u o
O
Q
o I—I
Q
14 'O •a
'ij 'O o
c o
.1-1 iíj
•o - I-;
:v. ü -I
? n •c: . -.í <.í D.. 1:1 ^ t-J flj
- ' d o í-'í o R
"1 - j ¡'j
S u G t i
c! ;i) MI
u íi; t.-!
' 11 o (11
o - y
1 2
O (U
l-i.l
. ° T i
•/i —
\¡
o 1 el J.) i - 8
o
- i j -O 0\I
•r 8.
'r> tu
O i- S
o o ¡J
fco'G
o «y
tu 4J O
. o lO
¿ . « o
G '!> p
!3 - o
o '2 ^ »H ^ ex, rr
§ s y
o ^
i>1 u ^ - o ^ a
•I -i 8
Ij
VI C L ,
o '
A 8
o - o
8 o
G O u
O . a • HJ
-O
o - a
r i 3
o .
- V
i • a - § pq fíq O
•i I
í: .3 ^ 1 . á
it) . r.i
'j 'ñ - o h n S
- a Ü g
^ o V « . ' ^ Q o
- a n 1
' u • "U ü p O ^ Qj ly ^ (\
o a Ci o
- § o
l/l l-J
•TI 2 • g
••d _ n) o :: - ^ '5^
Ü o --^ 4J
B (M • 1
P
i/» ' d
V-i (J .
8 -fl ,H
,1
- d
Ir. ^
g a i ; ^
•3
" d
•ÍJ \i'
a-'O
V'.-:i o
. i f; o o
u HM"^ h d q
I,
I O
u l'Hv O', aj ! U •"d
U i-, 1, •8 I "
. 9 - I
til •G " o
| s 1 OJ - O CL, '
o
-o
• a - g c g 3 : b!
' O o ;
4; aJ <y -o
O 'Lí 1*,
VI o
y ^.
o !vi P1
a , ¡y -Tj -O a nj Í:Í
U
l í I p) O
-'i ^ 1 í ^ : : 3 . i ^
1.1 ¿1 -::!
3 . §
(ij a
^ .0 ' V !
O ^' i-
m —•
^ ^
2 : ~g
VI -V 0
'"H ' ÍJ O bn c
I
"2 C!
Ti ?r'J
• . • <u
i l
O
- 1 3
3
1.1,
.1
^ ^ «-I 7 ,VJ
FJ .i ^
O
. o S . -o -o
' (.1 .
"1 • llj :-n
n» í' If'i
-8 ^ l;l - ^
'-1 c:'
^ ! í|
i ? !
O i-J Ü O 'M t:| í;! n
, •> i.i i'i: o
d ' I j u c.
1-1 , t
A
t>l rj <J
Ci
o
• 5)1
.:l Sí 'O - I
o r T I tn ™
l'J • i
QJ
D-o
u
'(i
í> o :D
[•r o ' i
S-j 3 pj ^ '(íj Ti
- ,H
o CL, tj c,.
(J
o o o,, Cl. p
i ; .?j
o ° P
L O
^ o o
" d
n.) <'!
u a .
—• t j
O -I
f l ,
b ^ g ^
( iJ ci
i ; y §
(,1 ' j
B o
tu o •o q u
I.., % :!
f i ' ; ^ H — q
OJ 'O ^ , " d cJ rí '¿ Ü -(irá
O. ü IJ o ^ u
a l
• 3 -
o .0 •ü
' 0
ü 1) o
'O u
O nj
d o ... o
h q
'O d
• r:
p u (tí 'rJ
rj a i ; a g QJ -Tj —3 o S f-J -ÍÜ q ^
ni 1 -' q .E o 'O r * W ^ o D., • r< rJ ni bO U
iJ a d
o o O
1 ¡3 S ex. H
D. n d i_.
, r j in q .,, ^0
^ a ^ É i ° z - t ! i ; H
í? . f Je I -a «
_ai " J - d -ÍO rj „¡ Í:J "^'^ -o 'i s « á-í^ ^ ;
l ' n " ^ P Í ^ - ' ' " ^
o M o fJ u n ( j n-.~d
o
, —1 .'•] V q P . i4" .bn
O oí '-a - q ^ (u
o Ai i
r| 1. O
d S
f> ^ & • d o o u ü
o 7J
o o
o . 1-,
y, el q !-J i l
1.1,hM^
o ^ 1-1 ; y i'J 8 D É a « w «¿
o (O Or,
aj (\ -a
a, ^ H ?J i'j
§ 1
3 Ex G
^ * : Í , V : i:; ' ..^.,..^i..-.-..,j,.„..,,.
•-S M ^> -x¿ -6
" ,q, y¡ "
••il I :S a ü lO Ci "
' i r> pi y. ^ y d
d f-* Cl
l-' "d
n O' d
1 1 .
S T/>
o" -a .
.4
^ O *d ' ÍT , >
TI
.a c
. u !•!
I—> i/i O A) -tvJ -¿^
d S
§ § ^
I o ,
' q '-^
o - d
<ü
•a O C ^
8 ^ i-i
í-i ^ S d.
'- CU- «-» bo (\ —1 .,-. o ^ r^- ir
•bn.2 6 ^ "O ^ d 2
«I u hl
q - o
o
o
G o o o q
tJ . , 1>J
^ q ni O
3 o" 10 1 Td
q tu *
e
! :^d! ni
-d
1- •
d 'd -S-: q.-
ÍJ MJ -Gi
a "d. 1) 1-. O r
^d
amea
tad
o es
tá, a
uton
omía
en
el c
once
pco
de c
apit
al c
aín
i-ra
], dü
erea
ce d
el e
coaó
mic
o, j
íi
an l
igad
o ia
. rep
rodu
cció
n de
l ca
pica
i. cu
lmra
l a
ios
ince
rese
s ce
una
bur
gues
ía c
ulru
rai
-ifr
ac-
cióa
es
pecí
fica
en
eLco
üju
nic
de
la
b
urg
ues
ía-
Lo
que
ía
escu
ela
repr
oduc
e n
o «ís
dir
ecia
inen
ce l
a di
visi
ón d
el c
raba
jo,
si
no
la c
aird
r¿
legí
dma
defi
nida
co
mo
arb
iúra
nea
ai c
ulni
ral
impu
esta
por
los
gr
upos
do
cuna
ntes
. A
sí,
la e
scu
ela
coan
ri-
bnye
a,la
rep
rodu
cció
n so
cioe
conó
mic
a si
n sn
bsnm
irse
m
eci-
nica
men
ce.
/ .
...En
rig
or, d
ebem
os ¿
záx
que
k^s
críd
cás
hec
nas
a e
stas
cao
--;
ría5
:han
sid
o di
vers
as,
pero
d=s
d.ca
ríam
os c
omo
más
im
por
tant
es l
a ae
gaci
ÓQ
de
la a
cció
n de
l in
divi
duo
en e
ste
conc
exzo
de
fun
cíoa
amíe
nco
estr
ucm
ra,
k ne
gaci
óa a
i:"
posi
bili
dad
de
;. ía
acc
ión
indi
vidu
ai e
n la
xi\
'• ^
"-is
icrm
ació
n de
la
escn
eia
y eí
pes
i-
. ••'
'* V•
. i
.-ív
í'pes
ar d
é es
tos
Dun
cos,
Que
rría
m^o
s de
siac
ar k
ímoo
rtan
c'a
de l
as v
isio
nes
cita
das
en l
a co
mp
reís
ión
VeL
sist
ema
de e
nse-
• .
- aa
nza
'com
o un
a es
zruc
rars
mL^
irel
acio
aada
co
n u
n co
ntex
to
" so
cial
. D
e m
aner
a qi
ie e
l sist
ema,
de
ense
ñanz
a es
una
est
ruct
u-'
' •
ra d
e re
orod
ucci
ón s
ocia
l, re
s'Ji
iaao
de
las,
rela
cion
es
de t
uerz
a >
esta
blec
idas
ene
re L
as c
lase
s 5.
>zal
es e
n lu
cha
p«:^
¿n^
pone
r k
i he
gem
onía
en
codo
s lo
s ám
bito
s de
la
soci
edad
. .,
Pe
ro h
aj^i
mos
un
repa
so c
e ca
da u
na d
e ía
s aD
Orr
acio
nes.
i i I
Alc
huss
er
Los
anál
isis
de
Aid
iuss
er 5
0 ci
ó ló
gico
s a
que
nos
refe
nrem
oi
La c
eoría
de
Ald
iuss
er
desc
i id
eoló
gica
s y
poh'
acas
hin
ca,-
bre
el E
scad
o v
su i
deol
ogía
, co
ca
ción
mod
erna
a e
stas
ceo
r.as
aDar
acos
ideo
lógi
cos
del E
stad
o rJ
mus
5er.
(l97
7) c
onsi
dera
c n
prec
urso
res
de
ceon
as s
o-
ci; le
s bá
sica
s: e
l A
para
íi id
eoló
gico
cA
Est
aco.
El p
r.m
: la
s co
ndic
ione
s so
ciid
es n
eces
an ¿r
e co
da u
na s
ene
de r
azon
es
n:3.c
ia5
en la
ceo
ri
mar
xist
a.so
-. •n
sdm
yend
o a
l¿ v
er u
rfe'
apor
-" *
1-
aña
dir
una
teor
ía s
obre
los
(C
olom
, Í9
79
).
ue í
iay.
dos
dpos
c¿
aram
ias
so-
e¿vo
del
Est
ado
7 el
Apa
ráis
íTO
Cieñ
e oo
r ob
-eci
vo a
se-íu
rar-
as p
ara
qu2
puen
a-rü
ncio
iiar
el-'
'. s^
;^ií
ií^o
y c
ompr
ende
el
apar
ato
judi
cial
, la
s pr
isio
nes,
e! e
j'ér'
. jd
co,
ei g
obie
rno
y ot
ros.
Se
ímoo
ae m
edia
nte
Í3.
vioí
enda
, nsí-
. ca
, o
de
otro
upo
, y
I2. r
epre
sión
gen
erai
Í2ac
La-
Eí
segu
ndo,
Í
, A
par^
üo
Ideo
lógi
co d
el E
sta.
do, n
ene
po
r fu
ncí
óa
bási
ca k
re-
. .p
rod
ucd
ón
de la
ide-
olog
ía d
e k
clas
e d
omin
ante
y e
stá
form
ado
po
r io
s si
guie
ntes
apa
rato
s; e
l rel
igio
so,-
ei s
iste
ma
de la
s di
fe
rent
es
igle
sias
- t\r
-^
1 si
stem
a de
ía
s di
fere
or^s
es
cuek
s, ta
nco
púci
ícas
com
o pr
ivad
as-,
el f
amili
aj:,
el ju
rídic
o.
•'Ü
EÍ p
olít
ico
—co
n I9
S di
fere
nces
par
ados
-, e
í sin
dica
l, eí
inf
orm
a-ís
dvo
—pr
£|ns
a, r
adio
, ce
íevi
sión
- y
el c
ulvu
xal
-dep
orte
s, b
ella
s ar
ces,
ien-
as, e
cc.-.
•
' .
. •
El
Apa
rato
Rep
resi
vo d
eí E
stad
o as
egu
ra,
a cr
av¿s
r m
e--d
ian
re k
fe
pres
ióa.
las
con
dici
ones
de
acr
aaci
ÓQ
del
Apa
raco
gi
deo
iógz
co ¿
¿Est
ado
. -V
ííení
mas
que
- el
Ap
arat
o R
epre
sivo
Cc[
E
stad
o, t
nnci
ona
prin
cipa
Lmen
te a
tra
vés-
de
ía r
epre
sica
; íe
s A
par
atos
Id
eoló
gico
s de
l E
srad
o ro
ncio
aan
prin
cina
lmen
íc a
tr
avés
de
k id
eolo
gía,
aun
que
los
dos
util
izan
ide
oio-
cía
yrá-
'' p
resi
ón p
ara
impo
ners
e.
. ¡
A.
trav
és d
eí e
jerc
ido
deí
pode
r de
Est
ado
en j
os ¿
Dar
acos
" re
p're
sivc
s e
ideo
lógi
cos
del
Est
ado
se a
segu
ra l
a re
prcd
ucdc
n de
las
rsk
cio
aes
de p
rodu
cció
cu l
anco
un
apar
ato
com
o eí
oco
?ca
con
cepm
ados
por
el c
eóri
co c
omo
con
crec
ión
del E
stad
o.,
que
es e
l en
-car
gadc
ce
cere
ader
Ies
inte
rese
s de
la
clas
e cn
s de
-^
g e
i .po
der
en
una
soci
edad
det
erm
inad
a.
Par
a en
ien-
der
mej
or ía
mar
ísra
: que
est
a pe
rpem
aníÓ
G s
e lle
va
a t
émim
o,
disd
ngue
ent
re p
oder
y a
para
to
de E
stad
o. E
l áp
arat
x) c
e ts
tado
est
á co
uSC
itui
do p
or c
odas
las
hier
zas
e in
sc-
tum
ones
enc
arga
das
Ge i
mp
oner
su
dom
inio
, in
clui
das
Ls t
iier-
zas
de
repr
esió
n qu
e ac
róan
cua
ndo
esta
s in
stin
icio
aes
no c
oa-
sigu
'en
impo
ner
un
pode
r ab
soiu
to.
El.
aDar
aro
de í
ista
co e
s eí
Est
ado
mis
mo
v de
rme
su f
un
ción
nm
dam
enca
l. En
cua
nto
al p
oder
de
Y^SZ
TAO
^ es
la
ca-ix
ici-
dad-
de
fce-
para
se
rvin
e ue
l ap
arac
o en
hm
cióa
de
sus
obj¿
a-vo
s. D
e m
aner
a qu
e se
n io
s en
carg
ados
de
la r
epro
du
cdóa
de
las
rek
cio
ces
de p
rodu
cdór
i, si
raan
do a
los
in
div
idu
os e
n ío
i di
fere
ntes
¡m
vdes
de
la s
ocie
dad
de d
ases
. Lo
dos
esto
s ap
oneo
s an
aliz
ados
se
han
man
cepu
do a
"o la
r?o
.ce.
-ias
auer
ente
s ép
ocas
msc
óric
as.
aunq
ue c
on v
an|m
ones
en
ijv:
cjír
npio
, e:í
ia r
,QaG
Mec
i:^ lo
s ap
arai
os i
deol
ógic
os b
ásic
os
fuer
on h
Igl
esia
y l
a ía
mili
s..
£n h
sc
rjzÜ
dad.
en
Ía s
ocie
dad-
capi
ralis
ia m
oder
na,
es Ja
esc
uela
el a
para
io q
ue h
a co
rnad
o un
a fu
nció
n ce
ntra
!. J_
La
esc
uela
com
o A
^iar
aco
láeo
lópc
o de
l Es
cado
ocu
pa
un:
pape
l pr
ionc
ano
en e
! rna
nren
miie
nro
de la
s re
laci
ones
soc
iale
s y
econ
ómic
as'e
jusc
ence
s en
un
a so
cied
ad.
De
hech
o,
es
ia
escu
ela
la m
scjtu
ción
que
cru
mio
le c
on m
^yor
fue
rr.a
y p
eso
es
pecí
fico
en la
rep
rodu
cció
n de
las
rela
cion
es d
e ex
ploc
ació
n ca
-pi
caiis
ca y
ade
más
, es
k qu
e di
spon
e de
más
año
s de
obl
igac
o-rie
da|d
par
a la
glo
balid
ad d
e ni
ños,
ado
lesc
ente
s y
jóve
nes
de l
a so
cied
ad.
' A
sí, A
ichu
sser
con
side
ra d
e im
porc
anci
a fu
ndam
ienc
al e
l pa
pe
l de
la' e
scue
la, y
a qu
e re
coge
a c
odos
los
niño
s de
ías
dif
eren
te
s ci
ases
soc
iale
s, le
s ob
uga
a as
istir
a s
us i
r;Sia
laci
ones
du
ranc
c ba
sian
^es
añoj
y |
0% co
rtpu
ce. D
rena
ra f
' cl
asifi
ca s
egún
su
ori
-se
r íO
c:a:
nac
:a t
res
dest
ines
bie
n ci
iere
rria
dos.
U
na e
norm
e m
asa
de c
hico
s va
^ p
ara:
a ía
pro
ducc
ión,
se
-rá
r oo
rero
s o
cam
pesi
nos.
0:r
a pa
rce
de l
a ju
vent
ud c
onti
núa
en la
esc
uela
y s
e cu
eca
a m
edio
cam
imo,
ser
án l
os e
m»p
iead
os y
lo
s pe
queñ
os
func
iona
rios
. U
na
úldm
a ca
rie
llega
ha
sta
la
, cu
mib
re. y
z se
a pa
ra c
aer
en u
n se
mip
aro
inie
lecr
uai o
par
icon
-^
vem
rse
en a
genc
es d
e ex
plot
ació
n, e
n ag
ente
s de
^hrs
pres
ión
o en
oro
fesi
onal
es
de la
ide
olog
ía
Cad
a un
o de
est
os c
oíec
dvos
que
da p
rcfi
sto
en g
radó
" su
fi
cien
te c
e ia
ideo
logí
a ad
ecua
da a
la f
unci
ón c
ue d
ebe
ejer
cer
en
ia s
ocie
dad
de c
lase
s, d
esde
el e
;cD
ioca
do a
l t?r
oies
iona
l de
ia i
de-
o]o£
7Ía
pasa
ndo
por
el a
genc
e ex
ülot
ador
j el
age
nce
repr
esor
. .
Des
caca
r la
fun
ción
de
repr
oduc
ción
¿ti
apar
aco
esco
lar
es
afir
mar
que
¡a e
scue
la e
s un
ins
trum
ento
de
luci
ia e
n m
anos
df
la b
urgu
esía
y u
tiliz
ado
por
ésta
par
a' i
rm:?o
ne_r
su
dict
adur
a^'
sobr
e la
s cl
ases
tra
baja
dora
s. P
ara
que
esta
rep
rodu
cció
n pu
e-.
