catulo, poemas 1-60 nugae -...

20
Marcioclodio Una web sobre los textos de la cultura clásica. Traducciones literales y directas del griego y del latín. Notas al texto y comentarios. Amplia selección de autores y textos. Sitio muy adecuado para estudiantes universitarios. ____________________________________________________________________________________________ Catulo, Poemas 1-60 G. VALERIUS CATULLUS CATULO CARMEN I POEMA 1 [ad Cornelius] [a Cornelio] Quoi dono lepidum novum libellum ¿A quién ofrezco el gracioso nuevo librito arida modo pumice expolitum? con árida pómez recientemente pulido? Corneli, tibi: namque tu solebas Cornelio, a ti: pues tú solías meas esse aliquid putare nugas pensar que mis simplezas eran algo, iam tum, cum ausus es unus Italorum 5 ya entonces, cuando osaste tú, único de los Italos omne aevum tribus explicare cartis, explicar todo el tiempo en tres volúmenes doctis, Iuppiter, et laboriosis. doctos, por Júpiter, y laboriosos. quare habe tibi quidquid hoc libelli, Por lo que guarda para ti cualquier cosa que ello [sea] del librito, qualecumque: quod, ‹o› patrona virgo cualquiera cosa que: lo cual, <oh> protectora virgen, plus uno maneat perenne saeclo. 10 se conserve inalterable más de un siglo. metrum: endecasyllabus metro: endecasílabo falecio CARMEN II POEMA 2 [fletus passeris Lesbiae] [llanto por el pájaro de Lesbia] Passer, deliciae meae puellae, Pájaro, delicias de mi amada, quicum ludere, quem in sinu tenere, con el que juega, al que en el regazo tiene, quoi primum digitum dare adpetenti al que la punta del dedo da al acercarse et acris solet incitare morsus, y sus agudos mordiscos suele incitar, cum desiderio meo nitenti 5 cuando a mi deseo adorable carum nescioquid libet iocari, gusta divertirse de no sé qué cosa grata et solaciolum sui doloris: y aliviito de su propio dolor: credo, tum gravis acquiescat ardor: creo, que entonces mi grave ardor calme: tecum ludere, sicut ipsa, possem ¡que contigo jugar, como ella misma, pueda et tristis animi levare curas! 10 y las tristes preocupaciones de mi ánimo aligerar! metrum: endecasyllabus CARMEN IIa POEMA 2a [fragmentum] [fragmento] ................................................................... …………………………………………………… Tam gratum est mihi quam ferunt puellae Tan grato es para mí como dicen que lo fue pernici aureolum fuisse malum, para la doncela ágil la dorada manzana, quod zonam solvit diu ligatam. la cual su ceñidor desató largo tiempo ligado. metrum: endecasyllabus CARMEN III POEMA 3 [fletus passeris Lesbiae] [llanto por el pájaro de Lesbia] Lugete, o Veneres Cupidinesque ¡Llorad, oh Venus y Cupidos et quantum est hominum venustiorum! y cuanto hay de hombres muy hermosos! passer mortuus est meae puellae, El pájaro de mi amada ha muerto, passer, deliciae meae puellae, el pájaro, delicias de mi amada, quem plus illa oculis suis amabat: 5 al cual ella más que a sus propios ojos quería: nam mellitus erat suamque norat pues meloso era y conocía a ella misma

Upload: others

Post on 30-Nov-2019

5 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: CATULO, POEMAS 1-60 NUGAE - marcioclodio.commarcioclodio.com/wp-content/uploads/2017/03/Catulo_Poemas_1-6… · #4%+1%.1&+1 8qd zhe vreuh orv wh[wrv gh od fxowxud foivlfd 7udgxfflrqhv

Marcioclodio Una web sobre los textos de la cultura clásica. Traducciones literales y directas del griego y del latín. Notas al texto y comentarios. Amplia selección de autores y textos. Sitio muy adecuado para estudiantes universitarios. ____________________________________________________________________________________________ Catulo, Poemas 1-60 G. VALERIUS CATULLUS CATULO CARMEN I POEMA 1 [ad Cornelius] [a Cornelio] Quoi dono lepidum novum libellum ¿A quién ofrezco el gracioso nuevo librito arida modo pumice expolitum? con árida pómez recientemente pulido? Corneli, tibi: namque tu solebas Cornelio, a ti: pues tú solías meas esse aliquid putare nugas pensar que mis simplezas eran algo, iam tum, cum ausus es unus Italorum 5 ya entonces, cuando osaste tú, único de los Italos omne aevum tribus explicare cartis, explicar todo el tiempo en tres volúmenes doctis, Iuppiter, et laboriosis. doctos, por Júpiter, y laboriosos. quare habe tibi quidquid hoc libelli, Por lo que guarda para ti cualquier cosa que ello [sea] del librito, qualecumque: quod, ‹o› patrona virgo cualquiera cosa que: lo cual, <oh> protectora virgen, plus uno maneat perenne saeclo. 10 se conserve inalterable más de un siglo. metrum: endecasyllabus metro: endecasílabo falecio CARMEN II POEMA 2 [fletus passeris Lesbiae] [llanto por el pájaro de Lesbia] Passer, deliciae meae puellae, Pájaro, delicias de mi amada, quicum ludere, quem in sinu tenere, con el que juega, al que en el regazo tiene, quoi primum digitum dare adpetenti al que la punta del dedo da al acercarse et acris solet incitare morsus, y sus agudos mordiscos suele incitar, cum desiderio meo nitenti 5 cuando a mi deseo adorable carum nescioquid libet iocari, gusta divertirse de no sé qué cosa grata et solaciolum sui doloris: y aliviito de su propio dolor: credo, tum gravis acquiescat ardor: creo, que entonces mi grave ardor calme: tecum ludere, sicut ipsa, possem ¡que contigo jugar, como ella misma, pueda et tristis animi levare curas! 10 y las tristes preocupaciones de mi ánimo aligerar! metrum: endecasyllabus CARMEN IIa POEMA 2a [fragmentum] [fragmento] ................................................................... …………………………………………………… Tam gratum est mihi quam ferunt puellae Tan grato es para mí como dicen que lo fue pernici aureolum fuisse malum, para la doncela ágil la dorada manzana, quod zonam solvit diu ligatam. la cual su ceñidor desató largo tiempo ligado. metrum: endecasyllabus CARMEN III POEMA 3 [fletus passeris Lesbiae] [llanto por el pájaro de Lesbia] Lugete, o Veneres Cupidinesque ¡Llorad, oh Venus y Cupidos et quantum est hominum venustiorum! y cuanto hay de hombres muy hermosos! passer mortuus est meae puellae, El pájaro de mi amada ha muerto, passer, deliciae meae puellae, el pájaro, delicias de mi amada, quem plus illa oculis suis amabat: 5 al cual ella más que a sus propios ojos quería: nam mellitus erat suamque norat pues meloso era y conocía a ella misma

