fonseca 32 (marzo 2012)

32
Nº 32 - Marzo 2012 Revista da Asociación de Antigos Alumnos e Amigos da Universidade de Santiago de Compostela Biografía de María do Socorro D. Ortega Romero Curro no Departamento de Historia da Arte: Enrique Fernández Castiñeiras Curro na Facultade de Xeografía e Historia: Fernando López Alsina Curro na Real Academia Galega de Belas Artes de Nosa Señora do Rosario: Ramón Yzquierdo Perrín

Upload: asociacion-de-antigos-alumnos-e-amigos-da-usc

Post on 21-Jul-2016

245 views

Category:

Documents


11 download

DESCRIPTION

Socorro D. Ortega Romero

TRANSCRIPT

Page 1: fonseca 32 (marzo 2012)

32 -

Mar

zo 2

012

Revista da Asociación de Antigos Alumnos e Amigosda Universidade de Santiago de Compostela

Biografía de María do Socorro D. Ortega Romero

Curro no Departamento de Historia da Arte: Enrique Fernández Castiñeiras

Curro na Facultade de Xeografía e Historia: Fernando López Alsina

Curro na Real Academia Galega de Belas Artes de Nosa Señora do Rosario: Ramón Yzquierdo Perrín

Page 2: fonseca 32 (marzo 2012)
Page 3: fonseca 32 (marzo 2012)

EditorialComo anunciabamos no número anterior

de Fonseca, ofrecemos agora a Homenaxe á que foi a nosa presidenta, Curro Ortega.

Hoxe teñen a voz na nosa revista os res-ponsables das institucións nas que a profesora Socorro Ortega traballou e nas que fora galar-doada polo seu labor docente e investigador. A eles súmanselles as lembranzas de amizades e colegas, un grupo que coidamos é represen-tativo, aínda que reducido en número por mor do espazo dispoñible.

Á familia, a todos e todas os participantes o noso agradecemento.

A Xunta directiva

Como anunciábamos en el número anterior de Fonseca, ofrecemos ahora el Homenaje a la que fue nuestra presidenta, Curro Ortega.

Hoy tienen la voz en nuestra revista los responsables de las instituciones en las que la profesora Socorro Ortega trabajó y en las que había sido galardonada por su labor docente e investigador. A ellos se suman los recuerdos de amistades y colegas, un grupo que considera-mos representativo, aunque reducido en número debido al espacio disponible.

A la familia, a todos y todas los participantes nuestro agradecimiento.

La Junta directiva

Editorial

Xunta DirectivaAsociación de Antigos Alumnos e Amigos da USC

DirectoraBlanca-Ana Roig Rechou

Equipo de redacciónJuan Francisco Beltrán Gutiérrez – Pepa Cerviño – María Curro Ferro – Enrique Fernández Castiñeiras – Mar Fernández Vázquez – Mª Dolores Liaño Pedreira – Fernando López Alsina – Aurora Marco López – Carlos Pajares – X. Paulo Rodríguez Domínguez – Inés Toca Carús – Helena Villar Janeiro – Ramón Yzquierdo PerrínServizo de Publicacións e Intercambio Científico da USC

EditaAsociación de Antigos Alumnos e Amigos da USCCasa da ConchaUniversidade de Santiago de Compostela15782 Santiago de CompostelaTel.: 981 580 [email protected]

Depósito legal: C 1826-1995

ISSN 2173-2957

- Biografía de María do Socorro D. Ortega Romero ...................... 4

- Curro no Departamento de Historia da Arte: Enrique Fernández Castiñeiras ................ 7

- O Recanto do decano .............. 11- Curro na Facultade de Xeogra-fía e Historia: Fernando López Alsina

- Curro na Real Academia Galega de Belas Artes da Nosa Señora do Rosario: Ramón Yzquierdo Perrín ...................... 14

- Recanto dos Antigos Alumnos e Amigos da USC ...................... 17

- Lembrando a Curro

- Actividades e Novas da Asocia-ción .......................................... 24

- Publicacións de María do Socorro D. Ortega Romero ...... 26

- Novas ....................................... 29

- Biografía de María del Socorro D. Ortega Romero ...................... 4

- Curro en el Departamento de Historia del Arte: Enrique Fernández Castiñeiras ................ 7

- El Rincón del decano ............... 11- Curro en la Facultad de Geografía e Historia: Fernando López Alsina

- Curro en la Real Academia Gallega de Bellas Artes de Nuestra Señora del Rosario: Ramón Yzquierdo Perrín .......... 14

- Rincón de los Antiguos Alum-nos y Amigos de la USC ........... 17

- Recordando a Curro

- Actividades y Noticias de la Asociación ............................... 24

- Publicaciones de María del Socorro D. Ortega Romero ...... 26

- Noticias ................................... 29

SUMARIO

HOMENAXE HOMENAJE

Page 4: fonseca 32 (marzo 2012)

4

Biografía / Biografía

María do Socorro Dolores Ortega Romero naceu na aldea coruñesa de Arteixo onde a súa nai, Rosario Romero Abella, estaba destinada como mestra, aínda que procedente dunha familia de Corcubión con forte raigame no mundo da cultura e cun forte com-promiso coa defensa de Galicia. Estas conviccións levaron a familia Ortega a sufrir persecucións por mor da Guerra Civil. Así a tía de Socorro, Mercedes Romero Abella, tamén mestra moi vinculada cos postulados republicanos, foi paseada á idade de 29 anos, logo de que seu home, Francisco Mazariegos, cunha relevante militancia sindical, fose asasinado nun simulacro de xuízo por rebelión na Coruña. A propia nai de Socorro foi represaliada e depurada como mestra, permanecendo máis de once anos apartada do servizo e mesmo, cando foi rehabilitada, tivo que sufrir dous anos de traslado e a inhabilita-ción para solicitar cargos directivos e de confi anza.

Estes sufrimentos e avatares familiares non frearon as ansias e inquedanzas destes pais que querían que os seus fi llos -Socorro, Charo e José Luis- tivesen ac-ceso aos estudos universitarios. Por iso, aproveitando a oportunidade de concesión de destino defi nitivo de seu pai Ciriaco -militar de profesión-, a familia trasladouse a Compostela a comezos dos anos 40.

Por iso foi en Santiago onde Socorro Ortega Romero cursou os seus estudos de bacharelato no Instituto Rosalía de Castro, e os universitarios na facultade de Filosofía e Letras, graduándose na sección de Historia no curso académico 1952-1953. Inmedia-tamente despois comezou a exercer a docencia no ensino medio no instituto Arzobispo Xelmírez, labor que compatibilizou coa exercida no ensino superior, onde tras uns cursos como profesora en prácticas e cinco anos como axudante de Historia da Arte, foi nomeada adxunta numeraria de Historia da Arte no curso académico 1972-1973, que desempeñou ata a súa xubilación no curso 1997-1998.

A esta categoría académica chegou despois de gozar dunha bolsa concedida polo Consello Superior de Investigacións Científi cas, Patronato Marcelino Menéndez Pelayo na segunda metade dos anos cincuenta, xermolo do que sería a súa tese de doutoramento intitulada “Arquitectura barroca del siglo XVIII en Compostela”, que defendeu en 1966, cualifi cada con sobresaliente cum laude por un tribunal, presidido polo decano Ramón Otero Túñez, quen tamén a propuxo para o premio extraordinario de doutoramento, galardón que mereceu.

Socorro foi denominada pola familia, compa-ñeiros, amigos e alumnos como Curro, Corro ou Currito. A identifi cación de Socorro con este apela-tivo familiar foi tan forte que mesmo un día, recén nomeada profesora adxunta de Historia da Arte, seu pai preguntou na Facultade por Socorro, mais o bedel non sabía de quen lle falaba, e só ao referirse a ella como Curro foi quen de identifi cala.

Durante os corenta e dous cursos académicos nos que exerceu docencia na universidade compostelá tamén impartiu aulas en cursos de doutoramento da súa institución e tamén nos de alta especialización organizados pola Real Academia Galega de Belas Artes de Nosa Señora do Rosario que deron como resultado a defensa de varias teses de licenciatura e doutoramento.

Como investigadora participou de forma activa en numerosos congresos, coloquios e simposios nacionais e internacionais sobre a Historia da Arte nun sentido amplo, sobre a arte barroca galega na que Socorro Ortega era unha recoñecida especia-lista e sobre outras manifestacións artísticas galegas comparadas coas doutros países europeos. Entre eles seleccionamos pola súa trascendencia e directa relación co campo das investigacións da profesora Ortega o XXII Congreso Internacional de Historia da Arte (Granada, 1973); os I e II Congreso Español de

Biografía de María do Socorro D. Ortega Romero

Page 5: fonseca 32 (marzo 2012)

5

Biografía / Biografía

Historia da Arte (Trujillo, 1977, e Valladolid, 1978); o Congreso sobre Castelao (Santiago de Composte-la, 1986); o Congreso Internacional “El Arte en las Cortes Europeas” (Madrid, 1987); o I Congreso In-ternacional do Barroco (Oporto, 1989); o Congreso Nacional de Historia da Arquitectura e da Arte (A Coruña, 1991); o Congreso Internacional “Municipa-lismo e Desenvolvemento no Noroeste Peninsular” (Marco de Canaveses-Portugal, 1992); o Congreso internacional “Encrucilhada de Culturas, Arte e Sen-sibilidades” (Fundación Gulbenkian, Lisboa, 1992); o Congreso Internacional “Pensamento e Testemun-ho, 8º Centenario do Nascimento de Santo Antonio” (Oporto-Coimbra-Lisboa, 1995); o XIV Congreso Internacional de Historia da Arte de Boloña; os XIII e XIV Congreso Nacional do C.E.H.A. (Comité Español de Historiadores da Arte) celebrados en Granada, no ano 2000, e en Málaga, en 2002, respectivamente; e os II, III, IV, V e VI Coloquios Internacionales Galaico-Minhoto, celebrados en localidades lusas e galegas entre os anos 1984 e 1996.

Estas súas pescudas como investigadora viron a luz en libros, revistas, actas de congresos e tamén en xornais e programas de divulgación. Entre eles cómpre salientar os traballos recollidos na Historia del Arte Gallego (Editorial Alhambra, 1982) e nas revistas editadas polas institucións ás que estivo vin-culada e nas que participou de forma activa, caso de Cuadernos de Estudios Gallegos, Revista de la Uni-versidad Complutense e Abrente (Boletín de la Real Academia Gallega de Bellas Artes de Nuestra Señora del Rosario), ademais das publicacións editadas pola facultade de Xeografía e Historia da universidade de

Santiago e por outras institucións públicas e privadas galegas e de fóra de Galicia. Este labor en prol da valoración da arte galega propiciou que fose elixida para ocupar cargos destacados en institucións de recoñecido prestixio como ser directora da sección de Arte do Instituto de Estudios Gallegos “Padre Sarmiento” de Santiago de Compostela, formar parte do consello de redacción da revista Cuaderno de Es-tudios Gallegos, do Comité Español de Historiadores da Arte, da Associação Portuguesa de Historiadores de Arte, e das Real Academia de Belas Artes Nosa Señora do Rosario e Real Academia de Bellas Artes de Santa Isabel de Sevilla, das que foi membro de número e correspondente respectivamente. Co gallo da súa xubilación, a Universidade compostelá outor-goulle a súa Insignia de Ouro.

Curro, ademais do seu labor como académica e investigadora, interviu dunha forma constante e moi participativa na vida cultural desenvolvida na cidade compostelá, tanto nas actividades relacionadas coa súa facultade coma nas vinculadas aos distintos ámbitos da cultura, entre as que ocupou un lugar destacado o seu labor ao fronte da Asociación de Antigos Alumnos e Amigos da USC.

Este constante e agarimoso compromiso coa cultura non lle restou tempo para a súa vida persoal, unha parcela que soubo compaxinar mesmo facen-do partícipes e colaboradores das súas inquedanzas á súa propia familia, que construíu ao casar en de-cembro de 1966 co tamén profesor da Universidade compostelá e avogado en exercicio Francisco Porto Mella, un unido matrimonio do que naceu a súa única fi lla, Charo Ortega Porto.

María del Socorro Dolores Ortega Romero nació en la aldea coruñesa de Arteixo donde su madre, Ro-sario Romero Abella, estaba destinada como maestra, aunque procedente de una familia de Corcubión con fuerte raigambre en el mundo de la cultura y con un fuerte compromiso con la defensa de Galicia. Estas convicciones llevaron a la familia Ortega a sufrir per-secuciones a causa de la Guerra Civil. Así la tía de Socorro, Mercedes Romero Abella, también maestra muy vinculada con los postulados republicanos, fue paseada a la edad de 29 años, después de que su marido, Francisco Mazariegos, con una relevante militancia sindical, fuese asesinado en un simulacro de juicio por rebelión en A Coruña. La propia madre de Socorro fue represaliada y depurada como maes-tra, permaneciendo más de once años apartada del servicio e incluso, cuando fue rehabilitada, tuvo que

sufrir dos anos de traslado y la inhabilitación para solicitar cargos directivos y de confi anza.

Estos sufrimientos y avatares familiares no frenaron las ansias e inquietudes de estos padres que querían que os sus hijos -Socorro, Charo y José Luis- tuviesen acceso a los estudios universitarios. Por eso, apro-vechando la oportunidad de concesión de destino defi nitivo de su padre Ciriaco -militar de profesión-, la familia se trasladó a Compostela a comienzos de los años 40. Por eso fue en Santiago donde Socorro Ortega Romero cursó sus estudios de bachillerato en el Instituto Rosalía de Castro, y los universitarios en la facultad de Filosofía y Letras, graduándose en la sección de Historia en el curso académico 1952-1953. Inmediatamente después comenzó a ejercer la docencia en la enseñanza media en el Instituto Arzobispo Gelmírez, labor que compatibilizó con la

Biografía de María del Socorro D. Ortega Romero

Page 6: fonseca 32 (marzo 2012)

6

mento de Santo Antonio” (Oporto-Coimbra-Lisboa, 1995); el XIV Congreso Internacional de Historia del Arte de Bolonia; los XIII y XIV Congreso Nacional del C.E.H.A. (Comité Español de Historiadores del Arte) celebrados en Granada, en el año 2000, y en Málaga, en 2002, respectivamente; y los II, III, IV, V y VI Coloquios Internacionales Galaico-Minhoto, celebrados en localidades lusas y gallegas entre los años 1984 y 1996.

