Consumo de risco e nocivo do alcolQue debo saber

A Organización Mundial da Saúde (OMS) establece que o máis saudable é beber canto menos alcol

mellor. Non existe un nivel de consumo seguro de alcol para a saúde.

Hai que considerar que o alcol non afecta sempre a todas as persoas da mesma maneira. O peso e a

talla corporal, a idade, o sexo, a experiencia no consumo, a xenética, o metabolismo individual,

inxerir ou non alimentos mentres se bebe e outros factores sociais, relacionados coa persoa que

consome, pódena facer máis ou menos vulnerable ás lesións e enfermidades relacionadas co

consumo de alcol.

O consumo sempre debe ser "cero" en determinadas circunstancias como: ser menor de idade, estar

embarazada ou en período de lactación, conducir un vehículo de motor , realizar traballos que

requiran coordinación, concentración e atención, se tomas algún medicamento que interactúa con

alcol ou se padeces algunha enfermidade que o alcol pode agravar.

Problemas derivados do alcol

A relación entre o consumo de alcol e as súas consecuencias depende da cantidade consumida e de

como se faga este consumo.

O consumo de alcol pode provocar diversas consecuencias no

noso organismo. Algunhas delas son inmediatas ou apreciables a

primeira ollada, como os ollos vermellos, a aparición de manchas

na pel ou a hinchazón de rostro e corpo. Con todo, outros efectos

do consumo de alcol son a longo prazo e actúan internamente.

Consecuencias a curto prazo

Cando unha persoa empeza a beber, as primeiras sensacións son de relax, autoconfianza, un vólvese

máis sociable e sente máis contento; pero se se continua bebendo, a conduta vaise volvendo máis

negativa, redúcese a capacidade de coordinar e pensar, a memoria e os reflexos retárdanse e

diminúe o control sobre os nosos movementos. Neste momento

seremos máis vulnerables ante situacións de risco (accidentes de

tráfico, pelexas….).

Outro efecto para ter en conta é o da desinhibición da conduta, o

que conleva un maior risco de tomar decisións equivocadas,

maior posibilidade de exercer ou padecer actos violentos, practicar sexo non seguro ou de sufrir

lesións por accidentes de tráfico ou outras causas.

Ademais, manter no tempo un consumo de risco conleva diversas consecuencias a longo prazo.

Consecuencias a longo prazo

Descobre os efectos do alcol en cada órgano do noso corpo cando se realiza un consumo de risco.

Alcol e condución: unha mestura perigosa. “Se bebes, non conduzas"

O binomio alcol/condución é un dos principais factores de

risco para a seguridade viaria, tanto dun mesmo como para

terceiras persoas. Está relacionado cun elevado número de

accidentes de tráfico. Este risco increméntase coa cantidade

de alcol que se consome e a frecuencia con que se inxeren

cantidades de alcol importantes.

É importante que coñezas os riscos aos que che enfrontas e

sometes aos demais cando conduces baixo os efectos do alcol.

Principais síntomas ao volante

O alcol afecta á maioría das condicións psicofísicas necesarias para unha condución segura.

Conducir cun grao de alcoholemia por baixo das taxas legais non sempre quere dicir que esteamos

nas condicións ideais para facelo, posto que os efectos do consumo están en función de diferentes

variables (https://estilosdevidasaludable.sanidad.gob.es/consumo/queSaber/home.htm) podendo así

quedar expostos e expoñer á nosa contorna a riscos innecesarios.

Os efectos do alcol sobre o noso organismo son variados dependendo, especialmente, do nivel de

alcoholemia.

Alteracións no comportamento:

Xera falsa seguridade ao volante (o que leva a asumir máis riscos), diminúe o sentido da

responsabilidade e da prudencia, aumenta as condutas impulsivas e agresivas, cométense

máis infraccións.

Alteracións na percepción e concentración:

Reduce a concentración e a agudeza visual deteriórase, recolléndose menos información da

contorna e de peor calidade; resulta máis difícil atender a dúas fontes de información ao

mesmo tempo e percibir elementos que hai nos bordos da vía. Pode producirse a visión con

efecto túnel, percíbense peor as luces e sinais (especialmente de cor vermella), calcúlanse

peor as distancias e velocidades, aumenta o cegamento, os ollos fatíganse con maior

facilidade e é máis probable que nos distraiamos.

