folleto compostaje euskera

8/8/2019 Folleto compostaje euskera

1/27

Konpostgintza,

baliabidebat


2/27

2

Aurkibidea

Ekologistak Martxan BizkaiaEkoetxea Pelota 5 48005 Bilbao 94 479 01 19

[email protected]

Ekologistak Martxan Araba

Apartado de correos 899 01080 Vitoria-Gasteiz 649 39 60 31

[email protected]

Ekologistak Martxan Gipuzkoa45 Postakutxatila 20550 Aretxabaleta CRAJ (Palacio Txuri Urdin) Anoeta 2820014 Donostia 900 11 01 11 [email protected]

Ekologistak Martxan NafarroaSan Agustn 24 bajo 31001 Iruea 948 22 29 88

[email protected]

www.ekologistakmartxan.org

Zaborra berrerabili egin daiteke: konpostgintza, baliabidea 3

A. Konpostgintza bilbon: proposamenerako alderdi teknikoak 5

1. Bilbon konpostgintza defendatzeko oinarrizko arrazoiak 6

2. Bilbon itxuraz garatu daitekeen konpost-ekoizpenari 8buruzko hasierako datuak

3. Bilbon sortutako konpostaren ustezko erabilerak eta helburuak 94. Euskadiko higaduraren arazoa eta ondorioak 11

5. Beste hiri batzuetan konpostgintzan garatu dituzten 12esperientzia arrakastatsuen adibideak

6. Konpostgintzako teknologien azalpena 18eta gutxi gorabeherako kostuak

B. Vermicompostera, konpostgintza lanean 22

1. Zer da vermikonpostera bat? 24

2. Vermikonpost 24

3. Zertarako zizaren humusa? 24

4. Zizaren humusa 25

5. Beste batzu 26

Babeslea:


3/27

3

Zaborra berrerabili egin daiteke: konpostgintza, baliabidea

Ekologismoak eta Ekologistak Martxan Elkarteak urteak eta urteak dara-matzagu zaborren arazoari lehentasuna ematen eta leku askotan egiabihurtu diren alternatibak egituratzen.

Zaborra gizarte modernoen eta ingurumenaren arteko desadostasunarenbeste adibide bat baino ez da. Disfuntzio hori gero eta handiagoa denez,kudeatzaileek ingurumeneko arazoak areagotzen dituzten erabakiak har-tzen dituzte. Horra hor erraustegiak. XXI. mendeko agintari bizkaitarrekhiritarrek sortutako zaborraren %66 erreko (erraustuko) dute, etorkizuna-ren alde egin beharrean. Ez dugu errausketaren ondorio kaltegarrietansakonduko, lar haizatu dira-eta. Hala ere, zentzugabekeria hutsa da 30urtean Bizkaiak esku pribatuetan dagoen teknologia besterik ez edukitzea.

Zaborra berrerabili egin daiteke, BADAGO KONTSUMITZEN DUGUNARENZATI BAT ZIKLO NATURALERA ITZULTZERIK. Konpostgintza zaborra tratatze-ko beste aukera bat da, baina horrez gain, eraginkorrena da etikari zein

ingurumenari begira, ez dugulako zaborrik sortzen eta sistema naturalariitzultzen diogulako espoliatutakoaren zati bat. Ahulezien bila, teknokratekbehar den moduan banatu besterik ez dagoela diote. Beraz, hiritarrak kon-tzienteak eta aktiboak izan behar dira. Hain zuzen ere, Lur planetak bete-betean parte hartzen duten hiritar kontzienteak behar ditu gaur egungoziurgabetasun honetan.

Hiri-hondakin solidoei dagokienez, nagusi den frakzioaren inguruan gerta-tzen da egoera kontrajarriena. Materia organiko hartzigarriz osatutako frak-

zioaz ari gara, hirian (etxean, merkatuetan, ostalaritzan), industrian, neka-zaritzan, abeltzaintzan edo basogintzan sortutakoa den kontuan hartugabe. Batetik, gure lurzoruek oso materia organiko gutxi daukatenez, arazoekologiko handienetakoa areagotzen da: lurraldearen desertizazioa etahigadura. Lurzoru askok daukaten %1 eskasa bikoizteko, berrehun milioitona materia organiko baino gehiago beharko genituzke urtean. Bestetik,hondakin horien errausketa tratamendu desegokia denez, ondorio larriaksortzen dira ingurunean. Hori dela eta, beste arazo ekologiko batzuk larria-gotu egiten dira, tratamenduaren kostuak handitu egiten dira (kontrolpeko

zabortegiak eta errausketa) eta ezjakintasun ekologikoa sustatzen da.


4/27

4

Material honek alternatibak, konpostgintza, sakon aztertzea dauka helbu-ru. Etxeko zaborrean sortzen dugun materia organikoa %40 ingurukoa da,Bizkaian sortutako zabor guztia kontuan hartuz gero. Zaborrak kudeatzekoeta gure inguruneko lurzoruen arazoak konpontzeko, ezinbestekoa da hon-dakinen frakzio horri irtenbide iraunkorra bezain ekologikoa ematea.

Hona hemen garatu daitezkeen bi proposamen desberdin. Bata tokian toki-ko proposamena da; eta bestea, banan-banakoa. Biak osagarriak eta beha-rrezkoak dira. Tokian tokiko proposamenean, konpostgintzaren ardatzakazaldu ditugu. Bertan, Bilbo hartu dugu erreferentziatzat, eta Espainiaosoko proiektuak erabili ditugu adibide moduan. Beste udalerri edo erki-dego batzuetan egin daitekeen proposamena da. Horretarako, laguntza

eta aholkularitza eskatu ahal dizkiguzue. Bestea, ordea, banan-banakoekintza-proposamena da, bermikonpostegia, alegia. Izan ere, hiritarreikonpostgintzaren ziklo naturalaren berri ematea eta hezkuntzarako zeinkontzientziaziorako tresna izatea du helburu.

