el, ,: o. i .akllot il' d! '1', / dr 'ii
TRANSCRIPT
-11: ;-U: } _.:--: 0; ii'. ~!l:::;"u AT
el, ,: O. I .AKll Ot il'_
D! '1', / Dr 'II: I :
i 9, . O~25/?~'
27 0 , 17'/
I:, fill..: S:",''':LK'jOr VIP- DI ~·l . .:...E}·, . )LLII~C VAl; 'l'R,\J'VAI,L :';':"'il0U TE P H r: T 0.\ I,
3£F01\1..: j!1" .: VO'_.' L. :
0'. ,Ll!!\L" OF T ,L S';'t.l_: ; lAI'lLlJS .... ,
Ol! ..... SW\L·· or T;iL 1.Jl.:r:r::.JCL: ,! \l1I:!IS wI:: VLl ~rDICI! '. :
Cl1Arr:r:. : ! ... Al"KL!\G :
PLEI PLLI T ;
r.'TLRFPLTL:R: '1 OLj~
LU:JJL ':!,,' LU'~:~L
;E/\SER. '\
INH . P. / . - ----
ljESh 'l'
, 'C' '1 . ,It l.. .J)
'1.1 ... ,C , ,i lJ\fJDE
1,Ij,'-;~ Clf.!LTOPU\ ) ( l-r:L'J.8RLL.)
, ..
\MIKI. 1\ ROEF PROKUREUR-
~RTIK£L 9 ~ET 83/67
; -----AANKLAER STE1. KLAGTE: ULDIGDL 11E B~VESTIG OAT SY
IN P {SOON VERSKYN
, KLAGS rAAT ·WORD DFUR TOLK AAN .t ESKULTJ rr;OE VOORGELEES
13ESKUJ..J .IGDE VERS'I'AArJ DIE AAf-.. LAG EN PLE1T ONSKULDIG
AANKL.\ER ROEP EEnSTE \..,ETUIE VIR STAAT' EN VERSOEK HOF OM GETUIE
INGEVOLGE ART1KEL 204 WET 51/1977 TE WAARSKU •
HOF AAN GETUlE : Die Staatsaa~klaer ueel die hof mee dat die ge-
tuie vermoedelik betrokke mag wees ir verband met hierdie misd: f
waarop die beskuldigde teregstaan eJ. het dil: betrekking daarop
dat persone uitgelok aanges ~ , bev'el, aangeraai, aangemoedil
f VL. ry is om mi Ii vere o~ _ iding (" ondergaan wa t van ,IJ t sou
\ees 'j r 'n pe r soon v a~ die :.-Igevaar_-l~e 11' ng van di handhcl.wing
van w en oraL: in c,,-. R",pub ... iek Val. uic -Afr'ika beoog . Die
persoor. is neu opger vp as g-~uie i: vcrplig om getuienis
by hierdie verrigtin,. af t _§ , C~_ s ~naunks di~ posisie d&~
daar vrae aan hom gestc 1. ~<aI1 ~/ord \.ct·. " .n inkrl. ~neer "Cen c
sigte van hierdie mi:::'J.rYJ' wat die ho .::-0 t)a~: aan hom verduidt=l
het . J-Iy is dan ook verder . rplig o~'" or ,> I <. vraag ce anl:woorrl
die hof , Hier'ie v 'r~ligting "m e:l.kt' vruaf~ t(· beant;\lc rd .:..:> dan!'
nieteenstaande dat die ant\"/o rd hom k trl inkri:nineer ven opsigte
van hi'rdic rr:J.;<lryf'
" bevoe['cil ui spr:: ak psi'" d&c.".t .. l.:. ~en hy op aIle vrn
..... at n!J hom g~s I "",re. lP' r .: . e 1'} k an twoord I dan Set
hy g vryw<\n r II (.) ", 'I rve np. t., p~.i,
wat alre <is aan ho 'l~rduirl . i:
ing?
•• f., ~":GRYP
HI R. II j~1 . ..
,.
- 2- NTLATLENG
HERMAN N';I'LATfi.,ELJ. verklaar ' .ler eed, deur tolk
ONDERVRAGING DEUR AANl'LAER :
Herman , jy is ~ skolier nn die Mamelodi - oos , aan die Mame -
10di - of V1akfontein TegniesG ~o~rskool? Mamelodi? -- Jo. .
In watter standerd was jJ in 1976? Standerd 10 .
Oie beskuldigde ~ier voor die hof , ken jy haar? -- Ek ken
haar .
Hoe ken jy haar? -- Sy was my k1asmaa~ .
Ook in Standerd 10? T ~ Go •
Gedurende Junie - maand 1976 het die onl uste hier uitgebreek
in die land en was daar ook on1uste by die skool van julle? --
Ja .
Nadat hierdie onluste ~ aanvang g~neem het , het die be -
skuldigde eenrlag na jou geko~? -- Ja .
Wat wou sy van jou gehad het? - - ' ;y hc~ na my -:;oe gekom en
gevra dat ons moet help .
Ja? -- W~!1 " die pulisie .<iet d:.\c, s -"ool!<inders en hulle
maak die kinders dood . Oit hang van ~n~ 1f om te help .
Kan jy onthou wetter maand dit was? Dit was in Julie -
maand , die sGw~nde maand .
Einde van Julie of begin Augustus? -- Amper teen einde van
Jul ie .
Dis maar net ~ skatting wat jy maak . Kan jy die datum ont-
hou of' nie? - - Ek kan nie die presiest~ datuIT. on thou nie .
. Jy sn eli l: V! i1~; II:ld:1L hj(·tdie unll: ' I~l' In ".Jnvang nenaerr, htct
in Junie - Julic? Ja .
Jy kan nct ook vir my S(, ~k ic:: ;ammer (lat ek jou in die
rede geval he . iinr2.il< hel .'Y gl s(. I'~,y het vir ons gesD" .
Kan jy net vir ons verduidc_' < I'Jat bedoel jy met "on::; ".
Toe/ . ..
T)e beskuldigd0 kom , w ~ ons drle gewees.
~ .e was die drie? --Ek Frans : octiba en Lucas khabaleng .
Waar was julIe gewees? -- Ons was op die skool perseel gewees .
Is dit nou die ~likfont e' n Ho~rskool , Ho~r Tegniese Skool ?
Ja .
Was ~it _ gedurende speeltyd gewees, of wat was dit? - - Ja , di
was gedurend~ pouse.
Die ander twee manne ~at jy van praat, Lucas en Frans , was
hulle ook skoliere, of wat was hulle posisie? HuIIe is my
klasmaats, hulle is ook skoliere . lt
Al twee van hulle? - - Ja.
Nou , jy het vir die hof vertel dat beskuldigde het gese die
polisie . . . G~an maar aan van daar af? -- Toe het sy gese dat di~
hlllp W'"1t on s 1::111 ver:e en , is die volgende : Ons kan die land
verlaat .
Wat bedoel jy rr.0 ~ "ons 1{<in die l ' nd verlaat"? -- Dit bedo.;!l
dat sy, beskuldigde , ek , FraIl!=; en Lucas, kan hierdie land onwetti
verlaat .
Het sy vir julIe gevra 0m die ~ anQ ~e verlaat?
J{OF KOM TUSSENBEI: Mnr . die Aanklaer, di[, ein t'l 1k 'n wens- ') <-.
vraag daardie . Ek dink , di e vraag is nog nie oorgetolk a&n die
getuie nie . U sal die vra; r op 'n andvr ... :yse moet gee , asse-
blief .
AANKLAER : Hoe het sy die vI'f;,,~, dIe gedn,rrt>..; aan julIe oorgedI'a,
"
pol i!"; i c d il! k i. n d (! r" :. !o( t e t, ( I t)'\/lSf d V . LTI ). G af om te help .
van die I nd f en ;'j Bo ts\\' ,, ' t toe Y·t :tn . :·1e'.: ons aankoms daar
in BotswanCl 0n:; kan "l~rl .t'r , ',m n t '. ,nz~lnie toe , om daar op-
Ie iding te f! ~ j =tn onder r:lan .
terugbaklei teer, cji~ poli~;i' On! hp,t tOt:gestem .
/ , ...
,fie hct ~ C'f~cstem? £ 1 en Fran s Modiba . Op daa r die stadiul'
het Lu~a's gewcier .
Yoe kom? -- Hy het gese th e hy wi1 eers sy stu dies voltool, el .
hy wou n ie weggaan van sy 0 \.1 rs af r:ie.
Wat sou gebeur as hy sy studies voltooi het ? -- Nee , soos ek
hom gchoor het, hy hot nie daaroor verJuidelik nie .
Wat was die posisie met die beskuldigde self? -- Ek verstaan
nie die vraag nie.
Kyk, jy het nou gese jy en Frans het ingestem om na die buit l
land te gaan om di - militere opleiding te ontvang en dan terug ~e
kom en die polisie te baklei. Wat van die beskuldigde self? -
Beskuldigde self moes saam met ons weggaan.
,-joe weet jy dit? -- Want sy het voorgeste1 dat ons moet Wc rr -
g:3.an .
!let sy enige iets gese omtrent ha~r ie p1anne? -- Sy sou
ook saamgaan na die militere opleidin g toe om milit~re op_eiding
ce ondergaan en sy sou saam net ons t~r~gkom ,
Wat het toe da~ rna gebeur? Da~r he ~ iae verloop en daar-
na het beskuldigde ~eer gekom, dit was op ~ Vrydag gewees .
Waarheen het sy gekom? -- Ons w s daar ~y die bkool .
By julIe skool. die V1akfontein Tegnies~ Skool? - - Ja .
Na wie toe het sy gekom? -- Sy ~et by ons a1 drie gekom,
dit ~3S ek, Frans Modiba en Lucas N~habaleng .
Ja? Toe het sy vir onJ ges~ riat daar is ~ studentever-
p.;adcrine dU'lr by ftlamelodi 110;~rsk001.
Na wte! L,)(' rn(l(' ~ ; jllllc. rJ:"lr' f',."'\( ') hl!(; :;y ('l1l)',(' ~)pt;[;lrleke
pcrsoon ' p,enocm? rJ e. ~:,y ~ "'t net 1"tSl> anr is 'n vl'rgaderinp,
sy he t nie p;e e nn v.:f' toe l'1(1e tons ;'wn nie,
Vlnt geb~ur toe , ~~y st: r III d[w.:' ,r; 'n ver~:1derinr,? Toe hcc -,
sy vir ons w '! vra, n' dU.' sko t ... ui ~(T - , , l<~l!' ons saam met hoo.r
gaan .
\'i'aarheell / .
Woarheen~ -- Na die Ma c:odi Ho~rskool by die vergadering.
vR, wat rrebeur oe? Joe die skoal uitgaan, hdt ek, Frans
rvlodiba en Lucas Nchabaleng , '.:rtraag daar op die skoolperseel .
Daarna het on~ na Mamelodi Ho~rskool toe gegaan .
Wie almal? -- Ons drie, ek en Lucas Nchabaleng en Frans
Modiba .
Ilct jul1 . ::111cen geloop? -- Ja, ons het net die drie aIleen
geloop .
Beskuldigde, het jy haar gesien? Ek het haar daar by
~1amelodi Ho~rskool gl'slen toe ons by die saal van die skool lC
kom .
Wnt gebeur daar? -- Daar was hull~ besig om verkiesing te
hau vir die Mamelodi Representative Council.
Hierdie Representative Council, wat se Representative
Council is dit? Is dit van die mun'sipal~teit of wat? - - Dis
die Representative Council 'ill1 die Sk0clki~ders .
Students? -- Ja.
--Na die verkiesing gehou is, het ~nb to_ uitmekaar gegaan .
Weet jy wia 1S verkies op daarJie vdrgadering? -- Nee, ek
het hulle nie geken nie. Ek ken nie die persone wat verkies 2.
is nie .
Ken jy enige "Rebecca"? -- Ja, ek ken In sekere Rebe.::ca wat
skoolgaan daar by Mamelodi o~rskoo:.
Nadat die beskuldigde op die eersee stadium vir jou, en
Frans en Luc as , p,evl'a he t om saam me': h < '1Y' t8 gaan, he t jy op
(·tlll~l: ·.Lncf I 11111 It I i/1: t )f·,;I;:1 riP 1:'1:11;)<'11111'" ,."1'/"',:',' -- ,l:t.
Hoe het dit gebeur dot jy soontue ~l Rnan het? -- Oit was
op ~ Vrydag gewees na die skoal. D i " v'a:; ek , Frans Modiba en
Lucas Nchabaleng, Ons w.tS jjJ pad. 11 coe . Cacs'>!'ina fIIakhocre,
dis beskulrl1gde, he t nn on~ -: h' gf::'; ) r , '1\ )e net sy vir lllS ge- ~
se daar by'Mumelodi Ho0r~koo, is rl ' ~r ~ n~isie wat ook be:anEstel
om/ . ..
"
- ~ a)
om di l And t~ verla t . Tc het sy ges~ dDt sy wil ha , sy wil
daardie 'Bantoevrou aan ons vr"'rstel . Toe ons 'n uitdraaipad neem
om Mamelodi H)erskool toe te gaan , Frans Modi b a het gese hy gaan
h u is toe . Ek en Lucas Ncha aleng enbcskuldigde het reguit na
Mamelodi Hoerskool toe gegaal . Toe ons op die pe r seel kom van
Mamelodi Hoerskool, ek het vir een . elson Mambula geroep .
Hoekom? -- Dis familie van my. Hy is eintlik ~ vriend van
my .
Ja , hoekom het jy hom geroep? Het jyself besluit om h om te
roep of h oekom het jy hom geroep? - - Ek het se l f besluit om hom l (
te roep want hy is In vriend van my en ek V/OU met hom oor sekere
dinge gesels .
Hoe het jy hom geroep? - Ek het na hom gefluit .
Waqr ~'F hy? -- Hy was in sy klaskamer gewees . Hy het toe
uitgekom .
Is hy toe saam met jullp?
En waarh~en is julIe toe?
lodi Hoerskool se klaskamer s .
Ja .
Ons is ~oe in een van die Mame-
Wie kry julIe in die k'~skamer? -- Caar het ons vir Rebecc.
Raseroka aangetref . 2
Wat gebeur toe? -- Beskuldigde, Caeserina Makhoere, het
h aar aan ons voorgescel want ons het hear nie geken nie . Daar
na het beskuldigdc, Caeserin, . gese sy wil he ons moet help .
wan~ ons sien dot die polisle die kinders skiet en hulle doodmaak
Ons moet help . Die help w~t ons m0~: v~rleen, 1s as volg :
Ek h et nie ~ehoor nie , ckskuus? - - Ons kan die land verlaat ,
en na Bo tswana toe r:A<!n . IVT t: ons nankoms in Bo tS\\'ana, ons kan
dear verder qo.nn nn T::mzanl.I5 to'-', am lIIi.l j t0re oplei Lng te
ondergaan . Dnarna kan ons -e cugkofl: I me t die pol i sie ve g .
J? Wa,rmee sou jull~ \.g? - - N~w vuurwapcns .
Was di t bespreel< da. c juJ lA me t v ~lury.:apens sou veg , uf ... :aar
julIe/ ...
6-
julIe d~t SOG kry? -- Ons het bespreek ja, dat as ons die oplei
ding voltooi het, by die pleK waar o~s dit sou ondergaan , gaan
hulle ons die vuurwapens gee.
En toe? -- Beskuldigde het ook gese dat daar In ander uitweg
is deur na Swaziland toe. Met ons aankoms in Swaziland, ons
kan verder gaan na Mosambiek. Daar gaan ons die opleiding
ondergaan en daarna terugkom en terugbaklei .
Wat bedoel jy met "terugbaklei ll ? - - f-1et die polisie baklei
wat die skoolkinders skiet .
Nou, het julle by hierdie geleentheid daar in die klaskam~r gehad
by Rebecca enige gesprek / hoedat julIe sou slaag om in hetsy,
Botswana of Swaziland te kom? -- Nelson Mamabolo het ~ vraag
gestel , dat ons is studente, ons werk nie . Waar gaan ons geld
kry vir die vervoer en vir die kos? Caeserine Makhoere, dit is
toe beskuldi gde , toe het sy gese dat sy ken ~ sekere Bantoeman
met die naam 'Jan Motsini . Sy het gese die !1otsini, kom van
Robbeneiland af , en hy he t In beursie van Robbene iland . Hy kan
ons met daardie geld help .
Hoe meen jy nou , ~ klein beursi e of ~ fonds? -- Fonds .
HOF : Hy het ~ bedrag geld beskikbaar? Dis reg , Edelagbare .
Ek het vir besk~ldigde gevr~ wanneer gaan sy vir die Motsini
sien , sy het gese gedurend~ die naweek s~l sy met Rebecca eoon-
toe gaan . Daar het ons toe uitmekaar gegaan en het na verskil-
le~de plekke toe gegaan .
J\ANKLAER : Cr· da<1r cnigc moon tl ikh" id V.:ln In predikan took be-
sprcek op da~rdie geleentheid of nie? - - ~ee, op daardie stad ~urn
het ons niks r:epra.'1t van In predikanc nie .
Het jy die beskuldir,J· d ,::lClrll~ \ 'eCr '~L:::.)i~n? - - Ja .
Waar was dlt, hoe lank Jaarna ~~s cit , laat ek dit s6 stel?
Dit was In paar u<Je lat l._', ek J(,~.' Clie: onthou op watter deg
was dit nie .
Wat het; <"\()beur na hic' ;c t~r ;',l2'l'k? -- Seskuldir.de het na
.'
. .. L • .l , l
my toe gekom, Daard~e tyd as dit ek gewees, Nelson Mamabolo en
Lucas Nchabaleng. geskuldi Ie was saam met ~ seun net die naam
van Lehlohonolo
Ja? -- Toe beskuldigde daar kom, het sy gese dat sy het ge
skrik , die polisie soek na haar . Toe het sy gese dat sy vra vir
ons om haar.te vergesel na ~ predikant , Lekgotlo . Daar wil sy
hulp gaan vra .
Hoekom wil sy daarnatoe gaan? - - Sy het gese sy wil oorgaan
na Botswana toe voordat sy gearresteer is.
Het jy vir haar enige iets gevra op hierdie stadium, toe
jy haar nou weer na die paar dae gesien het, wat met Motsini
gebeur het? Nee, ek het haar nie gevra nie want op die stadi
nadat ons in die klaskamer met die Rebecca gepraat het, het
Re})'.> cca n a. Ol ~ t oe gekom en gese da t ..
Sy het ~ rapport aan j u l le gemank? -- Ja .
