formación e expansión dos reinos peninsulares na idade media (viii-xii)

FORMACIÓN E EXPANSIÓNDOS REINOS PENINSULARES

TEMA 4 E 5 VICENS VIVES

INTRODUCIÓN INTRODUCIÓN (Vicens Vives 63)(Vicens Vives 63)

► No século No século VIIIVIII, a meirande parte da Península Ibérica fora , a meirande parte da Península Ibérica fora ocupada por un exército islámico que estableceu un poderoso ocupada por un exército islámico que estableceu un poderoso Estado: Al-Andalus.Estado: Al-Andalus.

► Nas zonas montañosas Cordilleira Cantábrica refuxiouse unha Nas zonas montañosas Cordilleira Cantábrica refuxiouse unha poboación insubmisa, que se opuxo á conquista e que fundou o poboación insubmisa, que se opuxo á conquista e que fundou o reino reino de Asturiasde Asturias no século VIII. no século VIII.

► Nos Pireneos, os reis carolinxios constituíron a Nos Pireneos, os reis carolinxios constituíron a Marca HispánicaMarca Hispánica, , uns condados vinculados ó reino franco que co tempo se uns condados vinculados ó reino franco que co tempo se independizaron.independizaron.

► O período abranguido entre os séculos VIII e X caracterizouse O período abranguido entre os séculos VIII e X caracterizouse pola hexemonía de Al-Andalus. Pero no século XI iniciouse o declive pola hexemonía de Al-Andalus. Pero no século XI iniciouse o declive musulmán e a consolidación dos primeiros reinos cristiáns.musulmán e a consolidación dos primeiros reinos cristiáns.

► Durante estes séculos as peregrinacións do Durante estes séculos as peregrinacións do Camiño de SantiagoCamiño de Santiago favoreceron o desenvolvemento do comercio e a entrada na favoreceron o desenvolvemento do comercio e a entrada na Península da cultura e os estilos artísticos imperantes en Europa. Península da cultura e os estilos artísticos imperantes en Europa.

EIXO CRONOLÓXICOEIXO CRONOLÓXICORealiza o seguinte eixo na libreta Realiza o seguinte eixo na libreta (Vicens Vives. Páx. 63)(Vicens Vives. Páx. 63)

► 714714 Os musulmáns conquistan a zona oriental de Os musulmáns conquistan a zona oriental de GaliciaGalicia

► 722722 Batalla de Covadonga Batalla de Covadonga► 719-757719-757 Afonso I de Asturias. Creación do Afonso I de Asturias. Creación do

reino (739)reino (739)► 778778 Expedición de Carlomagno á Península Expedición de Carlomagno á Península► 791-842791-842 Reinado de Afonso II Galicia Reinado de Afonso II Galicia

incorpórase ó reino de asturias.incorpórase ó reino de asturias.► ¿?-852¿?-852 Creación do reino de Pamplona. Íñigo Creación do reino de Pamplona. Íñigo

Arista, rei de NavarraArista, rei de Navarra► 854 854 O reino de Asturias pasa a chamarse reino O reino de Asturias pasa a chamarse reino

de Leónde León

EIXO CRONOLÓXICOEIXO CRONOLÓXICO(Vicens Vives. Páx. 63)(Vicens Vives. Páx. 63)

► 910910 Afonso III, rei de León, chega ó Douro Afonso III, rei de León, chega ó Douro► ¿?-970¿?-970 Fernán González conde de Castela. Fernán González conde de Castela.

Independencia do condado (951)Independencia do condado (951)► 987987 Borrell II, conde de Barcelona, independízase. Borrell II, conde de Barcelona, independízase.► 992-1035992-1035 Sancho III o Maior, rei de Navarra Sancho III o Maior, rei de Navarra► 997997 Al-Mansur ataca Satiago Al-Mansur ataca Satiago► 1035 1035 División do reino de NavarraDivisión do reino de Navarra► 10371037 Fernando I, rei de Castela Fernando I, rei de Castela► 1038 1038 O reino de Castela anexiona LeónO reino de Castela anexiona León► 10851085 Afonso VI conquista Toledo Afonso VI conquista Toledo► 1091 1091 Invasión almorábideInvasión almorábide► 1137 1137 Unión de Aragón e dos condados cataláns. Fórmase Unión de Aragón e dos condados cataláns. Fórmase

a a Coroa de AragónCoroa de Aragón► 1230 1230 Unión definitiva de Castela e León. Fórmase a Unión definitiva de Castela e León. Fórmase a

Coroa de CastelaCoroa de Castela

A ORIXE DOS REINOS CANTÁBRICOSA ORIXE DOS REINOS CANTÁBRICOS(Vicens Vives páx. 64)(Vicens Vives páx. 64)

►O dominio que exerceron os O dominio que exerceron os musulmáns sobre a Península non foi musulmáns sobre a Península non foi total.total.

►No Norte, galaicos, ástures, No Norte, galaicos, ástures, cántabros e máis vascóns, protexidos cántabros e máis vascóns, protexidos pola Cordilleira Cantábrica e pola Cordilleira Cantábrica e escasamente vinculados ó reino escasamente vinculados ó reino visigodo, foron mantendo a súa visigodo, foron mantendo a súa independencia fronte a Al-Ándalus.independencia fronte a Al-Ándalus.

Asturias

O REINO DE ASTURIASO REINO DE ASTURIAS(Vicens Vives páx. 64)(Vicens Vives páx. 64)

►Entre os pobos que vivían na zona Entre os pobos que vivían na zona montañosa da Cordilleira Cantábrica montañosa da Cordilleira Cantábrica deberon refuxiarse algúns nobres deberon refuxiarse algúns nobres visigodos fuxidos despois da derrota visigodos fuxidos despois da derrota de de GuadaleteGuadalete. Un deles, . Un deles, PelaioPelaio, seica , seica cara o ano cara o ano 722722 obtivo unha primeira obtivo unha primeira vitoria contra os musulmáns xunto á vitoria contra os musulmáns xunto á cova de cova de CovadongaCovadonga, en Asturias., en Asturias.

O REINO DE ASTURIASO REINO DE ASTURIASA BATALLA DE COVADONGAA BATALLA DE COVADONGA

O REINO DE ASTURIASO REINO DE ASTURIASA BATALLA DE COVADONGA: DÚAS VERSIÓNSA BATALLA DE COVADONGA: DÚAS VERSIÓNS

► Contada polos historiadores de reinos cristiáns:Contada polos historiadores de reinos cristiáns:► Crónica de Afonso III. Crónica de Afonso III. IX (latín)IX (latín)► Pelaio estaba cos seus compañeiros no monte Auseva, e o exército de Alqama Pelaio estaba cos seus compañeiros no monte Auseva, e o exército de Alqama

chegou ata el e levantou innumerables tendas fronte á entrada da cova (...). chegou ata el e levantou innumerables tendas fronte á entrada da cova (...). Alqama ordenou entón comezar o combate, e os soldados tomaron as armas. Alqama ordenou entón comezar o combate, e os soldados tomaron as armas. Levantáronse as catapultas, preparándose as tirafondas, escintilaron as Levantáronse as catapultas, preparándose as tirafondas, escintilaron as espadas, erguéronse as lanzas e lanzáronse incesantemente frechas. Pero de espadas, erguéronse as lanzas e lanzáronse incesantemente frechas. Pero de seguida mostrándose as magnificencias do Señor: as pedras que saían das seguida mostrándose as magnificencias do Señor: as pedras que saían das catapultas e chegaban á igrexa da Virxe Santa María, que estaba dentro da catapultas e chegaban á igrexa da Virxe Santa María, que estaba dentro da cova, volvíanse contra os que as lanzaban, e mataban ós musulmáns. E como Deus cova, volvíanse contra os que as lanzaban, e mataban ós musulmáns. E como Deus non conta as lanzas, senón que dá a palma da victoria a quen quere, cando os non conta as lanzas, senón que dá a palma da victoria a quen quere, cando os cristiáns saíron da cova para loitar, os musulmáns fuxiron e dividiuse en dous o cristiáns saíron da cova para loitar, os musulmáns fuxiron e dividiuse en dous o seu exército. Alí foi morto Alqama e apresado o bispo Oppas (irmán de Witiza e seu exército. Alí foi morto Alqama e apresado o bispo Oppas (irmán de Witiza e aliado dos msulmáns). No mesmo lugar morreron 124.000 musulmáns e os aliado dos msulmáns). No mesmo lugar morreron 124.000 musulmáns e os 63.000 restantes subiron ó cumio do monte Auseva e, por un lugar chamado 63.000 restantes subiron ó cumio do monte Auseva e, por un lugar chamado Amuesa, descenderon á Liébana. Pero nin estes escaparon a vinganza do Señor Amuesa, descenderon á Liébana. Pero nin estes escaparon a vinganza do Señor (...). Cando marchaban polo alto do monte que está sobre a ribeira do río Deva (...). Cando marchaban polo alto do monte que está sobre a ribeira do río Deva (...) aconteceu que, por sentencia de Deus, ese monte, revolvéndose desde os (...) aconteceu que, por sentencia de Deus, ese monte, revolvéndose desde os seus fundamentos, lanzou ó río ós 63.000 homes e sepultounos alí.seus fundamentos, lanzou ó río ós 63.000 homes e sepultounos alí.

