ebpn: balmasedako egungo egoeraren diagnostikoa€¦ · 1 artzentales, balmaseda, galdames,...

EBPN: Balmasedako egungo egoeraren diagnostikoa

2

AURKIBIDEA

OINARRIZKO DATUAK 3

Kokapen geografikoa eta biztanleen kopurua Biztanleriaren egitura, adinaren arabera Biztanleria, jatorriaren arabera Hizkuntza-gaitasunaren bilakaera Hizkuntza-gaitasuna, adinaren arabera

EUSKARA ONDORENGOETARATZEA 7

Familia bidezko jarraipena Hizkuntza-bilakaeraren tipologia Hizkuntza bilakaeraren tipologia, adinaren arabera Etxeko hizkuntzaren erabileraren tipologia Etxeko hizkuntza, euskaldunen dentsitatearen arabera

Irakaskuntza Irakaskuntza ez unibertsitarioaren ikastetxeak; sarea eta ikasleen kopurua, ereduka Hizkuntza Normalkuntzako programak herriko ikastetxeetan Irakaskuntza ez unibertsitarioaren bilakaera (1983-84/2001-02) Haur-hezkuntzaren bilakaera (1983-84/2001-02) Irakaskuntza ez unibertsitarioa, irakasmailaren arabera

Euskalduntze-alfabetatzea Euskaltegiak: sare-mota, ikasle kopurua Euskaltegietako matrikulazioaren eta bermatrikulazioaren bilakaera

EUSKARAREN ERABILERA 16 Administrazioa

Udalbatzaren osaera: alderdi politikoen ordezkaritza Derrigortasun indizea eta hizkuntza-eskakizunen betetze-maila Udalaren erabilera-plana

Informazioaren eta komunikazioaren teknologia berriak Udalaren web gune ofizialaren hizkuntza-egoera

Lan mundua Biztanleria, lan sektorearen arabera Erabilera-plana duten udaleko enpresak

EUSKARAREN ELIKADURA 19 Komunikabideak Euskara-aurrekontuak (1999ko datuak) 19

ONDORIO NAGUSIAK 20

ERANSKINA: GLOSARIOA 25


3

OINARRIZKO DATUAK Kokapen geografikoa eta biztanleen kopurua

Biztanle-kopurua: 7.226

Eskualdea: Enkarterriak

Lurraldea: Bizkaia

Balmaseda Enkarterrietan kokatuta dago. Eskualdea 10 udalerrik1 osatzen dute. 1.996ko erroldaren arabera, Enkarterrietan 29.791 lagun bizi dira. Balmasedan, berriz, 7.226 lagun bizi dira, eskualdeko lau lagunetik bat (%24,25). 1981. urtean eskualdeko biztanle gehien zuen udalerria zen. Biztanleen %9,1eko galera izan ondoren Zalla da biztanle gehien duen herria (7.518 biztanle, Enkarterrietako %25,23).

Biztanleriaren egitura, adinaren arabera

0-19 20-64 ³65 BALMASEDA Guztira

Biztanleen dentsitatea Guztira % Guztira % Guztira %

Bizkaia 1.140.026 514,2 232.149 20,36 729.087 63,95 178.790 15,68

Enkarterriak 29.791 69,4 5.704 19,15 18.323 61,51 5.764 19,35

Balmaseda 7.226 324 1.330 18,41 4.543 62,87 1.353 18,72

1 Artzentales, Balmaseda, Galdames, Gordexola, Güeñes, Karrantza, Lanestosa, Sopuerta, Trucios-Turtzioz eta Zalla.


4

Biztanleria, jatorriaren arabera

Sedentarioak Barne-migratzaileak Etorkinak BALMASEDA Guztira

Guztira % Guztira % Guztira %

Bizkaia 1.140.026 543.909 47,71 329.800 28,93 266.317 23,36

Enkarterriak 29.791 16.497 55,38 8.246 27,68 5.048 16,94

Balmaseda 7.226 3.942 54,55 1.359 18,81 1.925 26,64


5

Hizkuntza-gaitasuna, 1996

Balmasedako lau lagunetik hiru (%76,4) erdaldun elebakarrak dira. Euskara ez den beste hizkuntza bat izan dute ama-hizkuntza eta euskaraz ez dakite. Biztanleen %14 elebidun hartzaileak dira, hau da, euskaraz ondo hitz egin ez arren ondo ulertzeko gaitasuna dute. Euskaldunen portzentajea txikiena da, hamar lagunetik bat euskalduna da (%9,6). 1981etik 1996ra izan den bilakaeran euskaldunen eta elebidun hartzaileen portzentajeak nabarmen igo dira (8,3 eta 7,4 puntu, hurrenez hurren). Erdaldun elebakarren beherakada nabaria izan da (15,7 puntuko galera).

Hizkuntza-gaitasuna (BALMASEDA)Competencia lingüística (BALMASEDA)

1981 1996

EuskaldunakEuskaldunes

Elebidun hartzaileakBilingües pasivos

Erdaldun elebakarrakErdaldunes monolingües

%1,3%6,7

%92,1

%9,6

%14,0

%76,4


6

Hizkuntza-gaitasuna, adinaren arabera

Euskaldunen portzentaje handiena gazteenen artean dago. 5-9 adin-tartean euskaldunak haurren erdia dira (%51,88). 10-14 eta 15-19 adin-tarteetan elebidun hartzaileak dira nagusi (%44). 20 urtetik gora euskaldunen portzentajeak eta elebidun hartzaileen portzentajeak nabarmen behera egiten dute. 20-24 bitartekoetan erdaldun elebakarrak erdia dira (%52,08). 25 urtetik gora erdaldun elebakarrak erabat nagusitzen dira.