. da
rea
lica-
se c
on u
n m
átim
o de
;eie
cdx4
da¿-
S'J\
tará
ccer
fi
ín
.dam
enca
l ce
be q
ueda
r oc
ulco
, po
r lo
que
"la.
ide
olog
ía d
ebe^
- .
pres
enta
r a
la e
scue
la c
omo
un m
edio
neu
mo.
en
e! c
ual
sólo
*
se
tran
rm;;e
n cp
npci
mje
ccos
-cie
ntíü
cos-
y.m
orm
as
y va
lore
a er
emos
. •
• :
•
^ouu
ci¿,
_üci
ae e
sia
pers
pecu
va, s
-:,
cabo
en
cual
quie
r in
sdtu
ción
esc
olar
, con
ind
epen
denc
ia
o^.^
.,^
raec
odol
ogía
us
ada
-ya
sea
trad
icio
nal
coia
o in
nova
dora
- y
'^
ello
en
unos
mom
enco
s de
la \-
ida
de lo
s in
di^^
duos
-las
eda
des
prim
eras
-en
que
se e
s m
ás v
uLne
rabl
e. E
n es
te m
arco
, ios
suj
eto
s ap
rend
en t
écni
cas
y co
noci
mie
ntos
más
o m
enos
rel
acio
na
dos
con
lo q
ue n
eces
itar
án e
n su
s fm
uros
pue
stos
de
repr
oduc
-•
ción
, per
o ao
emás
apr
ende
n la
s re
das
bási
cas
para
com
port
arse
.
de l
a m
.ane
ra m
ás a
decu
ada
al lu
gar
de p
rodu
cció
n qu
e oc
upa-
Las
Gis
cipl
inas
esc
olar
es q
uraB
omet
íJñ'
mqo
r ra
ador
a so
n la
edu
caci
ón m
oral
, la
inst
rucc
ión
cívi
ca y
la f
ilo-'
so
fí
a.
' •
-v.
-."^
'V'-
•' •
• La
esc
uela
es
cont
empl
ada
por
>3tH
uise
f/.n
al y
con
o se
des
-pi
-end
e de
esc
e an
ális
is, c
omo
un e
soac
io d
eEer
múr
Js'La
en
eí q
ue
iodo
lo
que
ocur
re n
o ha
ce m
ás c
ue t
rans
mit
ir u
na id
eolo
gía
-_.
quef
efae
rza
la d
ivis
ión
del
trab
ajo
y po
r lo
ran
eo,
la id
eólo
-' .
gía
dom
inan
te.
^ -
Las
crit
icas
más
gen
eral
izad
as a
est
e au
cor
(Sar
up,
cicad
o en
G
ii,
1/94
) pen
en q
ue v
er c
on e
l elid
smo'
raby
acen
ce
a la
pola
n-zí
.ció
n en
tre
la m
asa
de c
iuda
dano
s ví
cdm
asne
^ia
!d=&
fo|:í
'a do
m
inan
te y
la
miñ
ona
de in
ceje
crua
les
que
form
an la
van
guar
dia
nei
pam
ao
y qu
e m
anti
ene
priq
ueda
dam
ente
su
con
duct
a;
Ade
más
de
su e
xces
iva
rigi
dez
y m
ecan
icis
mo
en e
l tra
tani
iem
o :
de l
a re
prod
ucci
ón s
ocia
l y
un p
lant
eam
ient
o .t
eópc
o en
. lon
qy-
•''
p^¿s
iniis
ta_
. .
-• j.
y.
:i,
,
Bau
del
oty
Esc
able
t '
•'. '
--
-•-•
-^
VK
'
V Sa
ud
eloc
y E
stab
lee
(197
6) p
iens
an u
na e
scue
la e
n la
que
la
orga
niza
ción
soc
ial
del
apre
ndiz
aje,
ios
con
teni
dos
y las
rel
aci
ones
soc
iale
s se
def
inen
por
una
-esm
ucai
ra
soci
al h
erm
édca
(J
erez
>»^
, 199
4). L
a un
idad
en
la e
scue
la s
ólo
cost
e pa
ra a
que
llos
que
han
aíc
ariz
ado
la o
dmra
aue
da
el c
iclo
fin
al s
uper
ior.
Sóío
par
a lo
s al
umno
s qu
e no
se
han
cued
ado
a m
itad
de
cam
ino
los
niv
eles
de
educ
ació
n pr
imar
ia T
sec
unda
ria
son
esca
lo
nes
que
cond
ucen
de
man
era
lógi
ca v
oro
^esi
va z
j ci
clo
supe
-
ríor.
Ade
más
, qu
iene
s ve
n is
i •la
car
rera
den
ea u
nas
señ
as d
e ¡d
endd
ad s
ocia
l pr
ivil
egia
da y
a qu
e pe
nene
cen
a la
cla
se b
ur-
gije
sa^
• •
. j
Par
a lo
s en
e ab
ando
nan
la. e
scue
la d
espu
és d
e la
edu
caci
ón
prim
ana
uo e
sisú
e un
a es
ciie
la,
sino
var
ías
real
idad
es d
isdn
cas
sin
rela
ción
ent
re s
í: so
a re
des
'de
esco
lari
zaci
ón d
ifer
ente
s y
herm
éaca
nien
íe c
erra
das
ener
e el
las.
. B
aude
lot
y E
sab
íec
coas
íder
anqu
e ía
esdi
eía
real
iza
kd
is-
crib
udÓ
Q d
e lo
s in
divi
duos
en
dos
mas
as d
esig
uale
s (7
:%-
25%
) qu
e co
rres
pond
en a
dos
red
es i
nce
mas
a ía
esc
uel
a (R
ed
Prim
uiri
a Pr
oi'e
sioa
al y
Red
Sec
unda
ria
Supe
rior
) y
a do
s po
sí-
don
es o
pues
tas.
ea í
a di
visi
ón d
el c
raba
jo (
man
ual/
tnre
íecr
ual)
, de
man
era
que
ía d
ivis
ión
ince
ma
en l
a es
czei
a pr
erig
ura
la d
ivi
sión
en
la s
oa.td
zd a
cra
vés
de l
a in
calc
adéa
de
la i
deol
ogía
-b
urr-
iiesi
iíí^^
-c^E
t^
las
dos
• m
asas
co
cs-.
ce
raa
as.
, •'.
**""
•.'
• ••
•-La
aoom
adóa
más
ince
resa
nce
dees
iios
?-
"OLÍ
S'es
ia. d
ésem
e-
' do
n de
'la i
dea
que
la e
scue
la e
s un
a en
ddad
in
icay
uru
nca
do
- "
ra. c
osa
aue
-usn
íIcaL
L co
n el
hec
ho c
onm
asm
óle
de a
ue
la m
a-yo
ria
de l
os m
divi
duos
GO
cons
igue
n se
guir
ced
o el
cur
so d
el
sisce
mia
esc
ciar
. En
esce
sen
ado,
dis
dngu
en d
os
rede
s de
^e^c
o-la
riza
dca
-?.e
d Pr
imar
ia P
ro fe
s i o
oai
y
Red
Secu
nd
ana
Su-
-pe
rior
-dir
eren
aada
s po
r er
es m
odvo
s.
El
prim
ero
vien
e de
rerm
inad
o po
c las
cia
ses
soci
ales
a l
as
cue
está
n ce
stm
adas
, med
ia y
obr
era.
£1
se
^d
o qu
eda
dece
r-ni
inad
o pe
r ei
luga
r so
cio-
proi
esio
nai
hada
eí q
ue e
nca
min
an a
Í0
5 in
divi
duos
, ya
que
la e
scoí
anza
ción
rep
arte
a i
os i
nd
ivid
uos
cu
e i-o
rma
.-^m
ondi
endo
baa
dam
eaca
lmen
is a
dos
ex
igen
das
: la
div
isió
n cé
cmca
y la
div
isió
n so
cial
deí
crm
aio
esis
teac
e en
ía
soci
edad
cáp
itlH
sci,
diri
gien
do l
a po
bíad
ón e
srud
ianr
il al
cra
ba
jo m
anua
l o a
i cri
ba;o
mce
lecm
al y
sii
uá-d
oiz
en l
uga
res
an-
agóm
cos
de ía
div
isíÓ
Q s
odai
d,el
cra
bají:
?, y
a se
a de
í lad
o de
íd
s es
píot
ados
o d
e lo
s ag
ence
s de
la
expl
ocac
óa.
Segú
n se
an r
e-'
part
idos
en
-mau
o er
a re
d, a
l sa
lir d
e [a
escc
Liri
zaci
ón l
os m
di-
•--•d
uos
se e
ccie
nn-a
n en
luga
res
opue
stos
.
Ei
cerc
er m
odvo
dir
eren
ciad
or s
e de
be ú
¿oo
d
e-in
form
a-d
ón
que
impa
nen
bs d
os
rede
s de
esc
okdz
adón
, ya
qu
e el
lo
arac
o es
opía
r co
ncnb
uye
a ía
cal
idad
de
d fu
erza
de
trab
ajo
22
med
iant
e ía
cra
nsnu
síón
de
con
ocin
ueur
os y
hab
ilida
des,
pe
ro
¡o h
ace
rese
rvan
do l
os c
onoc
imie
ncos
pro
piam
ence
d
eno
Éco
s pa
ra l
os a
lum
nos
de í
a re
d se
cund
aria
su
peri
oü.
Tam
bién
ía-
rran
srm
"sió
n de
la
ideo
togi
a b
ur^
esa
se i
ncu
lca
coa
dos
fo.n
mas
opu
esta
s, c
arac
rerí
sdca
de
cada
red
de e
scoí
ari-
zadó
m E
l mor
alís
mo
y el
udl
icar
ism
o en
nn
caso
y e
l cul
to a
l ar
te y
ía p
rofu
ndi
dad
filo
sonc
a en
el
ocro
-Se
gún
ios
auto
res,
la
esm
iela
de
las"
sod
edad
es c
apit
alis
tas
man
dene
y r
epro
duce
las
rel
acio
nes
sbci
aies
de
prod
ucdó
n es
-ta
bled
das,
div
idie
nd
o a
ía p
ob
íad
ón
esco
lar
segú
n eí
ori
gen
soda
i y
d de
stin
o pr
otes
iona
J/m
edia
nre
k is
cüíc
adóa
de
la
idec
íogf
a bu
rgue
sa y
la
obst
rucc
ión
al d
esar
roilo
de
ía i
deo
lo
gía
proi
ecar
k Y
*des
taca
n íó
s au
rore
s, e
sto
se e
labo
ra e
n el
dfa
a
día,
con
la c
oddi
anid
ad d
a u
na
escu
ela
que
mm
iza
sus
oríc
dca
s -
cotre
ste
ii
m:
--
•-
••••
^—•
- ,
_ -•
"
La c
tíac
a m
ás u
sual
que
se
hace
a B
ande
íocy
Est
abíe
t ñr
ual
- qu
e a
Ajm
usse
r; es
que
'oív
idan
'el
aspe
cto
mat
eria
l de
las
reíi
--ci
cnes
sed
ales
com
o pr
odu
ctor
de
ideo
logí
a pa
ra e
ludi
r es
ta
visi
ón
N'o
oós
tane
e, n
o ca
en e
n el
mec
anid
smo
m z
f. el
de^
^.-r
dnis
-m
o ct
iand
o di
cen
que
los
jóve
nes
de c
iase
obr
era
pued
en o
oo
- .
G3r
."¿
iste
ncia
a l
a m
culc
adón
de
la i
deo
logi
a bu
rgue
sa. D
e to
ad
os m
c^os
, su
niv
el d
e an
üisi
s" q
ueda
añí
, sm
: sal
ir d
d m
arco
es
cola
n • •
. .
•
Bovv
íes
vGin
ris
- ^
• .•
r ••
-^
í^
^C
S -
:; i
e i
5 L
i O
r f
c
A -
j Ei
pri
íidpí
o de
co
rres
cio
aa
eGa
a en
tre
la e
ster
a ea
uca
dvá
'y
k es
tera
eco
nóm
ica
es í
a ba
se d
e k
ee
oa
a de
.cs
mar
rist
as n
or-
team
eric
ahos
Bów
les
y G
tnri
s (1
976)
, q^u
iene
scoa
el e
stud
io d
e un
a am
plia
var
ieda
d de
rue
nres
est
adís
rica
s. d
escn
pdva
s e
his
tó
rica
s. Ü
-ígan
.a c
onfi
rmar
que
ía
educ
acóx
í -en
ías
sod
edad
es •
ca
oicL
stas
act
uale
s es
una
de
ías
onnc
ipai
es e
scra
cegi
as q
ue
se
uri-
-:-a
par
a ía
rep
rod
ucd
ón d
e es
te m
iode
lo d
e so
cied
ad y
, p
or
canc
o, d
e la
des
igua
ldad
que
con
llev
a (T
orre
s, [
991)
. Se
gún
ios
auro
res,
ías
esc
uela
s no
se
han
desa
rroÜ
ido
com
o ar
ce d
i un
pro
ceso
igu
alír
ario
, si
no c
omo
'cons
ecue
nda
de^
ía
23
S Q
R ^
S
nece
sida
d de
l czp
lulls
mo
de
fuer
za
de
u^
ajo
di
scip
linad
a y
cual
inca
da,
y la
.—bi
én d
e un
me,
can:
smo
de
conc
rol s
ocul
Dar
á el
man
reni
mie
n-^
de l
a es
iabi
lida
d po
iídc
a.
A m
edid
a qu
e ha
cre
cido
la
im.p
oman
cia
econ
ómic
a de
l tr
aba
jo
cual
ifica
do,
las
desi
gual
dade
s ed
ucaí
dvas
han
adq
uiri
do
m.á
s im
pona
nda
en l
a re
prod
ucc
ión
de
la e
stru
crur
a de
cia
ses
de u
na g
ener
ació
n a
otra
. L
as d
esig
uald
ades
edu
caav
as d
enea
la
cau
sa e
n l
a es
truc
tura
de
clas
es y
se
man
ten
drán
mLi
entra
s pe
rdu
re l
a so
cied
ad d
e cl
zscs
. E
l ra
dica
lism
o oo
líri
co d
e es
tos
auto
res
les
üeva
a d
udar
¿t
refo
rmas
esc
olar
es y
a p
ropo
ner
, ad
opta
r y
com
prom
erer
se c
on •
vízs
'di
tran
sfom
arió
n pr
ácti
ca,
que
llega
n al
cam
po.d
^l r
adic
a-Ü
smo
poü'
tico
coi:
prop
uest
as
para
la
cre
ació
n d
e u
n m
:o~i
-m
iene
o so
c-ah
sta
revo
luci
onan
o.
A-t
ravé
s ;a
5 m
o¿:%
dade
5_de
esc
oi?
itlc
ión
-y d
e las
ñor
-m
as q
ue
rige
n ia
~ca
esc
olar
, el,
sist
ema
educ
ativ
o m
:egr
a a
ca
da p
erso
na e
n ru
nció
n d
e la
s ne
cesi
dade
s y
.car
acte
rísd
cas
¿t la
. •
orga
niza
ción
lapo
rai
acui
ta.
El
eje
de
ía t
eori
a d
e ia
cor
resp
onde
ncia
ra
dica
ea
la v
isió
n de
la
enuc
ació
u co
mo
ia i
nsta
ncia
que
pre
para
a
los
alum
zcs
par^
ser
bue
nos-
map
aiad
ores
m
edia
nte
una
equi
vaJí
acia
zt:
^t*
-ia
s.re
iam
ones
so
ches
de
pro
du
cció
n y
las
rela
cion
es
soci
ales
•
esco
lare
s. A
sí l
a co
rres
pond
enci
a en
tre
las
mon
vaci
oaes
es
-x--
. la
res
y el
sal
ario
¿z l
os t
raba
jado
res
y en
tre
la a
rnen
aza
del ¿
ra-
caso
esc
o.la
r y
e! e
spec
tro
del
par
o so
n al
guno
s d
e lo
s ej
empl
os
util
izad
os p
or l
os a
mor
es p
ara
exph
car
este
pri
nci
pio
de c
orr
espo
nden
cia
V em
e ih
-LSt
ran
los
mec
amsm
os
de
disu
asió
n v
¿e
.: re
ores
ión
a qu
e se
enf
rent
an e
scol
ares
y t
raba
jado
res.
D
e es
ta m
aner
a, e
i sis
tem
a ed
ucat
ivo
con
trib
uye
a ía
rep
ro
ducc
ión
y a
la le
giti
mac
ión
de l
as r
elac
ione
s es
xabl
ecid
as e
n e
l pr
oces
oj d
e pr
oduc
ción
cap
ital
ista
. .
-Fr
ente
al e
stud
io c
e lo
s co
ncem
dos
ofic
iale
s Qj
e la
ens
eñan
za
e in
clus
o de
l ctu
ziad
-im
ocu
lio -
con
jun
to d
e m
ensa
jes
imül
iri-
LOS
reci
bido
s po
r el
alim
ono—
, est
os a
utor
es r
ecla
man
are
ndón
so
bre
la e
stru
^crc
ra ¿
t ia
insd
rud
ón y
sob
re l
as re
laci
ones
ent
r=
alum
nos,
pro
feso
res
v al
um
nos
, y
alum
nos
y co
nte
mdo
de
[i
ense
ñanz
a, e
s de
dr, s
obre
io
s m
eeod
os d
e ap
rend
izaj
e y
las
re
laci
ones
soc
iale
s y
mat
eria
les
de i
a es
cuel
a (G
il, 1
994)
.