Alteracións na psicomotricidade:

Costa máis coordinar os movementos, pérdense reflexos de anticipación, diminúe o

rendemento muscular e a precisión, altérase o equilibrio e a coordinación motora e

psicomotora.

Alteracións no proceso de toma de decisións:

O consumo de alcol afecta e retarda o proceso da toma de decisións: asimilación da

información e resposta motora.

Niveis de alcoholemia

A alcoholemia representa o volume de alcol que hai no sangue tras un consumo de alcol, e mídese

en gramos de alcol por cada litro de sangue (g/l) ou o seu equivalente en aire expirado. As cifras

obtidas en aire expirado multiplicadas por dous daríanos a taxa en sangue (alcoholemia).

Legalmente, existe unha taxa máxima de alcol coa que está permitido conducir. Pero debemos ter

claro que calquera grao de alcoholemia ao volante é perigoso; o aconsellable é non beber.

Nesta táboa represéntanse os límites legais de alcol en sangue e aire expirado, o seu equivalencia en

unidades de alcol, os efectos que estes consumos producen no noso organismo e o nivel de risco en

que incorremos:

Tipo de condutorNivel de

alcoholemia

Nº deunidades de

alcol*(1 UBE = 10g de alcol)

Efectos na condución*Risco deaccidente

Condutores en xeral

0,50 g/l ensangue

0,25 mg/l enaire espirado

1 - 2 UBEs

Reflexos diminuídos.

Mala apreciación dasdistancias

Sensación errónea develocidade.

Dobre

Condutores noveis (menosde 2 anos de experiencia) e

profesionais

0,30 g/l ensangue

0,15 mg/l enaire espirado

1 UBEs

Dificultades para frear atempo.

Sensación de falsocontrol que pode levar a

imprudencias.

Triplo

* A taxa de alcoholemia en dúas persoas, aínda consumindo a mesma cantidade de alcol, pode ser diferente. Mesmo para unha mesma persoa en dous momentos distintos, por exemplo: un día de maior cansazo ou sen inxerir alimentos.Podes consultar o nivel de alcol das bebidas máis frecuentes e os seus efectos coa ferramenta Cantobebo? (https://encuestas.msssi.gob.es/limesurvey/index.php/481849?lang=es)Tamén podes consultar estas páxinas sobre efectos do alcol na condución:

Recursos didácticos de la DGT: El alcohol y la conducción

(http://xuventude.xunta.es/images/Observatorio_Galego_da_Xuventude/ano_2021/El_Alcoho

l_y_la_conducci%C3%B3n.pdf)

Algúns datos para ter en conta

• Canto máis rápido bébese, máis rápida é a absorción e máis cantidade de alcol chega osangue.

• As bebidas fermentadas (cervexa ou viño) absórbense máis lentamente que as destiladas(ron ou xenebra).

• Acompañar o alcol de bebidas gasosas (refrescos ou tónica) ou bebelo quente acelera osniveis de alcoholemia.

• Os menores de 18 anos e os maiores de 65 son máis sensibles ao consumo de alcol.

• En condutores con pouca experiencia, os efectos do alcol na condución son maiores.

• A eliminación do alcol é máis lenta se se dorme.

• Coa mesma cantidade de alcol, as persoas máis delgadas alcanzan unha taxa maior dealcoholemia que as máis grosas.

• As mulleres alcanzan niveis máis elevadas de alcol en sangue, bebendo o mesmo, que unhome.

• A fatiga, a somnolencia, a ansiedade ou a tensión afectan sobre o grao de alcoholemia.

• O alcol empeza a detectarse no sangue aos 5 minutos de consumilo e alcanza os seusmáximos entre os 30 e 90 minutos seguintes.

Alcol e deporte

Aínda que o deporte identifícase con boa formafísica e vida sa, non sempre a realidade dascontornas deportivas é así. De feito, obsérvase enocasións certa vinculación entre a práctica dodeporte e o consumo de bebidas alcohólicas.

A práctica deportiva é unha actividade complexana que se utilizan e actúan a maioría dos sistemasdo corpo humano (sistema nervioso central,cardiovascular, locomotor, dixestivo….), por iso áhora de practicar un deporte é importante ter enconta que o alcol:

• É unha substancia psicoactiva que retarda o funcionamento do sistema nervioso; afectando áconcentración, coordinación, capacidade de reacción e ás habilidades psicomotorasimprescindibles para realizar unha actividade deportiva de maneira satisfactoria.