Hondakin Taldea


5/27

5

Dokumentu honen bidez EKOLOGISTAK MARTXAN BIZKAIAk Bilboko udala-ri etxeko zaborretaz eztabaida proposamena aurkeztu nahi dio, hau da,konpostaia suposa daiteken aukera zaborren kudeaketan: bai ekonomi-koa, baita gure ingurumena hondatuari ekarriko litzaizkioken hobekuntze-taz ere. Proposamen honen lehenengo asmoa Udalak konpostaiaz ikerke-

ta ekonomikoa eta ingurumenekoa egin dezala Bilboko zaborren kudeake-taren barnean.

Bilboko zaborren kudeaketa geldiune batean dago, eta hartzen den etor-kizunerako erabakia etxeko zaborren kudeaketa baldintzatuko du. Aldebatetik Artigaseko zabortegia ez du bizitza luzeegirik, eta ez badira hartzenaukera egokiak orain, etorkizunean Zabalgarbi errauskailuaren bidea bes-terik ez da egongo datozen 30 urteetan. Horrek Bilboko zaborren kudeake-ta mugatuko luke behin betikoz.

Beste aldetik, Euskadiko lurren egoera hondatzen doa, higadura delamedio lur azpigeruza organiko galpen larrian gaude, azpigeruza organiko-ak higadura ekiditzen du eta bizitza begetala oinarria da. Egoera honi aurreegiteko, etxeko zaborretatik konposta ezin besteko baliabidea dugu.

A. Konpostgintza Bilbon:proposamenerako alderdi teknikoak

Dokumentu honek Euskadiko edozein Udalerri edo Mankomunitatean garatu daite-ke. Ekologistak Martxaneko Zabora taldetik prest gaude laguntzeko bere egokitza-penean edozein herri eremuan. Anima zaitezte.


6/27

6

1. Bilbon konpostgintza defendatzeko oinarrizko arrazoiak

Zergatik uste dugu bilboko etxeko hondakinen frakzio organikoakonpostatu behar dela?

Iraunkortasunari eta ingurumen-kostuei begira, argi eta garbi dago kon-postgintza etxeko zaborrak kudeatzeko beste aukera batzuk baino hobeadela. Hala ere, hori egiaztatzeko beste zenbait arrazoi ere badaude:

1. Hondakin organikoak etxeko hondakinen frakzio handiena dira (%40).Frakzio hori konpostgintzaren bidez tratatuz gero, tratatu beharreko

HHSen kopurua ikaragarri jaitsiko litzateke.2. Errausketa baino merkeagoa da. Esate baterako, ZABALGARBIko erraus-

tegiaren kostua 40.000 milioi pezetakoa (240 milioi eurokoa) izan zen,gutxi gorabehera (eta milioi erdi inguru biztanleri ematen die zerbitzua).Valladolideko konpostgintzako eta biometanizazioko lantegiaren kos-tua, ordea, 4.000 milioi pezetakoa (24 milioi euro ingurukoa) izan zenbere garaian (eta biztanle-kopuru bera daukan eskualdeari ematen diozerbitzua). Beraz, hamar aldiz gutxiago balio izan zuen. Erraustegienbatez besteko kostu eragilea tonako 60 eurokoa da; eta konpostegiena,tonako 45 eurokoa, gutxi gorabehera.

3. Bilboko eta inguruko lurzoruetan oso materia organiko gutxi dago,basoa soildu egin dutelako. Horren ondorioz, higadura handia da etamateria organikoa galdu da. Konposta erabiliz gero, lurzorua biziberrituegingo da, eta ongarri organiko moduan erabili ahal izango da Bilbokoeta inguruko mendietan, konifero-sailetan, hiri-baratzeetan

4. Arlo ekonomikoan eta sozialean eragin handia daukanez, lanpostu

berriak sortu ahal izango dira eta hondakinak kudeatzeko politika iraun-korragoa jarri ahal izango da abian.

5. Hiritarrek modu kontzientean eta bete-betean parte hartuko luketeingurumenaren hobekuntzan.

LEHENBAILEHEN ERABAKI BEHARRA DAGO BILBOKO ZABORREKIN ZEREGIN. AGINTARIEK LEHENTXEAGO EDO GEROXEAGO KONPONDU BEHAR-KO DUTE ARAZOA.


7/27

7

ARAZOA KONPONDU EZEAN, KUDEAKETA-SISTEMA GARESTIENA ETA KUT-SAGARRIENA (ERRAUSKETA) EZARRIKO DENEZ ETA BILBOKO HONDAKINENKUDEAKETAREN ETORKIZUNA LUZAROAN HIPOTEKATUKO DENEZ, BERAN-DUEGI IZANGO DA BESTE IRTENBIDE BAT DISEINATU AHAL IZATEKO.

Adierazleak

17.adierazlea.Hondakinen

sorrera etakudeaketa

2000-2004 2000-2003an, biztanlekohondakinen sorrera %1,8murriztu da. 2003-2004an,ordea, %9,3 hazi da.

Sortutako hondakinen%82,3 zabortegiraeramaten dira, eta %17,7berreskuratu egiten dira.

2000-2004an, hondakinengaikako bilketa %15,8 igoda, eta Bilbogarbietakoerabiltzaileen kopurua %52handitu da 1997-2004an.

Aztertutakoepealdia

Ebaluazioa Arrazoiak

Grafikoan, hondakinen sorreraren eta kudeaketaren gaur egungo egoera azaltzen da. Bilakaerak EZ DUHOBERA EGIN, sinboloak adierazten duen bezala. Iturria: Bilboko Agenda 21eko Adierazleak, 2005eko.


8/27

8

2. Bilbon itxuraz garatu daitekeen konpost-ekoizpenariburuzko hasierako datuak

Bilboko etxeko hondakinen sorrerari buruzko datuakBilbon, hondakinen sorreraren tasa moderatua/handia da, biztanleko 1,2kilokoa delako egunean (2004ko datuen arabera). Joera goranzkoa da,beraz. Modu berean, hondakinen gaikako bilketaren joera ere goranzkoaizan da hondakin-mota guztietan, eta, 2004an, 32.922 tona ustiagarriberreskuratu dira hiri-hondakinetatik.