O REINO DE ASTURIASO REINO DE ASTURIASA BATALLA DE COVADONGAA BATALLA DE COVADONGA

O REINO DE ASTURIASO REINO DE ASTURIASA BATALLA DE COVADONGA: DÚAS VERSIÓNSA BATALLA DE COVADONGA: DÚAS VERSIÓNS

► Contada polos historiadores árabes:Contada polos historiadores árabes:► AL-MAQQARI AL-MAQQARI Historia de al-Andalus. Historia de al-Andalus. XVII (árabe)XVII (árabe)► Levantouse en terra de Galicia un desprezable salvaxe chamado Pelaio. Levantouse en terra de Galicia un desprezable salvaxe chamado Pelaio.

Desde entón comezaron os cristiáns de al-Andalus a resistir os ataques Desde entón comezaron os cristiáns de al-Andalus a resistir os ataques dos musulmáns nas terras que aínda permanecían no seu poder (....). Non dos musulmáns nas terras que aínda permanecían no seu poder (....). Non quedaba cidade, vila ou pobo en Galicia que non se atopara en mans dos quedaba cidade, vila ou pobo en Galicia que non se atopara en mans dos musulmáns, a excepción dunha elevada montaña onde Pelaio buscou musulmáns, a excepción dunha elevada montaña onde Pelaio buscou refuxio cun fato de homes. Alí, os seus seguidores foron morrendo de refuxio cun fato de homes. Alí, os seus seguidores foron morrendo de fame ata que o seu número quedou reducido a uns trinta homes e dez fame ata que o seu número quedou reducido a uns trinta homes e dez mulleres que non tiñan outro alimento para comer que o mel deixado mulleres que non tiñan outro alimento para comer que o mel deixado polas abellas nas fendeduras das rochas. Sen embargo, Pelaio e os seus polas abellas nas fendeduras das rochas. Sen embargo, Pelaio e os seus homes fixéronse fortes nos pasos das montañas (...). Os musulmáns homes fixéronse fortes nos pasos das montañas (...). Os musulmáns perseguíronos pero ante as penalidades e reflexionando sobre o escaso perseguíronos pero ante as penalidades e reflexionando sobre o escaso número de rebeldes, desprezáronos dicindo: “¿Que poden facer trinta número de rebeldes, desprezáronos dicindo: “¿Que poden facer trinta salvaxes colagdos dunha rocha? Inevitablemente morrer”. Mais as salvaxes colagdos dunha rocha? Inevitablemente morrer”. Mais as forzas de Pelaio continuaron incrementándose, alzando abertamente o forzas de Pelaio continuaron incrementándose, alzando abertamente o estandarte da rebelión.estandarte da rebelión.

► ACTIVIDADEACTIVIDADE: : compara as dúas vesións e debate na clase.compara as dúas vesións e debate na clase.

O REINO DE ASTURIASO REINO DE ASTURIASA BATALLA DE COVADONGA. MELENDI CANTA A DON PELAIOA BATALLA DE COVADONGA. MELENDI CANTA A DON PELAIO

► ...Contemplar sus verdes prados, ...Contemplar sus verdes prados, resguardarme en sus tejados de su orbayu resguardarme en sus tejados de su orbayu agotador y hacer caso a don Pelayo, agotador y hacer caso a don Pelayo, luchando con pundonor pues mientras nos luchando con pundonor pues mientras nos queden piedras, lo que nos sobra es valor. queden piedras, lo que nos sobra es valor.

►Porque Asturias es mi patria y sincera su Porque Asturias es mi patria y sincera su bandera Covadonga, la santina más bonita bandera Covadonga, la santina más bonita de la tierra... de la tierra...

O REINO DE ASTURIASO REINO DE ASTURIASO TÉRMINO RECONQUISTA OS REIS MÁIS O TÉRMINO RECONQUISTA OS REIS MÁIS

IMPORTANTES IMPORTANTES (Vicens Vives páx. 64)(Vicens Vives páx. 64)► Este feito foi considerado tradicionalmente como o Este feito foi considerado tradicionalmente como o

inicio da inicio da ReconquistaReconquista, isto é, da conquista polos reinos , isto é, da conquista polos reinos cristiáns das terras que foron ocupadas polos cristiáns das terras que foron ocupadas polos musulmáns.musulmáns.

► Os sucesores de Pelaio, sobre todo Os sucesores de Pelaio, sobre todo Afonso IAfonso I e e Afonso Afonso IIII (século VIII-IX) crearon o reino ó redor de Oviedo, (século VIII-IX) crearon o reino ó redor de Oviedo, que manifestou a súa independencia do Emirato a partir que manifestou a súa independencia do Emirato a partir da negativa a lle pagar impostos a Córdoba. Este reino da negativa a lle pagar impostos a Córdoba. Este reino expandiuse cara ó Oeste, chegando a dominar boa parte expandiuse cara ó Oeste, chegando a dominar boa parte de Galicia.de Galicia.

► En tempo de En tempo de Afonso IIAfonso II “descubríronse” os restos do “descubríronse” os restos do apóstolo Santiago na cidade que leva o seu nome. Que apóstolo Santiago na cidade que leva o seu nome. Que mandou construír unha igrexa que co tempo converteuse mandou construír unha igrexa que co tempo converteuse na catedral de Santiago.na catedral de Santiago.

ARTE ASTURIANAARTE ASTURIANASANTA MARÍA DO NARANCOSANTA MARÍA DO NARANCO

O REINO DE ASTURIASO REINO DE ASTURIASO DESCUBRIMENTO DO SEPULCRO DO APÓSTOLO SANTIAGOO DESCUBRIMENTO DO SEPULCRO DO APÓSTOLO SANTIAGO

► Segundo a lenda, durante o reinado de Afonso II, cara ó ano 813, Segundo a lenda, durante o reinado de Afonso II, cara ó ano 813, un ermitán observou luces extraordinarias nun lugar deshabitado un ermitán observou luces extraordinarias nun lugar deshabitado coñecido como o bosque Libredón.coñecido como o bosque Libredón.

► Avisado Teodomiro, bispo de Iria Flavia (Padrón), descobren, no Avisado Teodomiro, bispo de Iria Flavia (Padrón), descobren, no lugar indicado, un altar e tres monumentos funerarios que lugar indicado, un altar e tres monumentos funerarios que identifican co sepulcro de Santiago Apóstolo e dous dos seus identifican co sepulcro de Santiago Apóstolo e dous dos seus discípulos.discípulos.

► Segundo a tradición, Santiago fora o apóstolo engargado de Segundo a tradición, Santiago fora o apóstolo engargado de evanxelizar Hispania e trla morte en Xudea, os seus discípulos evanxelizar Hispania e trla morte en Xudea, os seus discípulos trasladaron o seu corpo ata Galicia nun barco guiado por anxos.trasladaron o seu corpo ata Galicia nun barco guiado por anxos.

► Certas ou non esta serie de lendas, o culto ó Apóstolo espallouse Certas ou non esta serie de lendas, o culto ó Apóstolo espallouse con rapidez favorecido pola devoción popular que naqueles anos se con rapidez favorecido pola devoción popular que naqueles anos se lles profesaba ás reliquias e polo apoio recibido dos monarcas lles profesaba ás reliquias e polo apoio recibido dos monarcas ástures que atoparon no santuario un símbolo que estimulaba a loita ástures que atoparon no santuario un símbolo que estimulaba a loita contra o Islam.contra o Islam.

► Afonso II ordenou que se construíse unha primeira igrexa para Afonso II ordenou que se construíse unha primeira igrexa para aloxar o sepulcro. Máis tarde foi ampliada por Afonso III.aloxar o sepulcro. Máis tarde foi ampliada por Afonso III.

