Achitzinco.Poco, poca cosa, en alguna manera. Tepito, achi.Poco, un poco. Achiton.Podar, cortar, desmochar los arboles. Mayectia.Poder universal. Much huelitiliztli.Poder, fuerza. Cotiliztli.Poesia. Xochicuicatl.Poeta. (neologismo) cuicapihqui.Policia. (neologismo) Tlaihxotiani.Poner a la sombra, guardarse del sol. Cehualcaltia.

68

Poner cimientos. Atzotzona.Poner un ejemplo, establecer una comparación. Machiyotlalia / machiotlalia.Poner. Tlalia.Ponerse a la sombra. Ehcahuilia.Ponerse camisa, poner camisa. Camizatia.Por amor de dios. Ipampa tzinco in teotl.Por doquier. Zazocampa.Por eso . Ipampa on.Por eso lloro. Ica nichoca.Por favor, se lo pido. Nimitztlatlauhquilia.Por favor, te lo pido. Nimitztlatlauhqui.Por fin he podido ver la tierra en la cual yo naci. Zatlatzonco oniquittac altepetl in canin onitlacat.Por lo menos, a lo menos. Macel.Por que eres hermosa. Ipampa icualtzin.Por que? Tlica? Tleca? Por quienes moriras? Aquique impal timiquiz?Por ti vivo. Mopal ninemi.Por todas partes, hacia todas partes, a un lado y otro. Ahuicpa. Con sentido de movimiento.

Por vida tuya. Mopaltzinco.Por. Ica. Posesión, igualdad, semejanza. Potli.Predecir, anunciar el porvenir,hablar de cosas que estan lejos. Huehcaitoa.Predicador, maestro. Temachtiani, plural temachtianime.Preocuparse, acongojarse, atormentar, causar pena. A-amana.Prepara una bebida. Amana.Preparar, arreglar, poner en orden. Cencahuilia.Prepararse o disponerse. Mocencahua motlatlalia, mochichihua. Presente, aquí estoy. Nan nicauh.Presto. Payna.Presuntuoso, orgulloso. Monechcapanquetzani.Pretender escuchar, pretender saber. Caccanequi.Pretender saber, comprender. Caccayetoca.Prieto. (color) Capotztic.Primera mujer o hijo. Pilpotli.Primera vez. La Yancuican.Primeramente, antes, en primer lugar. Achtopa.Primeramente. Acachto, acachtopa.Primero, primeramente. Achto.Primero. Ic ce, inic ce.Principal, tu eres el Tachcauhtli.Principal. El, Achcauhtli.Principal. Achcauchtli.Principio o su raiz. Inelhuayo.Privar. Cencahualtia.Procurarse lo necesario. Axacuhia.Profecia. Tlachtopaytoliztli. Tlahuecaytoliztli.Profecia. Tlahuecatenehualiztli. Tlahuecaittaliztli.Profecia. Uecaohtlachializtli.Profeta. Achtoitoani.Profeta. Tiotlactoquetl.Profeta. Tlaachtopaytoani. Tlahuecaytoani. Tlahuecaittani.Profeta. Tlahuecatetenehuani. Uehca-ontlachiani.Profetizar, predecir. Achtopaitoa.

69

Profetizar, pronosticar. Achtopaihtoa.Profetizar, ver lejos o de lejos. Huehcaitta.Profetizar. Nitla-achtopaitoa. Nitla-uehcaitoa. Ni-uehcatlachia.Profetizar. Nitla-uehcatenehua. Nitla-uehcaitta.Promesa. Tlatenehualiztli. Tlatlaliliztli. Tlacemitoliztli.Prometer a dios. Nino-netoltia. Nino-tlatlalilia.Prometer. Nitla-tenehua. Nino-tentlalia. Nitla-cemitoa.Prometida, cosa. Tetech-itauhqui. Tetech-itolli.Pronombres relativos. Quin-ellos,ellas, a ellos, a ellas.Pronombres relativos. Nech-me, a mi. Mitz-te, a ti. C o qui-el,la,le,a el,a ella.Pronombres relativos. Tech-nosotros,a nosotros. Amech-ustedes a ustedes.Pronosticar. Nitla-yolteohuia. Nino-yolteohuia.Pronostico. Tlayolteohuiliztli.Pronto, rapido. Iciuhca.Pronunciacion. Tlatenquixtiliztli. Tlanextiliztli. Pani-tlatlaliliztli.Pronunciar. Nitla-tenquixtia. Nitla-nextia. Pani nitla-tlalia.Propiedad, cosa propia. Axca.Propiedad. Axcatl.Propietario, que tiene bienes. Axca hua. Propietario. Tlatquihua.Proponer, decidir, definir. Cemitalhuia.Proponer. Teixpan nictlalia. Nitetla-ixpantia. Nitetla-ixpantilia.Proposito. Nelhuiliztli. Nenonotzaliztli. Tlacemitoliztli.Proposito. Netlacemitalhuiliztli. Proseguir. Cemmattiuh.Prosperamente. Pacca.Prosperidad. Quicempaccayotl. Quicempactiliztli. Quicentlamachtiliztli.Prostituta. Maahuiltiani / maahuiltia.Protegerse, guarecerse. Chimaltia.Protegerse, proteger. Chimallapachoa.Provocado (ira). Tlatlahuelcuitilli.Provocado a ira. Tlayolquixtilli. Tlapepehualtilli. Tlayolpozonilli.Provocado a ira. Tltlahuelcuitilli. Tlacocolcuitilli. Tlacualancuitilli.Provocador. Tetlahuelcuitiani. Tecocolcuitiani. Tecualancuitiani.Provocador. Teyolquixtiani. Tepepehuatiani. Teyolpozoniani.Provoco a riña me. Onechpehualti. Proximo. Tocotonca. Tohuilteca. Tohuampo.Prudencia, virtud. Nemachiliztli. Yollomatiliztli. Yulizmatiliztli.Prudencia, virtud. Tlaixyeyecoliztli. Nehmatiliztli.Prudente, discreto. Nimatini. Yollomatqui. Yolizmatqui. Tlaixyeyecoani.Publicado, anunciado, divulgado. Tepanotlalli.Pudieran llevarse a su casa. Ma itquihuani.Pueblo. Altepetl.Puedo pasar? Cualli nipanoz.