Bilboko zaborraren frakzio organikoa zabor guztiaren %40koa izango litza-teke urtean (154.453 tona), gutxi gorabehera, hau da, 61.800 tona inguruzabor organiko. Horren bidez, 20.000 tona inguru konpost sortuko lirateke,hau da, Aiartzako lantegian sortutakoa baino 4 aldiz gehiago, gutxi gorabe-

hera.

Nola kudeatzen dira bilboko hiri-hondakinok?

Udalerrian sortutako hondakinen kudeaketari dagokionez, erreus-frakzioa Artigasko zabortegi kontrolatura eramaten da. Hondakinek inguruneandaukaten eragina murrizteko, instalazio modernoak jarri dira zabortegian.Bertan, hain zuzen ere, biogasaren ustiapen energetikorako lantegia, on-tziak berreskuratzeko sistema eta lixibiatuen araztegi berria nabarmentzendira. Bestetik, zabortegi horren bizitza teknikoa 6 urte ingurukoa delaesan beharra dago. Hori dela eta, premiazkoa da beste irtenbide bat bila-tzea, gaur egun bertara eramaten diren hondakinak kudeatzeko.

Ao

2000

2001

2002

2003

2004

144.008

142.701

142.944

141.165

154.453

406,5

407,7

403,2

399,3

436,4

1,1

1,12

1,10

1,09

1,20

Residuos generados(Tm-Ao)

Residuos generados(Kg-Hab/Ao)

Residuos generados(Kg-Hab/Dia)

Iturria: Bilboko Agenda 21eko Adierazleak, 2005eko azaroa.

1. taula. Bilboko hiri-hondakin solidoen sorrerarenbilakaera 2000-2004an


9/27

9

3. Bilbon sortutako konpostaren ustezko erabilerak eta helburuak

Zertarako erabili daiteke Bilbon sortutako konposta?

Agerikoa denez, hiri-hondakinetako materia organikoaren konpostgintzaarrakastatsua izan dadin, egokia izango litzateke (baina ez beharrezkoa)erabilgarritasun ekonomikoa eta/edo soziala lortzea sortutako konposta

erabiltzeko orduan. Honako erabilera hauek izan litzake konpostak Bilboinguruan:

a. Substratu eta ongarri moduan erabili liteke Bilboko parke eta berdegu-neetan, duela zenbait urtetatik hona Aiartza inguruan sortutako konpos-taz egiten den bezala. 2003an, Etxebarriako parkean (109.035 metrokoadro) 5.850 metro kubiko konpost erabili ziren urtean, eta konposthori Aiartzako konpostegian sortu zen. Bilboko Udalak kudeatutakoparke eta lorategien azalera 1.298.723 metro koadrokoa da, hau da,

Etxebarriako parkearen azalera baino 12 aldiz handiagoa.

b. Substratu eta ongarri moduan erabili liteke Bilboko eta inguruko mendipubliko eta/edo pribatuetan (Pagasarrin, Ganekogortan, Artxandan).Izan ere, gaur egun oso-oso materia organiko gutxi dutenez, lurzoruagaldu egiten da apurka-apurka eta higadura sortzen da. Alderdi hori osogarrantzitsua da, ezer egiten ez bada, zenbait urte barru horrelakomendi askok ez dutelako landarezko jantziari eusteko substraturik edu-kiko. Halakoetan, konposta soltean kudeatu liteke prezio sinbolikoaren

truke.

Artigasko zabortegia goitik ikusita eta biogasa biltzeko eta tratatzeko sistemaren xehetasuna.


10/27

10

c. Aberastutako ongarri moduan erabili liteke Bizkaiko baso-sailetan.Guztiok dakigunez, Bizkaiko koniferoen (pinuen, eukaliptoen) baso-sailetako lurzorua oso narriatuta dago. Hori dela eta, sail horien etorki-zuna kolokan dago erabat (ikus hurrengo atala). Konposta sortutakoan,elikagarrien (fosfatoen, nitratoen) bitartez aberastu liteke, errendimen-du oneko ongarri bihurtzeko. Aberastutako ongarri horrek baso-sailhorietako lurzoruaren ezaugarri fisiko, kimiko eta biologikoak hobetukolituzke konpostaren berezko ezaugarriei esker, eta, horrez gain, baso-sailon errendimendua handituko luke (epeei eta sortutako egur-masaribegira). Halakoetan, konposta soltean kudeatuko litzateke gutxienezsorrera-gastuaren %50i aurre egiteko moduko prezioaren truke.

d. Substratu eta ongarri moduan erabili liteke erabiltzaile partikularren

lorategi eta lorontzietan. Lorezaintzako dendetan, substratuen etaongarrien eskaria handi-handia denez, konposta substratu moduan(sortzen den bezala) edo ongarri moduan (elikagarrien bidez aberastu-tako konposta) merkaturatu liteke. Halakoetan, konposta 5 eta 20 kiloarteko zakuetan salduko litzateke, eta prezioa beste marka batzuetakoproduktuen antzekoa izan beharko litzateke bidegabeko lehiarik ez ego-teko.

e. Lan publikoetan, kutsatutako lurzoruak leheneratzeko eta biziberritze-

ko erabili liteke (errepideetako ezpondak, paisaiaren hobekuntza).Gaur egun, zenbait ikerketa-proiektu daude abian (GAIKER ZentroTeknologikoa, EKOTEK), eta konpostgintza erabiltzen dute, konposatuorganikoen (olio mineralen) bidez kutsatutako lurzoruak biziberritze-ko.

LURREAN KONPOSTA

ZABALTZEN


11/27

11

4. Euskadiko higaduraren arazoa eta ondorioak

Nolakoa da eaeko lurzoruen ingurumen-osasuna?