Page 2: CATULO, POEMAS 1-60 NUGAE - marcioclodio.commarcioclodio.com/wp-content/uploads/2017/03/Catulo_Poemas_1-6… · #4%+1%.1&+1 8qd zhe vreuh orv wh[wrv gh od fxowxud foivlfd 7udgxfflrqhv

ipsam tam bene quam puella matrem tan bien como una muchacha a su madre nec sese a gremio illius movebat, y del regazo de ella no se movía, sed circumsiliens modo huc modo illuc sino que saltando ora aquí ora allá ad solam dominam usque pipiabat. 10 a su sola dueña continuamente piaba. qui nunc it per iter tenebricosum El cual ahora va por un camino tenebroso illuc, unde negant redire quemquam. hacia allá, de donde niegan volver a nadie. at vobis male sit, malae tenebrae Pero a vosotras mal os vaya, malas tinieblas Orci, quae omnia bella devoratis: del Orco, las cuales todas las cosas bellas devoráis: tam bellum mihi passerem abstulistis. 15 a tan bello pájaro a mí me quitasteis. o factum male! o miselle passer! ¡Oh hecho malo! ¡Oh pobrecillo pájaro! tua nunc opera meae puellae Por tu cuidado ahora llorando flendo turgiduli rubent ocelli. los hinchados ojos de mi amada se enrojecen. metrum: endecasyllabus CARMEN IV POEMA 4 [de phasello.] [sobre la barca] Phasellus ille, quem videtis, hospites, La barca aquella, a la que veis, viajeros, ait fuisse navium celerrimus, dice que ha sido de las naves la más veloz, neque ullius natantis impetum trabis y que el ímpetu de ninguna flotante embarcación nequisse praeterire, sive palmulis no pudo adelantar, ya si con los remos opus foret volare sive linteo. 5 era necesario volar o si con la vela. et hoc negat minacis Adriatici y niega que esto niegen la costa negare litus insulasve Cycladas del amenazador Adriático o las islas Cícladas Rhodumque nobilem horridamque Thraciam y la famosa Rodas y la áspera Propóntida Propontida trucemve Ponticum sinum, Tracia o el tempestuoso golfo Póntico, ubi iste post phasellus antea fuit 10 en donde esa, después barca, antes fue comata silva: nam Cytorio in iugo frondoso bosque: pues en la Citoria cima loquente saepe sibilum edidit coma. con su locuaz follaje a menudo un silbido emitió. Amastri Pontica et Cytore buxifer, Amastris Póntica y Citoro, que produce bojes, tibi haec fuisse et esse cognitissima para tí estas cosas han sido y son conocidísimas, ait phasellus; ultima ex origine 15 afirma la barca; desde su remoto origen tuo stetisse dicit in cacumine, en tu cumbre dice que ha estado, tuo imbuisse palmulas in aequore, que ha embebido en tu agua los remos, et inde tot per impotentia freta y que desde allí por furiosos mares erum tulisse, laeva sive dextera 20 a su dueño ha llevado, ya si a la izquierda o a la derecha vocaret aura, sive utrumque Iuppiter llamase el aura, ya si el propicio Júpiter simul secundus incidisset in pedem; a ambas escotas hubiese soplado; neque ulla vota litoralibus deis y que nulos votos a los litorales dioses sibi esse facta, cum veniret a marei por ella hubo de hacerse, cuando venía desde un mar novissimo hunc ad usque limpidum lacum. remoto hasta este limpido lago. sed haec prius fuere: nunc recondita 25 Pero estas cosas antes fueron: ahora en recondita senet quiete seque dedicat tibi, quietud envejece y se dedica a ti, gemelle Castor et gemelle Castoris. gemelo Cástor y gemelo de Cástor. metrum: trimeter iambeus. metro: trímetro yámbico CARMEN V POEMA 5 [ad Lesbiam} [a Lesbia] Vivamus, mea Lesbia, atque amemus, Vivamos, mi Lesbia, y amemos, rumoresque senum severiorum y los rumores de los viejos más severos omnes unius aestimemus assis. todos en un as estimemos. soles occidere et redire possunt: Los soles morir y volver pueden: nobis, cum semel occidit brevis lux, 5 para nosotros, una vez que ha muerto la breve luz, nox est perpetua una dormienda. una noche perpetua única ha de ser dormida. da mi basia mille, deinde centum, Dame besos mil, después cien, dein mille altera, dein secunda centum, después otros mil, después por segunda vez cien, deinde usque altera mille, deinde centum. después hasta otros mil, después cien. dein, cum milia multa fecerimus, 10 Después, cuando muchos miles hayamos hecho, conturbabimus illa, ne sciamus, conturbaremos estas cosas, para que no sepamos,

Page 3: CATULO, POEMAS 1-60 NUGAE - marcioclodio.commarcioclodio.com/wp-content/uploads/2017/03/Catulo_Poemas_1-6… · #4%+1%.1&+1 8qd zhe vreuh orv wh[wrv gh od fxowxud foivlfd 7udgxfflrqhv