Wat het to e gebeur? Op hierdie betrokke aana ~oe die b~
skuldigde nou self vir jou vra julIe moet saamgaan na die dorr _
nie, Lekgotl o t oe? -- Ons he t na die d o minee toe gegaan .
Wie is d it? -- Dominee Lek go t lo.
Wie het na hom toe gegaan? - - Dit ~as ek, Lucas Nchabalen~, •
Nelson MamabOlo, Lehlohonolo en Cae serine, oeskuldigde.
Toe julIe nou by die dominee aankom? Ons het my die
dominee se huis ingegaan, toe was hy tuis en hy hat na ons toe
ge~om . Beskuldigde het met die dominee gepraat en gese sy hee
kom hulp vra, vm nt (lie poli s"'. c s or·X n' , h a a1' en sy hat r;eekrik,
Dip cI()lOlrl!~c tH'!; tl ; \ar f~ c 'vril '1 .1.ar\l ' 1I \, ~) rJ :!y g(; !iock ell Ilc!jl<ul.d1W l!:
het gese omrede sy vergadcrings hY ~00n, daarom sock hulle no
haar .
Wat s e vergaderingn ? . Vc r ru~~ ~in g r oos daardie van
r'lamelodi Hoers k ool van d ie " i'1 t e e m·. )~-di. Re n<ie Raa" ,
J a? -- .:; ie dom i.nce he. :e v .... a \ ~e soort help wi : sy he .
Toe/ ..
• . ! -
Toe het ,sy gese sy wil wegga r, sy v'il na Botswana toe gaan . As
sy in Bo tswana kom, sal sy v,"-rder gaan na Tanzanie. toe om
militere opleiding te gaan ondergaan . Die predikant het toe ge-
se hy kan nie mense help om weg te gaan nie want hy het nie daar
die kennis nie, maar hy is ~ lid van die B.P . A .
Wat 1s B.P . A . ? -- Black Parents ' Association .
Ja? En hy het gese dot hy is ~ skakel tussen die studente
en die Staat . Caeserine .. Die dominee het vir beskuldigde gese
sy moet huis toe gaan en stilsit en nie die ve r gaderings bywoon
nie en teruggaan skool toe . Ons het die dominee gegroet en ge- l (
loop.
Ja , en toe, wat het daarna gebeur? -- ~ Paar dae daarna h0t
beskuldigde na ons toe gekom, ek was saam met Frans Modiba en
Lucas Nchabaleng gewees . Toe het beskuldigde ~ese, sy het
gehoor van ~ ander uitweg . Sy ken ~ persoon met die naam van
Andrew, ek kan nie die van onthou nie, Fdelagbare. Die Andrew
het ook skoolgegaan by daardie Tegnies~ Ho erskool waar ons skool
gaan . Andre~ ken ~ onderwyser wat voorh~en daar skoolgegee
het, sy naam is Steve.
Steven wie? -- Nkosi .
Gaan aan? -- Op daardie stadium het daardie Steven
skoolgcgee daar in die omgewing van Komatipoort , en sy het eese
dat di~ Steve kan ons help, om die land te verlaat . Ons kan ~.
Komatipoort se trein hier hn~l en Steve salons help om die
land te verlaat c n na Mosambiek to e gaan . Ons het gese oat ons
vertrou nie daar~ic weg na Mosambie~ toe nie . Ons het daar net
opgchou met die prat~ry en
\veet jy enigt~ it t s vaIl In dOVJ 1:;;'; l1t, tIl p'spoort of rci~do
kument of reelings wat daarvI..Ir gel;l"( sou word? -- Ja .
Vertel vir die hof? r!· da :: : ,eskuld lgde terug\Sekeer het 3
van Po tchefs troom Fif he t s y roy on:. gckom d3.ilrby die sl<ool ,
di t/ .. .
" ,.
-9 NTLATLE u
dit was ek en irans Mvdib~ p , Lucas ~chabaleng gewees . Toe het
sy ges§ sy het ander plan gekry . Sy het aansoek gadoen vir ~
paspoort en sy het die paspoor~ gekry . En sy het gese sy sal
die paspoort endosseer en wettig weggaan na Botswana toe . Daar
in Botswana ken sy ~ ander meisie wat haar klasmaat was wat se
naam is Me~isi-e . Sy sal na d~e Meisie se huis toe gaan en terv:yl
sy daar bly, sal sy ander mense organiseer . Daardie organisasie
salons ve r blyfplek kry daar in Dotsw~na . Daardie organisasie
sal ook reel vir vervoer om ons hier te kom haal . Die verv oer
salons hier kom haal en ons n Botswana toe neem . Na daardie 1
plek wat die organisasie al r eeds gereel h0t . Vandaar af sal
ons almal weggaan , insluitende beskuldigde, en Tanzanie toe gaan
vir hierdie mili~ere opleiding, en terugkom en met die polisie
baklei . Ons he; ingestem , en uitmekaar gegaan .
Ekskuus? -- Ons het toe uitmekaar gegaan nadat ons ingestem
het .
En toe? --
Is beskuldigde toe weer Potchefstroom toe? -- Ja, sy he~ na
Potchefstroom toe gegaan .
Was sy toe daar gearresteer v~~r sy Botswana toe kon gaan?
Ja .
KRUISONDERVRAGING DEUR BESKULDIGDE : Cdeur to~k ); Volgens die
klagstaat is jy een keer besoek, maar hier vandag, jy praat van
drie' geleenthede? - - Die eerste keer was by die skool gewees ,
die tweode keer was dit nog daar by die skool en die derde keer
was by jou huis ~ewees .
AANKLAER : Edele, ek weet nle of sy Jie klagstaat dan heeltemal
rer, lues of rcr, vcrstaan nit' . Op diu ld; r'>~ta,'1t, in dh.: jJylae tot
die klagstaat, kolom C, word d,~D.r gewys dat op twee geleenthede
was hy genader en gevr,l - Vla,(fon teil! l,'egn' t::se Hoerskool en toe
2
weer by Mamelod! I{ocrskool , r.00 hy f~"'. C8 ',~" S om te gd.an vir ~
milit§re opleidirg . Die Ctno .' kerc \.'l~ re.E:>lings gewees en dit
-10- N'I'LA'IL.t:.llG
word weer gedek in die ander ~ele van die getuienis aan die
(ONHOORBAAR) . Hy het nie net. i?en keer gese nie. By het die ge-
.. tuienis gegee oor twee keer wat hy genader was en gevra is om
vir militere opleiding te gaan en dit word gemeld in die klag-
staat. So, die getuie stel dit nie heeltemal reg nie. Ek wil
'nie graag met- haar inmeng nie, maar . .
TOLK WORD VERSOEK OM VERDUIDf.LJI<TNG VAN AANKLAER OaR TE TaLK
AAN DIE BESKULDIGDE
BESKULDIGDE AAN GETUIE :- MeL an der woorde, ek het verskeie male
na jou toe gekom? -- Ja . 10
Het ek gehoor dat jy praa~ van Swaziland se pad , die pad
na Swaziland toe? Wie het daarvan gepraat, verduidelik asselllieF
aan die hof? -- Caeserina Makhoere, di t is jy, jy het daaroor ge-
praat .
Toe ek met julIe gepraa~ het , hoe het ek gese, gaan ons op-
leiding ondergaan, mili tere opleiding, of wat moet ons daar gaa~1
maak? -- Ja, jy het gese ons gaan vir militere opleiding .
Ek weet niks daarvan nie . Dis dingc' wat jy vir ons vert! 1
het. Ons het ook ingestem .
Nee, ek het nie daardie ding met julIe gepraat nie .
Waaroor het jy dan gepraat?
Ek het nie met julIe gepraat om die land te verlaat en o~
militere opleidin~ te gaan bywoon ni -- Ek sal u vra om aan
die hof te verduideIik, die tyd dat u vir ons se , dat jy verskrik
1I0F: Dit is nie nodlg vir (li" be:51(1l1digt.i~ om enigc vrae van die
ge tu ip. te bean tl"oord n i e . ~ I,an v r<.tC aan hom s te 1, hy moe t haar
vrae beantwoord . Die hof kan mis:':jt'i1 net aan haar se dat die ge-
tuie se antwoord was daarop . dat s.' ~ aan die hof verduidelik r
waarom sy aan hlllle gese het s? \..,:..s v' .~skrik gewees vir die
polisie/ ...
,.
- 11- NT LA'l' LENG
polisie en die polisie soek ~l haar? Waarom het die polisie na
haar gesoek? Maar sy het nie nodig om daardie vraag te beant -
woord nie . Is daar nog,vrae wat s.y aan die getuie wil stel?
BESKULDIGDE : Ek het geen verdere vrae nie, Edelagbare .
HOF : Laat ons net duidelikheid kry , Beskuldigde . Het jy nou vrae
aan hierdie getuie gestel in verband met aIle aspekte van sy ge -
tuienis waarmee jy nie saamstem nie?
BESKULDIGDE : Ek stem glad nie saam met die hele storie van die
getuie as hy s@ ek het met hulle gepraat oor milit@re opleiding .
HOF : Miskien is dit aangewese dat die hOI net aan die beskuldig-l
de verduidelik dat dit noodsaaklik is dat sy die getuie sal
kruisondervra in verband met aIle aspekte van sy getuienis wearis
mee sy nie saamstem nie . As daar enige iets anders/waarvan die
getuie kennis dra en waarop hierdie saak be tre kking het en waar -
omtrent hy die hof nog nie vertel het nie, is dit eweneens be -
Iangrik dat jy hom daaroor vra .
Beskuldigde kan miskien net daarvan kennis neem as daar
enige aspekte ~s waarcp sy van hieraie getuie se getuienis ver-
skil en nie aan hom stel nie, dan bestaan die moontlikheid dat
later , die Staatsaanklaer, as sy sou besluit om getuienis te gee 2!
vir haar sal vra : '~aar, hoekom het jy die getuie nie oor hier
die aspek ondervra nie " , en dan sal sy geroep0 wees om daarop
te antwoo r d . Dus kan die beskuldigde sien dat dit is nood-
saaklik dat sy die getuie sal ondervra in ve r band met aIle as -
pekte van sy getGienis wuaroor sy ni~ saam~tem nie . llegryp jy
beskuldlgde?
BESKULDIGDE : Ja, ek begryp , idelagbarA .
JIOF : Is dai.lr nog vrae \!ut 1".;' v.il' ll. nog vrul;)?
BESKULDIGDE AAN "FTU IE : Ek Ill- ( glad r •. " met julIe gepraa t en
aan julIe voorgestel om die llnd t6 v~rlaat nie . 3
Ek wee'!; nie of jy daCtrmee sa .;1st~m l~i.;' dat jy
."
-~
al ouit met ~nr gepraat her LB. Ten t~eede, ek weet nie of jy
toestem dat deur JOu het ek v: r Rebecca Rasoroka geken .
Rebecca is ~ vriendin . nn my . Daar is nie rede dat ek haar
nie ~eken het ie. Jy weet s~ is ~~ vri~ndin van my . Ek het
nie geweet nie voordat jy haur aan my voorgestel het nie .
Ek w~se~r~te gearresteer en daar bestaan ~ moontlikheid dat
julIe die saak bespreek het. Nadat ek gearresteer is? -- Nee,
dit is nie so nie.
Ek stem glad nie saam met jou storie nie .
HOF: Is daar nog vrae? (HOF AAN GETUIE)
Word jy aangehou? -- Ja .
Sedert wanrieer? -- Sedert Apri1maand hierdie jaar .
Was jy sedert jcu aanhouding in verbinding met die <ll1der
nersnnF', met L..lcas e Frans en Rebecca en die ander? -- Ek het
hulle nog nie gesien nie.
BESKULDIGDE VERSOEK TOESTEf'.TrHNG OH NO VRAE TE VRA AAN GETUIE;
Op 4de van Augustusmaand hier in Sentraal po1isiestasie,
het ek vir jou, Hammond, Lucas en Lehlohonolo, a1 drie gesien.
Ja t jy het ons ges ien saam met die polisie .
Jy het nounet vir die hof vertel jy het nie die ander ~ense2(
gesien nie. Daarby bedoe~ ek, dat ek het hulle nie gesien en
~ kans gekry om met hulle te praat nie . Ek het hulle net met
die oe gesien.
HOF : Die woorrl wat gebruik vJas, ".'as hy was nie "in verbinding"
met die ander persone nie. Hy het nie ~es@ ~y het hulle nie
gesien nie. Hy het in aI le geval ~ verduideliking gegee. Nog vro
I1ESK1JLDIGDF.: Goen \fere 1'e vra' T i,.;, EdelRgbare .
HERONDFRVRAG TN, IlFUR Ai\fJKLAr:n.: Geen vrQ.e.
(; r:L N IJE:Wr.; lE VRAE 3
AANKLAER ROEP VOLGE:--JDE GETU''::'
HENDRIK/ •••
..
."
HENDRIK ANDRIES BOOYSEN, ve ~: aar onder eed .
ONDERVRAGING DEUR AANKLA£R: ';nr . Booysen, u is 'n arlminis tratie't:e
beheerbeampt c in diens van (~e Departement Ian Bantoe-administra
sie en Ontwikkeling en ' is werksaam 'by ~~e kantoor van die Bantoe-
sake Kommissaris, Pretoria? -- Dis reg .
U is ook daar in beheer van die aansoeke en die uitreikings
van reisdokumente aan Bantoes? -- Ja.
Op 18 September 1976 he'"; 'n Bantoevrou , me t die naam Caeserim
Makhoere aansoek gedoen om reisdokumente? - - Dis reg.
Was daar toe ~ reisdokument aan haar uitgereik? -- Daar is 1
toe ~ reisdokument aan haar uitgereik .
Ek toon aan u 'n reisdokumen t, se vir my of u dll: herken?
Dis die reisdokument wat deur ons kantoor uitgereik is.
Kan u n0t die bvsonde rhede gee, aan wie is hy uitgerei~,
die nommer en datum wanneer dit uitgereik is? -- Dis uitger~ik
aan Cae serine Makhoere en hier is ~ adres , Mamelodi . Die ajres
is bietjie onduidelik hierso. Ek kan dit nie lees nie , van
Pretoria . Wat is die ander inligting wat u gevra het?
Die nommer? -- Van die reisdokurr,e n:?
Ja? -- Dis ~144l5 .
Kom die aansoeker se p~rsoonsnommer daarop voor? -- Die
id~n tlte itsnommer 5760562 .
DOKUMENT WORD INGEHANDIG AS BEWYSSTUK A.
Kan u net, voor u weer eegin , watter plekke kon sy besoek
vo 1 gens da'1rci Le dnkumen t? -- Sy kon Lt:sc. tho besoe 1<, Bo t:=;'tIClna,
Vir hoe lank L~ dit gel iR? -- Vir twec joar vnnnf 21 . 9 . 1S'l'
Is daar I')ok 'n fo to van die aar ~ ' )P ";f; {' in die do1<:umen t? --
Die aansoeker se fo to verskyn ill () i~ (h, kurnen c .
Stem dit ooreen met di~ van rlie be~kuldifide? Ja .
KRUISONDERVI AGI IG DF~UR r3E::iJ<. Jl.DIGJ·; : \' , ~'n vr::le nie.
HUFf ..
, c
. .
,"
-' 1- NC: if iJAL ... , '
HOF : Verduidel ik aan die be. ,t:ldigde indien sy geen vrae aan die
getule stel nie, dan bestaa die moontlikheid dat.die hof Sl" ge-
tuienis mag aanvaar wat gele.er is .
BESKULDIGDE: Ja, dit is reg. Ek het ~ reisdokument .
HOF: Mnr . Booysen, die adres in die dokument kan ek lees . Dit
is P . 5l94-Ma~lastraat, Mame~0di . Stem u saam daarmee dat die
hof reglees? Sal u asseblief daarna kyk? -- Dit kan wees, dit
het vir my so bietjie snaaks gelyk . Ek is jammer .
HERONDERVRAGING DEUR AANKLA~A: Geen vrae .
GEEN VERDERE VRAE 1
GETUIE WORD VERSKOON
AANKLAER nOEP VOLGENDE GETUIE
LUCAS NCHABALENG WORD OP VERSOEK VAN AANKLAER DEUR DIE HOF GE-
WA/\RSi,l., INGEVOLGE ARTIKEL 204 WET 51/1977
HOF : Vo1gens die mededeling van die S~aatsaanklaer lS daar di ~
moontlikheid dat <;i.::ln gp.tuie vrae gevra word wac hcm mag kan in-
krimineer in verband Inet di<.' misdryf dat hy ingewil lig het om
die lan d te verlaat om milil~re opltidlng te ontvang wat van
nut sou kon v;ees vir 'n persoon wat di(;' ge'/a1.!"ste111ng van die
handhawtng van wet en orde in die Republiek van Suid - Afrika
beoog . Hy is n0U opgeroep as getu1~ en hy is verplig om ge-
tuienis by hi~rdie verrigtin~o af te l@ . Dit is moontlik dat
daar vrae aan hor.1 ges tel kail I'lord wa ~ hon kan inkrimineer ten'
opsigte van die misdryf wat nan hom verduidelik is maar nogtans
if; Ily vcrplip; om 0.1 <'lLc vrn(' tc t)e o.n:,"lOoJ'd ondanl<s d'-:'e feit dn !;
dit hom ini<r:mLnt'cr . Dit Ie; vrae 0L.f· -e1 hetsy deur die vervolf,i.n
die beskuldip,d' of <.1i ... · h()f . /l drl:l['(lie \/r<1." is hy verp1i,p; OTT! to
ant'tloord . Ir.dicr by ')P all,' 'irile v;:11 ~_ICln hom gestel worej open-
hartig en eerlik antwo()rd, betcke~ .i~ dac ny gevrywaar sal wees
teen vervolging van daardie m!.sdry~· .. It aan hom verduidelik is,
of 'no ander mi sdryf \";at 'n be 'Ol r-de 11 i :;!,praak he t op 'n aan kLlg van
die a"lrcl van d~t-' misdl'yf v:i1l "-In h)i1 vcrduid 11k is.
.. "
- 1 ':;-
Verstaan dio ~etuie h -rlie verduideliking?
GI'.TlJIE: Ek verstaan.
LUCAS NCHABALENG, verklaar on er eed (deur talk)
ONDERVRAGING DEUR AANKLAER : Lucas, jy was ok ~ leerling aan die
Vlakfontein Tegniese Hoerskcol? -- Ja .
Ken ~y ~ir Herma~ Ntlatleng? - - Ja, ek ken hom .
Was hy oak ~ leerling aan daardie skool? -- Ja .