► Estas construcións relacionadas coa organización do culto xacobeo Estas construcións relacionadas coa organización do culto xacobeo son a orixe da cidade de Compostela.son a orixe da cidade de Compostela.


► ACTIVIDADESACTIVIDADES

►¿Cando e onde se descubríu o sepulcro do ¿Cando e onde se descubríu o sepulcro do Apóstolo Santiago?Apóstolo Santiago?

►¿Quen foron os apóstolos?¿Quen foron os apóstolos?►¿Como xustifica a lenda a súa presencia ¿Como xustifica a lenda a súa presencia

en Galicia?en Galicia?►¿Por que o culto a Santiago se espallou con ¿Por que o culto a Santiago se espallou con

tanta rapidez?tanta rapidez?

SABER MÁISSABER MÁISQUE É A ERA CONSULAR OU HISPANA?QUE É A ERA CONSULAR OU HISPANA?

► No ano 38 a. C., trala pacificación de Hispania, Octavio Augusto decreta a Aera No ano 38 a. C., trala pacificación de Hispania, Octavio Augusto decreta a Aera Hispanica, que se empregou para datar o tempo en Hispania. É dicir o 38 a.C. sería o Hispanica, que se empregou para datar o tempo en Hispania. É dicir o 38 a.C. sería o ano 0.ano 0.

► Estímase que se empezou a utilizar a partir do século III d.C. como consecuencia Estímase que se empezou a utilizar a partir do século III d.C. como consecuencia dunha afirmación da identidade dos hispanorromanos diante dos invasores godos. dunha afirmación da identidade dos hispanorromanos diante dos invasores godos. Nos documentos da época visigótica e case todos os da Reconquista empregan o 38 a. Nos documentos da época visigótica e case todos os da Reconquista empregan o 38 a. C. como ano 0 de referencia. A Era Hispánica foi utilizada no sur de Francia e a C. como ano 0 de referencia. A Era Hispánica foi utilizada no sur de Francia e a Península Ibérica, se ben non tivo a mesma utilización ou permanencia nos diferentes Península Ibérica, se ben non tivo a mesma utilización ou permanencia nos diferentes reinos hispánicos.reinos hispánicos.

► En Cataluña deixou de utilizarse despois do concilio de Tarragona do 1180.En Cataluña deixou de utilizarse despois do concilio de Tarragona do 1180.

► Nos reinos de Aragón, Valencia e Mallorca abandonouse no reinado de Jaime I de Nos reinos de Aragón, Valencia e Mallorca abandonouse no reinado de Jaime I de Aragón.Aragón.

► En Castela o seu uso foi suprimido reinando Juan I de Castilla, en 1383.En Castela o seu uso foi suprimido reinando Juan I de Castilla, en 1383.

► En Portugal deixou de ser utilizada no primeiro cuarto do século XV, o 22 de agosto En Portugal deixou de ser utilizada no primeiro cuarto do século XV, o 22 de agosto de 1422, baixo o reinado de Juan I de Portugal.de 1422, baixo o reinado de Juan I de Portugal.

► Navarra foi o reino onde máis tempo durouNavarra foi o reino onde máis tempo durou

EXPANSIÓN DO REINO ASTURIANOEXPANSIÓN DO REINO ASTURIANO

O REINO DE LEÓNO REINO DE LEÓN(Vicens Vives páx. 64)(Vicens Vives páx. 64)

►Na segunda metade do século IX, os Na segunda metade do século IX, os reis de Asturias, e en particular reis de Asturias, e en particular Afonso IIIAfonso III, aproveitaron a , aproveitaron a debilidade dos emires cordobeses e debilidade dos emires cordobeses e ocuparon os territorios que se ocuparon os territorios que se estenden ata o río Douro, unha zona estenden ata o río Douro, unha zona abandonada polas gornicións abandonada polas gornicións militares.militares.

EXPANSIÓN DO REINO ASTURIANOEXPANSIÓN DO REINO ASTURIANOA CONVERSIÓN EN REINO DE LÉONA CONVERSIÓN EN REINO DE LÉON


►Con esta ocupación, o reino asturiano Con esta ocupación, o reino asturiano incrementara as súas posesións e un incrementara as súas posesións e un bo número de campesiños bo número de campesiños asentáronse nestas terras que foran asentáronse nestas terras que foran despoboadas durante moitos anos. despoboadas durante moitos anos. Para controlar mellor o territorio e Para controlar mellor o territorio e protexer os campesiños, trasladouse protexer os campesiños, trasladouse a capital a a capital a LeónLeón (854), co cal pasou a (854), co cal pasou a denominarse denominarse reino de Leónreino de León..

Afonso III e a súa dona Ximena xunto ó bispo de Oviedo.


►Durante o século X, coa proclamación Durante o século X, coa proclamación do Califato, Al-Andalus aumetara a do Califato, Al-Andalus aumetara a súa forza militar. As expedicións súa forza militar. As expedicións musulmáns, encabezadas por musulmáns, encabezadas por Al-Al-MansurMansur, saquearon numerosas , saquearon numerosas cidades leonesas. Daquela, a cidades leonesas. Daquela, a expansión leonesa viuse freada e os expansión leonesa viuse freada e os seus reis tiveron que defender o seu seus reis tiveron que defender o seu territorio das razzias andalusís.territorio das razzias andalusís.

RAZZIAS ANDALUSÍSRAZZIAS ANDALUSÍSFinais do s. X-principios do s. XIFinais do s. X-principios do s. XI

Califato de Córdoba

Conquistas de Al-Mansur

Reinos cristianos

Ataques de Al-Mansur

A INDEPENDENCIA DO REINO DE CASTELAA INDEPENDENCIA DO REINO DE CASTELA(Vicens Vives páx. 65)(Vicens Vives páx. 65)

► Nas súas orixes, Castela era fronteira oriental do Nas súas orixes, Castela era fronteira oriental do reino de León, escasamente poboada e unha zona reino de León, escasamente poboada e unha zona moi exposta ós ataques cordobeses. Para moi exposta ós ataques cordobeses. Para protexérense, os seus habitantes levantaron unha protexérense, os seus habitantes levantaron unha liña defensiva de castelos fronte ós exércitos liña defensiva de castelos fronte ós exércitos árabes e a esta rexión comezou a chamárselle árabes e a esta rexión comezou a chamárselle Castela.Castela.

► No século X, Castela pasou a ser gobernada por No século X, Castela pasou a ser gobernada por condes que dependían do rei de León. Un deles, condes que dependían do rei de León. Un deles, Fernán GonzálezFernán González, conseguiu afianzar a súa , conseguiu afianzar a súa independencia do reino leonés.independencia do reino leonés.

► Anos máis tarde Castela quedou incorporada ó reino Anos máis tarde Castela quedou incorporada ó reino de Pamplona, pero o testamento do rei de Pamplona, pero o testamento do rei Sancho IIISancho III de Pamplona dividiu o reino entre os seus fillos de Pamplona dividiu o reino entre os seus fillos ((10351035), e un deles ), e un deles Fernando IFernando I, autorproclamouse , autorproclamouse rei rei de Castelade Castela..

FERNÁN GONZÁLEZFERNÁN GONZÁLEZ(Vicens Vives páx. 65)(Vicens Vives páx. 65)

►Foi un conde moi influente na corte de Foi un conde moi influente na corte de Ramiro II, rei de León, a quen lle prestou Ramiro II, rei de León, a quen lle prestou axuda en numerosas batallas contra os axuda en numerosas batallas contra os musulmáns. Co seu poder acrecentado, musulmáns. Co seu poder acrecentado, comezou a actuar de xeito máis comezou a actuar de xeito máis independente do reino de León, feito que independente do reino de León, feito que lle implicou numerosos conflitos co rei.lle implicou numerosos conflitos co rei.

►Á morte de Ramiro, o reino de León sufriu Á morte de Ramiro, o reino de León sufriu unha grave crise dinástica, que González unha grave crise dinástica, que González aproveitou para converter o seu título de aproveitou para converter o seu título de conde Castela en hereditario.conde Castela en hereditario.