Pien
san
qu
e la
s re
laci
ones
mat
eria
les
tien
en u
na i
mpo
rtan
ci
a m
ayor
que
-las
rei
acio
nes
de
com
unic
ació
n au
e co
nsi
üe-
ran
-al i
gual
que
Mar
x- q
ue l
a or
gan
izad
ón d
e la
exp
enen
cia
codd
iana
co
m'ig
ura
la c
onci
enci
a. A
^i^
si c
om.p
arar
la
escu
ela
con
una
orga
niza
ción
em
pres
aria
l co
nsta
tan
que
tam
o la
s p
au
tas
de
escr
atifi
caci
ón s
ocia
l com
o el
fun
dona
mie
nio
son.
igua
les
en a
mba
s or
gani
zado
nes,
com
o ya
.dij
imio
s. •
•;
, U
na
cons
ecue
ncia
de
est
e an
ális
is e
s la
vis
ión
de ía
leg
itim
a-.c
ión
de
ía d
ivis
ión
jerá
rqui
ca d
d.t
raba
jo y
de
la d
ivis
ión
en c
la
ses
en la
soci
edad
de
moc
ráuc
a a
trav
és d
e la
ideo
logí
a m
erir
o-cr
ácic
a ex
iste
nte
en la
s au
las,
que
dis
trib
uye
el éx
ito a
cadé
mic
o en
fu
nd
ón d
e la
s ap
'dm
oes
y la
int
elig
enm
ia (G
il, 1
9"94
). .
Per
o la
teon
a de
la
corr
espo
nden
cia
no
se d
eaen
e en
el n
ivel
ge
nera
l d
4 lo
s cr
iter
ios
orga
riiz
ador
es,
sino
que
se
conc
reta
em
fu
nció
n de
l ni
vel
educ
ativ
o. E
n e
l niv
el m
ás b
ajo,
la e
nseñ
anza
' ob
ligat
o.ri
a so
cial
iza
pa.-5
el d
esem
peño
de
pues
tos
subo
rdin
ado
s. E
n e
l ex
trem
iO s
uoe.
dor,
la e
nseñ
anza
uni
vers
itar
ia, s
e so
-ci
aKza
par
a pu
esto
s de
man
do, d
esar
roli
anno
cap
acia
aa c
e- ic
:—
cian
va
y bu
scan
do
la m
teri
oriz
ació
n d
f* la
s no
rmas
. A-
SÍ,
Bow
íes
y G
mti
s (l
9Si
, 17
7) c
omor
ueba
n qu
e lo
s co
legi
os c
u
yos
alíi
mnC
í pe
rten
ecen
de
man
era
may
orit
aria
a ía
cia
se-c
raba
-'
jado
ra s
e ri
gen
mte
mam
ente
po
r si
stem
as d
e or
gani
zaci
ón b
asa
dos
en e
l co
ntro
l co
nduc
mal
"y
la s
umis
ión
a la
s re
glas
.
impu
esta
s. E
n e
stes
cas
os,d
as e
stru
ctur
as c
oerc
in^-
as d
e la
au
to
rida
d y
las
expe
ctad
vas
de
mac
asó
esco
lar
prep
aran
a l
os
-alu
mno
s a
pues
ros
de
trab
ajo
infe
rior
es.
En
cam
bio,
en
aqu
ell
os c
entr
os e
scol
ares
con
alu
mno
s d
e cl
ases
bie
nesi
ante
s,
usan
un
os
sist
emas
ab
iert
os
qu
e fa
vore
cen
la p
ardd
paci
ón d
el
esm
dian
te y
, en
gene
ral,
la m
teri
oriz
ació
n d
e lo
s es
tánd
ares
de
. .c
oncr
ol.
• •
' _
' .
•: •;•
Es
inte
resa
nte
dest
acar
; des
de e
sta
pers
pecd
va,
que
cual
quie
r '
cam
bio
o r
efor
ma
del
sisce
ma
educ
ativ
o se
deb
e a
íos
cam
bios
y
mod
ific
acio
nes
qu
e el
síst
em.a
cap
ital
ista
deb
e pr
omov
er p
ara
. mej
orar
o m
cre.
men
tar
ia p
rod
ucd
ón,
o b
ien
para
res
pond
er a
,la
s de
m.a
ndas
de
los
trab
ajad
ores
y e
vita
r as
í co
tas
muy
alc
as d
e , c
onil
icti
vida
d la
bora
l. D
e m
aner
a qu
e pu
ede
obse
n-ar
^e q
ue I
ts
cont
radi
cdon
es d
el m
.ode
io e
con
ómic
o ca
pita
Kst
a se
t-a
duce
n ,e
nco
ntr
adic
don
es d
el s
iseem
a ed
ucat
ivo
esco
lar.
. . . . ij T' l> rl —•I l-í r' i> tí 1^ Zl V ü
Lí C) O Cl ,Ei VI nj L'
rl el
"a •a
I.-o'
,Ei VI nj L'
' Cí a if Vi
-u O 1 -tí -ü
ci Í:Í- • S 1
-tí -ü OJ
O
G
1 -tí -ü OJ
O
-O fl -tí " r í
o 'O •u
o
11 -1 'CI bo tí .^'> 'n i'l O -d
•1.) (<) ::í '/i i-j IJ (•)
Jl}. IJ (•)
En
esta
situ
ació
n de
im
posi
ción
se
hac
e un
tra
bajo
de
oc
uira
dón
de la
mis
ma.
Un
o de
los
con
cept
os e
n qu
e se
bai
a es
te p
roce
so e
s el
ce
auto
ndad
'ped
agóg
'ica:
el
reco
noci
mie
nto
de la
ie^i
timdd
ad d
e la
mcu
lcac
ión.
En
func
ión
de la
aut
orid
ad
peda
gógi
ca,
el a
gent
e o
-la i
nstit
ució
n pe
dagó
gica
ap
arec
e 'cb
mO
' CQ
gna
deT
rans
rmnr
y q
ueda
aui
onza
da p
ara
Impo
ner
-un
sisce
ma
de r
ecom
pens
as
yi s
anci
ones
ap
roba
do
por
la
• co
lect
rdda
d.
; . ;
• ••
• T
odo
este
pro
ceso
de
ñicu
lcac
ión
impK
ca u
n ¡r
moa
jo p
eda
gógi
co, c
on u
na d
urac
ión
t¿)-m
pora
l su
ricie
nte
para
pro
duci
r la
lo
.mia
dón
nece
saria
y e
srab
leci
da-
Al S
mal
del
pro
ceso
de
impo
sici
ón s
e lle
ga a
la c
reac
ión.
de
un h
abm
us.
Ei
habi
ms
es l
a in
:eri
oriz
ació
n de
.los
pri
ficí
pioí
de
un
arm
itran
o cu
lmra
j que
har
á D
osib
íe la
repr
oduc
ción
. Es
•en -d
omin
io '
pr/c
dco
^cu|
;.~a
rac^
sriz
a ts
r^'if
zmen
ze
z la
s ;
•cist
inta
s, c
iase
s, e
n fo
rm*a
ae
esqu
emas
esi
rucr
urai
es q
ue s
on
prin
cipEO
S de
acr
aaci
ón m
.tem
Onz
ados
mcc
nsde
rfen
zeñt
e. .M
e- •
dian
te la
¿-pr
ácuc
as q
ue se
der
ivan
del
mis
mo
se p
ert>
euia
la a
r-Pi
trarie
cad
culrj
irai
que
lo ¿
a pr
oduc
ido
v ta
mbi
én e
l mod
elo
so-c-
iai d
ei q
ue d
epen
de ia
acd
ón p
edag
ógic
a Ex
isce
un d
po d
e-ter
mL>
5C0
de h
abim
s qu
e io
s au
tore
s de
nom
man
^hab
rras
ind
i^-
, T:G
naí,
y qu
e es
una
mam
rest
ació
n de
l na
bitu
s de
cla
se q
ue s
e:
cons
nnry
e a
travé
s de
una
acc
ión
exte
rior
al s
ujet
o de
sde
la,'
pra^
s jes
truct
urad
a de
Jos
otro
s su
jero
s co
n qu
e se
rel
acio
na.-
' Ls
dem
r, la
acc
ión
peda
gógi
ca c
onfo
rma
a lo
s in
dríi
duos
en
' re
pos
idón
soc
ial d
e on
gen
lom
.ent
ando
han
iras
qtie
gen
eran
t?
rácu
cas
acor
des
con
los
cdt.e
rios
que
dgen
en
la e
smnc
rura
es
cola
r de
k ci
ase
dom
inan
te.
Zl g
rado
de
efic
acia
del
tra
bajo
ped
agóg
ico
se
por
el
grad
o en
cue
el h
abiru
s pr
oduc
ido
es c
aoaz
de
enge
ndra
r pr
ác-
dcas
ccn
£orm
-e a
los
pri
ndpi
os a
rbitr
ados
do—
dnam
ss .
en e
l m
ayor
núm
ero
de c
ampo
s oo
sibl
e. D
e es
ta m
aner
a, r^
r^?
culr
ara-
crea
en_
cada
uno
de
Ios-
mie
mbr
os d
e la
soci
edad
una
man
era
de
pens
ar,
vaio
rar
y ac
mai"
con
junt
a, y
que
a la
vez
tje
rmite
la
com
unic
adón
ent
re i
os m
ism
os.
Ade
más
ios
dis
tinto
s ca
.mpo
s cm
mra
les
tam
bién
den
en m
.ucn
o en
com
ún,
io q
ue i
os i
dend
-dc
a co
m.c
pro
duct
os d
e un
a tr
adic
ión
culn
iral
com
.pér
dda
de-
2S
Así
, el t
raba
jo "p
edag
ógic
o pr
oduc
e y
repr
oduc
e la
Lm
e'g.^
do
n'ín
rele
cmai
de
una
sod
edad
, al
dem
po q
ue t
odos
los
m
iem
bros
oto
rgan
el
mis
mo
send
do a
los
acc
os,
pala
bras
y
.com
.por
tam
ient
os (
Bou
rdie
u, 1
9S3)
. Y n
o só
lo d
a se
nado
a ts
~ ta
s pa
utas
de
com
porta
mje
nco
com
unes
en
una
soci
edad
der
er-
min
ada,
sin
o au
e ad
e.más
def
me
la m
ane.-
a có
mo
las p
erso
ass
pued
en r
esol
ver
los
prob
lem
as q
ue s
e ge
nere
n en
esta
mism
a so
cied
ad.
-•
Para
que
tod
o el
lo o
curr
a, e
l hab
itus
debe
ser d
urad
ero
y el
tra
laj
o pe
dagó
gico
deb
e es
tar
legi
timad
o a
mve
l so
cial
Sol
a-m
e ate
de
esta
man
era
se ie
girim
ará
la c
uiru
ra d
orm
nant
e, y
so
lam
ente
de
esta
man
era
los
dbm
inad
osjk
in ce
rio r
izar
án y
le d
ará
n va
lor,
desa
cred
itand
o oc
ras
form
as c
ulru
rale
s di
scm
itas d
e la
le
gítim
a ..
\. Pa
xa ti
nahz
an p
ara
venc
er la
resis
tenc
ia d
e las
fuerz
as c
ulru
-, ra
les
anta
góni
cas,
el s
iscem
a es
cola
r U7
^i^7
.a k
vio
lenc
ia s
imbó
h-ca
, con
side
rada
así
por
el h
ec.n
o qu
e se
impo
nen
unos
sig
niiic
a- •
dos
d;si
mtu
land
o ks
rel
acio
nes
de f
cerz
a er
i que
des
cans
a Pa
ra q
ue t
odo
este
pro
ceso
¿tsc
nio
ocur
ra s
e.ne
ces;
u ce
un
os :-
.genc
es d
e re
prod
ucci
ón: l
os m
aest
ros
y pr
ofes
ores
en
ei
caso
dei
sis
tem
a es
cola
r. L
a ca
ract
erís
dca
que
üesc
nbe
a es
tos
prof
esio
nale
s £s
que
aún
sie
ndo
enca
rgad
os d
e la
rep
rodu
cdón
es
cola
r, de
ben
prim
ero
som
eter
se e
llos m
ism
os a
un
proc
eso
de
lorm
ació
nque
los
cca
liBcu
e pa
ra u
n tra
bajo
_ped
agóg
ico
ade
cuad
o. E
ste p
roce
so d
e fo
rmac
ión
incl
uye
k ac
epta
ción
de
los-
valo
res
y m
usio
nes
del s
istem
a de
en
se
ña
nz
a.^
....
i"
Así
se p
uede
con
clui
r qu
e la
pos
esió
n Ae
. un'
dete
rmm
ado'
ca
pita
l cui
tura
L qu
e sc
oone
una
may
or o
men
or p
roñm
adad
a
k cu
lmra
cra
usm
índa
por
ia e
scue
la,
es .d
ecisi
va e
n la
rray
ecto
-na
esc
olar
del
est
u.di
ante
y e
n la
s po
sibi
lidad
es q
ue é
ste n
ene
de se
r sel
ecci
onad
o ac
adém
icam
ente
. Zl e
srud
ianc
e dé
las c
lases
.a
ltas
po_s
ee l
os
inst
rum
enta
s in
tele
ctua
les
,nec
esan
cs_p
ara
^apr
ende
r ia
cdl
mra
esc
olar
com
o un
a co
ntin
uadó
n ló
gica
de
la
'cul
rara
de
su .m
edio
fam
iliar
de
o.dg
en y
, ade
miá
s, de
ne u
n am
pl
io c
onoc
mie
nzo
de la
cui
rura
ext
raes
cola
r, co
sa q
ue n
o ne
ne
el e
síud
ianc
e de
ks
clas
es p
opul
ares
. . -
'
Para
con
clui
r, de
cís
que
los
auto
res
inte
ntan
dem
ostra
r has
ta
qué
pun
co la
aso
cia-
dón
ener
e e]
gra
do d
e ca
pita
l cul
nira
l po-
sddo
Y e
l eti
los
dec
íase
-co
nju
nto
de
valo
res
más
o m
enos
im
pl
ícit
os q
ue
dete
rmin
a,
entr
e oc
ras
cosa
s, l
as a
ctim
des
de
un
. gr
uDO
o c
iase
soc
ial
det
erm
inad
o ii
acia
la
cmlc
ura
y, p
or c
anco
, ha
cia
las
insd
tucd
ones
edu
can
vas—
del
esru
dian
ce s
e. c
onvi
erte
, en
ins
trum
ento
fu
nd
amen
tal
med
ian
te e
í cu
al l
a es
cuel
a ej
erce
su
fu
nci
ón c
omo
inst
anci
a d
e re
prod
ucc
ión
soci
al y
ail
mra
i. £1
ac
ceso
y l
a p
erm
anen
cia
en
ei s
iste
ma
educ
advo
dep
ende
n d
e és
te y
.'tam
bién
de
ia i
mag
en y
acn
tude
s íi
acia
j^i q
ue. r
enga
n la
s di
fere
ntes
cia
ses
soci
ales
. E
sto
no
es in
depe
nc'íe
ace,
ya
que
es-,
ca
s im
ágen
es y
acr
itud
es d
enen
en
cue
nca
düic
ulca
des
y po
sibi
lid
ades
, de
acce
so,
per
man
enci
a y
ésir
o d
naL
Así
, ei e
tboj
ju
n-
'car
néat
e al
cap
ital
cul
cura
i d
e ca
da s
ecto
r so
ciú
dece
nrdn
a ío
s es
mdi
os a
nees
de
entr
ar a
acr
oar
en e
lsis
tem
a ed
ucad
vo.
Per
o "e
l sis
tem
a í¿
u(kí
io'S
^Th^
njni
é lu
g¿v~
Li3Í
£¿iV
nco
de
rep
ro--
.du
cdóa
cüic
urs
l, d
e tr
ansm
isió
n de
í ca
pita
l cal
rjra
l pr
opio
dé
cada
cla
se: A
qu
í la
lín
ea e
s d
ob
le y
se
refu
erza
, por
que
eí s
iste
m
a ed
ucad
vo s
olo
mo
po
drá
com
pen
sar'
las
dife
rend
as d
e ó
n-
g'en
en c
apit
al c
ultu
raL
• ,.
..
-Ya
qu
e el
sis
tem
a ed
uca
dvo
no
pose
e ni
una
dep
ende
ncia
^ ab
sbíu
ca n
i uñ
a d
epen
deu
cia
tota
l del
coa
jun
co s
ocia
l, se
cre
a co
ncep
co d
e au
ton
orn
ía r
elad
va q
ue
suve
par
a de
finir
la
reía
-a
óa
que
el s
iste
mn
de e
nse
ñan
za d
ene
con
ias
dem
anda
s"ex
cer-
nas
de
ía s
oded
ad b
ajo
la a
pan
end
a d
e ae
uüta
hdad
e in
depe
n--
denc
ia.
La
auto
nom
ía r
elad
va p
erm
ite
disi
mul
ar l
as f
undo
aes
soci
ales
que
la
escu
ela
Uev
a a
cabo
: co
ccd
bu
lr a
l es
tabl
ecin
den-
" co
de
las
con
dici
ones
qu
e ha
cen
posi
cie
La e
stru
ctur
a'de
reí
a-,
don
es e
nere
las
cias
es y
el o
rden
soc
ial v
igen
te.
•. '
Las
edu
cas
elab
orad
as
ham
a es
ta v
isió
a ce
ódca
coi
ncic
ieri
co
n la
s he
chas
a í
as te
onas
an
ten
otes
: pes
imis
mo,
dec
erm
inis
- -
mo,
ecc
. En
res
umen
, una
vis
ión
dei s
iste
mia
edu
cauv
o y
de
ia.
soci
edad
que
lo
crsa
dem
asia
do n
egad
va p
ara
pode
r eri
renc
ar-^
se
a e
lla d
e m
aner
a ap
ropi
ada.
_
•
A co
Qdn
uaci
ón se
en
trar
á a
ceca
llar
ocra
s ce
oría
s d
e co
rte
soci
ológ
ico
no
repr
oduc
e 10n
isti
, qu
e pa
rten
d
el p
arad
igm
a re
óric
o en
unci
ado
hast
a aq
uí y
tra
tan
de s
uper
ado.