Adina / Edad

Hizkuntza-gaitasuna 1996, adinaren arabera (BALMASEDA)Competencia lingüística 1996, según la edad (BALMASEDA)

0 200 400 600

EuskBil

Erd

5 - 9

10 - 14

15 - 19

20 - 24

25 - 29

30 - 34

35 - 39

40 - 44

45 - 49

50 - 54

55 - 59

60 - 64

65 - 69

70 - 74

75 - 79

80 - 84

>= 85

HELDUAKADULTOS

GAZTEAKJOVENES

ZAHARRAKVIEJOS

>= 8580 - 84

75 - 7970 - 74

65 - 6960 - 64

55 - 5950 - 54

45 - 4940 - 44

35 - 3930 - 34

25 - 2920 - 24

15 - 19 10 - 14

05 - 09

0

20

40

60

80

100(%)

0

20

40

60

80

100

Euskaldunen bilakaera 1981-1996, adinaren arabera (BALMASEDA)Evolución de los euskaldunes 1981-1996, según la edad (BALMASEDA)

Euskaldunak / Euskaldunes

1981 1996

Erdaldunak / Erdaldunes

Adin-taldeak / Grupos de edad


7

EUSKARA ONDORENGOETARATZEA FAMILIA BIDEZKO JARRAIPENA Hizkuntza-bilakaeraren tipologia

Balmasedako lau lagunetik hiru (%76,3) erdaldun zaharrak dira, hau da, ama-hizkuntza gaztelania edo euskara ez den beste hizkuntza bat izan eta euskaraz ez hitz egin, ez “ondo” ulertu eta ez irakurri egiten duten pertsonak. Ondoren, multzorik handienak partzialki euskaldun berriak (%13,02) eta euskaldun berriak (%9,19) dira. Nabarmentzeko da euskaldunen artetik gehienak (%95,7) euskaldun berriak dira, hau da, euskara ez den hizkuntza izan dute ama-hizkuntza, baina gaur egun ondo hitz egiten dute euskaraz.

Hizkuntza-bilakaeraren tipologia 1996 (BALMASEDA)Tipología de movilidad lingüística 1996 (BALMASEDA)

Guztiz erdaldunduak %0,09

Erdaldun zaharrak %76,30

Partzialki euskaldun berriak %13,92

Partzialki erdaldunduak %0,09

Jatorrizko elebidunak %0,20

Euskaldun zaharrak %0,21

Euskaldun berriak %9,19

EUSKALDUNAKEUSKALDUNES

ELEBIDUN HARTZAILEAK

BILINGÜES PASIVOSERDALDUN

ELEBAKARRAKERDALDUNES

MONOLINGÜES


8

Hizkuntza-bilakaeraren tipologia, adinaren arabera

Balmasedako euskaldun zaharren portzentajea oso txikia da (%0,2). Orokorrean erdaldun zaharrak nagusitzen badira ere, aipatzekoa da adin taldea zenbat eta gazteagoa izan, euskaldun berrien eta partzialki euskaldun berrien portzentajea orduan eta handiagoa dela. 5-9 urte bitartekoen bi lagunetik bat euskaldun berria da (%50,85) eta partzialki euskaldun berriak, aldiz, heren bat dira (%35,84). 10-14 eta 15-19 adin-tarteetan partzialki euskaldun berriak nagusi dira (%44 eta %43,3, hurrenez hurren). 20 urtetik gora erdaldun zaharrak guztiz nagusitzen dira.

Hizkuntza-bilakaeraren tipologia 1996, adinaren arabera (BALMASEDA)Tipología de movilidad lingüística 1996, según la edad (BALMASEDA)

>8580-84

75-7970-74

65-6960-64

55-5950-54

45-4940-44

35-3930-34

25-2920-24

15-1910-14

5-9%0

%20

%40

%60

%80

%100

Erdaldun zaharrakCastellanófonos

G. erdaldunduakT. castellanizados

P. erdaldunduakP. castellanizados

P. euskaldun berriakNeo-vascóf. parciales

Euskaldun berriakNeo-vascófonos

Euskaldun zaharrakVascófonos

Jatorrizko elebidunakBilingües de origen


9

Etxeko hizkuntzaren erabileraren tipologia, 1996

Balmasedako etxeetan euskara hutsean oso gutxi hitz egiten da. Euskaldun zaharrak dira euskara hutsean hitz egiten duten bakarrak, dena den, euskararen erabilera oso txikia da euskaldun zaharren artean (%6,7). Datu honek erakusten digu ingurune soziolinguistikoak norbanakoengan duen eragina. Izan ere, EAEn euskaldun zaharren bi heren baino gehiagok hitz egiten du nagusiki euskaraz etxean; Balmasedan, berriz, euskaldun zaharrek erdaraz hitz egiten dute nagusiki (%60). Jatorrizko elebidunek nagusiki euskaraz eta gaztelaniaz hitz egiten dute (%57,1). Euskaldun berriek, aldiz, nagusiki gaztelaniaz hitz egiten dute (%96,1). Etxean euskaraz hitz egiten duten euskaldun berrien portzentajea anekdotikoa da (%0,6). Partzialki euskaldun berriek gaztelania erabiltzen dute etxean (%99,2). Azkenik, partzialki erdaldunduek euskara eta gaztelania eta gaztelania soilik maila berean erabiltzen dituzte (%50).