Beskuldigde, ken hy haar? -- Ja; ek ken haar oak .
Was sy ook ~ leerling aan daardie skoal? -- Ja .
In watter standerd was jy gewees? -- Vorm V, wat is
standerd 10 .
Beskuldlgde oak, en Herman oak? -- Ja .
Gedurende verlede jaar in Junie-Juliemaand was daar onlust~
in die land en oak by die betrokke skoal waar jy skoolgegaan
het? Ja.
1
Ek wil he jy moet vir die hof vertel van hier, aan die
begin van Augustus, of gedurende Augustusmaand, was jy eendag
daar by die skool gewees 8aam met jou ma~ts? -- Ja , ons was daar.
Wie was bymekaar gewees? -- Dit was Herman Ntla~leng, Frans
f'ifodiba en ek, ons was aldrie saam.
Tcrwyl jull e nou aaar op die skoolgronde was, het iemand
by julIe gekom? -- Ja .
Wie het daar gekom? -- Caeserine Makhoere, dit is die be
skuidigde.
En toe, \1/;1t r,0bcur toe c[;ln.r? -- Sy hct vir ons r,cse dnt fiy
11 c l.; ,W! S k r 1 k .
Ja? -- Sy het r;eskrik '1':.:1 t die p)lis~'~ r;aan haar arresteer.
Hoekom sou die: pe l isie !18.r1.r <lrr l! :·tccr, het sy eni2e iets
gemeld? -- Nee, sy h .. :: nie f' ~c e h n·: .< ')fll f,:la n die.: polisie haar
arresteer nie .
Gaan a.:1n? -- 'foe het s "' (~esG 11 .. lJo:':"sie ma'lk rie mooi ni
o rr.! ...
-16- HCHABALENC
om die skoolkinders ca arre ;eer nie en hulle skiet en hulle
seernaak.
Was daar by julIe SkOOL an skoolkinders gearresteer en ge-
skiet en seergemaak? -- Ja, daar was kinders wat gearresteer is .
Weet jy hoekom hulle gearresteer was? --
Wat bet-hulls gedoen? -- Ek weet nie hoekom is hul gearres-
teer nie .
Sy s@ toe, die polisie naak nie ~ooi nie deur hierdie dinRe
te doen nie, en wat het Loe v~rder pebeur? -- Toe het; sy
on;; moct na die rni1.it0re or>l~ idinr. t ( H~ p;ao.n by rv10sambiek of by
Tanzanie.
Die milit@re opleiding, net sy ultgebrei daarop? -- Ja, sy
het gese dat as ons die milicere opleiding ondergaan salons
terugkom met die bes~e wapens en uniforms het wat ons noem
"camouflage" . Ons sal terugkom en met die polisie baklei.
Wie moet gaan vir die militere opleiding dan? -- Ek, Herman,
Frans Modibo., Rebecca Rasoroka, asook beskuldigde .
Was jy toe bereid qm te gaan vir militere opleiding? Ja,
ek was bereid . 2
Het julIe bespreek hoe sal julIe maak om uit te gaan? By
daardie geleenth id, by die eerste geleentheid by die skool? --
Ja . Sy s@ ons sou na Botswa~a toe ontvlug , daar so~ hulle ons
help om by To.nzanie uit te kom . Of deur Swaziland, daar gaan
hulle ons help no. Mosambiek toe.
11 c t J u 11 n r> 'n 1 :1 t ret a cl ; II m .. t n : 1 t; c k ri i I: 1 i C 1'1 e r so S t e J : , .
julIe ook by die ander skoal gewce f: , by !l L'becca se skool? --
J a. nc t na ~;l<O() 1 he t O il!"; rw n w.n .
Wie hel: gegaan en ~no.rneen? :)ic '.-Jas ek, Frans 1,1odlba,
Her man N t 1 Cl. t 1 e n ~ . n y d i l' 11 e k van (\ n s !;; k v u 1, h l ton ~~ b e sku 1 d i ;r d ()
d ::tr/ ...
- 1-
daar gekry . Ons is toe sa~ met haar daar weg .
Waarheen? -- Ons het n ·lamelodi Hoerskool toe gegaan .
By Mamelodi Hoerskool cangekom, wat het daar gebeur?
Daar het ons gewag vir" Steve'n r'.1amaL o l.J om vir ons Rebecca
Rasoroka se klaskamer te wys .
Steven Mamabolo, is hy ook bekend as "Nelson " ? -- Ja .
Is Nelson ~ bynaam vir hom? - - Dit is sy chris~elike naam .
Waar was die Steven of Nelson? -- Hy was nag in sy klas-
kamer gewees.
Het julIe geroep .. ? -- Ja . Herman Ntlatleng het vir hom 1 0
gefluit en hy het toe gekom.
Waarheen is julIe toe? Ons het in die klaskamer van
Rebecca Rasoroka ingegaan .
Wat gebpur tm in k l askamer? -- Beskuldigde het Rebecca
aan ons voorgestel. Toe het die beskuldigde weer gepraat en
gese dat die polisie maal< nie mooi nie om die skoolkinders te
skiet, hulle dood te maak en hulle ta arresteer nie . Toe het ~y
gese as dit so is, moet ons na die ~ilitere opleiding toe gaan.
Sy het so gese nadat sy die voorbeeld gagee het dat by ons skool
kinders is geskiet, en van die kinders is aangerand . 2
Waar moes julIe militere opleiding ondergaan , as dit b~ -
spreek? - - Ja. am die skoolkinders teen die polisie te beskerm.
Hoe sou julIe hulle beskerm? -- As ons :erugkom van die
militere opleiding af, sou ons die opleidin~ gekry het , het
sy gese, en sou ons in staat wees om met die polisie te baKlei
daar by die grens.
My vraag Aan jou was , vas dit b~spreek waar julIe die op-
laiding sou gann kry . . Jil , ons ou deur Botswana gann, vnn
80 tswnna af na Tanz~nic toe. Of dCllr Sv'aziland na r··!osambiek
toe . 3l
Ja? -- Daar sou ons 0P J'lei '"oeq or. die vuur\,'apens te
gebruik. Dan sou 0ns terugk_ en meL die polisie kom vag daar
p die/ .. .
- .8- ,JClI.I\.BALEi~G
op aie grens.
Hoe sou julIe daar ge~or het, het julIe dit bespreek? --
Waar?
In Botswana of Swaziland, en verder? Het julIe ~ besprekin'
gehnd hoe sou julIe daar kom? -- Ek kan nie mooi verstaan nie.
TOLK VERDUIDELIK n -
Sou julIe vanself gegaan het, of sou iemand julIe gehelp
het am daar te korn, of hoe .. ? . Daar het ons bespreek ons
sou persone kry wat ons sal kan help .
Is die name van enige persone genoern daar? Blyplek , le
indien enige? -- Ja, ons het gepraat van Reverend Lekgotlo
en ~ ander persoon met die naam Motsini, ek weet nie of dit
sy naam is of sy van nie .
Nou, wie het van Motsini gepraat? -- Caeserina Makhoere
het van Motsini gepraat .
Kan jy vir die hof se v:at het sy van J10tsini gepraat? --
Sy het gese dat Motsini fondse het waarmee hy ons sal kan help .
Dat as ons aLderkant kom, kan ons skoolgaal1 . Sy het gese dat
sy en Rebecca Rasoroka, hulle gaan di~ Mo~sin i n3der en hom vra
of hy ons nie kan help nie deur ons na Botswana te stuur nie. 2C
Het sy jou enige iets verder van Motsini vertel, waar hy
hierdie fondse sou gekry of iets van die aard? -- Nee , want
ons het haar nie gevra nie .
Toe julIe nou klaar bespreek het dat sy en Rebecca sou na
Motsini toe eaRn, wat hct toe Rebcur? Ons het vir Rehecca ..
Ra~oroka gevr[J. of' sy ni.emand ken '1.at: on:; kan h(~lp. Toe het
Rebecca Rasoroko ~cs§ dit 1s maar n~t ~ hoor-se dat die
dominee Lekgotlo kan help .
Ja? -- Ons het mek~ar . Ie daar ~egroet en na ons
verskillende h lise toe p;t'?::nn . 3
!-let jy die hvskul igde duerr,a :~r g~sien? -- Ek het haar
gesien .
Hoe/ . ..
"
- L )- NCHABALENG
~oe lank daarna was die? -- Net die week na daardie gesprek.
Die volgende week? - - Bietjie later op ~ Donderdag het ek
haar weer gesien. -
Waar was dit gewees? Sy het daar na Mamelodi-oos toe
gekom by ons , waar ons bly .
Ja . -- ~p die hoek van die straat waar ons bly , het sy vir
ons daar gestaan en wag .
Jy praat van "ons" . Vir wie het sy daar gewag? Vir my,
Steve Mamabo l o en Herman Ntlatleng .
Was sy aIleen toe sy daar gekom het? Saam met 'n ander
seun, Lehlohonolo .
Toe sy nou by julIe kom danr by die hoek, wat gebeur toe?
Terwyl ons daar bymekaar was , het sy gesa ons moet na
Dominee Lekgotlo toe gaan.
Wie is sy? -- Deskuldigde, Caeserine Makhoere .
Het julIe toe gegaan? -- Ons het gegaan .
Wat het by die Dominee se huis gebeur? Ons het daar by
die deurgeklop, die huis binnegegaan en hom tuis gevind . 8e-
skuldigde het vir hom gesa dat sy hot geskrlk , die polisie soek
na haar . Dominee Lekgotlo het vir die beskuldigde gevra of
die polisie ooit by haar huis gekom het . Sy het gese , nee , sy
hot net van haar pa af gehoor . Haar pa is oak ~ polisieman .
Toe het Domin~e Lekgetlo weer vir ha~r ~ovra waarom soek die
pol'isie nn hartr . Ekskuus , Dominee Lelq!otlo het vir haar gcvra hy vir
w:\t mnct / h ,'nr 1Il:l:t!< omda': die p()l.L~,i(J vir haar sock . Ik-
! ; 1< Ll 1 cJ 1 i ~ ( <..: lw L vir' cI I !: lJum llll'l~ :;y v 1'01 'I ll' 110111 [Jill Itl t~ t, :iy kelt' v Lt'
hanr wef, te neem nn Bo tSvJana toe .
Ilet sy vLr hom Lese om \'/.1. t tu gao n maak daar in Botfwano.'!'
Sy hF t f; se rJat as sy n'1 Bo CS'dan 'l '::00 kem , sal S'y verdcr gann
nn riie nlilit6re opl"idinp" Dornilln' L.:>h;otolo he:: vir h:tar
ges hy ken nif: die ~)dd l3ots\ ''lna to(, .1i', hy was nog nooit daar
L" I ' , .
1
..
-20- NCHABALENC
in nnts~ana nie en hy het h ~ar aangemoedig om liewers huis toe
te gaan en haar boeke te ne e m cn daarui ~ te lees . ' Ons het weg
gegaan van Dominee Lek,gotlo ,af nad,?- tons hom gegroet he t . Langs
die pad het beskuldigde ges@ omdat Dominee Lekgotlo geweier het
om te help daar by NKomati-skool is daar ~ onderwyser, by
Komatipoo-rt ,- sy sal by hom probeer of hy nie kan help nie . Daar
die onderwyser is, Steve Nko s i . Sy het ges@ dat sy sal vir die
onderwyser In brief skryf en hulp vra sodat hy ons kan help deur
Swaziland na Mosambiek toe . Sy het g~s~ as ens na Steve Nkosi
toe gaan , salons soontoe per trein gaan . Sy het nie ges~ sy 1
ken nie die adres van Steve Nkosi nie, maar sy sal dit by een
Andrew Nkabinde vrq .
Kan jy vir die hof s@ of jy teenwoordig was toe enige be
spreking oor ~ reisdokument plaasgevind het, of ~ paspoort? -
Ja , ek dra kennis van In paspoort .
Wat weet jy daar van, vertel di e hor? -- Beskuldigde het
ges§ dat sy het aansoek gedoen om ~ paspoort te kry . As sy d ie
paspoort kry, sal sy na Botswana toe gaan Daar in Botswana
was daar ~ meisie,Miriam Ralefale . Ons het saam met haar skool-
gegaan . Toe het beskuldigde ges§, sy sal by haar huis bly en
terwyl sy daar bly, sal sy re~l vir ons vir blyplek , sy sal re~ l
vir ve r voer en uitvind hoe loop die paaie sGontoe, na Botswana
toe .
Wat se vervoer sou sy &lles gere~l het?
ons sal ~ vocrtuig ~ebruik ~nt sy sal kry .
Sy het ges@
Om julle ~aarhcen te vervoer? -- Uotswana toe.
Net na Botswana toe . Sou daar in Bot s wana enige verdere
vo rvoer r,erei,H W'\>i <: e s :18 t of n ic? -- J a, vervoe r wa tons sou
u i tneem na Tnnza n i ' ; so e .
KRUISONDERVRAC I ~G DEUR BESK~LDIGDE : 10lgens Luca ~ s ou ek ver-
voer re~l wat jlllh: I1ierheen sou uitr ' ~ -=m, volgens iou storie
sou ek vervoer r F:'~ wat jul l > S,~ J \, f'dl.'t::rl na Tanzani~ tOt .. --
. .
,"
-2 ... -
1101,'; F'k k;m nic uintlil< di~> Ir.J.ar; vcrdujdelik nie, w<1nt "Lucas" .
is hys"lf . Wie; L;:; nou die: "lJucas" wac jy v<.tn [Jraat .
BESKULDIGDE: Herman het gese ek sou vervoer reel wat julIe van "
Suid-Afrika kom wegneem na Botswana toe.
HOF: So, dis volgens Hermar dan . Nie volgens Lucas nie . Dit die
word aan' getui' gestel dat volgens Herman sou beskuldigde gese -I het dat sy sal re~ l hier van die Republiel< af na Botswana toe ,
maar die getuie se dat beskuldigde sal re~l vir vervoer van
Botswana na Tanzani~. Kan hy verduidelik waar die onderskeid is
in die bewerings? II
AANKLAER: (KOM TUSSENBEI) Kan ons net daar duidelikheid kry,
Edelagbare. Ek hat verstaan ~ kar sou hulle hier korn haal flU
Botswana toe en toe ek vir hom gevra het, as sou daar enige onder
rerdere re~l Lngs gewees het in Botswana self, en toe het hy gese .
As ek sy getuienis reg verst~an het, he~ hy ook van al twee ge-
praat.
HOF ; Dis heeltemal korrek . Die getuie het so gese. Die
beskuldigde maak nat llurlik nou 'n verkeerdc stelling aan die getui~
as sy v,'il die bewering maak dat volgens Herman sy alleenlik ge'".J.g
gemaak het daarvan dat vervoer vanaf die Republiek na Botswana 2(
gere~l sou wo r d, en dat hy nie beweer het dat sy vir vervoer sou
reel vanaf Botswana na Tanzanle nie . Ek weet nie of sy die
onderskeid wil tr k nLe . Ek wil net daarna kyk . Hy het ook ge-
se ~an sal ve r voer vir hulle almal gere~l word na Tanzant~ . So,
hier is nie ~ onderskeid in die twee ~etuies se getuienis wat
d i t b (~ t.; re l' 11 i L: •
altans I1errnan het p;c't;uir, dat die l)c~jJ(uldigd~ GOU gese het dut; G';i
sal r cl vi r hull c vervocr v'm cJ 11.:.: H -' jJubllek na Dotswan.J. l..!n van
danr sal sy reel vit' cjj" vcr'",,,": r van i.llnt.:..tl ;1Il hulle, die Vloord
"almal" is gcbruik. vandaar 'Hl 'l"1!1:".cl]lil5.
Die/ . ..
1 CHABALEtJG
Die hof wil nie die bed. uldigde kortwiek in haar kruis
ondervraging van die getuie nie maar wat sy baie goed moet ver
staan is dac as sy stellings maal< oor wat ander getuies sou ge
se het en wat hier in die hof getuig is, dan moet sy toesien dat
sy die korrekce stellings maak anders sal die hof haar nie toe
laat om v-erkeerde stellings te maak nie, stellings wat nie :n
ooreensremming is met wac hier gcse is in die hof nie.
Enige verdere vrae?
BESKULDIGDE AAN GETUIE : Jy het Repraat dac ek het gesS dat
fondse sou verkry word om verder te studcer . Dit is ni e
moontlik dat jy verder gaan studeer dieselfde tyd wat jy baklei
nie. Dit is wac jy gese het.
Ek weet niks van die storie van jou van die militere op
lediglng af nie? -- Jy het ook daarvan vertel.
Nee, ek het nie gepraat van die ding van die militere op -
Ieiding nie. -- Jy het nou-nou ontken dat jy ooic geprunt
het van verdere studies . Nou ontken jy dat jy ook nie gepraat
het van militere opleiding nie. Nou, waaroor het jy gepraat?
Jy het eerste gese dat ek sou fondse kry daar by Motsini?
Ja . ?
Nou se jy dat ek het gese julIe gaan vir milit~re opleiding?
Jy het nie gese jy gaan fondse vra by Mot~ini nie, jy het ge
se 0Y het fondse waarmee hy ons kan deurneem.
Nie fondse om verder mee te studeer nie? -- Dit is die
bl1r~l\:1ry d:lill'V001'.
fJee, (1 it i r; Van[iC l f.,rrCk(~fld (ja t I.:k hI t r~l.:J.d n 1a p'cpraa t
van die militere opleiding nie wane jy scemsaam dit was fondse
0111 vcrder te sturicer. -- Jy het Vi'ln diE' t;W(~l: di.nge [;epr::tat.
Ek hec niks gepraat om~rent die miIit2re opleiding n_e.--
Me t ander Vv'oorde, di t is 'n J euen as C I, van die mil j l.ere ople idinj
praat
/ ..
~J~A13ALEN(;
Ek is voor jul e r.carr~ teer vcrlede jaar en julIe is hIer-,
die jaar gearres~eer en dit is heel moontlik dat JulIe die seak
k~n bespreek het terwyl ek ~n die tronk is . -- On s het nie so
oortree nie . Ten cerste , ons het nie eers geweet waarvoor is
jy gearresteer nie daarom kon ons nie ~ dIng bespreek nie want
ons het nie geweet waarvoor is jy gearresteer nie .
JulIe moes geweet het waarvoor is ek gearresteer want die
Steve Mamabulo was oorspronklik gearresteer en later losgelaa~ .
- - Wie het so ges§ dat Steve Mamabulo was gearresteer en weer
Iosgelaat? 1
Ander persone het julIe gesien en ek het mense gehad
wat my besoek het. Nee, ok weet niks daarvan da~ Mamabulo
gearresteer is en weer Iosgelaat is nie .