Son
las
lla
m
eada
s ce
onas
de
ía r
esis
tenc
ia y
ped
agog
ía c
ríd
ca v
la ce
ona
del
ioci
óíog
ú in
glés
Bem
scei
n."
Res
iste
nda,
ped
agog
ía c
rític
a, y
ped
agog
ía p
osrm
odem
a
- .E
sta
s ce
oría
s in
tent
an c
ocgu
gar
teor
ía y
prá
cuca
y q
uier
en
enla
zar
la c
onst
acac
ióa
de la
s de
shisl
dzát
s so
cial
es c
oa e
l cr
aba
jo p
ara
dar v
oz a
cod
as la
s m
inod
as.
" ;
- •
•"
Con
un
a ca
rga
ídeo
íógi
cnde
izq
uier
das,
los
ceón
cos
de ío
s cu
ales
est
amos
hab
land
o se
pue
den
enm
arca
r en
las
lla
mad
as
teor
ías
de í
a re
sisc
enda
'de
los
obre
rqs
a la
unp
osic
ión
dela
^cul
-oi
ra d
orai
naac
e (W
I11¿
, App
le)
y ca
mbi
en e
n la
s te
oría
s de
la
agog
ís^c
mía
ca o
de
la p
edag
;oiía
pos
tmod
ema
(h/ic
Lar
en.
Gir
ouz)
. "•"
-
; ^
'. '
El c
once
pto
de r
esis
tenc
ia, e
s re
ladv
amen
ce n
uevo
. El
lo s
e de
be a
l dpo
de
a.riá
íisis
que
se h
a"he
cho
clás
icam
ente
de
la e
s-•
cuel
an"-
,
. -
..•^.
:r/'-
...
•-
Así
, lo
s ce
ónco
s co
nser
vado
res
anal
izan
la
cond
ucta
de
opos
ició
n a
trav
és,
la m
ayor
ía d
eks
vece
s, d
e ca
tego
rías
psi
co
lógi
cas
que
perm
iceu
def
iiii
r a
la c
ondu
cta
com
o de
svia
da o
de
sorg
aniz
ada.
En
conc
rapo
síci
ómlo
s te
óric
os ll
amad
os-r
adi
cale
s qu
iere
n ig
nora
r lo
que
pasa
den
tro
de l
as e
scue
las
y cu
n'
las
idea
s de
dom
inac
ión,
con
tÜm
o de
das
es y
heg
emon
ía, c
í-^v
idan
cóm
o'tn
aesc
ros
v es
tT.
ri""t
es v
iven
j-^
s vi
das
en l
a es
-m
ueia
. P
or e
llo,
com
ohem
os p
edid
o ve
r'anr
rrr'n
rm e
nte,
ha
• ha
bido
un
énfa
sis
mu
y pr
ogun
dsdo
ea
la v
isió
mde
_cón
isi
los
dece
rm^r
;::nt
es e
smñc
tum
les
prom
ueve
n ia
- ae
si^u
aida
d ——
..
•- .
. j
,
ecoG
Óm
ica
y cu
lcur
ai y
, en
cam
nio,
se
ha o
lvid
ado
anal
izar
co
mo"
los
agen
ces
educ
a civ
osse
"aco
mod
an,
med
ladz
an v
j^
resT
sten
a la
íé'd
ca d
el c
aolS
E y
a su
s p.
mct
icas
soc
iale
s G
omí-
nanc
es.
' •
^ °
- ^
--~
La i
dea
bási
ca q
ue «
mía
est
as t
eorí
as "
es l
a su
orem
acía
de
la
esp
enen
cia
de l
os e
smdi
anre
s co
mo
cerr
euo
cent
rai p
ara
la
com
pren
sión
de
cóm
o se
col
or--
se
invi
sten
y s
e co
nstr
uyen
¡a
s su
bjed
vida
des
com
o pa
rte
del p
roce
so c
e re
g:ul
aciÓ
G m
oral
y
poh'
dca
(Me
Lar
en,
1993
). D
icha
s ceo
rías
com
an lo
s co
ncep
-co
s de
CG
DÍii
mo
y re
sist
enci
a co
mo
punc
os d
e pa
rtid
a de
s=i
¿nál
isis
par
a re
defi
nir
ía i
mpo
rmnc
a de
la .m
edia
ción
, de
ípo-
cer
y de
la
culo
ira
en U
com
prem
íón
de ta
s re
iacd
ones
ene
re
escu
ela
y so
deda
d do
mL
nanc
e. P
ara
ello
ínc
egra
n. f
e te
oría
se
dal
neom
xarj
ista
con
. ¿s-
sdlo
s em
ogrü
icos
y
así
pued
en r
e-
ñtj
zr
h d
ir.i
mic
a d
e sc
om
od
ac
ión
y re
sisi
en
cia
tz
los
gru
po
s co
ncrs
culru
rale
s,
ya
se
a d
ent
ro,
ya
se
a e
n e
i ex
ietio
r d
e la
s es
cuel
as.
,-
' Es
tas
visi
on
es
leó
ric
as
.co
nsid
era
n ev
iden
te
cu
e la
p
eda
go
gía,
un
a D
ed
ag
og
iX
siem
pre
es
tá ^
^^ci
ada
a u
na
id
eo
lo^
'a
y o
ue
la r
rdsi
ón_
pe
da
gó
gic
a e
s tr
ad
ac
ir es
ta
ideo
-og
ía
pa
ra
co
ns:
ruir
suje
tos
soc
iale
s al
inea
a
to
¿o
io q
ue s
¿ ts
zi
tra
ns-
, nu
tieP.
GO
..
i E
n es
to c
oinc
iden
ccn
las
teo
rías
oe
la r
epro
cucc
ión,
au
n-qu
e la
s di
fere
ncia
el m
aziz
que
las
seg
zmda
s ce
ntra
n ti
anál
isis
p
; de
l act
o ed
ucad
vo e
n lo
s al
umno
s y
no e
^ un
a vi
r¡ón
des
crip
ti-
"• •
. va
gen
eral
. Ade
más
, rr
uent
ras
las
prim
eras
se
qued
an e
n un
rd-
ve!
de a
nilis
is, l
as s
egun
das,
las
teor
ías
oeja
ped
agog
a cr
ític
a v
. de
la
resi
sten
cia-
xGnd
iTÚ
an e
sR:c
?ar¿
o kr
eiar
ion
¿jvg
-a-i
ya. E
l pu
mo
sigu
ient
e es
ia
cons
ider
ació
n CZ
L= z
oc2S
_t£^
^^£^
^2^^
^ ne
wT
T^d
erad
fs
nonm
aím
ente
co
mio
¿m
caso
de
Jesr
jdia
rA
(per
eza
paso
dsm
o,
défi
cit
cair
nrai
es.
em.)
son
, oá
dcam
ente
. fo
rmas
ce
resi
sten
cia
a la
opr
esió
n de
das
e so
cial
ser
o. r
aza
o ^
- ,
-cu
ircr
a.
A -
pard
r' ít
aquí
, la
ped
a£O
gía_
crf¿
na
refl
encm
sob
re T
a .
cons
truc
ción
de
la p
rooi
a lo
ennd
ad a
par
mr
de k
s id
eolo
gías
do
min
ante
s y
pret
en-d
£_qu
e lo
s es
tur-
^-.e
s y
jc
mie
d->
ana
lizar
de
man
era
críü
ca e
l mti
mdo
cue
los
rode
a . e
s ot
ro p
unto
que
dif
eren
cia
las
teor
ías
qiz£
est
amcs
ana
liza
ndo
de la
s te
oría
s de
la
repr
oduc
ción
. £1
pla
ntea
mie
nto
bási
co,
en e
ste
sem
irio
, se
basa
en
que
las
escu
elas
no
son
sólo
lug
ares
de
repr
odm
ncíó
n de
la c
nlru
ra h
e-
gem
ónic
a, d
e su
s di
scur
sos,
val
ores
y p
rrri
ieg-
jcs,
rm
o qu
e ta
m
bién
son
esp
acio
s de
Juc
ha y
con
trad
icci
ón c
uim
raL
mom
egio
s de
con
stru
cció
n de
las
voce
s pr
Qni
^:L¿
e-n3
da cu
lrmra
- de
cad
a gr
upoc
ulm
rai
Así
, Giro
u-X
int
rodu
ce Z
a id
ea d
e ff^
£ll£
omio
es
fera
oúp
üca
dem
ocrá
dca
v de
los
pm
Pies
ores
com
cint
elec
-ru
ales
^rra
nsfo
rmad
vos.
La
pre
.ens
ién
es b
ien
clar
a: se
tra
ta c
e co
nseg
uir
míe
edu
ca-
sobr
e su
pro
pia
cons
trjc
ción
com
o un
o5 o
com
o ot
ros,
de
ma-
nera
cue
se
puec
an a
naliz
ar d
e m
ancr
a cr
min
a.ia
s re
iam
ones
con
•;
.Í"
;Í.
el m
ÍAnc
o qu
e íe
s ro
dea.
A u
n n
ivel
rñá
s ge
nera
l, la
ped
ago
gía
críd
ca in
tent
a es
tabl
e-ce
r re
laci
ones
en
tre
tod
o lo
qu
e pa
sa e
n e
í aul
a y
un
aná
lisis
ma
cro
soc
ial
de
ma
nera
qu
é l
o p
ard
cul
ar
se p
ued
a ex
plic
ar
£ p
art
ir d
e lo
glo
ba
l. -
-
Lo
má
s int
eres
ant
e d
e es
tas
teo
rías
es
la -v
dsió
n p
or
la c
ual
los
mec
ani
smos
d
e m
jusd
cia
acm
ale
s pu
eden
ca
mb
iar
a tr
avé
s de
un
rep
lant
eara
jent
o c
rídc
o y
de
un
com
prom
úso
con
el s
ig
nifi
ca
do
y eí
pro
pó
sito
de
la e
duc
aci
ón
(Me
Lare
n,
1995
).
.' .
'.])e
sde
este
pu
nto
de
vist
a,
las'
pos
ibili
da
des
d
e tr
ab
aio
so
r •
mu
y a
tra
cdva
s. L
os
educ
ador
p-^
.pi^
-df
n "-
rP-j
'ilj
^X
nn
ii;¿
¿n
_^o
_so
ío^
^ ta
mb
ién
po
r su
pro
pia
vo
z. L
os
teó
rico
s p
ued
en
entr
ar e
n u
n n
ivel
de
•
ariá
hsi
r7n
uT
rííí
te?e
saiic
e y
vivo
: e
l d
e e
stas
con
strm
ccio
nes
y •
• el
ab
ora
cion
es,
el
de
ia^
co
nLe
sta
dó
n y
el d
e la
co
ntra
dic
dó
n c
uitu
raL
•
. .
. :
, •:
: •
- • .:
j^a5
_esc
ueks
so
n a
naliz
adas
e
n d
os d
-une
n^do
nes:
la id
eólo
^ •
•"
" ?
-£iX
Íi:.S
¿:?*
iM--
^'
^^ m
ane
ra,
qu
e ha
y d
os c
once
pro
aliz
a-
cion
es
po
sib
les:
u
n e
spa
do
soci
al
v u
n e
snar
;.-)
^n^
tn2c
dona
l,^
;
co
mp
uest
o ca
da u
no
de
culo
iras
do
mm
ant
es y
de
cui
rura
s su
- •
l
bó
rdm
ad
as,
car
acte
.dza
das a
la v
ez
po
r el p
oder
Gue
nen
eii
para
.
"est
able
cer
iorm
as
part
iCnl
ai-e
s d
e d
en
nid
ón
y d
e ex
per
ienc
ia
. so
da
i c
om
pro
me
tid
a (I
víc
Lare
n,
1992
).
Pe
ro v
aya
mos
p
or p
arce
s y
hag
am
os.
un r
^a
so
a e
rada
un
o
de i
os
teó
rico
s c
ita
do
s.
-..
: .:•
...
-- •
. -
•.
V-
•
Emp
ec
em
os
po
r c
ent
ram
os
en
la te
oría
de
íare
sist
em
da
de
"Wiil
is (
1985
), q
ue
se b
asa
en
la e
tno
gra
fía e
sim
ctur
ai
pa
ra v
in
cula
r tr
ab
ajo
y c
ultu
ra.
A p
art
ir d
e u
n in
cei-e
sanr
e tr
ab
ajo
ecn
o- '
gra
neo
hiz
o u
n s
eg
uim
ient
o in
ten
sivo
de
un
gru
po
de
adol
es-
^ .
ctni
es p
enen
ecie
ntes
a la
cia
se o
bre
ra e
n lo
s d
os
últ
imo
s añ
os
de e
sco
lariz
ad
ón
ob
hga
toría
en.
una
escu
ela
secu
ndar
la e
xclu
si-
...»
va
pa
Ja c
hico
s. C
on
tin
uó
su o
bse
rv^a
ción
en
los
pri
me
ros
mes
es
de m
co
rpó
rad
ón
de
est
os
ciii
co
s a
l mu
nd
o la
bo
ral,
lo Q
ue l
e
pe
rmit
ió p
oner
de
ma
nif
iést
elo
s p
ara
lelis
mo
scíie
se
da
n en
a*e
una
y o
tra
od
mra
-la
cul
tura
de
la f
áb
nca
v ii
es
cola
r—.
WiU
is d
esta
ca q
ue
am
bos
c
on
tem
os
son
ad
vers
os v
alie
nan-
.tes
pa
ra e
l des
arr
ollo
d
e ía
s p
ote
ncia
lida
de
s cr
eadv
as d
ei i
ndiv
id
uo.
.Al p
rose
gui
r c
on
eí a
ná
lisis
de
las
form
asn
uin
ira
les
que
se
a
cop
tan
en
esto
s co
nte
xto
s, o
bse
rvó
que
, ia
orv
ani
zac
ión
inip
r-
33
ma l
eng
rupo
s sé
uri
liza
com
o.re
fugi
o dé
ianc
e de
ía
¿iio
rida
d fo
rmal
. Ta
mbi
én c
ecm
cas
usad
as p
or
íos
esoi
dian
ces
com
o eí
es-
caq-
ueo,
el c
acho
ride
o y
ocra
s de
est
e'm
ism
o ci
po, s
on a
naliz
adas
•d
esde
-esc
a pe
rspe
íuva
^ pe
ro s
e co
Gce
mpí
an n
o so
lam
ente
com
o es
tn^e
gias
des
tmcn
vas,
sin
o ta
mib
íéa
com
o co
cscr
uaiv
as a
l en
salz
ar e
i val
or d
e ío
prá
caco
/
visi
bie:
del
ance
de
lo a
bstr
acto
y
De
esce
aná
lisis
se
dedu
ce c
pie
en la
escu
ela
se c
rea
ia c
ultu
ra
Y la
ideo
fogí
a, p
ero
no s
ólo
se i
mip
one
lacu
itfur
a do
mdc
ante
si
no q
ue la
s co
ntra
dicc
ione
s, la
co-
mie
stac
ión
y la
iucl
ia d
e lo
s es
-cu
dian
ces
dem
uest
ran
el p
roce
so ¿
e cr
eaci
ón-d
e m
xeca
nism
os d
e re
sist
enci
a 7
supe
rviv
enci
a cu
lnir
^.
' .
- i
. Wili
is d
emue
srra
en
su e
cnog
ra£'
a có
mo
los
cinc
os-d
e cí
ase
. obr
era-
-los
"la
ds"
p co
lega
s-va
jiL
^ean
do. u
na c
ultu
ra c
e cí
ase
•que
íos
iden
niic
a co
mo^
grap
o r
"cue
les
perm
ítelo
pon
erse
a ia
im
posi
ción
cul
cura
i a ia
cue
se
ven
suj
etos
en
el' c
entr
o ^
cia
r AS
Í, tre
nce
a ía
s.de
man
das
esco
lare
s de
incc
rés,
reso
eco,
lim
pie
za,
etc.
, lo
s ad
oles
cenc
es
csm
áhÁ
os
resp
onde
n si
empr
e co
n co
nduc
tas
de o
posi
ción
y c
oam
-ont
acíó
n. E
stás
con
duct
as s
e ei
empí
jfic
ay'm
co
n cu
estio
nes
cern
o se
ñars
e si
empr
e itm
tos
en c
iase
, hac
er c
ontin
uos
mid
os y
mcv
írm'e
iuos
, el
inz^
rcis
iihío
de
mira
das,
com
enta
rios
y r
isas
, el
des
ince
rés
man
daes
to i
:or
lo
que
se d
ice
en e
í rul
a, l
a le
ctur
a e
inte
rcam
bio
de c
ócni
¿ et
c.
Fuer
a de
i aul
a ca
mbi
en íu
ndoa
am d
e es
ta ó
par
ecid
as m
aner
as,
crea
ndo
man
irest
acio
nes
Ciií
tura
ies
coaq
aesc
oíar
es, d
enom
ina
das
por ^
úlis
pen
eLta
done
s.
* -
\•
Fren
te a
l gru
po d
e ío
s co
lega
s^^s
e en
cuen
tran
lc"s
ahr
mno
s qu
e ac
epca
n co
das
las
norm
as y
rec
omen
daci
oaes
de
ios
nrof
e-so
res
-5on
los
^ear
'oíe
s" u
ore
jas
a^je
read
as-
Su n
ombr
e se
de
be a
que
los
cole
gas
cons
ider
an q
ue s
iem
pre
esca
chan
- q
ue
lo h
acen
de
man
e.m. p
asiv
a (W
lis,
19
83).
La
rela
ción
de
su-
peao
ndad
de
los
pnm
iero
s pa
ra c
on i
os s
ee^m
dos
se m
ani
fiest
a co
ncm
uam
ence
en
eí c
entr
o es
cola
r A
dem
ás,
d.-'---
11.5
co
miO
la v
estim
enta
- el p
eLna
do y
^m
bién
los
háb
itos
cue
de
mue
stra
n co
a el
taba
co y
eí
alco
hol
son
cam
bien
car
acte
rís
dcas
que
íos
'düe
renc
ian,
asi
com
o e!
arg
oc u
duza
do e
n su
co
mun
icac
ión
y ei
con
cinu
o us
o ce
la
hier
za f
ásic
a co
mo
cu
co ar
ir m
ac io
n.