• Entorpece a recuperación muscular e incrementa a posibilidade de lesionarse.

• É un potente diurético que pode propiciar a deshidratación e o desequilibrio electrolítico coconsecuente risco de producir cambras, contracturas e distensións musculares, ademais dereducir as túas enerxías.

• Contén moitas calorías, pero estas non se converten na fonte de enerxía que o teu corpopoida utilizar para recuperarse; todo o contrario, son calorías baleiras que se converten engraxa que o teu corpo almacena.

• Inhibe a absorción de proteínas, vitaminas e minerais e a capacidade do noso corpo paraabsorber estes nutrientes dos alimentos.

Se se vai a practicar deporte, recoméndase evitar beber alcol 48 horas antes e inmediatamentedespois de practicalo.

Alcol e violencia xuvenil

Nin todos os bebedores son agresivos nin se van a ver envoltos en actos violentos; con todo, haipersoas que se volven máis agresivas cando consomen alcol. É un feito que o consumo de alcol éun factor de risco tanto de ser vítima dunha agresión como causante da mesma.

A maior parte dos actos violentos relacionados co alcol adóitanse dar de noite e as fins desemana. Aínda que nalgúns casos inícianse pelexas á mantenta por diversión, é moi habitual queun simple tropezón ou unha salpicadura de bebida acaben desencadeando unha pelexa. Oconsumo de alcol fai que podamos malinterpretar xestos e comportamentos doutros, ou podeespertar en nós mesmos actitudes agresivas que, doutro xeito, non teriamos.

As pelexas nas rúas, bares ou discotecas, a intimidación, violencia de bandas ou agresiónssexuais poden ter consecuencias moi graves. Por iso, é importante moderar o consumo de alcol esaber distinguir os efectos que produce nos demais, para non verse involucrado en actosviolentos.

Principais factores a ter en conta:

• O consumo de alcol provoca falta de autocontrol, diminúe a capacidade de avaliar riscos eaumenta a impulsividade e a confianza, polo que algúns bebedores poden ser máis agresivose recorrer á violencia en momentos de confrontación.

• A errónea interpretación de información pode provocar malentendidos con certos xestos oucomportamentos, desencadeando unha discusión ou pelexa.

• A diminución do control físico e a capacidade de recoñecer situacións perigosas podenconverter a un bebedor nun branco fácil para os agresores.

• Ser vítima ou testemuña de actos violentos pode conducir a un consumo irresponsable dealcol para superar a situación.

• O consumo de alcol pode ser un factor de risco de violencia dentro da parella.

• A falta de espazo, ruído, calor ou incomodidade en bares, discotecas ou pubs axudan a quehaxa máis agresións entre bebedores.

Alcol e relacións sexuais non seguras

O consumo de alcol, principalmente en mozos, está directamente relacionado coa práctica derelacións sexuais non seguras. Isto débese a que o alcol desinhibe a conduta, aumenta aimpulsividade, provoca perda de autocontrol e diminúe a capacidade para avaliar riscos e tomardecisións.

É ese estado de vulnerabilidade os factores de risco aumentan, volvéndonos máis propensos amanter relacións sexuais non seguras ou sen tomar as medidas de precaución adecuadas.

Esta conduta exponnos a un posibleembarazo non desexado ou aocontaxio de enfermidades detransmisión sexual:

• Clamidia.

• Sífilis.

• Gonorrea.

• Herpes xenital.

• VIH/SIDA.

• VPH ou papiloma humano.

Alcol e vida social ou de parella

Cada vez escóitase máis o termo “bebedor pasivo”, estetermo refírese a aquelas persoas que sofren asconsecuencias do consumo nocivo de alcol doutros.

Hai persoas que consomen alcol para desinhibirse, ser máisdivertido e sociable. En realidade, o alcol deprime ofuncionamento do cerebro e libera os instintos máisprimarios. Isto pode facer que nos “convertamos” en persoas que non nos gustaría ser e fagamos

ou digamos cousas que causen problemas nas nosas relacións de parella, familiares ou deamizade.