Jy weet goed, Steve het geweet ~aarom is ek gearresteer
en julIe kon maklik die saak bespreek het om my vas te praat .
Nee, jy praat nie die waarheid nie. Steve Mamabulo is nje
gearresteer en weer losgelaat nie .
HOF : Wanneer laas het jy vir Steve Mamabulo gesien? -- Oktober-
maand veriede jaer.
Was jy sedertdien in verbinding met hom? -- Nee . 2
Was jy aang~hou? - - Ja, ek was die hele tyd in die tronk
ge\'lees .
Sedert wann0er? -- Vanaf die 26ste van April-maand .
. Hierdie jaar? -- Ja.
JlERONDF:HVRAC INC DEUf{ AANKLI\F:H: S t(;v ..: n ril arnabulo , woed hy ook in
die tronk aangehou of weet jy wa~r hy ~nn~ch IU word? -- Ek hot
hom glad nie weer on~moet n·~.
Cr::EI! Vr:HDE I\l~ vruu:
ANKLAER ROEF VOLCENDE GETU18
AANKLAER VERSOEK flOF OJ·j FRA IJS dAI\RSKU INGEVOLGE
ARTIKEL 204 WET ~1/1977
HOF/ ...
"
-2 fvIODIBA
HOF: Volgens di~ Sta~tsaan ~aer bestaan die moontlikheid dat
vrae aan die getuie gevra mar word wat hom kan inkr'~ineer in
verband met ~ nanklag dat hy ~ewillig was om die land te ver
laat met die oog op die ondergaan van mllit§re opleiding, dat
hy enige hulp verleen het aan andere met sodanige oogmerke en
dat die 09gm~rk van hierdie militere opleiding was dat dit van
nut sou kon wees vir ~ persoon wat die ingevaarstelling van die
handhawing van wet in orde binne die 'Republiek van Suid-Afrika
beoog. Hy is verplig om getuienis by hierdie verrigtinge af te
1 Ie; dit is so dat daar vrae aan hom gestel kan word wat hom
moontlik kan inkrimineer met die misdryf wat die hof aan hom
verduidelik het. Hy is nogtans verplig om elke vraag te antwooru
wat aan hom gestel word deur hetsy, die vervolging, die beskuldiJ
de of die hof, riieteenstaande die feit dat die antwoord op so
danige vrae hom mag inkrimineer met hierdie misdryf. Indien hy
op aIle vrae wat aan hom gestel word openhartig en eerlik ant
woord, ~al hy gevrywaar wees teen vervolging ten opsigte van die
misdryf wat aan hom verduidelik is, of enige geoorloofde uit
spraak op ~ aanklag van die aard wat betr2kking het op sodanipe
misdryf. Begryp hy hierdie verduideli~ing.
GETUIE: Ek begryp, Edelagbare.
FRANS MODInA, verklaar onder eed (deur tolk)
ONDERVRAGING DEUR AAIJKLAER: Frans, verlede jaar was jy ook nOR
~ leerllng aan die Ho~r Tegniese Skool, te Mamelodi?
Die Vlakfontein 1I0~r Tegniese ;~ koo 1 ? -- Dis re 1"1;.
Die beskuldip;de vl")or die hof? -- Ja .
Ken jy haar? -- Ja.
Was sy oak t;aam m . t JOLl 'n 1 ~rling daar? -- Ja.
\!Jatter s tanderrl v:as jy v'" r 1 r: d-.' j ct'ir? -- Vorm V, standerd 10.
!fet jy Vorm V of matric:k af f~e!:jjrrYl~ veriede jaar of nie?
Ek he t.
nou! ..
. .
. ( 5-
Nou, die getuies, Luca Nchab~leng en Herman Ntlatleng,
ken jy hUlle? -- Ja.
Was hulle jou medc - skoliere? -- Ja .
Daar was ~eriede jaar ~ok onluste oy daardie skool van
julIe gewees, is dit reg? l.ier in Julie-Augustus? -- Ja ,
Kan )y _onthou toe ~ sekare insident daar by die skool
plaasgevind het toe iemand julIe korn spreek het en ~ sekere voor-
stel gemaak het of nie gemaak het nie? -- Ek onthou goed .
Kan jy vir die hof daarvan vertel, wanneer dit was, as jy
kan onthou? -- Verlede jaar. ek vermoed dit was in September-
maand gewees, het Caeserine Makhoere, die beskuIdigde, het na my
toe gekom. Ek was saam met Lucas en Herman . Toe het sy gese
die polisie soek ni haar . En sy was van plan om na Botswana
toe tp gaan o':1Ja t . ie pol is:i.e haar soek. Sy het beianggestel
dot ons hoar kon vergesel. Met ons aankoms in Dotswana daar
kon \ ) OS dalk hulp kry am deur te gaan am verdere mil i tere up-
leiding te ondergaan daar in Tanzanie. Ek het nie saamgestem
nie want ek het nie rede gehad om saam ~et hulle soontoe te gaan
nie. Dis omtrent die storie van d i e v oo rstel wat beskuldigde
aan ons gemaak het am hier weg te gaan no Botswana toe .
KOF : Mnr. die Tolk, herhaal weer asseblief. Die woord is dlt
"orntren t die storie " of is di t die "storie waarom t::ren t be -
skuIdigde on ~; oorgehaal het .. II storie
TOLK: Dis/waarorntrent beskuldigde aan ons voorgestel hec dat
ons na Elo ts\'mna toe p:aan.
AAfJKLA !·:Il :
leidinp; . Ann \\'i,~ is die voorstel r;enlai11<? Sy hat gcvr~ of ek,
lIermJ.n en LUC{l.~ n i.e sa.'1m me t haar l 'an g"wn fJ Ie .
Kan jy onthou, as jy c n i~sinr : ~ en~ o0rdig in ~ klaskamer ~
in die flncter tf ofi rskool, die .:a melo i i ~ fJCl'Sk 0 ,' 1, in ,ebecca s\~
k1ask mer? - - ' le e, !h'1r V: ;J.S ,"k nit' ~' nV.' o( rdio; nie .
1 ~ n/ ...
,. t:.
-26- r·lODIBA
Ken jy enige persoon rna. die na~m van Motsini? -- Nee, ek
ken nie.
Jy het nooi t na sy hui::; toe ~gegaan saam met en1ge iemand
nie? Nee.
En die pred1kant, Lekgotlo? -- Ek was oak nie daar nie.
Dus ~l wac jy te doen gehad het met die beskuldigde, was
daardie een geleentheid daar by die skoal? -- Ek het haar weer
ontmoet , toe het sy weer geprant van ~ kruiedokter wat sou gehelp
help het bye kry, die bye sou jom die polisie dood te maak om
die polisie die kinders doodmaak .
Was jy saam met haar na die toordokter toe, of het sy julie
net daarvan vertel? -- Ek het saam met haar gegaan . '.
Vertel bietjie die hof daarvan? -- Sy het gese dat daar is
~ toordokter e n die dokter help mense . Hy is daar in Germiston
en sy se dat s y het met hierd ~ e dokter gepraat en die toordokt ~ r
het gese en toep,e stem dat sy kan he lp dat die bye Ons het n ).
die toordokter gegaan en hy het vir ons gese dat dit sou raad-
saam gewees het as ons met ~ volwassene daar sou gekom hec ~anc
hy kan nie die ding vir jongmense gee nie .
Die muti? -- Ja, en die fondse wat ons hom daarvoor moes
be taal , sou ems rt 1e in s taa t wees om te be caal nie wan tons
werk nie, ons gaan skool. Dit was toe die einde van die storie .
I Hoeveel moes julIe betaal? -- Vierhonderd rand.
, Oankie, Edele .
KfHJISONDERVRAGTNG DIWR nr~ SKULDTGj)E: WiL~ so tooruokter is di t?
-- SODS jy m~t nnu nenrant h~t en (lit aan ons gestel het , is
dit jou ouers se tDoruokter.
o it was ek em v, Le nag , ,.;~ t nil die t oordok ter toe gegaan
het? -- Oit v: .1.S ek, I!erman. jy, Lu ' .. ::~s en ! ~t:bl~ cca Raseroko..
Wat het clie toordnkter Vlr on s P'~ f;('§ ? -<- Hy het gese hy kan
nie vir ons die muti of medi"~yne get' n:" e . Hy wil In volvo' ssent;!
he wat die me disync kan neeM .
7 io10DIBA
I{e r man en Lllcns he t p.cs:: -iY was ook snarn na Marnelodi lfoe r -
Nce , ok
het nle saam ~Ht jou en Luc~s-hulle na Mamelodi Hoe r skool toe
gegaan n ie.
Geen verdere vrae , behalwe am te ontken dat ek nooit
A.an die ge-tul-e gcse het dat ons moet gaan om militere opleiding
to onctcrr,ann nle. -- Jy hat p'sft fat ons sal na UoLswann toe
gaan en van Ootswana daar no. militeri opleiding toe gaan in
Tanzanie en ons sal terugkom na die Republiektoe om met die
polisiC' te veg .
G en vcrdere vrae nie, w~nt ek ontken 0.1 die getuienis van
die getuie .
HOF : Word jy mngehou? -- Nee, Edelagbare .
Was jy onlangs in verbinding met rlerman Ntlatleng , Lucas
Nchabnl eng? -- \"rann eer , Ede lagbare?
Onlangs, hierdie jaar? -- Hierdi jaar het ek hulle nie
gesien nie .
En Steven Mamabolo? - - Ek het hom hierdie jaar nie gesien
nie .
IIERONDERVRAGING DEUR AANKLAER : Geen vrae .
GEEN VERDERi VRAE
AANKLAER ROEP VOLGENDE GETUIE
REBECCA RASEROKA
AANKLAER VERSOEK HOF OJ·l GETUIE TE \I.'AARShU VOLGENS /,RTIKEL 204
WE'!' 51/1977
opgeroep as ~ Retuie vir die Etaat e~ dat daar vrae aan haar
~est 1 snl wor I \,;:1.t h":lr mn(11l :lik I /. ~nkrilnit cor in verbnnd
met die mif-;dryf om(hc ~;y in[fPv.i11L ,', h'~c, r.,·;lillig \'.:15 om Ce
ROlan vir rnLlitGlt' l)j)l,"t<iiIH' \.":: v 1I. IIJ kon .... 'ces vir 'n persoon J
"',at dic beoGP, om die ilandh \ 1 "g var, ·~,t en orde in die !~"fJUbli,k
inf o ..
H
•
"
RASEHOi\./,
in p,evaar te stel, of dat sy behulpsaam was met reelings in daar-
die verband . Sy is verpli~ om by hierdie verrigtinge getuienis
af te Ie en dit is moontlik dat vrae aan haar gestel kan word wat
haar mag inkrimineer in verband met die misdryf soos aan haar ver
duidelik . Ook is sy verplig om op elke vraag te antwoord wat aan
haar gestel word, hetsy deur die vervolging, die beskuldigde of
die hOI , nieteenSnaande dat daardie antwoorde haar mag inkrimineel
in verband met die misdryf wat aan haar verduidelik is nie , In
dien sy op aIle vrae wat aan haar gestel word openhartig en
eerl ik antwoord. sal sy p,evrYKaar v,ees teen ver:-volging in verbancj l
met die misdryf vrat aan haar verduidelik is of enige bevoegde
uiV'f)rank Of) da,'1rdLe rnisdryf, . . op tHe ao.nklag van daardle mis-
dryf. Gegryp sy die verduideliking?
GETU E : Ek begryp, Edelagbare.
REBECCA RASEROKA, verklaar onder eed (deur tolk)
ONDERVRAGING DEUR AANKLAER : Jy was verlede jaar 'n leerling aan
die Mamelodi Hoerskool te Mamelodi? -- Ja .
Ken jy die beskuldigde hier v~~r die hoi? Ja.
Kan jy onthou, op ~ sekere dag verlede jaar, hier ongeveer
August-September of die beskuldigde saam met ander mense daar 2(
na jou klaskamer toe gekom het? -- Ja, ek onthou .
Wie was di~ gewees? - - Sy het 8aam met Lucas Nchabaleng,
Herman ~tlatleng. en Tophy .. en daar ~as ook Steve Mamabolo.
Die Steven Mamabolo, is hy ook bekend as "Nelson"? In .
Toc hI11. 'le· nOll rl.t.tr in ,intI kl,'1s l<arner inkom, w .... ..lS dit in die:
drIl',. Icll dd:,/" IJI " '( _ . I) I I, ... ,.! : III rtl' I, ',IId clII ' t}', ","WI;';: :,
Wa t gebcur toe sy dnar inkom rn c:: d il~ men e? -- Toe hulle
daar kom, wns Steven Mnmaholo g v r ):u , D~skuldip,de het die and'r
seuns aan my voorgcctl:l, dit i< r.) .J , D ~halv; l.; Steve /[ambolo ,
Nadat beskuldl gde die persor,,; aan my '/oorgestel h~t, het sy 3
g e sed at 0 n 5 mop. t .... e g k 0 m v ;"'1 die 1 8. r: d a f .
Hoe/ ..
-d9-
Hoe, moet ju lle wef.kom, 'trl.'3.rheen? -- Ons moe t wegkom van
hier af en n~ Rotswnnq toe gn.n . Vnn Botswana af- ons sou daar
sien of ons moet na r·1osambiek toe, gaan of vandaar by die bui teland
Om wat te gaan maak? - - Daar vir militere opleiding by daar-
die buLteland .
As julIe nou militere opleiding gekry het daar by die buite-
lande , wat dan? - - Dan terugkom hiernatoe om met die polisie hier
te kom veg .
Hoekom moes julIe dan uitgaan? -- Die polisie van die
Republiek het kinders doodgemaak . Ons moes uitgaan sodat ons 1
kon terugkom en terugbaklei .
Hoe weet jy di~ polisie het kinders doodgemaak? - - By die
Tegniese Hoerskool het die beskuldigde gese dat die polisie
het hulle aangerand sonder dat hulle enige iets gedoen het .
Ja en toe? Hoe sou julIe uitgaan, het julIe bespreek?
Daar was In ander man met die naam van fiIotsini , ons moes na daar-
die man toe gegaan het om 'n brief te kry , die brief moes ,,:ms
aan 'n sekere skoo lhoof gaan gee, wa tons in Botswana sou kry .
Hierdie Motsini sou gaan reel omtren~ die finansies wat ons
sou gehelp van hier tot in . . daardie plek . 2
Wie het met Motsini gepraat? - - Beskuldlgde .
Die Motsinl, waar sou hy die geld gekry het , is dit enigsins
gemeld of is dnnr iets gepraat? - - Die Motsini sou van Robben -.
eiland af gekom het . Daar het hy deur ~ sekere organisasie ge -
studeer en die orranisasie .. hy moes ~oesicn dat hierdie organi-"
sasie oo k vir on sou kan help .
Ek hoor jy praat iet"" van "ex-prisoner"? Sy? - - Ja , hy was
'n prisonier d~nr in Robbell-('iland .
lotsini? Ja .
Wie moes na die Motsini toe gaan ~n m~t nom gaan praat? 3
By die verpadAring het ons ooreer:p"\{or1 dnt ek en die
'1eskuldiJ;d(~/ . .
. ,
- )-
beskuIdigde sou gaan .
Was enige tets oar ~ pr~dtkant bespreek? Ja , ons moes na
die predikanc toe gaun en hom gaan vra om ons te help omtrent die
vervoer .
Kan ons net eers by Motsini kom? Het julIe toe later gegaan
. am Motsini. te spreek? Ja.
Wie het gegaan na Motstni toe? -- Ek, beskuldigde en
Lehlohonolo Matlatsi het na ,'v'fontsini ·toe gegaan .
Het julIe hom by die huis gekry? Ja .
Waar bly hy, waar is sy huis? -- Hy bly daar by afdeling I I
til, 16M .
Wat het gebeur toe julIe nou by Motsini se huls gekom het?
Van daardie dag af, het ons hom geleer ken.
Wut het daar gebeur, s@ net vir my? -- Ons het ons doel
van ons besoek aan hom verduidelik .
\'/ie is die "ons", wie het; gepraat? -- Beskuldigde.
Wat het sy vir hom gese v.'at is die doel van julIe besoek'(
Sy het vir hom gese ons kom ~ brief kry am na Botswana toe
te gaan, ons kom oak geld vra .
En wat julIe in Botswana wil gaan maak? Ons het gese
ons wil wegkom van hier af, ons wil Botswana toe . Van Botswana
af salons nn Mosambiek toe aaan .
Om? -- Vir opleiding .
Het julIe dit vir hom vertel, vir f1otsini? -- Ja, sy het
hom so vertel.
\11e 1s die "sy"? -- Beskuldigde .
En toe? -- Motsini het vir haQr ~es~ ons was te baie , am
danr na hom tc I<om . Ilcskuld in:dc rn()l;~; ·111Cl.'n p,ekorn he t God~t
hulle oar hierdie din~ moes pr3n!
En is julIe toP weg? -- Ja .
En beskuldtgrle, is sy bd.aln met jlJ1Ie "'.<"g, of het sy toe
I ...
- ::> 1- RASEROKl\
alleen ~et Motsini gaan pra~t of wat? -- Almal saam weg .
Het jy Iateraan met die beskuldigde bespreek of sy aIleen
gegaan het na Motsini ~oe? -- S' .het op Maandag gegaan .
En toe? -- Toe sy terugkom het sy vir ons gese dat die
Motsini ingestem het.
Ekskuus-? -- Toe sy terugkom op Haandag, he t sy gese dat
Motsini het ingestem.
Wat ingestem? -- Dat hy ons ~ briefie sou gee en ons
finansieel sal help .
fIe t hy jie brief gegee en die geld? -- Ily moes ons die 1
hrief gee wanneer ons bereid vlas om weg te gaan .
Kan jy se, die. predikant, het julIe ooi t na hom toe gegaan?
Ek het maar gehoor hulle was na die predikant toe, ek was
nie saam toe hulle soontoe R3an nie.
Weet jy enige iets van ~ paspoort of reisdokument af? -
Ja, ek dra kcnni s daarvan.
Wat weet jy daarvan af? -- Beskuldigde het vir ons mee~edee]
dat sy sal ~ paspoort gaan kry en daarmee gaan sy deur na Botswal
toe om vir ons daar te re~l waar om te bly daar .
am iets verder te re~l behalwe die bly? -- Daar sou sy re~l
vir ~ verblyfplek waar ons kos en klere kon kry .