Sus investigaciones fueron dadas a conocer en libros, revistas, actas de congresos y también en periódicos y programas de divulgación. Entre ellos hay que destacar los trabajos recogidos en la Historia del Arte Gallego (Editorial Alhambra, 1982) y en las revistas editadas por las instituciones a las que estu-vo vinculada y en las que participó de forma activa, caso de Cuadernos de Estudios Gallegos, Revista de la Universidad Complutense y Abrente (Boletín de la Real Academia Gallega de Bellas Artes de Nuestra Señora del Rosario), además de las publicaciones editadas por la facultad de Geografía e Historia de la Universidad de Santiago y por otras instituciones públicas y privadas gallegas y de fuera de Galicia. Esta labor a favor de la valoración del arte gallego propició que fuese elegida para ocupar cargos desta-cados en instituciones de reconocido prestigio como ser directora de la sección de Arte del Instituto de Estudios Gallegos “Padre Sarmiento” de Santiago de Compostela, formar parte del consejo de redacción de la revista Cuaderno de Estudios Gallegos, del Comité Español de Historiadores del Arte, de la Associação Portuguesa de Historiadores de Arte, y de las Real Academia de Bellas Artes Nuestra Señora del Rosario y Real Academia de Bellas Artes de Santa Isabel de Sevilla, de las que fue miembro de número y correspondiente respectivamente. Con motivo de su jubilación, la Universidad compostelana le outor-gó su Insignia de Oro.

Curro, además de su labor como académica e investigadora, intervino de una forma constante y muy participativa en la vida cultural desenvuelta en la ciudad compostelana, tanto en las actividades rela-cionadas con su facultad como en las vinculadas a los distintos ámbitos de la cultura, entre las que ocupó un lugar destacado su labor al frente de la Asociación de Antiguos Alumnos y Amigos de la USC.

Este constante y cariñoso compromiso con la cultura no le restó tiempo para su vida personal, una parcela que supo compaginar incluso haciendo partícipe y colaboradora de sus inquietudes a su pro-pia familia, que construyó al casarse en diciembre de 1966 con el también profesor de la Universidad compostelana y abogado en ejercicio Francisco Porto Mella, un unido matrimonio del que nació su única hija, Charo Ortega Porto.

Mar Fernández Vázquez

Biografía / Biografía

ejercida en la enseñanza superior, donde tras unos cursos como profesora en prácticas y cinco años como ayudante de Historia del Arte, fue nombrada adjunta numeraria de Historia del Arte en el curso académico 1972-1973, que desempeñó hasta su jubilación en el curso 1997-1998.

A esta categoría académica llegó después de disfrutar de una bolsa concedida por el Consejo Superior de Investigaciones Científicas, Patronato Marcelino Menéndez Pelayo en la segunda mitad de los años 50, germen de lo que sería su tesis de docto-rado titulada “Arquitectura barroca del siglo XVIII en Compostela”, que defendió en 1966, calificada con sobresaliente cum laude por un tribunal, presidido por el decano Ramón Otero Túñez, quien también la propuso para el premio extraordinario de doctorado, galardón que mereció.

Socorro fue denominada por la familia, compa-ñeros, amigos y alumnos como Curro, Corro o Cu-rrito. La identificación de Socorro con este apelativo familiar fue tan fuerte que incluso un día, recién nombrada profesora adjunta de Historia del Arte, su padre preguntó en la Facultad por Socorro, pero el bedel no sabía de quien le hablaba, y sólo al referirse a ella como Curro fue capaz de identificarla.

Durante los cuarenta y dos cursos académicos en los que ejerció docencia en la universidad compostelana también impartió aulas en cursos de doctorado de su institución y también en los de alta especialización organizados por la Real Academia Galega de Bellas Artes de Nuestra Señora del Rosario que dieron como resultado la defensa de varias tesis de licenciatura y doctorado.

Como investigadora participó de forma activa en numerosos congresos, coloquios y simposios nacio-nales e internacionales sobre la Historia del Arte en un sentido amplio, sobre el arte barroco gallego en el que Socorro Ortega era una reconocida especia-lista y sobre otras manifestaciones artísticas gallegas comparadas con las de otros países europeos. Entre ellos seleccionamos por su trascendencia y directa relación con el campo de las investigaciones de la profesora Ortega el XXII Congreso Internacional de Historia del Arte (Granada, 1973); los I y II Congreso Español de Historia del Arte (Trujillo, 1977, y Valla-dolid, 1978); el Congreso sobre Castelao (Santiago de Compostela, 1986); el Congreso Internacional “El Arte en las Cortes Europeas” (Madrid, 1987); el I Congreso Internacional do Barroco (Oporto, 1989); el Congreso Nacional de Historia de la Arquitectura y del Arte (La Coruña, 1991); el Congreso Inter-nacional “Municipalismo e Desenvolvemento no Noroeste Peninsular” (Marco de Canaveses-Portugal, 1992); el Congreso internacional “Encrucilhada de Culturas, Arte e Sensibilidades” (Fundación Gul-benkian, Lisboa, 1992); el Congreso Internacional “Pensamento e Testemunho, 8º Centenario do Nasci-

Page 7: fonseca 32 (marzo 2012)

7

Curro no Departamento de Historia da Arte / Curro en el Departamento de Historia del Arte

MARÍA DO SOCORRO ORTEGA ROMERO. UNHA ESTE-LA NA UNIVERSIDADE DE SANTIAGO DE COMPOSTELA

Falar de María do Socorro Ortega Romero –Curro como era coñecida dentro e fóra do departamento de Historia da Arte da Universidade de Santiago de Compostela– supón falar da historia deste departa-mento. Todos os que hoxe en día o conformamos ou ben fomos compañeiros seus no mesmo, ou ben fomos os seus alumnos.

A calidade e calidez humana de Curro fi xo que a súa presenza no departamento, desde os anos máis duros e complexos da súa formación en 1967, ata a súa xubilación en 1998, fose unha alegría cons-tante, unha ollada cordial e simpática; calidades que non están enfrontadas coa súa valía científi ca e intelectual. Dicía que se trata dunha constante xa que poucos docentes da Universidade poden estar orgullosos de ver como a Historia da Arte pasou de ser unha materia de referencia anecdótica nos planos de estudos de Filosofía e Letras, a se con-verter nunha sección independente na Facultade dos anos sesenta, nunha licenciatura independente a mediados dos anos noventa e, fi nalmente, nun departamento con máis dunha trintena de membros

na actualidade. Aquela iniciativa emprendida por D. Ramón Otero Túñez, onde Socorro participou desde un principio ocupando diversas prazas ata alcanzar a categoría de Profesora Titular de Univer-sidade, é a orixe do Departamento de Historia da Arte; ambos constituíron, xunto con outros profe-sores, os alicerces nos que se asenta esta complexa estrutura. Pero máis importante que isto, é o seu labor a favor da historia da arte; unha das razóns polas que hoxe en día ten un recoñecemento social perfectamente identifi cable.

Ás virtudes que adornan a personalidade de Curro, da que todos temos sido testemuñas en máis dunha ocasión, débense engadir os seus méritos aca-démicos e investigadores. Estes non se poden reducir ao enunciado dun pequeno conxunto de estudos, ensaios, e artigos, se ben esta referencia ten que ser obrigada. É preciso comezar pola súa propia forma-ción pois, se na actualidade as ideas de impacto e in-novación na investigación supoñen un compromiso para calquera universitario, eses mesmos valores son os que podemos descubrir cando unha moza recén licenciada en 1954 decide emprender o seu labor investigador nun campo que tiña estado reservado para membros da igrexa; nun ámbito científi co de escaso desenvolvemento no seu momento pero, tal como se ten demostrado, cun enorme potencial; cun tema de investigación que supuña unha proposta programática para o estudo da Historia da Arte gale-ga. En efecto, entre 1954 e 1966 –data na que acada o título de Doutora coa cualifi cación de sobresaínte “cum laude” – realizou a súa tese de doutoramento enfrontándose á historia de La Arquitectura Barroca del siglo XVIII en Compostela; a segunda parte da tese realizada por Antonio Bonet Correa quen estudou a arquitectura barroca do século XVII. Ambas as dúas foron dirixidas por D. José Mª. Azcárate Ristori.

Tal e como ocorre cos investigadores de longo percorrido, ese era o caso de Socorro, a tese doutoral só foi o principio dunha traxectoria na que as súas achegas se contan polas liñas de traballo que pre-sentou de cara ao futuro, moitas delas aínda válidas e viables na actualidade. Se nun principio a achega á documentación conservada nos arquivos composte-láns e galegos supuxo un xeito de construír a historia da arte de forma obxectiva e veraz, á marxe de ideas preconcibidas e prexuízos, os anos seguintes foron

Page 8: fonseca 32 (marzo 2012)

8

por dar a coñecer a arte galega converteuse nunha constante e nunha referencia obrigada. Tampouco sería válida se non se recordara brevemente que durante máis de trinta anos polas súas aulas pasaron alumnos que puideron descubrir a través das súas explicacións cómo era a arte francesa e inglesa, a arte moderna e contemporánea, a arte neoclásica europea e a arte neoclásica galega.

É moi difícil facer un percorrido breve e xusto pola vida dunha profesora como María do Socorro Ortega Romero. Para entendela plenamente habería que ter vivido todo o que ela viviu, ter compartido todo no que participou xunto ao seu departamento de Historia da Arte, e ter gozado de ter sido alumno seu. Nós debemos conformarnos con ter comparti-do con ela esforzos, alegrías, anécdotas e vicisitu-des, todo o que fai que un claustro de profesores se convirta nun proxecto de futuro e que a ausencia de calquera dos seus membros, sobre todo cando eran tan queridos coma Curro, se sinta como unha perda. O mesmo que aqueles soportais dos que tanto nos falaba, María do Socorro Ortega Romero sempre será para nós unha protección, un camiño e unha presenza constante.

Curro no Departamento de Historia da Arte / Curro en el Departamento de Historia del Arte

claves á hora de abordar o estudo da arquitectura compostelá desde o punto de vista tipolóxico –xa se trate do concello de Santiago ou dos seus cárceres-; tamén foron fértiles no momento no que o seu inte-rese se centrou nos problemas urbanísticos creados polas murallas, polas infraestruturas viarias ou polo conxunto de soportais e beirís; ou ao propór unha análise de carácter sociolóxica cando a súa ollada se centra nos problemas existentes entre os arquitectos académicos e os non titulados. Sempre, dun modo sistemático, en todos estes estudos está presente a referencia aos personaxes da época: o arcebispo Rajoy, Miguel Ferro Caaveiro, Jenaro Carrero, Juan Luis, etc. En defi nitiva unha forma de entender a obra de arte como un feito histórico complexo que debe ser interpretado e explicado, mesmo en obras de alcance máis amplo como o capítulo do Barroco incluído na Historia da Arte Galega da editorial Alhambra (1982).

Esta semblanza sobre o labor académico, inves-tigador e docente de Curro quedaría incompleta se non se fi xera mención explícita á participación activa en congresos nacionais e internacionais sobre Historia da Arte. En todos eles o seu interese

Page 9: fonseca 32 (marzo 2012)

9

Curro no Departamento de Historia da Arte / Curro en el Departamento de Historia del Arte

MARÍA DEL SOCORRO ORTEGA ROMERO. UNA ESTELA EN LA UNIVERSIDAD DE SANTIAGO DE COMPOSTELA

Hablar de María del Socorro Ortega Romero –Curro como se la conocía dentro y fuera del de-partamento de Historia del Arte de la Universidad de Santiago de Compostela– supone hablar de la historia de este departamento. Todos los que hoy en día lo conformamos o bien hemos sido compañeros suyos en el mismo, o bien hemos sido sus alumnos.

La calidad y calidez humana de Curro hizo que su presencia en el departamento, desde los años más duros y complejos de su formación en 1967, hasta su jubilación en 1998, fuese una alegría constante, una mirada cordial y sim-pática; cualidades que no están reñidas con su valía científi ca e intelectual. Decía que se trata de una constante puesto que pocos docentes de la Universidad se pueden enorgullecer de haber

visto como la Historia del Arte pasó de ser una materia de referencia anecdótica en los planes de estudios de Filosofía y Letras, a convertirse en una sección independiente en la Facultad de los años sesenta, en una licenciatura independiente a mediados de los años noventa y, fi nalmente, en un departamento con más de una treintena de miembros en la actualidad. Aquella iniciativa emprendida por D. Ramón Otero Túñez, donde Socorro participó desde un principio ocupando diversas plazas hasta alcanzar la categoría de Profesora Titular de Universidad, es el origen del Departamento de Historia del Arte; ambos consti-tuyeron, junto con otros profesores, los cimientos en los que se asienta esta compleja estructura. Pero más importante que esto, es su labor a favor de la historia del arte; una de las razones por las

Page 10: fonseca 32 (marzo 2012)

10

que hoy en día tiene un reconocimiento social perfectamente identificable.