Gaur egun, aldez aurretik egindako hurbilketaren arabera, lurzoruarenmuturreko higadurak Euskadiko Autonomia Erkidegoko lurzoruen %6ndauka eragina, eta, batez ere, Arabako Lurralde Historikoan (2004an EAEnegindako ingurumen-diagnostikoko datuen arabera). Ehuneko hori%27koa da gutxi gorabehera , higadura moderatua-muturrekoa jasatenduten eremuetan, hau da, ia-ia EAEko azaleraren herena dago lurzoruarenhigadura-prozesuen eraginpean (neurri handiagoan edo txikiagoan).Eusko Jaurlaritzak 2004an EAEko Ingurumenaren Egoerari buruz egindakoTxostenetik ateratako hurrengo taulan, honako datuok daude ikusgai:

Higadura moderatua-muturrekoa

Muturreko higadura

Iturria: EAEko Ingurumenaren Egoera 2004.

Euskadiko Autonomia Erkidegoa arrisku handiko eremua da lurzoruarenustezko higadurari begira, bertako orografiaren ondorioz (maldak handiakdira eta landarezko jantzia gero eta eskasagoa da). Horrez gain, lurzoruak

hezetasuna galdu du, prezipitazioak gero eta eskasagoak direlako. Beraz,

2. taula. EAEn higaduraren eraginpean dauden lurzoruen ehunekoa


12/27

12

bertako baldintza naturalek higadura sustatzen dute, eta, seguruenik,higadura hori gertatu egingo da, kudeaketa eraginkorraren bitartez lurzo-rua babesteko behar den moduko neurriak hartzen ez badira.

Zeintzuk dira lurzoruaren galeraren ondorioak?

Hona hemen ondorio garrantzitsuenak:

a. Galera ekonomikoak. Zaila da zehaztea zenbat ongarri behar den,higaduraren ondorioz galdutako elikagarriak eta materia organikoaberreskuratzeko. Dena dela, argi dago diru-inbertsioak handiakizan-go direla.

b. Kutsaduraren barreiaketa. Higadurak herrestan eramandako parti-kulek kutsadura barreiatu dezakete (plagizidak, metalak, elikaga-rriak, mineralak) isurketen ondorioz, batez ere. Hori dela eta, ibaie-tako ibilguetara iristen dira, eta kutsadura, eutrofizazioa sorraraz-ten dute.

c. Biodibertsitatearen murrizketa. EAEn bertan, biodibertsitatearenzati handi bat galdu da, lurraldea oso antropizatuta dagoelako, labo-rantza bakarreko basogintza-politika estentsiboa kontrolik gabekoa

izan delako eta higadurak eragin handia eduki duelako ekosisteme-tan, landarezko jantzia desagertu edo pobretu den eremuetan, batezere.

5. Beste hiri batzuetan konpostgintzan garatu dituzten esperientziaarrakastatsuen adibideak

Espainiako zer hiritan hartu dute konpostgintza hiri-hondakinenfrakzio organikoa kudeatzeko eredutzat?

Hona hemen, labur-labur, Espainiako zenbait eremutan ezarritako konpos-tgintza-sistemak.


13/27

13

Azalpena Programa Bartzelonako Metropolialdeko Entitat de MediAmbientek kudeatzen du. Udalaz gaineko administrazioa da, eta

zerbitzu zentralizatuak eskaintzen dizkie Bartzelona inguruko 33udali. Estalitako azalera 113 km2-koa da gaur egun. Programarenbarruan, lau udaletako 55.000 etxebizitzatako 137.000 lagunekparte hartzen dute gaur egun.

Frakzio biodegradagarria kamioietan eramaten da Cas-telldefelsko konpostegira. Konpostegia 1992an jarri zen abian,eta, batez ere, hondar-lokatzak, egur-hondakinak eta lorezaintza-ko hondakinak tratatzen ditu. Frakzioaren gaikako bilketa apur-ka-apurka hasi zen 1997an, metropolialdeko hondakinen kudea-ketarako programa onartu zenean. Konpostegia orduantxe hasi

zen frakzio biodegradagarria jasotzen. 1998an, konpostegia han-diagotu zen, eta, gaur egun, konpostegia zein konpostgintza-pro-grama bilakatzen ari dira, biztanle-kopuruaren eta konpostegia-ren ahalmenaren arabera.

Gutxi gorabehera, 10.700 tona hondakin biodegradagarri kon-postatzen dira urtean. Programa arrakastatsua izan da, metro-polialdeko langileen interesari eta konpostegia ustiatzen duenkonpainiaren esperientziari esker.

Gaur egun, lorategi pribatuak, landare komertzialen haztegiak

eta txikizkariak dira konpostaren merkatua. Gaur egun, konpos-taren prezioa tonako 24-36 eurokoa da eskatutako kalitatearenarabera. Konpostegia ustiatzen duen enpresak berak saltzen dukonposta, eta, oraingoz, ez dago inolako zailtasunak bere sal-mentan.

1. Bartzelonako gaikako bilketarako eta konpostgintzarako programa

Sorrera eta

merkaturaketa

Irudiak

HarremanetarakoMETROCOMPOST S.A.

Harremanetarako: Josep Corts

Helbidea: Sentiuko errepidea z.g., E-08860 Castelldefels

Telefonoa: (34) 936 36 55 11 Faxa: (34) 936 65 66 41

E-posta: [email protected]


14/27

14

Azalpena 1983. urteaz geroztik, Kordobako Udalak (300.000 biztanle) moduintegratuan tratatzen ditu hiri-hondakin solidoak. 1993an, 50.000

biztanle sorlekuan bertan gaika biltzen hasi ziren. Kordobako kasuaoso bereizgarria da, partaidetza handi-handikoa da-eta.Produktuak ekoizpen-zikloan berrezartzen dira ekonomia sozialekoenpresen bitartez, eta konposta tokian tokiko nekazaritzan erabilt-zen da.