£n
resu
men
, la
cuim
ra d
e lo
s co
lega
s es
ía c
ulcu
ra d
élo
mas
-¿¡
Esx
o Y
con
dene
ade
más
de
las
pauc
as d
escn
tas
un a
lto g
rado
-d
emac
íiis
mo
ea l
as r
elac
ione
s co
n la
s pe
rson
as d
el o
tro
¿eso
, m
rere
ncia
ndo
a la
s m
ujer
es q
ue s
erán
sus
nov
ias
y es
oosa
s fu
-•
-rura
s —
que
debe
n ce
ner
un c
ompo
rcam
ienc
o se
xual
sum
so y
re-
cnta
do—
de
Ías
chic
as r
ácile
s pa
ra l
a di
vers
ión
mom
entá
nea.
E
sta
cultu
ra d
e lo
mas
culi
no re
chaz
a co
mpl
etam
ente
el t
raba
jo
inte
lect
ual V
loa
el c
raba
jb f
ísic
o du
ro. C
omo
se d
espr
ende
, es
ce
dis
curs
o co
ncra
cultu
níi
que
defi
ende
n lo
s co
lega
s de
ne im
-t>
orta
nces
lazo
s de
con
exió
n co
n la
rea
lidad
labo
ral
rmm
ra G
ue
les
espe
ra, c
on p
uest
os d
e tr
abaj
o co
mo
obre
ros
no c
nalid
ca-
¿os
sin
dem
asia
das
ezpe
ctad
vas
jie
mej
ora.
Est
a re
ahda
d la
bo
ral l
a pe
--di
:en
cont
inua
men
re e
n la
rela
dón
con
sos
fam
iliar
es,
-vec
inos
y a
mig
os
..
,.-
_. .
,
" - P
or e
l con
trar
ío,
IOJ
ocro
s es
mdí
añce
s, l
os "
"ore
jas a
gni'e
rea-
• da
s" s
í viv
en u
na r
elad
ón e
nere
sus
am
bien
tes
iam
iiiar
es y
sus
ex
pect
adva
s la
bora
les
de r
atur
o y
la c
uiru
ra e
scol
ar y
ello
íos
dife
renc
ia í
znaa
men
calm
ente
de
los
cole
gas,
q'^i
éaes
con
su
cond
ucta
no
nace
n m
ás q
ue a
utos
ando
nars
e y
cuya
resi
sten
cia
• =:G
prod
uce
cam
bio
de í
a cu
lnir
a es
cola
r, si
no 5
0íam
ec:e
un
- ci
erto
mal
esta
r, m
ás o
men
os d
urad
ero.
D
e co
do io
vis
to s
e pu
ede
aesp
rend
er q
ue e
sta
visi
ón c
isat
ía
las
noci
ones
mec
anic
ista
s de
ia
reo
rodu
cció
a so
dai d
e la
pos
ici
ón e
stra
cmra
lista
, par
a of
rece
r un
a pr
opue
sta
de -
~'^
^s e
m-
terv
enci
ón m
ás p
osib
ilist
a.
App
le,
por
su la
do, c
riti
ca e
i mod
elo
ofre
ddo
por l
es c
eón
cos
de l
a re
prod
ucdó
n y
esra
dia
los
conc
epto
s de
red
sten
da,
pede
r y
cinn
sfor
iiiac
iórL
-
. .
: C
oasi
dera
en
un p
rim
er m
omen
to q
ue h
ay u
na d
ará
com
es-
•poT
ideV
i.c{z
ene
re i
a CL
drur
a es
cola
r y
la c
ultu
ra s
odaL
Est
a,
ccrf
espo
nden
da p
erm
ite
la r
epro
ducc
ión
de l
a so
deca
d y
la
i>er
peria
;3Íó
n de
su
s con
dici
ones
de
exis
tenc
ia m
edia
nte
la s
e-le
cdón
de
cerc
os d
pos
de c
apit
al c
ultu
ral d
e lo
s qu
e d^
ence
la
scci
edad
inch
istr
iai.
. Pe
ro,
pcxs
teno
rmen
ce, p
or l
as m
vesn
gaci
oces
rea
lizad
as, [
as
obse
rvac
ione
s v
la e
volu
ción
de
su lí
nea
de o
erisa
mie
cm-,
ei a
u-:c
-r so
sden
e cu
e au
nque
pue
de p
arec
er q
ue n
o ha
y pc
s:Dm
dad
de; r
esis
cend
a a
las
reli
doae
s de
pod
er y
dom
inac
icm
se p
uece
35
'O, o a OJ I- ,
-a a 8,; í-:3 li '-.> o nj -O aj '
3 ^
á -• -! o N • n h o ty n
I i í o o
o
a i a, o
g Sí
•a
o u o .y
ni': ni
o - I ni Ci
1 -•}.
o
-O
t-o "di
,ü OÍ; bn ^ <u o _o ^.
r2 -[3 " ,,1 K
8 . i
8 •[i
O ^
o-,
^ ;^ ^-7^ .9. a u o <u ^ o -o
<U ir, ^ 1-
O ;^
e G O P
—'
' o l í
O ll 2
G a
-o O u o
TJ
• < o o O
T.\
Cl.
!•» 9 n o M qj r' 'J V)
n o TJ , o ^ w nj n t.1
01 rt
"u O O '
-a o-li" o
« 8 S
En
-esi
e p
roce
so d
ed
arv
oz
ak
s cí
dra
ras,
'se
pret
ende
p
ro
veer
a lo
s es
rudi
a^ce
s de
con
iradL
5cai
:sos
o p
osic
ione
s d
e re
sis-
cenc
ia,
de
leng
uaje
s de
ajüá
iisi
s m
edia
nce
ios
cual
es c
ada
suje
co
pued
a an
alÍ2
;ar
la p
rod
uca
ón
de s
u p
rop
ia p
ósic
ióu
com
o su
je-
• co,
de
su s
ocia
lida
d 7
de s
u u
bica
ción
en
la re
d de
l pod
er s
ocia
l ke
gem
ónic
o" (
Glr
ou
x M
cLar
en, 1
992)
.. •-
".•
Se e
rara
; e
n p
alab
ras
de
McL
aren
(19
93),
de
des
arro
llar
'un
prog
ram
a.de
apr
endi
zaje
que
se
con
stru
ya'p
on l
as e
xper
ienc
ias
de L
os m
enos
rav
orec
idos
de
ía s
ocie
dad-
^Dar
voz
a la
s cu
lnir
as
ño í
iege
món
icas
, a
cada
gru
po c
read
o p
orr
azó
n de
l sex
o, d
e ía
cí
ase,
de
ía r
aza,
, de
la e
dad,
de
ta.r
eíig
ión
o d
e la
cjin
ira.
•
Com
o se
obs
erva
, eí
énf
aris
ciu
e se
hac
e en
ía
imp
orta
nci
a d
e .ía
pro
ducc
ión
culr
ural
es.u
npor
tanc
e. .
Esta
ide
a in
sisc
e en
ía n
a-
oira
le'z
aact
iva
y- c
rans
iCTm
-acs
i^^c
Pias
íoTi
í-cu
r^s
ye
n ía
his
iü-
.dad
coi
ecci
va d
e lo
s ag
-enc
es s
ocia
les
para
pen
sar
com
o ce
pric
os
• par
a ac
raar
cóm
o ac
nvis
tas.
hst
o oe
rmit
e m
ostr
ar l
as
capa
cida
de
s." d
e la
cla
se c
raba
jado
ra p
ara
gene
rar'
iorm
as d
e co
noc
imue
n- '
-Q
col
ecdv
as y
cul
oira
les.
noV
edn
dbíe
s'a
ks
form
as
burg
u'es
as
aue'
son
la b
ase
del
oos
ibie
cam
bio
po
üd
co.
Co
n .
espe
cto^
a" la
s cn
'dca
s he
chas
a l
as c
eona
s an
aliz
adas
(G
mou
x y
Flec
ha,
1992
), d
esta
ca i
a ne
cesi
dad
de
anal
izar
en
pr
ohm
dida
d la
s co
nduc
tas
deo
pos
ició
a. y
a q.
ue n
o c
odas
so
n
aece
sada
men
ce d
e re
sist
enda
v pu
eden
est
ar c
ambi
en í
ig-a
das-
a
ince
rese
s d
e se
xo,
clas
e o.
raz
a..E
n se
gund
o lu
gar
tam
bién
se
dest
aca
eí h
echo
de
que
norm
alm
ente
se
olvi
dan
lo
s as
pecr
ós
rela
cion
ados
co
n se
so y
ecn
ia,
cen
nin
dose
d
ani
hsis
_ ex
clu
si-
vam
ence
en
los
aspe
ctos
de
clas
e.
Por
ocro
lad
o se
des
taca
el a
echo
dé
qu
e m
ucha
s ve
ces
ei.
anil
isís
hec
ho d
esde
est
a pe
rspe
cdva
se
ha
cent
rado
en
¡os
ac
co
s ab
ierc
os d
e co
ndu
cta
rebe
lde,
ign
o.ra
ndo
corm
as m
enos
ob
--'
vias
de
resi
sten
cia
^o
mo
el u
so d
el n
um
or-p
ara
deso
rgan
izar
un
a cl
ase,
por
e]e
.mip
lo-,
.que
cim
bién
señ
an 'u
na-r
eacc
ión
coa
cr
a la
s re
laci
ones
de
docm
naci
ón c
onst
ruid
as e
n ia
esc
uela
, p
ero
iin
renu
ncia
r ai
acc
eso
ai e
onod
mie
nco
y a
las
capa
ddad
es q
ue
Dem
unri
n ir
más
allá
en
las
oosi
cone
s re
belu
es
de
los
esru
-di
ance
s.
Y pa
ra c
erm
unar
, des
taca
r e!
hed
ió q
ue n
o s
e ha
pre
scad
o su
-dc
ienc
e at
enci
ón a
i aná
lisis
de
cóm
o ía
doi
mn
^ció
n lle
ga a
Iz
3S
cusm
a es
truc
tura
de
la p
erso
nal
idad
, cua
ndo
es m
eces
ano
com
pr
ende
r có
mo
las
ideo
logí
as d
omin
ante
s im
pide
ni e
i de
sarr
oilo
de
¿ec
esid
ades
en
los
no p
rivi
legi
ados
, nec
esid
ad^
que
pued
an
ñrn
ás a
llá
de l
a ló
gica
in
srru
men
tal d
eí m
erca
do-.
--• •
La t
eorí
a b
emst
eird
ana
• .
. "
'"B
asíl
Bem
stem
es
ei c
read
or c
e un
a am
mlia
, eía
oora
da y
com
-pl
eja
teor
ía q
ue c
oace
rnpl
a ia
edn
cadó
a co
mo
un
apar
ato,
el a
pa
raco
edi
ican
vo,
mec
amsm
o pó
nÓD
Ú d
etra
nsm
isió
-a c
uíni
raL
• ;L
a te
oría
pre
tend
e an
nli
zar
las"
reg
ias,
ías
prd
cnca
s y
las
agen
cias
que
reg
ulan
la
crea
dó
m í
a di
stri
huci
óm l
a re
prod
uc-
•' d
óm
T io
s ca
mbi
os
legi
tim
óos
de
La c
onde
nda
, n
nra
vés
de
les
-or
inci
pios
de
com
um
caci
ón
cue
legi
tim
an y
rep
rodu
ce m
uña
dec
erm
inad
a.d
istn
buci
ón d
e po
der
y l
^ ca
cega
üzas
cul
rura
les
docn
man
tes;
es
deci
r, p
rete
nd
e an
ahza
r la
nac
urul
eza
de¡
ccn-
troi
sizn
bóli
co (
Mor
áis,
i 9
S5)
, Ju
sram
ence
la
pre
gun
ta s
obre
hs
reta
done
s en
mre
pod
er,
siz-
, ,
* m
fica
dó y
con
cien
cia
han
sid
o ai
:-ord
adas
a t
ravé
s d
e ob
jeco
s ~
ni
veíe
s d
e an
áhsi
s m
uy
diíe
r=:z
:es.
"En
eres
déc
adas
el c
entr
o ce
^
aien
ción
bem
stei
man
o ha
. ic
o cm
nhia
ndo:
¿ei
ien
gtia
je e
n la
ra-
_ m
iiia.
"v l
a co
mu
md
ad c
om
o re
gula
dor
mn
cam
errm
i cLe
la -
^ip^
n
ecci
a.ai
con
ocim
ien
to, l
os
rinm
les
y lo
s m
odos
de.
con
croi
en
la es
cuel
a co
mo
regu
iad
ores
de
ía
tran
smis
ión
cíe
códi
gos
ela
bora
dos,
lle
gand
o, l
ildm
amen
te^a
-las
ré^
idoa
^ co
nsti
tunv
as
dei
dism
urso
ped
agóg
ico
a n
ivel
dei
dst
ema
educ
smoo
al e
n un
a so
cied
ad.
" ..
. Ja
nxo
a e
sta
vari
edad
de.
cem
a£,d
a ce
odza
dón
evol
uao
na-
do d
esd
eel
arac
amie
nco
a„rú
vd m
icro
de
la c
ocst
dmdÓ
Q y
ms-
inbu
cióa
^ioc
iai
de c
onte
mac
s v
códi
gos
sim
ból
icos
det
erm
ina
dos,
a s
u da
cim
ien
co a
niv
d nr
acro
, .
En
pala
bras
d
e W
liii
s rv
el3s
co,i9
93,-
^4¿)
ia
corn
trib
ució
a de
B
emsr
ein
a ía
s ce
oría
s d
e la
rep
rodu
cdón
es
la v
usió
n n
o s
mo
de
la
prod
ucc
ión
culn
iral
y d
e ia
rep
rodu
cció
n so
<mal
dom
ir-:í
n-te
s, si
ro^c
ambi
én d
e la
s su
bord
inad
as.
- P
ara
Bem
steL
n (V
elas
co,
I993
L í
a es
cuel
a no
rm
ncio
na a
pro-
blem
iiác
amen
ce, s
ino
au
e es
un
iuga
r pl
ero
de
cGcn
radi
ccio
ces
V de
pro
ceso
s qu
e la
dep
asan
, con
cui
rjra
s y
dife
renc
ias
que
no
form
an p
ane
de s
us,o
bjed
vos
ofic
iale
s.
Enm
arca
rse
en l
a te
oría
be
mst
eini
ana
impl
ica
enre
nder
la
soci
aliz
ació
n co
mo
un p
roce
so d
e tr
ansm
isió
n cu
lmra
l, en
el
que
lo
_ue
se a
pren
den
son
órde
nes
de n
atur
alez
a si
mbó
E-
ca,
que
llev
arán
a la
con
stru
cció
n de
form
as c
oncr
etas
de
orga
ni
zaci
ón d
e la
exp
enen
cia
de c
adi s
ujet
o.
A m
vei
gene
ral,
pode
rnos
dec
ir e
ne e
l obj
envo
de
la t
eorí
a de
los
cód
igos
se
bjas
a en
com
pren
der
ia n
atur
alez
a de
l co
ntro
l si
mbó
üco
y, m
iás
conc
reta
-men
te, e
i pap
el q
ue c
umpl
e la
edu
ca
ción
com
o u
n tr
ansm
isor
y u
n n-
anst
orm
ador
de
este
con
rrol
. Si
guie
nno
la t
erm
iaol
ogia
ber
r^te
inia
na, s
e' tr
ata
de c
onse
guir
co
mpr
ende
r el
dis
posm
vo p
edag
ógic
o v
sus
form
as d
e re
ali
zaci
ón
. - r
.. • -
Los
anál
isis
.Ges
a.m
oiia
GO
s-po
r be
mst
em q
uier
en c
o.m
pren
-de
r có
mo
las
reia
cion
es d
e cl
ase
gene
ran
d.es
igua
ldad
es £
n ia
« di
scnb
uaón
de
pone
r en
tre
ios
gmpc
s so
cial
es,
desi
gual
dade
s qu
e so
n re
aliz
adas
en
ia c
reac
ión,
org
aniz
ació
n, d
istr
ibuc
ión
y re
orod
ucci
ón d
e va
jore
s m
ater
iale
s y
rird
^óEc
os q
ue s
urge
n de
.
ia d
ivis
ión
dei
trab
aio.
?a.
a po
der
mos
mar
est
o, l
iay
que
esrn
- ,
diar
cóm
o la
s re
ahza
cion
es d
e cl
ase
se m
uest
ran
en la
fam
ilia,
la
escu
ela
y el
trab
ajo.
'
Las
inve
stig
acio
nes
bem
stei
man
as l
ian
segu
ido,
en
est
e se
n
ado,
dos
via
s du
eren
tes:
.una
que
Ka
inci
dido
sob
re l
as r
eiam
lo-'
nes
de c
lase
com
rO r
egul
ador
as, d
e ia
est
mct
ura
de c
omun
ica
ción
de
la ia
mii
ia y
, po
r ra
nro,
reg
ulad
oras
de
una
orie
ntac
ión
al c
ódig
o so
cio-
lm^ü
ísnc
o in
icia
l de
ios
niño
s v
niñ'
as;
v ot
ra
nue
ña e
smdi
aao
có.m
.o l
as r
elac
ione
s de
das
e.re
gula
n ia
ins
n-rn
cion
aliz
ació
n y
las
Torm
as d
e tr
anst
nisi
ón d
e ío
s có
dic^
os e
la-
• do
rado
s en
la e
scue
la.
Las
dos
lín
eas
fund
amen
tale
s de
l tr
abaj
o dé
Ber
nste
in s
on l
a m
vesn
gaci
ón d
e do
s ag
-enc
ias
de c
ontr
ol s
oci
al: l
a ra
mill
a y
ia e
scue
la.