A las virtudes que adornan la personalidad de Curro, de la que todos hemos sido testigos en más de una ocasión, se le deben añadir sus méritos académicos e investigadores. Éstos no se pueden reducir al enunciado de un pequeño ramillete de estudios, ensayos, y artículos, si bien esta referencia tiene que ser obligada. Es necesa-rio comenzar por su propia formación pues, si en la actualidad las ideas de impacto e innovación en la investigación suponen un compromiso para cualquier universitario, esos mismos valores son los que podemos descubrir cuando una joven recién licenciada en 1954 decide emprender su labor investigadora en un campo que había estado reservado para miembros de la iglesia; en un ámbito científico de escaso desarrollo en su momento pero, tal como se ha demostrado, con un enorme potencial; con un tema de investiga-ción que suponía un planteamiento programático para el estudio de la Historia del Arte gallego. En efecto, entre 1954 y 1966 –fecha en que alcanza el título de Doctora con la calificación de sobre-saliente “cum laude”- realizó su tesis doctoral enfrentándose a la historia de La Arquitectura Barroca del siglo XVIII en Compostela; la segunda parte de la tesis realizada por Antonio Bonet Correa quien estudió la arquitectura barroca del siglo XVII. Ambas fueron dirigidas por D. José Mª. Azcárate Ristori.

Tal y como ocurre con los investigadores de largo recorrido, ése era el caso de Socorro, la tesis doctoral sólo fue el principio de una trayectoria en la que sus aportaciones se cuentan por las líneas de trabajo que presentó de cara al futuro, muchas de ellas todavía válidas y viables en la actualidad. Si en un principio la aproximación a la documentación conservada en los archivos compostelanos y gallegos supuso un modo de construir la historia del arte de forma objetiva y veraz, al margen de ideas preconcebidas y prejui-cios, los años siguientes fueron claves a la hora de abordar el estudio de la arquitectura compostela-na desde el punto de vista tipológico –ya se trate del ayuntamiento de Santiago o de sus cárceles–; también fueron fructíferos en el momento en que su interés se centró en los problemas urbanísticos creados por las murallas, por las infraestructu-ras viarias o por el entramado de soportales y voladizos; o al plantear un análisis de carácter

Curro no Departamento de Historia da Arte / Curro en el Departamento de Historia del Arte

sociológico cuando su mirada se centra en los problemas existentes entre los arquitectos acadé-micos y los no titulados. Siempre, de un modo sistemático, en todos estos estudios está presente la referencia a los personajes de la época: el arzobispo Rajoy, Miguel Ferro Caaveiro, Jenaro Carrero, Juan Luis, etc. En definitiva una forma de entender la obra de arte como un hecho histórico complejo que debe ser interpretado y explicado, incluso en obras de alcance más amplio como el capítulo del Barroco incluido en la Historia del Arte Gallego de la editorial Alhambra (1982).

Esta semblanza sobre la labor académica, investigadora y docente de Curro quedaría incompleta si no se hiciera mención explícita a la participación activa en congresos nacionales e internacionales sobre Historia del Arte. En todos ellos su interés por dar a conocer el arte gallego se convirtió en una constante y en una referencia obligada. Tampoco sería válida si no se recordara brevemente que durante más de treinta años por sus aulas pasaron alumnos que pudieron descubrir a través de sus explicaciones cómo era el arte francés e inglés, el arte moderno y contemporáneo, el arte neoclásico europeo y el arte neoclásico gallego.

Es muy difícil hacer un recorrido breve y justo por la vida de una profesora como María del Socorro Ortega Romero. Para entenderla plenamente habría que haber vivido todo lo que ella vivió, haber compartido todo aquello en lo que participó junto a su departamento de His-toria del Arte, y haber disfrutado de haber sido alumno suyo. Nosotros debemos conformarnos con haber compartido con ella esfuerzos, ale-grías, anécdotas y vicisitudes, todo aquello que hace que un claustro de profesores se convierta en un proyecto de futuro y que la ausencia de cualquiera de sus miembros, sobre todo cuando eran tan queridos como Curro, se sienta como una pérdida. Lo mismo que aquellos soportales de los que tanto nos hablaba, María del Socorro Ortega Romero siempre será para nosotros una protección, un camino y una presencia constante.

Enrique Fernández Castiñeiras(Facultad de Geografía e Historia de la USC.

Director del Departamento de Historia del Arte)

Page 11: fonseca 32 (marzo 2012)

11

O Recanto do decano / El Rincón del decano

Unha traxectoria universitaria moi dilatada lí-game, dunha maneira ou doutra, a Socorro Ortega Romero. Socorro era profesora adxunta de Historia da Arte na tan recordada Facultade de Filosofía e Letras, cando en 1970 comecei os meus estudos de comúns nos que D. Ramón Otero Túñez impar-tía daquela Historia da Arte Universal. No terceiro ano de carreira orienteime cara aos estudos da sección de Historia, razón pola que non cheguei a ser alumno da profesora Ortega Romero. Non obstante, podo dicir que dende a miña inicial con-dición de bolseiro de investigación compartín con ela unha longa traxectoria académica na facultade de Xeografía e Historia ata o momento da súa xubilación no ano 1998, que coincidiu coa miña etapa de decano da Facultade.

Se ben a convivencia máis estreita se desen-volve habitualmente no marco dos departamen-

tos, non era este o caso de Curro. A súa xovial personalidade facía dela unha compañeira moi querida na Facultade e na comunidade universi-taria. Descubrimos nela unha persoa bondadosa, simpática, próxima, vitalista, chea de sentido co-mún. Destacaba na Facultade pola súa infatigable actividade investigadora sobre o barroco compos-telán. Lembro tamén a súa presenza destacada no Instituto Padre Sarmiento.

O seu talante tan humano facía case inevitable que xurdira unha amizade duradeira. A súa parti-cular forma de ver a vida, sempre dende un punto de vista positivo, reducía a trascendencia dos pro-blemas e facilitaba a superación das difi cultades. Son testemuña de que no trato cos compañeiros, Curro non se limitaba a salvar as formas cun sim-ple saúdo de corredor. Conservo na memoria un problema legal que nos afectou a varios profesores

Curro na Facultade de Xeografía e Historia

Page 12: fonseca 32 (marzo 2012)

12

Una trayectoria universitaria muy dilatada me liga, de una u otra manera, a Socorro Ortega Ro-mero. Socorro era profesora adjunta de Historia del Arte en la tan añorada Facultad de Filosofía y Letras, cuando en 1970 empecé mis estudios de comunes, en los que D. Ramón Otero Túñez impartía por entonces Historia del Arte Universal. En el tercer año de carrera me orienté hacia los

O Recanto do decano / El Rincón del decano

Só despois de pasar o transo da jubilatio, Socorro accedeu a que os compañeiros lle puidesen render a merecida homenaxe académica. O día 20 de febreiro do ano 2003, nun acto solemne presidido polo Reitor Senén Barro no Paraninfo da Universida-de de Santiago, recibiu a profesora Ortega Romero o recoñecemento da comunidade universitaria, coa imposición polo Reitor da Insignia de Ouro da Uni-versidade, da Facultade de Xeografía e Historia e do departamento de Historia da Arte que lle ofreceron un volume de estudos, no que se recollen unha co-rentena de traballos, baixo o título “Estudios sobre patrimonio artístico”, coordinado polos profesores María Dolores Barral e José Manuel López Vázquez e publicado pola Xunta de Galicia, grazas aos des-velos do Director Xeral de Patrimonio, o profesor Ángel Sicart.

Foi unha cerimonia entrañable, unha paréntese na nosa actividade académica cotiá, que nos dispu-xo cara a refl exionar sobre a dignidade e a respon-sabilidade do labor do profesor universitario, por mor da semblanza da compañeira xubilada, ofreci-da pola profesora María Luisa Sobrino Manzanares. O propio Reitor, consciente da rica personalidade e do agudo sentido do humor da profesora Ortega Romero, sorprendeunos a todos por un instante, ao buscar sen éxito nun dos petos da chaqueta e fi nxir que se lle esquecera a insignia. As faces da fotografía expresan a reacción a ese episodio.

O profundo sentido universitario de Socorro Or-tega seguiu vivo nela tras a súa xubilación. O 26 de abril de 2004, o día no que celebramos a festividade do noso patrono San Isidoro de Sevilla, accedeu á Real Academia Galega de Belas Artes Nosa Señora do Rosario, e o ano 2010 foi elixida presidenta da Asociación de Antigos Alumnos e Amigos da USC.

da Facultade, alá polo ano 1983. No sei cómo se decatou, pero acudiu a verme e púxonos en contacto co seu home, o avogado Francisco Porto Mella. Acudimos a velo e, grazas ás súas orienta-cións, todo se resolveu favorablemente.

Non foi a única ocasión na que puiden compro-bar o bo facer profesional e a cortesía de Francisco Porto Mella. Nada máis normal que o aprecio e a estima que sentía por Curro se estenderan tamén á persoa do seu home e, fi nalmente, á súa fi lla, Rosario Porto Ortega. Foi ela a primeira que me pediu que escribise estas liñas en lembranza de súa nai.

Como decano da Facultade dende o ano 1996 tiven a oportunidade de coñecer máis e mellor aos meus compañeiros do Centro. En máis dun acto académico solemne, no que era obrigada a miña presenza no Salón Nobre de Fonseca, coincidín coa profesora Ortega Romero, ataviada con traxe académico. Lembro unha ocasión na que se me achegou e díxome: “Quiero tener una foto con mi decano”. Socorro estaba xa nos últimos anos da súa vida académica nun claustro de profesores aínda hoxe maioritariamente masculino. Non de-beu ser nada fácil abrirse brillantemente camiño dende que se licenciara en 1954.

Aínda hoxe non sei exactamente qué puido pa-sar pola súa cabeza durante o seu derradeiro curso académico. É costume na nosa Facultade expresar o recoñecemento dos compañeiros cun solemne acto académico, no que se presenta un volume de estudos dedicado ao profesor homenaxeado. Non obstante, a profesora Ortega Romero declinou a homenaxe. Nin Alfredo Vigo, daquela director do Departamento de Historia da Arte, nin eu conse-guimos facela cambiar de parecer.

estudios de la sección de Historia, razón por la cual no llegué a ser alumno de la profesora Orte-ga Romero. Sin embargo, puedo decir que desde mi inicial condición de becario de investigación compartí con ella una larga trayectoria académi-ca en la Facultad de Geografía e Historia hasta el momento de su jubilación en el año 1998, que coincidió con mi etapa de decano de la Facultad.

Curro en la Facultad de Geografía e Historia

Page 13: fonseca 32 (marzo 2012)

13

solemne acto académico, en el que se presenta un volumen de estudios dedicado al profesor homenajeado. Sin embargo, la profesora Ortega Romero declinó el homenaje. Ni Alfredo Vigo, entonces director del departamento de Historia del Arte, ni yo conseguimos hacerla cambiar de parecer.

Solo después de pasado el trance de la jubi-latio, accedió Socorro a que los compañeros le pudiesen rendir el merecido homenaje académi-co. El día 20 de febrero del año 2003, en un acto solemne presidido por el rector Senén Barro en el Paraninfo de la Universidad de Santiago, recibió la profesora Ortega Romero el reconocimiento de la comunidad universitaria, con la imposición por el Rector de la Insignia de Oro de la uni-versidad, de la Facultad de Geografía e Historia y del departamento de Historia del Arte que le ofrecieron un volumen de estudios, en el que se recoge una cuarentena de trabajos, bajo el título “Estudios sobre patrimonio artístico”, coordinado por los profesores María Dolores Barral y José Manuel López Vázquez y publicado por la Xunta de Galicia, gracias a los desvelos del Director Xeral de Patrimonio, el profesor Ángel Sicart.

Fue una ceremonia entrañable, un paréntesis en nuestra actividad académica cotidiana, que nos dispuso a reflexionar sobre la dignidad y la responsabilidad del quehacer del profesor universitario, a propósito de la semblanza de la compañera jubilada, ofrecida por la profesora María Luisa Sobrino Manzanares. El propio Rector, consciente de la rica personalidad y del agudo sentido del humor de la profesora Ortega Romero, nos sorprendió a todos por un instante, al buscar sin éxito en uno de los bolsillos de la chaqueta y fingir que se le había olvidado la insignia. Los rostros de la fotografía expresan la reacción a ese episodio.

El profundo sentido universitario de Socorro Ortega siguió vivo en ella tras su jubilación. El 26 de abril de 2004, día en que celebramos la festividad de nuestro patrono San Isidoro de Sevilla, accedió a la Real Academia Gallega de Bellas Artes Nuestra Señora del Rosario, y el año 2010 fue elegida presidenta de la Asociación de Antiguos Alumnos y Amigos de la USC.

Fernando López Alsina(Facultad de Geografía e Historia.

Departamento de Historia Medieval y Moderna)

O Recanto do decano / El Rincón del decano

Si bien la convivencia más estrecha se des-envuelve habitualmente en el marco de los departamentos, no era este el caso de Curro. Su jovial personalidad la hacía una compañera muy querida en la Facultad y en la comunidad universitaria. Descubrimos en ella una persona bondadosa, simpática, cercana, vitalista, llena de sentido común. Destacaba en la Facultad por su infatigable actividad investigadora sobre el barro-co compostelano. Recuerdo también su presencia destacada en el Instituto Padre Sarmiento.

Su talante tan humano hacía casi inevitable que surgiese una amistad duradera. Su particular forma de ver la vida, siempre desde un punto de vista positivo, reducía la trascendencia de los problemas y facilitaba la superación de las dificultades. Soy testigo de que en el trato con los compañeros, Curro no se limitaba a salvar las formas con un simple saludo de pasillo. Conservo en la memoria un problema legal que nos afectó a varios profesores de la Facultad, allá por el año 1983. No sé cómo se enteró, pero acudió a verme y nos puso en contacto con su marido, el abogado Francisco Porto Mella. Acudimos a verle y, gracias a sus orientaciones, todo se resolvió favorablemente.

No fue la única ocasión en que pude compro-bar el buen hacer profesional y la caballerosidad de Francisco Porto Mella. Nada más normal que el aprecio y la estima que sentía por Curro se extendieran también a la persona de su marido y, finalmente, a su hija, Rosario Porto Ortega. Fue ella la primera que me pidió que escribiese estas líneas en recuerdo de su madre.