Tamén hai algunhas parellas que poden asociar o consumo de alcol a momentos íntimos máis pracenteiros, cando é moi probable que ese comportamento desemboque en problemas sexuais e de fertilidade (https://estilosdevidasaludable.sanidad.gob.es/consumo/falsosMitos/afrodisiaco/home.htm).

O alcol faiche discutir?

Se cando bebemos volvémonos máis agresivos e perdemos o autocontrol, é lóxico que podamosiniciar ou ter discusións que non buscabamos.

En ocasións, os motivos da discusión son problemas ocultosque non se habían resolvido previamente e que “saltan”como efecto do alcol. Noutras, un simple comentariodesafortunado ou malinterpretar as intencións do outro,poden levarnos facilmente a un estado de ira que nos custaráabandonar mentres sigamos baixo os seus efectos.

Controlar a cantidade de alcol que consumimos axudaranos a evitar situacións desagradables oudiscusións coa xente que nos rodea. Estes son algúns consellos para ter en conta:

• Non fai falta beber para divertirse: os plans cos nosos amigos ou parella non teñen por queincluír alcol.

• Respectar os máximos de consumo establecidos: se controlamos o consumo de alcol, serámoito máis fácil non meterse en problemas.

• Cando bebas, procura acompañalo de comida, xa que comer axuda a que a absorción dealcol sexa máis lenta.

• Falar das preocupacións cando esteamos sobrios: debemos tratar de solucionar os temas quenos preocupan ou molestan en momentos tranquilos, e non facelo cando bebemosdemasiado. No caso de que bebésemos, o ideal sería deixalo para cando se nos pasaron oefectos do alcol.

• Alternar bebidas alcohólicas con bebidas non alcohólicas: isto axudaranos a manter ocontrol do que bebemos e por tanto, das consecuencias que poida provocar en nós.

Alcol e traballo

O consumo de risco e nocivo de alcol, tantode maneira puntual como continuada, porpersoas laboralmente activas, pode terconsecuencias negativas para a saúde,benestar e seguridade no ámbito laboral.

Isto non afecta só ao propio traballador(accidentes nos desprazamentos, lesións,comportamentos agresivos, absentismo eoutros danos) senón tamén ás persoas quetraballan con el (provocar accidentes,conflitos ou mal ambiente laboral). Taménhai que ter en conta a diminución do rendemento laboral que o consumo de alcol pode ter comoconsecuencia.

Requiren especial atención os profesionais querealizan actividades nas que está comprometida aseguridade das persoas: condutores, pilotos,persoas que manexan maquinaria perigosa,persoal sanitario, controladores aéreos, etc; ondea recomendación debe ser o non consumo.

Nas seguintes ligazóns poderás atoparinformación moi útil sobre este tema:

• http://xuventude.xunta.es/images/Observatorio_Galego_da_Xuventude/ano_2021/Manual_para_la_prevenci%C3%B3n_del_alcoholismo_en_el_entorno_laboral.pdf

• http://xuventude.xunta.es/images/Observatorio_Galego_da_Xuventude/ano_2021/El_alcohol_y_otras_drogas_en_el_%C3%A1mbito_laboral.pdf

• http://xuventude.xunta.es/images/Observatorio_Galego_da_Xuventude/ano_2021/Prevenci%C3%B3n_del_Consumo_de_Alcohol_en_el_lugar_de_trabajo.pdf

Alcol e Embarazo

Un estilo de vida saudable é fundamental para manternos sans e activos ao longo de todo o ciclovital. Isto é especialmente relevante en determinadas etapas da vida, como é o caso do embarazo e alactación, debido a que van xogar un papel fundamental no normal desenvolvemento do feto, encalquera das etapas da xestación e na saúde e benestar do neno e da nai.

En relación aos danos relacionados co consumo de alcol durante o embarazo, a evidencia científicaé contundente. O alcol é un axente teratogénico, é dicir, unha substancia que interfere no

desenvolvemento do feto, xa que atravesa con gran rapidez a placenta deixándoo exposto e senprotección para os efectos adversos do alcol.

O consumo de alcol durante o embarazo é unha das primeirascausas coñecidas e prevenibles de malformacións conxénitas.Na actualidade non hai un consenso a nivel científico sobre onivel de risco ou o limiar por baixo do cal o alcol non éteratogénico, con todo, si hai unanimidade en canto ásrecomendacións: durante o embarazo non se debería consumiralcol.