La
prim
era
ae e
iias
se c
onoc
e co
mo
tesi
s so
íior
üagi
iíst
ica
o te
sis
de l
os c
ódig
os d
e L
abia
, y
la s
e-
-.
gunc
ia s
e co
noce
cor
no t
esis
de
los
códi
gos
de,t
rans
mis
ión
edu
caci
onal
. -
" Si
g-ai
endo
a M
orái
s (1
985)
. B
erns
tein
uti
liza
tr
es m
veie
s fe
aná
lisis
, "cr
eand
o co
ncep
tos
qu
í le
oer
mit
en t
ran
sfor
mar
un
mve
i en
otr
o.
.A u
n m
vel
m.a
crcm
sdrj
cion
al, c
entr
a el
40
anál
isis
en
io
s'as
pect
os
dist
m.n
vos
de
las
rela
cion
es
' cr
pins
dtuc
iom
ales
y d
e lo
s có
digo
s cu
lmra
les
dom
inan
tes
y-do
min
ador
es. E
n es
te n
ivel
est
udia
los
oríg
enes
y Í2
dis
tnb
n-
ción
de p
riac
ipio
s do
mm
ados
'de
inte
rpre
taci
ón
-^ód
igci
S-,
inic
iado
s y
tnan
ceni
dos
por
la fa
mili
a y
por
la e
scue
la,
exa
min
ando
est
>ecí
iicam
enLe
com
o en
est
as a
genc
ias
son
aaq
m-
ñdos
lo
s_ p
rinc
ipio
s de
cod
dica
ción
qu
e m
olde
an l
a co
n-.
cien
cia.
;,-"
, -~_
•• -
•
_ ')
"'•'
'
- -•
En
otro
niv
el,
el m
ve!
de tr
ansm
isió
n, e
l aut
or c
enu-
aii
ta s
tis
anál
isis
en
los
^pec
ios
dist
mtiv
os d
e la
s ag
enci
as d
e tr
ansz
m-
. sió
n y
de s
us i
ater
rela
cion
es, s
iend
o la
uni
dad
de a
nális
is p
na
' age
nciz
esp
ecíS
ca
(fam
Ji?^
escu
ela^
tra
bajo
) q
ue
se r
elaa
ona
. co
n la
s ot
ras.
Zm
est
e r-
ivel
se
desa
rrol
la e
l aná
lisis
con
cret
o de
la
est
rucm
ra c
e la
s as
enaa
s cm
dale
s de
tran
smis
ión
-la.
iatm
na,
yla
escu
ela-
^ . -
.
—-
: En
el t
erc^
mv
el,
el te
rmal
,-el
aná
lisis
se-
cenc
.-a e
n io
s a
spe
ctos
dis
dnrr
vos
de l
os
pnnd
pios
int
eipr
etad
vos.
cód
igos
y
codi
fica
cion
es a
ira
vés
de lo
s cua
les
se r
eveí
a la
est
ruct
ura
mea
-ta
i. E
ste
nive
L cu
%'a
umda
d de
aná
Lsis
es
un t
exto
Dam
cuia
r. se
ref
.per
e a
form
as e
spec
ífica
s d
e re
laci
ón s
ocia
l en
el
nive
l ne
íta
nsm
isió
n y
se c
enar
a e.n
ia se
lecc
ión
de s
igni
fica
dos
que
acti
va
n la
cod
ific
mcí
ón
iingi
ísci
ca,
rem
arca
ndo
las
regi
as b
ásic
as
suby
acen
tes
en l
a pr
oduc
ción
de
un te
xto.
.
^;
-Así,
par
a e:
^lic
ar c
ómo
se p
rodu
ce ia
tran
smis
ión
cult
nzzl
, co
ncep
to c
entr
al e
n la
teo
ría
bem
stei
nian
a,'h
ay. q
ue e
mpe
rnar
L
acie
ndo
refe
rsüc
ia a
los
con
cept
os c
lave
de
la te
oría
que
sqn
í se
pre
sent
a. L
os
prim
eros
con
cept
os s
on lo
s de
pod
er y
con
trol
y
d de
rela
doih
es d
e cl
ase
" Se
gún
la v
isió
n te
ónca
que
se d
etal
la, i
a so
deda
d es
tá d
rvíd
j-da
en
clas
es a
cz.
i2sa
de
la d
ivis
ión
soci
al d
el c
raba
jo.
r ->
l)eL-
emos
rea
narc
ar q
ue e
sta
dim
isió
n en
cla
ses
a la
que
nac
em
os re
fere
ncia
no
repr
esen
ta s
ólo
una
dist
indó
n en
tre
una
cdn-
se-m
edia
-o b
ursr
aesa
y u
na c
iase
obr
e.^
sLno
que
la d
idsi
ón e
s m
ucno
más
sim
ü y
repr
esen
ta e
nten
der
ia s
ocie
dan-
com
o Ti
ma
divi
sión
en
care
eorí
as s
ocia
les
dom
man
tes
y ca
tego
rías
soc
idf^
Q
omin
adas
. L
a zm
sza
de e
sta
desc
dpci
óc n
os p
erm
ite d
isti
n-gi
ur u
n co
ndnm
o ce
cat
egor
ías
labo
rale
s y
tam
bién
nos
pe.
mm
ze
repe
nsar
otr
as s
ímra
cion
es d
e m
aner
a m
uv c
iara
, com
o se
pue
de
ver
ea e
l eje
mpl
o qu
e se
pre
sent
a i
coan
nuac
íóa,
pro
pues
ro
por
ei m
ism
o B
erns
cem
d ,
.:"
Si s
upon
emos
-lin
a ra
miL
a, d
ebe
serp
osib
íe -
sigu
iend
o-Is
i re-
•orí
a-cr
ear
un p
rinc
ipio
que
capa
dce
eí h
echo
de
gene
rar,
coda
s la
s c-
rego
nas.
En
ia f
amih
a, u
na c
aceg
ona
prin
doaí
ser
á el
gé
--n
ero
(hom
bre
v m
ujer
), c
omo
cam
bien
lo s
erán
la
fund
ón (
pa-
dres
e Id
jqs)
, La
eda
d (lo
s ni
ños
de c
inco
año
s de
ben
ser
asiL
.),
lare
ladó
nde
eosd
; (pa
dres
e h
ijos
en r
siac
ión.
..)...
j
Tcxi
o es
ce c
onju
nco
de c
aceg
onas
pue
de s
er e
ncen
dido
co
nio
un
a G
ivis
ióa
soci
al d
el c
raba
jo (
de e
dad,
fun
dón^
.._)
que
esr
á de
finid
a po
r las
rel
acio
nes
denc
ro d
e ca
da c
aceg
oda,
dec
erm
íaa-
.
das
por
ei c
oacr
oí,
y po
r ía
rel
ació
n en
ere
cate
gorí
as,
reia
cióa
qu
e a
[a v
ez e
srd
dete
mpa
da-p
or í
aS;r
elad
ones
de
node
r SI
ías
ca
tego
rías
son
esp
emah
zaaa
s (e
j: pa
dre-
mad
ré.-
nino
-mn¿
^e¿a
d)"
:son
tm
ibié
n m
uy-.d
ifere
nces
y ü
evar
£n,:e
ii es
te e
jem
plo,
s,e
da;
de
s co
n ro
les-
muy
m.a
rcad
os. C
uant
o m
as e
sped
aiiz
adas
sea
m
las
cate
gona
s, m
ás d
ifere
nces
ser
án e
ntre
ella
s.
En e
:.i^'e
mpí
o ap
arec
en d
os c
once
ptos
bás
icos
: pod
er v
conc
roL
Lo
s pd
nqip
ios
de p
oder
y c
oncr
ol s
on -
mad
ucid
cs e
n el
pro
ce
so d
e tr
ansm
isió
n •c
ulru
ral
en p
rind
pios
de
com
umca
clór
: qu
e a
ia v
ez s
e di
smbu
v-en
des
igua
lmen
te e
nere
las
dase
s so
cia
les,
podc
onan
do J
opo
men
do e
scos
gra
nos
ene!
pro
ceso
de
su r
epro
ducc
ión
(Bem
sTei
n, 1
990)
. *
:•
,-Es
en e
l pro
ceso
de
esta
dis
tnbu
dón
deds
7Jal
míe
se cr
ean
prin
-ci
pici
s do
mm
ante
s y
prm
cipi
os d
onun
ados
de
com
unic
adón
- Y
es
tos
p.rm
dpío
s de
com
unic
ació
n de
Snen
íes
gru
oosV
omo
cia
ses
y a
la v
ez u
bica
n ca
da g
rupo
en
rela
dón
al re
sto.
Los
pri
nci
pios
de
com
unic
ació
n ha
cen
dos
cosa
s: p
osid
onan
' alg
uien
•
en u
na d
ase
y po
sici
onan
la p
ropi
a re
iadÓ
G C
OQ
ocra
s ci
ases
(B
emst
dn, I
99C
). ^
. Po
der.y
cpG
trol
se
crad
ucen
en
dos
nuev
os c
once
ocos
rcía
sí-
fica
dón
V en
mar
que.
Hab
lar d
e La
reia
cióa
ene
re c
aceg
onas
nos
per
mic
e ha
blar
deí
cé
rmm
o da
siñc
ació
n. L
a cl
asin
caci
ón h
ace
refe
rend
a a
una
íe-
rarq
dzad
ÓQ
en
cace
goda
s y
a las
rei
acio
nes
enm
e és
tas.
1. 3
í7Jv
nrN
". 3
- P
oder
, íd
ucjíc
ión
y co
r-jí^
r-dj
^ Sn
acío
f-:
dr
d
cr:ir
^7rz
¿-sió
r. --"
r.-rd
. pp.
31-
53. B
ifcilü
fiz. E
i Ro
urs,
15^
-.
- —
Hab
lar d
e la
s re
íado
Ges
en
una
cate
gorí
a Ue
va
s, m
abía
r del
cc
rmia
o en
mar
que.
Ei e
nmar
que
se r
ener
e a
los
inC
Tdd
uos q
ue
" es
tán
podd
onad
os e
n cs
da
una
de la
s ca
tego
rías
yaü
as r
elad
o-•
nes
entr
e^ei
los:
• -'
,• -
vr-••
-•-^v
; •-
' - A
mh
ns
conc
epto
s pu
eden
est
ar f
uert
e o
débd
mem
m m
a.-ca
-do
s-A
sí^.
si l
a cl
asin
cadó
a es
fue
rte
hay
un f
uert
e a:
5¿im
renc
o •
ener
e ca
cego
rías,
y s
i ei e
nmar
que
es h
iert
e ex
isce
tmzn
erce
po-
sido
nam
ienc
o en
cad
a ca
rego
rja.
De"
man
era
inve
rss-
pasa
cua
ndo
das
iEca
ción
y e
nmar
que
sdn
débi
les.
•
: T
odos
esc
os c
once
pcos
cr
.iduc
en i
os. m
ecan
ism
cs
básic
os
que
gene
ran
la r
epro
ducc
ión
cultu
raL
Se
ha p
odid
o ne
tmir
el
conc
epco
de
rela
doae
s de
cla
se, "
com
o aq
uella
s de
sigu
alda
des
en í
as re
iado
nes
de p
oder
y e
n ío
s pr
indp
ios
de
cam
roí e
nere
gr
upos
soc
iale
s, r
ealiz
ados
en
la c
ream
ón, d
istn
onri
rr; r
epro
du
cdón
y le
gidm
ació
n ce
val
ores
.iísi
cos-
ysim
boli
ces
que
tie
nen
su fu
ence
en
la d
ivis
ión
soci
al d
el tr
abaj
o (B
emst
dn,
199C
). Se
ha
vist
o-ía
mbí
én c
omo
las
reia
done
s d
e óz
sñ
gene
ran,
di
stri
buye
m.r
epro
duce
n y
legi
dman
ciie
renc
es i
orm
as d
e co
-m
uidc
adón
. que
a la
vem
tran
smit
en c
ódig
os d
oi-''
-.^-
-es
v do
-¿
min
ados
, que
pos
icio
nar
de m
aner
a di
iere
ncia
i a
ioss
m'e
;os
en
d pr
oces
o de
adq
u.'s
icin
. de
los
cóci
gos-
Est
e pr
oces
o vi
ene
ceze
rxni
nado
por
la c
omun
innd
ón, p
ero
com
o es
ta c
omun
icad
ón s
e da
en
grup
os q
ue e
snán
mst
doui
-do
s se
gún
la d
ivis
ión
soc
^ d
d tr
abaj
o, n
o se
pro
duce
una
rela
dó
n co
m.u
m"c
adva
'pu
ca^,
si e
s cu
e és
ta p
uede
exí
sdn
sino
que
m
duye
una
tri
nsad
sión
de
prin
cmio
s qu
e re
gula
m i
a re
iadó
n en
tre
íos g
rupo
s so
dale
s y
los
draa
y c
onae
nda
en ^
div
isión
so
dai,
en la
s re
laci
ones
ene
cen
dran
en
cada
gru
po y
enc
r ío
s gr
upos
yen
sus
rorm
as cL
e co
nden
ca-
, •
La i
m.p
orta
ncia
de.
ías
reia
done
s co
mum
cadv
as e
n lo
s gr
upo
s so
cial
es ll
eva
a ha
blar
del
dsu
ienc
^ co
ncep
co d
era
zeod
a: d
CC
Kllg
O.
. •
- -
. E
l cód
igo
perm
uce
al s
ujet
o la
rdad
ón c
on s
us ig
mm
es y
coa
su e
ntor
no.
Pero
esta
rel
ació
n no
es
tan
d.m
ple
com
o pu
ede
msc
ece."
, si
no
Gue
cl c
once
pto
de c
ccas
o im
plic
a un
a no
ción
cíe
mm
iudc
a-co
n le
gidm
.a y
una
de
deci
ídm
a- a
l hac
er u
na s
elec
cñcm
de
dgni
-i"
icad
os,
y. p
or c
anco
. in
cDlic
a m
ía je
rarq
uía
-ía
jem
rmda
y l
a
->c>
y^j O ' s *J
•1"^""E S ^ c;
c^-o d g s
^ n ^
- a O 60
-S -a - o o <5
c: o -B -'^ ^
?n - ?
^ g ^ <o b! u ni
•D, o P Lo
•o ü
2
u i> r! bíj
-!
' t í < O (u > C -TU
^ o 5 O
• —1 '•a
<u o p o-o
o a o ^
- a .a
tí o
1 2 § « o
O i -
O
•t-¡ 'O o d , •
i r o g -o
• o O 11
O tu
O
> § (\
OJ - ^ (\ C O u (M
8 ' i - 3 oj ^ tí
o" X U p 4j O .^0 p ul >0 o o <" -tí o -o
g -3 ^
a c!
^ O ^ y tí n
OJ 3
w s s
a
s »
u ^
o
rT Tri
ó
4Í . • tí •
1/1
G QJ
o
: -cí O 3 - r i . b
•-0 tí
o 7^
'O
u C 3
nJ d • O
8' ^
,9 « "ai O u - a
g-S.r^ ü C L . .
^ a 3 >
u SI
"1
•G' ÍI •r^ o o - u tí
O 't í
I-i til M f/1
" L i e o ,
«J ' ^ tí ^'^
tí ^
ÍJ i l ,
Un , j O
O bo
§ § U QJ ^
. i ^ "O o ^
9 ^ «
o
J J:^
3 •a
I o u ¿)
- a i]
- a
QJ
- a •a
tí 4J,
o 4j ai iJ
7-1 K
QJ b O o
Í3
• «o
r e
? ; ^ OH o s i a
ti
' O IJ
-tí HJ
-o •a
co -n
o 1. i-i 1/1 (\
o
QJ QJ
9 ^ R ni O o
- d w ^o o QJ
ÍJ
í í tí tí ^ , 2
o
aj D
.9 J 3 ^ O
tí ! S a . - o
O
QJ a G
o
I Ll
í .9^3
o .
tí'Q
O QJ iíi íii
-d
S = s 3
„ b/J -. 'VI
!•< O
-tí
P - t í &0
fU 10 (U • 'O o
• dj QJ na . ?
S s ^ .
(«í d p '3 rJ - o
^ <^ ó
'•-I
U QJ ^ QJ ('
T - a d a " -3 " 7
8
§ 2
OJ tí
i s "-ñ O d L U di
--a
tí ^ tí
(O ri u ' tí 0 Cl
d n ' QJ a
G 0
•ía u U 0 Í3 QJ
-a y. 0 -
0 -d tí
•0 •J 1-1
' G G u OJ
j j ó, ><IJ
aj 1/1 tí 0-
s ti tí
i/> d o cu o
8 g
' u O
^ s Tí d
Qj
y O
lU o i/] • ~i
QJ-
tí , O
u t>l
-o U
-O o
'1'.; OJ
o C L , tí «J o
QJ - a
bfj p
CL , i-
i-í n
? ^' á ^ bfj tí o -O tM
S -o 1
O -
d u 'a
- § ' ^ ^ tí <j- 8 '>-' tí
• G o ' tí
a o QJ D.
• - i
* O : '5
O
•a
' C
o QJ
o
tí ° cr- O l-, V-, oJ Q.J f. tí J
f"! 2
p <i'
¡5 o
E; tí'
•o bo-íj
-O tí
QJ
^d
'Td o o a
-tí . j -.. -tí
o i>J
o ..S -a O 0) n "J «'I a ./J Td O o
f , ñ í. •o
O 1 ' . .