70

Puerta. Tlatzahtzacualli.Puerto, embarcadero. Acalquixoayan, acaltecoyan.Pues hagamos eso. Auh tonchichiuhcan.Pulga. Tecpin.Pulir o ablandar un objeto de metal. Tlapetlahualli, tlapetlauhtli. Pulir plata ô cosa semejante. Tlapetlahua. Puntiaguda. Yacahuitztic.Purulento. Temallo.Pus. Temalli.Que haces? Que eres? Tlein tehuatl?Que abren los ojos, y el corazon. Nicnoyollo nitlapoa. Que color es? Tlein tlapalli?Que cosa quieres? Tlein ticnequi?Que cosa seremos? Tleique tonyezque?Que cosa voy a contar? Tle nicpohuatiuh?Que cosas? Tleique?Que dices? Tlein mach tiquihtoa.Que dios te perdone. Ma dios mitzmo tlapopolhuili.Que el este acostado. Ma ono.Que el este de pie. Ma ica.Que el este extendido. Ma mani.Que el sea. Ma ye.Que el vaya a llamar a alguien. Ma te-notzati.Que el venga a llamar a alguien. Ma te-notzaqui.Que ellos esten extendidos. Ma manican.Que ellos sean. Ma yecan.Que ellos vengan a llamar a alguien. Ma te-notzaqui.Que es aquello? Tlein o?Que es de tres maneras. Excan icac.Que es esto? Tlein i?Que es esto? Tlein yehuatl in?Que es usted? (reverencial) Tlein tehuatzin?Que estas haciendo? Tlein tic-chiuhtica?Que este mejor. Ye chiquentzin yexchiquintoc achitzin. Que esten ellos acostados. Ma onocan.Que esten ellos de pie. Ma icacan.Que esto se haga asi ma yuh mochiua. Que feliz! Que afortunado soy! Ono-macahualtic!Que ha tenido exito,que esta contento,satisfecho. Iyollo macic.Que haces? Tle tai?Que malo! Xtlati / xixino.Que no se olviden. Ahmo matlailcahualo.Que no sea asi. Mazazo tlein.Que no. In macamo.Que no. Macazomo / macazo amo.Que pone todo su esfuerzo. Ixquich itlapal quichihua.Que puede pecar, cometer faltas. Malahuani.Que quiere decir? Tlein quihtoznequi?Que remedio! Quennel!Que sea como se quiera Mazazo.Que te vaya bien. Xhuia cualtzin.Que tiene el corazón conmovido, que esta emocionado. Yolyamanqui, yolyemanqui.Que trabajo tienes? Tlein tequitl ticpia?Que vayan a llamar a alguien. Ma te- notzati.Que yo este acostado. Ma n-ono.

71

Que yo este de pie. Ma n-ica.Que yo este extendido. Ma ni-mani.Que yo sea. Ma n-ie.Que yo vaya a acostarme. Ma n-onoti.Que yo vaya a estar de pie. Ma n-icati.Que yo vaya a llamar a alguien. Ma nite-notzati.Que yo vaya a ser. Ma n-ieto.Que yo venga a acostarme. Ma n-onoqui.Que yo venga a estar de pie. Ma n-icaqui.Que yo venga a llamar a alguien. Ma nite-notzaqui.Que yo venga a ser. Ma n-iequi.Que, cual, quien. Ca tleoatl.Que? Que cosa? Tle? Tlein?Quebrado, del verbo quebrar. Poztecqui.Quebrar. Verbo. Poztequi.Quedar. Cahua.Quedarse, cayar. Cahua, tentzacua. Quejarse de dolor. Tena quiquinaca, tlacuauhuiya.Quemar campos. Chichinalhuia.Querer trabajar. Aiznequi.Querido venerable padre sacerdote. Tlazomahuizteopixcatatli.Querido. Tlazotli.Quien eres tu. Ac tehuatl.Quien eres tu? Aquin tehuatl?Quien es . Aquin.Quien es aquel? Ac yehuatl?Quien es el dueño de esto? Acaxcahua?Quien es el? Aquin yehuatzin?Quien es. Ahqui.Quien lo comio. Aquin oquicua.Quien soy yo? Ac in nehuatl?Quien va ganando. Aquitlantica.Quien. Ahqui.Quien? Ac? Aqui? Aquin?Quien? Aquinon?Quienes somos? Aquique tehuantin?Quienes son aquellos? Aquique yehuantin.Quienes te construyeron tu casa? Aquique omitzchihuilique mocaltzin?Quienes? Aquique?Quiere usted? Timonequiltia.Quieres? Ticnequi?Quiero a mi padre. Nic tlazotla notatzin.Quiero agua. Natli.Quiero amar. Nitlazotlaznequi.Quiero dormir yo solo. Nocel nicochiznequi.Quiero dos tortillas. Nicnequi oc ome tlaxcaltin.Quiero otras tres tortillas calientes. Nicnequi oc yei tlaxcaltotonqui. Quince. Caxtolli.Quinto. Ic macuilli.Quitarse el vestido o camisa. Camizacopina.Quiza hay otra cosa mas que esto? Azazoquitla?Quiza no es el. Acazomoye.Quiza no. Acazomo.Quiza, quizas, tal vez. Aza / azan.Quizá. Huelez.

72

Quizas. Azo.Rama de arbol. Cuam-maitl.Rapido! Totoca!Rapido. Hueliuhqui, (huelihqui).Rayo. Tlatlatziniliztli. Realmente eres malo. Amo zan quenin ticocole.Rebajarse, humillarse. Ninocnomati.Rebajarse. Ahuilquiza.Reboltoso. Tlaneloani.Recamara. Cochiloyan.Recibir algo. Celilia.Recibir una cosa en las manos. Macuicui.Recibir, albergar, admitir. Celia.Recoger la cosecha. Pixco, pixquixtli. Recoger lo que estaba desparramado, tirado. Pepena, tlapepena.Recoger lo sembrado. Pixca. Recoger. Tlacuecui, tlaololoa. Recoger. Cenquixtia.Recompensa, felicidad Macehualtiliztli.Recompensa. Macehualli.Recompensar ampliamente. Cemacicanamictia.Recompensar. Cemacicapotia.Recrear. Cemeltia.Recrearse, desperezarse. Aana / onaan / ana.Recrearse, recrear. Cecelmaca.Recto. Yectli.Rechazar, alejar a alguien. Mayauilia.Rechazar, negar, despreciar, desdeñar. Centelchihua.Rechazar, rehusar. Centlaza.Rechazar. Ahuictopehua.Red. Matlatl.Redentor. Temaquixtiani.Redimir. Temaquixtia.Redondo, circular. Malacachtic.Redondo. Ololiuhqui.Reflexionar. Yolpoa.Refresco. Tzopetatl.Refugiarse, encerrarse, encarcelar, aprisionar. Caltzacua.Regañar, reprender (disputar, reñir). Ahua.Regocigar, dar alegria, contentar. Cuiltonoa.Regresar a casa. Callihua.Regresaras en un instante. Oc maya tihualmocuepaz.Regreso, retirada, huida, ,alejamiento, acción de volver sobre sus pasos. Necuepaliztli.Reinar, gobernar. Tlatoa.Reir. Huetzca.Relamerse, saborear. A-auhialia.Relampago. Tlatecuyotl, cuando relampaguea tlatecuini. Reloj. (neologismo) Tepoztlatamachihualcahuitl.Remedio. Pahtli.Remero. Acallanelo.Remolino, ô hervidero del agua. Acuecueyotli. Reñir (solo en plural). Cepanahua.Reñir, reprender, ser inoportuno. Ahua / oahuac.Reparar ropa o zapatos. Chichichi.Repartiendo. Xelihui.