Nog iets anders re~l, sou julIe nou maan aityd daar gebly
het of wat? -- Ons het nie ge~eet of ons moes permanenc daar
gebly het nie, want ons het nie Reweet hoe sou dinge wees as ons
cI:lilr knm n I c:.
Sou ~3 y r:nj[~u i(Jt~; and(;r::.; nor', f~(·r' (;<':l h(;t vlr julIe? --
Hoe sou julIe daal" gekom het? -- Ons s ou na die predikant
toe f!,:1an en as hy in(7estem het, hy ~; ' )\l ons help.
Dankie, Efiele .
I<RUISO'fDEHVRAG ::'1G D t~ UR BESKULDIGlJ l. : Wie sou n~ die prcdikant ~
toe gaan Orr! di!;, ge11 te p,ann vra? -- J :., on s sou nie g ' ld gaan
()n~' ~~ (}U rlaar r;e gnan he t 0;11
-3 ;" HASER01<A
vervoer te gn~n vr~.
JulIe het na die predi~ant toe gegaan en met ~om gepraat
oor die vervoer? -- Ja .
Waar sou die vervoer gaan, waarnatoe? Botswana .
Wat moes ons daar in Botswana gaan maak? -- Ons moes wegkom
van hierdie land af .
Om wat te gaan maak? -- Is dit nie waar nie, as ons daar in
Botswana kom, moes ons ver gegaan het ' na Mosambiek toe om mili
tere opleiding te ondergaan?
Ek weet niks van hierdie millt@re opleiding af nie . -- Met I t
ander woorde, vertel ek leuens?
Ja , jy vertel leuens .
HOF KOM TUSSENBEI: Net ~ oomblik , gee die getuie kans om te
an tv:oord. Niemand sal jou tyd beperk om vrae te stel nie ,
gee die getuie net ~ kans om te antwoord, of wil jy nie he die
getuie moet ~ntwoord op jou vrae ni e , beskuldigde?
Die vraag wat aan haar gestel Vias, was "ja, jy vertel leuens l
Wat is die getuie se antwoord daarop? -- vlaarom moes ons dan weg
gaan van die land af.
Antwoord net die vraag asseblief . WRt is jou kommentaar
op die st,clling rint jy lcuens vertel? -- r';k vertel nie lcucns r.ir;
Ede1agbare.
f Ek weet niks van die militere oplL!idlng af nie? -- Jy se
jy weet niks van die militere opleidlng nie, ek sal jou vra dan:
Waarorn rno S onR dan v.'c.r;g[\:m V;1n diE 1.and af?
1101": An twoord nc L d i (. vr;li1f~.
st('l nie . Die h(~fjkuldir:c1e hl;t njc n()clif~ om Jou vrrw te 't)eanl;
v'oord n ic .
Die vraflp.; Ls dat jy vercel le l~F. n" dnt: die beskuldigde weet
van die milit8re oplciding ? -- Ek vertel leu~ns, dis die waarh0i j
ONI100RBAAR Ek stcl dit a;.n jou d;)' die le ' ler:s is? -- E1< se
HOF,' . ..
. '
-3, . R!\ EROKA
flOF : EniRe Ver(jel~e vrae?
GESKULDIGDE: Fk het ~ecn verd~re vrae nie, Edelaghare, hehaJwe
om te ontken en dat dit leuens is, a1 die stories van die mili
tere opleiding.
HOF AAN GETUlE: Is jy op enig0 stadium aangehou? Ja .
Is jy-nou nog in aanhouding? -- Ja .
Van wanneer af? -- Vanaf die 26ste April .
Ilierdie jaar? Hierdie jaar.
Was jy sedert jy aangehou is, in verbinding met Herman
Ntlatleng en Lucas Nchabaleng en Frans Modiba? -- Nee, ek het 1,
hulle nie gesien nie.
Hoe oud is jy? 20 jaar oud .
Hoe ver het jy op skool gegaan ? -- Ek was besie met my
...,tander 8 .
llet jy dit verlede jaar afgeskryf? -- Ek het nie .
Bet jy eksamen geskryf verlede jaar? -- Nee, ek het nie di e
eksamcn afgele nie .
Wat was die rede? -- Ten tye van die eksamens het ek ver -
neem dat die polisie is op soek na my . Ek moes toe vleggaan van
die huis af . 2
HERONDERVRAGING DFUR AANKLAER : Toe jy weggegaan het van die huis
af , het jy weggevlug of weggekruip , of wat bedoel jy? -- Ek het
weggevlug . Ek het daar weggekruip in Mabopane .
. Waar word jy aangehou? - - Te Hartebeespoortdam, daar in
Orits .
En i.p;s to eC'rl v:m h ic: rd J.~ s ... nk :: 8 rn(:n!';(; 'vJ<l t claar aangehou v/ord?
Ja .
Dankie .
GEEN VEHOSRE VRAE
AANKLAER ROEP NELSON rH~WAKO :TEPHE"j :1.'\:1/\1l0LO
AANKL/\ER VERSOEK lIOY OM CETU I r 'rE \·JAt.!;~· ;',U IN TERl'tlE '.'},N AH TIKEL 204
HET 51/1977
. •
,.
HOF:Die hof \'.'i1 net aan die etuie verduide1ik dat v01gens rnee
delinp: deur 1 Staatsaank .. 1" word hy as getuie opperoep, en
daar sal vrae ann hom gest :. v:ord wnt hom moontlik kan inkrlminet·
in vnrband met 'n aanklag dat hy ge\.ill': ~ was en ook kon gehelp
het in verband met die militere opleiding van persone w t hulle
van nut sou kon wees om die handhawing van wet en orde in die
Republiek van Suid-Afrika in gevaar te stel. Hy is verplig om
getuienis by hierdie verrigtinge af tc l~. Dit is moontlik dat
VJ'ltC ann hom p;!stcl I<an word, wnt hom knn inkrimin er ten op(~Lp:l;(
van die misdryf wat a n hom verduidclik is . lIy ic- nietemin
verplig om elke vraag wat aa hom gestel word te beantwoord,
hetsy deur die v~rvolp,inR, die beskuldigde of die hor, nieteen
staande dat die antwoorde op da rdie vrae hom mag inkrimineer .
in verband met di misdryf wat die hor aan hom verduidelik het.
Indien hy op aIle VI" e wat aan hom gestel word, openhartig en
eerl ik anh:oord, sal hy gevrywaar v-ees teen vervolging ten op
sigte van die misdryf wat aan hom verduidclik is of enige be
voegde uitspraak op ~ aanklag van die pleging van sodanige eni -
dryr. Verst aan hy hierdie verduideliking?
GETUIE: Ja, ek verstaan .
HOF : Wil die getuie die eed n~em?
nELSON NGWAKO STEPHEN MAMABOLO, verk aar onder eed
ONDERVRAGING DEUR AANKLAER: Jy was ~ I erIi~g gew es aan die
Marnelodi IOersl'ool 1:e Hamelodi? -- Ja.
Rebecc3, ~'s sy ook ~ I rlin~ aan die oetrokke Ho~rs~ool?
J;I.
KL!n jy tIi) lJ' kul lp.c1e? -- 1'; < k fl bL!~ikul(Hf~L1l! .
Nou, p~rturrn e ~upustus-Septemb~rma nd, w~s jy daar in jou
kla e k, mer gC\\ • s? J <:1 .
By di b trokke skool .... n< 1" JY 'n Ie~rli T w 5? -- Ja.
Kan jy tniskien ui pr~siese (at· .... :n o;-:::;ho of nie, of kan jy
dit rni'"'ki n bring tn .. -- E., k<:1n Ilil iif' datum ont! ou nic m 0.1"
ek/ ..
ek onthou , dit was teen die ;inde van Septembermaand . .
Toe jy daar in jou klask~mer was, wat het gebe~r? Herman
Ntlatleng en Lucas NchabaIcng het na my toe gekom . HuIIe het my
k om roep .
Hoe het hulle jou geroep? Hulle het by die venster buit -
kant gest~an_ . Ek het in die klaskamer bietJie agter gesit en
daar het hull. my deur die venster geroep .
Wat doen jy toe? -- Ek het opgestaan en hulle agtervolg .
Waarheen gaan julIe? -- Ek het saam met hulle gegaan na die
klaskamer van Rebecca Raseroka .
Ja?
Wie was almal in die klaskamer toe? -- In die klaskamer was
daar die beskuldigde, Caeserine , saam met Rebecca . Toe het ek,
Hermnn NtlatL' ng , Lucas Nchabaleng , daar ook ingegaan.
Ja? - - Beskuldigde het vir Lucas Nchaoaleng en Herman Ntla-
tleng, aan Rebecca voorgestel.
Ja? -- Toe het beskuldigde vir ons gevra of dit ~ goeie
ding is dat die polisie daar by Mamelodi-skool kom gedurende die
onluste en di skoolkinders slaan . I'Nee ,ons het gese I di t is
nie 'n goeie ding nie" . Beskuldigde het toe gese sy dink di t is ~
~ goeie ding dat ons na Botswana toe gaan vir militere opleiding. Ons het saam met haar gestem .
Waar mo e" julIe gaan vir die opleiding? -- In Bots\':ana.·
Sou julIe dan in l30tswana bly ? -- Sy het 'let gese ons moes
na ~otswana toe gaan vir militere opleiding .
En dan, as julIe die opleiding ontvang het? -- Terugkom en
met die polisie baklei as hulle met d~e skoolkinders baklei .
~·l:tt geheur tn ? Toe het beskuldlgoL! gese dat sy en
Reb ccn Rascrokn sal nn ~ sek~re m~n :oe gaan en dlt man naan
spreek. daar by blok M.
Weet jy die !1:1am van die mnn? -- .Je\..! , e1" Ic~n die na m nie.
Hoekom , 'ou nn die man '.oc gegaan \.ord , is daar enige rede.~
I',tgeel ..
."
gegee? -- 8e kuldigd_ het ge ; dat die man was ~ prisonier gewees
vir s~we jaar daar by Robben-piland gcwees . Toe het sy ges@, dit
is beskuldigde. rtat sy en Reb ~ cca sou gaan .
Die man, hoekom so'u hulI"e nou na -hom toe gaan, is di t net om
dat hy op Robben-eiland was , o f is daar nag redes bygegee? -- 8e
. skuldigde_he~ ges@ dat daardie man sou ons help am ons deur te
kry na Botswana toe.
kie gelui .
Terwyl ons daar gepraat het, het die klok-
S@ net weer vir ons, wie sou na die man toe gegaan het , ek
het jou in die rede geval toe jy dit ~es@ hot? -- Bcskuldigde en 1
Rebecca Raseroka.
Is daar oak enige iets gepraat omtrent In predikant? -- .Ia,
dit het gebeur dat op ~ sekore stadium in Oktobermaand verlede
iaar, beskuldigde en ~ ander man, wie se naam ek nie ken nie, het
na my toe gekom . Ek kan ~ beskrywing gee va~ daardie man .
Ek sal nag d~arby kom. Ek wil nounet woet op hierdie ver
gadering, in die klaskamer van Rebecca, was daar iets bespreek
omtrent die predikant, daarso? Kan jy nie ~nthou nie, of Nat?
Nee .
JulIe is toe daar uitmekaar uit? -- Ja .
Het jy vir die beskuldigde daarna weer gesien? -- Ja .
Waar? -- Ek het haar by my ouerhu~s gesien . Ek was sa3m
met Herman Ntlatleng gewees toe sy daar met ~ Bantoeseun kom .
Ons ,het voor d it:' huis op 'n grasperk gesi t. Toe he t beskuldigde
vir ons Revra hot of ons weet dDt Webster Mashini en Job Ng~enjn
r,carrt'stccr ir.;. TOl: he t ~jy
ons p;evr.:t am h.:tar te verr,csel na Domin(~e Lekeotlo toe .
Hoekom mocs julIe na die Dominee toe gaan? -- Sy het gese
sy was by die Dominee se huib ~n di0 Dominee was nie tuis nie
en sy IiI daar gaan, sy wil Tr,(' t d' t: Do '1il1~e prnat .
Het jy t,wr eniRe iets r~"vra omtrent d .ie man in !3lok f.'1?
En 01 sy en Rebecca toe d.tar ~·. as, of' 11 ie? -- Nee, ek he t hartr
n j k I ' •
- ,-
niks gevra nie . ,
Het sy self iets daaro~~rent ges8? -- Nee .
Wat gebeur toe? -- Ons 1et haar vergesel .
Waarheen? -- Na Dominee ' Lekgo~lo ' toe .
Daar in Mamelodi? - - Ja .
En toe? -- Terwyl ons geloop het in d i e str aat , net toe ons
by Lucas Nchabalen~ se h u is verbygaan , het ons hom geroep . Ons
het na Dominee Lekgotlo se huis toe gegaan . Ons h et hom tuis
ge v ind . Daar het beskuldigde vir die predikant ges@, sy wil
h om iets s@ . Toe het Dominae Lekgotlo ~ir haar ges@ , sy moet
net daar praat terwyl ons almal daar is . Toe het sy vir Dominee
Lekgolto ges@ sy sukkel want haar pa is ~ polisieman, hy dwing
haar am skoal toe te gaan , ten spyte van die feit dat sy en Web-
ster M~shin i ni de ur die hoof ges@ is dat hulle nie die eksamen
gaan afl@ nie.
Webster, i s dit die ander man wat gearresteer l S , wat jy
netnou van gepraat he ~? -- Ja . Toe het sy vir predikant Lekgot lo
gevra dat hy haa'r help om weg te gaan na die milit@ r e opleiding
toe .
Hoe het sy gevra moet hy haar help , en am weg te gaan waarhe ,
Sy het net hulp gevra , enige help wat Dominee Lekgotlo kan gee .
Waar wou sy die opleiding ondergaan? -- Sy het nie gcs@ wadr
nie , sy het net ges§, sy vra vir die Dominee am haar uit die land
uit , te help .
Wac ciir· Dominee i~e,{lillip; orn ' w ·'1r tl: help? -- Hee, die: Oomin~<
En toe? Ons is toe we~ van Dominae Lekgotlo se huis af .
Weet jy enire iets van ~ pas poo r~ of ~ reisdokument af?
Nee , ek wcet niks daarvan nie .
Jy het no o i t en ire ges i).' (" !< 0'1 1' :" 0 In ding me t beskuldigde
Revoer nie? -- Nee .
({OF / . • .
-..:>8-
HOF : Kruisondervraging deur csl<ul digde? ,
BESKULDIGDE : Het ek saam met julIe gepraat dat ons ·:l ie militere
opleiding moet gaan bywoon? -- Jy het gepraat .
Nee, ek het nie sciiets gepraat nie. -- Jy was daar by ons
skool gewees, daar by Mamelodi .
Ek het nie so gepraat nie. Ek het geen verdere vrae nie ,
want ek het nie so gepraat met hierdie getuie nie .
HOF AAN GETUIE : Word jy aangehou? --, Ja .
Sedert wanneer? -- Vanal die Iste November-maand , verlede
jaar . I I
Sedert jy aangehou is, het jy vir Herman, of Lucas , of Frans ,
of Rebecca gesien? Nee, ek het hulle nie gesien nie.
Was ]\1osambiek of Tanzanie ook ter sprake? -- Nee , ek weet
n1ks daarvan nie .
Was dit ges@, wat was dan die oogmerk om di~ milit@re op -
1eiding te ondergaan? - - Ja .
Wat was die oogmerk? -- Dit was beskuldigde wat gepraat het.
Sy het gese dat ons as ons terugkom, gaan ons met die polisie
veg .
ilet sy r:esc, hoe .iull r;ao.n vep te(~n cli.o [>011s1c? -- NtJe, r'
sy het nic r;cs8 nie.
IIEHONDEHVRAGING DEUn AANKLAEH : Waar We S jy Oo.nechOu? -- lIaln:ay
House polisiestas1e .
. Is daar enige een daar aangehou van diL hele groep wat van
julIe skool 0.1 kom, of van vulle plek af kom? -- Ek is die enipst t
cen .
GEEN VERDhR VRAE
!\ANKLAER ROEP LF.!!LOHONOLO DVHEL 1\1ATLf..Tc::r
AAfJKLAER VERSOEK HOF 0!.'1 CETlJ 11' TE vl/\M<SKlJ 1.1 'fEfU1E VAIl ARTIKEL 20
51/1977
HOf/ ..•
,.
_: c _ NA'1' LA 'I' S
HOF : Die hof wil net aan hom verduidelik dat hy is nou opgeroep
~s ~ getuie en dat daar, volgens die mededeling van die Staats
aanklaer, vrae aan hom gestel sal word waar die antwoorde moontli
hom mag inkrimineer in verband met die misdryf dat hy gewillig
was, of meegehelp het, of m~egedoen het dnaraan am vir millt8re
opleiding-te-gaan wat van nut sou kon wees vir ~ persoon wat dit
beoog, of persone wat dit beoog, am die handhwing van wet en orde
in die Republ iek van Suid-Afrika in g'evaar te s tel . Hy is ver
plig am getuienis by hierdie verrigtinge af te 18. Soos aange-
dui, kan vrae aan hom gestel word wat hom kan inkrimineer ten op-
sigte van die misdryf waarvan die hof gewag gemaak het . Hy is
verplig am elke vraag wat aan hom gestel word deur die vervolg
ing, die beskuldigde, of die hof te beantwoord, nieteenstaande
Jat die antwoord daarop hom mag inkrimineer in verband met ~ aan-
klag, met die aanklag waarvan die hof gewag gemaak het, en die
misdrY~ waarvan die hof gewag gemaak het, en enige bevoegde
uitspraak of aanklag in verband met daardie misdryf . Indien hy
op aIle vrae wat aan hom gestel word openhartig en eerlik artwoor
sal hy gevrywaar wees teen vervolging in verband met die misdryf
wat genoem is of enige bevoegde uitspraak op ~ aanklag in ver-
band met daardie misdryf wat die hof aan hom verduidelik het.
Verstaan hy die verduideliking?
GETUIE: Ek verstaan, Edelagbare .
HOF~ ViiI die getuie die eed neem?
LEHLONONO LO DANIEL iJfA 'l'LATS I, ve rk laar onder ced (deur to lk)
ONDERVRAGING DEOR AANKLAER : Ek sal jou maar Daniel noem, ek
ken nie jou ander noam ultsprcek ni8 . Daniel, is jy nag in di
skoal? -- Ja .
Verede ja1.r het ly oak n il~ ckoolr,eg::l.an nie? -- Nee .
Op 'n sekere stadium in varIed,' j .. "ar,t;;()t.! Ji~ onluste so
-41- / ...
3
· .