Como decano de la Facultad desde el año 1996 tuve la oportunidad de conocer más y me-jor a mis compañeros de centro. En más de un acto académico solemne, en que era obligada mi presencia en el Salón Noble de Fonseca, coincidí con la profesora Ortega Romero, ataviada con traje académico. Recuerdo una ocasión en que se me acercó y me dijo: “Quiero tener una foto con mi decano”. Socorro estaba ya en los últimos años de su vida académica en un claustro de pro-fesores todavía hoy mayoritariamente masculino. No debió de ser nada fácil abrirse brillantemente camino desde que se licenciara en 1954.

Todavía hoy no sé exactamente que pudo pa-sar por su cabeza durante su último curso acadé-mico. Es costumbre en nuestra Facultad expresar el reconocimiento de los compañeros con un

Page 14: fonseca 32 (marzo 2012)

14

María do Socorro Dolores Ortega Romero, como quería que fi gurase o seu nome en calquera publicación era, para os que compartimos con ela ilusións e inquedanzas, simplemente Curro. Dicir Curro na Facultade de Filosofía e Letras, hoxe de Xeografía e Historia, ou en insti-tucións como o Instituto Padre Sarmiento de Estudios Gallegos, ou a Real Academia Gallega de Bellas Artes abondaba para saber a quen nos referiamos. Era, neste sentido, un epígono dos vellos Mestres da Minerva Compostelana coñecidos polo seu nome precedido do perenne “don”, ou por un dos seus apelidos. Quen pasamos pola Universidade de Santiago na segunda me-tade do século XX temos ampla experiencia ao respecto, polo que sobran os exemplos.

Ese recoñecemento lográrao a profesora Ortega co seu proverbial entusiasmo e, sobre todo, coa súa bondade. Sempre tiña un sorriso, un xesto e unha palabra ama-bles para os seus compañeiros e alumnos así como axeitada ás circunstancias que os rodeaban. Esta e unha vitalidade inesgota-ble eran as bases da súa popularidade. Por iso o seu repentino falecemento o once de decembro de 2011 produciu unha indes-critible incredulidade e estupor.

Habitualmente da profesora Ortega való-ranse os seus moitos anos de docencia na Universidade compostelá, onde impartiu Historia da Arte, de maneira ininterrumpida, entre 1960 e 2002. Ao longo de corenta e dous cursos aca-démicos os seus alumnos foron milleiros e todos, mesmo aos que a materia se lles fi xo máis costa arriba, a lembran con afecto. A propia Universi-dade de Santiago, tan esquiva á hora de recoñecer os servizos que se lle prestan, impúxolle a súa Medalla de ouro.

Pero a vitalidade de Curro non se cinguiu ás aulas, nin ao seu despacho universitario, senón que se expandiu a outros ámbitos. Nun primeiro momento ao Instituto Padre Sarmiento de Estudios Gallegos, vinculado ao CSIC, no que participou activamente na súa sección de historia e historio-

grafía da arte en Galicia, en particular ao que se desenvolveu en Santiago durante o século XVIII. Máis tarde o recoñecemento veu do mundo das academias. Foi nomeada académica corres-pondiente da Real Academia de Santa Isabel de Hungría, con sede en Sevilla; en 1989, a Real Academia Gallega de Belas Artes, de Nosa Señora do Rosario tamén a sumou aos seus académicos correspondentes, realizando as tarefas que se lle encomendaban con extraordinario interese e entusiasmo. Era rara a sesión á que non acudía, sempre por causas xustifi cadas. Participaba de maneira activa nos debates, interésabase polas tarefas académicas permanentemente e sempre estaba disposta a colaborar.

Curro na Real Academia Galega de Belas Artes de Nosa Señora do Rosario

(Foto Xurxo Lobato, Archivo Real Academia Gallega de Bellas Artes)

Page 15: fonseca 32 (marzo 2012)

15

O seu interese e entusiasmo propiciou que, cando houbo vacante na sección de “Expertos nas Artes”, fora proposta, como prescriben os estatutos da institución, para cubrir a praza que ocupara don Domingo García Sabell. O plenario da Real Academia Gallega de Belas Artes elixiouna, nunha das reunións de fi nais de 2004, como académica de número desa sección. Tras a súa aceptación ini-ciáronse os trámites estatutarios para o seu ingre-so. A solemne sesión pública na que a presidenta da Academia, doña Mercedes Goicoa Fernández, lle impuso a medalla corporativa tivo lugar, sig-nifi cativamente, no paraninfo da Universidade de Santiago o once de febreiro de 2005. Ao inicio do seu discurso de ingreso: “Proxecto para a igrexa da nova parroquia que se pretendeu escindir da de Santa María a Real de Sar, no último tercio do século XVIII” a nova académica facía un sucinto e emotivo percorrido vital: “Toda a miña vida afectiva e profesional, tanto investigadora como docente, está fortemente vinculada a Compostela -aínda que nacín en Arteixo-…Esta é a causa pola que solicitei a Academia que este acto tivese lugar nesta cidade. Por iso quero expresar o meu agra-decemento á Presidenta… extensiva ó Decano da Facultade de Xeografía e Historia, pola cesión deste incomparable Paraninfo; salón para min cheo de lembranzas”. Contestoulle don Ramón Yzquierdo Perrín, da sección de arquitectura, para darlle a benvida á Academia.

No seu discurso abordou Socorro Ortega un descoñecido tema da historia compostelá

do século XVIII, a segregación dunha parte do territorio da parroquia de santa María de Sar para dar orixe a unha nova freiría que, en honra do monarca que rexía os destinos de España, se poría baixo a advocación de san Carlos. O novo templo proxectárono Juan López Freire, recoñe-cido e prolífi co arquitecto do Santiago de entón, e Ramón Pérez Monroy, activo entre fi nais do século XVIII e os primeiros anos do XIX. A nova parroquia levantaríase na Porta do Camiño e, se se levara a cabo, o urbanismo da zona sería diferente ao actual.

Se cando Curro era académica correspondente sempre estivo disposta a colaborar nos traballos e intervencións que se realizaban dende a Real Aca-demia Galega de Belas Artes, tras o seu ingreso como académica de número ese afán acrecentou-se. Rara era a sesión académica á que faltaba e na que non propuña algunha actuación tanto para felicitar intervencións axeitadas no noso patri-monio histórico-artístico, coma para denunciar o abandono, riscos e defi ciencias que presentaban outras obras.

A escolla do paraninfo da Universidade de San-tiago, sito no edifi cio que alberga a Facultade na que estudou a súa carreira e desesenvolveu o seu maxisterio como marco para o seu ingreso na Real Academia Galega de Belas Artes non foi acciden-tal, senón unir a súa vida vocacional e profesional coas súas máis profundas vivencias. Santiago, a súa Universidade, a súa familia e a Academia foron os vectores da intensa vida de Curro Ortega.

Curro en la Real Academia Gallega de Bellas Artes de Nuestra Señora del Rosario

María del Socorro Dolores Ortega Romero, como quería que fi gurase su nombre en cualquier publicación era, para quienes compartimos con ella ilusiones e inquietudes, simplemente Curro. Decir Curro en la facultad de Filosofía y Letras, hoy de Geografía e Historia, o en instituciones como el Instituto Padre Sarmiento de Estudios Gallegos, o la Real Academia Gallega de Bellas Artes bastaba para saber a quién nos referíamos. Era, en este sentido, un epígono de los viejos Maestros de la Minerva Compostelana conocidos por su nombre precedido del perenne “don”, o por uno de sus

apellidos. Quienes pasamos por la Universidad de Santiago en la segunda mitad del siglo XX tenemos amplia experiencia al respecto, por lo que huelgan los ejemplos.

Ese reconocimiento lo había logrado la profe-sora Ortega con su proverbial entusiasmo y, sobre todo, con su bondad. Siempre tenía una sonrisa, un gesto y una palabra amables para sus compañeros y alumnos así como adecuada a las circunstancias que les rodeaban. Ésta y una vitalidad inagotable eran las bases de su popularidad. Por ello su repentino fallecimiento el once de diciembre de

Page 16: fonseca 32 (marzo 2012)

16

2011 produjo una indescriptible incredulidad y estupor.

Habitualmente de la profesora Ortega se valoran sus muchos años de docencia en la Universidad compostelana, donde impartió Historia del Arte, de manera ininterrumpida, entre 1960 y 2002. A lo largo de curenta y dos cursos académicos sus alum-nos fueron millares y todos, incluso a quienes la materia se les hizo más cuesta arriba, la recuerdan con afecto. La propia Universidad de Santiago, tan esquiva a la hora de reconocer los servicios que se le prestan, le impuso su Medalla de oro.

Pero la vitalidad de Curro no se circunscribió a las aulas, ni a su despacho universitario, sino que se expandió a otros ámbitos. En un primer momento al Instituto Padre Sarmiento de Estudios Gallegos, vinculado al CSIC, en el que participó activamente en su sección de historia e historiografía del arte en Galicia, en particular al que se desarrolló en Santiago durante el siglo XVIII. Más tarde el reco-nocimiento vino del mundo de las academias. Fue nombrada académica correspondiente de la Real Academia de Santa Isabel de Hungría, con sede en Sevilla; en 1989, la Real Academia Gallega de Bellas Artes, de Nuestra Señora del Rosario tam-bién la sumó a sus académicos correspondientes, realizando las tareas que se le encomendaban con extraordinario interés y entusiasmo. Era rara la sesión a la que no acudía, siempre por causas justificadas. Participaba de manera activa en los debates, se interesaba por las tareas académicas permanentemente y siempre estaba dispuesta a colaborar.

Su interés y entusiasmo propició que, cuando hubo vacante en la sección de “Expertos en las Artes”, fuera propuesta, como prescriben los es-tatutos de la institución, para cubrir la plaza que había ocupado don Domingo García Sabell. El plenario de la Real Academia Gallega de Bellas Artes la eligió, en una de las reuniones de finales de 2004, como académico de número de dicha sección. Tras su aceptación se iniciaron los trámi-tes estatutarios para su ingreso. La solemne sesión pública en la que la presidenta de la Academia, doña Mercedes Goicoa Fernández, le impuso la medalla corporativa tuvo lugar, significativamente, en el paraninfo de la Universidad de Santiago el once de febrero de 2005. Al inicio de su discur-so de ingreso: “Proxecto para a igrexa da nova parroquia que se pretendeu escindir da de Santa María a Real de Sar, no último tercio do século

XVIII” la nueva académica hacía un sucinto y emotivo recorrido vital: “Toda a miña vida afectiva e profesional, tanto investigadora como docente, está fortemente vinculada a Compostela -aínda que nacín en Arteixo-…Esta é a causa pola que solicitei a Academia que este acto tivese lugar nesta cidade. Por iso quero expresar o meu agra-decemento á Presidenta… extensiva ó Decano da Facultade de Xeografía e Historia, pola cesión deste incomparable Paraninfo; salón para min cheo de lembranzas”. Le contestó don Ramón Yzquierdo Perrín, de la sección de arquitectura, para darle la bienvenida a la Academia.

En su discurso abordó Socorro Ortega un desco-nocido tema de la historia compostelana del siglo XVIII, la segregación de una parte del territorio de la parroquia de santa María de Sar para dar origen a una nueva feligresía que, en honor del monarca que regía los destinos de España, se pondría bajo la advocación de san Carlos. El nuevo templo lo proyectaron Juan López Freire, reconocido y prolí-fico arquitecto del Santiago de entonces, y Ramón Pérez Monroy, activo entre los finales del XVIII y los primeros años del XIX. La nueva parroquia se levantaría en la Puerta del Camino y, si se hubiera llevado a cabo, el urbanismo de la zona sería diferente al actual.

Si cuando Curro era académico correspon-diente siempre estuvo dispuesta a colaborar en los trabajos e intervenciones que se realizaban desde la Real Academia Gallega de Bellas Artes, tras su ingreso como académico de número ese afán se acrecentó. Rara era la sesión académica a la que faltaba y en la que no proponía alguna actuación tanto para felicitar intervenciones adecuadas en nuestro patrimonio histórico-artístico, como para denunciar el abandono, riesgos y deficiencias que presentaban otras obras.

La elección del paraninfo de la Universidad de Santiago, situado en el edificio que alberga la fa-cultad en la que estudió su carrera y desarrolló su magisterio como marco para su ingreso en la Real Academia Gallega de Bellas Artes no fue acciden-tal, sino un unir su vida vocacional y profesional con sus más profundas vivencias. Santiago, su Universidad, su familia y la Academia fueron los vectores de la intensa vida de Curro Ortega.

Ramón Yzquierdo Perrín(Miembro de número por la sección

de Arquitectura)

Page 17: fonseca 32 (marzo 2012)

17

Juan Francisco Beltrán Gutiérrez(Historiador da Arte)

Tres días antes de morrer chamoume a primeira hora da tarde á miña casa de Mera en A Coru-ña. Quería felicitarme por ter sido o gañador do concurso de Relatos da Asociación, pero había algo máis, trataba de visualizarme. A miña face escapábaselle, a face dun antigo alumno que lle mandaba lembranzas, sempre que tiña ocasión, por medio de Inés e lle contaba algunha anécdota doutro tempo.

Faleille dos anos nos que, cada un na súa trincheira, ela profesora, eu estudante, loitamos para que non fose derribado o edifi cio Castromil e lembreille que, cando sucedeu o inevitable, me comentado que se levara unha lembranza a Montouto. “Creo –díxenlle– que nun capitel…” “Non –respondeume rindo– unha lámpara” “Que boa memoria tes! Xa te recoñecerei cando che entreguemos o premio”.

E non vai poder ser. E sinto unha profunda con-goxa porque se fose e non puidese visualizarme e recoñecerme.

Pepa Cerviño(Catedrática de Historia da Arte)Na miña lembranza, sempre.

Antes de tratar persoalmente a Dona María do Socorro Ortega Romero, xa sabía por outros estudantes de cursos superiores ao meu que era unha persoa coa que se podía dialogar, porque durante as folgas universitarias dos anos 68-70 se portara moi ben, cambiando as datas dos exames e axudando aos alumnos represaliados. Máis tarde cando foi a miña profesora na especialidade de Historia da Arte, descubrín un ser excepcional e irrepetible, unha muller de ideas avanzadas, independente, moi agarimosa e sensible, sempre disposta a axudarche en calquera problema tanto a nivel académico coma persoal.