aut nequis malus invidere possit, o para que ningún malvado envidiar pueda, cum tantum sciat esse basiorum. cuando sepa que son tantos besos. metrum: endecasyllabus CARMEN VI POEMA 6 [ad Flavium] [A Flavio] Flavi, delicias tuas Catullo, Flavio, tus delicias a Catulo, nei sint inlepidae atque inelegantes, si no fuesen desagradables e inelegantes, velles dicere nec tacere posses. tú querrías decir y callar no podrías. verum nescioquid febriculosi Pero yo no sé a qué calenturienta scorti diligis: hoc pudet fateri. 5 prostituta tú amas: esto te avergüenza reconocer. nam te non viduas iacere noctes Pues que tú no yaces solitarias noches nequiquam tacitum cubile clamat en vano tu callado cubil lo proclama sertis ac Syrio fragrans olivo, oloroso a guirnaldas y a Sirio aceite, pulvinusque peraeque et hic et ille y la almohada igualmente tanto ésta como aquella attritus, tremulique quassa lecti 10 aplastada, y el agitado crujido y el movimiento argutatio inambulatioque. del trémulo lecho. nam nil ista valet nihil tacere. Pues de nada vale callar esas cosas, de nada. cur? non tam latera ecfututa pandas, ¿Por qué? No muestras tus costados tan debilitados, nei tu quid facias ineptiarum. ni hagas algo inapropiado. quare, quidquid habes boni malique, 15 por lo que, cualquier cosa que tengas de bien y de mal dic nobis: volo te ac tuos amores dínoslo a nosotros: quiero a ti y a tus amores ad caelum lepido vocare versu. hasta el cielo llamarte con mi gracioso verso. metrum: endecasyllabus CARMEN VII POEMA 7 [ad Lesbiam] [a Lesbia] Quaeris, quot mihi basiationes Tú me preguntas, cuántos besos tuyos, tuae, Lesbia, sint satis superque. Lesbia, a mí me bastan y me sobran. quam magnus numerus Libyssae harenae Cuan grande el número de Libia arena lasarpiciferis iacet Cyrenis, se extiende por Cirene, que produce laserpicio, oraclum Iovis inter aestuosi 5 entre el oráculo del ardiente Júpiter et Batti veteris sacrum sepulcrum; y el sagrado sepulcro del viejo Bato; aut quam sidera multa, cum tacet nox, o cuan numerosos astros, cuando calla la noche, furtivos hominum vident amores: los furtivos amores de los hombres ven. tam te basia multa basiare Tan numerosos besos que tú besaras vesano satis et super Catullo est, 10 al loco Catulo le basta y le sobra, quae nec pernumerare curiosi los cuales ni totalizar los curiosos possint nec mala fascinare lingua. podrían ni con su malvada lengua fascinar. metrum: endecasyllabus CARMEN VIII POEMA 8 [ad se ipsum] [a sí mismo] Miser Catulle, desinas ineptire, Mísero Catulo, deja de tontear, et quod vides perisse perditum ducas. y lo que tú ves que has perdido, tú por perdido lo tendrás. fulsere quondam candidi tibi soles, Brillaron una vez radiantes soles para ti, cum ventitabas quo puella ducebat, cuando frecuentabas donde la muchacha te llevaba, amata nobis quantum amabitur nulla. 5 amada por mí cuanto será amada ninguna. ibi illa multa cum iocosa fiebant, Cuando allí aquellos innumerables [actos] jocosos se hacían, quae tu volebas nec puella nolebat, los cuales tú querías y la muchacha también quería, fulsere vere candidi tibi soles. brillaron verdaderamente radiantes soles para ti. nunc iam illa non vult: tu quoque impote‹ns, noli› Ahora aquella ya no quiere: tú, impotente, también no <quieras> nec quae fugit sectare, nec miser vive, 10 Y, la que huye, no persigas, y tú, desgraciado, no vivas, sed obstinata mente perfer, obdura. sino que con obstinada mente soporta, resiste. vale, puella. iam Catullus obdurat Adiós, muchacha, Ya Catulo resiste. nec te requiret nec rogabit invitam: Ni te buscará ni te rogará a ti, contra tu voluntad: at tu dolebis, cum rogaberis nulla. Pero tú sufrirás, cuando no serás rogada en nada.

Page 4: CATULO, POEMAS 1-60 NUGAE - marcioclodio.commarcioclodio.com/wp-content/uploads/2017/03/Catulo_Poemas_1-6… · #4%+1%.1&+1 8qd zhe vreuh orv wh[wrv gh od fxowxud foivlfd 7udgxfflrqhv

scelesta, vae te! quae tibi manet vita? 15 Malvada, ¡ay de ti! ¿Qué vida a ti te aguarda? Quis nunc te adibit? cui videberis bella? ¿Quién ahora a ti se te dirigirá? ¿A quién tú le parecerás bella? quem nunc amabis? cuius esse diceris? ¿A quién ahora amarás? ¿De quién tú diras que eres? quem basiabis? cui labella mordebis? ¿A quién tú besarás? ¿A quién los labiecitos mordisquearás? at tu, Catulle, destinatus obdura. Pero tú, Catulo, decidido, resiste. metrum: choliambus metro: coliambo (trímetro yámbico escazonte o hiponacteo CARMEN IX POEMA 9 [ad Veranium] [a Veranio] Verani, omnibus e meis amicis Veranio, de todos mis amigos antistans mihi milibus trecentis, antepuesto para mí entre trescientos mil, venistine domum ad tuos penates ¿Has venido a tu casa junto a tus penates fratresque unanimos anumque matrem? y a hermanos muy unidos y a tu anciana madre? venisti. o mihi nuntii beati! 5 Has venido. ¡Oh para mí noticias felices! visam te incolumem audiamque Hiberum Te veré a ti incólume y te oiré narrando narrantem loca, facta, nationes, los lugares de los Iberos, sus hechos, sus pueblos, ut mos est tuus, applicansque collum como costumbre tuya es, y arrimándome a tu cuello, iocundum os oculosque suaviabor. tu agradable rostro y tus ojos besaré. o quantum est hominum beatiorum, 10 Oh cuantos hombres felices hay, quid me laetius est beatiusve? ¿alguno hay más contento y más feliz que yo? metrum: endecasyllabus CARMEN X POEMA 10 [ad Varum] [a Varo] Varus me meus ad suos amores Mi querido Varo a mí, ocioso, junto a sus visum duxerat e foro otiosum, amores me había llevado desde el foro, scortillum, ut mihi tum repente visumst, una putita, tal como a mí entonces de repente me pareció, non sane illepidum neque invenustum, realmente no desagradable ni desfavorecida, huc ut venimus, incidere nobis 5 cuando allí llegamos, nos acontecieron a nosotros sermones varii, in quibus, quid esset conversaciones varias, entre las cuales, cómo era iam Bithynia, quo modo se haberet, en este momento Bitinia, de qué modo se estaba, ecquonam mihi profuisset aere. de qué dinero me había beneficiado. respondi, id quod erat, nihil neque ipsis respondí, lo que era, nada ni para los mismos nunc praetoribus esse nec cohorti, 10 pretores había ahora ni para la cohorte, cur quisquam caput unctius referret, porque ninguno la cabeza más perfumada se trajo, praesertim quibus esset irrumator principalmente para los que había un mamón praetor, nec faceret pili cohortem. como pretor, y no estima en un pelo su cohorte. «at certe tamen,» inquiunt «quod illic “Pero ciertamente, sin embargo,” dicen “lo que allí natum dicitur esse, comparasti 15 se dice que se originó, tú te procuraste ad lecticam homines.» ego, ut puellae para la litera hombres.” Yo, para ante la muchacha unum me facerem beatiorem, hacerme el único más afortinado, «non» inquam «mihi tam fuit maligne, yo digo: “no me fue tan mal a mí, ut, provincia quod mala incidisset, que, porque en una provincia mala hubiese caído, non possem octo homines parare rectos.» 20 no pudiera ocho hombres rectos adquirir.” at mi nullus erat nec hic neque illic, Pero para mí ninguno había ni aquí ni allí, fractum qui veteris pedem grabati el cual la rota pata de viejo camastro in collo sibi collocare posset. en el cuello colocarse pudiese. hic illa, ut decuit cinaediorem, Aquí aquella, como convenía a una muy desvergonzada, «quaeso» inquit mihi, «mi Catulle, paulum 25 “te lo ruego” me dice, “mi querido Catulo, un poco istos commoda; nam volo ad Serapim a esos préstamelos; pues yo quiero al Serapis deferri.» «mane» inquii puellae, ser llevada.” “Aguarda” dije a la muchacha, «istud quod modo dixeram me habere, “eso lo que hace un instante yo había dicho que tenía, fugit me ratio: meus sodalis se me pasó el razonamiento: es mi compañero Cinnast Gaius, is sibi paravit. 30 Cinna Gayo, éste se la procuró. verum, utrum illius an mei, quid ad me? Pero, o de aquel y mía, ¿a mí qué? utor tam bene quam mihi pararim. Yo la uso tan felizmente como si para mí me la hubiese procurado.