.X)
d QJ •rl ^. o, ,«1
g .y ^ .0 r l
•U aj —i -a
QJ LO o
tí
I ..3
ó
? 3 "
^ 4
I
Por
deba
jo d
e', e
sta
noci
ón d
e. có
digo
:ii3
arec
eii l
os d
os c
ipos
'•.d
e re
gían
que
seha
nxiu
do (
regl
as d
e re
:ü^c
ión
y re
glas
de'
re-
cono
cim
ient
o). E
itas
reg
las
hace
n qu
e ei
suje
co r
econ
ozca
cad
a • s
ícua
ción
con
ium
tanv
a.có
mo
cal,
reco
nozc
a, e
l ¿o
o de
situ
aci
ón Y
bia
bare
el p
po d
e re
spue
sia
más
ade
cuad
a pa
ra p
oder
en
irea
iark
. Las
pm
nera
s cr
ean
los
med
ios
para
rec
onoc
er l
a es
pect
hcid
ad q
ue c
orúi
gura
un
conr
exro
^ "
ías
segi
iiida
s, la
5 re
-,
glas
de
real
i2ad
ón,'r
egiil
an l
a cr
eaci
ón y
pro
ducc
ión
de r
eb-
cion
es e
spec
ializ
adas
inc
erna
s de
est
e co
is^o
. I
Ejem
plifi
cánd
olo
de m
aner
a m
uy s
enci
lla,
esi
as r
e^as
nos
pe
nnir
en s
aber
que
cua
ndo
vam
os a
i méí
fico
deb
e-os
bbi
arle
de
- nue
stra
s do
lenc
ias-
y n
o so
bre
el d
err^
o qu
e na
ce,
y qu
e cu
ando
en
un e
xam
eQ s
e no
s pr
egun
ra s
obre
las
cua
lidad
es d
eí
•pan
, no
deb
emos
•Gec
ir-p
uanc
oino
igys
ra-j
^sín
p cü
c^^^
'QiIs
Lríf^
m
os u
n dp
o de
resp
uesr
a m
as e
labo
rada
y i
zare
mos
."cf
-ere
ncia
a
dece
nriin
ados
aspe
cLO
s rá
emeo
s de
í pro
duxz
rod^
^^
» •;
i E
a re
sum
en, l
aidi
yísíÓ
Q s
ocia
l de
crab
^'o
ares
uDon
e ía
exi
s-ce
ncía
¿e
cace
gona
s so
cial
es q
ue e
stán
mis
o m
enos
aisl
adas
(c
lasi
fica
aón)
. Den
cro
de e
scás
cac
egor
ías
se e
stab
lece
n co
mu
nica
cion
es (
prin
cipi
os d
e co
mum
caci
ón),
cnyo
con
irci
es
ase-
giira
do -
cjan
ciíi
cado
a c
ravé
s de
l pri
ncip
io d
e en
niar
cue.
Es
tos
priü
dpío
s re
gula
n ía
s reg
las
de''r
c:aü
zac:
ón^
esce
c-j:,
el
mod
o de
bce
r pu
blic
as la
s re
laci
ones
de
com
unic
adón
(en
y
entre
ías
cace
goría
s), c
onst
iray
endo
, por
cnza
EO, u
na s
inta
xis d
e re
laci
ones
. La
dis
tríb
ucón
dei
pod
er v
los p
rínci
pEcs
- de
con-
rol c
radu
-ci
dos
en lo
s pr
inci
pios
de
clas
ifica
ción
y e
om-a
raue
, re
^jia
n ía
or
ga.m
zaaó
n, í
a in
tera
ccio
nes
y el
con
ce^z
o co
mun
zcad
yo d
e cu
alqu
ier
agen
cia (
cié
prod
ucci
óa o
rep
roct
rirx
ión,
de
recu
nos
físic
os o
dis
cuni
vos)
. A
cra
vés
d¿ e
sce
proc
eso,
eí
suie
ro a
dqu
iere
ios p
rind
pios
de
clas
iíica
dón
y em
m=r
q^je
, que
son
ince
-no
nzad
os y
dec
enni
aan
su p
osíc
iona
mJe
núo
en la
pir
ámid
e je
rá
rqui
ca s
ocia
l qu
e re
pres
enca
eí
ceiT
O p
rodu
cido
>:í
r ca
da
indi
vidu
o. D
e es
ta m
aner
a, s
on in
ceno
riza
dos
y re
prod
ucid
os
ios p
plnc
pios
doc
nina
dos
de ia
soci
edad
, y s
e ad
quie
re d
cica
-m
enee
el c
ódig
o.
Para
con
uhua
r co
a ía
e:c
pl:c
ació
a de
l cc
-HZc
epco
de
códi
go,
cbve
ec
!a c
eoría
ber
snce
inia
na. d
ebem
os e
sipl
ica-
¿1 c
cnce
p-o
4ó
h
7.
de o
iient
adÓ
Q"a
í si
gnif
icad
o, q
ue s
e ba
sa e
a lo
s do
s ri
pos
de
códi
go q
ce se
pue
den
dist
ingu
id e
l cód
igo
elab
orad
o y
el c
ódi
go r
^sm
ng^O
-'
Es
dec¿
; pod
emos
hab
lar d
e do
s dp
os d
ifer
ente
s de
ori
enta
-d
oae
s al
r^ni
ncad
o. E
l cód
igo
eiaí
xíra
do m
ande
xie
una
reia
ci
óa
refe
rida
] un
iver
salis
ta,
inde
pend
íent
e de
i co
ntex
TO e
n qu
e se
prc
cuce
, m
ienc
ras
que
el c
ódig
o rc
stdn
gido
man
aene
re
ladó
n pa
rtic
ular
ista
, loc
al^
dqje
ndíc
nt^.
L
^adc
dsic
ión
y us
o de
uno
d. o
cro
cipo
de
oden
tado
nes
al
códi
go v
ie^e
det
erm
inad
o po
r lo
saos
med
ios
educ
anvo
s pa
ñ-dp
ales
: la
üm
üia,
en
prim
er lu
gar;,
y la
esc
aeía
. en
segu
ndo,
fr
^rem
ci p
dmer
o re
fere
ncia
f L
a ra
miii
a. C
ocno
ya
es sa
bi-
il do
, í:ab
forre
as d
e so
daH
zaci
óa d
e ia
Fan
dEa
íon
[as
más
im
p ';-
•' "
:2^c
e¿- y
s em
e in
cide
n en
el n
iño
esde
cdac
es
uy.p
dm'e
ras
y_
de G
aber
a¿nu
y pr
ohin
da. E
s en
el c
oacs
^ pm
najn
o de
.sod
a-:
Kza
ción
hrd
iiar
que
el
niño
ap
rend
e lo
s pr
imer
os d
pos
de
oden
nado
c-es
ai s
igni
ficad
o-En
. cu
anto
a ia
esc
uela
, la
esc
oian
zadó
n cb
ügaz
ona
de c
oda
la p
obla
dJn
[nia
ndl
proV
oca
un p
roce
so c
e so
clal
izac
.ón
se-
:ruac
L=zi
a cc
n la
con
sigu
ient
e re
conc
errú
aüza
cóa^
ya
que'e
s ne
-.
' ces
arío
rec
crna
r que
la e
scue
la c
rans
mic
e un
a on
enta
dón
al c
ó-'d
igo
¿abo
-:-id
a,
prop
orci
onad
a po
r el
dis
curs
o pe
dagó
gico
so
claí
men
te.
Com
o di
ce D
ahlb
erg
{Tam
ps
d'td
u-cz
dó,
el íi
iño
adqu
iere
un
dece
rmic
rauo
pos
idon
anne
nco
en S
LI ca
sare
n el
am
bien
te d
e co
Qte
xtua
lizad
ón p
rim
ana.
Este
po
sict
onat
dent
o es
tá b
asad
o en
un
códi
go e
spec
íhco
y e
n un
a m
aner
a es
^dal
de
oríe
ncar
se p
or l
a dd
a, y
a qu
e el
cód
igo
m-
üuye
: sn
lo c
ue e
l niñ
o en
aend
e co
mo
re!e
v:in
te y
sign
inca
nvo
¿é
ajzi
Bíe
ne q
ue le
ród
ea^
Tod
o el
lo,
inrt
ye e
n la
ror
ma
que
nene
¿
niño
de
com
unic
arse
con
íos
ocm
s ni
ños
y co
n ío
s ad
ulto
s.'
. ' •
:
= C
ci^d
í cL
niñ
o se
eni
rear
.i co
n ía
soda
üzad
ón p
úblic
a, a
i-ru
nas
pañi
; de
l có
digo
apr
endi
do s
e ro
mp
^ y
se p
rodu
ce
una
¿esc
once
xrda
iizac
ión
que
se
reco
atex
Tual
iza
posc
er;O
r-m
eace
-E
n es
ta re
coQ
ce.'c
tual
izad
ón, q
ue rl
emor
e se
da
ea a
lgún
u^o
de
ins
trru
dón
íorm
ai,
no s
e pu
ede
cocd
n-aa
r co
r^ c
odo
aqui
Uo
con
ia q
ue =
: aiñ
o es
taba
r'a
rniK
anza
co, s
dc q
ue se
sel
ecci
onan
47
• dei
erm
inad
ai e
xper
ienc
ias,
que
adq
uiri
rán
un s
igni
fica
do n
ue
vo a
la l
uz d
e la
rec
on:e
xn:a
lizac
ión,
ya
que
se a
poya
n en
un
sist
ema
más
abs
tract
o y
gene
ral.
Ade
más
, lo
s pr
inci
Dio
s de
re-
coni
extu
aliz
aciÓ
D r
egul
an Í
o qu
e es
un
cono
cim
ient
o re
leva
nie.
de
term
inan
do e
l cóm
o y
elqu
é de
-l pr
oces
o. D
e es
ta fo
rma,
los
sign
ific
ados
que
se
orig
inan
se d
ifer
enci
an
cons
ider
able
men
te
de lo
s qu
e pe
rtene
cen
ai le
ngua
je f
amili
ar.
Aqu
í es
nec
esa.
na ii
acer
una
obs
erva
ción
. C
omo
ya s
e ha
ex
plic
ado,
las
one
niaa
ones
al
códi
go d
epen
den
de la
di\
dsió
n so
cial
del
u-a
bajo
, est
o im
plic
a qu
e la
s fa
n^iü
ias
usar
án d
e m
ane
ra p
redo
min
ante
dJe
reni
es o
rien
taci
ones
seg
ún l
a cl
ase
soci
zi a
la
Gue
'per
tene
zcan
y, p
or l
anio
, su
s hi
jos
se v
erán
, de
man
era
mis
o m
enos
int
ensa
som
eado
s a
este
pro
ceso
de
reco
nter
nia-
iizac
ióa
que
ejer
ce la
esc
uela
. La
teo
ría
bem
stei
man
i pos
mla
coj
e ja
i::o
lac
lase
soc
^^T
+e-
dia
com
o la
cia
se s
oda!
oor
era
pose
en a
mbo
s tip
os d
e or
ienr
a-ci
-jnes
ai c
ódig
o, p
ero
cana
cla
se u
sa d
e m
aner
a es
Don
tinea
^
habi
mai
un
¿po
de e
llas.-
La
cias
e m
edia
uti
hzar
á de
man
era
pred
omin
ante
el c
ódig
o el
abor
ado,
mue
ntra
s qu
e la
cla
se o
bre
ra u
iÜiz
a!-á
más
el c
ódig
o re
sinn
giQ
O. P
or t
anto
, cu
ando
el n
iño
ent
re e
n co
ntac
to c
on ia
esc
uela
, ent
rará
en
cont
acto
con
un
med
io q
ue l
e se
rá m
ás o
men
os "
fam
üiar
",
en e
í se
nddo
que
po
drá
.not
ar u
n ci
erto
cam
bio
en e
l us
o de
l tip
o de
cód
igo.
Se
gún
el g
rupo
sod
ai q
ue r
enga
com
o gr
upo
de r
efer
enda
de
berá
, hac
er,
o no
, !un
esf
aerx
o-m
a^vo
r de
re
conc
exru
aliz
adón
. C
omo
dice
Dah
Jber
g (7
=77^
5 d^
Educ
adóy
' 19
89);'
ade
más
del
am
bien
te d
e cl
ase
med
ia,
que
sé p
arec
e al
de
la s
odaü
zadó
n pú
blic
a en
cua
nto
a k tr
ajis
mis
ión-
de i
nfor
mac
ión
rele
van*
e,'su
' di
scur
so r
egul
ador
-es
dec
m l
a m
aner
a de
cre
ar o
rden
con
la
ayud
a de
dife
rent
es n
onna
s, v
alor
es y
pos
icio
nam
ient
os-
se
corr
espo
nde
con
ios p
rind
pios
de
reco
ntex
ruah
zaci
ón d
e la
so-
ciah
zaci
ón p
úblic
a.
" •'-
Est
o da
una
DO
Sib-
e ca
usa
que
se a
ñadi
rá a
J co
njun
to d
e ex
pl
icac
ione
s qu
e pe
rmite
n pt
ixs^
i en
el e
leva
do n
úmer
o de
" pro
bl
emas
que
rad
ican
en
la e
scue
la. S
egu.
-am
ente
no
es la
ün:
ca_
v qu
izis
ta.
mpo
co n
o es
la m
ás im
po.rt
anre
- pe
ro s
i que
deb
e se
r un
ele
men
to m
ás e
n ia
rei
íexi
ón s
obre
el
com
plej
o pr
oble
ma
dei
frac
aso
esco
lar.'
•
. •
• •
48
••
• •
'
En
cuan
to a
las
críñ
cas
hech
as h
acia
esc
a ce
orf-a
, der
iacar
q^
-: (A
rkin
sori
, i9
S5)
las
pdnc
ipzl
es s
e ba
san
en i
nter
pret
adon
es
parc
iale
s de
su te
oría
, in
cerp
reca
done
s he
chas
sob
re ío
do d
e la
.
parc
e so
cio-
lLng
üist
ica,
cos
s qu
e ha
lle
vado
' a m
ás d
e un
críd
co
a co
nsid
erar
Ber
nste
in c
omo
un r
epre
sent
ante
de
la te
oría
del
dé
fici
i kn
gÜLS
iico.
Des
caca
mos
com
o cr
ídca
más
impo
rtanL
e en
. : e
sta
línea
la fo
rmul
ada
por L
abov
. El
aut
or h
a co
ntes
tado
esta
crít
ica
(Bem
stem
, 199
1). E
n pr
im
er l
ugar
, na
argu
men
tado
que
las
teo
rías
que
ope
ran
coa
un
conc
epto
de
com
pete
ncia
-lin
güís
tica
o co
gmti
va- s
on te
oría
s en
las
que
las
cond
icio
nes
para
la
adqu
isic
ión
de e
stas
com
pe-
, len
cías
req
uier
en u
nas
faci
lidad
es im
nata
s ju
ntam
ente
con
una
s co
mpe
tenc
ias
culr
ural
es. S
igui
endo
est
e ra
zona
mie
nio,
t! au
tor
dice
que
ei c
once
ato
de c
ódig
o no
pre
supo
ne e
stas
com
pete
n-.
cias
, si
no q
ue p
resu
pone
-un
as c
ompe
cend
as -
Íuig
iÜsn
'::as
y co
gnin
vas-
que
se
adqu
iere
n y
com
part
en c
ultu
raL-
cen:
^ E
nlo
do c
aso,
segú
n B
erns
tein
(19
90),
la t
eorí
a de
los
códi
gos a
ñr-
ma
que
hay
una
dL^r
íbuc
íón
desi
gual
de
prin
dpio
s pr
i^iié
gian
-te
s de
com
unic
adón
, ou
e es
tá r
egul
ada
por
tact
ores
de
cias
e so
cial
. j
'pe
ja m
isma
man
era,
el a
utor
tam
bién
ati
rma
que
no se
pue
de
con
rund
u có
digo
con
¿il
iect
o, y
a qu
e el
dia
lect
o es
una
va
ried
ad d
ei le
nrua
ie (
dist
ingu
ida
en b
ase
a ca
ract
erís
ticas
ion
o-ló
gica
s^ s
intic
dcas
, mor
íoló
gica
s y
lexi
cale
s) y
pue
de g
ener
an
com
o cu
alqu
ier l
engu
a, d
ifere
ntes
cód
igos
. T
ambi
én s
e le
ha
crit
icad
o un
a co
ncep
ción
de
los
códi
gos
nmy
rígi
da,
una
noci
ón d
e cl
ase
soci
al p
oco
defir
iida-
y un
a ci
erta
v2.
gueG
ad d
e lo
s co
nceo
cos
bási
cos
de l
a le
ona.
Las
rép
lica
s de
l aut
ora
esta
s cr
ítica
s ha
n si
do b
ásic
amen
te d
os.-
-• P
or
un l
ado,
con
side
rar
que
su t
eorí
a —
de n
atur
alez
a p
kn
-dl
scip
lina
r- n
o ha
sid
o en
tend
ida
por
lect
ores
.esp
ecia
lizad
os
^,'u
no
u ot
i-o dD
O d
e di
scip
lina
cien
tífic
a. Y
'por
otr
o, q
ue se
ha
igzi
-ora
do la
evd
iudó
n de
la
teor
ía,
que
fue
crea
da d
uran
te lo
s a¿
os s
esen
ta, p
tro
eus
actu
alm
ente
aún
est
á sO
med
da a
revi
sio
nes
tant
o po
ma.—
e de
l aut
or c
omo
de s
us s
egui
dore
s.
Otr
as o
pini
ones
crí
ticas
han
est
ado
más
bie
n fu
ndam
enza
-da
s y
cono
cedo
ras
ce ia
obr
a ro
cai b
erns
teim
ana
y ha
n m
cica
-d
c di
fere
nces
Cüe
sQon
es.
" ..
..
p i . <)
• " i i
^ y -g, t - ' u
' í ^ ^ ^ ^
1;; _iV !u " u t') r l OJ VIJ L) fu tí o u
e ?! s -s "§ . > Q 1 o
4 1
-H-<
iiV"¿
r¿X
)íir"c
on"'J
2^^^
^^
bern
síei
nian
as,
desú
acir
e!
crab
ajo
de D
anie
ls (
19S7
) en
e ne
ne c
omo
obje
uvo
la d
escr
ip
ción
de
la o
rgan
izac
ión
soci
al y
las
prí
ciic
as p
edag
ógic
as y
la
. •. _
. _
po
sibl
e re
laci
ón
de e
scos
ni-/
eJes
con
las
adq
uisi
cion
es d
e lo
s ••;
. al
umno
s. P
ara
ello
des
giob
a lo
s ¿i
fere
nies
niv
eles
de
anál
isis
de
un c
encr
o es
cola
r de
-man
era
muy
mm
ucio
sa. A
sí, h
ace
refe
ren-
•; ci
a a
cues
done
s co
mo
la r
elac
ión
con
el e
x-ce
rior,
las
paut
as d
e j
crab
aJQ
en
el a
ula,
la
rela
ción
ent
re e
l equ
ipo
de p
rofe
sore
s, e
cc.