AktiboakActivos

Aktiboak elebietanActivos en las dos

PasiboakPasivos

Partzialki euskaldun berriakNeo-vascófonos parciales

Partzialki erdaldunduakParcialmente castellanizados

Etxeko erabileraren tipologia 1996 (BALMASEDA)Tipología de lengua de uso en casa 1996 (BALMASEDA)

%0,8%99,2

%50,0

%50,0

Euskaldun zaharrakVascófonos

Jatorrizko ElebidunakBilingües de origen

Euskaldun berriakNeo-vascófonos

%6,7

%33,3

%60,0

%57,1

%42,9

%0,6%3,3

%96,1


10

Etxeko hizkuntza, euskaldunen dentsitatearen arabera

Balmasedako biztanleek etxeko euskaldunen dentsitatea edozein izanda ere nagusiki gaztelania erabiltzen dute. Etxeko euskaldunen dentsitatea %80tik gora denean gaztelaniaren erabilera %92koa da, euskara eta gaztelania, biak, erabiltzen dutenak %8 dira. Nabarmentzekoa da etxeko euskaldunen dentsitatea %80tik gora denean euskararik ez erabiltzea. Dentsitate honetan biztanleen portzentaje txiki bat bizi da (%0,71). Dentsitatea %60-80 tartekoa denean euskararen erabilera txikia da (%2,7), euskara eta gaztelaniaren erabilera zerbait igotzen da (%11,3). Biztanleriaren portzentaje txiki bat bizi da etxeko euskaldunen dentsitate honekin (%2,16). Biztanle gehienak (%78,87), euskaldunen dentsitatea %25 baino txikiagoa duten familietan bizi dira eta gaztelania soilik erabiltzen dute (%99,8).

Etxeko erabilera 1996, familiako euskaldunen dentsitatearen arabera (BALMASEDA)Lengua de uso en casa 1996, según la densidad de euskaldunes en la familia (BALMASEDA)

DENTSITATEA / DENSIDAD (%)

0 0 0,32,7

00,2 0,7 2,5

11,38

99,8 99,3 97,1

86,192

<25 25-44 45-59 60-80 >80

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Euskara

BiakGaztelera


11

IRAKASKUNTZA Balmasedan hiru ikastetxe daude, bi publiko eta pribatu bat. Ikasle gehienak (%80) ikastetxe publikoetara doaz. Balmaseda BHI ikastetxean matrikulatuta daude ikasle gehienak (%56,88).

Sare publikoan hiru hizkuntza-ereduak daude. Ikasle gehienak A eta B ereduetan matrikulatuta daude (%40 eredu bakoitzean). Gainontzeko ikasleek (%20) D ereduan dihardute.

Sare pribatuan, Zubi-Zaharra Ikastolan, A eredurik ez dago. Ikasle gehienek D eredua aukeratu dute (%83,77).

Ikastetxe denak elkartuz gero, A, B eta D ereduen portzentajeak parekatuta daude. B eredua da erabiliena (%35,5), ondoren A eredua (%32,43) eta azkenik D eredua (%32,08).

IKASTETXEA SAREA Ikasleak A B D

IES BALMASEDA BHI PUBLIKOA 649 %56,88 315 %48,54 210 %32,36 124 %19,11

CEP BALMASEDA LHI PUBLIKOA 264 %23,14 55 %20,83 158 %59,85 51 %19,32

PUBLIKOA GUZTIRA 913 %80,02 370 %40,53 368 %40,31 175 %19,17

CPEIP ZUBI-ZAHARRA IKASTOLA HLHIP PRIBATUA 228 %19,98 0 %0,00 37 %16,23 191 %83,77

PRIBATUA GUZTIRA 228 %19,98 0 %0,00 37 %16,23 191 %83,77

BALMASEDA GUZTIRA 1141 %100 370 %32,43 405 %35,50 366 %32,08

Hizkuntza Normalkuntzako programak

Balmasedan Hizkuntza Normalkuntzako Programa abian duen ikastetxe bakarra dago: Zubi-Zaharra Ikastola. Programa hori garatzeko, ikastetxe pribatua denez, 247.688 pezetako dirulaguntza jaso du 2001ean.

Zubi-Zaharra Ikastola 247.688 pezeta (1.488,63 €)


12

Irakaskuntza ez unibertsitarioaren bilakaera 1983-84/2001-02

Hezkuntzan hizkuntza-ereduak ezarri zirenean Balmasedan A eredua nagusi zen. 1985-86 ikasturtean X eredua desagertu egiten da eta lehen aldiz agertzen da D eredua. Dena den 1989-90 ikasturtea hasi arte ez da finkatzen D eredua. Ordutik A ereduak beherako joera du, eta B eta D ereduek, aldiz, gorako joera. 2001-02 ikasturtean hiru ereduak parekaturik daude; B eredua da erabiliena (%35,5), eta jarraian A eta D ereduak (%32,43 eta %32,08, hurrenez hurren).