Page 5: CATULO, POEMAS 1-60 NUGAE - marcioclodio.commarcioclodio.com/wp-content/uploads/2017/03/Catulo_Poemas_1-6… · #4%+1%.1&+1 8qd zhe vreuh orv wh[wrv gh od fxowxud foivlfd 7udgxfflrqhv

sed tu insulsa male et molesta vivis, Pero tú insulsa en gran manera y desagradable vives, per quam non licet esse negligentem.» ante la que no es conveniente ser negligente.” metrum: endecasyllabus CARMEN XI POEMA 11 [ad Aurelium et Furium] [a Aurelio y Furio] Furi et Aureli comites Catulli, Furio y Aurelio, compañeros de Catulo, sive in extremos penetrabit Indos, o bien en los lejanos Indos penetre, litus ut longe resonans Eoa donde la costa resonando a lo lejos por la Oriental tunditur unda, ola es golpeada, sive in Hyrcanos Arabesve molles, 5 o bien en los Hircanos o en los relajados Arabes, oseu Sagas sagittiferosve Parthos, o bien en los los Sagas o en los Partos, armados de flechas, sive quae septemgeminus colorat o bien en las aguas, a las que el Nilo, aequora Nilus, de siete semejantes, colorea, sive trans altas gradietur Alpes, o bien a través de los altos Alpes camine, Caesaris visens monimenta magni, 10 visitando los monumentos del gran César, Gallicum Rhenum horribile aequor ulti- el Gálico Rhin, el temible mar y mosque Britannos, los alejados Britanos, omnia haec, quaecumque feret voluntas todas estas cosas, cualesquiera que presente la voluntad caelitum, temptare simul parati, de los celestes, preparados a tentar juntamente, pauca nuntiate meae puellae 15 anunciad a mi amada unas pocas non bona dicta. no buenas palabras. cum suis vivat valeatque moechis, Que viva y esté bien con sus folladores, quos simul complexa tenet trecentos, a los trescientos, a los que ella, abrazando a la vez, retiene, nullum amans vere, sed identidem omnium a ninguno queriendo en verdad, sino que ella rompiendo repetidamente ilia rumpens; 20 los ijares de todos; nec meum respectet, ut ante, amorem, y que no reconsidere mi amor, como antes, qui illius culpa cecidit velut prati el cual por culpa de aquella sucumbió, como la flor ultimi flos, praetereunte postquam de un prado apartado, después que fue arrastrada tactus aratrost. por el arado que pasaba. metrum: Sapphicus metro: estrofa sáfica menor CARMEN XII POEMA 12 [ad Marrucinum Asinium] [a Marrucino Asinio] Marrucine Asini, manu sinistra Marrucino Asino, de tu mano izquierda non belle uteris: in ioco atque vino no graciosamente te sirves: entre juego y vino tollis lintea neglegentiorum. tú quitas las servilletas de los negligentes. hoc salsum esse putas? fugit te, inepte: ¿Crees que esto es gracioso? Apártate, inepto: quamvis sordida res et invenustast. 5 por más que el acto es sórdido y sin gracia. non credis mihi? crede Pollioni ¿No me crees a mí? Cree a tu hermano fratri, qui tua furta vel talento Polión, el cual tus hurtos hasta por un talento mutari velit: est enim leporum quiere cambiar: pues es un muchacho differtus puer ac facetiarum. lleno de gracias y de chistes. quare aut hendecasyllabos trecentos 10 Por lo que o trescientos endecasílabos exspecta, aut mihi linteum remitte; espera, o a mí la servilleta devuélveme; quod me non movet aestimatione, la cual a mí no me mueve por su estimación, verum est mnemosynum mei sodalis. sino que es un recuerdo de mi colega. nam sudaria Saetaba ex Hibereis En efecto, los pañuelos Setabenses desde las Iberias miserunt mihi muneri Fabullus 15 me los enviaron a mí como regalo Fabulo et Veranius: haec amem necessest y Veranio: que a éstos [los pañuelos] yo los quiera es preciso ut Veraniolum meum et Fabullum. como a mi Veraniolito y a Fabulo. metrum: endecasyllabus CARMEN XIII POEMA 13 [ad Fabullum] [a Fabullo] Cenabis bene, mi Fabulle, apud me Comerás bien, mi querido Fabulo, junto a mí paucis, si tibi di favent, diebus, en unos pocos días, si a ti los dioses te favorecen,