73

Repartirse. Centlacolhuia.Repeler. A-ahuictlaza.Repetir. A-ay.Resbaladizo, lubrico, que se escurre de las manos. Alactic.Resbaladizo. Alahuac / alactic / alaztic.Resbalar. Alahua.Rescate. Temaquichtiliztli.Reservarse, guardar para asi. Cahuia.Resina o goma de los arboles. Cocopalli, cuahnanahuatl, cuauhtotzol.Resonar. Cacalaca.Resonar. Caquizti.Respiracion. Ihiyotl.Respirar aun un poco, estar palido, estar acabado. Cacamahua.Restaurant. Tlacualcalli.Resucitar, volver a la vida. Oc ceppa nino zcalia.Resurreccion, prudencia, provecho. Nezcaliliztli.Retener durante un año. Cemilhuitiltia.Retoñar. Celia.Reunir motivos, recoger razones. Cecentlalia.Reunir motivos. Cecepanoa.Reunir, convocar. Calpolhuia.Reunir, disponer, coordinar, cantar las hazañas. Centeca.Reunirse en casa, regresar a casa. Caltza / ocaltzac.Reunirse, juntar. Centetilia.Revelar lo oculto. Tlanextilia / tlaixpantilia.Reverencia. Nepechtecaliztli / nepechtequiliztli / necxicololiztli. Rey, principe. Tlatoani.Reynar, gobernar. Tlatocatia, tlatocayotl, tepachoani, temamacatzin.Rico. El, Tlatquihua. Rincon al, en el rincon. Tlacaltech.Rio, corriente de agua. Atoyatl.Rio. Atenco.Robar bienes publicos. Altepetlatquicaichtequi.Rociar, esparcir liquido, perfumar. Ahuachtia.Rociar, mojar. Alpichia.Rociar, regar. Ahuichia.Rodear. Cemacicatzacutini.Rodilla. Tlancuaitl.Rojo. (color). Chichiltic.Romper a alguien la boca. Camatzayana.Romper una cosa con las manos / estrellar. Macueltlanilia.Romper. Verbo. Tlapana.Romperse. Chalani.Ronquera. Tozcananalhuiliztli.Ronquido. Icotoquiliztli.Ropa. Tzotzomahtli.Rosa. (color) Tlaztalehualli.Roto, del verbo romper. Tltlapantli.Roto, resquebrajado, dividido en tres. Excan tlapanqui / excan tzayanqui. Roto. Tzaianqui.Saber de negocios. Cenquizcaihta.Saber, comprender perfectamente una cosa. Acicaita.

74

Saber, conocer. Mati.Sabiduria. Tlamatiliztli.Saca el dinero. Xiquizti tomin.Sacar agua de un pozo. Atlacui.Sacar agua. Apiloa.Sacar un barco del agua. Acalcana.Sacar. Quixtia.Sacerdote. Teopixqui.Safarse, desconsertarse, los huesos. Omiyopetonia, omiyochitonia. Sal. Iztatl.Sala. Celiloyan.Salado. Iztayo.Salir. Quiza.Saliva. Chichitl, tencualactl, chichipiazoa, iztlactli.

Saltar de alegria. Acocholoa.Saludame! Xtlapalucan! Anozo xtlapolucan!Saludar. Tlahpaloa.Saludar/visitar. Nitetlahpaloa.Sangrar, atravesar, horadar. Zoa.Sangrar. Zo.Sangre. Eztli.Sangria. La teizmanaliztli.Sangriento. Ezzo.Santificar. Cenquizcualtilia.Sapo grande. Tamazollin, el zapo chico cacaton. Satelite. (neologismo) tepoztlaohtocani.Satisfacer o contentar a otro. Yolpachilhuitia. Se acuestan, todos se acuestan, estan acostados. Onohua.Se dice que no. Mach amo.Se dice, se cuenta, parece que... Mach.Se enseña. Machtilo.Se habla bien de el. Huel ipan yauh in tlahtolli.Se humillan, todos practican la humildad. Necnomacho.Se muere, todo el mundo se muere. Micoa.Se predica, se enseña. Te machtilo.Se requiere. Monequi.Se sale. Quixoa.Se tiene convicción. Te on xiuhtizayo.Se vengara, va a vengarse. Mo cuepatiuh.Se vive. Nemoa.Se, que tu seas. Ma x-ie.Seamos, que nosotros seamos. Ma t-iecan.Sean, que ustedes sean. Ma x-iecan.Secarse, quemarse. Chichinahui.Seducir. Ahuilpahuia.Seguir a alguien. Nitetoca.Seguir el camino del libro. Amoxohtoca.Segundo. Ic ome.Seis veces. Chicuacempa.Seis. Chicuace.Semejante, igual. Yuh / yuhqui.Semilla que se ha chupado por haberle caido hielo antes de madurar. Patzahuac, patzactic. Semilla. Chian.Señal. Imachiotl.Señal. Octacatl.

75

Señor Tlacatzintli.Señor. Tecuhtli.Señor. Tlatoani.Señora. Cihuatzintli.Señorio. Tlatocayotl.Separar, apartar. Ceccanquixtia/cececnitlalia.Separarse, dispersarse. Cemmani.Ser dejado. Cahualotiquiza.Ser el primero en hacer. Achtopahuia.Ser elevado perpetuamente. Cenuecapanolo.Ser estimado. Ayatia.Ser firme, ser solido. Chicahuacaca.Ser pecador consumado, compltamente perverso. Nic-macicahuia in nitlatlacoani.Ser perfecto, logrado. Acitica.Ser perfecto. Acitzinotica.Ser perfecto. Cenquiztica.Ser presuntuoso, creerse mas. Cecocamati.Ser prodigo. Ahuilpopoloa.Ser prostituta. Ahuianiti.Ser puro. Cemacitica.Ser raro, estar esparcido. Chachayacatimani.Ser salpicado. Chachacuaca.Ser, estar. (verbo irregular) ca.Serpiente de obsidiana. Itzcoatl.Serpiente. Coatl.Serpientes. Cocoa.Servicio. Tlayecoltiloca.Servir a alguien. Yecoltia, Nanquilia, Tlayecoltia.Sesenta. Yepoalli.Si el hubiera venido, yo habria ayunado. Intla ohuallani, onino-zahuazquia.Si el viniera, yo ayunaria. Intla uallani, nino-zahuazquia.Si pase usted, (reverencial). Quema ximopanolti.Si pase usted, (reverencial). Quema ximopanolti.Si se quiere. Ma zan nel / ma nel zan.Si, dudando. Azzo.Si, el llama. Ma-tenotza.Si, el llamara. Ma-tenotzaz.Si, el llamo. Ma-tenotz.Si, ellos llaman. Ma-tenotzacan.Si, ellos llamaron. Ma-tenotztin.Si, nosotros llamamos. Ma-titenotzacan.Si, nosotros llamamos. Ma-titenotztin.Si, nosotros llamaremos. Ma-titenotzazque.Si, pasa. Quema xipano.Si, tu llamaras. Ma-titenotzaz.Si, tu llamas, llamá. Ma-xitenotza.Si, tú llamaste. Ma-titenotz.Si, ustedes llaman. Ma-xitenotzacan.Si, ustedes llamaran. Ma-antenotzazque.Si, ustedes llamaron. Ma-antenotztin.Si, yo llamare. Ma-nitenotzaz.Si, yo llame. Ma-nitenotz.Si, yo llamo. Ma-nitenotza.Siempre, Nochipa.Siempre. Mochipan.