$

$

$$$$$

$$$$$$$$$$$

$

'

'

''' ' ' '

'' ' ' ' '

'' ' ' '

!

!

! !! !

! !! !

!! ! !

!!! !

!

1983-841984-85

1985-861986-87

1987-881988-89

1989-901990-91

1991-921992-93

1993-941994-95

1995-961996-97

1997-981998-99

1999-002000-01

2001-02

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

%90

%100

A+XB

D

!'$

Irakaskuntza ez unibertsitarioa (BALMASEDA)Enseñanza no universitaria (BALMASEDA)

Ikasturteak / Cursos


13

Haur Hezkuntzaren bilakaera, 1983-84/2001-02 Hizkuntza-ereduak ezarri zirenean A eredua nagusitzen zen (%63) B ereduaren gainetik (%37). 1985-86 ikasturtean B eredua desagertzen da eta D ereduak jasotzen ditu B ereduan ibili direnak (%37). Hurrengo ikasturtean, hau da, 1986-87 ikasturtean, alderantzizkoa gertatzen da: D eredua desagertu eta Haur Hezkuntzako D ereduko ikasleak B ereduan matrikulatzen dira (%41). 1989-90 ikasturtetik aurrera hiru ereduak daude Haur Hezkuntzan. A ereduaren beherako joera ordutik nabaria da. Gauzak honela 2000-01 ikasturtetik aurrera ez dago A eredurik Balmasedako Haur Hezkuntzan. D ereduak azken ikasturteetan gora egin du eta 2001-02 ikasturtean erabiliena da (%73) B ereduaren gainetik (%27).

$

$

$

$

$$$

$$$$

$$

$$$

$

$$

'

'

'

'

' '

'

'

' ''' '

' ' ' '' '

!

!

! !! !

!

!! !

!! ! ! ! !

!!!

1983-841984-85

1985-861986-87

1987-881988-89

1989-901990-91

1991-921992-93

1993-941994-95

1995-961996-97

1997-981998-99

1999-002000-01

2001-02

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

%90

%100

A+X

BD

!'$

Haur-hezkuntza (BALMASEDA)Educación infantil (BALMASEDA)

Ikasturteak / Cursos


14

Irakaskuntza ez unibertsitarioa 2001-02, irakasmailaren arabera Haur Hezkuntzan B eta D ereduak bakarrik daude. Lau ikasletik hiruk (%73) D ereduan dihardute. Lehen Hezkuntzan A, B eta D ereduak daude. Gehienak (%48,3) B ereduan matrikulatu dira, ondoren D eredua da aukeratuena (%32,9), eta azkenik, gutxienek A eredua aukeratu dute (%18,8). DBHn hamar lagunetik sei (%59,2) B ereduan matrikulatu dira, gainontzekoak (%40,8), berriz, A ereduan dabiltza. BALen A eta D ereduak daude: A ereduan ikasle gehiago daude (%57,8) D ereduan baino (%42,2).

2001-02 IKASTURTEA (BALMASEDA)CURSO 2001-02 (BALMASEDA)

Haur HezkuntzaEducación Infantil

Lehen HezkuntzaEducación Primaria

%27,0

%73,0

%18,8%48,3

%32,9

BAL (BAL-BBB-UBI)BAL (BAL-BUP-COU)

%57,8

%42,2

DBHESO

%40,8

%59,2

D ereduaD modelo

B ereduaB modelo

A+X ereduaA+X modelo


15

EUSKALDUNTZE-ALFABETATZEA

Balmasedako euskalduntze-alfabetatzeaz arduratzen direnak, Zallako AEK eta Enkarterriko Udal Euskaltegia dira. Balmasedako 61 lagunek dihardute euskaltegietan, horietatik gehienak (50 ikasle) Zallako AEKn.

Euskaltegiak 2001-2002 ikasturtea (Balmaseda) Euskaltegia Mota Sarea Ikasleak

ZALLAko AEK Homologatua AEK 50

Enkarterrietako Udal Euskaltegia Publikoa Udal Euskaltegia 11

GUZTIRA 61

Euskalduntze-alfabetatzearen eta bermatrikulazioaren bilakaera, ikasmailaren arabera (Balmaseda)

Euskalduntze-alfabetatzea Bermatrikulazioa

GUZTIRA 101-106 107-109 110-112 Alfa GUZTIRA 101-106 107-109 110-112 Alfa

1986-87 95 100,00 0,00 0,00 0,00 21,05 21,05 1987-88 38 55,26 44,74 0,00 0,00 36,84 28,57 47,06 1988-89 52 82,69 17,31 0,00 0,00 69,23 62,79 100,00 1989-90 53 58,49 41,51 0,00 0,00 66,04 77,42 50,00 1990-91 55 54,55 27,27 18,18 0,00 32,73 50,00 20,00 1991-92 33 75,76 24,24 0,00 0,00 0,00 1992-93 1993-94 59 83,05 16,95 0,00 0,00 66,10 69,39 50,00 1994-95 76 71,05 21,05 7,89 0,00 30,26 24,07 31,25 83,33 1995-96 47 70,21 4,26 25,53 0,00 14,89 21,21 1996-97 51 100,00 0,00 0,00 0,00 39,22 39,22 1997-98 44 84,09 15,91 0,00 0,00 38,64 40,54 28,57 1998-99 54 66,67 33,33 0,00 0,00 14,81 22,22 1999-00 96 100,00 0,00 0,00 0,00 32,29 32,29 2000-01 90 80,00 6,67 0,00 13,33 47,78 54,17 66,67 2001-02 61 78,69 21,31 0,00 0,00