.. "
-41- ~1A'J.' LA TS I
op sy hoogste was, het jy di2 beskuldigde op enige plek ontmoet?
Ja.
Ken jy haar? -- Ja, ek ken haar .
Woon jy ook daar in Mamelodi se ~@reld waar sy woon? -- Ja.
Toe jy haar ontmoet het, wat het gebeur daarso? -- Ek het ~
koerantpap-ier by my gehad . Sy he t toe die koerantpapier by my
geleen, in die koerantpapier het sy my In ander stuk, artikel wat
daar geskryf was , gewys . Van vier jonk seuns wat die land verlaat
het, hulle was daar in Dar-es-Salaam . Toe het sy vir my ges@ dat .
jongmense is reg om hulp te gaan kry. Jy bly hierso, waarom bly
jy nag hierso. Ek het gevra hoe het hulle tot soon toe gekom .
Jy vra hoe hulle daar gekom het? -- Ja .
Ja? -- En sy hat gesa , ek moet alles in hanr hande laat . Ek
l ,ul; tell ll.llus in hoar hande oorgela.at en op In scker(: dag ..
l<an jy nou nc; t vi. r dl c hof sc, toe sy d it nou v Lr jou gUj(;
hnt, dat llL'r is jy er. claar is kinder"" in, W'1t het sy toe vt::rd>r
vir jou ges§, wat moes jy in haar han de laa~? Waarvan praat jy
nou? -- ~1et ander woorde, hoe kan ons hier wegkom , of sy wee t hoe
kan ons hier wegkom.
Wegkom vir watter doel? -- Sodat ons na die ander buitelande
me kan kom om miIit§re opleiding te ondergaan .
Het iemand soiets ges§ da~ julIe die land moet uitkom en
milit§re opleiding moet gaan ontvang? -- Ja, beskuldigde .
Was jy toe gewillig om te gaan? -- Ja, ek was gewillig .
If~ d i::: d'~ar()fn dat jy so I jy sal alIt;::; in hatH' hande laat om
jfJlI t;(; ll('lp r.)/'1 1):loll' tJ' KOIII? -- ,)r1.
En wa t r.~heu r toe? -- 0; 'n sck,:r(~ d, g he t sy toe vir my gcvr.
om haar te v ,rn: (·~~..;l n' Domir,<!c Lekg )',lo ~;c hUlS toe. Toe ons
daar kom, het ~y ;net DO:7linee 'I ~pr' Cl,1: en ges0 5y vra vervoer , om
ons nn Botswann top ce neem.
Was jy aIleen 0: ~as dS3r ander l d In met j u 11 e? - - On S vi a S
"
~1ATLA'l' 1 saam met Philemon, Herman e 1 Steve .
Wie is Philemon? -- Di s n ander seun, hy is ook gearresteer.
Maar jy ken nie sy van nie? -- Nchabaleng .
Philemon Nchabaleng, weet jY' o· .sy naam "Lucas" is of nie?
Ja, ek het die naam vergeet, sy naam is Lucas .
Herman, wat is sy van? -- Ntlatleng.
Hoe s@ j y , wie was dit nog, Herman, Lucas en wie? -- Steven
Mamabolo .
Steven, is hy ook bekend as "Neslon"? -- Nee, ek ken nie die
ander naam nie ." 1
Wie nog? -- Ons ..
Jy en die beskuldigde? -- Ja.
JulIe het toe gegaan na die predikant toe? -- Ja.
Vertel vir die hof wat gebeur daar by die predikant se huis?
Beskuldigde hat die predikant gevra om ons te help met ver-
voer wat ons na Botswana toe kon karwei het .
Het sy vir die predikant vertel hoekom wil julIe na Botswana
toe gaan? -- Ja, sy het hom ges@ dat ons moes soon toe gaan vir
milit@re opleiding.
Enige redes gegee hoekom wil sy die land verlaat en daar 2
gaan vir miIitGre opleiding? -- Ja, sy hot gesa sy is moeg van
die ondercirukldnp; vUlL hL('r i:; ('/1 rlat die polUii' na h;UH' ~ioel< .
Ken Jy 'n man met die naam van Mo(;cini? ..:- Ja, ek ken hom .
Was jy op enige stadium by sy huis gewees? -- Ja .
Kan ,iy on thou wanneer dl twas? -- Ek kan nie die datuH. on t-
Was eli t nou lanl' na cll\.! ~ydperk lOL' CneSt~r Lne vir julIe ge:3Co
het jy moet ., jOJ r,ekry het ',n dlt1 :<oerant !Jy jou [~c;kry het en
vir jou vertel het julIe moe~ daar gaan vir milit@re opleiding
of was di t 'n kor t rul-kie da, rna, ho t;.! lank in verhouding me t 3 1
daardie p,ebellre? -- Ek kan nit..: meel' on thou hoe lank di t was nit::"
':Ias/ ...
....
- i3-
Was dit in dieselfde tyd of lank daarna?
nie lank danrna nie.
In daardie selfde tydperk? -- Ja .
MATLATSI
Nee , dit was
Nag die tydperk van die onluste verlede jaar? -- Ja .
V rtel nou vir riie hof van rli~ Motsini, hoe het dit nou
gekom dat julIe daar uitgekom het het? Op ~ Sondag het be-
skuIdigde en Rebecca na my toe gekom en hulle he t my gevra am
saam met hulle te loop . Ons het toe ' na Afde l ing B. l toe gegaan
en daar het ons in 'n sekere huis ingegaan .
In watter blok? -- M. l(
JulIe het toe by da~rdie huis in B. l, Diok M, gekom, wie
het julIe daar gekry? -- Ons het di~ man, t"lotsini, daar gekry.
Beskuldigde het ons toe aan die man voorgestel .
Wat praat huIIe toe , indien daar enige gesprek plaasgevind
het? - - Toe het sy vir hom ges~ dat ek en Rebecca ~il oak na
Botswana toe gaan. Ons wou geld gehad het: .
Hoekom wou julIe na Botswana toe gaan?
leiding .
Vir militfire op-
Ja en toe wat sfi Motsini? - - Toe het Motsini gesfi hy sou
met beskuldigde praat . Hy kan nie met haar praat in ons teen-
woordigheid nie .
Ja? -- Op ~ sekere dag het beskuldigde na my toe gekom en
gesfi dat ...
Laat ons nounet hierdie Trotsini geleentheid afhandel . Het
,julIe: toe ~elo()r, to hy so gt::~G h8s, toe julle nou by r10tsini
w~ wee ~~ he t , h (! t .i u 11 t () c g (: 1. 00 P ? - - J CJ, f) n ~ i s a I TO a 1 cJ a.8. r vI (,: {~ •
CaBn aan, op ~ sekere dag het jy beskuIdigdc toe weer ne
sien? -- JD., to h,·'t ~y RG ,to dat sy I1t~t met Motsini gepraat en
dan ~ese clat 10 "ini het W~S" hy .v,Jan ha:1r die geld ge mits 3(
sy verlief raal<. op hom, (!an f.'tan (Jr.,;, d.:lal"!ic p,eld kry . 'roe
het eskuldlgde f!.efjC: dnt S) is n',) h " r'~~id ox vcrlief te rank op
f'10 tbini/ .. .
-4 -
Matsini nie . Toe het ons nj ~ die geld gekry nie .
Is jy aangehou? -- Ja .
Wanneer? Vanaf die 27ste van April - maand .
Waar was jy aangehou? -- Sentraal rolisiestasie .
Het jy op ~ stadium gehoor dat Caeserine gearresteer was? -
Ek het gehoor.
WaC het jy toe r,edoen? -- Ek hct p,evlug en na Mabopane toe
gegaan .
IIOF : Kruisondervraglng deur beskuldigde?
KRUISONDERVRAGING DEUR BESKULDIGDE: Het ek met jou gepraat oor I (
die mi1itere op1eiding? -- Ja.
Ek het nie soiets met jou gepraat nie? -- Nee, jy het met
my gepraat . Ek onthou nog die fotos wat op die nuusb1ad gewys
het, wat daar was, was "16 jaar en onder", sy het gese , dis
klein kinders hulle is soontoe, waarom b1y ek hierso .
Ek het nie soiets met jou gepraat nie . - - Ek, hoe kar. ek nie
so se nie, want dit is bewys dat jy met my gepraat het .
Jy het dit maar net gedink om teen my te getuig daaromtrent
Ek het glad nie met jou oor soiets gepraat nie . - - As jy nie met
my daaroor gepraat het nie, waar kom die storie van Botswana dan 2 .
Dit is wat julIe bespreek het , want e k is eers gearresteer
later as julIe, toe gearresteer .
nie , want toe ck ondervra is . .
- - Nee , ek het niks geplan
Jy het geweet dat ek gearresteer was, nie waar nie? -- Ja .
Die ander groep het ook geweet cat ek gearresteer is,
nlc ... /:1:11 nLc'j'
was dat die bc: .. kuldip;dc: r~earresteer i~)'?
GETUIE : Ek het r;eve.:=t dnt Rl~be ';,';f, '::c"t dat jy r:carrestecr is .
BESKULDIGDE : Jy het vir die kJf (~ e ! ; G oat jy het na 1'.1abopane toe '
on tvlug, Rebe-::ca he t ook M3.b o ~)ane t()C~ on tv111~ . Di t is het: lv:a t
rTJ 0 0 n t 1 i k d a. t j 11 11 e d : tn r k on die S Tl k I J ( • S i j r e e k .
HOl:' / •••
,"
ItO F: Ilet R "beCC:1 0 0 < na f1jal _ pane govlug? - - Ek wee t n ie of sy
daarn~ o~tvlug het nie .
HOF AAN BESKULDIGDE: Die ge l1ie het nie gese , tot die wete van
die h f, dat Rebecca n~ Mabopane gevlug het nie .
BESKULDIGDE: Rebecca was gevra, Edelagbare , waar het sy gaan weg
kruip, toe het sy Rese in Mabopane .
HOF : Jy het gese, die getuip het gese .
BESKULDIGDE: Ek bedoel dat hy gese het, dat hy self , was ook in
fliabopane .
BESKULDIGDE AAN GETUIE : Ek stel dit aan jou dat ek het glad nie
met julIe gepraat oor die militere opleiding affere nie . -- Jy
het met ons daaroor gepraat .
Ek het nie so gese nie.
HOF : Die vraa~ i s ge ~ t el en beantwoord, is daar nog vrae wat nie
vantevore aan die getuie gevra is nie?
BESKULDIGDE : Geen verdere vrae nie .
HERONDERVRAGING DEUR AANKLAER : Geen vrae .
HOF : Hoe het jy te hore gekom dat Rebecca gearres~eer is? -- Ek
het haar daar by die Kompol-gebou gesien in een vertrek . Ek moee
deur daardie vertrek verbygaan .
GEEN VERDERE VRAE
AANKLAER ROEP JUSTUS KGOTLITSILA LEKGOTLO
JUSTUS KGOTLITSILA LEKGOTLO, verklnar onder eed (deur tolk)
ONDERVRAGING DEUR AANKLAER : Jy is woonagtig te no . 14706 ,
Mamclodi-oos , Pretoria- distrik,is die reg? - - Ja.
H' t is jou bcrocp of nering? -- Dominoe .
Wa t ter ke rl<? --Ltl t. r e r<:ln Evanr;el i.e a 1 ehu reh , Central D ioc ese .
Die hes1<llldir,d~ hlcr' voor die hoi', ken jy haar? - - Nee .
Hct jy hn'll" voorhcen n..::.d,en? -- flee .
Jog noolt nie? -- Ek k;m nie ha"'l!~ eesig on thou nie want ek
ontmoet bale nense .
Kan/ ..
..
."" ,.
Kan jy onthou of daar ~~durende Augustus-Septembermaand ,
verlede jaar, ~ Bantoevrou -aam met ~ klomp jongmans daar by
jou huis was? Ja. ~ Bantoemeisie.
Weet jy wat was haar naam? -- Caeserine .
Caeserine? -- Ja, Caeserine of soiets .
Sy e~ hoeveel ander mense was saam met haar daar? -- Hulle
k~n ongeveer altesaam sewe gewees het.
Het sy vir jou vertel wat se weik haar pa doen? -- Nee, ons
het nie oor haar pa se werk gepraat nie .
Waaroor het julIe gepraat? -- Ons het oor die pa gepraat wnt
haar geslaan het en sy wou 0 k aan haar pa terugslaan .
IWF : Ek is jammer, mnr . die Tolk , julIe het gepraat oor haar pa
en sy wou haar eie pa terugslaan? -- Ja, terugslaan, dieselfde
pa war. haar geslaan het, sy wou terugslaan .
AANKLJ\ER: Hoe wou sy terugslaan? -- Ja, sy het verduidelik.
Vertel vir die hof , wat het daar gebeur tussen jou en die
Caeserine wat daar was. -- Sy het gedurig gepraat, sonder om tc
stop en gese dat sy is bekommerd, dat haar pa het haar aangerand
en voorwerpe gebruik en sy wil haar terugslaan op dieselfde wys.:..
hoe hy haar 6eslaan het .
Ja en nag? -- Toe het sy my gevra dat ek haar my voertuig
kan gee dat sy kan wegkom . Sy het nie aan my verduidelik nie
maar dit het aan my voorgekom asof dit ~ lang rit sou gewees
het'.
Orn Wtlttl~l" rlocl wou sy " .. qu~aan? -- Om d:l:tr' to r.a~n It: r sodnt.
sy met hoar pn k~n baklei .
Om 't/a t l:C gaan leer? -- Urn d i.e \'fJor";r>rp> te gebruik, kan
gcbruik wat ~y po 00k gcbruik as sy vir hulle slaan.
Nnr . Lekr;otlo, ,j:! is 'n predik.:...nt; . Vert I vir die hof \>Iat
het sy vir jOu ges@, ~at ~c voor~clp0 wil sy Raan 1 er om te 3
gebruik, wat wou sy g::tCln leo1' ClS 3y \'!"p:p,;lar . lIoet r.ou tog ni
dat ons sukkel nie. Ek het ]1 l.i f:1Joi. p,~vTa v-.;rtel vir die hof
'i:a tl
LEKG01'UJ
wat hlt sy vir jou versoek? - -
Wat het sy vir jou gese, dit is wat ek vir jou vra? - - Sy
het gese sy gaan leer om te btklei sodat sy haar pa kan slaan .
Hoe wou sy leer om te baklei? - - Dit het ek haar nie gevra
nie .
Waarmee.wou sy baklei? -- Sy het gese , die voorwerpe wat ge-
bruik word as ~ mens baklei, sy het nie spesifiek gese wat se
soort voorwerpe dit is nie .
In die gesprek daar, is daar enige iets gemeld van militere
opletding? -- Ja. om te leer, dlt is in daardie verband .
Mnr . Lekgotlo, vertel vir die hof wat het sy vir jou vertel
van militere opleiding? -- Die woorde wat sy gebruik het, was:
Sy wil gaan om te leer baklei sodat as sy terugkom om met haar
pa te oaklei ~oos haar pa haar geslaan het .
Sy het "military traininr;" nooit p,enoern nie? -- Daar het f"y
dit geuruik.
Nou, vra ek weer vir jou, vertel vir die hof wat het sy
presiES gese van "mili tary training". Jy se sy het die woorde
daar ?ebruik . Soos ek se, om te ~aan lee~ baklei , dit is
daardie woord in Tswana. Dit is militere opleiding .
Sy wou ~ilirere opleiding gaan ondcrgaan? -- Ja, dis om
die militere oplciding te o~d~rgaan .
Om teen haar pa ,,'at In polisieman is te baklei? -- Nee, sy
het .nie gese dat haar pa ~ polisieman is nie, sy het net gese
"'y v:jl met hrt'lr P~l lJakl(!i .
gepraa .
liet sy nor; iets georaat dat sy antevrede is oor die behandel
ing wat die kinders kry in die sk01e? -- Dit is wat sy gepra3.t
het, toe sy die hcll~ dinr; vir my l>().r~LI. vt~rtt:l maar vl~rtel r;lCtar
1 ate r he t s y s pes i fie ;..: r~ (! p r (<<;4 t 0 () r' h a 'J. r en 1t a:1 r p a .
\'r'rtp.l vir nns nou dle e (II r I. die p.;0sprel<, voar sy nou 1\ ,,' ,. I I
· ; -4 -
Laat ek so stel: Het j ; enige maeilikheid om te onthou ,
of is daar met jou geheue l e ts verkeerd? - - Sy het gese dat ek
sien ook hoe word die skoolk i nders behandel .
Vertel vir die hef alles wat daar gese is, die hele gesprek.
En toe het sy gese dat sy is bekommerd want haar pa baklel met
'haar met v/.ape.ns. Sy viiI ook gaan leer sodat sy met haar pa ook
met die wapens kan baklei .
Sy wil jou kar he dat sy kan gaan leer? -- Ja .
Waar sou sy geleer het? -- Nee, ek was net oor my kar bekom-
merd en het nie geweet na waar wou sy gegaan het nie maar kon 1
aflei dat sy wou ver gaan .
[{et sy entge iets gese omtrent dat sy bang is vir die poli
sie? - - Ja, want dit was net na die onluste van Mamelodi , toe sy
~& hoc ~ord die kinders behandel, sy het die polisie bedoel .
Het sy gese dat die pol i sie haar soek? -
HOF KOM TUSSENBEI
AANKLAER VERSOEK KORT VERDAGING
HOF VFRDAAG
JUSTUS LEKGOTLO (nag onder eed)
HOF IIERVA'l'
ONDERVRAGING DEUR AANKLAER : Mnr . Lekgotlo, jy het ~ beijdigda
verklaring aan dip polisie ~emaak, is dit reg? - - Ja.
En jy het net so gesweer soos in hierdie hof , dat jy sal
die waarheid praat , toe jy hierdie verklaring gemaak het?
Ja .
Jy het hierdic verklaring gemaak en dit was toe neergeskryf
in jou teenwoordigheid? -- Ja .
Daarna was dtt oorgelees aan jou, is dit reg? - - Ja .
Toe het jy gesweer dis die WaCll'.1 'id, is dit reg? -- Ja .
Jy he t o,)k geSe da t jy V0rs tann C1 i e inhGud van die ver-
l<laring . Jy he t oak toe ge ~," da t jy ht.: t gCen be swaar teen die
aflegging van die vo~rgeskrew~ eed ni", is die reg? - - Ja .
Jy het 001' ,p;ese (irlt jy h~skou rll! ced hindend op jou ge\·;e:::e?
Lf.K 'O'1LU
Jou h nd ~k nin~, kyk OL Jit die verklaring is hierdie, en
(Lln kyk jy or <lit jUl1 hnndtekeninr; if; wnt hierop v·,lo.korn?