CONDADO DE CASTELACONDADO DE CASTELAREINO DE PAMPLONAREINO DE PAMPLONA

ACTIVIDADESACTIVIDADES► Como se iniciou o reino asturiano?Como se iniciou o reino asturiano?► Cales foron os primeiros reinos que se Cales foron os primeiros reinos que se

formaron? Que territorios abranguían?formaron? Que territorios abranguían?► Onde se atopaba a fronteira entre o reino de Onde se atopaba a fronteira entre o reino de

León e Al-Andalus a comezos do século X?León e Al-Andalus a comezos do século X?► Por que no século X se freou a expansión do Por que no século X se freou a expansión do

reino de León cara o sur?reino de León cara o sur?► Onde se atopaba o condado de Castela? De onde Onde se atopaba o condado de Castela? De onde

cres que procede o seu nome?cres que procede o seu nome?► En que consistiron as expedicións de Al-Mansur?En que consistiron as expedicións de Al-Mansur?

OS PRIMEIROS CONDADOS E OS PRIMEIROS CONDADOS E REINOS PIRENAICOSREINOS PIRENAICOS (Vicens Vives páx. (Vicens Vives páx.

66)66)► Mentres o reino de Mentres o reino de

Asturias se consolidaba, Asturias se consolidaba, na zona dos Pireneos na zona dos Pireneos xurdiron, entre francos e xurdiron, entre francos e musulmáns, outros musulmáns, outros núcleos cristiáns núcleos cristiáns independentes:independentes:

► Pamplona (Navarra máis Pamplona (Navarra máis tarde)tarde)

► Aragón.Aragón.► Condados cataláns.Condados cataláns.► Todos eles deberon a súa Todos eles deberon a súa

creación á intervención creación á intervención do exército franco.do exército franco.

A CREACIÓN DA MARCA A CREACIÓN DA MARCA HISPÁNICAHISPÁNICA (Vicens Vives páx. 66)(Vicens Vives páx. 66)

► No s. VIII No s. VIII CarlomagnoCarlomagno, , rei dos francos, realizou rei dos francos, realizou varias expedicións en varias expedicións en territorio hispánico territorio hispánico contra os musulmáns de contra os musulmáns de Al-Ándalus.Al-Ándalus.

► Aínda que o monarca Aínda que o monarca conseguiu o control de conseguiu o control de importantes cidades, importantes cidades, como Pamplona, Xaca, como Pamplona, Xaca, Xirona e Barcelona, Xirona e Barcelona, fracasou no seu intento fracasou no seu intento de chegar ata o río Ebro de chegar ata o río Ebro e dominar Zaragoza, e dominar Zaragoza, Huesca e Tortosa.Huesca e Tortosa.

A CREACIÓN DA MARCA A CREACIÓN DA MARCA HISPÁNICAHISPÁNICA (Vicens Vives páx. 66)(Vicens Vives páx. 66)

► Os francos sentiron a Os francos sentiron a necesidade de protexer a necesidade de protexer a fronteira Sur do seu reino fronteira Sur do seu reino fronte ó expansionismo fronte ó expansionismo musulmán e crearon unha franxa musulmán e crearon unha franxa protectora fortemente protectora fortemente fortificada ó longo dos Pireneos.fortificada ó longo dos Pireneos.

► Chamáronlle a esta franxa a Chamáronlle a esta franxa a Marca HispánicaMarca Hispánica, e dividírona en , e dividírona en condadoscondados, gobernados por , gobernados por marqueses e condes, que marqueses e condes, que dependían do monarca dependían do monarca carolinxio.carolinxio.

► Pero, logo da morte de Pero, logo da morte de Carlomagno, os condes que Carlomagno, os condes que gobernaban os diferentes gobernaban os diferentes territorios da Marca Hispánica territorios da Marca Hispánica tenderon a converter o seu tenderon a converter o seu cargo en hereditario e a cargo en hereditario e a desvincularse do reino franco.desvincularse do reino franco.

A CREACIÓN DA MARCA A CREACIÓN DA MARCA HISPÁNICA: HISPÁNICA: BATALLA DE RONCESVALLESBATALLA DE RONCESVALLES

(Vicens Vives páx. 66)(Vicens Vives páx. 66)► Segundo conta a Segundo conta a

tradición, no ano 778, tradición, no ano 778, cando exército franco cando exército franco regresaba ó seu reino regresaba ó seu reino atravesando o porto de atravesando o porto de Roncesvalles, foi atacado Roncesvalles, foi atacado polos vascóns.polos vascóns.

► Estes derrotaron e Estes derrotaron e mataron os guerreiros da mataron os guerreiros da retagarda do exército e retagarda do exército e apoderáronse de toda a apoderáronse de toda a bagaxe que levaban.bagaxe que levaban.

► Este feito nárrase no Este feito nárrase no poema épico poema épico O Cantar de O Cantar de RoldánRoldán, escrito en lingua , escrito en lingua francesa.francesa.

A CREACIÓN DA MARCA A CREACIÓN DA MARCA HISPÁNICA: HISPÁNICA: MARCAS e ACTIVIDADESMARCAS e ACTIVIDADES

(Vicens Vives páx. 66)(Vicens Vives páx. 66)► As As marcasmarcas eran eran

territorios defensivos territorios defensivos localizados nas fronteiras localizados nas fronteiras do imperio carolinxio. do imperio carolinxio. Estaban gobernados por Estaban gobernados por duques ou marqueses, que duques ou marqueses, que tiñan o mando dun tiñan o mando dun exército.exército.

► Que núcleos cristiáns se Que núcleos cristiáns se crearon nos Pireneos crearon nos Pireneos durante o s. IX?durante o s. IX?

► Que relación tivo o rei Que relación tivo o rei franco Carlomagno coa franco Carlomagno coa súa creación?súa creación?

► Cales deles se Cales deles se constituíron en reinos? E constituíron en reinos? E en condados?en condados?

Imaxe do val de Roncesvalles ondese desenvolveu a famosa batalla narrada na Canción de Roldán.É vía de entrada do camiño de Santiago.

O REINO DE PAMPLONA O REINO DE PAMPLONA (Vicens Vives páx. 67)(Vicens Vives páx. 67)

► A comezos do s. IX, un A comezos do s. IX, un conde de Pamplona, conde de Pamplona, Íñigo Íñigo AristaArista, logrou expulsar os , logrou expulsar os gobernadores francos do gobernadores francos do seu territorio e seu territorio e independizarse.independizarse.

► Os xefes deste pequeno Os xefes deste pequeno Estado independente Estado independente tituláronse reis e tituláronse reis e constituíron, cara o 830, constituíron, cara o 830, o núcleo orixinario do o núcleo orixinario do reino de Pamplona, que reino de Pamplona, que habería de ser o habería de ser o posterior reino de posterior reino de Navarra.Navarra.

Estatuaque representaa Íñigo Aristado escultorJosé Oñate. (Circa. 1750)Para o ático do palacioReal de MadridSituada actualmente no xardín de Ópera (fronte o Palacio Real)

O REINO DE PAMPLONA O REINO DE PAMPLONA (Vicens Vives páx. 67)(Vicens Vives páx. 67)

► A partir do século X, o rei A partir do século X, o rei Sancho Garcés ISancho Garcés I, , xunto con outros príncipes cristiáns, conseguiu xunto con outros príncipes cristiáns, conseguiu importantes vitorias contra os musulmáns e importantes vitorias contra os musulmáns e estendeu o seu reino polas actuais provincias de estendeu o seu reino polas actuais provincias de Álava e La Rioja.Álava e La Rioja.

► O reino de Pamplona coñeceu a súa máxima O reino de Pamplona coñeceu a súa máxima expansión territorial no século XI, baixo o expansión territorial no século XI, baixo o reinado de reinado de Sancho III o MaiorSancho III o Maior, que uniu os , que uniu os territorios de Castela, Pamplona e Aragón. Como territorios de Castela, Pamplona e Aragón. Como vimos, á súa morte, o reino de Pamplona vimos, á súa morte, o reino de Pamplona dividiuse entre os seus fillos.dividiuse entre os seus fillos.

REINO DE PAMPLONA CARA O ANO 1030

A PENÍNSULA CARA O 1030A PENÍNSULA CARA O 1030

O REINO DE PAMPLONA O REINO DE PAMPLONA SANCHO III O MAIOR E A SÚA HERDANZASANCHO III O MAIOR E A SÚA HERDANZA (Vicens Vives páx. 67)(Vicens Vives páx. 67)

► Ó morrer Sancho III o Ó morrer Sancho III o Maior (1035), o reino Maior (1035), o reino dividiuse entre os seus dividiuse entre os seus fillos.fillos.

► García Sánchez García Sánchez herdou o herdou o reino de Pamplona.reino de Pamplona.

► FernandoFernando, o condado de , o condado de Castela.Castela.

► GonzaloGonzalo, os condados de , os condados de Sobrarbe e Ribagorza.Sobrarbe e Ribagorza.