Page 6: CATULO, POEMAS 1-60 NUGAE - marcioclodio.commarcioclodio.com/wp-content/uploads/2017/03/Catulo_Poemas_1-6… · #4%+1%.1&+1 8qd zhe vreuh orv wh[wrv gh od fxowxud foivlfd 7udgxfflrqhv

si tecum attuleris bonam atque magnam si contigo has traído buena y abundante cenam, non sine candida puella comida, no sin una hermosa muchacha et vino et sale et omnibus cachinnis. 5 y vino y sal y todas las carcajadas haec si, inquam, attuleris, venuste noster, si estas cosas, digo, tú has traído, nuestro gracioso [amigo], cenabis bene: nam tui Catulli comerás bien: pues la bolsa de tu Catulo plenus sacculus est aranearum. llena está de telarañas. sed contra accipies meros amores Pero de mi parte recibirás puros cariños seu quid suavius elegantiusvest: 10 o si hay algo más suave o más exquisito: nam unguentum dabo, quod meae puellae pues una esencia te daré, la cual a mi amada donarunt Veneres Cupidinesque, dieron las Venus y los Cupidos, quod tu cum olfacies, deos rogabis, la cual tú cuando huelas, a los dioses rogarás, totum ut te faciant, Fabulle, nasum. que todo nariz te hagan, Fabulo. metrum: endecasyllabus CARMEN XIV POEMA 14 [ad Calvum poetam.] [a Calvo, el poeta] Ni te plus oculis meis amarem, Si a ti más que a mis ojos no te quisiera, iucundissime Calve, munere isto agradabilísimo Calvo, por el regalo ese odissem te odio Vatiniano: yo te hubiese odiado a ti con el odio Vatiniano: nam quid feci ego quidve sum locutus, pues ¿qué he hecho yo o qué he dicho, cur me tot male perderes poetis? 5 para que a mí me importunes con tan malos poetas? isti di mala multa dent clienti, A ese cliente los dioses males muchos le den, qui tantum tibi misit impiorum. el cual a ti tan gran cantidad de cosas impías te ha enviado. quod si, ut suspicor, hoc novum ac repertum Pero si, como sospecho, este nuevo y repentino munus dat tibi Sulla litterator, regalo te lo da a ti Sila , el literato, non est mi male, sed bene ac beate, 10 no es para mí mal, sino bien y felizmente, quod non dispereunt tui labores. el hecho de que no se pierdan tus esfuerzos. di magni, horribilem et sacrum libellum! ¡Dioses venerables, horrible y detestable librito! quem tu scilicet ad tuum Catullum ¡al que tú, evidentemente, a tu Catulo misti, continuo ut die periret, enviaste, para que al punto pereciese en el día Saturnalibus, optimo dierum! 15 mejor de los días, el de las Saturnales! non non hoc tibi, false, sic abibit. No, no esto para ti, falso, así quedará. nam si luxerit ad librariorum Pues, cuando haya amanecido, a los estantes curram scrinia, Caesios, Aquinos, de los libreros correré, los Cesios, los Aquinos, Suffenum, omnia colligam venena. el Sufeno, todos los venenos adquiriré. ac te his suppliciis remunerabor. 20 y a ti con estos suplicios te remuneraré. vos hinc interea valete abite vosotros de aquí entretanto adiós, marchad illuc, unde malum pedem attulistis, allí, de donde malvado pie habéis traído, saecli incommoda, pessimi poetae. desgracias de mi siglo, pésimos poetas. metrum: endecasyllabus CARMEN XV POEMA 15 [ad Aurelium] [a Aurelio] Commendo tibi me ac meos amores, Te confio a mi y a mis amores, a tí, Aureli. veniam peto pudentem, Aurelio. Un favor reservado te pido, ut, si quicquam animo tuo cupisti, que, si algo en el ánimo tuyo deseaste, quod castum expeteres et integellum, lo cual puro esperaras y enterito, conserves puerum mihi pudice, 5 me conserves al muchacho a mí honestamente, non dico a populo —nihil veremur no digo de la gente —en nada tememos istos, qui in platea modo huc modo illuc a esos, los cuales en la plaza ora aquí ora allá in re praetereunt sua occupati—, en cosa suya pasan ocupados—, verum a te metuo tuoque pene sino de tí temo y de tu pene, infesto pueris bonis malisque. 10 hostil para los muchachos buenos y malos. quem tu qua lubet, ut lubet, moveto a ese tú, por donde te plazca, como te plazca, sacúdetelo quantum vis, ubi erit foris paratum: cuanto quieras, cuando esté fuera preparado: hunc unum excipio, ut puto, pudenter. a éste solo exceptúo, según pienso, modestamente. quod si te mala mens furorque vecors Porque si una mala idea y un furor insensato a tí

Page 7: CATULO, POEMAS 1-60 NUGAE - marcioclodio.commarcioclodio.com/wp-content/uploads/2017/03/Catulo_Poemas_1-6… · #4%+1%.1&+1 8qd zhe vreuh orv wh[wrv gh od fxowxud foivlfd 7udgxfflrqhv