AAJIKLAF.:R : EdelaEbare , ek tel nou bietji, moeilikheid op. Dit
is nie die geskrewe ene nie.
GETUIE STAAN Ar or·'1 STAAT IN STAAT TE STEL OM RELEVANTE VERKLARING
TE BEKOr"r
AANKLAFR nOEP VOLGENDE GETUI~
EPHRAIM BAHULA. verklaar onder eed (deur toll<)
ONDERVRAGHIG DEUR AANKLAER: Is jy oak bekend as Mo tshini? - - H
Dis my ou straatnaam .
Wat is jou huisadres? -- Ek bly by 4396, Mamelodi, Afdeling
M.
Is dit ook beken daar as B.l, Dlok M? -- Ja .
Ken jy d~e besKuldigde? -- Ja, ek ken haar .
Was jy voorheen aangehou te Robben-eiland, as gevangene
daar? -- Ja .
Politieke eevangene? -- Ja .
Hot jy daarso enige ~ondse tot jou beskikking gekry 0~
mense te help. no.dat jy ontslaan was? -- Nee, ek het nie 2
fondse gekry rn menSt; te help nie maar nadat ek ontslaan i'" van
Robben-eiland af .let ek drie keer R50, 00 van een ontvang . Ek
het nie geweet wao.rvandaan die geld kom nie .
Is dit am mense mee te help? -- Nee .
, Jy s8 jy ken die beskul~igde? -- Ek ken haar . I\Ur,US tusmao.nd
('Odllrencle/l~76 het di.e bL'f'kulclip;dc no. jou r,C'J<om? F.k knn
"
S 'p t "rnbermo.and .
Was sy aIleen of was sv v rp;'s0] van iemand? -- c y was,
h u 11 e v. as 0 m t r c n t d r : I;. 0 f v i (; r p; c V't:! • ...: S , tn~ hulle no. ny toe kom , 3(
Was daar nog ~ BantoevrJu byre~~es? -- Ja .
weet jy wnt is ha'lr na1.,n? -- '~k <-. I ;:h0 h ar V1.d, dis Rasero:.:.,
'n Ban cocman/ .. ,
"
In Ban to eman?
onthou n'ie .
Twe( :euns, k kan net nie hulle name
L ,
Wat het gebeur toe bes~uldigde en die persone daar by jou
aankom? -- Hulle het daar ge,-om en , ly .g-- groet , nadat hulle my
gegroet het, het beskuldigde gese sy wil my daar buitekant sien.
Het jy met haar gepraat? -- Ja, ek het met haar gepraat .
En toe? -- Sy het vir my Res@ dat sy sukkel oar haar skool
baan, sy kan nie haar aandar, aan haar werk vestig nie .
Hoekom sukkel sy? -- Sy het gese daar is moeilikheid daar
by die skoal. Sy het matriek gedoen e~ kan nie haar aandag aan
haar werk vestig nie .
Boekom kon sy ni.e haar aandag aan haar werk vestig nie? -
Dit was gedurende d~ardie onluste, toe mense gearresteer was .
\tlat het rli ~ (In 'lste met 11aar te doen, het sy vir jou gese?
Nee, sy het nie ge se nie, sy het net gese mense word arrest0~r .
Watter mense? -- Studente .
En nou, wat wil sy van jou he? Sy het gese dat sy ~ou
oorgaan na ~ ander plek toe om daar te gaan leer .
S8 vir die hof ~at wou sy van j o u he? -- Om voort te gaan
met haar studies. Ek wil dit onder die hof se aandag bring
dat daar was ~ liefdesverhouding tussen ek en die beskuldigde,
en sy het na my toe ~ekom om raad te kry, hoe kan sy oorkant gaan
om haar studies te gaan vorder .
Wat se studies wou sy gaan vorder?-- Om haar matriek te vol
tooi en verdcr te s tudeer .
Ilf f U: /Innr' "111 ! ~r' 11I'1I1./·r'y (IJI "tlll',1: : .I.ntllli li l j~"W("::: VflIl In()I·IIIJ~ -
het? Ja, dat die polisie arresteer die studente en die kinder~
daar by die skool. Sy i s h ~ r, dat sy knn (10k gearresteer word.
Hoekom "ias sy b ;mf~ dat L~: gr; arrc~ c e er ,',lord, het sy vir jou
gese? -- f'Tee . sy het my nie I, ! red · j~(' I~t;e nie .
En as sy n O ll o org'1.(111 , ,iC, U sy nOll ~ ~ -yd buitek1.,1t gebly ha t
a / . ..
of wac sou gebeur het? -- N·':; , sy het nie aangedui dat nadat sy .
die s~udies verkry het, ga"l.'l sy terugkom of wat ga...ln sy maak .
Want ek het nndervinding gc hud, ek kon haar nie raad gee om die
plek te verl aat en na 6orkan~ toe te "gaan nie . Omdat sy my
liefling was, h e t ek gepoog om haar hier te hou en ek het haar
toe Res@ 9n~ sal mekaar op Maandag weer sien .
Is militere opleiding op enige tydstip bespreek? -- Nee,
ons het nie daaroor gepraat nie .
Ja? -- Op Maandag ons sou mekaar ontmoet maar ek kan nie
on thou of ons mekaar ontmoet het nie, of wat het gebeur nie .
Op ~ ander ge leentheid het sy na my werksplek toe gekom . Dit
l(
is, ek het by di e Geological Survey Museum gewerk. Daardie dag
het sy my gese dat haar ouma oorlede is, sy vra geld om die be-
~rRfri s daar ~c gaan bywoon . Sy het R5,00 gevra , ek het haar
R3,00 gegee. Ek was tevrede toe ek haar die R3 , 00 gegee het,
want k het gchoo r a t daar ouma daa r oorlede is in Potch_fstroon
Later het die polisie my kom haal daar by die werk. Die polisie
het my gevra of sy na my toe gekom bet, ek het hulle vertel soos
ek nou in die hof vertel. Blykbaar, volgens die beskuldigde,
het ek haar he lowe am haar na In sel<ere organisasie toe te neem 2 L
in Johannesburg . Ek weet niks van daardie organisasie af nie .
Ek het haar nie daaromtrent vertel nie .
GE'l'UIES REBECCA RASEROKA EN LEHLOHONOLO MA'TLATSI WORD INGEBRIlIG
AANKLAER : Is dit die twee persone wat beskuldigde vergesel het
toe hulle by J OLl w~ s ? -- Ja.
HOF : Hulle kan ma~r buite wag d nkio . Kruisondevraging beskuldi [
KHUISOtJDERVRAGlnC DEUR I1ESKULDICDE : Ek htt geen vrae nie, Edel-
IIOF: Verstaan el' n >il r e:f; , r'e': eli 0 b· s kuldi e de u kom randpleeg
in verband met haar pcrsoonlikc probl c m~? -- Ja . 30
He t u ell ige b e.!"; ip ~laa r'om sy tw ee ander persone O'tn saarn-
gcbring as di'.:; h::l3r ~) e rso()n L 1k p.r' (i? -- E; k ViaS deurrn kaar
f!f'WC: · ~. / •••
- ) '- w\ HULA
gcwe 5, daarom het eK haar J~s@ omdat ek a1 op h stadium in die
tron~ beland het, ek wil nie ~@ dat sy moet met s~lke mense
daar by die huis korn nie .
~aat ons mekaa r nou bietjie duideliker verstaan . Wat het
jou deurn1Ckn;lr r,ern::w.k, ok vorst:1on nic nou nic . Wot bedoel jy
met sulke mense verduidelik bietjie? -- Ek het dit aan ho.ar
duidclik gestel, want sy he t no. my toe gckom oor hao.r persoonlikc
problemc . Ek wil nie h@ dat sy met ~ ander klomp persone no. my
plek toe kom nie.
Maar, wo.t ok nie kan verstaan nie, wat haar aanbetref , wat
sou haar dan nou motiveer om ander mense saam te bring as sy vir
u kom raadpleeg in verband met haar persoonlike probleme?
Dit is die hof se basiese vraag aanvanklik gewees : Wat he~ haar
mO Givecr? Die hof het nie gevra na jou houding nie? - - Ek sal
nie kan se wat het haar motiveer om met ander persone te kOn! nie .
Dis darem snaaks, ne? -- Dit is snaaks.
HERONDERVRAGING DEUR AANKLAER: Geen vrae .
CEEN VERDERE VRAE
JUSTUS LEKGOTLO, (herroep) verklaar onder eed (deur tolk)
ONDERVRAGING DEUR AANKLAER V:)ORTGESIT : Is dit jou verklaring, c .
hierdie, met jou handtekening daarop? Ja .
En daardie verklaring van jou is op eike bladsy ook gepara-
feer deur jouself? -- Ja , dis korrok .
En op bladsy twee is das . ~ sin doodgekrap waar jy ook ge-
p r:11'-'Or h(, tn rill.; was doodW'1<r:-1p op J ou vm:3oel< en vcrnndcr?--,"
Nee, ck he t; n i.e p;evra rl Lo . Ule pcrsoon ~at die verklaring gc-
vat h_t, het gese daarciip b 'C okke sin moet in die ander paragr a
kom .
vcrklaring ~an jou Ices , uister J1(lU mo i or dit 1.3 wat jy -, )
vir die polisi~ ge ~ & hrt :
AANKLAER LEES VFHKLJ\IUIJG VI' Justus!
, .. -53- LEKGOTLO
"Justu., Kgotla Lekgo tlo, per ~ 'Jonsnommer 11186224, vol wasse Ban toe-
man. woonagtig te 14706, Mam lodi, werksaam as 'n priester in die
Evangelie Lutherse Kerk J . Mamelodi r verklaar onder eed :
Gedurende Augustus of September-maand 1976 het my vrou, Lovedalia,
~ rapport aan my gemaak dat ~ sekere Bantoemeisie met die naam van
-Caeserina. in my afwesigheid besoek by my huis afgele het . Die
doel van Caeserinu se besoek was, volgens Lovedalia, dat sy vir
militere opleiding wou gaan . Sy het gese haar pa pIa haar . Sy
het gese haar pa wil haar skiet oor die.onluste . Haar pa is 'n
polisieman en sy wil hom terugbaklei met wapens . Lovedalia het 1
aan Caeserina gese ek is nie tuis nie en dat ek tuis sal wees as
my kar by die huis Ls.
Sy was vergesel van ~ paar skoolseuns . Dit was gedurende die
agtermiddag .
Die volgende aand terwyl ek tuis was, het Caeserina weer by my
huis opgedaag. Sy was vergesel van ses Bantoeseuns . Ek ken nie
een van hulle nie. Caesrina het toe met my gepraat . Sy het
toe aan my gese sy wil wraak neem op haar vader . Ek het haar ge-
vra wat sy daarmee bedoel, waarop sy geantwoord het dat sy die
land wou verlant om ~ilitere opleiding te ondergaan, om teen h<lnr~
pa te veg . Sy het aan my gese dat haar pa lid van die Suid-
Afrikaanse Polisie is . Sy het gese sy wil nie meer met klippe
baklei nie maar met vuurwapens .
Cueserina het aan my gese sy kom nu my toe om hulp om haar weg
t neem aang0sien cl< 'n mo torvner tuj r; he t . Sy het somtyds half-
histeries voorgekom terwyl sy lIIet my gepruat het . Die ses seuns
was teenwoordig tydens die gesprek maar het nie daaraan deelge-
neem nie." 30
Is dit reg nog sover as ~at ek gelees het? -- Ja .
Is dit ~at jy gese het? -- Ja .
"Ek/ ..
•
'.
- ." - LEKGO'l LO
I Ek het aan Caeserine v rduidelik dat ek nie aan haar ver-
soek kon voldoen nie. Ek het aan haar verduide~ik dat my
pligte in die Black Parents' Association hulp behels aan be-
seerdes en oorledenes in die onluste, en om vir aangeklaagdes
regsverteenwoordiging te voersien. Hierdie gesprek het in my
sitkamer-plaasgevind. Ek het opgestaan en na my studeerkamer
gegaan en In rukkie daarna hec Caeserine en die ander my huis
verl aa t . Die daaropvolgende week h~t Caeserine my weer by my
huis kom besoek . Sy het baie bekommerd gelyk . Sy was vergesel
van vier Bantoeseuns, ek ken nie een van hulle nie , maar dit I I
was nie dieselfde groep wat my die eerste keer besoek het nie .
Caeserine het weer aan my gevra waarom ek haar nie kan help
om weg te gaan vir militere opleiding nie, want die polisie
soek har. Ek het weer aan haar verduidelik waarom ek haar nie
kan help nie . " Is dit wat jy gese h.et? -- Ja .
"Ek het haar gev.a om nie weer na my toe te kom nie . Ek
het vermoed dat sy ~ polisieberiggewer was wat wou kyk of ek
mense sou help om te gaan ·vir militere oplei.ding . " Is dit ook
wat jy gese het? -- Ja.
"Caeserine en die vier seuns het toe my huis verlaat . 2.
Voorda t ek hanr die laaste keer gespreel< het. was sy nog In keer
by my huis, toe ek nie daar was nie . Dit wil se, sy was alte-
snum vier keer daar by my huis , manr ok het haar net twee kecr
te woord gestaan. Ek het later van een van die Dantoestudente
vcrneem dat y te Poccl1erstroom r,enrrt.:st er is . "
Dit is dan die verklar~nr,. DLt· res van horn is: "Ek bCF~ryp
f.k het en Vt' rs taan die i nhourJ van d i 0 verI-: 1 rli~ ing I geen heswtlar teen
riL(, 0.rler,r;inr~ van dLl' vo(\rgl)~~kr '\'!~: t'l~d lliL . l::..k beskou die voor
geskre'Ile eed us b inJ, ':1dE! op tr.y 1/, e 1 'lan he t jy hom ge teken .
Is dit die verklaring Viae jy .'!cr:-:aal' hot? -- Ja . 3C
Nou/ . . .
• -: ': -
,-,()u, hi0.·~ vlord duidelH )~epraal; van militcre opleidinr; wat •
sy VlOll ondel;'p;nan om 1..een hanr pa Wc'l t 'n lid van die pdlisie is .
te veg, is di t die waarheid? -- Ja, ek het so ges& dat s y gaan . .
leer om te baklei, om te veg .
Nee, maar dit is nie leer om te baklei nie . Ek het vir jou
spesifiek_gevra in hierdie hof vandag of daar melding was dat sy
wou gaan vir milit@re opleiding? Ja, ek hot ges@ sy het
gegaan om te leer om te veg .
Om teen haar pa te baklei wat ~ polisieman is? - - Om teen
haar pa te gaan veg . Op die stadium toe ons gepraat het , het 1
ek nie geweet rtat haar pn ~ polisieman is nie maar later het ek
verneem dat haar pa ~ pollsieman is .
Maar hier in jou verklaring se jy, sy het vir jou ges@ dat
linar ~) is In lld van die Suid-Afrikaanse pol isie . "Sy het gese
sy \'lil nie meer met kl ippe baklei nie maar met vuurVlapens . " - -
Ja. sy het ges@ dat sy wil met haar pa mGt die wapens baklei .
Wat ~ pollsieman is? - - Daar kan ek nie nou verduidelik nie
waar kom daardie van die polisieman nie want op die stadium toe
ek met haar gepraat het, het ek nie geweet dat haar pa ~ polisie-
man is nie . Later het ek verneem dat haar pa ~ polisieman lS . ?
Dit was voordat Ak hierdie verklaring laat afskry~ het .
Wat is die waarheid nou? Wat het sy van jou versoek? Wat
\'IOU sy van jou he? Sy het ges@, sy vra my voe r tuig om haar
weg te neem dat sy kan leer am te baklei want haar pa baklei met
hanr met vJapr!ns ('n ~3y hr~t m(~t l<lippe hnklci en sy ... :11 oak filet
VJn.p(~n:; mr't hn1.r p:l lJ:tkl r l .
t.vat se v;apenp? -- Ilee. ~ ; y he t .1 Lc vE:rrillidel ik VJat s. W.1.p 'n<'
nie . Sy het maar prpr1.at v~n oorloRwap ns .
Vertel jy die \'.'~nrheid fir (He hlf? Of OiJHOORf5AAR - - Ek
vortel die wn~rheid .
Nee, aan d 1e po 1 i s ie he t j Y v ' r r;o 1 van vuurwnpens ""at sy
m.·,·j . ..
· ..
,.
-56- LEKG JJ. [j
mee wil baklei, en hier se :..}' "]\fee . sy het nie gese wat se wapens
nie. n "t:; oorlogwapenstl.
HOF : Is daar geen antwoord nle? -- Nee, ek verstaan nie mooi nie.
Reg misKien kan die hof help . Aan die polisie het jy gese
dat sy wil teen h&ar pa bakl~i met vuurwapens, in die hof se jy
' vandag sy ~et nie gese wat se wapens nie . Nou wat is reg?
Vuurwapens is in die algcmeen, as jy byvoorbeeld proat van ~
p;eweer of kanan.
D 1 c vraup; j f3 nou, he l~ sy p;c 5e ~~y \tI i 1 tecn haar pa bald c i
meL vuurwupcns? -- Ja, wapcns.
AANKLAER : Wat is dan ook die waarheid in die volgende stellin~:
Het sy vir jou gese sy wil gaan vir militer opleiding of het sy
net gese sy wil vir opleiding gaan? -- Sy het gese sy wil gaan
om te leer o~ te baklei, met ander woorde, militere opleiding .
Dit is nog iets om te verduidelik .
Your complaint at the moment is then , that the interpreter
did no t interpret correctly? -- Yes, what I am saying is, that
when I say " ... hula" in English tthis means "mili tary training".
And then , "debiso " means fire weapons , that is ommuni tion . In
Afrikaans "vuu rwapens" .
What did the interpreter say for that word? -- He used the
same terminology but I do not know where the mistake came . I
had been saying "debisa tl which means fire-arms . That is why I
said we did not speak specifically of gun, cannon, so forth, be
crluse J Wl1~i try il1g Lo .illsUfy wilether I;hey we re:: spertkLnr; in
r~crJcrnl t;(~r'rlJ:;.
HOF KOM TUSSENBEJ: £k het nou ongeJukkig nie kennis van daar-
die t:101 nie, mnI" . Tolk , ('k wt.:et nie, die woorde wat gebruik is
deur hom, kan U n,l""kl L'n nl~t vi. r ()l,~> vl.:rdL; dellk of di t so is
of nie? TOLK/ ...