A gravidade dos danos causados polo alcol sobre o feto vaiestar en función dunha serie de variables como son a cantidade,frecuencia con que se consome e fase do embarazo na que seproduza; unido a outros factores de risco como factoresxenéticos, o estado nutricional, a saúde física e mental daembarazada, o consumo de determinadas substancias, acontorna socioeconómica, etc.

Hai que ter presente que durante toda a xestación non hai un período de tempo nin unha cantidadede consumo que se poida considerar segura, e que todo tipo de bebidas que conteñan alcol sonprexudiciais. Por iso, se se está embarazada ou en proceso de estalo, debe evitarse beber alcol.

Os danos potenciais ocasionados polo alcol sobre o desenvolvemento do feto poden ser variados,desde abortos ou baixo peso ao nacer ata unha ampla gama de discapacidades coñecidas comoEspectro Alcohólico Fetal, de difícil diagnóstico e que perdurarán toda a vida, con repercusións anivel físico, do comportamento e intelectuais.

A manifestación máis extrema deste espectro é a Síndrome Alcohólica Fetal

Algunhas das características desta síndrome son:

Anormalidades faciais.

Cabeza pequena; baixa estatura e peso corporal.

Problemas de coordinación.

Hiperactividade.

Dificultades de atención, para falar e expresarse.

Pouca memoria, dificultades para razoar ecomprender.

Baixo cociente intelectual.

Problemas coa vista e o oído.

Problemas de corazón, riles e ósos.

Estes defectos, que o neno padecerá para sempre e que van ter un gran impacto tanto sobre el comosobre a súa contorna familiar e social, son totalmente prevenibles se non se consome alcol durante oembarazo.

Podes atopar máis información sobre o tema na seguinte ligazón:

http://xuventude.xunta.es/images/Observatorio_Galego_da_Xuventude/ano_2021/El_Alcohol_durante_el_EMBARAZO.pdf

Alcol e lactación materna

Todo o alcol consumido pola lactante é transferido ao leitematerno e, desta maneira, consumido polo neno, podendo alterar oseu soño e o seu desenvolvemento motor e interferir na súaaprendizaxe temperá.

Existe un falso mito sobre que o consumo dalgunhas bebidasalcohólicas favorece a produción de leite, axudando así á boaalimentación do bebé. Esta crenza non ten ningún fundamentocientífico, moi ao contrario, estudos recentes demostran que osnenos inxeren menos leite nas horas seguintes ao consumo dealcol pola nai, en parte debido á menor produción de leitematerno.

Por tanto, a recomendación é que durante a lactación non sedeberían consumir bebidas con contido alcohólico e, se seconsomen, non se dará de mamar ata que o alcol fose eliminado do corpo da muller en período delactación.

Que debo saber se son pai ou naidun adolescente

As referencias familiares e externas(colexio, amigos, películas…) sonfundamentais na actitude e opinión danovas fronte ao alcol.

Os menores de 18 anos non deberíanconsumir alcol xa que o seu organismo epersonalidade non están totalmentedesenvolvidos. O alcol é un tóxico que tenconsecuencias máis graves nos menores deidade. Ademais, o seu consumo pode ser a porta de entrada ao consumo doutras drogas. Canto antessexan conscientes das consecuencias deste consumo e coñezan as pautas para realizar un consumode baixo risco, será moito mellor.

Como pais, podemos axudar a diminuír os factores de risco co noso exemplo, falando abertamentesobre o tema e prestando atención aos hábitos dos nosos fillos e a súa relación co alcol.

http://xuventude.xunta.es/images/Observatorio_Galego_da_Xuventude/ano_2021/No_siempre_son_los_hijos_de_los_dem%C3%A1s_quienes_se_emborrachan_los_fines_de_semana.pdf

Fala con eles

O consumo de alcol non pode ser un tema tabú en casa. Como pais, temos máis influencia da quecremos sobre as opinións e comportamentos dos nosos fillos.

Como tratar o tema

Falar sobre o alcol non consiste en prohibir ou rifar, significa ser honestos e informar sobre asconsecuencias e efectos deste.

Durante a infancia, apréndese a identificar o alcol co mundo adulto, ben polo exemplo dos pais enais, ou ben pola influencia doutros modelos sociais a través do cinema, a televisión, etc. Aadolescencia é unha etapa crítica para o inicio do consumo de substancias adictivas. Son substanciasque poden marcar o acceso ao mundo adulto. A imitación e o desexo de ser como os demais teñenun peso moi importante no inicio do consumo de alcol.