76

Sientate. Ximotlali.Sientese usted, (reverencial). Ximotlalihtzino..Siete veces. Chicompa.Siete. Chicome.Siglo, cien años. Macuilpaolxiuhtiliztli.Sigo detrás de el, le sigo detrás. Nic-cuitlapantoca.Silla. Icpalli.Sillas. Icpaltin.Sillon. Tlacehuilli.Sobaco. Ciacatl.Soberano. Tlatoani.Soberbio, orgulloso ser. Cemmati.Sobre el arbol. Cuauhticpac.Sobre el cerro. Tepeticpac. Sobre el cerro.Sobre él, sobre élla. Icpac.Sobre el. Ipan.Sobre ellos. Imicpac.Sobre ellos. Inpan.Sobre la tierra. Tlalpan.Sobre la tierra. Tlalticpac.Sobre mi cabeza, sobre mi. Nocpac.Sobre mi. Nopan.Sobre nosotros. Topan.Sobre nuestra cabeza, encima de la cabeza. Tocpac.Sobre ti. Mocpac.Sobre ti. Mopan.Sobre todo,principalmente,especialmente,particularmente. Mache.Sobre ustedes. Amocpac.Sobre ustedes. Amopan.Sobre, en. IpanSobre,encima,en la cima,sobre la cabeza,delante. Icpac.Sobrepasar. Cemmiahuayotia.Sobrino varón. Machtli.Sociedad. Cohuayotl.Sofocarse, apaciguarse. Cehui.Sol. Tonatiuh.Solamente las tenemos prestadas. Zan tictotlanehuiya.Solamente uno o solo uno. Zan ce.Soldado. Yaoquizqui.Solo conozcamos. Zan tontlamatican.Solo el renombre. Zaniyo in teyotl.Solo él. Zan ye nehuan.Solo tu riqueza. Zen ye monecuiltonol.Solo. Cel.Soltera. Amoixchpochtli.Solteras. Amoichpopochme.Sombra de la persona. Tlazehuaian.Sombra. Ehcauhyotl.Sombrero. Tzonacahuilli.Sombrilla. (neologismo) Cuapacholli.Someterse. Cemmaca.Soportar adversidad. Chalchiuhmati.Soportar. Ihiyohuia.Sordo. Itenco. Sordo. Nacatzatza.

77

Sospechar, ser suspicaz. Chicotlamati.Sospechar. Chicoyolloa.Sostén. Yolca.Soy ciego. Nixpupuyutl.Soy diligente, activo, solícito. Neel. Soy irritable, impaciente. Nicocole.Soy perezozo. Aneel.Soy un desdichado. Ninotolinia.Su casa. Ical.Su corazón carnal. Nacatl amoyollo.Su corazón es (se hace) como piedra. Yuhquin tetl mocuepa iyollo.Su filo. Itenitztica.Su hijito. Ipiltzin.Su igual. I-anca / yanca.Su madre. Ina.Su modo de vivir. Inemiliz.Su proceso. Itlahtollo.Su venerable señoria, como se encuentra su gloria? Quen timoyehtzinohtoc?Su viento. Yehecauh.Su, de él de élla (pronombre posesivo). I. Su, de éllos, de éllas (pronombre posesivo). In. Su, de ustedes. (pronombre) Nanmo, ammo. Suave, que no es impaciente. Amo cocole.Subir. Tlehco, Tleco.Sublevar, disputarse. Chachalania.Succionar, empaparse con esponja, despojar. Chichina.Suciedad del cuerpo. Tzotl, Tzocuitlatl.Suciedad. Catzahualiztli, Catzactiliztli,Tzopetztiliztli.Suciedad. Quimaxixtiliztli, Aocohnematocliztli.Suciedad. Tzotecuicuitlatiliztli, Tlaelli.Sucio, estar. Maxiltia.Sucio. Tzoyo.Sucios. Tzoyotique.Sudaderos, de las bestias, ô preparacion para poner algo encima. Pepechtli. Suegra. Monantli, monantzin, rev.Suegro. Montahtli, montahtzin, rev. Sufrido. Tlapac-caihiyohuiani.Sufrir mucho. Cemihiyohuia.Suma, total. Tlacempoaliztli.Sumar sacar, el total. Cecempoa.Sumar, sumarse. Cempoa.Sumergir. Apolactia.Suplir por otro. Tlayecohua.Surco o camellon de tierra. Cuemitl, cuematlauhtli. Sustancia. Yeliztli.Sustituir por otro (persona). Ixiptlatia, Patcayotia, Patillotia.Tal es la misericordia de dios! Ca yehuatl in itetlaocolilitzin in dios.Tal vez vive en... Huelez chanti...Talon. Quequetzolli. Tambalear, oscilar. Ahuicuetzi.Tambien alla iran. No ye ompa yezque.Tanto. Ixquich.Tantos. Ixquichtin.Tañer, resonar. Calani.Tardarse, quedarse todo un dia. Cemilhuitia.