Presentouma un compañeiro, José Manuel López Vázquez, nun exame fi nal de cuarto curso dicíndolle: “Curro, aquí tes a Pepa Cerviño, que é de Corcubión” (a súa nai era oriúnda desa lo-calidade). Ao ano seguinte esa circunstancia deu

lugar a unha maior comunicación dado que as nosas familias non só se apreciaban moito senón que tamén compartiran grandes sufrimentos por defender os ideais republicanos. Ao fi nalizar a carreira converteuse nunha marabillosa amiga e na directora da miña Tese.

Sempre preocupada polos seus alumnos interesábase polas súas traxectorias despois de abandonar as aulas e continuaba axudándote se era necesario, cos seus consellos e mesmo proporcionándoche os seus propios materiais de traballo. Lembro con emoción as súas palabras na presentación dun dos meus vídeos artísticos na sede cultural da Caixa de Aforros en Compostela.

Familia, ensino e amigos eran os motores da súa vida, e transmitíanos a todos eses valores. Dotada dunha gran sensibilidade sofría moitísimo diante calquera inxustiza. Era unha adiantada ao seu tempo xa que nas súas aulas se desenvolvía o Plan Boloña antes de que se implantara, tutelando os traballos con gran dedicación. O seu recoñeci-do coñecemento do Barroco galego trasmitíao con paixón a todos os que asistiamos ás súas aulas, sempre aderezadas con algunha historia persoal moi esclarecedora nunha Universidade cunha ampla nómina de catedráticos. Foi un exemplo e modelo de xenerosidade nunha Facultade que non se caracterizaba por iso. A súa casa sempre estaba aberta aos seus alumnos que eran acollidos con gran cariño por toda a súa familia, ao igual que os seus amigos, quen ante a súa chamada non dubidaban en axudarte.

Grazas Curro, por ter sido a miña profesora e a miña amiga.

Recanto dos Antigos Alumnos e Amigos da USC / Rincón de los Antiguos Alumnos y Amigos de la USC

Lembrando a Curro

Page 18: fonseca 32 (marzo 2012)

18

Recanto dos Antigos Alumnos e Amigos da USC / Rincón de los Antiguos Alumnos y Amigos de la USC

Sempre estará na miña lembranza e na de todos os que dunha forma ou outra tivemos o pracer de coñecela, o feito de compartir cousas, de gozar do seu afecto e amizade... Por iso, porque estás no corazón de moitas persoas sempre estarás viva, ¡ata logo!

Aurora Marco López(Catedrática de Escola Universitaria)Mª del Socorro Ortega na lembranza

Se tiver que evocar lembranzas e nomes daquela etapa de comezos dos 70 en que o profesorado de Filosofía e Letras compartimos edificio co de Xeo-grafía e Historia, a imaxe de Curro Ortega é unha das que salienta na miña acordanza. Foi cando a coñecín e, desde o primeiro momento, anoáronse uns lazos amistosos, que se reforzaron co paso dos anos, aos que só puxo fin a súa prematura morte. Cando marchei daquel edificio a outra ubicación, a relación con ela non variou. Docente e investiga-dora –a arte compostelá e os aspectos urbanísticos da cidade son parte importante desta faceta– con nós estivo no Simposio Muller e Cultura, en 1992, para nos ilustrar sobre Carmen Corredoira e Dolores Díaz Baliño. A ela acudín nos últimos anos para me informar sobre temas de Memoria Histórica. E foi, como sempre, amábel, xenerosa, entregada: abriume o seu arquivo e informoume sobre a súa tía, a mestra Mercedes Romero Abella, asasinada en 1936. “Auroriña, avísame e conta conmigo, se queres, cando organices actividades sobre mulleres”. Xa non houbo tempo. Levouna o machado da morte cando aínda tiña moito por facer. E deixounos un gran baleiro.

As rúas compostelás, os espazos culturais e académicos conservan a súa pegada e desde decembro de 2011, estou certa, choran a súa au-sencia: en exposicións, en actos de graduación, en conferencias, en inauguracións, na organización de visitas culturais, na impartición de cursos, como o dedicado ao Camiño de Santiago no de-rradeiro verán da súa vida; na teima por fomentar a amizade entre os ex–alumnos e ex–alumnas da USC, no interese por conectar a universidade coa sociedade… Alí estaba a profesora, a investigado-ra, a Presidenta da Asociación de Antigos Alumnos e Amigos da USC, a amiga, sempre co sorriso na expresión, os ollos faladores, a fala apresurada e

María Curro Ferro(Ex-bolseira da Asociación de Antigos Alumnos e Amigos da USC)

Simpática, alegre, graciosa. Así era Socorro. Sempre que a vía aparecer pola oficina da Asocia-ción pensaba: eu cando teña os seus anos quero ser así, chea de vitalidade e sempre animada. Traballar con ela foi un verdadeiro pracer. Así permanecerá nos meus pensamentos.

Mª Dolores Liaño Pedreira(Arquiveira-Bibliotecaria da Deputación Provincial de A Coruña)En lembranza de Curro Ortega Romero

Con estas liñas quero facer a miña pequena homenaxe a unha boa profesora e amiga, Curro Ortega. Moitas lembranzas veñen á miña memo-ria, anécdotas e historias que compartimos.

A miña relación con ela foi longa, remóntase á miña época de estudante en historia da arte en Santiago, onde a tiven de profesora diversos anos e coa que fixemos unha divertida e rocambolesca viaxe de fin de carreira a Grecia.

Daquel período quedan moitas anécdotas que ata hai ben pouco nos facían rir e entrañables lembranzas evocadas con nostalxia.

Como non podía ser doutra maneira, se teño que repasar a miña amizade con ela teño que falar de arte e do seu interese por coleccionar. Lembro a primeira vez que entrei na súa casa e me sorprendeu a cantidade de obras de arte que enchían as paredes e o chan, apenas había espazo para se mover, e ela sorrindo, ante a miña face de asombro, exclamou “dentro de los armarios guardo un montón de obras más”.

Outra gran vocación súa, a docencia, acaparou gran parte da súa vida. A súa espontaneidade e simpatía natural facían que conectase sempre cos alumnos.

Terminada a miña carreira tiven distintos des-tinos, aínda que sempre nos mantivemos en con-tacto e continuamos colaborando e acrecentando a nosa amizade ata o final.

Eran moitos os trazos principais do carácter de Curro: unha gran vitalidade e optimismo e un humor socarrón e trasgresor que a min me encan-taba, pero o que máis me chamaba a atención era o seu profundo interese pola vida.

Page 19: fonseca 32 (marzo 2012)

19

Recanto dos Antigos Alumnos e Amigos da USC / Rincón de los Antiguos Alumnos y Amigos de la USC

os brazos abertos para a aperta fraternal. Agora ese abrazo continúa coa súa filla, Rosario Porto Ortega.

Carlos Pajares(Catedrático de Física de Partículas da USC)

Coñecín á profesora Socorro Ortega durante os últimos trinta años.

A miña lembranza dela é a dunha persoa que sempre trasmitía ilusión e alegría, sempre cunha suave ironía e aberta a facer o ben e axudar a xente.

Quixo sempre a súa Universidade e por iso ade-mais das súas tarefas como profesora implicouse a fondo en diversos proxectos, entre outros partici-par e presidir a Asociación de Antigos Alumnos e Amigos da USC.

Ao longo de 15 anos tiven a sorte de vela e falar con ela practicamente todos os xoves nos concertos de música clásica onde a súa butaca de abono estaba xusto diante da miña. Desta maneira puiden apreciar mellor a súa humanidade falando moitas veces do divino e do humano e consta-tando que a súa maneira de ver as cousas tiña ao mesmo tempo sentido común e orixinalidade e moitas veces afastada de comúns convencionalis-mos. Nesas conversas ela amosaba dunha maneira natural simpatía, quizais porque a tiña dentro.

Por isto e pola súa humanidade, a miña lem-branza e ollada cara a ela sempre será de agrade-cemento.

X. Paulo Rodríguez Domínguez(Director do Teatro Rosalía Castro)Curro

Con silandeiro silencio irrompeu na miña vida, sen previo aviso marchou para non ser esquecida. Pensamos sempre na quintaesencia das relacións humanas e ao final o único, o universal, o que resta sempiternamente é a impronta que estas nos deixan do vivido, do compartido e da súa calidade humana, e disto Curro, así quería/esixía que lle chamara, tiña moito. Por momentos resul-taba indiscreta, porque preguntaba, preguntaba sen pudor, mais tamén compartía e explicaba a súa parte. Sabíase curiosa, coma unha nena que

aínda lle quedan todos os pasos para percorrer o mundo, esculcando, preguntando, procurando sempre novas cousas. Compartimos música, arte, teatro, danza… mais tamén nos atopamos na rei-vindicación, na manifestación e na reclamación de xustiza social.

Sempre prometía unha visita con tempo, unha visita que nunca chegou, e supoño que nunca chegaría, pois dos breves encontros no hall do Auditorio de Galicia, na rúa, nas pequeñas expli-cacións sobre os pares de columnas salomónicas labradas en pedra da fachada da Igrexa de santa María a Real de Entrimo (“únicas en Galicia”, di-cía), da que ela sabía moito e á que a min me une a vida e a familia, foise tecendo unha relación chea de tenrura, de fugaces e intensos encontros nos que nos recoñecemos e nos descubrimos amigos.

Faise difícil pensar en Curro sen que veña ao maxín o seu sorriso e a intensidade da súa mirada cómplice e, sobre todo, a súa infatigable cobiza por ir, por participar, por saber algo máis, e detrás dela a súa filla, a súa netiña e o seu inseparable compañeiro.

Curro, grazas por vir, grazas por estar, grazas por quedar….

“Se vas emprender a viaxe cara a Ítaca,pide que a túa viaxe sexa longa,

rica en experiencias, en coñecemento”ÍTACA, Kavafis (1911)

Inés Toca Carús(Xestora técnica da Asociación de Antigos Alumnos e Amigos da USC)Querida Presidenta.

Non quería deixar de aproveitar esta oportuni-dade para resaltar o espírito dinámico e entusiasta da miña querida xefa, que chegaba á oficina, sempre un pouco máis tarde da hora acordada e despois dicíame “Inesiña, es que me encontré con una amiga y he estado charlando un rato”.

Tamén quería transmitirvos a súa gran preocu-pación por ampliar o capital social da nosa enti-dade realizando campañas de captación de socios “face to face” que lograban bos resultados, pois contaba con grandes dotes de persuasión dada a súa alegría e forza vital.

Page 20: fonseca 32 (marzo 2012)

20

En resumo, resultou moi agradable traballar con ela e sempre a lembrarei con gran cariño.

Helena Villar Janeiro(Escritora e ex-directora da Fundación Rosalía de Castro)DOS MEUS PASEOS CON SOCORRO

Teño dous lugares para pasear con Socorro Ortega por Santiago. Un, percorrendo os soportais da Rúa Nova polo lado en que as casas levan nú-meros impares. Ao chegar ao 23 recordamos, cada paseo unha vez, como nos coñecimos no primeiro andar da casa que leva o número roubado do portalón. Alí traballaba polo ano 1976 un grupo de mozas e mozos facendo a Gran Enciclopedia Gallega, na que a profesora Ortega colaboraba como experta no barroco compostelano e eu tiña o meu amor recén estreado laborando na redacción. Lembramos, paradas onda a entrada, o ambiente de ilusión contaxiosa que se conrrespondía coa xuventude, a de todos nós, e coas esperanzas colectivas que alumaban o fi nal do franquismo. E tamén que axiña pasa o tempo aos nosos anos de agora, tanto que todo parece ter ocorrido como quen di antonte. Este é un paseo no que eu levo a voz cantante porque aquela época marcou moito a miña vida de recén chegada e Socorro estaba xa asentada na cidade.

O outro paseo é pola Virxe da Cerca, dende o edifi cio da Compañía de María, onde a santa se alberga en hornacina, ata a Porta do Camiño. Neste pequeno itinerario pasamos por diante da miña morada na época á que aludo máis arriba, o baixo da casa número 11, hoxe ben restaurada. Non paramos aquí. Para ela non ten signifi cado e eu non quero roubarlle o tempo á profesora que estudou o proxecto para a igrexa da nova parro-quia que se escindiría de Santa María a Real de Sar no último tercio de século XVIII, división que non se chegou a producir. A obra erixiríase por onde queda a Porta do Camiño. Socorro emociónase re-cordando un edifi cio que nunca existiu pero coñe-ce ben. A extramuros da vella Compostela, son eu a que permanezo máis silenciosa para aprender da profesora locuaz que me fai ver no aire un edifi cio virtual que substitúe momentaneamente as casas achegadas á rúa de San Pedro.

Nun e noutro camiño, despedímonos sempre dedicando os minutiños fi nais ao común amor a Rosalía. E vaime dando conta do ben que Asun-ta, a netiña amada, aprende os poemas que lle ensina para que non se perda a cadea amorosa coa escritora que herdou de súa nai. Rosario, ou Charín, está sempre con nós as dúas, silenciosa e prudente, sen se facer notar, tanto que ata pode pasar desapercibida. Pero Rosario é a benquerida lazada que máis nos une.

Recanto dos Antigos Alumnos e Amigos da USC / Rincón de los Antiguos Alumnos y Amigos de la USC

Recordando a Curro

Juan Francisco Beltrán Gutiérrez(Historiador de Arte)

Tres días antes de morir llamó a primera hora de la tarde a mi casa de Mera en A Coruña. Quería felicitarme por haber sido el ganador del concurso de Relatos de la Asociación, pero había algo más, trataba de visualizarme. Mi rostro se le escapaba, el rostro de un antiguo alumno que le mandaba re-cuerdos, siempre que tenía ocasión, por medio de Inés y le contaba alguna anécdota de otro tiempo.