Kordobako Ingurumen Gunean dauden birziklategian eta konposte-gian konpostatzen da. Bertan, hain zuzen ere, sorlekuan gaika egin-dako bilketatik datozen hondakinak tratatzen dira: batetik, materiaorganikoa (edukiontzi grisetan bildutakoa); eta bestetik, ontziaketa inerteak (edukiontzi horietan bildutakoak). Hona hemen kon-

postegiko atalak: banaketa-lerroa, hartzitzeko gunea, heltzekogunea eta fintzeko azken lerroa, saltzeko prest dagoen SADECOKONPOSTA lortzeko.

Era berean, konpostegian bertan, beste zeregin interesgarri batzukere garatzen dira; esate baterako, birziklapenaren zein konpos-tgintzaren arloko I+G jarduerak, hiri-hondakinen karakterizazioak,gaikako bilketa zabaltzeko ekintzak eta informazio zein merkatura-keta arloko zereginak nekazarientzat, merkatarientzat eta konpost-kontsumitzaileak izan daitezkeen partikularrentzat.

2004ko datuen arabera, SADECO KONPOSTA oso ondo ibili da sal-mentetan, nekazariekin eta I+Gko zentroekin garatutako landa-saiakuntzetako zabalkundean edo ikastetxeetan, Lorategi

Botanikoan, auzokoen elkarteetan egindako doako banaketetan.Soltean (tona bat, gutxienez) edo 15 kiloko poltsetan dago salgai.

2. Kordobako birziklategia eta konpostegia

Sorrera etamerkaturaketa


15/27

15

Azalpena


Carcarko konpostegia eta birziklategia zaborretako produktuenberreskurapenaren adierazgarri da, batez beste %50 baino gehiagomurriztu delako zabortegira eramaten diren hondakinen kopurua.Harrezkero, Carcarko tratamendutegia erreferentzia-gunea izan dahiri-hondakinen tratamendurako proiektuak garatu nahi dituzten

hainbat administraziorentzat. 1994an, Lan Publikoetako etaHirigintzako Ministerioak Ingurumen Sari Nazionala eman zionmankomunitateari hiri-hondakinen kudeaketagatik.

Zentroa Carcarko udalerrian dago kokatuta. Bertan, birziklapenareneta konpostgintzaren bidez tratatzen dira Lizarraldean sortutakohiri-hondakin gehienak eta industriako zenbait hondakin, nekazarit-zako elikagaien eraldaketa-industriakoak, batez ere.

Zentrora banatu gabe eramaten diren industria-hondakinak (ezindira berreskuratu) edo edozein arrazoiren ondorioz birziklatu ezin

diren hondakinak eta birziklapeneko eta konpostgintzako erreusagainerako instalazioen alboan dagoen zabortegian uzten dira.

Prozesuaren amaieran, kalitate handiko konposta lortzen denez,inguruan merkaturatzen da zenbait laborantzatarako ongarrimoduan. Konposta zenbait tamainatako zakuetan merkaturatzenda, eta nekazaritzako zereginetan egindako erabilera nabari-naba-

ria da.

3. Jurramendiko Mankomunitatea (Nafarroa) Carcarko konpostegia

Irudiak

Harremanetarako

Instalazioen ikuspegi orokorra Saltzeko konpostaren zakuak

SADECO KORDOBAKO INGURUMEN-GUNEA

Badajoz-Granada N-432 Errepidea, 281,5. km. 14009 Kordoba

Tel.: 957 475 034 - Faxa: 957 761 319


16/27

16

Irudiak

Harremanetarako

Konpostegiaren ikuspegi orokorra Birringailua/iraultzeko makina

Juramendiko Mankomunitatea

Antso Indartsua kalea 6 31200 Lizarra - NafarroaTelefonoa: 948 55 27 11 Faxa: 948 55 28 50

Carcarko Hiri-Hondakinen TratamendutegiaCarcar-Lodosa errepidea 61, 5. kmTelefonoa: 948 38 90 00

Azalpena


Proiektu honi esker, Zaragozak aurrerapauso handia eman du iraun-kortasunaren alde, Aragoi osoan sortutako hondakinen %70 kude-atuko direlako. Zaragozako Hondakin Zentroa edo Ekozabortegia2006ko udazkenean jarri zen abian. Izan ere, 450.000 tona honda-kin tratatu ditzake urtean, 15.000 tona ontzi arin birziklatu ditzakeurtean, 25.000 tona konpost sortu ditzake urtean eta 7 Mwh elek-trizitate sortu dezake urtean.

Hona hemen konpostgintzarako eremuan dauden instalazioak:

Biometanizazio-gunea: hondakinen frakzio organikoa bertaraeramaten da, eta, hartzidura anaerobikoaren ondoren, biogasalortzen da. Gero, elektrizitate bihurtzen da baterako sorkuntzakoalternadore-motorrei esker. Sortutako energia birziklategiarenautokontsumoan erabiltzen da, eta soberakinak sare elektrikora

esportatzen dira.

Konpostgintza-gunea: biometanizazio-prozesuan lortutako mate-ria deshidratatu egiten da, landare-frakzioarekin nahasten daeta, ondoren, heldu egiten da, erraz merkaturatzen den kalitatehandiko konposta ziurtatzeko.

Nekazaritzan erabiltzen da, materia organikorik eta mineralik ezdaukaten lurzoruak aberasteko.

4. Zaragozako birziklategia


17/27

17

Irudiak

Birziklategiaren ikuspegi orokorra

Harremanetarako ZARAGOZAKO BIRZIKLAPEN-ZENTROA EBRO ABEEAntonio Beltrn Martnez plaza 1, 6. C 5002 ZaragozaTel.: 976 203 330 Faxa: 976 203 331

e-posta: [email protected]

Gasteiz: 23,3 milioi euroko inbertsioa da, eta134.250 tona jasoko ditu urtean. 120.000hiri-hondakinak izango dira; eta 13.500, hon-dakin berdeak. Urtean, 5.296 tona biogaseta 12.580 tona konpost lortuko dira.

Valladolid: hiriburuko eta inguruko 500.000biztanleri emango die zerbitzua. Egunero,400 tona hondakin solido prozesatu etakonpostatu egingo ditu.