78

Tardarse. Hueccahuitia.Te amo. Nimitztlazohtla.Te arranco los cabellos. Nimitzonhuilana.Te ayudo. Nimitzpalehuia.Te ayudo. Rev. Nimitznopalehuilia.Te estoy esperando. Nimitzchiatica.Te estoy hablando. Ni mitz notza.Te gane. Nitlan.Te pega tu mama. Mitz huiteque mona.Te quiero. Nimitznequi.Te veo bonita. Nimitzhuelita.Te voy a hacer cosquillas. Ti mitz quehqueloz.Te voy a saludar. Ni mitz tlahcalo.Te, a ti. Mitz.Techo. Tlatapacholli.Telefono (neologismo). Tepozhuehcatlacaquialnonotzaloni.Televisión (neologismo). Tepozhuehcatlachialoni.Temblar de frio. Tzitzilca.Temblar de la tierra. Tlalolini. Temblor de tierra. Tlalolini.Temblor. Tzitzilcaliztli, Uihuiyoquiliztli, Papatlaquiliztli.Temer con vergüenza. Imacaci, Mamati, Pinahua.Temer, sospechar, tener siempre miedo. Cemmahuizcui.Temer. Mauhtia, Izahuia, imacaci.Temerosa. Cosa, Temamauhti, Teycahui.Temeroso. Momauhtiani, Mizahuiani,Teimacacini, Mauhqui.Temible, sorprendente, admirable. Mahuiztic.Temor. Poner en... Mamauhtia.Temor. Mahuiztli, Mauhcayotl.Temor. Nemauhtiliztli, Neizahuiliztli, Teymacaxiliztli.Tempestad. Hacer... Atlatlacamamani, Amamani.Tempestad. Atlatlacamamaniliztli, Amamaniliztli.Templada. Cosa..... Yamanqui, Tlayamanilli, Tlayamanililli.Templado. En cualquier cosa.... Tlaixyeyecoani.Templado. Lugar... Tlayamanyan, Tlatotoyan.Templanza, temple. Nematca tlahuanaliztli, Tecpillahuanaliztli.Templanza. Tlayamaniliztli.Templo o casa de dios. Teocalli.Templo, iglesia. Teopan.Templo. Teopantli.Ten cuidado de no caer. Manen ti huetz.Ten cuidado, te castigare. Oc maya nimitz-tlatzacuiliz.Tendedero. Tlazohualoyan.Tendero, persona que vende en tienda. Tiamicqui, Tlanamacac.Tener calambres. Cecuappitzahui.Tener calor. Tonalmiqui. Tener callos. Caczolehui.Tener callos. Chacayolihui.Tener diarrea. Amina.Tener diarrea. Apitza.Tener fiebre. Atonauhtinemi / atonahui.Tener frio, morir de frio. Cecmiqui.Tener frio, resfriarse. Cecui.

79

Tener la boca amarga. Camachichia.Tener la misma edad, el mismo parentesco. Cemehua.Tener lo necesario, estar contento, satisfecho. Ahuia.Tener los senos duros. Chichihualtomahua.Tener mamas hinchadas, tener mamas duras. Chichihualnanatzihui.Tener miedo. Mauhtia.Tener muchas callosidades, gritar, hablar fuerte. Chachachalaca.Tener relaciones sexuales frecuentes. Centecpanuhia.Tener sed, estar sediento, morirse de sed. Amiqui.Tener un año, vivir un año. Cexiuhtia.Tener, verbo. Pia. Tenerse en mucho con presuncion y altivez. Aczan ninomati.Tengo sed. Namiqui.Teñir. Achiyohuia.Tercero. Ic yei.Terminar algo Nitlacencahua.Terminaremos. Titlamizqueh.Termometro (neologismo). Totoniliztamachihualoni.Tia. Cihuatlatli.Tia. Ahuitl.Tianguis. Tianquiztli.Tibia, como el agua. Yamanqui.Tibiamente, perezozamente. Tlaquelchihuani, tltlatciuhc-chihuani.Tibiamente. Yamaniliztica.Tibieza. Tlaquelchihualiztli, Tlatlatciuhcachihualiztli.Tibio ô templado. Yamanqui. Tiempo de esperanza. Netemachilizpan.Tiempo de ir. Yeimman intohpehuazque.Tiempo de segar. Pixquipan, Pixquizpan.Tiempo oportuno. Uelipanyotl cualcan.Tiempo pasado. In ocyenepa inompa otihuallaque inompa otihuallaque.Tiempo venidero o futuro. In ye ohpa titztihui, Inompatitztihui.Tiempo, ocasión. Cahuitl.Tiene usted. Timopilia.Tierno. Cultic.Tierra seca. Tlalhuacpan.Tierra. Tlalli.Tigre. Tecuani.Timon (de barco). Acalimachoni.Tio. Tahtli.Tio. Tlatzintli.Tirania. Ne-elehuiliztli, Neihicoltiliztli, Tlanenecliztli.Tiranizar. Celehuia, Ihicoltia, Nenecni.Tirano. Me-elehuiani, Mihicoltiani, Tlanenequi.Tirar al suelo. Chapania.Tirarse, revolcarse. Mayauhtiuetzi.Tiritar. Apichauhtica.Titulo de libro. Amoxtocaitl, Amoxmachiyotl.Toda la noche. Ceyohuatl.Todavia esta lejos, distante. Oc huehca.Todavia no. Ayammo.Todavia. Ocnoma.Todo el que, cualquiera que. Aquí. Plural aquique.

80

Todo lo recuerdo. Zan moch niquilnamiqui.Todo. Mochi / muchi.Todo. Itzqui.Todo. Mochi.Todopederoso. Ixquich huelitini.Todopoderoso. Cenuelitini.Todos juntos iremos. Tocepan tiazque.Todos moriremos en la tierra. Timochi tonmiquizque in tlalticpac.Todos nos iremos. Timochi tonyazque.Todos somos iguales, somos mortales. Ma tiyoque, timiquini.Todos. Mochin, mochitin o mochintin.Todos. Mochtin / mochintin.Toma muchas tablas. Xiquincui miec huapaltin.Tomamos. Tatli.Tomar, sacar, acoger, recibir. Ana / oan.Tomar. Cui.Torcer. Chicoloa.Torcido. Necuiltic.Torpeza. Aneehualiztli. Aohneehualiztli. Zaquenyataliztli.Torre, para defender. Uecapan yaocalli.Tortilla. Tlaxcalli.Tortillas calientes. Tlaxcaltotonqui.Tortillas. Tlaxcaltin.Tortuga de mar. Ayotectli. Tortuga o galapago. Ayotl, xochayotl. Trabajare mucho, pasare trabajo. Nitla-tequipanoz.Trabajo. Tequitl.Trabajos. Titihue.Traducir. Nic cuepa tlahtolli.Traeme eso. Xinech-hualitqui on.Traer, ir a traer. Anilitia.Traicionar, perjudicar, poner trampas. Chichihuilia.Transgresiones. Teyolitlacoliz.Transportar, almacenar. Cacalaquia.Traquetear, aumentarse impuestos, estropear. Chachalhuia.Trece. Mahtlactli on yeyi.Tren (neologismo). Tepozcoatl.Tren (neologismo). Tepozoculin.Tres dias. Eilhuitl.Tres noches. Eihualli.Tres veces tres. Yexpa yei.Tres veces. Expa / yexpa.Tres. Yeyi.Trimestre,cosa trimestral,que dura tres meses. Eimetzcayotl.Triple. Yexpa / oc expa / oquexpa ixquich.Triste. Tlaocoya.Trompo, juguete. Pepetotl.Tronarse los dedos. Cacapania.Trotando. Ir, actiuh.Trotar, andar aprisa. A-actiuh.Trote. Aactializtli.Trueno. Cuacualactli.Tu amas a alguien. Ti-tetlazotla.Tu caminas. Tinehnemi.