Le hablé de los años en que, cada uno en su trinchera, ella profesora, yo estudiante, luchamos para que no fuese derribado el edifi cio Castromil y le recordé que, cuando sucedió lo inevitable, me había comentado que se había llevado un recuerdo

a Montouto. “Creo -le dije- que en un capitel…” “No –me respondió riendo- una lámpara” “¡Qué buena memoria tienes! Bueno, ya te reconoceré cuando te entreguemos el premio”.

Y no va a poder ser. Y siento una profunda congoja porque se haya ido y no haya podido visualizarme y reconocerme.

Pepa Cerviño(Catedrática de Historia del Arte)En mi recuerdo, siempre.

Antes de tratar personalmente a Dña. María del Socorro Ortega Romero, ya sabía por otros estudiantes de cursos superiores al mío que era una persona con la que se podía dialogar, porque

Page 21: fonseca 32 (marzo 2012)

21

durante las huelgas universitarias de los años 68-70 se había portado muy bien, cambiando las fechas de los exámenes y ayudando a los alumnos represaliados. Más tarde cuando fue mi profesora en la especialidad de Historia del Arte, descubrí a un ser excepcional e irrepetible, a una mujer de ideas avanzadas, independiente, muy cariñosa y sensible, siempre dispuesta a ayudarte ante cualquier problema tanto a nivel académico como personal.

Me la presentó un compañero, José Manuel Ló-pez Vázquez, en un examen final de cuarto curso diciéndole: “Curro, aquí tienes a Pepa Cerviño, que es de Corcubión” (su madre era oriunda de esa localidad). Al año siguiente esa circunstancia dio lugar a una mayor comunicación dado que nuestras familias no sólo se apreciaban mucho si no que también compartieran grandes sufrimientos por defender los ideales republicanos. Al finalizar la carrera se convirtió en una maravillosa amiga y en la directora de mi Tesis.

Siempre preocupada por sus alumnos se intere-saba por su trayectoria después de abandonar las aulas y continuaba ayudándote si era necesario, con sus consejos e incluso proporcionándote sus propios materiales de trabajo. Recuerdo con emo-ción sus palabras en la presentación de uno de mis videos artísticos en la sede cultural de la Caja de Ahorros en Compostela.

Familia, enseñanza y amigos, eran los motores de su vida, y nos transmitía a todos esos valores. Dotada de una gran sensibilidad sufría muchísimo ante cualquier injusticia. Era una adelantada a su tiempo ya que en sus aulas se desarrollaba el Plan Bolonia antes de que se implantara, tutelando los trabajos con gran dedicación. Su reconocido co-nocimiento del Barroco gallego lo trasmitía con pasión a todos los que asistíamos a sus clases, siempre aderezadas con alguna historia personal muy esclarecedora en una Universidad con una amplia nómina de catedráticos. Fue un ejemplo y modelo de generosidad en una Facultad que no se caracterizaba por ello. Su casa siempre estaba abierta a sus alumnos que eran acogidos con gran cariño por toda la familia, al igual que sus amigos, quienes ante su llamada no dudaban en ayudarte.

Gracias Curro, por haber sido mi profesora y mi amiga.

María Curro Ferro(Ex-becaria de la Asociación de Antigos Alumnos e Amigos de la USC)

Simpática, alegre, graciosa. Así era Socorro. Siempre que la veía aparecer por la oficina de la Asociación pensaba: yo cuando tenga sus años quiero ser así, llena de vitalidad y siempre anima-da. Trabajar con ella fue un verdadero placer. Así permanecerá en mis pensamientos.

Mª Dolores Liaño Pedreira(Archivera-Bibliotecaria de la Diputación Provin-cial de A Coruña)En recuerdo de Curro Ortega Romero

Con estas líneas quiero hacerle mi pequeño homenaje a una buena profesora y amiga, Curro Ortega. Muchos recuerdos vienen a mi memoria, anécdotas e historias que compartimos.

Mi relación con ella fue larga, se remonta a mi época de estudiante en historia del arte en Santia-go, donde la tuve de profesora diversos años y con la que hicimos un divertido y rocambolesco viaje de fin de carrera a Grecia.

De aquel período quedan muchas anécdotas que hasta hace bien poco nos hacían reír y entra-ñables recuerdos evocados con nostalgia.

Como no podía ser de otra manera, si tengo que repasar mi amistad con ella tengo que hablar de arte y de su interés por coleccionar. Recuerdo la primera vez que entré en su casa y me sorpren-dió la cantidad de obras de arte que llenaban las paredes y el suelo, apenas había espacio para moverse, y ella sonriendo, ante mi cara de asom-bro, exclamó “dentro de los armarios guardo un montón de obras más”.

Su otra gran vocación, la docencia, acaparó gran parte de su vida. Su espontaneidad y simpatía natural hacían que conectase siempre con los alumnos.

Terminada mi carrera tuve distintos destinos, aunque siempre nos mantuvimos en contacto y continuamos colaborando y acrecentando nuestra amistad hasta el final.

Eran muchos los rasgos principales del carácter de Curro: una gran vitalidad y optimismo y un hu-mor socarrón y trasgresor que a mí me encantaba, pero lo que más me llamaba la atención era su profundo interés por la vida.

Recanto dos Antigos Alumnos e Amigos da USC / Rincón de los Antiguos Alumnos y Amigos de la USC

Page 22: fonseca 32 (marzo 2012)

22

Recanto dos Antigos Alumnos e Amigos da USC / Rincón de los Antiguos Alumnos y Amigos de la USC

Siempre estará en mi recuerdo y en el de todos los que de una forma u otra hemos tenido el placer de conocerla, de compartir cosas, de gozar de su afecto y amistad... Por eso, porque estás en el corazón de muchas personas siempre estarás viva, ¡hasta luego!

Aurora Marco López(Catedrática de Escola Universitaria)

Si tuviera que evocar recuerdos y nombres de aquella etapa de comienzos de los 70 en que el pro-fesorado de Filosofía y Letras compartimos edificio con el de Geografía e Historia, la imagen de Curro Ortega es una de las que destaca en mi recuerdo. Fue cuando la conocí y, desde el primer momento, se crearon unos lazos amistosos, que se reforzaron con el paso de los años, a los que sólo puso fin su prematura muerte. Cuando me marché de aquel edificio a otra ubicación, la relación con ella no va-rió. Docente y investigadora –el arte compostelano y los aspectos urbanísticos de la ciudad son parte importante de esta faceta– estuvo con nosotros en el Simposio Muller e Cultura, en 1992, para ilustrarnos sobre Carmen Corredoira y Dolores Díaz Baliño. A ella acudí en los últimos años para informarme sobre temas de Memoria Histórica. Y fue, como siempre, amable, generosa, entregada: me abrió su archivo y me informó sobre su tía, la maestra Mercedes Rome-ro Abella, asesinada en 1936. “Auroriña, avísame e conta conmigo, se queres, cando organices activida-des sobre mulleres”. Ya no hubo tiempo. La llevó el machado de la muerte cuando aún tenía mucho por hacer. Y nos dejó un gran vacío.

Las calles compostelanas, los espacios culturales y académicos conservan su huella y desde diciem-bre de 2011, estoy segura, lloran su ausencia: en exposiciones, en actos de graduación, en confe-rencias, en inauguraciones, en la organización de visitas culturales, en la impartición de cursos, como el dedicado al Camino de Santiago en el último verano de su vida; en la fijación por fomentar la amistad entre los ex–alumnos y ex–alumnas de la USC, en el interés por conectar la universidad con la sociedad… Allí estaba la profesora, la investiga-dora, la Presidenta de la Asociación de Antiguos Alumnos y Amigos de la USC, la amiga, siempre con la sonrisa en la expresión, los ojos habladores, el habla apresurado y los brazos abiertos para el abrazo fraternal. Ahora ese abrazo continúa con su hija, Rosario Porto Ortega.

Carlos Pajares(Catedrático de Física de Partículas de la USC)

Conocí a la profesora Socorro Ortega durante los últimos treinta años.

Mi recuerdo de ella es el de una persona que siempre transmitía ilusión, y alegría, siempre con una suave ironía y abierta a hacer el bien y de ayudar a la gente.

Quiso siempre a su Universidad y por eso además de sus tareas como profesora se implicó a fondo en diversos proyectos, entre otros participar y presidir la Asociación de Antiguos Alumnos.

A lo largo de 15 años tuve la suerte de verla y hablar con ella prácticamente todos los jueves en los conciertos de música clásica donde su butaca de abono estaba justo delante de la mía. De esta manera pude apreciar mejor su humanidad ha-blando muchas veces de lo divino y de lo humano y constatando que su manera de ver las cosas tenía al mismo tiempo sentido común y originalidad y muchas veces alejada de comunes convenciona-lismos. En esas conversaciones ella derrochaba de una manera natural simpatía, quizás porque la tenía dentro.

Por esto y por su humanidad, mi recuerdo y mirada hacia ella siempre será de agradecimiento.

X. Paulo Rodríguez Domínguez(Director del Teatro Rosalía Castro)Curro

Con callado silencio irrumpió en mi vida, sin previo aviso marchó para no ser olvidada. Pensa-mos siempre en la quintaesencia de las relaciones humanas y al final lo único, lo universal, lo que resta sempiternamente es la impronta que éstas nos dejan de lo vivido, de lo compartido y de su calidad humana, y de esto Curro, así quería/exigía que le llamara, tenía mucho. Por momentos resul-taba indiscreta, porque preguntaba, preguntaba sin pudor, pero también compartía y explicaba su parte. Se sabía curiosa, como una niña a la que aún le quedan todos los pasos para recorrer el mundo, indagando, preguntando, buscando siempre nuevas cosas. Compartimos música, arte, teatro, danza… pero también nos encontramos en la reivindicación, en la manifestación y en la reclamación de justicia social.

Siempre prometía una visita con tiempo, una visita que nunca llegó, y supongo que nunca lle-

Page 23: fonseca 32 (marzo 2012)

23

Recanto dos Antigos Alumnos e Amigos da USC / Rincón de los Antiguos Alumnos y Amigos de la USC

garía, pues de los breves encuentros en el hall del Auditorio de Galicia, en la calle, en las pequeñas explicaciones sobre los pares de columnas salo-mónicas labradas en piedra de la fachada de la iglesia de santa María la Real de Entrimo (“únicas en Galicia”, decía), de la que ella sabía mucho y a la que a mí me une la vida y la familia, se fue tejiendo una relación llena de ternura, de fugaces e intensos encuentros en los que nos reconocemos y nos descubrimos amigos.

Se hace difícil pensar en Curro sin que venga a la memoria su sonrisa y la intensidad de su mirada cómplice y, sobre todo, su infatigable ansia por ir, por participar, por saber algo más, y detrás de ella su hija, su nietecita y su inseparable compañero.

Curro, gracias por venir, gracias por estar, gra-cias por quedar….

“Si vas a emprender el viaje hacia Ítaca,pide que tu viaje sea largo,

rico en experiencias, en conocimiento”ÍTACA, Kavafis (1911)

Inés Toca Carús(Gestora técnica de la Asociación de Antiguos Alumnos y Amigos de la USC)Querida Presidenta.

No quería dejar de aprovechar esta oportunidad para resaltar el espíritu dinámico y entusiasta de mi querida jefa, que llegaba a la oficina, siempre un poco más tarde de la hora acordada y después me decía “Inesiña, es que me encontré con una amiga y he estado charlando un rato”.

También quería transmitiros su gran preocupa-ción por ampliar el capital social de nuestra enti-dad realizando campañas de captación de socios “face to face” que lograban buenos resultados, pues contaba con grandes dotes de persuasión dada su alegría y fuerza vital.

En resumen, resultó muy agradable trabajar con ella y siempre la recordaré con gran cariño.

Helena Villar Janeiro(Escritora y ex-directora de la Fundación Rosalía de Castro)DE MIS PASEOS CON SOCORRO

Tengo dos lugares para pasear con Socorro Or-tega por Santiago. Uno, recorriendo los soportales de la Rúa Nova por el lado en que las casas llevan

números impares. Al llegar al 23 recordamos, cada paseo una vez, como nos conocimos en el primer piso de la casa que lleva el número robado del portalón. Allí trabajaba sobre el año 1976 un grupo de jóvenes haciendo la Gran Enciclopedia Gallega, en la que la profesora Ortega colaboraba como experta en el barroco compostelano y yo tenía mi amor recién estrenado trabajando en la redacción. Recordamos, paradas junto a la entra-da, el ambiente de ilusión contagiosa que se co-rrespondía con la juventud, la de todos nosotros, y con las esperanzas colectivas que alumbraban el final del franquismo. Y también que pronto pasa el tiempo a nuestros años de ahora, tanto que todo parece haber ocurrido como quien dice anteayer. Este es un paseo en el que yo llevo la voz cantante porque aquella época marcó mucho mi vida de recién llegada y Socorro estaba ya asentada en la ciudad.

El otro paseo es por la Virgen de la Cerca, desde el edificio de la Compañía de María, donde la santa se alberga en hornacina, hasta la Puerta del Camino. En este pequeño itinerario pasamos por delante de mi morada en la época a la que aludo más arriba, el bajo de la casa número 11, hoy bien restaurada. No paramos aquí. Para ella no tiene significado y yo no quiero robarle el tiempo a la profesora que estudió el proyecto para la iglesia de la nueva parroquia que se escindiría de Santa María la Real de Sar en el último tercio del siglo XVIII, división que no se llegó a producir. La obra se erigiría por donde queda la Puerta del Camino. Socorro se emociona recordando un edificio que nunca existió pero conoce bien. Extramuros de la vieja Compostela, soy yo la que permanezco más silenciosa para aprender de la profesora locuaz que me hace ver en el aire un edificio virtual que substituye momentáneamente las casas allegadas a la rúa de San Pedro.