► RamiroRamiro, o condado de , o condado de Aragón, que logo da Aragón, que logo da prematura morte de prematura morte de Gonzalo anexionou Gonzalo anexionou Sobrarbe e Ribagorza.Sobrarbe e Ribagorza.

e Ribagorza

FUTUROS REINOS: CASTELA e ARAGÓNFUTUROS REINOS: CASTELA e ARAGÓN SANCHO III O MAIOR E A SÚA HERDANZASANCHO III O MAIOR E A SÚA HERDANZA (Vicens Vives páx. 67)(Vicens Vives páx. 67)

► Deste xeito a, a herdanza Deste xeito a, a herdanza de Sancho III foi a orixe de Sancho III foi a orixe de dous novos reinos:de dous novos reinos:

► Ramiro IRamiro I (1035-1063) (1035-1063) proclamouse proclamouse rei de rei de AragónAragón..

► Fernando I Fernando I (1035-1065) (1035-1065) proclamouse proclamouse rei de rei de CastelaCastela e, ademais, ó e, ademais, ó casarse cunha casarse cunha princesaprincesa leonesa, logrou o título de leonesa, logrou o título de rei de Leónrei de León..

► O O testamentotestamento de Sancho de Sancho III III marcou o futuromarcou o futuro dos dos reinos cristiáns reinos cristiáns peninsulares.peninsulares. SANCHO III O MAIOR

O REINO DE ARAGÓNO REINO DE ARAGÓN (Vicens Vives páx. 67)(Vicens Vives páx. 67)

► No s. No s. IXIX, os condados , os condados aragoneses da aragoneses da Marca Marca HispánicaHispánica ( (AragónAragón, , SobrarbeSobrarbe e e RibagorzaRibagorza) ) tamén conseguiron tamén conseguiron independizarse da tutela independizarse da tutela dos reis francos.dos reis francos.

► No s. No s. XX o condado de o condado de Aragón uniuse Aragón uniuse temporalmente ó reino de temporalmente ó reino de Pamplona. Pero coa división Pamplona. Pero coa división do reino pamplonés á do reino pamplonés á morte de Sancho III (s. morte de Sancho III (s. XIXI) o Maior, un dos seus ) o Maior, un dos seus fillos Ramiro, uniu os fillos Ramiro, uniu os condados e converteuse no condados e converteuse no primeiro rei de Aragón.primeiro rei de Aragón.

OS CONDADOS CATALÁNSOS CONDADOS CATALÁNS (Vicens Vives páx. 67)(Vicens Vives páx. 67)

► O dominio dos reis francos O dominio dos reis francos sobre unha parte do actual sobre unha parte do actual territorio catalán foi máis territorio catalán foi máis duradeiro que o que exerceron duradeiro que o que exerceron sobre Pamplona e Aragón.sobre Pamplona e Aragón.

► No s. No s. IXIX, o máis extenso dos , o máis extenso dos condados cataláns era o de condados cataláns era o de BarcelonaBarcelona. O conde de . O conde de Barcelona Barcelona Vifredo o PeluxentoVifredo o Peluxento, , a finais do s. IX, incorporou a finais do s. IX, incorporou outros condados cataláns ó seu outros condados cataláns ó seu dominio (Besalú, Cerdaña, dominio (Besalú, Cerdaña, Pallars, Urxel, Empuries...).Pallars, Urxel, Empuries...).

► O paso definitivo para O paso definitivo para conseguir a independencia conseguir a independencia deuse en época de deuse en época de Borrel IIBorrel II, , cando este conde se negou a cando este conde se negou a renovarlle o xuramento ó rei renovarlle o xuramento ó rei franco e converteu os seus franco e converteu os seus dominios en hereditarios dominios en hereditarios ((987987).).

ACTIVIDADES ACTIVIDADES (Vicens Vives páx. 67)(Vicens Vives páx. 67)

►Que era a Que era a Marca HispánicaMarca Hispánica??►Cando se independizaron dos francos os Cando se independizaron dos francos os

habitantes de habitantes de PamplonaPamplona? E os de ? E os de AragónAragón??►Como se independizaron os Como se independizaron os condados condados

catalánscataláns??►Que territorios uniu Que territorios uniu Sancho III de Sancho III de

PamplonaPamplona??►Que aconteceu logo da súa morte?Que aconteceu logo da súa morte?

A EXPANSIÓN TERRITORIAL A EXPANSIÓN TERRITORIAL XI-XII XI-XII (Vicens Vives páx. 68)(Vicens Vives páx. 68)

►Despois da Despois da ocupación do val ocupación do val do Douro, o reino do Douro, o reino castelán-leonés castelán-leonés conquistou o conquistou o val val do Texodo Texo, e , e aragoneses e aragoneses e cataláns cataláns expandíronse ata expandíronse ata o o EbroEbro..

PROCESO DE RECONQUISTACARA O 1130

O SISTEMA DE PARIASO SISTEMA DE PARIAS (Vicens Vives páx. 68)(Vicens Vives páx. 68)

► Cando, no ano 1031, o Califato Cando, no ano 1031, o Califato de Córdoba se descompuxo en de Córdoba se descompuxo en taifastaifas, desapareceu a , desapareceu a inferioridade militar dos inferioridade militar dos reinos cristiáns fronte ó reinos cristiáns fronte ó estado musulmán. Daquela os estado musulmán. Daquela os reinos cristiáns peninsulares reinos cristiáns peninsulares inciaron, ó longo do s. XI, unha inciaron, ó longo do s. XI, unha forte presión militar sobre os forte presión militar sobre os taifas.taifas.

► Os reis musulmáns intentaron Os reis musulmáns intentaron deter os ataques deter os ataques comprometéndose a comprometéndose a entregarlles anualmente unha entregarlles anualmente unha cantidade de ouro e obxectos cantidade de ouro e obxectos preciosos: preciosos: pariasparias. Estes eran, . Estes eran, xa que logo, unha especie de xa que logo, unha especie de tributo co que os xefes tributo co que os xefes musulmáns pretendían mercar musulmáns pretendían mercar a paz.a paz. PROCESO DE RECONQUISTA

CARA O 1130

O SISTEMA DE PARIASO SISTEMA DE PARIAS (Vicens Vives páx. 68)(Vicens Vives páx. 68)

► Cos ingresos obtidos Cos ingresos obtidos dos parias, os reinos dos parias, os reinos cristiáns reforzaron o cristiáns reforzaron o seu poder militar, seu poder militar, construíndo novos construíndo novos castelos e castelos e fortificacións, e fortificacións, e dispuxeron dun maior dispuxeron dun maior número de guerreiros número de guerreiros que estaban mellor que estaban mellor equipados para a equipados para a guerra.guerra.

CASTELO DE PEÑAFIEL

A CONQUISTA DO VAL DO TEXOA CONQUISTA DO VAL DO TEXO (Vicens Vives páx. 68)(Vicens Vives páx. 68)

► Fernando IFernando I (1037- (1037-1065), primeiro rei de 1065), primeiro rei de Castela, uniu o reino Castela, uniu o reino de León a súa Coroa, de León a súa Coroa, conquistou Coimbra e conquistou Coimbra e repobou os repobou os territorios territorios despoboados do Sur despoboados do Sur do Douro, ata Ávila. do Douro, ata Ávila. Asía, Castela-León Asía, Castela-León converteuse nun converteuse nun Estado forte e pasou Estado forte e pasou a dominar a ofensiva a dominar a ofensiva contra Al-Andalus.contra Al-Andalus.

A CONQUISTA DO VAL DO TEXOA CONQUISTA DO VAL DO TEXOO TESTAMENTO DE FERNANDO IO TESTAMENTO DE FERNANDO I (Vicens Vives páx. 68)(Vicens Vives páx. 68)

► Á súa morte no Á súa morte no 10651065 repartiu as súas repartiu as súas posesións entre os seus posesións entre os seus cinco fillos: cinco fillos:

► Castela Castela a Sancho II e a Sancho II e parias sobre o reino de parias sobre o reino de Zaragoza.Zaragoza.

► León León a Afonso VI que a Afonso VI que llevaba o título de llevaba o título de emperador e parias sobre emperador e parias sobre Toledo.Toledo.

► Galiza Galiza a García e taifas a García e taifas de Sevilla e Badajoz.de Sevilla e Badajoz.

► Cidade de Cidade de ZamoraZamora a a Urraca.Urraca.

► Cidade de Cidade de ToroToro a Elvira. a Elvira.