A Corua: Nostiango konpostegian, 70.000tona konpost sortzen dira urtean. Konposthori suteek hondatutako lurzoruak bizibe-rritzeko erabiltzen da.

Beste batzuk: Bartzelonako, Burgosko eta

Murtziako ekoparkea.

Idoia GarmendiaIngurumeneko zinegotzia

Tel.: 945 16 11 16

Valladolideko HHSakberreskuratzeko lantegia etakonpostegiaPablo Torralbo

Tel. 983 358 588

Albadako Konpostegia(Nostian) Tel 981 145 525

Javier Ramirez,Ingurumeneko teknikariaTel. 981 184 233

Beste konpostegi batzuk Harremanetarako

Horrez gain, beste adibide batzuk ere badaude:


18/27

18

6. Konpostgintzako teknologien azalpena eta gutxi gorabeherako kostuak

Zeintzuk dira konpostgintzako teknologia erabilienak?

Aspaldidanik ondo baino hobeto probatutako zenbait teknika eta makinadaude konposta sortzeko. Hona hemen, labur-labur zeintzuk diren:

1. Konpostgintza metetan

Gehien erabiltzen den konpostgintza-sistema da. Hondakinak metetanpilatzen dira zenbait aireztapen-sistemaren bidez (oro har, hiruki-formako-ak dira, 2,7 metrotik beherako altuera daukate eta ez dago inolako muga-rik luzerari begira). Konpostatu beharreko materialak larregi zanpatu gabe

pilatu behar dira, aireari eutsi ahal izateko.

Metak iraulketa bidez aireztatzen dira atzerakako hondeamakinen bitartez(era berean, metak aireztatzeko makina bereziak ere badaude merkatuan,argazkian ikusten den bezala). Bestela, aireztapen artifiziala erabiltzen da,hau da, konpost-metetan zehar aire-korrontea igarotzen da, materia orga-nikoa azkarrago deskonposatu dadin.

Lur gainean jartzean, lurzorua zolatu beharra dago, lixibiatuak bideratu,

kontrolatu eta tratatu ahal izateko. Sistema hori, esaterako, JurramendikoMankomunitateak kudeatutako Carcarko konpostegian erabiltzen dute.Bertan, zenbait meta daude atari zabalean, eta, aldian-aldian, hondeama-kinen bidez iraultzen dituzte.


19/27

19

AIREZTAPEN ARTIFIZIALAREN BIDEZKO KONPOSTEGIA

2. Konpostgintza erreaktoreetan (hartzigailuetan)

Erreaktorea edo hartzigailua erabiltzen da. Honako hauexek dira konpos-tgintzarako sistema itxi nagusiak: danborrean, edukiontzian, tunelean etanabean. Sistema horiek jartzeagatiko kostuak metenak baino handiagoakdira, baina azkarragoak dira (tratatu beharreko kopuru bera epe laburrago-an konpostatzen da), beharrezko baldintza guztiak kontrolatzeko aukeraeskaintzen dute eta leku gutxiago behar dute hondakin-kopuru bera tra-tatzeko.

Oro har, erreaktorearen barruan sortzen den konposta behar den moduan

heltzen ez denez, iraupen laburreko metetan konpostatu beharra dagoheltzeko prozesuaren bidez.

Badauka abantailarik, sortutako kiratsa kontrolatzeko aukera eskaintzenduelako.

Horrez gain, beste era bateko erreaktore itxiak ere badaude (biohartzigai-luak), eta, hartzidura anaerobikoaren bidez, energia elektrikoaren sorrera-rako erabili daitekeen metanoa sortzen dute.


20/27

20

Konpostgintzako teknologiak ezartzeagatiko kostuak, gutxi gorabeheraHona hemen zenbait konpostegitako inbertsioen, artapen-kostuen etaekoizpen-kostuen adibideak. Era berean, gaikako bilketarako programen-gatiko kostuak ere hartu dira kontuan, kalitate handiko konposta lortzekoezinbestekoa delako biztanleak aldez aurretik eta aldi berean kontzien-tziatzeko kanpainak egitea, zaborrak bildu aurretik etxean banatu ahal iza-teko.

Konpostgintza danbor birakarietan Konpostgintza edukiontzietan

Konpostgintza erreaktore bertikalean Konpostgintza tunelean


21/27

21

Gutxi gorabehera 145.000 biztanle eta 50.000

etxebizitza dituzten 28 udalek osatutakoeskualdeari ematen zaio zerbitzua.

Guztira 137.000 biztanle eta 55.000

etxebizitza dituzten 33 udali ematenzaie zerbitzua.

Baix Campeko (Tarragonako) gaikakobilketarako eta konpostgintzarako programa

Detalles financierosCostes de instalacin:

990 millones de ESP totales. 6 millones de EUR totales.

Costes de operacin: 7.500 ESP/tonelada. 45 EUR/tonelada.

Costes de comunicacin: 38 millones de ESP. 228.000 EUR totales.

Ahorro por vertido evitado: 1.200 ESP/tonelada. 7,2 EUR/tonelada.

Ingresos: 180 ESP/tonelada. 1,1 EUR/tonelada.

Detalles financierosCostes de instalacin:

900 millones de ESP totales. 5,4 millones de EUR totales.

Costes de operacin: 18.000 ESP/tonelada. 108 EUR/tonelada.

Costes de comunicacin: 60 millones de ESP. 361.000 EUR totales.

Ahorro por vertido evitado: Marginal.

Ingresos: 935 ESP/tonelada. 5,6 EUR/tonelada.

Bartzelonako gaikako bilketarakoeta konpostgintzarako programa

3. taula: Tratamendu-prozesuen kostu erkatuak, esternalitateak kontuanhartu gabe (pta/tratatutako tonako*)

Iturria: IDAE (1996).* 1996ko pezetetan adierazitako balioak.