Matrikulazioari dagokionez, gorabehera ugari egon dira urteetan zehar, tendentzia nabaririk gabe. 1992-93 ikasturtean adibidez ez zen ikaslerik matrikulatu Balmasedan. Azken ikasturtean, beherakada izan da. Ikasle gehienak hasierako ikasmailetan matrikulatu dira.

!

&

&

& &

& & & &

%

%

%

%%

%

%

% %

%%

%

%

1986-871987-88

1988-891989-90

1990-911991-92

1992-931993-94

1994-951995-96

1996-971997-98

1998-991999-2000

2000-012001-02

Ikasturteak/Cursos

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100%

101-106

107-109 110-112 Alfa

Berm 101-106Berm 107-109Berm 110-112

%&!

Euskaltegietako matrikulazioaren eta bermatrikulazioaren bilakaera Evolución de la matriculación y la rematriculación de los euskaltegis

BALMASEDA


16

EUSKARAREN ERABILERA

ADMINISTRAZIOA

Udalbatzaren osaera

Alkatea: Joseba Mirena Zorrilla Ibañez (EAJ-PNV)

Alkatea eta12 zinegotzi. EAJ-PNV 5 zinegotzi INDEPTE. (CLI) 4 zinegotzi EA 1 zinegotzi EH 1 zinegotzi

PSE-EE/PSOE 1 zinegotzi INDEPTE. (GMP-AVB) 1 zinegotzi

Udalaren erabilera-plana Bideragarritasun-txostena onartuta dago eta proposamen-txostena jaso ondoren HPSk Euskara Planaren gaineko txostena bidali zuen, eta Udalak onartu egin du.

Balmasedako Udalari dagokion derrigortasun-indizea %17,49 da. Udalak lanpostuen %17,07ri jarri dio derrigortasuna; hau da, dagokiona baino gutxiago. Gaur egun, derrigortasun-data duten langileen %71,43k egiaztatu du bere lanpostuari dagokion hizkuntza-eskakizuna.

Derrigortasunak Egiaztatuak Ez egiaztatuak

Lanpostu hutsak

Adinagatik salbuetsita

-1 -2 -3 Lanpostu-kopurua

K % K % K % K % K % K % K % K %

41 7 17,07 5 71,43 0 0 1 14,29 1 14,29 0 0 0 0 0 0


17

INFORMAZIOAREN ETA KOMUNIKAZIOAREN TEKNOLOGIA BERRIAK

Udaleko web gunea eta lan-hizkuntza www.balmaseda.net

Sarrerako orria gaztelaniaz dago. Udalerriari buruzko informazioa jaso nahi izanez gero hizkuntza (euskara edo gaztelania) aukeratu behar da. Euskarazko bertsioan atal guztiak euskaraz kontsulta daitezke, gaztelaniaz bakarrik dagoen ostalaritza eta turismoa puntua izan ezik.


18

ENPRESA-MUNDUA

Biztanleria, lan-sektorearen arabera Biztanleen erdiak baino gehiagok (%55,09) zerbitzuen sektorean egiten du lan. Industrian dihardutenak heren bat dira (%34,4). Gainontzekoek eraikuntzan (%7,07) eta nekazaritzan (%3,44) dihardute. Nekazaritzan lanean ari direnen portzentajea EAEko eta Bizkaiko portzentajeen gainetik dago. Enkarterrietako portzentajea kontuan hartuz gero azpitik dago Balmasedakoa, eskualdekoa nahiko handia delako (%9,78).

Guztira Nekazaritza Industria Eraikuntza Zerbitzuak

EAE 689.100 %2,47 %31,84 %6,99 %58,70

Bizkaia 353.792 %2,04 %29,35 %7,15 %61,45

Enkarterriak 8.813 %9,78 %30,09 %8,08 %52,05

Balmaseda 2.122 %3,44 %34,40 %7,07 %55,09

Erabilera-plana enpresetan

Gaur egun, Balmasedan ez dago enpresarik erabilera-planik duenik.


19

EUSKARAREN ELIKADURA

KOMUNIKABIDEAK Udalak hilero Zubi-berri aldizkaria argitaratzen du Udaleko informazioaz gain kultur ekintzen berri ematen du. 3000 aldizkari banatzen dira dohainik etxeetako gutunontzietan. Hiruzpalau orriko aldizkaria da eta nagusiki gaztelaniaz lantzen dira berriak. Bestalde, Berbetan euskara taldeak lau hiletik behin Pausoz pauso aldizkaria argitaratzen du. Bazkideek jasotzeaz gain, Udaletxean, euskaltegian eta ikastetxeetan banatzen dituzte argitaratutako 150 aldizkariak. Pausoz pauso euskara hutsez argitaratzen dute.