¡ L
os r
esul
tado
s ob
teni
dos
pDr e
sie
auD
Dr
apuñ
ean
que
e¿sc
e un
a '
; úi
mm
a re
laci
ón e
ntre
\¿s
form
as d
e or
gani
zaci
ón e
scol
ar,
la p
rác-
• tic
a ped
agóg
ica
y la
s'rel
acio
nes
con
ios
alum
nos,
de
man
era
que
j en
func
ión
de la
s fo
rmas
¿t
orga
niza
ción
esc
olar
se
pri
man
dis
-;
• • I
cm
cos
cipo
s de
prá
cdca
s pe
dagó
gica
s y
cons
igui
ente
men
te,
las
• | •
re
laci
ones
ene
re a
lum
nos
y en
tre d
ocen
ces
y al
umno
s va
rían
. '•
" "i
Aho
ra n
os r
eíen
rem
os a
ías
escu
elas
ace
lera
das,
un
Lm
oor-
' •;
_ :a
nie
prog
ram
a de
ren
ovac
ión
ozÁz
góéc
^ su
rgid
a en
Est
ados
-J
• U
nido
s ha
ce y
a un
a'dé
ca.d
i. E
stas
esc
ofia
s qu
iere
n se
r un
a ai
-L-
lem
anva
a la
s es
cuel
as'ir
ádcí
nale
s'y
al "a
ko g
radó
-de,
frac
aso
-—
--r
' es
cola
r cu
e pr
esen
tan,
sob
re :
odo
en io
s ba
rrio
s m
arM
^ss
p!>
--
-i'-
diad
os p
or m
inor
fase
cmca
í. j
Esca
exp
enen
cia
eauc
anra
con
siGer
a cu
e no
sc
pued
e ex
plic
ar
; ;
el fr
acas
o es
cola
r co
n el
arg
umen
to d
e la
inca
paci
dad
de l
os e
soi-
* *
.' di
ance
s, po
r la
nro,
im
plic
an a
alu
mno
s, p
adre
s y
doce
ntes
en
el
^ ••
;"
proc
eso
de a
pren
diza
je.
De
man
era
-usa
ndo
méc
odos
pen
sa-
i- do
s pa
ra n
iños
sup
erdo
cado
í-op
ean
por
ia "d
a op
uesc
a a
la c
om-
• • •
• pe
nsac
ión
ya
la r
alen
uzac
íón
cons
igui
ence
(no
hay
una
vía
lenc
a '
• l
. •
para
los
alu
mno
s co
n pr
oble
mas
) par
a co
nseg
uir"
elir
mna
r la
s di
--• f
•
" fe
renc
ias
ener
e al
umno
s a
ioia
rgo.
del p
roce
so d
eesc
oian
zadó
n.-"
'
i" '•
, Doc
ar a
los
prof
esor
es d
e po
den
crea
r er
pect
anvá
spos
inva
s '
! í."
• ••
en lo
s ni
ños
y la
s ni
ñas,
unp
iicar
a p
adre
s'y m
.adr
es e
n el
prb
ce-'
í so
Tcie
lpfe
ñdíz
aje
y en
la v
ida
esco
ux s
on la
s er
es a
ccio
I
I ca
s qu
e se
em
pren
den
eiT'
esia
p-í
cdna
edu
caci
va.
I ;, .
I
. ^,
^os
resu
ltado
s, a
ún e
n fa
se c
e-a|
lora
dón,
soa
muy
esp
eran
-i
j '
zado
res,
tan
to p
or i
o qu
e al
rend
imie
nto
de lo
s al
urñn
o's
se r
e* •
S¿
-e c
omo
a ia
mej
ora
de ia
aut
oest
ima
de s
ecto
res
póce
ñcia
i-';
-.Vi.
1 •
y i
Tod
o lo
dic
ho d
espi
erea
du
das,
mon
va r
enex
ione
s e
ince
-iv
-'
-oga
ntes
.
n pr
imer
lug
ar,
hay
un p
unto
de
impo
•
tal
que
la v
isió
n so
ciol
ógic
a D
erm
ice
crab
:^ar
pr
oi^^
;;'
Sc t
raca
de
la n
eces
idad
de
ado
ptar
ia
pers
pecd
va
ai'í
O--
, en
la
form
ació
n y
refl
exió
n de
íos
doc
ente
s. E
llo s
e de
be
cons
ider
ació
n qu
e un
a pe
rspe
cdva
de
este
dpo
pue
de c
ompl
em
enta
r ia
vis
ión
aue
norm
alm
ente
se
ofre
ce d
el s
istem
a ed
u-ca
tivo,
bas
ado
en a
cerc
amie
ntos
pis
coló
gioc
s y
didá
aico
s bá
si
cam
ente
. • -
:
_ ""
-
" •
Nue
sera
con
side
raci
ón e
s G
ue a
unqu
e eS
o es
fund
amie
ntaL
de
ja d
e la
do e
l com
pone
nte
rela
dona
i del
act
o ed
ucat
ivo,
ía v
i--
sión
del
ent
ram
ado
de r
elac
ione
s so
dale
s qu
e co
nlle
va y
ia p
er
cepc
ión
de l
a co
mpl
ejid
ad d
ei u
rdve
rso
educ
advo
. In
corp
orar
ia o
ersp
ecnv
a so
doló
gica
pue
de p
ropo
raon
ar la
se
nsib
ilida
d ne
cesa
ria
para
com
pren
der
los/
dise
mto
s pa
pele
s qu
e se
ado
ptan
en
el a
cto
educ
aSvo
. -
•• ''
Y m
iás c
oncr
etam
ente
, pu
ede
proo
icia
r una
ref
lexi
ón s
obre
la
pos
ibili
dad-
de c
ambi
ar e
l UPO
de
prác
dca
educ
ativ
a qu
e se
-
lleva
aca
bo e
n la
s es
cuel
as. U
na p
rácd
ca e
daca
dva
fuer
tem
ente
"e
nm.a
rcad
a y
clas
ific
ada,
com
o ya
diji
mos
,"qu
e no
pro
pici
a un
bu
en a
prov
echa
mie
nto
y re
ndim
ienc
o es
cola
r de
*los
^^i
pos
más
des
favo
reci
dos
soci
alm
ente
. Es
nec
esan
o to
mar
en
cons
ider
ació
n la
pos
ibin
dad
dt-p
o,ne
r én
prá
cdca
un
npo
de p
ráct
icas
edu
cadv
as q
ue f
avor
ezca
n el
'
apro
vech
amie
nto
¿sco
iar,
y ta
mbi
én q
ue .m
atic
en la
s di
fere
ncia
s de
l m
ism
o gr
upo
soci
al q
ue c
onfo
rman
los
aínx
nnos
, par
acon
se-
guk
que
esto
s al
umno
s pu
edan
des
arro
llar c
apac
idad
es -d
esde
el
Dun
eo d
e vi
sta
co^m
invo
v a
read
ro-^
más
ale
as s
mel
lo c
onlle
var
una
dism
inuc
ión
de la
exi
genc
ia c
once
pmal
c%
dma.
-•""
-
-'Oer
o pu
nco
que
nos
pare
ce in
cere
sant
eres
alea
r co
mo
reñe
-xi
ón f
inal
es
la p
osib
ilid
ad d
e ha
cer
una
lecc
nra
soci
ológ
ica
dei
sisc
ema
educ
advo
esp
añol
y d
el m
arco
que
'prd
piaa
la
actu
al
\'re
form
a ed
ucau
va.
.-^
i.-;
^.•
-''
crr^
^'^-
v;
^f
í^
^^
este
mom
ento
, y c
on ía
com
part
imem
ació
n qu
e or
re--
f tí
a il
e.ns
e.ña
nza,
se
podí
a ob
serv
ar i
os c
uere
es H
mie
es d
e da
sm-
•'cac
ión'
y en
mar
que
que
conf
orm
aban
-y
conj
orm
an-
nues
ero
síst
emia
edu
caei
vo. D
icho
sist
ema
se c
arac
teri
zaba
por
una
pro
gr
esió
n a
lo l
argo
de
tres
niv
eles
de
ense
ñanz
a -p
nman
a, s
e-ca
ndar
ia y
sup
enor
- Pe
ro e
sta
línea
' pro
gres
iva
rom
gía
su ló
-
gica
en
tnÍ5
cíe
un
moc
nenr
o 7
se c
reab
an d
iver
sas
sioi
acio
nes
aece
sana
s de
com
eaia
r-
_ '
' •
En
pozn
er í
ugar
,. ei
íin
ai d
e [3
. en
seña
nza
prün
aria
mar
caba
ra
mbi
en e
i fin
al d
e la
ei^
pa d
e ro
ana
cen
de m
ucho
s su
jeco
s,
con
una
edad
que
no
se c
orre
spon
día
con
la e
dad
írur
úma
nece
sa
ria i
egaú
nenc
e pa
ra p
oder
acc
eder
ú m
undo
lab
oral
. Si
lo
crea
ba ij
na b
oisa
_de
pers
onas
que
que
daba
n en
un
impa
sse
evo-
ludv
o, a
ía e
sper
a de
í pas
o de
l aem
oo p
ara
pede
r co
ncm
uar.
su
cam
ino
en la
soci
edad
, con
las
cons
igui
cnie
s si
cuac
ione
s de
dis
- .
crim
inac
ión
soci
al q
ue e
llo
podí
a co
olie
van
, ,-
Por
ocro
iado
, ía
ense
ñanz
a se
cuad
ada
se b
asab
a en
la o
fert
a •
de d
os d
pos
de b
achi
ilera
ro d
ifere
ncia
dos,
cue
se.
podr
íaap
ecr-
, ;fe
a:am
enre
bac
er c
ór:^
5p9-
4er
dja^
i^de
r^ci
adón
^iír
rt^T
a^-
•nua
l e in
cele
ccüa
l a
ia q
ue h
emos
hec
ho r
efer
enci
a m
ás d
e-un
a->
vez
en ía
s ?¿
gmas
anc
edor
es.
La
elec
dcnn
e un
o a
ocro
bad
hi.-
ilera
ro c
onlle
vaba
la e
íecd
ón d
ei fu
oiro
kbo
.rai
j so
cial
de
los
bdiv
iduo
s, q
ue e
n un
cas
o se
enc
amin
aban
hac
ia o
fici
os L
iga
dos
más
índm
.am
-eaí
:e c
on e
l ca
mpo
de
d -ic
odnc
cióa
7.
en
el
ocro
con
pro
resi
oaes
rel
acio
nada
s co
n -
conc
rol
sunb
ódco
, us
ando
[a
cerm
uiol
ogía
bem
srei
nian
a.
La a
cmal
rer
orm
a ed
ucad
va. a
ue e
a es
toj
mom
enco
s se
est
á ;
[leva
ndo
a ca
rmin
o pu
ede
cam
biar
íar
imac
ióa
de a
lgua
os d
e [o
s eí
emen
cos
d-^c
^co5
> A
sí,
nues
era
cori
dder
ació
a bá
sica
con
re
spe'C
to ü
cam
bto
en e
l sis
tem
a td
uczá
rc.^
v.^
se e
stá
prom
o-ri
endo
es
que
pued
e m
corp
orar
oed
ecom
ence
alg
unas
de
ías
obje
cion
es e
labo
rada
s an
cenc
rmen
ce.
Pare
ce q
ue e
i re
corr
ido
por
el si
scem
a ed
ucad
vo p
uede
ser
más
acc
-rde
con
ías
nece
si
dade
s de
rqr
mac
ión
de í
os in
divi
duos
y m
emas
no
segr
ega
de
'g'-íí
. ^
^'^^
dpo
s de
e.a
seáa
nza,
sm
o qu
e^in
cenc
a co
.mpt
em.e
ncar
las
y co
mpa
dbui
zari
as.
Hay
- a
In u
n.úl
dmo
punc
o qh
e no
s pa
re-c
e m
ái.L
mpo
ttan
ce:
d ci
po d
e pe
dago
gía
que
se i
nten
u lle
var
a ca
rmin
o en
esc
e xa
rco
de c
ambi
o. P
arec
e qu
e se
qui
ere
pm-i
ciar
el
uso
de p
e-ca
gogi
'as i
nasi
bles
, por
ri<
ar d
cér
min
o "^
tmsc
eini
ano
desc
nm
mce
dorm
ence
. N
uest
ra c
onsi
dera
ción
es
cue
esce
cam
bio
pro-
pues
m e
s m
uy in
cere
sanc
e t
inno
vado
c y
to d
ene
pora
ue c
on-
Leva
r d
mis
mca
ción
y c
rv-i
diza
dón
át lc
< ^o
noci
^enc
os q
ue
. cog
ías
dssc
rñ::
^ co
mo
visi
bks
pued
e pr
opic
iar
una
reia
cióa
ed
ucat
iva
que
favo
rezc
a ua
mdo
r ren
dim
ient
o es
cola
r gen
eral
.. yu
.n í
uped
orap
rove
cham
ient
o m
divi
duaL
D
e co
dos
mod
os, e
í can
uno
no e
s íia
l y
el p
csib
íe é
mco
que
pu
eda
cene
r es
ca r
efor
ma
depe
nde
de m
ucha
s .n
ivel
es y
mo
m
enco
s, e
mpe
zand
o p
or
cóm
o se
¡lev
a a
cabo
ía p
uest
a en
mar
ch
a de
ía-
.mis
ma,
con
tinu
ando
poc
íos
recu
rsos
.eco
nóm
icos
e
Lnf
racs
cruc
rura
les
con
que
ía a
nmín
iscr
adón
doc
e a
íos
cena
ros
• ed
ucat
ivos
, pa
sand
o po
r lo
s di
stin
cos
nive
les
de g
esdc
n y
actu
ació
n co
rres
pond
ienc
es a
ks
acto
res
de ia
rela
ción
esc
olar
. Pa
ra f
mal
cEar
nos
per
mio
-ns
'reto
mar
a í
a id
ea o
.dgm
al.
... E
nmar
cars
e en
un
a ce
oda
soci
oñgí
ca p
e.nr
ute
esm
diar
y r
epen
sa
r ía
esc
uela
^ 7
la r
elaj
ón •
acuc
adva
, de
sde
una
pers
pect
iva
qued
a m
iicda
im
port
anci
a a
las e
stru
ctur
as q
ue: c
onfo
rman
•
cual
quie
r si
st:^
a.
El
sist
ema
esco
lar
está
est
rucm
rado
mu
y fu
rrccG
ienc
e, d
e ju
aner
a qu
e cu
aicu
ier r
elac
ión
aue
se d
a en
eí
mis
mo
está
de^
rmm
ada
por
las e
stru
ccur
as.
Podr
ía p
arec
er q
ue e
i cam
ciu
ae u
n cn
odeí
o^eu
ucac
vo m
adi-
cioh
ai a
un
mod
elo
de e
nseñ
anza
más
dem
ocrí
dco,
abi
erto
^ es
ba
stan
te d
üdci
l de
ccíis
eti^
-ir a
p^eía
r dej
os ¿
srue
rzos
. de
[os
edu-
' ca
dore
s, d
e ío
s pa
dres
y d
e la
s im
dr-e
s, d
e lo
s le
gisl
ador
es, e
re,
de ía
sod
edad
. en
gene
ral.
Ello
no
hada
más
. que
dar
una
cie
rra
razo
a a
las c
eom
ds s
ocio
lógi
cas
mim
do a
nrm
an q
ue ía
escu
ela
es
un l
ugar
de
repr
oduc
ción
soc
aL n
sto
ao m
ega
que
en ía
.esc
uela
ca
mbi
en se
prc
dnce
n re
laci
ones
-mop
osid
óo,
íuch
a y
coac
mdi
c-dÓ
Q,
cal y
com
o af
irm
an í
as t
ecrd
s po
scm
odem
as s
ocio
lógi
cas.
Pa
ra c
oGC
Ítdr;
rem
arca
r qu
e 1=
Lm
porc
ancí
a de
cen
er e
n cu
enca
el
íact
or s
ocio
iógi
co e
n ir
ince
racd
ón d
ocen
ce-a
lum
mo
lleva
a c
onsi
dera
que
la
desig
mld
aden
-lre
cace
goda
s so
cial
es
umen
ce s
olam
-enc
e se
con
dier
a ía
pía
se s
ocia
l, pe
ro e
xis
ten
pera
s*
géne
ro,
ia l
engu
a m
aee.m
a, í
a pr
oced
enci
a-)
se
pued
e cr
abai
ar e
n el
aul
a. E
sta
-xns
ider
ació
a im
puca
una
r-eo
r-ga
niza
dón
de l
a re
laci
ón e
du-c
adva
reo
rgam
zici
óa q
ue d
^be
hace
rse
en p
roíu
ndid
ai y
a qu
e -n
esc
ieía
ao
hace
.más
que
re
prod
ucir
ías
de:d
gual
dade
s qu
e >:
-dan
ec ía
soci
edad
. ^
Rep
ensa
r io
s co
nceo
cos
ce e
spac
io y
de
de.m
po, h
acer
vis
ibl
es la
s je
rarq
Tda
s de
pod
er y
de
:onc
roí q
ue se
eje
rcen
en
h es
-.•
-{..
r-.-^
.n.^
--^
rrrn
iú-í
ca.
reoc
ímiz
ar ¿
I dis
curs
o de
l lui
a. e
tc..