] (
• _ ') l_ LE 'GO'l'LO
TOLK : Die wuord "dibisa" dl.'::; nou "arms" in die algemeen , nie
spesifiek vuurwapens nie . Hy beskou dit as vuurw~pens . "Arms"
is nounet die wapens ~at gebruik word om te veg , dit kan ~ asse -
gai wees, dis In wapen, dit kan In mes wees , dis In wapen . Dit is
in die algemeen.
AANKLAER ~ i1iskien kan ek, in billikheid , Edele , voordat ek nou
iets teen hierdie man se wat hom in die moeilikheid kan kry, kan
h y miskien vir ons in die Engelse taal verduidelik .
AANKLAER AAN GETUIE : Wil l you explain to the court then to ex-
clude any possibility of doubt or anything that we don ' t under- 1
stand as a result of the language problem what was the r equest
that the accused brought to you? - - She cameto ask for help~ for with the intention
transport , to undergo military training to return back what her /
ath r did to her, to hit back .
Back against who? - - Back against her father .
And did she tell you that her father was a policeman?
No , that I am not sure, because I found out later that her
father was a policeman . I knew her father to be a Special Branch
not a policeman , that is what I had in my understanding and even
assuming I knew her to be an informer for him , I was also a
bit confused in ~y understanding of the situation . But neverthe-
less, her father is aIDliceman whom she wanted to fight against .
After military training? - - Yes, because she mentioned
stones, which had no more val e and she wanted to use the same
weapon that her father was using .
And in :111 fairness, you have alceary explained that the
words used by you car tnean v~aDons guneral .y or firearms?
That is right .
And what: you ac tuo.lly neHnt ':i'S firearms? - - Firearms .
And the fighting or training i~ ~ also , an also be taken :3
in . two ways; ei ~her ger.era traini!.' or r.1 Ll i tary traininG?
That/.
- 8-
ThQt is right . .
And ~hat you actually neant , was militar y trai~ing?
What she ac t ually asked? o be fit to fight at this fellow
if prepared .
How many times did she approach you pe r sonally to ask
fo r help? -~ . Twice, in the ~ening .
On the s econd time? What did she ask you ? -- The same
problem ..
I don ' t want the same, I want the words when she approached
you? - - She wanted a car to take her over . I t
Over where? -- Where she could train :for military t r ainin g .
Did she mention a place? - - I presume i:f she wnnted you
help she did mention something to you ... ? She did mention
thE'! Border.
Which Borde r? - - She did not say s pecifically but I took
it for grnnted that i t should be Botsw3na or Swaziland .
Whnt did she ask you in connec t ion ~ i th you car, whnt ~ust
you do with y our car? -- She wanted me ~o transport her t o the
Border in my c a r and I be the drive r t o cake them over the
Border where she c ould go i n to this free state .•... to train 2{
military to revenge her father .
COURT : "Free state", is that:: what you SQid? -- Yes .
PROSECUTOR : \'lere you w1111nl; to hplp her? - - flo , that was not
my .duty to help her .
VERKLARING DEOn BESKULDIGDF. \vORD HfGEH/lJJDIG AS BEWYSSTUK 8
.' CROSS-EXAIHNN1'ION BY AC CUSlc.D:
COURT : Did she fellow this evidence given in English? - - Yes ,
ACCUSED : Ye ~ , T did .
ACCUSED TO vH'l'fIESS : Did [ o. :, k t o VI.. ou t to unde r r.;o mil i tary
training or v:h<'lt did I asl< INAU D 1 BL:F~
r did n .) t 8sk to llDder ,:.-:: mil i t'J r'Y t raining? - - '-"hat did
she ask?
..
'. - ~J -
!\~; tl rnC'ml)c r 1)1' ,he O. P . ,\ . I a.skt' d YOll to make means for me
positi on to ~rite ~y examinati~n . I
hope you were not goi~g to ~r i te it in my car , the examination .
I cannot drive a car . I approached you to help me, to as-
sist me 50 that I could write n my examination because I knew
that you ~ere a member of th e B.A . P.
COURT: That question has already heen put . 'rhe wi tness 5 id
something about his car, he hoped ~h&t you did not want to use
his car to write your examination in .
ACCUSED TO WI TNESS : I approached you to assist me in writing I I
my examination . I did not approach you to borrow your car .
There are many people who po sess cars . I believe there are
many people who are not members of the Parents ' Association, 5 0
.h:l t . i :.:; \:hy "(, 1.1 cnrnp, to me b e cause I have a car and I am the
Parents ' Ascociation because you kne~ very w~ll there is a dif-
fercnce in my unders tanding be tv .. ·een t c wri te exam ina t ions and Cu
go for military tra.ining . That di!ference I am quite clear on
and above al l , I helped students, ta.k~ng them down to the
school to sp~ak t o the teachers, those who came on those terms, ~
and those who came in your position, I turned them back .
You said yOll ","ere going to speak to l"fr . Kutumela, one of the
tenchers there Ilnd fi.nd out about my problems, why I am not goinl}
to Write my examination . .:: 1t:ould not have gone to Mr . Kutumcl a
I would ha.ve gone to ~r . Spies . I go personally to Mr . Spies
it' there arc' ~Ch 'lOl prr)blUIrl S . ,·1r . I . ~ 'Jm,;la U-, noc the priIlCtrnl
COURT: Was th're ever s ch a dis~u ~ ~ion? -- Not at all, she is
Jalking ahou t so:nethLng quite dll'ferent , completely.
ACCUSED : At thn t st~~e , Khe n [ appronchpd you to assist me in
asking thqt '::hey sh r uld ':tlIJI. m~ to I' rite my e:nminations durinn
the rLots {).lld 'lr. :) pil; C-~ 3 ". :<1 · .. t' ;<) l ' r! no ] )np;er C'Jme to the ScfW(
school because at Lhat tim c' .. 11t. !'urOp(1 ;U1S did nut l'C)/nl: I.n . the
Hp / .
.#
- , )- LLKCOl'~v
He ~~s not at school at th~G stage, that is why you said you
were going to speak to Mr . Kl~umela .
"as th~t on the ?5th June, last jear, and I still am now.
1 At the time when I went to your place, Mr . Spies was not
present? -- vihqt she is tal1<1ng no\,! , we are talking something
qui.te different . It is in the statement I wrote, not what she
is tqlking no~ . We are busy taking a new statement .
No , I have no knowledge about triat statement you made there
and I do not agree with that statem nt?
COURT : So I gather . Are there any further questions to this
wi tness .
ACCUSED : No Iurther questions, Your Worship .
RE-EXAMI fATION BY PROSECUTOR : No further questions .
NO FURTHER QUESTIONS
COURT ADJOURNS TILL 18.8. 1977 - ACeU SED REI'-1AINS TTl eu STODY
COURT RESUMES ON 18 . 8 . 1977
AANKLAER ROEP SAAK
MNR . W. SERET! VERSKYN NAMENS BESKULDIGDE EN VERSOEK VERLOF
OM VOIUGE GErl'tJ !ENIS '~AMENS STAAT NA TE CAAfJ EN VRA VERDAGING
MNR. SEREr! VERDUIDEL TK IIAN IIOF DIE rmDl:ti \I/AIIROM BESKULDIGDF:
NIE 'I'EVORE REGSVr.'R 'l'EENIJJOORDTG LNG GEI'Id) lJE'l' HIE
I\.ANKLAER SPREEK 1101" TOE EN STAliN AMISOEK TF.f~
Hor S'1'AA1'1 VERDAGHfG TOT 2 UUR TOE
Hor HERVAT O~ 2 UUR
counT : Mr . S~;r(' t l, ylHl hnv, pow had '.ile OPPl)rtun l ty of con-
8ultinr. \'/ith you clLent and flrc YGU III a p(JGLtLon to pcoc<.:ecJ
nOlt/ ?
MR . SERETI : Ye~, Your WorshLp .
AANKLAER ROEP VOLGEf'IDE j~l.srnNI I
AANKLAER VERSOf,~: 1I0F OM GErl ' rf 'l'F ,.,',\AHSKU HTGEJOLGE AR'I'IKEL 3
204, '.vET 51/'/'/
AAllKL/\EH TREK VERSOF.!< "E:iU'
Mfm . F . r'. DENY" ~'I fEN NEF.~J! OOR ( J .. TOLK E~ PLAAS NAAM or REKORD
, WF.BSTf· P I~ASHI NT NI, verklaar onder ced (deur tolk)
ONDERVRAGII\fG DEUR AANKLAER : Verlede .:;all r, 1967 , was jy In leerli.:1 g
gewees aan die ·Vlakfontein Tegniese H08r::;kool, te Mamelodi? - - Reg
Beskuldigde hier v~~r die hof , ken jy vir haar? -- Ja .
Sy wa~ 00k ~ leerling in deselfde skool? - - Ja .
Gedurende September-Oktober, verlede jaar , het die beskuldigd,
op enige stadium na jou toe gekom en met jou gepraat? -- Ja .
Kan jy die datum nader onthou, of is dit net die tydperk
-September-Oktob I' wat jy onthou? -- Die datum is tussen September
en Ol<tober .
Waar het die beskuldigde na jou toe gekom? -- In die klaskame r
Wat het toe gebeur? Sy het aIleen met my gepraat en toe
sA sy sy soek rekrute om na Botswana te gaan .
Is dit al? Sy het ges@ sy soek rekrute vir Botswana om
opgelei te word in milit@re diens en daarna terug te keer na
Suid-Afrika om teen die polisie te veg . Sy het my ook inRelig
dat sy lreeds drie rekrute het.
Hoe het sy ges@, wie is die drie rekrute wat sy het? - -
Sy het ges@ Herman Ntlatleng , Frans Modiba en Steven Mamabolo .
Het sy al drie die name genoem? -- Ja , Herman Nltatleng,
Frans Modiba en Steven Mamabolo .
Wat s@ jy toe vir haaI'? -- Ek het haar ges@ ek is nie te
vinde am Bechuanaland toe te gaan nie ~ant daar is hongersnood .
f fet jy toe enige iets verdeI' mF.!t h'1ar te doen gehad? --
is toe uitmekaar uit .
CROSS-EXMHNATTON BY DEFEliCE :
Durinp; thr; peril)d ~ertemb('r to Octo~)eY', there wac' some period
that you v:cre nhscnt from scholll? -- rl~1e re v;as some short time
th~t I was noL ~t school . 1'h('re V."J, : f;ome pl!r iods v'hen I vms
no t/ . ..
not nt school but most of t time I was at school.
COURT : If the witness is gO '!'1~ to speak English , jt:..st let us
get that . Do you prefer to ~peak English, Mr . Mashinini .
Yes .
Just move that microphone a bit this way and if you speak
English, ~pe~k slowly and speak distinctly because I am quite
a way from you nnd spenk in my direction, will you please .
Proceed Mr . Sereti.
DEFENCE TO WITNESS: You agree with me that you came back to
school on or about the 30th October 1976? -- I won1t agree 1
with you . The reasons I have already stated that I have been
at school during the parton of Scptcmb>r . nd Octobl:r.
When were you ~bsent from school? -- That I cannot say, I
mpan the dat e when I was absent, what I quite remember and whae
I am quite confident of, is that I was at schOOl during those
periods .
COURT: Do they keep an attendance register at school of the
times when y ou were there? Your class teacher , did they keep :1
register? -- No, they did not keep a regis~er but sometimes
they did keep it, but not every day . 2
Were they supposed to keep an at tDrrl.::wce register? - - Yes,
during the disturbances they were not kept .
DEFENCE : Some time last year, at one stage, you went and stayed
at ~oodepoort, c~n you remember when was it? It \Io:as during
June . Just after th~y closed down the school, then I came back.
t)~aLion ' hlucl< ;1\; f'.1:lrn l !lucii, in[jLu;ILi ,1" ~'l.l, 1IH! ~chool? -- They
stA-rted in Scpterntler, late September .
I pu tit to YOll tho. ti t V!C1.S rour unb c·u t the 12 t h of Oc tober
~ill you ngree to or deny t his? - I do no~ quite follo~ the
question .
!f r pu t: it l:() yOll . 11.1 . thl':V ~;l;;ll~tl'd l' l )undn.hullt: the 12tl,
... 1
. . . (53-
October, woulri you a~ree wi'~ me? -- I will agree with you for
the r'(~'lson that the pla.ns th<'.s v.ere ma.de, started before that
date, that there would be lectures at the Administration block
at ~1amelodi .
Before the accused approached you in the classroom as you
allege , both-of you, did you belong to any political organisation:
-- I don ' t know about her background in politics but myself, I
did n~t belong to any political move~ent whatsoever .
Before accused told you: "Let us go to Botswana for military
training", hefore that , when did you meet her before that
particular incident? -- I met her at school because during the
time, it was about something to ten, I would say , during that
morning that day, we greeted each other but we did not speak be
cause I was hurried for my lessons at the school .
1
Before that particular day, when did you meet her? -- Before
that last instance?
Yes? -- I don't remember meeting her somewhere except thqt
we meet durin~, early that morning, then I went to the classroo~
I was in a hurry.
Before the qay on which she told you about going to nots~ana
when did you see eac h other before that particular day? -7 We
used to see each other during coming to school, at the school,
we used to see each other a~ school, during those days before
Sep,tember and Dc tober .
You have not ansv,ered ny question. Ny question is : When?
-- I can ' t remember whon.
COURT: Can you remember a specific occaSion , prior to the early
morning, on the day on which the accused allcfledly spoke to you,
can you remember a specific OCCCl.SiOII before that, \-!hen you met
her? What I gather is tha~ you say have been seeing each ~
other incidentally a: the ~chool and on ~oing into school, you
happened to see ~er, is thnt corr~c~? -- It is correct.
Hut! . .
"
, -c.. -- - r,IAS I iIIJ Ii:
3ut can you re~ember t~e specific occasion , before this day,
~hen you l~st saw th accused? - - I can ' t remember ~ne r e .
DEFENCE : Are you in a positL o n to ~ive us more o r less a rough
estimation? -- Estimation of "hat ..
Estimation of where before the day this incident occurred?
No.
Did the accused say why she wanted to go to Botswana for
military training? - - She only told m~ that when we come back ,
we should come and fight the South African Police .
Did she not say why? - - I did not ask her because I was notl l
interested in going to Botswana .
Now , before this particular day, did you ever meet the ac -
cused to discuss some political issues before this particular
incident, or did she just start telling you about going to
Botsw na even before you had discussed anything? -- We had no~
discussed anything , I would say , that is directly political .
We discussed only about the riots, that is all .
Your school principal at this time, was Mr . Spies, is
that correct? -- Yes.
Did you know that Mr . Spies said that you and the accused 2r
would not be allcwed to wri:e the final examination? -- I don ' t
know that .
Did accused tell you what was the reaction of Herman
Ntlatleng, Frans Modiba en Steven Mamabolo abo u t her alleged
sup:[fStion? -- No. ~;he only told me th.'lt she h'ld already r cruited
them , and sent them to me , but they did not come to me to tell m~
about she h'ld already .old '::h(;m.
\<Iha t pe r iod of the yt~ar \ ere you stay ing in Roodepoor t? --
I t It.' a s d uri n g .. aft (: l' t-he? 1 :'"; t 0 f ,J oJ '[ ~ 1 as t yea r t u J u I y , the
23rd because cl1f' school reopcrwd on ';"0 28th some" .. here , of July . 3
COURT: Till whi.ch (htf~ in July dir: 'r u r;hen stay ri.t Roocll.!/loort?
· • - '))- r1ASHININI
Some0n~re on ~he 28th or 2° ,1, I can't remember the date. (
cam hack to attend my less , ns at school.
In other words, you s~ l j d there just about until the schoo)
star~ed and then you retur ,~ d for the next term? -- Yes .
DEFENCE : In other words, a f ter they reopened for the second
season, y~ou _stayed at schoo l un til the day on which you viere
arrested? --1 was at school sometimes, sometimes I wasn't at
school.
COURT: Just let me get thi s clear. I am sorry to interrupt.
As from the time that the s c hool started again for that term, 1
if 1 hear you correctly, you say that you were at school for some
days and for 0th r days, you were not at school? -- Yes .
DEFENCE: Can you e~timate mo re or less for how long you were
at school? - 1 cannot estimate more or less but what I know
is that during September-Oc t ober, I ~as at school through this
period .
Now, the periods you s t ayed away from school, can it be a
day, a month, or three , or f our, or five months? -- It can be
three days, I was absent ab o ut one to t~o days from school, a
week . Sometimes I ~as the whole week at school .
On the day thqt this i n cident occurred, did you go to the
accused in that classroom o r did she cone to you?
to our classroom.
She came
Tell me, normally, you have your lessons from what time to
v! h n t t t me? - - 1\ t s C 110 a 1 , U3 ~lhout qU.'lrtl!r to eip;ht tLll about
t; w (' 11 t Y l: 0 r; 1. ~ • v . t\ t; 11 t.! tl I t U I n. b r (: a k " I I L kl 1 r Pit:":; t .. 1 t J:;
quart~r to ten to half past ten and then till five past , a brenk
of thirty minutes . Then fr om then ~ill half past two.
In other words, 10 . 05 t; 11 2 . 30? -- Yes.
Can you tell the -;ourt h ow lonl~ di.d tl (~ discussion betw I ·tl J
you and the accused Jast? - - [e \-:as nrlout ten minui,es discussion,
not more than IS minutes.
Collection Number: AD2021
SOUTH AFRICAN INSTITUTE OF RACE RELATIONS, Security trials 1958-1982
PUBLISHER: Publisher:- Historical Papers, University of the Witwatersrand Location:- Johannesburg ©2012
LEGAL NOTICES:
Copyright Notice: All materials on the Historical Papers website are protected by South African copyright law and may not be reproduced, distributed, transmitted, displayed, or otherwise published in any format, without the prior written permission of the copyright owner.
Disclaimer and Terms of Use: Provided that you maintain all copyright and other notices contained therein, you may download material (one machine readable copy and one print copy per page) for your personal and/or educational non-commercial use only.
People using these records relating to the archives of Historical Papers, The Library, University of the Witwatersrand, Johannesburg, are reminded that such records sometimes contain material which is uncorroborated, inaccurate, distorted or untrue. While these digital records are true facsimiles of the collection records and the information contained herein is obtained from sources believed to be accurate and reliable, Historical Papers, University of the Witwatersrand has not independently verified their content. Consequently, the University is not responsible for any errors or omissions and excludes any and all liability for any errors in or omissions from the information on the website or any related information on third party websites accessible from this website.
This document is part of a private collection deposited with Historical Papers at The University of the Witwatersrand by the Church of the Province of South Africa.