EUSKARAREN AURREKONTUA HPSk 1999ko 5000 biztanle baino gehiago duten udalerrien euskara-aurrekontuen azterketa egin zuen. Honen arabera, Balmasedan euskara sustatzeko 2.600.000 pezeta (15.626,31 €) bideratu ziren 1999an, hau da, aurrekontu osoaren %0,32.

Kontzeptuka aztertuz gero, euskara-aurrekontuaren zatirik handiena euskalduntze-alfabetatzean (%57,7) erabili da. Bigarren zatirik handiena funtzionamendu gastuetan (%23,1) erabili da. Sentsibilizazioa eta kanpaina desberdinak aurrera eramateko eta elkarte desberdinei dirulaguntzak emateko kopuru bera erabili dute (%9,6).

Euskara-aurrekontua (BALMASEDA)Presupuesto del euskera (BALMASEDA)

Euskalduntze-alfabetatzea

Elkarte ezberdinei dirulaguntzak

Sentzibilizazioa eta kanpainak

Funtzionamendu-gastuak

%57,7

%9,6

%9,6

%23,1


20

ONDORIOAK: indarguneak eta ahuleziak

INDARGUNEAK

q 1981etik 1996ra euskaldunen portzentajea 8,3 puntu hazi da.

q Euskaldunen gorakada gazteenen artean eman da.

q Euskaldunen proportziorik handiena gazteen artean dago.

q 5-9 adin-tartean euskaldunak dira gehienak (%51,88).

q Irakaskuntza: D ereduak gorako joera du.

q Haur Hezkuntzan D eredua nagusitzen da (%73).

q Zubi-Zaharra Ikastolan abian dute Hizkuntza Normalkuntzako programa.

AHULEZIAK

q Lau lagunetik hiru erdaldun elebakarrak dira (%76,4).

q Euskararen erabilera oso txikia da Balmasedako etxeetan.

q Euskaldunen dentsitatea %80tik gorakoa den etxeetan euskararik ez da erabiltzen.


21

ONDORIOAK Balmaseda Enkarterrietan kokatuta dago. Balmasedako euskaldunak %9,6 dira; Enkarterrietako eskualdean %9,2.

Biztanleen bilakaerari dagokionez, Enkarterrietako eskualdeak, 1981etik 1996ra, %4,9 biztanle galdu ditu. Balmasedan galera handiagoa izan da: %9,1eko galera izan du.

Hizkuntza-gaitasuna adinaren arabera aztertuz gero, erdaldun elebakarren proportzioa nagusi da 20 urtetik gorako adin guztietan. 5-9 adin-tartean euskaldunak nagusi dira (%51,88). 10 urtetik 19 urtera, berriz, elebidun hartzaileak dira gehienak (%44). 1981etik 1996ra, batez ere gazteen artean, erdaldun elebakarren portzentajeek nabarmen egin dute behera. 5-9 adin-tartean adibidez, 1981ean erdaldun elebakarrak %81,34 ziren, 1996an, berriz, %12,29 dira erdaldun elebakarrak.

Hizkuntza-bilakaeraren tipologiari dagokionez, Balmasedako talde handiena erdaldun zaharrek osatzen dute, lau lagunetik hiru, erdaldun zaharrak dira (%76,3). Portzentajeen arabera, partzialki euskaldun berriek bigarren talde handiena osatzen dute (%13,92). Euskaldun berriak biztanleen %9,19 dira. Euskaldun zaharren portzentajea oso txikia da (%0,2). Adin taldea zenbat eta gazteagoa izan, euskaldun berrien eta partzialki euskaldun berrien portzentajea handiagoa da.

Ezer egiteko abiapuntua izan beharko luke Balmasedan Euskara-zerbitzua sendotzea. Horren bitartez bideratuko baitira Udal barruko nahiz kanpora begirako jarduera guztiak. Ondoren, helburu estrategikoari jarraituz, esparruz esparru, udaletan EBPN garatzeko aurreikusitako helburuak eta neurriak aurreratuko ditugu.


22

Euskararen ondorengoetaratzea

Familiako euskaldunen dentsitatea edozein izanda ere, Balmasedako lagunek nagusiki (%99,3) gaztelania erabiltzen dute etxean. Jakin badakigu ingurune soziolinguistikoak asko eragiten duela etxeko erabileran. Hori dela eta, familiaren geroratzearen inguruko esparruan, ona litzateke familia bidezko jarraipena indartzeko zerbitzuak eskainiko balitu Udalak. Haur jaioberrien gurasoentzat euskararekiko sentiberatzeko egitasmoak (bildumak: ipuinak, kantuak,…) aurrera eraman ditzake. Derrigorrezko ez den ikastaldian (0-3 urte) euskarazko haurtzaindegiak edo haur-eskolak eskaini eta familia osatu berria duten bikote erdaldunak euskalduntzeko eta sentsibilizatzeko jarduerak egin ditzake Udalak.