81

Tu cansancio. Mochiahuiliz.Tu desciendes. Titemoa.Tu emprendes la huida. Tihualmotlaloa.Tu eras / fuiste. Ti-catca.Tu eras llamado. Ti-notzaloya.Tu eres bueno. Ticualli.Tu eres bueno. Ticualli.Tu eres el principal. T-achcauhtli.Tu eres grande. Tihueyi.Tu eres hijo de alguno/algunos. Titepilhtzin.Tu eres hijo de aquel. Ti-ipilhtzin.Tu eres hijo de aquellos. Ti-inpilhtzin.Tu eres llamado. Ti-notzalo.Tu eres mi hijo. Tinopilhtzin.Tu eres nuestro hijo. Titopilhtzin.Tu eres. Ti-ca.Tu escribes. Titlahcuiloa.Tu estabas acostado. T-onoya.Tu estabas de pie. T-icaya.Tu estabas extendido. Ti-mania / ti-manca.Tu estaras acostado. T-onoz.Tu estaras de pie. T-icaz.Tu estaras extendido. Ti-maniz.Tu estas acostado. T-onoc.Tu estas comiendo. Tlatzintlatica. Tu estas de pie. T-icac.Tu estas extendido. Ti-mani.Tu estas sentado. Tehuatica. Tu estudiaras. Timomachtiz.Tu estuviste acostado, tu has estado acostado. T-onoca.Tu estuviste de pie / tu has estado de de pie. Ot-icaca.Tu estuviste extendido. Oti-manca.Tu fuiste a llamar a alguien. Otite-notzato.Tu fuiste llamado. Oti-notzaloc.Tu habias llamado. Otitenotzca.Tu habias sido llamado. Oti-notzaloca.Tu hablas. Titlahtoa.Tu hombre. Moquich.Tu lo matas. Timictia.Tu llamabas. Titenotzaya.Tu llamaras. Titenotzaz.Tu llamas. Titenotza.Tu llamaste. Otitenotz.Tu me aborreces. Ti nech cocolia.Tu me amas. Tinechtlazotla.Tu me amas. Tinechtlazohtla.Tu me cuidas. Tinechmocuitlahuia.Tu me quieres. Timo tlazohtla.Tu me quieres. Tinech tlazohtla.Tu mismo me diste el dinero. Monehuian otinechmacac.Tu mismo. Uelh tehuatl.Tu padre ha muerto? Cuix ma omo-miquili in motatzin?Tu pintas o escribes. Titlahcuiloa.Tu proceso. Motlahtollo.Tu quieres o nosotros queremos a nuestros hijos. Tiquin tlazotla in nopilhuan.

82

Tu quieres, quieres. Ticnequi.Tu sabes lo que es necesario. Tehuatzin ticmo-machtia.Tu sabes. (verbo) Ticmati.Tu seras llamado. Ti-notzaloz.Tu seras. T-iez.Tu sobrino. Momach.Tu solo. Mocel. Moceltzin, rev.Tu te esfuerzas. Timochicahua.Tu tendras. Ticpiaz.Tu tienes. Ticpia.Tu tortilla. Motlaxcal.Tu tuviste. Oticpia.Tu vas o iras a llamar a alguien. Tite- notzatiuh.Tu vendras a llamar a alguien. Tite-notzaquihuh.Tu vienes o viniste a llamara alguien. Tite u otite-notzaco.Tu vives. Tinemi.Tu viviras. Tinemiz.Tu. Mo. Pronombre posesivo.Tu. Tehuatl, tehua,teh. Pronombre personal.

Un poco de intervalo, o espacio de tiempo. Achitzinca, achitzincahuitl.Un poco de tiempo. Achitonca, achiton cahuitl.Un poco mas. Achiye.Un poco, algo menos, no tanto. Ma zan quexquich.Un poco. Achiton.Un poquito, o poca cosa. Achitzin.Un poquito. Achipil.Una sola vez. Zancepa.Una vez. Cehpa.Ungir,marcar de manera religiosa,confirmar(firmar) Teoyotica nite-machiotia. Unir, ensamblar. Cemixtia.Unirse. Cepanoa / ceti.Universal, general. Nohuianyo.Uno. Ce.Untar. Axhuia.Uña. Huzti.Uña. Iztetl.Usar calzado. Cactitinemi.Usar. Niquichihchimi.Usted duerme Timocochitia.Usted habla. Timotlahtoltia.Usted quiere? Timonequiltia?Usted sabe. (verbo) Timomachitia.Usted tiene, Timopilia.Usted tuvo rev. Otimopilia rev.Usted vive. Timonemitia.Usted vivira. Timonemitiz.Usted. Tehuatzin, pronombre personal rev. Usted duerme. Timocochitia.Ustedes pronombre personal. Namehuan, amehuan. Ustedes caminan. Nanehnemih.Ustedes descienden. Nanmotemoa.Ustedes donde viven? Nanmehuan campa nenchanti?Ustedes dos (ambos) iran a la ciudad. Amonehuantzitzin.Ustedes eran / fueron. An-catca.Ustedes eran llamados. An-notzaloya.

83

Ustedes escriben. Nantlahcuiloah.Ustedes estaban acostados. Am-onoya.Ustedes estaban de pie. Am-icaya.Ustedes estaban extendidos. Am-mania / am-manca.Ustedes estan acostados. Am-onoque.Ustedes estan de pie. Am-icaque.Ustedes estan extendidos. Am-mani.Ustedes estan extendidos. Amo-manilhtia / amo-manilhtica.Ustedes estaran acostados. Am-onozque.Ustedes estaran de pie. Am-icazque.Ustedes estaran extendidos. Am-manizque.Ustedes estudiaran. Nanmomachtizqueh.Ustedes estuvieron acostados. Am-onoca.Ustedes estuvieron de pie / ustedes han estado de pie. Oam-icaca.Ustedes estuvieron extendidos. Oam-manca.Ustedes fueron a llamar a alguien. Oante-notzato.Ustedes fueron llamados. Oan-notzaloque.Ustedes habian llamado. Oantenotzca.Ustedes habian sido llamados. Oan-notzaloca.Ustedes hablan, rev. Nanmotlahtoltiah.Ustedes hablan. Nantlahtoah.Ustedes los cuidan. Anquimocuitlahuiah.Ustedes llamaban. Antenotzaya.Ustedes llaman. Antenotza.Ustedes llamaran. Ante-notzazque.Ustedes llamaron. Oantenotzque.Ustedes quieren, rev. Nanmonequiltiah.Ustedes quieren. Nanquinequi.Ustedes rev. Namehuantzitzin, rev. Ustedes se aman. Anmotlazohtlah.Ustedes se esfuerzan. Amochicahua.Ustedes se quieren. Amo tlazohtla.Ustedes seran llamados. An-notzalozque.Ustedes seran. An-yezque.Ustedes solos. Amoceltin. Amoceltzitzin, rev.Ustedes son buenos. Ancualhti.Ustedes son llamados. An-notzalo.Ustedes son. An-cate.Ustedes tendran rev. Nanmopilizqueh, rev.Ustedes tendran. Nanquipiazqueh.Ustedes tienen nanquipiah.Ustedes tienen rev. Nanmopiliah, rev.Ustedes tuvieron rev. Onanmopiliah rev.Ustedes tuvieron. Onanquipiah.Ustedes van o iran a llamar a alguien. Ante- notzatiuh.Ustedes vendran a llamar a alguien. Ante-notzaquihuh.Ustedes vienen o vinieron a llamar a alguien. Ante u oante-notzaco.Ustedes viven, rev. Nanmonemitia.Ustedes viven. Nennemi.Ustedes viviran, rev. Nanmonemizqueh.Ustedes viviran. Nannemizqueh.Ustedes, a ustedes. Amech.Ustedes. Namehuan, amehuan. Pronom. Personal.