A CONQUISTA DO VAL DO TEXOA CONQUISTA DO VAL DO TEXOMORTE DE REIMORTE DE REI

►Darío Xohán Darío Xohán CabanaCabana, nárranos , nárranos nesta novela a nesta novela a ensoñación dunha ensoñación dunha vida do vida do considerado considerado derradeiro rei dos derradeiro rei dos galegos: galegos: Don Don GarcíaGarcía..

A CONQUISTA DO VAL DO TEXOA CONQUISTA DO VAL DO TEXOAFONSO VI (1072-1119)AFONSO VI (1072-1119) (Vicens Vives páx. 68)(Vicens Vives páx. 68)

►Continuou a Continuou a expansión e ocupou expansión e ocupou Toledo (1085). Toledo (1085). Isto permitiu levar Isto permitiu levar a fronteira do a fronteira do reino castelán-reino castelán-leonés máis alá do leonés máis alá do Texo e repoboar as Texo e repoboar as terras situadas ó terras situadas ó Norte deste río.Norte deste río.

O CID CAMPEADORO CID CAMPEADORAFONSO VI (1072-1119)AFONSO VI (1072-1119) (Vicens Vives páx. 68)(Vicens Vives páx. 68)

► Rodrigo Díaz de VivarRodrigo Díaz de Vivar foi un nobre foi un nobre castelán, vasalo de Afonso VI de castelán, vasalo de Afonso VI de León e Castela. As súas relacións León e Castela. As súas relacións co monarca foron difíciles e co monarca foron difíciles e alternaron algunhas etapas de alternaron algunhas etapas de colaboración e outras de colaboración e outras de enfrontamento.enfrontamento.

► Estivo desterrado de Castela. Estivo desterrado de Castela. Neste momento creou unha hoste Neste momento creou unha hoste de guerreiros que loitaban ás súas de guerreiros que loitaban ás súas ordes. Con eles estivo unha ordes. Con eles estivo unha temporada ó servizo do rei temporada ó servizo do rei islámico de Zaragoza e os islámico de Zaragoza e os musulmáns aplicáronlle o título de musulmáns aplicáronlle o título de Sidi (señor), do que deriva o Sidi (señor), do que deriva o alcume de alcume de CidCid..

► Máis tarde loitou contra os Máis tarde loitou contra os almorábides e a súa última gran almorábides e a súa última gran fazaña foi a conquista do reino de fazaña foi a conquista do reino de Valencia.Valencia.

► A súa persoalidade converteuno A súa persoalidade converteuno en heroe as súas fazañas están en heroe as súas fazañas están narradas no narradas no Cantar de Mio CidCantar de Mio Cid..

A CHEGADA DOS ALMORÁBIDESA CHEGADA DOS ALMORÁBIDES (Vicens Vives páx. 69) (Vicens Vives páx. 69)

► O avance dos reis O avance dos reis cristiáns atemorizou cristiáns atemorizou os monarcas os monarcas islámicos, que viron islámicos, que viron que nin co pagamento que nin co pagamento de parias podían de parias podían detelos.detelos.

► Para defenderse, Para defenderse, chamaron no seu chamaron no seu auxilio aos guerreiros auxilio aos guerreiros dun imperio islámico dun imperio islámico do Norte de África: do Norte de África: os os almorábidesalmorábides..


► Entre 1086 e o 1109, Entre 1086 e o 1109, os exércitos os exércitos almorábides entraron almorábides entraron varias veces na varias veces na Península e Península e derrotaron os reis derrotaron os reis cristiáns.cristiáns.

► Pero os reinos taifas Pero os reinos taifas non puideron manter a non puideron manter a súa independencia súa independencia fronte ó imperio fronte ó imperio almorábide e, un tras almorábide e, un tras outro, foron caendo outro, foron caendo baixo o seu dominio.baixo o seu dominio.


► Ante os ataques Ante os ataques almorábides, os reis almorábides, os reis cristiáns tiveron que cristiáns tiveron que abandonar Valencia, que abandonar Valencia, que fora ocupada (1092) por fora ocupada (1092) por Rodrigo Díaz de Vivar, Rodrigo Díaz de Vivar, chamado o chamado o Cid Cid CampeadorCampeador..

► No ano 1140, o dominio No ano 1140, o dominio dos almorábides dos almorábides debilitouse e, cara o ano debilitouse e, cara o ano 1146, chegaron os 1146, chegaron os almohadesalmohades, un novo , un novo imperio islámico do Norte imperio islámico do Norte de África que dominaría o de África que dominaría o territorio de Al-Andalus.territorio de Al-Andalus.

IMPERIO ALMOHADE


►Que territorios lle conquistaron os reinos Que territorios lle conquistaron os reinos cristiáns a Al-Andalus nos séculos XI e cristiáns a Al-Andalus nos séculos XI e XII?XII?

►Cando se independizaron dos francos os Cando se independizaron dos francos os habitantes de habitantes de PamplonaPamplona? E os de ? E os de AragónAragón??

►Como se independizaron os Como se independizaron os condados condados catalánscataláns??

►Que territorios uniu Que territorios uniu Sancho III de Sancho III de PamplonaPamplona??

►Que aconteceu logo da súa morte?Que aconteceu logo da súa morte?

A CONQUISTA DO VAL DO EBROA CONQUISTA DO VAL DO EBROAFONSO I O BATALLADOR (1104-1134)AFONSO I O BATALLADOR (1104-1134) (Vicens Vives páx. 69)(Vicens Vives páx. 69)

► Conquista tódalas Conquista tódalas poboacións poboacións importantes do reino importantes do reino taifa de Zaragoza taifa de Zaragoza (Exea, Tudela, (Exea, Tudela, Daroca...) incluída a Daroca...) incluída a capital (1118). Máis capital (1118). Máis tarde Afonso II tarde Afonso II acabou a ocupación de acabou a ocupación de Aragón coa conquista Aragón coa conquista de Caspe e a de Caspe e a fundación de Teruel fundación de Teruel (1171)(1171)

A CONQUISTA DE CATALUÑAA CONQUISTA DE CATALUÑARAMÓN BERENGUER IV (1113-1162)RAMÓN BERENGUER IV (1113-1162) (Vicens Vives páx. 69)(Vicens Vives páx. 69)

►O conde de O conde de Barcelona Barcelona completa a completa a conquista de conquista de Cataluña Cataluña incorporando incorporando os territorios os territorios de Tortosa de Tortosa (1148) e Lleida (1148) e Lleida (1149).(1149).


►Que territorios lle conquistaron os reinos Que territorios lle conquistaron os reinos cristiáns a Al-Andalus nos séculos XI e cristiáns a Al-Andalus nos séculos XI e XII? XII?

►Que poboacións importantes ocuparon?Que poboacións importantes ocuparon?►Quen eran os Quen eran os almorábidesalmorábides? e os ? e os

almohadesalmohades? Por que viñeron a Península?? Por que viñeron a Península?►Quen era o Quen era o Cid CampeadorCid Campeador??►Que eran as Que eran as pariasparias? Por que os reis ? Por que os reis

andalusís comezaron a pagalas no século andalusís comezaron a pagalas no século XI e non antes?XI e non antes?

SABÍAS QUE:SABÍAS QUE:► Trala morte de Afonso I o Batallador, en 1134, os Trala morte de Afonso I o Batallador, en 1134, os

nobres aragoneses elixiron rei a Ramiro, irmán de nobres aragoneses elixiron rei a Ramiro, irmán de Afonso, que era monxe e bispo de Barbastro.Afonso, que era monxe e bispo de Barbastro.

► Pero o novo rei de Aragón, Ramiro II, non desexaba Pero o novo rei de Aragón, Ramiro II, non desexaba reinar. Por este motivo, primeiro contraeu casamento reinar. Por este motivo, primeiro contraeu casamento e, logo, un ano despois do nacemento da súa filla e, logo, un ano despois do nacemento da súa filla PetronilaPetronila (1137), concertou a voda deste co conde (1137), concertou a voda deste co conde Ramón Berenguer IVRamón Berenguer IV de Barcelona. de Barcelona.

► Dada a curta idade da noiva, a voda tívose que Dada a curta idade da noiva, a voda tívose que aprazar ata o ano 1150, cando esta tiña catorce aprazar ata o ano 1150, cando esta tiña catorce anos.anos.

► A partir de 1137, Ramiro II retirouse de novo ó A partir de 1137, Ramiro II retirouse de novo ó mosteiro e deixou a Ramón Berenguer IV á fronte do mosteiro e deixou a Ramón Berenguer IV á fronte do seu reino co título de príncipe de Aragón.seu reino co título de príncipe de Aragón.