Euskaldun-kopuruaren gorakadan, hezkuntzak duen garrantziaz oharturik eta D ereduaren gorako joera ikusirik, ona litzateke ikastetxeetan euskara ohiko hizkuntza-harreman bezala sendotzea, euskara-planak bultzatuz. Horretaz gain, egitarau zehatzak gara daitezke Balmasedako ikastetxeetan, irakaskuntzakoa ez ezik euskara eskolako ekintza guztietako harreman-hizkuntza ere izateko, bai eta euskararekiko atxikimendua eta euskaraz bizitzen lagunduko duten ohiturak bultzatzeko ere. Bestalde, hiru ikastetxeetatik bakarra murgilduta dago hizkuntza-normalkuntzako programetan eta horretarako Hezkuntza Sailaren laguntza jasotzen du Zubi-Zaharra ikastolak. Hauek dira Balmaseda bezalako herrietan irakaskuntzaren esparruan euskara indartzeko proposatzen ditugun zenbait ekintza:

q Irakaskuntza sisteman sartzear dauden haurren gurasoei zuzendutako komunikazio ekintza zehatzak gauzatu (gutunak, hitzaldiak,… ) irakaskuntza eredu desberdinen helburuak azalduz.

q Euskaldunen portzentajea altua duten udalerrietako ikastetxeekin elkartrukaketak egin, gune erdaldunagoetatik gune euskaldunagoetara, gune erdalduneko eskolaumeek beste errealitate soziolinguistiko bat ezagutu dezaten

q Ikastetxeen errotulazioa era egokian jartzeko laguntza

q Ahozko adierazmena indartzeko ekintzak burutzeko laguntza ematea

q Eusko Jaurlaritzak, foru-aldundiak eta bestelako erakundeek (Europako Batzordeak, Europako Kontseiluak,…) hizkuntzak sustatzeko kudeatzen dituzten programen eta dirulaguntzen berri eman

q Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak kudeatzen dituen Euskal Girotze Barnetegiak eta Euskal Girotze Egonaldiak izeneko programen berri ematea eta horietan parte hartzeko animatu eta eskaera bideratzeko laguntza ematea

q Ikasgelaz kanpoko ekintzetan euskararen erabilera areagotzeari begira, Eusko Jaurlaritzak horretarako duen programaren berri ematea eta horretan parte hartzeko laguntza eskaini

q Irakurzaletasuna bultzatzeko dauden ekimenen berri ematea eta horiek gauzatzeko beharrezkoak diren baliabideak edo laguntza eskaini

Euskara ikasi edo hobetu nahi duten helduentzat Zallako AEK eta Enkarterrietako Udal Euskaltegia daude. Azken urteko matrikulazioa aztertuz gero, euskara ikasten ari direnen kopuruak behera egin du. Beheranzko bilakaera hori orokorra da EAEn. Izan ere, irakaskuntzari esker, gero eta euskaldun gehiago dago. Eskolatik euskara-gaitasun nahikoarekin ateratzen diren gazteak gero eta gehiago dira. Euskalduntze-alfabetatzean eragiteko proposatzen diren zenbait ekintza:

q Herritarren artean euskara ikastearen garrantziaz sentsibilizatzeko eta herrian euskara ikasteko dauden aukeren berri ematea

q Atalase-maila (5. eta 6. mailak) gaindituta daukatenentzako eskaintza egokitua

q Euskaltegiekin batera ekintzak jarri abian, ikasleei euskara sendotzeko: topaguneak, jardunaldiak, udarako barnetegiak, murgiltze ekintzak…

q Baldintza minimo batzuk betetzearen truke dirulaguntzak eskaini


23

Euskararen erabilera Bestalde, Balmaseda herri txikia denez, zerbitzuen eskaintzari dagokionez, elkarlan estuan jorratu beharko lirateke aisia, kirola, katekesia eta kulturgintza esparruetako ekintzak; izan ere, tamainak eta euskaldun-kopuruak ez baitute bide ematen ekintzek dibertsifikazio handia izateko. Hortaz, sinergiak aprobetxatuz, ikastetxe, euskaltegi, Udaleko Euskara-zerbitzuaren eta herriko elkarte(ar)en artean ekintzak antola dakizkieke haur eta gazteei, bereziki. Hona hemen proposatzen ditugun zenbait ekintza:

q Euskal kultura eta tradizioari lotutako ekintzak bultzatu

q Udaleko aisialdi-ekintzak modu koordinatuan garatu

q Udaleko kirol ekintzak modu koordinatuan garatu

q Katekesi ekintzetan erabiltzen den euskarazko materiala zabaltzen laguntzea

q Euskarazko kultur plangintza diseinatu, aldizkakotasuna bermatzeari begira

q Udaletako azpiegiturak euskal kulturgintzan dabiltzan taldeen esku jarri

Teknologia berriak ezin albo batera utzi, eta komenigarria da esparru hori gogoan izatea. Udalak euskara lantzeko tresnen zabalkundea egin dezake herritarren artean.

Gaur egun ez dago enpresarik erabilera-planik indarrean duenik. Enpresetan barne eta kanpoko plangintzak egiteko laguntza eskaini dezake Udalak. Baita ere, arloko elkarteekin harremanetan jarri eta euskararen inguruko proposamen orokor bat egin edo eraginkorrak diren establezimenduak identifikatu eta mikroplangintzak egin ditzake Udalak.