En uno y otro camino, nos despedimos siem-pre dedicando los minutillos finales al común amor a Rosalía. Y me va informando de lo bien que Asunta, su nietecilla amada, aprende los poemas que le enseña para que no se pierda la cadena amorosa con la escritora que heredó de su madre. Rosario, o Charín, está siempre con nosotras dos, silenciosa y prudente, sin hacerse notar, tanto que hasta puede pasar desapercibida. Pero Rosario es la bienquerida lazada que más nos une.

Page 24: fonseca 32 (marzo 2012)

24

Actividades da Asociación / Actividades de la Asociación

Febreiro 2012 / Febrero 2012

Marzo 2012 / Marzo 2012

Membros da Asociación reúnense co alcalde de Santiago, Xerardo Conde RoaO pasado 17 de febreiro, o vicepresidente da Asociación de Antigos Alumnos e Amigos da USC, Ángel Álvarez

Prechous, acompañado da directora da revista Fonseca, Blanca-Ana Roig Rechou, a tesoureira desta institución, Con-cepción Díaz-Fierros Tabernero, e a súa xestora técnica, Inés Toca Carús, reuníronse co alcalde do concello de Santiago, Xerardo Conde Roa. Entre os asuntos a tratar cómpre destacar a colaboración do ente local na promoción conxunta

de todas aquelas actividades culturais que teñan lugar na cidade compostelá colocando un link á web institucional do Concello na páxina web da Asociación.

Deste xeito, materializouse o compromiso adquirido logo da sinatura da Declaración de La Laguna, en xuño de 2012, no marco do XV Encuentro Nacional de Asociaciones de Antiguos Alumnos y Amigos de las Universidades Españolas organizado pola Fede-ración de Asociaciones. Neste documento ponse de manifesto o acordo das nove asociacións asinantes, entre elas a de Antigos Alumnos e Amigos da USC, de divulgar, a través das súas páxinas web e redes sociais, as actividades culturais que se desenvolvan na súa cidade de orixe, nomeada pola UNESCO Patrimonio da

Humanidade.Na xuntanza tamén se abordou a posibilidade de que o Concello de Santiago doe un novo monolito para o Recanto

da Saudade (Campus Vida) tal e como fi xera xa no ano 2007 e o apoio do concello á revista Fonseca.

Miembros de la Asociación se reunen con el alcalde de Santiago, Xerardo Conde RoaEl pasado 17 de febrero, el vicepresidente de la Asociación de Antiguos Alumnos y Amigos de la USC, Ángel Álvarez

Prechous, acompañado de la directora de la revista Fonseca, Blanca-Ana Roig Rechou, la tesorera de esta institución, Concepción Díaz-Fierros Tabernero, y su gestora técnica, Inés Toca Carús, se reunieron con el alcalde del Ayuntamiento de Santiago, Xerardo Conde Roa. Entre los asuntos son de tratar destacó la colaboración del ente local en la promoción conjunta de todas aquellas actividades culturales que tengan lugar en la ciudad compostelana colocando un link a la web institucional del Ayuntamiento en la página web de la Asociación.

De esta forma, se materializó el compromiso adquirido después de la fi rma de la Declaración de La Laguna, en junio de 2012, en el marco del XV Encuentro Nacional de Asociaciones de Antiguos Alumnos y Amigos de las Universidades Españolas organizado por la Federación de Asociaciones. En este documento se pone de manifi esto el acuerdo de las nueve asociaciones fi rmantes, entre ellas la de Antiguos Alumnos y Amigos de la USC, de divulgar, a través de sus páginas web y redes sociales, las actividades culturales que se realicen en su ciudad de origen, nombrada por la UNESCO Patrimonio de la Humanidad.

En la reunión también se abordó la posibilidad de que el ayuntamiento de Santiago done un nuevo monolito para el Recanto da Saudade (Campus Vida) tal como ya hiciera en el año 2007 y el apoyo del Ayuntamiento a la revista Fonseca.

Un grupo de alumnas do Grao en Xornalismo elabora unha proposta dun Plan Estratéxico de Comunicación para a Asociación

Catro alumnas do segundo curso do grao en Xornalismo da Facultade de Ciencias da Comunicación da USC, Miriam Varela Fernández, Matilde Vázquez Peón, Elena Veres Ojea e Beatriz Yañez Castro, elaboraron unha proposta dun Plan Estratéxico de Comunicación para a Asociación en colaboración coa responsable no momento do Gabinete de Comunicación desta institución, Iolanda Fernández Fernández. As alumnas colaboraron neste proxecto no marco práctico da materia “Comunicación Interpersoal e Comunitaria” que imparte o profesor Marcelo Martínez Hermida.

Logo da súa presentación ante a Xunta Directiva, esta agradeceu o esforzo e a dedi-cación das cinco colaboradoras manifestando o interese da Asociación en afondar máis polo miúdo nas propostas presentadas. Deste xeito, os representantes da agrupación salientaron a necesidade de seguir traballando neste eido para mellorar a súa comu-nicación corporativa, interna, externa e a súa relación cos medios de comunicación.

Un grupo de alumnas del Grado en Periodismo elabora una propuesta de un Plan Estratégico de Comunicación para la Asociación

Cuatro alumnas del segundo curso del grado en Periodismo de la Facultad de Ciencias de la Comunicación de la USC, Miriam Varela Fernández, Matilde Vázquez Peón, Elena Veres Ojea y Beatriz Yañez Castro, elaboraron una propuesta de un Plan Estratégico de Comunicación para la Asociación en colaboración con la responsable en aquel momento del Gabinete de Comunicación de esta institución, Iolanda Fernández Fernández. Las alumnas colaboraron en este proyecto en el marco práctico de la materia “Comunicación Interpersonal y Comunitaria” que imparte el profesor Marcelo Martínez Hermida.

Después de su presentación ante la Junta Directiva, esta agradeció el esfuerzo y la dedicación de las cinco colaboradoras manifestando el interés de la Asociación en ahondar con más detalle en las propuestas presentadas. De esta forma, los representantes de la agrupación destacaron la necesidad de seguir trabajando en este ámbito para mejorar su comunicación corporativa, interna, externa y su relación con los medios de comunicación.

Conde Roa amosouse interesado en coñecer mellor a Asociación. FOTO: Concello de Santiago.

As alumnas colaboran na re-dacción do Plan co Gabinete de Comunicación.

Page 25: fonseca 32 (marzo 2012)

25

Actividades da Asociación / Actividades de la Asociación

Xaneiro/Marzo 2012Xaneiro/Marzo 2012

Xaneiro/Marzo 2012Xaneiro/Marzo 2012

Club de Sendeirismo / Club de Senderismo

Dunha ollada / De un vistazo

Percorrendo o Ulla, a Ruta dos Tres Ríos e os arredores do Faro de Cabo HomeNo mes de xaneiro, o Club de Sendeirismo da Asociación retoma a súa actividade pro-

poñendo unha nova ruta mensual que, como vén sendo habitual, contou coa participación dun bo número de socios e socias. O 28 de xaneiro, os participantes percorreron os pouco máis de 13 kms que separan a Ponte de Gundián e a Ponte de Sarandón ao carón do río Ulla ao seu paso polo concello de Vedra. No mes de febreiro, concretamente o sábado 25, os camiñantes coñeceron de primeira man a contorna da Ruta dos Tres Ríos. Así, percorreron os 10 kms que separan a Ponte Baseba –lugar onde se unen os concellos de Touro e Vila de Cruces e atravesan os ríos Ulla, Beseño e Lañas– e a Área Recreativa Ponte Santaia. A última ruta do trimestre desenvolveuse nos arredores do Faro Cabo Home situado na comarca do Morrazo. No transcurso do percorrido, duns 20 kms, os sendeiristas visitaron tamén o Faro de Punta Robaleira emprazado na localidade de Cangas.

Recorriendo el Ulla, la Ruta de los Tres Ríos y los alrededores del Faro de Cabo HomeEn el mes de enero, el Club de Senderismo de la Asociación retoma su actividad propo-

niendo una nueva ruta mensual que, como viene siendo habitual, contó con la participación de un buen número de socios y socias. El 28 de enero, los participantes recorrieron los poco más de 13 kms que separan el Puente de Gundián y el Puente de Sarandón al lado del río Ulla a su paso por el ayuntamiento de Vedra. En el mes de febrero, concretamente el sábado 25, los caminantes conocieron de primera mano el entorno de la Ruta de los Tres Ríos. Así, recorrieron los 10 kms que separan el Puente Baseba –lugar donde se unen los ayuntamientos de Touro y Vila de Cruces y atraviesan los ríos Ulla, Beseño y Lañas– y el Área Recreativa Ponte Santaia. La última ruta del trimestre se desarrolló en los alrededores del Faro Cabo Home situado en la comarca del Morrazo. En el transcurso del recorrido, de unos 20 kms, los senderistas visitaron también el Faro de Punta Robaleira emplazado en la localidad de Cangas.

O Club de Sendeirismo conta cun grupo de seu en Facebook dende co-mezos de ano.

Visita ao CGAC. A Asociación organizou unha visita guiada ao Centro Galego de Arte Contemporánea o pasado 21 de xaneiro. A iniciativa, que tivo unha moi boa acollida, permitiulle aos socios e socias coñecer de primeira man a mostra “Jell Wall. O Sendeiro Sinuoso”. Unha exposición comisariada por Joël Benzakin e organizada polo Centro de Belas Artes de Bruxelas (Bozar).

Visita ás Escavacións e ao Museo da catedral de Santiago. Por primeira vez, os integrantes da Asociación de Antigos Alumnos e Amigos da USC puideron visitar as escavacións arqueolóxicas situadas baixo o brazo sur do cru-ceiro da catedral e a área situada baixo a nave central da mesma. A proposta suscitou tanto interese que, fi nalmente, a organización tivo que programar dúas visitas guiadas, a primeira o venres 3 e a segunda o 10 de febreiro. Un par de semanas despois, outro nutrido grupo de socios e socias participaron nunha nova visita guiada que nesta ocasión percorría as dependencias do Museo da Catedral.

Percorrido polos conventos de clausura da cidade compostelá. No mes de marzo, concretamente o sábado 17, a Asociación organizou unha visita guiada para coñecer máis polo miúdo a arte relixiosa que albergan o convento das Nais Mercedarias, o convento de Santa María de Belvís, o convento de San Domingos de Bonaval e, por último, o convento de Santa Clara. A resposta dos socios foi máis ca satisfactoria.

Visita al CGAC. La Asociación organizó una visita guiada al Centro Galego de Arte Contemporánea el pasado 21 de enero. La iniciativa, que tuvo una muy buena acogida, les permitió a los socios y socias conocer de primera mano la muestra “Jell Wall. O Sendeiro Sinuoso”. Una exposición comisariada por Joël Benzakin y organizada por el Centro de Bellas Artes de Bruselas (Bozar).

Visita a las Excavaciones y al Museo de la catedral de Santiago. Por primera vez, los integrantes de la Asocia-ción de Antiguos Alumnos y Amigos de la USC pudieron visitar las excavaciones arqueológicas situadas bajo el brazo sur del crucero de la Catedral y el área situada bajo la nave central de la misma. La propuesta suscitó tanto interés que, fi nalmente, la organización tuvo que programar dos visitas guiadas, la primera el viernes 3 y la segunda el 10 de febrero. Un par de semanas después, otro nutrido grupo de socios y socias participaron en una nueva visita guiada que en esta ocasión recorría las dependencias del Museo de la Catedral.

Recorrido por los conventos de clausura de la ciudad compostelana. En el mes de marzo, concretamente el sábado 17, la Asociación organizó una visita guiada para conocer más a fondo el arte religioso que albergan el convento de las Madres Mercedarias, el convento de Santa María de Belvís, el convento de San Domingos de Bonaval y, por último, el convento de Santa Clara. La respuesta de los socios fue más que satisfactoria.

Page 26: fonseca 32 (marzo 2012)

26

Publicacións de María do Socorro D. Ortega Romero / Publicaciones de María del Socorro D. Ortega Romero

Cuadernos de estudios gallegosSantiago de Compostela: Instituto Padre Sarmiento de Estudios GallegosTomo XXI, fasc. 631966; pp. 81-101ISSN: 0210-847X

Como consecuencia de los estudios elaborados en su Tesis doctoral, la profesora Ortega tuvo la oportunidad de acceder directamente a fuentes documentales y gráfi cas en las que aborda el origen del Ayuntamiento de Santiago de Compostela.

La planimetría de Lucas Ferro Caaveiro, dada a conocer por primera vez en un estudio científi co, así como las diferentes contingencias que se producen en el proceso de su construcción, nos aproximan a una de las obras emblemáticas de lo que más tarde será el incipiente neoclasicismo compostelano.

“Noticias sobre la construcción del Ayuntamiento de Santiago de Compostela”

En Revista de la Universidad ComplutenseMadrid: Universidad ComplutenseVolumen 22, n.º 851973; pp. 163-188ISSN: 0210-7872

El estudio de este aspecto puntual del urbanismo compostelano constituye uno de los mejores estudios realizados por la profesora Ortega. Gracias a su exhaustiva investigación sobre la antigua alineación de las calles, que aún se conservaba en

tiempos del Barroco, podemos reconstruir el aspecto de la ciudad antes de ser reformada con la pretensión de incrementar la anchura de sus calles, lo que supuso una modifi cación sustancial del trazado primitivo de la Compostela medieval.

“Aspectos urbanísticos del barroco compostelano: voladizosy soportales”

En Historia del arte gallegoJosé M. Vázquez Varela… [et al.]Madrid: Editorial Alhambra, VIII1982; pp. 281-385

Este capítulo forma parte de un manual que en ese momento constituyó uno de los primeros estudios conjuntos del arte gallego que tiene en el período analizado por la profesora Ortega uno de sus hitos culminantes, sobre todo en lo referente a la arquitectura, de la que ella era suma conocedora.