Prozesuaren Balorizazioagatiko Azken kostukostua diru-sarrerak garbia

Etxez etxeko bilketa: arrunta 3.100 - 3.100 gaikakoa 4.780 3.500 1.280

Trinkotu osteko isurketa 1.500 - 1.500kontrolpeko zabortegianTriatu osteko birziklapena 2.875 1.500 1.375Konpostgintza 3.210 2.000 1.210Errausketa:

hondakin gordina 9.100 3.750 5.350 hondakin landua 11.700 7.750 3.950


22/27

22

B. Vermicompostera, konpostgintza lanean

Gauzak beste era batera egiten saiatzea: bermikonpostegia,hezkuntza-tresna

Baduzu terrazarik edo balkoirik? Etxean bertan, konpostatzeko sistemajarri dezakezu erraz-erraz. Hiri-ingurunean ere, badago lur-zizareei eskerbanan-banan konpostatzerik. Bermikonpostgintza lur-zizareen bidez egin-dako konpostgintza da. Leku txiki batean egin ahal izateko, bermikon-postegiak daude eskuragarri.

Horrela, erraz ulertu ahal izango dugu zergatik dagoen hainbat zabor.Naturan, materia jabez aldatzen denez, fluxu ziklikoetan mugitzen denez, iza-kiak edo euren hondakinak beste izaki baten elikagaiak dira. Naturan, ez daezer arbuiatzen, den-dena birziklatzen da. Lurretik irtendakoa lurrera itzultzenda gorozki, hosto, gorpu moduan. Natura ikasbide, mendetako jakituriakzikloak errespetatu ditu, eta lurraren emankortasunari eutsi dio simaurraren,abeltzaintza estentsiboaren bitartez. Nekazariek hondakin organikoak bildudituzte, euren lurretarako ongarri bihurtzeko. Hondakinak konpostatzeabasoko lurzoruan gertatu ohi den hartzidura imitatzea baino ez da, baina

zuzendutako prozesu azkarragoa eta biziagoa da.

Materiaren zikloa une zehatz batean eteten badugu, mutur bateanmetatu egingo da; eta bestean, hustu. Hori dela eta, sistema osoaaldatzen da. Esate baterako, basoko azeria desagertzen bada, belar-jaleen populazioa handitu egingo da, harraparirik gabe geratu direlako.Konpostgintzaren (edo bermikonpostgintzaren bidez), gauzak bere leku-ra itzuli nahi ditugu.

Gure gizartea oso gizatiartuta dago, eta, bertan, materia organiko ugaridaukan hainbat eta hainbat zabor dago. Horren ondorioz, agerikoa damateria organikoaren zikloa hautsi dugula gure jarduketaren ostean(zabor horren sortzaileak garela) eta gabezia sorrarazi dugula zikloarenbeste muturrean.

Non dago gabezia hori? Lurzoruan, gure nekazaritzako eta basogintzakolurzoruetako humusa apurka-apurka desagertzen ari delako. Beraz, zer-gatik dago hainbat zabor? Galderari erantzunez gero, argi eta garbi esanbeharra dago materiaren zikloa hautsi dugula eta gure hondakinei ziklora


23/27

23

itzultzen utzi ez diegula. Materia organikoaren kasuan, esaterako, ez dalurzorura itzuli.

Horiek horrela, bi arazo sorrarazi ditugu: zaborren metaketa eta lurzoruen

emankortasunaren galera. Agerikoa denez, arazo horiek zailagoak dira.

Tradizioari begira, biztanle gehienak landa-eremuetan bizi zirenez, erraz-erraza zen gizakien eta etxeko animalien gorozkiak nekazaritzarako lur-zorura itzultzea. Horri esker, zikloa itxi egiten zen. Gure baserrietan,mendeak eta mendeak dira kortetako simaurra eta animalientzat iratzezedo lastoz egindako oheak ongarri-iturri nagusi moduan erabiltzen direla.

Gaur egun, biztanleak hiri-eremuetan pilatzen direnez eta abeltzaintzako

ustiategiak espezializatu egin direnez, zikloa eten egin da. Gizakiengorozkiak eta hondakinak araztegietara eta zabortegietara doaz. Hori delaeta, simaur larregi metatu da, laborantzetan zehar banatu beharrean.Sarritan gertatzen diren metaketa horiek eta nekazaritzako ustiategi ugari-ak kutsadura-iturriak dira.

Bermikonpostegiak hezkuntza-arloko balioa dauka, batez ere, hondakinaberriro erabilgarri nola bihurtzen den ikusteko aukera eskaintzen digu-lako, hiri-ingurunean. Konpostgintza ingurune naturalera eta nekazaritzara

lotuta jarduera izan da. Baserriko gizarteak ez du hondakinik eduki hariketa plastikoa eta bizimodu kontsumista (supermerkatukoa) bete-beteansartu diren arte.

Era berean, eraginkorra izan daiteke bete-betean sartuz gero. Bilbon, gutxigorabehera etxebizitzen %60k dauzkate bermikonpostegi txikia jartzekomoduko eremuak kanpoan. Ezaugarriak kontuan hartuta, etxean sortzendugun materia organikoaren erdia eraldatu dezake, hau da, etxean sortzendugun zaborraren %20. Horrela, bada, urtean 46.000 tona zabor gutxiago

eramango dira Zabalgarbiko erraustegira edo Artigasko zabortegira. Ezgutxi ere!

Bermikonpostegia banan-banako irtenbidea da, eta gure kontsumo-zik-loaren zati bat ingurumenari begira egokia den moduan ixteko aukeraeskaintzen digu. Hala ere, oso kontuan hartu behar dugu banan-banakoirtenbideak oso mugatuak direla, arazoa konpontzen ez dutela, batzuetaningurumen-arazoen errudunak garela pentsarazten digutela inolakozerikusirik eduki ez arren eta ekoizpen-sistemak berak garamatzala horre-


24/27

24

tara. Dena dela, banan-banakoa bada ere, agerikoa da ingurunearenaldeko konpromisoa sendotzen duela, ingurumen-arloko etika indartzenduela eta hiritar eredugarri moduan trebatzen gaituela. Jakitun eta eral-datzaile egiten gaitu eta, batez ere, ikusarazi egiten digu utopia ezinezkoaez dela, oraindik egin ez dena baizik. Ausartu eta bermikonpostatu.