in tantam impulerit, sceleste, culpam, 15 a tan gran culpa te hubiese impulsado, perverso, ut nostrum insidiis caput lacessas, que a nuestra cabeza con tus asechanzas irrites, a, tum te miserum malique fati, ay de tí, entonces, miserable y de funesto destino, quem attractis pedibus patente porta al que, arrastrados los pies, abierta la puerta, percurrent raphanique mugilesque! te recorrerán rábanos y mújoles! metrum: endecasyllabus CARMEN XVI POEMA 16 [ad Aurelium et Furium] [a Aurelio y Furio] Pedicabo ego vos et irrumabo, Os encularé yo a vosotros y os embocaré, Aureli pathice et cinaede Furi; Aurelio mamón y tragón Furio; qui me ex versiculis meis putastis, los cuales a mí por mis versículos me considerasteis, quod sunt molliculi, parum pudicum. porque son tiernecitos, poco púdico. nam castum esse decet pium poetam 5 pues casto conviene que sea el piadoso poeta ipsum, versiculos nihil necessest; precisamente, sus versículos en nada es necesario; qui tum denique habent salem ac leporem, los cuales entonces por fin tienen sal y gracia, si sunt molliculi ac parum pudici, si son tiernecitos y poco púdicos, et quod pruriat incitare possunt, y el hecho de que produzca deseo, incitar puedan non dico pueris, sed his pilosis, 10 no digo a los muchachos, sino a estos vellosos, qui duros nequeunt movere lumbos. los cuales sus duros lomos no pueden mover. vos, quod milia multa basiorum ¿Vosotros, porque muchos miles de besos legistis, male me marem putatis? habéis leído, poco hombre me consideráis? pedicabo ego vos et irrumabo. Os encularé yo a vosotros y os embocaré. metrum: endecasyllabus CARMEN XVII POEMA 17 O colonia, quae cupis ponte loedere longo, Oh colonia, la cual deseas en tu puente largo divertirte, et salire paratum habes, sed vereris inepta y a saltar estás dispuesta, pero tú temes los inapropiados crura ponticuli axulis stantis in redivivis, machones del puentecillo que se levanta sobre unos maderos reutilizados, ne supinus eat cavaque in palude recumbat; no sea que inclinado se vaya y en el hondo pantano se recueste; sic tibi bonus ex tua pons libidine fiat, 5 ojalá para ti un buen puente según tu deseo, se haga, in quo vel Salisubsili sacra suscipiantur: en el cual incluso los cultos sagrados del danzante Salio se soporten: munus hoc mihi maximi da, colonia, risus. este regalo para mí de máxima irrisión, colonia, dame. quendam municipem meum de tuo volo ponte a cierto conciudadano mio desde tu puente yo quiero ire praecipitem in lutum per caputque pedesque, que vaya precipitado al lodo por cabeza y pies, verum totius ut lacus putidaeque paludis 10 pero allí donde de todo el lago y del fétido pantano lividissima maximeque est profunda vorago. es más lívido y principalmente profundo el abismo. insulsissimus est homo, nec sapit pueri instar insulsísimo es el hombre, y no sabe como un niño bimuli tremula patris dormientis in ulna. de dos años que duerme en el trémulo antebrazo de su padre. quoi cum sit viridissimo nupta flore puella para el que aunque está casada en la muy verdegueante flor una muchacha (et puella tenellulo delicatior haedo, 15 (y una muchacha más delicada que un tiernecillo cabritillo, adservanda nigerrimis diligentius uvis), que ha de ser custodiada más diligentemente que a las negrísimas uvas), ludere hanc sinit ut lubet, nec pili facit uni, divertirse a ésta le permite, como le place, ni un pelo le importa, nec se sublevat ex sua parte; sed velut alnus ni se levanta de su sitio; sino que como un alno in fossa Liguri iacet suppernata securi, en el foso yace desjarretado por la Ligur hacha, tantundem omnia sentiens quam si nulla sit usquam, 20 exactamente igual sintiendo todas las cosas como si ninguna existe en alguna parte, talis iste meus stupor nil videt, nihil audit, tal es ese estupor mio, nada ve, nada oye, ipse qui sit, utrum sit an non sit, id quoque nescit. quién es el mismo, si es o no es, esto incluso no sabe. nunc eum volo de tuo ponte mittere pronum, Ahora a éste yo quiero desde tu puente lanzarlo de cabeza, si pote stolidum repente excitare veternum, por si puede su estúpida modorra de repente excitar, et supinum animum in gravi derelinquere caeno, 25 y su apático ánimo abandonar en el graso cieno, ferream ut soleam tenaci in voragine mula. como la férrea herradura en barrizal pegajoso una mula. metrum: Priapeus metro: priapeo (un glicónico catalectico o incompleto y un ferecracio). Sólo en Catulo 17. CARMEN XVIII POEMA 18 I. 1. hunc lucum tibi dedico consecroque, Priape, Este bosque a ti te dedico y te consagro, Príapo, qua domus tua Lampsaci est quaque Priape. por donde la morada tuya de Lampsaco está y por donde Príapo.

Page 8: CATULO, POEMAS 1-60 NUGAE - marcioclodio.commarcioclodio.com/wp-content/uploads/2017/03/Catulo_Poemas_1-6… · #4%+1%.1&+1 8qd zhe vreuh orv wh[wrv gh od fxowxud foivlfd 7udgxfflrqhv

nam te praecipue in suis urbibus colit ora pues a ti principalmente en sus ciudades te venera la costa Hellespontia, ceteris ostriosior oris. Helespóntica, más rica en ostras que las restantes costas. metrum: Priapeus II. _ . _ . . de meo ligurrire libido est. _ . _ . . anhelar de mi tu deseo es. (Es tu deseo gustar de lo mío). metrum: Priapeus III. at non effugies meos iambos. Pero no escaparás de mis yambos. metrum: hendecasyllabus CARMEN XIX POEMA 19 carmen Priapeum pseudocatullanum l metrum: CARMEN XX POEMA 20 carmen Priapeum pseudocatullanum l metrum: CARMEN XXI POEMA 21 [Ad Aurelium] [A Aurelio] Aureli, pater esuritionum, Aurelio, padre de las hambres, non harum modo, sed quot aut fuerunt no de éstas sólo, sino de cuantas o fueron aut sunt aut aliis erunt in annis, o son o en otros años serán, pedicare cupis meos amores. encular deseas a mis amores. nec clam: nam simul es, iocaris una, 5 y no ocultamente: pues juntamente estás, te diviertes a la vez, haerens ad latus omnia experiris. enganchado a su costado, todas las cosas intentas. frustra: nam insidias mihi instruentem Inutilmente: pues tú, que insidias contra mí tiendes, tangam te prior irrumatione. yo te atacaré a ti primero con una embocada. atque id si faceres satur, tacerem: Y esto si tú lo hicieras saciado, yo callaría: nunc ipsum id doleo, quod esurire 10 ahora de esto mismo yo me duelo, de que a tener hambre a temet puer et sitire discet. y tener sed de ti el muchacho aprenderá. quare desine, dum licet pudico, Por lo que desiste, mientras es lícito con honor, ne finem facias, sed irrumatus. para que no pongas fin, sino embocado. metrum: endecasyllabus CARMEN XXII POEMA 22 [Ad Varum] [A Varo] Suffenus iste, Vare, quem probe nosti, El Sufeno ese, Varo, al que bien tú conoces, homo est venustus et dicax et urbanus, hombre es encantador y mordaz y educado, idemque longe plurimos facit versus. y el mismo en gran manera muchísimos versos escribe. puto esse ego illi milia aut decem aut plura Creo yo que para él hay escritos diez mil o perscripta, nec sic, ut fit, in palimpseston 5 más, y no así, como se hace, en palimsesto relata: cartae regiae, novei libri, restituido: papeles regios, nuevos libros, novei umbilici, lora rubra membranae, nuevos umbílicos, correas rojas para el pergamino, derecta plumbo et pumice omnia aequata. alineados todos con plomo y con pómez alisados. haec cum legas tu, bellus ille et urbanus Estas cosas cuando tú las leas, el agradable y educado Suffenus unus caprimulgus aut fossor 10 Sufeno un cabrero o un sepulturero, rursus videtur: tantum abhorret ac mutat. por el contrario, te parecerá: tanto difiere y cambia. hoc quid putemus esse? qui modo scurra ¿Qué creemos que es esto? El que hace un instante [parecía] refinado aut si quid hac re scitius videbatur, o si algo más distinguido por esta cosa parecía, idem infaceto est infacetior rure, el mismo es más basto que un basto labriego, simul poemata attigit; neque idem umquam 15 en cuanto los poemas ha abordado; y el mismo nunca aequest beatus ac poema cum scribit: es igualmente feliz que cuando un poema escribe: tam gaudet in se tamque se ipse miratur. tanto goza en sí mismo y tanto el mismo se admira. nimirum idem omnes fallimur, neque est quisquam ciertamente todos nos engañamos, y no hay nadie quem non in aliqua re videre Suffenum al que en alguna cosa no puedas ver