COROA DE ARAGÓNCOROA DE ARAGÓN

A COROA DE ARAGÓNA COROA DE ARAGÓN

► A primeira persoa que foi, ó mesmo tempo, conde de A primeira persoa que foi, ó mesmo tempo, conde de Barcelona e rei de Aragón foi o rei Afonso, fillo de Barcelona e rei de Aragón foi o rei Afonso, fillo de Ramón Berenguer IV e de Petronila de Aragón.Ramón Berenguer IV e de Petronila de Aragón.

► Este rei era coñecido como Afonso II e en Cataluña Este rei era coñecido como Afonso II e en Cataluña como Afonso I o Casto.como Afonso I o Casto.

► A partir do reinado de Afonso, Cataluña e Aragón A partir do reinado de Afonso, Cataluña e Aragón tiveron como rei a mesma persoa: o rei da Coroa de tiveron como rei a mesma persoa: o rei da Coroa de Aragón.Aragón.

► Así e todo, ámbolos dous Estados mantiveron os seus Así e todo, ámbolos dous Estados mantiveron os seus costumes e as súas propias leis, institucións, moeda e costumes e as súas propias leis, institucións, moeda e lingua.lingua.

► Algúns historiadores actuais déronlle á Coroa de Algúns historiadores actuais déronlle á Coroa de Aragón o nome de Estado confederal, para dar a Aragón o nome de Estado confederal, para dar a entender o tipo de alianza que había entre estes dous entender o tipo de alianza que había entre estes dous Estados. Estados.

COROA DE ARAGÓNCOROA DE ARAGÓNACTIVIDADESACTIVIDADES

► Que era a Coroa de Que era a Coroa de Aragón?Aragón?

► Quen foi o primeiro rei Quen foi o primeiro rei da Coroa de Aragón? da Coroa de Aragón? Explica de que forma Explica de que forma alcanzou este título.alcanzou este título.

► Que estados formaban a Que estados formaban a Coroa de Aragón?Coroa de Aragón?

► Algún dos Estados da Algún dos Estados da Coroa de Aragón tiña Coroa de Aragón tiña poder sobre o outro?poder sobre o outro?

A REPOBOACIÓNA REPOBOACIÓNOCUPACIÓN DO TERRITORIO (Vicens Vives páx. 70)OCUPACIÓN DO TERRITORIO (Vicens Vives páx. 70)

► Por Por repoboaciónrepoboación entendemos a ocupación de terras entendemos a ocupación de terras que se mantiveran deshabitadas ou que reis cristiáns que se mantiveran deshabitadas ou que reis cristiáns lles conquistaran ós musulmáns.lles conquistaran ós musulmáns.

► As terras conquistadas convertíanse en propiedade do As terras conquistadas convertíanse en propiedade do rei, que llelas entregaba a rei, que llelas entregaba a nobresnobres, en pagamento polos , en pagamento polos seus servizos militares, a seus servizos militares, a monxes monxes para que fundasen para que fundasen mosteiros ou as repartía entre mosteiros ou as repartía entre campesiños librescampesiños libres..

► Os novos repoboadores procedían dos primeiros Os novos repoboadores procedían dos primeiros núcleos cristiáns, pero tamén había moitos cristiáns núcleos cristiáns, pero tamén había moitos cristiáns mozárabes que acudían atraídos polos privilexios mozárabes que acudían atraídos polos privilexios outorgados polos reis: liberdade persoal, exención de outorgados polos reis: liberdade persoal, exención de impostos e prestacións militares, permiso de impostos e prestacións militares, permiso de comercio... Estes beneficios quedaban recollidos nunha comercio... Estes beneficios quedaban recollidos nunha carta de poboamentocarta de poboamento..

A REPOBOACIÓNA REPOBOACIÓNREPOBOACIÓN MOZÁRABE: SANTIAGO DE PEÑALBAREPOBOACIÓN MOZÁRABE: SANTIAGO DE PEÑALBA

REPOBOACIÓN DOS REPOBOACIÓN DOS TERRITORIOS CONQUISTADOTERRITORIOS CONQUISTADO

► PresuraPresura (en Castela) ou (en Castela) ou AprisioAprisio (en Cataluña), era o nome que (en Cataluña), era o nome que recibía unha modalidade de recibía unha modalidade de repoboación da Península repoboación da Península Ibérica na época da Ibérica na época da Reconquista, baseada no Reconquista, baseada no Dereito Romano. Chamábase Dereito Romano. Chamábase así posto que se entregaban as así posto que se entregaban as terras ao primeiro que as terras ao primeiro que as roturase, outorgando a seguir roturase, outorgando a seguir o rei un documento de o rei un documento de propiedade: tanto presura propiedade: tanto presura como aprisio derivan de presa como aprisio derivan de presa (tomar posesión).(tomar posesión).

► Observa o mapaObserva o mapa: Variou o : Variou o sistema de repoboación sistema de repoboación durante a reconquista?durante a reconquista?

A REPOBOACIÓNA REPOBOACIÓNAS REPOBOACIÓNS LIBRES (Vicens Vives páx. 70)AS REPOBOACIÓNS LIBRES (Vicens Vives páx. 70)

► A partir de mediados do s. IX realizouse a primeira A partir de mediados do s. IX realizouse a primeira repoboación masiva do val do Douro e do Sur dos repoboación masiva do val do Douro e do Sur dos condados pirenaicos.condados pirenaicos.

► Nesta zonas formáronse comunidades de campesiños Nesta zonas formáronse comunidades de campesiños libres, que posuían pequenas parcelas de terra libres, que posuían pequenas parcelas de terra ((alodiosalodios) e que habitaban en pequenos casaríos illados, ) e que habitaban en pequenos casaríos illados, pero próximos entre sí, cuxo conxunto constituía unha pero próximos entre sí, cuxo conxunto constituía unha vilavila..

► A partir do s. XI, a necesidade de defender os A partir do s. XI, a necesidade de defender os territorios dos ataques musulmáns fortaleceu os territorios dos ataques musulmáns fortaleceu os nobres e os monxes, que posuían castelos e mosteiros nobres e os monxes, que posuían castelos e mosteiros amurallados, onde os campesiños se podían refuxiar.amurallados, onde os campesiños se podían refuxiar.

► Así pois, moitos campesiños libres víronse obrigados a Así pois, moitos campesiños libres víronse obrigados a poñerse baixo a poñerse baixo a protección dun señorprotección dun señor, co que perderon , co que perderon o dominio das súas terras e se converteron en o dominio das súas terras e se converteron en servosservos..

A REPOBOACIÓNA REPOBOACIÓNAS REPOBOACIÓNS CONCELLÍS (Vicens Vives AS REPOBOACIÓNS CONCELLÍS (Vicens Vives páx. 70)páx. 70)

► A partir do século XII, cando os reis cristiáns A partir do século XII, cando os reis cristiáns conquistaron territorios densamente poboados por conquistaron territorios densamente poboados por musulmáns (val do Texo, val do Ebro) o tipo de musulmáns (val do Texo, val do Ebro) o tipo de repoboación cambiou.repoboación cambiou.

► Como os novos habitantes tiñan que estar protexidos Como os novos habitantes tiñan que estar protexidos dos ataques musulmáns, a repoboación organizábase dos ataques musulmáns, a repoboación organizábase de xeito colectivo e era dirixida por nobres e de xeito colectivo e era dirixida por nobres e eclesiásticos.eclesiásticos.

► Daquela púxose fin á repoboación espontánea dos Daquela púxose fin á repoboación espontánea dos primeiros séculos e os reis organizaron a repoboación primeiros séculos e os reis organizaron a repoboación das cidades fronteirizas das cidades fronteirizas (repoboación concellil)(repoboación concellil), na , na que se lles outorgaban importantes privilexios e que se lles outorgaban importantes privilexios e dereitos dereitos (foros) (foros) ós habitantes que se trasladasen a ós habitantes que se trasladasen a elas.elas.