A construción do hábito de consumo de alcol, que na maioría dos casos comeza por inercia, senunha reflexión previa, dentro dunha contorna que o favorece, verase potenciada na medida que oadolescente aprenda que o alcol lle serve, polo menos a curto prazo, para evitar situacións negativas(por exemplo vencer a timidez ou acougar os nervios), ou para obter ou intensificar sensaciónspositivas (pasalo ben, desinhibirse, sentirse a gusto co seu grupo, ter sensación de euforia, etc.). Senon se desenvolven outras capacidades alternativas para conseguir eses resultados que se esperan doalcol, o seu consumo verase favorecido.

Canto máis saiban sobre o tema, máis confiados estarán e máis fácil será para eles dicir “non” ante apresión do grupo.

Datos importantes que deben saber

É moi difícil influír sobre o consumo de alcol dos nosos fillos falándolles só das consecuencias quelles pode producir a longo prazo. Con todo, transmitirlles os problemas que lles pode producir a

curto prazo pode ser máis eficaz para concienciarlles dos riscos que asumen. Entre as consecuenciasdo alcol a curto prazo atópanse:

• Aumenta a súa vulnerabilidade: afecta o seu xuízo, co que é posible que asuman máisriscos como meterse en pelexas, ir en coche con persoas que bebesen ou volver a casacamiñando borrachos sós.

• Afecta o seu aspecto físico: consecuencias na pel e o corpo, a raíz pola deshidratación e ascalorías extras inxeridas.

• Hai máis posibilidades de ter relacións sexuais de risco: falta de precaucións, relaciónsnon consentidas.

• Reacción inmediata ao alcol: caídas, quedar durmido nun lugar frío, arritmias, comaetílico, vómitos ou absentismo escolar.

• Aspectos mentais: fallos de memoria, diminución do rendemento académico ou problemasde atención.

Dentro dos problemas a longo prazo que se poden producir, están as enfermidades e danos endeterminados órganos, a influencia no desenvolvemento cerebral e na personalidade (non saberdivertirse sen alcol ou deixar de lado os seus intereses e actividades) ou a posibilidade dedesenvolver unha dependencia ao alcol.

Debemos ter en conta que o que identifica e diferencia o consumo de alcol por parte dosadolescentes son os modos e actitudes seguidas nese consumo, na medida en que responden aimpulsos, actitudes e necesidades moi relacionadas coa súa personalidade. Entre elas destaca:

• A grupalidad: os mozos buscan a súa identidade e constrúen a súa personalidade entre osseus iguais. Non hai que esquecer que o grupo é o marco no que se produce un maiorconsumo.

• A simetría a cantidade de alcol consumida por un adolescente parece depender da cantidadeque inxiran os compañeiros.

• A experimentación: o grupo ofrece a suficiente seguridade que, unida á atracción polo riscopropia desa idade, contribúe directamente á intensidade da inxesta.

Como saber se é o momento

O mellor é empezar este diálogo canto antes, aínda que consideremos que aínda non estean en idadede probar o alcol. Canto máis tarde fálese sobre o tema, menos posibilidades teremos de querecorran a nós como fonte de información e consellos; ademais, non sabemos cando empezarán elesou os seus amigos para falar do tema ou a beber. De calquera forma, nunca é demasiado tarde.

É fundamental que non se trate dunha charla dun día, senón dun diálogo aberto e permanente notempo, adecuándoo ás dúbidas e evolución persoal dos nosos fillos.

Estás a lles dar un bo exemplo?

Como en calquera outro aspecto da vida, o nosoexemplo no consumo de alcol prevalecerá sobre asconversacións que podamos ter respecto diso. Osnosos fillos fíxanse no noso comportamento e isoaxúdalles a establecer pautas.

Se nós realizamos un consumo de risco de nadaservirá o consello que podamos darlles. Isto nonquere dicir que lles ocultemos o noso consumosenón que sexamos consecuentes.

Para iso, o primeiro é saber se o noso consumorealmente é de baixo risco (Teño que preocuparme?https://encuestas.msssi.gob.es/limesurvey/index.php/768276?lang=es)

Fonte: Ministerio de Sanidad