Page 9: CATULO, POEMAS 1-60 NUGAE - marcioclodio.commarcioclodio.com/wp-content/uploads/2017/03/Catulo_Poemas_1-6… · #4%+1%.1&+1 8qd zhe vreuh orv wh[wrv gh od fxowxud foivlfd 7udgxfflrqhv

possis. suus cuique attributus est error; 20 un Sufeno. a cada uno su defecto le ha sido asignado; sed non videmus, manticae quod in tergo est. pero no vemos, lo que de alforja en la espalda hay. metrum: choliambus CARMEN XXIII POEMA 23 [Ad Furium] [A Furio] Furei, cui neque servos est neque arca Furio, para el que ni siervo hay ni arca nec cimex neque araneus neque ignis, ni chinche ni araña ni fuego, verum est et pater et noverca, quorum pero hay un padre y una madrastra, de los cuales dentes vel silicem comesse possunt: los dientes hasta un pedernal comerse pueden: est pulcre tibi cum tuo parente 5 estás perfectamente tú con tu padre et cum coniuge lignea parentis. y con la esposa seca de tu padre. nec mirum: bene nam valetis omnes, y no es asombroso: en efecto estáis bien todos, pulcre concoquitis, nihil timetis, perfectamente digerís, nada teméis non incendia, non graves ruinas, ni incendios, ni pesadas ruinas non facta impia, non dolos veneni, 10 ni acciones criminales, ni engaños de veneno, non casus alios periculorum. ni suertes otras de peligros. atque corpora sicciora cornu Además cuerpos más secos que el cuerno aut siquid magis aridum est habetis o, si algo más árido hay, tenéis sole et frigore et esuritione. por el sol y el frio y el hambre. quare non tibi sit bene ac beate? 15 ¿Por qué no estarías tú bien y felizmente? a te sudor abest, abest saliva, De ti el sudor está distante, está distante la saliva, muccusque et mala pituita nasi. y el moco y mala pituita de nariz. hanc ad munditiem adde mundiorem, A esta limpieza añade una más limpia, quod culus tibi purior salillo est, que el culo para ti más puro que un salero está, nec toto decies cacas in anno; 20 ni diez veces cagas en todo el año; atque id durius est faba et lapillis. y esto más duro es que un haba y guijarros. quod tu si manibus teras fricesque, lo cual tú si con las manos restregaras y frotaras, non umquam digitum inquinare posses. nunca un dedo ensuciarte podrías. haec tu commoda tam beata, Furi, Estas comodidades tan magníficas tú, Furio, noli spernere nec putare parvi. 25 no quieras despreciar ni estimar en poco. et sestertia quae soles precari Y los cien mil sestercios, que sueles pedirme, centum desine: nam sat es beatus. déjalos: pues bastante feliz eres. metrum: endecasyllabus CARMEN XXIV POEMA 24 [Ad Iuventium] [A Juvencio] O qui flosculus es Iuventiorum, Oh tú, que la florecita eres de los Juvencios, non horum modo, sed quot aut fuerunt no de éstos sólo, sino de cuantos o fueron aut posthac aliis erunt in annis, o en adelante serán en otros años, mallem divitias Midae dedisses yo preferiría que las riquezas de Midas hubieses dado isti, quoi neque servos est neque arca, 5 a ese (Furio), para el que ni siervos hay ni arca, quam sic te sineres ab illo amari. a que así tú te dejaras por ese ser amado. «quid? non est homo bellus?» inquies. est: “¿Y qué? ¿No es un hombre amable?” Dirás. Lo es, sed bello huic neque servos est neque arca. pero para el amable ese ni siervos hay ni arca. hoc tu quamlubet abice elevaque: A esto tú, por más que se quiera, despáchalo y deprécialo: nec servom tamen ille habet neque arcam. 10 ni siervo, sin embargo, aquel tiene ni arca. metrum: endecasyllabus CARMEN XXV POEMA 25 [ad Thallum] [A Talo] Cinaede Thalle, mollior cuniculi capillo Talo sodomita, más blando que el pelo de conejo vel anseris medullula vel imula oricilla o que la medulilla del ganso o que el lobulillo de la orejita vel pene languido senis situque araneoso, o que el pene lánguido de un viejo o que el asiento de la telaraña, idemque, Thalle, turbida rapacior procella, y además, Talo, más rapaz que la tempestuosa tormenta, cum diva mulierarios ostendit oscitantes, 5 cuando la diosa a los mujeriegos muestra embelesados, remitte pallium mihi meum, quod involasti, devuélveme mi manto, el que me quitaste,