A REPOBOACIÓNA REPOBOACIÓNCARTA DE POBOAMENTO DE TORTOSA (30-11-1149)CARTA DE POBOAMENTO DE TORTOSA (30-11-1149)

► Eu, Ramón Berenguer, pola gracia de Deus (...). Douvos Eu, Ramón Berenguer, pola gracia de Deus (...). Douvos perpetuamente a todos vós, os habitantes de Tortosa perpetuamente a todos vós, os habitantes de Tortosa e a todos os vosos sucesoras, as casas e caseríos, e a todos os vosos sucesoras, as casas e caseríos, hortos e hortas, campos e viñas, cultivadas e ermos, hortos e hortas, campos e viñas, cultivadas e ermos, con todas as úas pertenzas, en propiedade libre (...). con todas as úas pertenzas, en propiedade libre (...). Douvos tamén os montes e as chairas, os bosques e as Douvos tamén os montes e as chairas, os bosques e as madeiras (...), os prados, os pastos e a caza para que madeiras (...), os prados, os pastos e a caza para que as teñades vós e os vosos sucesores. Douvos así as teñades vós e os vosos sucesores. Douvos así mesmo todas as augas doces e o mar para pescar e mesmo todas as augas doces e o mar para pescar e navegar (...) Ademais concédovos que non paguedes navegar (...) Ademais concédovos que non paguedes nunca en Tortosa o imposto chamado peaxe, nin o nunca en Tortosa o imposto chamado peaxe, nin o portádego, nin o tránsito. E que non se vos fará a vós e portádego, nin o tránsito. E que non se vos fará a vós e aos vosos sucesores forza ou violencia nas vosas aos vosos sucesores forza ou violencia nas vosas persoas nin nos vosos bens nobres e inmobles, por min persoas nin nos vosos bens nobres e inmobles, por min nin por ningún dos meus súbdito, excepto soamente o nin por ningún dos meus súbdito, excepto soamente o que me dictare a xustiza(...).que me dictare a xustiza(...).

A REPOBOACIÓNA REPOBOACIÓNCARTA FORAL (CONFIRMACIÓN) DE SEPÚLVEDA (1076) AFONSO VICARTA FORAL (CONFIRMACIÓN) DE SEPÚLVEDA (1076) AFONSO VI

► (...) Eu, o rei Afonso (...) confirmo a Sepúlveda o (...) Eu, o rei Afonso (...) confirmo a Sepúlveda o privilexio que tivo na época do meu avó e en tempos privilexio que tivo na época do meu avó e en tempos dos condes Fernán González e García Fernández (...).dos condes Fernán González e García Fernández (...).

► Que non paguen portádego en ningún mercado (...) Se Que non paguen portádego en ningún mercado (...) Se algunha persoa de Sepúlveda dese morte a outra algunha persoa de Sepúlveda dese morte a outra dalgún lugar de Castela pague a oitava parte (...). Se dalgún lugar de Castela pague a oitava parte (...). Se algunha persoa de Sepúlveda dese morte a algún de algunha persoa de Sepúlveda dese morte a algún de Castela e fuxe ata o río Douro que ninguén o persiga Castela e fuxe ata o río Douro que ninguén o persiga (...). Se alguén trouxese doutra terra muller ou filla (...). Se alguén trouxese doutra terra muller ou filla allea ou calquera cousa obtida delictivamente e allea ou calquera cousa obtida delictivamente e chegase a introducila en Sepúlveda, que ninguén lla chegase a introducila en Sepúlveda, que ninguén lla toque (...) Quen atope diñeiro baixo a terra, non dea toque (...) Quen atope diñeiro baixo a terra, non dea nada do mesmo nin ao rei, nin ao señor (...). Cando veña nada do mesmo nin ao rei, nin ao señor (...). Cando veña o rei á cidade, non sexan forzados a dar pousada nas o rei á cidade, non sexan forzados a dar pousada nas súas terras. súas terras.


►Que eran as repoboacións? Explica as Que eran as repoboacións? Explica as diferenzas entre as repoboacións libres e diferenzas entre as repoboacións libres e as concellís?as concellís?

►Por que habitaban tantos campesiños Por que habitaban tantos campesiños libres as comarcas do val do Douro e do libres as comarcas do val do Douro e do Sur dos Pireneos?Sur dos Pireneos?

PENÍNSULA IBÉRICA: ENCONTRO DE CULTURASPENÍNSULA IBÉRICA: ENCONTRO DE CULTURAS (Vicens Vives páx. 72)(Vicens Vives páx. 72)

► Interrelación cultural: cristiáns, musulmáns e Interrelación cultural: cristiáns, musulmáns e xudeus. Exemplo a xudeus. Exemplo a Escola de Tradutores de Escola de Tradutores de ToledoToledo..

► Comunidades xudíasComunidades xudías: nas cidades de Al-Andalus : nas cidades de Al-Andalus vivía esta minoría relixiosa. Esta comunidade vivía esta minoría relixiosa. Esta comunidade permaneceu nas cidades conquistadas polos reis permaneceu nas cidades conquistadas polos reis cristiáns, converténdose en médicos, conselleiros, cristiáns, converténdose en médicos, conselleiros, prestamistas, científicos e tradutores. Moitas prestamistas, científicos e tradutores. Moitas veces ó servizo dos monarcas.veces ó servizo dos monarcas.

► As comunidades xudías habitaban en barrios As comunidades xudías habitaban en barrios seprados chamados seprados chamados alfamas alfamas ou ou xudaríasxudarías, nos que , nos que se atopaba a se atopaba a sinagogasinagoga, centro de oración e culto., centro de oración e culto.

► Os xudeus pagábanlle uns impostos especiais ó rei Os xudeus pagábanlle uns impostos especiais ó rei e gozaban de autonomía administrativa e xudicial.e gozaban de autonomía administrativa e xudicial.

PENÍNSULA IBÉRICA: ENCONTRO DE CULTURASPENÍNSULA IBÉRICA: ENCONTRO DE CULTURAS Xudaría ou alfama Xudaría ou alfama (Vicens Vives páx. 72)(Vicens Vives páx. 72)

SINAGOGA DO TRÁNSITOXUDARÍA DE TOLEDO

PENÍNSULA IBÉRICA: ENCONTRO DE CULTURASPENÍNSULA IBÉRICA: ENCONTRO DE CULTURAS MOZÁRABES E MUDÉXARES MOZÁRABES E MUDÉXARES (Vicens Vives páx. 73)(Vicens Vives páx. 73)

► MozárabesMozárabes: no Al-Andalus cristiáns que permaneceron : no Al-Andalus cristiáns que permaneceron fieis a súa relixión. fieis a súa relixión.

► Os gobernantes andalusís permitíronlles ós cristiáns a Os gobernantes andalusís permitíronlles ós cristiáns a práctica da súa relixión e vivir baixo as súas propias leis, práctica da súa relixión e vivir baixo as súas propias leis, pero a cambio esixíronlles o pagamento duns tributos e o pero a cambio esixíronlles o pagamento duns tributos e o acatamento da súa autoridade.acatamento da súa autoridade.

► Segundo ía avanzando a Reconquista, moitos mozárabes Segundo ía avanzando a Reconquista, moitos mozárabes emigraron cara o norte e repoboaron terras emigraron cara o norte e repoboaron terras conquistadas.conquistadas.

► MudéxaresMudéxares: musulmáns que habitaban os territorios : musulmáns que habitaban os territorios gobernados por reis cristiáns.gobernados por reis cristiáns.

► O número foi elevado en toda a Idade Media, pero O número foi elevado en toda a Idade Media, pero careceron de leis e de autoridades propias que careceron de leis e de autoridades propias que regulasen a súa permanencia e condicións de vida.regulasen a súa permanencia e condicións de vida.

► Durante a Idade Moderna foron obrigados a se Durante a Idade Moderna foron obrigados a se converter o cristianismo, e pasaron a denominarse converter o cristianismo, e pasaron a denominarse mouriscosmouriscos..

PENÍNSULA IBÉRICA: ENCONTRO DE CULTURASPENÍNSULA IBÉRICA: ENCONTRO DE CULTURAS Mozárabe e mudéxar Mozárabe e mudéxar (Vicens Vives páx. 72)(Vicens Vives páx. 72)

MOZÁRABE: SAN CEBRIÁN DEL MAZOTE SAN SALVADOR DE TERUEL


►En que se diferencia unha igrexa, unha En que se diferencia unha igrexa, unha mesquita e unha sinagoga?mesquita e unha sinagoga?

►Por que diciomo, que a España medieval Por que diciomo, que a España medieval era un punto de encontro de culturas?era un punto de encontro de culturas?

►Que era a Escola de Tradutores de Que era a Escola de Tradutores de Toledo?Toledo?

►Que eran as xudarías?Que eran as xudarías?►Diferencia os termos mozárabe, mudéxar Diferencia os termos mozárabe, mudéxar

e mourisco.e mourisco.

formación e expansión dos reinos peninsulares na idade media (viii-xii)

Education