Util, necesario, que uno quiere, deseable. Neconi.Vadear. Atoyapanoa.

84

Vanagloriarse. A-auhia.Vano afan. Zan nen tequitl.Vao como quiera. Popoctli, ihyiotl. Vao, ô vapor de agua. Apoctli. Vasallo, sujeto como (tal). Macehualpotli.Vaso de oro. Teocuitlatecomatl.Vaso para beber. Atlihuani.Vaso. Tecomatl.Vaso. Tecomatl.Vayamos a llamar a alguien. Ma tite- notzati.Vayan a llamar a alguien. Ma xite- notzati.Ve a enseñar. Ma xite machititi.Ve a llamar a alguien. Ma xite- notzati.Vecino, que vive junto a la casa. Calnahuacatlacatl.Vecinos de casa. Ichanquime.Vecinos del pueblo. Altepehuaquime.Veinte. Cempoalli.Vejiga. Toxixtecoc. Ven a enseñar. Ma xite-machitiqui.Ven a llamar a alguien. Ma xite-notzaqui.Ven o vengan hacer. Xic chihuaqui.Ven rapido. Ma zan niman xi-huallauh.Ven. Xhuiqui / xhualla.Vendedor. Tlanamacaqui.Vendra a enseñar. Te machtiquiuh.Vendran a enseñar. Antemachtiquihui.Vendras. Ahualazque.Vendre a ser. Ni-equiuh.Venerable señor, como se encuentra usted? Quen timomahtzinoa?Venerable, digno de ser reverenciado. Necxicololoni.Venerable. Mahuizo.Vengamos a llamar a alguien. Ma tite-notzaqui.Vengan a llamar a alguien. Ma xite-notzaqui.Venimos a enseñar. Tite machtico.Venir (verbo irregular). Huallauh / uitz.Venir. Nihualauh.Venir. (quieren venir). Hualazqueh. (quinequih hualazqueh).Venir. (quieren venir) Hualazqueh. (quinequih hualazqueh)Ventajoso. Techmonequi.Ventana. Tlachaloya.Veo. Nic itta.Ver. Itta.Verdad que eso se llama nube? Melahuac, inon itocan mixtli?Verdad que esto se llama corazón? Melahuac inin itocan yolotl?Verdad, que eso se llama nube? Melahuac, inon itocan mixtli?Verdad. Cualica.Verdad. Nelli.Verdad. La melahualiztli.Verde claro. (color). Xoxocpoyautic.Verde. (color). Xoxoctic.Verdura. Quilitl.Verguenza o afrenta. Tepenauhtiliztli.Verguenza. La Tepinahuiliztli.Vestido, de mujer. Huipilli.Vestido. Estar vestido. Tlaquentilli.

85

Vestidura vieja. Tilmazolli.Vestir. Verbo. Quentia.Vete despacio. Yonich-huiya.Veterinario. Yolcatepahtiani.Vicio, maldad, malicia. Ayecyotl / ayectiliztli.Vida eterna. Mochica cemicac nemiliztli.Vida. Nemiliztli.Vidrio o cristal. Tehuilotl. Vidrio que es de colores. Tlapaltehuillotl, ayopaltechuillotl. Vidrio. Tehuilotl.Viejas. Ilamatque.Viejo. Chicahuac, huehue, cuaiztac. Viejos. Uehuetque.Viene despues de mi, me sucede. Nech toquilia. Viene o vino a enseñar. Te machtito.Viene ya hacia aca su castigo. Ye nican huitz in yehecauh.Viento ligero, fresco y suave. Ehecapeyactl.Viento, aire. Ehecatl.Vientre. Itetl o ititl o ihtic.Vigila tu sueño, no vayas a dormirte Ma zan ti-cochtie oti-coptie.Viniste hermano. Otihualla nocniu.Vioalada, seducida hablando de una jovencita. Tlaxapotlalli.Visabuelo. Achtohtli.Visitar, recorrer. Altepeihta.Viuda. Cihua cahualli.Viudas. Cihua cahualtin.Viudo. Oquich cahuali.Viudos. Oquich cahualtin.Vives. Nemi.Vivimos en tierra prestada. Zan totlallenehuipan in tinemi.Vivir con honestidad. Chipahuacanemi.Vivir en extrema miseria. Apizmictinemi.Vivir en la miseria. Acitinemi.Vivir en lujuria. A-ahuilnemi.Vivir en lujuria. Verbo. Ahuilnemi.Vivir juntos. Cepannemi.Vivir. Yoli.Vivir. (verbo) Nemi.Volador. Patlancuahuitl, el que vuela , cuauhpalanqui. Volar. Patlaniz.Volar. Patlania. Voluntad, (razonable). Cealiztli. Cializtli. Tlanequiliztli.Voluntad, tener a alguien buena. Tetechuelca in noyollo.Volver alrededor dando vueltas. Malacachoa, ilacatzoa. Volver boca ábajo. Tzonicuepa. Volver bueno a alguien. Cencualtilia.Volver lo de arriba á bajo. Tzonicpiloa. Volver lo de dentro afuera. Xitoncuepa, ixcuepa. Volver. Verbo. Cuepa, nicuepa.Volverse bueno. Cualtia.Volverse de otro dictamen, enmendarse. Moyolcuepa. Volverse poniendose la cabeza en el suelo. Tzinicuepa. Vomitar. Noquia. Vomito. Nezotlaliztli.Voto, hacer. Nino-netoltia.