Bestalde, administrazioaren barruko jardunari begira, Udalak euskara-plana onartu du; horixe garatzen jarraitu beharko luke. Hizkuntza-eskakizunen betetze-maila areagotze aldera lanean segi behar du Udalak. Administrazioari dagokionez ondoko ekintzak eraman daitezke aurrera:

q Udalean Euskararen Erabilera Normalizatzeko plana taxutu, onartu eta garatu.

q Euskara Zerbitzuaren betebeharren arabera normalizatzailearen beharrak definitu, HPSrekin batera.

q Euskara Batzordea osatzea, herriko ikastetxe, euskaltegi eta elkarterekin batera.

q Euskara Zerbitzua sendotu, Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzarekin elkarlanean.

Euskararen elikadura

Urtean lau aldiz Pausoz pauso aldizkaria argitaratzen du Berbetan euskara Taldeak. Gaur egun komunikabideek duten garrantzia kontutan harturik eskualde edo herri-mailako euskarazko komunikabideei laguntzak emateko irizpideak finkatu eta horren arabera esleitu ditzake dirulaguntzak Udalak. Haur eta gazteentzako euskarazko eskaintza sustatzea ere ondo legoke.

Azkenik, Toponimoak eta herriko ageriko hizkuntza-paisaia, Euskaltzaindiarekin bat etorriz, normalizatzeko ahalegina egin dezake Udalak.


24

EUSKARAREN AURREKONTUA Balmasedan euskara sustatzeko 2.600.000 pezeta (15.626,31 €) bideratu ziren 1999an, hau da, aurrekontu osoaren %0,32.

Kontzeptuka aztertuz gero, euskara-aurrekontuaren erdia baino gehiago (%57,7) euskalduntze-alfabetatzean erabili da. Bigarren zatirik handiena funtzionamendu gastuetan (%23,1) erabili da. Sentsibilizazioa eta kanpaina desberdinak aurrera eramateko eta elkarte desberdinei dirulaguntzak emateko, azkenik, kopuru bera erabili dute (%9,6 arlo bakoitzarentzako).

GIZA BALIABIDEAK

Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak euskara-zerbitzuen dimentsionamendurako azterketa egin berri du eta horren arabera, euskaldunen kopurua %15etik behera duten udaletan eta 5.000-10.000 biztanle dutenetan, Euskara Zerbitzuan, bat edo bi langile dagozkie: euskara teknikaria eta itzultzailea (hautazkoa).


25

GLOSARIOA: erabilitako aldagaien eta kontzeptuen definizioa HIZKUNTZA-GAITASUNA (HPS)2

Hizkuntza (euskara) zenbateraino menperatzen den ezagutzeko, oinarrizko hizkuntz trebetasunak (ulertu, hitz egin, irakurri eta idatzi) gurutzatzen dituen tipologia.

Euskaldunak

Gutxienez euskaraz “ondo” ulertu eta hitz egiten dutenak. Elebidun hartzaileak

Euskaraz “nekez” hitz egin edo, hitz egin ez arren, “ondo” ulertu edo irakurtzen dutenak. Erdaldun elebakarrak

Euskaraz batere ez ulertu eta hitz egiten ez duten pertsonak. ETXEKO HIZKUNTZA

Etxean maizen hitz egiten den hizkuntza.

3 Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzako Koordinaziorako eta Euskara Sustatzeko Zuzendaritzak finkatutako sailkapena


26

HIZKUNTZA-BILAKAERAREN TIPOLOGIA

Biztanleriaren hizkuntza-bilakaera zer-nolakoa izan den aztertzeko ama-hizkuntzaren eta hizkuntza-gaitasunaren gurutzapenean oinarritutako tipologia (HPS). Gurutzapen horretatik eratorritako kategoriak 15 badira ere, azterketa egiteko 7tan bildu dira.

Euskaldun zaharrak

Ama-hizkuntza euskara izan eta euskaraz “ondo” ulertu eta hitz egiten duten pertsonak. Jatorrizko elebidunak

Ama-hizkuntza euskara eta gaztelania izan eta euskaraz “ondo” ulertu eta hitz egiten duten pertsonak. Partzialki erdaldunduak

Ama-hizkuntza euskara edo euskara eta gaztelania izan eta euskaraz “nekez” hitz egin edo, hitz egiten ez badute, “ondo” ulertu eta irakurtzen duten pertsonak.

Guztiz erdaldunduak

Ama-hizkuntza euskara edo euskara eta gaztelania izan eta euskaraz ez hitz egin, eta “ondo” ez ulertu eta ez irakurri egiten duten pertsonak.

Euskaldun berriak

Ama-hizkuntza gaztelania edo euskara ez den beste hizkuntza bat izan eta euskaraz “ondo” ulertu eta hitz egiten duten pertsonak

Partzialki euskaldun berriak

Ama-hizkuntza gaztelania edo euskara ez den beste hizkuntza bat izan eta euskaraz “nekez” hitz egin edo, hitz egiten ez badute, “ondo” ulertu eta irakurtzen duten pertsonak.

Erdaldun zaharrak

Ama-hizkuntza gaztelania edo euskara ez den beste hizkuntza bat izan eta euskaraz ez hitz egin, ez “ondo” ulertu eta ez irakurri egiten duten pertsonak

ebpn: balmasedako egungo egoeraren diagnostikoa€¦ · 1 artzentales, balmaseda, galdames,...

Documents