“El Barroco”

Page 27: fonseca 32 (marzo 2012)

27

Publicacións de María do Socorro D. Ortega Romero / Publicaciones de María del Socorro D. Ortega Romero

En Jubilatio: homenaje de la Facultad de Geografía e Historia a los profesores D. Manuel Lucas Álvarez y D. Ángel Rodríguez GonzalezSantiago de Compostela: Universidade, Servicio de Publicacións e Intercambio Científi coVolumen 21987; pp. 653-66884-7191-427-1 (t.II), 84-7191-425-5 (Obra completa)

En este artículo la profesora Ortega da a conocer y analiza en profundidad el pro-yecto que en 1726 el entonces maestro de la catedral, Fernando de Casas, realiza para la ampliación del edifi cio que el Tribunal de la Inquisición pretendía levantar al lado de la fachada de la iglesia de San Martín Pinario, y al que los monjes benedictinos se opusieron.

“Un proyecto de Fernando de Casas para el Tribunal de la Inquisición de Santiago”

En I Congresso Internacional do Barroco: actasPorto: Reitoria da Universidade. Governo Civil do Porto (ed.)II vol.1991; pp. 167-194D.L.: 45590/91

Socorro Ortega, partiendo de la referencia del viaje de Fernando de Casas a Portugal en 1717, documenta y analiza un espacio catedralicio concebido en su día por Domingo de Andrade como sacristía y convertido en tiempos de Casas, bajo el

mecenazgo del arzobispo Monroy, en Capilla del Pilar.

“A propósito del ornato de la capilla del Pilar de la catedral de Santiago: El viaje de Fernando de Casas a Portugal”

En Congreso Nacional de Historia de la Arquitectura y del Arte. “Experiencia y presencia neoclásica”. La Coruña, 9-12 abril 1991Xosé Fernández Fernández (coord.)A Coruña: Universidade da Coruña. Servicio de Publicacións1994; pp. 143-152D.L.: 1994

A partir de un exhaustivo rastreo documental, lo que avala su veracidad histórica y su exacta contextualización, la profesora Ortega aborda uno de tantos proyectos

urbanísticos que por motivos diversos no pudo ser materializado.

“Reformas urbanísticas en la Compostela neoclásica: el proyecto de Cermeño para la plaza de Santa Susana”

Page 28: fonseca 32 (marzo 2012)

28

Publicacións de María do Socorro D. Ortega Romero / Publicaciones de María del Socorro D. Ortega Romero

En Abrente: revista de la Real Academia de Bellas Artes de Nuestra Señora del RosarioLa Coruña: Academia Gallega de Bellas Artes de Nuestra Señora del RosarioN.º 311999; pp. 101-125ISSN: 0212-6117

En este artículo la autora aborda una temática artística muy poco conocida, la pintura religiosa de los más importantes pintores gallegos de la transición del siglo XIX al XX. Arranca de la llamada “generación triunfante”, la de los nacidos en 1870,

que tiene en Sotomayor a su máximo representante, para fi nalizar con la de los que lo hacen en 1930, lo que quiere decir que por estas páginas asoman los nombres de Roberto González Blanco, Corredoira, Juan Luís, Laxeiro, Minguillón, Lugrís y un largo etc.

“Temática religiosa en la pintura gallega del siglo XX”

En PosguerraAntón Pulido Novoa (dir.); fotografía Xulio GilVigo: Nova Galicia EdiciónsVolum VII de Artistas galegos. Pintores, de Carlos del Pulgar (ed.)2000; pp. 102-14184-87755-40-2 (vol. VII); 84-87755-37-2 (Obra completa)

Socorro Ortega, desde su perspectiva de profesora de historiadora del arte, analiza serenamente, sin apasionamiento, la evolución pictórica

de uno de los últimos representantes de la llamada “Escola Galega” y la liga a su vida y a sus vivencias, de ahí que el pintor no le preste mucho interés a lo que está pasando en otras partes del mundo para centrarse en la interpretación de los valores de los hombres y mujeres que habitan las aldeas gallegas.

“Manuel Pesqueira”

A Coruña: Real Academia Galega de Belas Artes de Nosa Señora do Rosario2005; 61 pp.; 24 cm, tapa brandaD.L.: 245-2005

La profesora Ortega se ocupa aquí del proceso de tramitación para la construcción en Compostela de una nueva iglesia parroquial, que resultaría de la escisión de la de Santa María de Sar. La petición se formula en 1773, aunque los informes sobre la nueva delimitación parroquial y su posible ubicación hicieron que el proyecto no fuera presentado hasta 1777 por los maestros Juan López Freire y Ramón Pérez

Monroy. Pero, como dice Ortega, a pesar del “ingente trabajo burocrático” la propuesta no se hizo realidad.

“Proxecto para a Igrexa da nova parroquia que se pretendeu escindir da de Santa María a Real de Sar, no último tercio do século XVIII: discurso de ingreso na Real Academia Galega de Belas Artes de Nosa Señora do Rosario”

Page 29: fonseca 32 (marzo 2012)

29

Novas / Noticias

O grupo de radiofísica da USC constrúe o maior detector de Tomografía Computerizada por Raios X existente en España

O grupo de investigación en Radiofísica da USC construíu o maior detector de Tomografía Compute-rizada por Raios X dos existentes en España, un sistema de detección de 1,5 metros de lonxitude activa total. É un proxecto desenvolvido ao longo do último ano e medio en colaboración co centro tecnolóxico da Asociación de Investigación Metalúrxica do Noroeste (AIMEN) para a inspección de fósiles a través dun contrato co Institut Català de Paleontologia (ICP) de Sabadell. O sistema entregarase proximamente a AIMEN para a súa integración e ensamblaxe final en Sabadell.

O traballo do grupo que coordina o profesor Faustino Gómez servirá para a dixitalización de fósi-les situando ao ICP entre os centros punteiros de Europa nesta nova tecnoloxía. O enorme sistema de tomografía, que se instalará nunha sala xa existente do ICP especialmente acondicionada, facilitará a inspección de fósiles pétreos de gran tamaño, de ata 100 centímetros de diámetro, 120 de altura e un peso de 500 quilogramos.

Biocen gaña o primeiro premio do XII Concurso de Proxectos Empresariais Innovadores da USC

O proxecto Biocen acada o primeiro premio da duodécima edición do Concurso de Proxectos Empre-sariais Innovadores da USC polo que recibirá 5.000 euros e obterá unha financiación de 24.000 euros mediante un préstamo participativo. O modelo de negocio proposto dedicarase á reutilización de cinzas de biomasa e industria madereira como fertilizantes orgánicos en cultivos forestais, agricultura ecolóxica e agricultura tradicional tal e como sinalan os seus promotores, o profesor Agustín Merino e a enxeñeira Beatriz Omil.

O segundo premio de base tecnolóxica, dotado con 3.000 euros, recaeu en Geneaqua, unha empresa creada en 2011 e dedicada a prover servizos de mellora xenética que faciliten ás empresas acuícolas, nacionais e internacionais, unha mellora da súa produción baseándose na aplicación de técnicas de xenética molecular e campos afíns.

Na modalidade “Empresa Xove”, articulada en dous premios de 2.500 e 1.500 euros respectivamente, o primeiro foi para Menus.es que ofrece información diariamente actualizada de menús, cupóns de des-conto e restaurantes xeolocalizados en España a través dunha plataforma web. O segundo dos galardóns foi para “Recursos y servicios gerontológicos gallegos”, proxecto que procura o coidado das persoas no seus domicilios o maior tempo posible. O premio “Muller Emprendedora” recaeu en Deroceras, unha iniciativa encamiñada a prestar servizos de consultaría especializada en xestión e control de especies praga de invertebrados terrestres (caracois e babosas).

María José López Couso, nova decana da Facultade de Filoloxía

A profesora María José López Couso foi elixida decana da Facultade de Filoloxía con 100 votos a favor, 26 en branco e un nulo. Ata o de agora, a docente ocupaba o cargo de vicedecana baixo o liderado do profesor Ernesto González Seoane. Para os vindeiros catro anos o novo goberno da Facultade pretende completar o proceso de implantación das cinco titulacións de grao que se imparten no Centro á vez que se finaliza o proceso de extinción das licenciaturas.

Titular do Departamento de Filoloxía Inglesa e Alemá da USC dende 1997, López Couso tamén forma parte do grupo de investigación Variation, Linguistic Change and Grammaticalization dirixido pola pro-fesora Teresa Fanego e é investigadora principal do proxecto “Construcionalización e gramaticalización na lingua inglesa” financiado polo Ministerio de Economía e Competivividade. A maiores, nos últimos anos levou a cabo tarefas docentes e investigadoras nas universidades de Edimburgo, Freiburg, Glasgow, Helsinki, Xaén, Málaga, Manchester, Munich, Murcia, Vigo e a University College London.

Page 30: fonseca 32 (marzo 2012)

30

Novas / Noticias

El grupo de radiofísica de la USC construye el mayor detector de Tomografía Computerizada por Raios X existente en España

El grupo de investigación en Radiofísica de la USC construyó el mayor detector de Tomografía Com-puterizada por Raios X de los existentes en España, un sistema de detección de 1,5 metros de longitud activa total. Es un proyecto desarrollado a lo largo del último año y medio en colaboración con el centro tecnológico de la Asociación de Investigación Metalúrgica del Noroeste (AIMEN) para la inspección de fósiles a través de un contrato con el Institut Català de Paleontologia (ICP) de Sabadell. El sistema se entregará próximamente a AIMEN para su integración y ensamblaje final en Sabadell.

El trabajo del grupo que coordina el profesor Faustino Gómez servirá para la digitalización de fósiles situando al ICP entre los centros punteros de Europa en esta nueva tecnología. El enorme sistema de tomografía, que se instalará en una sala ya existente del ICP especialmente acondicionada, facilitará la inspección de fósiles pétreos de gran tamaño, de hasta 100 centímetros de diámetro, 120 de altura y un peso de 500 kilogramos.

Biocen gana el primer premio del XII Concurso de Proyectos Empresariales Innovadores de la USC

El proyecto Biocen consigue el primer premio de la duodécima edición del Concurso de Proyectos Empresariales Innovadores de la USC por el que recibirá 5.000 euros y obtendrá una financiación de 24.000 euros mediante un préstamo participativo. El modelo de negocio propuesto se dedicará a la reu-tilización de cenizas de biomasa e industria maderera como fertilizantes orgánicos en cultivos forestales, agricultura ecológica y agricultura tradicional tal como señalan sus promotores, el profesor Agustín Merino y la ingeniera Beatriz Omil.

El segundo premio de base tecnológica, dotado con 3.000 euros, recayó en Geneaqua, una empresa creada en 2011 y dedicada a proveer servicios de mejora genética que faciliten a las empresas acuícolas, nacionales e internacionales, una mejora de su producción basándose en la aplicación de técnicas de genética molecular y campos afines.

En la modalidad “Empresa Xove”, articulada en dos premios de 2.500 y 1.500 euros respectivamente, el primero fue para Menus.es que ofrece información diariamente actualizada de menús, cupones de descuento y restaurantes geolocalizados en España a través de una plataforma web. El segundo de los galardones fue para “Recursos y servicios gerontológicos gallegos”, proyecto que busca el cuidado de las personas en sus domicilios el mayor tiempo posible. El premio “Muller Emprendedora” recayó en Deroceras, una iniciativa encaminada a prestar servicios de consultoría especializada en gestión y control de especies plaga de invertebrados terrestres (caracoles y babosas).

María José López Couso, nueva decana de la Facultad de Filología

La profesora María José López Couso fue elegida decana de la Facultad de Filología con 100 votos a favor, 26 en blanco y uno nulo. Hasta ahora, la docente ocupaba el cargo de vicedecana bajo el liderazgo del profesor Ernesto González Seoane. Para los próximos cuatro años el nuevo gobierno de la Facultad pretende completar el proceso de implantación de las cinco titulaciones de grado que se imparten en el Centro a la vez que se finaliza el proceso de extinción de las licenciaturas.

Titular del Departamento de Filología Inglesa y Alemana de la USC desde 1997, López Couso también forma parte del grupo de investigación Variation, Linguistic Change and Grammaticalization dirigido por la profesora Teresa Fanego y es investigadora principal del proyecto “Construcionalización e gramatica-lización na lingua inglesa” financiado por el Ministerio de Economía y Competivividad. Además, en los últimos años llevó a cabo tareas docentes e investigadoras en las universidades de Edimburgo, Freiburg, Glasgow, Helsinki, Jaén, Málaga, Manchester, Munich, Murcia, Vigo y la University College London.

Page 31: fonseca 32 (marzo 2012)

S O L I C I T U D D E P R E I N S C R I C I Ó NCUOTA ANUAL: Ordinario ..................................................................................................25 € Titulados tres últimos años .................................................6 €

Nombre y apellidos

Domicilio

C.P. Población

Teléfono

Correo electrónico

Asociación de Antigos Alumnos e Amigos da Universidade de Santiago de CompostelaCasa da Concha, Rúa da Conga, 1. 15704 Santiago de Compostela

Tel. y Fax.: 981 580 624 / E-mail: [email protected] / www.antiguosalumnos.usc.es

S O L I C I T U D E D E P R E I N S C R I C I Ó NCOTA ANUAL: Ordinario ..................................................................................................25 € Titulados tres últimos anos .................................................6 €

Nome e apelidos

Domicilio

C.P. Poboación

Teléfono

Correo electrónico

Asociación de Antigos Alumnos e Amigos da Universidade de Santiago de CompostelaCasa da Concha, Rúa da Conga, 1. 15704 Santiago de Compostela

Tel. e Fax.: 981 580 624 / E-mail: [email protected] / www.antiguosalumnos.usc.es

Page 32: fonseca 32 (marzo 2012)

Asociación de Antigos Alumnos e Amigosda Universidade de Santiago

Casa da Concha. Rúa da Conga, 1. 15704 Santiago de Compostela Tfno. 981 580 624 Fax. 981 588 232

E-mail: [email protected] | www.antiguosalumnos.usc.es

Coa colaboración da

9 772173 295002

23000ISSN 2173-2957