86

Voto. Tetenehualiztli.Voverse moreno. Camopaltia.Voy a comprar. Nitlacahuaz.Voy a estudiar la palabra divina. Niauh ninomachtiz teotlahtoli.Voy a estudiar. Ninomachtiz.Voy a jugar. Niauh nahuitiz.Voy a la escuela a trabajar. Niauh temachtilcalli niquetiz.Voy a la escuela. Niauh temachtilcalli.Voy a trabajar. Niauh nitequitiz.Voy a vender. Nitlanamacaz.Voy al mercado a comprar tortillas. Niauh tianquizco nitlaxcalcohuaz. Voy al mercado a comprar. Niauh tianquizco nitlacahuaz.Voy al mercado a vender tortillas. Niauh tianquizco nitlaxcalnamacaz. Voy con alguien. Tetlaoniahu.Voy dando vueltas. Nitlacocoloa.Vuelta, retroceso, huida ante el enemigo. Necuitlacuepaliztli.Vueltas. Cocoloa.Vuelto, del verbo volver. Tlacueptli.Vuelto. Tlacueptli.Y mi abuelo? Ihuan nocol?Y por esto lloro. Zan ye ica nichoca.Y que no se haga mas que esto. Ma zan yeyyo mi chihua.Y tu cantas tortillas quieres? Ihuan tehuatl quezqui tlaxcaltin? Y, tambien, pero. Auh.Ya yehca.Ya / si. Ye.Ya es tiempo, vamonos. Ye cualcan, mace ti-huian.Ya estas repartiendo. Zan tic moyahua.Ya las renueva. In ya qui yancohui.Ya me voy a mi casa. Ye niauh nochan.Ya nada mas una hora. Za ce cahuitl.Ya nada mas una vez. Zacehpa.Ya nada mas. Za.Ya no, ya nada de. Aoctle / aoctlen.Ya nunca mas vendre. Ayoc ceppa ye nihuitz.Ya pediste? Yo titlahtlan? Yo tictlan?Ya se sienten felices. Ye on necuiltonolo.Ya te cansaste? Yetiziu?Ya. Yehca.Ya...ya, bien...bien. Azo...anozo.Ya? Yehca?Yerbas secas y grandes. Acahualli.Yerno. Montli.Yerno. Imon.Yo llamo a... Ni-tenotza...Yo agarre. Onitla-cuic.Yo agarro. Nitla-cui.Yo amo a alguien. Ninote-tlazotiltia.Yo amo a alguien. Ni-tetlazotla.Yo amo. Nitlazohtla.Yo ayudo. Nitlapalehuiz.Yo ayuno. Nino zahua.Yo camino. Ninehnemi.Yo comere y comere. Nitlatlacua.Yo comere. Nitlacuaz.

87

Yo comia mucho. Omachnitla-cuaya.Yo como nitlacua.Yo cubro una cosa. Ninotla-pachilhuia.Yo desciendo. Nitemoa.Yo duermo. Nicochi.Yo era / fui. Ni-catca.Yo era llamado. Ni-notzaloya.Yo escribo. Nitlahcuiloa.Yo estaba acostado. N-onoya.Yo estaba de pie. N-icaya.Yo estaba extendido. Ni-mania / ni-manca.Yo estare acostado. N-onoz.Yo estare de pie. N-icaz.Yo estare extendido. Ni-maniz.Yo estare mañana. Nimoztlatiliz.Yo estoy acostado. N-ococ.Yo estoy comiendo. Tlaninica. Yo estoy de pie. N-icac.Yo estoy extendido. Ni-mani.Yo estoy sentado. Nehuatica. Yo estoy. Nicah.Yo estudiare? Ninomachtiz.Yo estuve acostado, yo he estado acostado. N-onoca.Yo estuve extendido. Oni-manca.Yo fui a llamar a alguien. Onite-notzato.Yo fui a ser. On-ieto.Yo fui llamado. Oni-notzaloc.Yo fui ma acostarme. On-onoto.Yo fui para ser nombrado. Oni-notzaloto.Yo guardo. Nitlapia.Yo habia llamado. Onitenotzca.Yo habia sido llamado. Oni-notzaloca.Yo hablare y hablare. Nitlatlahtoz.Yo hablare. Nitlahtoz.Yo hablo. Nitlahtoa.Yo hago casas. Nicalchihua.Yo hago mi casa. Ninocalchihua.Yo he estado de pie / yo estuve de pie. On-icaca.Yo he sufrido. Oni-cocox.Yo ire a acostarme. N-onotiuh.Yo ire a estar de pie. N-icatiuh.Yo le ruego a usted. Nimitzmotlahtlauhtilia.Yo lo mato. Nimictia.Yo llamaba. Nite-notzaya.Yo llamaré. Nitenotzaz.Yo llamé. Onitenotz.Yo llamo. Nitenotza.Yo me esfuerzo. Ninochicahua.Yo me hago viejo. Nihuehuehti.Yo me quiero. Nino tlazohtla.Yo me resbalo. Ni-tlahualahua.Yo me voy a su casa. Zan ye niyauh ye ichan.Yo me voy. Zan ye niyauh.Yo miro. Ni-tlachia.Yo mismo te enseño. No-noma nimitzmachtia.

88

Yo mismo. Uelh nehuatl.Yo ofendo a otro. Nitetlatlacalhuia.Yo quiero. Nicnequi.Yo quise (algo). Onitla-nec.Yo se. Nicmati.Yo sere llamado. Ni-notzaloz.Yo sere. N-iez.Yo solo. Nocel.Yo solo. Zan-nocel.Yo soy bueno. Nicualli.Yo soy bueno. Nicualli.Yo soy hijo de alguno/algunos. Nitepilhtzin.Yo soy hijo de aquel. Nipilhtzin.Yo soy hijo de ellos. Nimpilhtzin.Yo soy llamado. Ni-notzalo.Yo soy su hijo. Namopilhtzin.Yo soy tu hijo. Nimopilhtzin.Yo soy. Ni-ca.Yo sueño. Nitemique.Yo sufro. Nicocoya.Yo tambien llamare a alguien. One no nite-notz.Yo tambien voy a jugar pelota. Nohiqui neh niauh nahuiltiz tlaxtli. Yo te amo. Nimitztlazotla.Yo te cuido. Nimitznocuitlahuia.Yo te lo ruego. Nimitztlatlauhtia.Yo te quiero. Nimitz tlazohtla.Yo tendre. Nicpiaz.Yo tengo. Nicpia.Yo tuve. Onicpia.Yo vendre a acostarme. N-onoquiuh.Yo vendre a estar de pie. N-icaquiuh.Yo vendre a llamar a alguien. Nite-notzaquihuh.Yo vengo (vine) a llamar a alguien. Nite u onite-notzaco.Yo vengo con rapidez. Ni-huitz.Yo vengo. Nihualauh.Yo vine a acostarme. On-onoco.Yo vine a estar de pie. On-icaco.Yo vine a ser. On-ieco.Yo vine para ser nombrado. Oni-notzaloco.Yo vivire. Ninemiz.Yo vivo. Ninemi.Yo voy a colgarme. Nihualnopiloa.Yo voy o ire a llamar a alguien. Nite-notzatiuh.Yo voy. Niauh.Yo. Nehuatl, neh, pronom. Zanja del agua. Opanti.Zapatero (neologismo). Cacchihuani.Zapato. Cactli.Matriz, maternidad Nanyotl.Señal, marca, guia. MachiotlBondad Cuallotl.

89