Hona hemen bermikonpostgintzaren oinarrizko zenbait ezaugarri tekniko.

1. Zer da vermikonpostera bat?

Hiri konpostadore batez sor daiteke humusa etxebizitza baten, usainikgabe eta oso espazio urrian. Honi esker ingurumenaren alde egindo duzu,zeren eta hondakinen kantitatea murriztu egiten da. Era honetanAlonsotegiko errauskailua eta zabortegiak murriztuko dituzu ere. Baitaongarri kimikoak ordezkatuko dituzu. Gure etxean sortzen dugun zaborra-ren % 40 gai organikoa da eta bota ordez, konposta daiteke. Noski zuenseme-alaben heziketarako oso adibide ona eta ekologikoa da, txikitatikikusiko baitute gaien balioa.

2. Vermicompost

Zabortegira doan zaborra gutxitu. Errezikla daitekeen mate-rialak zaborrera ez botatzeko ohitura zabaltzea, vermikon-posterok duen ezaugarri nagusia da. Ekintza honen bidezzabortegiaren bizitza luza daiteke, gure zaborraren kantita-tea urritzen baitugu. Zizareei esker gure eguneroko bizitzanekologismo praktiko martxan jar dezakegu.

3. Zertarako zizaren humusa

Lurran botatzen da, eta etekin haundiak sortzen ditu, bai lurrerako, baitalandarentzako.

Bildurik dauden lurrak, zabaldu eta espongatzen ditu.

Hondar lurrak, askatuegiak, sendotzen ditu.

Lurraren humeltasuna eusten laguntzen du.

Sustraien aieratzea hobetzen du.


25/27

25

Izugarrizko ongarri naturala. Landareek behar dituzten oinarrizko jakigaiak ematen ditu: Nitrogenoa, Fosforoa, Potasioa, Burdina, Zufrea,Boroa... piskanaka askatuz.

4. Zizareen humusa

Zizareek hondakin begetalak jaten dituzte, haren digestioan hondakinakeraldatzen dituzte, eta zizareen satsa humusa da, lorazaintzarako baliohaundiko vermikonposta. Kolore beltzako materiala da, kafearen hondaki-neko itxurazkoa, ez du hatsik, eta izatekotan basoko matilloarena, usainatsegin bat.

Zer bota daiteke

Zizareek erreztasunez gai bigunak soilik jaten dituzte.

Fruitu eta barazkien hondakinak: fruituen azalak, entsaladaren honda-kinak etab.

Kafe eta tearen infusioak, infutsioen boltsak paperarekin ere, bainagrapa barik

Pertsona eta animalien ileak.

Arraultzontzien kartoi eta egunkariko paper bustia, eta janarien gaine-an botata zatikaturik.

Arraultzen azalak birrinduak.

Mallukiak, meloiak eta orokorrean fruita gozoak dute gogokoena,aldiz,zitrikoak eta bananak ez hainbeste, hala ere gogokoena amaitzen dutene-an ekingo diete ere.

Zizareak hazten dira edozein dietarekin, addibidez, nahiz eta kafe hondaki-

nak izan, baina askoz hobeagoa da aniztasuna. Erreztasunez zer da gehiengustatzen zaiena ikusiko duzu. Janariak birrintzea edota zatikatzea aholku- garria da, era honetan zizareen digestio lana erreztatzen da eta, bidebatez, composta arinago sortuko da.Egunero 250 gramo jaten dituzte.Hasieran gehiegizko janariabotatzen badizkiegu hatsa arazoak izan ditza-kegu. Denbora aurrera joan ahala zizareen kopurua gehituko da, eta zaborkantitatea gehitu daiteke.


26/27

26

Ez bota

Materia Organikoa ez dana.

Lorategiko hondakinak

Haragi eta arrain hondakinak,ez zaikie gustatzen eta hatsak sortzen dituzte.

Esnekiak, hezurrak eta janari koipetsuak.

Ez bota barazki eta fruitu usteldu gehiegi

Errautsak eta zurhautsak

5. Beste batzu

Ureztatu behar da?

Hondakin organikoaren % 75 ura da, hala ere, bi astero ur pitxer batbotatzea komeni zaizkie. Botatzean iturriko txorrota zabalik eduki etasoberazko ura jaso, oso ongarri ona da!. Zuzenean landaretara botadezakezu.

Zizareak joan daitezke kanpora?

Ez, inoiz ez dira ontzitik kanpo joaten. Alde batetik itxia da, beste aldetikbarruan daukate behar duten guztia: janaria, hezetasuna eta iluntasuna.

Hatsa sortzen dute?

Ez, inoiz ez du usain txarra izan behar, aldiz, baso hezearena. Hala etaguztiz ere hondakinak aldioro mugitzea komeni da, era honetan ez dezanoxigeno falta lortzen dugu.

Konposterak instektuak ekar ditzake?

Zizareek ez dute intsektuak erakartzen baldin eta hondakinak piska batlurperatzen badituzu paper zati batzuen azpian. Fruitaren euliak agerdaitezke zizareek jan dezaketeen hondakinak baino gehiago badaude.Txingurriak, pulgoiak eta beste intsektuak urrunduko dira baldin eta sus-tratoa hezetasun maila haundia duen. Beraz hoien presentzia nabaritzenbaduzu, ureztatu...


27/27

Eta oporretara banoa?

Hilabete osoa bazoaz goiko bandejetan gehiegizko janaria utz dezakezu.Gainetik egunkari bustiak jarri behar da, zizareen bizilekua lehor geldi ezdezan.

Nola dakigu zizareen humusa prest dagoela?

Itxura beltza edo marroi iluna da, testura esponjosoa, eskuetan desegi-ten da. Kafe birrinduaren itxura du. Hondakin kantitatearen arabera kon-posta hilabete batean edo hiruan egiten da, baina ongarri likidoa etenga-be sortzen da.

folleto compostaje euskera

Documents