Page 10: CATULO, POEMAS 1-60 NUGAE - marcioclodio.commarcioclodio.com/wp-content/uploads/2017/03/Catulo_Poemas_1-6… · #4%+1%.1&+1 8qd zhe vreuh orv wh[wrv gh od fxowxud foivlfd 7udgxfflrqhv

sudariumque Saetabum catagraphosque Thynos, y el pañuelo Setabense y los bordados Tinios, inepte, quae palam soles habere tamquam avita. necio, los cuales a la vista sueles tener como heredados. quae nunc tuis ab unguibus reglutina et remitte, Estos ahora de tus uñas despégalos y devuélvelos, ne laneum latusculum manusque mollicellas 10 para que tu lanoso cuerpecito y tus manos muy blanditas inusta turpiter tibi flagella conscribillent, los ardientes azotes vergozosamente a ti no te marquen, et insolenter aestues, velut minuta magno y excesivamente te agites, como una diminuta embarcación deprensa navis in mari, vesaniente vento. atrapada en el ancho mar, cuando enfurece el viento. metrum: septenarius iambeus metro: septenario yámbico CARMEN XXVI POEMA 26 ad Furium a Furio FURI, villula vestra non ad Austri Furio, la villita vuestra no a los vientos flatus opposita est neque ad Favoni del Austro está expuesta ni a los del Favonio nec saevi Boreae aut Apheliotae, ni a los del furioso Boreas o a los del Afeliota, verum ad milia quindecim et ducentos. sino a quince mil doscientos. o ventum horribilem atque pestilentem! 5 ¡Oh viento horrible y pestilente! metrum: endecasyllabus CARMEN XXVII POEMA 27 ad pincernam suum [al copero suyo] MINISTER vetuli puer Falerni Joven escanciador de añejo Falerno inger mi calices amariores, échame vinos más fuertes, ut lex Postumiae iubet magistrae como la ley de la presidenta Postumia manda, ebrioso acino ebriosioris. más borracha que la borracha uva. at vos quo lubet hinc abite, lymphae 5 Pero vosotras, adonde os plazca de aquí alejaos, aguas, vini pernicies, et ad severos azotes del vino, y a los austeros migrate. hic merus est Thyonianus. pásate. Este vino es Tionio. metrum: endecasyllabus CARMEN XXVIII POEMA 28 ad Verannium et Fabullum [a Veranio y Fabulo] PISONIS comites, cohors inanis, Compañeros de Pisón, cohorte inútil, aptis sarcinulis et expeditis, con apropiados equipajes y ligeros, Verani optime tuque mi Fabulle, Veranio excelente y tú, mi Fabulo, quid rerum geritis? satisne cum isto ¿Qué cosas hacéis? ¿Acaso bastante con ese uappa frigoraque et famem tulistis? 5 pillo fríos y hambre no habéis soportado? ecquidnam in tabulis patet lucelli ¿Acaso algún gasto en los registros se ofrece expensum, ut mihi, qui meum secutus de ganancilla, como a mí, que, a mi pretor praetorem refero datum lucello? siguiendo, consigno lo dado por ganancilla? o Memmi, bene me ac diu supinum Oh, Memmio, bien y largo tiempo a mí, inclinado tota ista trabe lentus irrumasti. 10 sobre toda esa viga, tú lentamente me la has dado a mamar. sed, quantum uideo, pari fuistis Pero, por cuanto veo, de igual suerte casu: nam nihilo minore uerpa fuisteis: pues de una nada menor verga farti estis. pete nobiles amicos! hartos estáis. ¡Busca nobles amigos! at uobis mala multa di deaeque Pero a vosotros males muchos los dioses y las diosas dent, opprobria Romuli Remique. 15 os den, oprobio de Rómulo y Remo. metrum: endecasyllabus CARMEN XXIX POEMA 29 in Romulum cathamitum A Romulo sodomita QVIS hoc potest uidere, quis potest pati, ¿Quién esto puede ver, quién puede soportarlo, nisi impudicus et uorax et aleo, sino un impúdico, voraz y jugador, Mamurram habere quod Comata Gallia que Mamurra tenga lo que de suntoso la Peluda Galia habebat uncti et ultima Britannia? tenía y la alejada Britania? cinaede Romule haec uidebis et feres? 5 Maricón Rómulo, ¿estas cosas tú verás y las tolerarás? et ille nunc superbus et superfluens ¿Y él, ahora soberbio y saciado, perambulabit omnium cubilia, recorrerá los lechos de todas,

Page 11: CATULO, POEMAS 1-60 NUGAE - marcioclodio.commarcioclodio.com/wp-content/uploads/2017/03/Catulo_Poemas_1-6… · #4%+1%.1&+1 8qd zhe vreuh orv wh[wrv gh od fxowxud foivlfd 7udgxfflrqhv

ut albulus columbus aut Adoneus? como un blanquito palomo o un Adonis? cinaede Romule, haec uidebis et feres? Maricón Rómulo, ¿estas cosas tú verás y las tolerarás? es impudicus et uorax et aleo. 10 tú eres un impúdico, voraz y jugador. eone nomine, imperator unice, ¿Con este nombre tú, general incomparable, fuisti in ultima occidentis insula, estuviste en la extrema isla de occidente, ut ista uestra diffututa mentula para que ese, vuestro pixorro, agotado por los excesos, ducenties comesset aut trecenties? doscientas o trescientas veces devorase? quid est alid sinistra liberalitas? 15 ¿Qué otra cosa es que siniestra bondad? parum expatrauit an parum elluatus est? ¿Poco ha derrochado o poco ha glotoneado? paterna prima lancinata sunt bona, Los paternos bienes, en primer lugar, han sido dilapidados, secunda praeda Pontica, inde tertia en segundo lugar, el botín Póntico, después, en tercer lugar, Hibera, quam scit amnis aurifer Tagus: el Ibero, al que conoce el río aurífero Tajo: nunc Galliae timetur et Britanniae. 20 ahora en la Galia es timido y en Britania. quid hunc malum fouetis? aut quid hic potest ¿Por qué este mal favorecéis? o ¿Qué puede éste, nisi uncta deuorare patrimonia? sino devorar suntuosos patrimonios? eone nomine urbis opulentissime ¿Con este nombre tú, de la ciudad el más opulento, socer generque, perdidistis omnia? suegro y yerno, habéis echado a perder todas las cosas? metrum: trimeter iambeus metro: trímetro yámbico CARMEN XXX POEMA 30 ad Alphenum [a Alfeno] ALFENE immemor atque unanimis false sodalibus, Alfeno, desmemoriado y falso para los íntimos compañeros, iam te nil miseret, dure, tui dulcis amiculi? ¿Ya nada te compadece, inflexible, de tu querido amiguito? iam me prodere, iam non dubitas fallere, perfide? ¿Ya traicionarme, ya engañarme no dudas, pérfido? nec facta impia fallacum hominum caelicolis placent. Y los hechos impíos de los falaces hombres a las divinidades no agradan. quae tu neglegis ac me miserum deseris in malis. 5 Los cuales tú desprecias y a mí, desgraciado, me descuidas en mis males. eheu quid faciant, dic, homines cuiue habeant fidem? Ay, ¿qué van a hacer, di, los hombres o en quién van a tener confianza? certe tute iubebas animam tradere, inique, me Ciertamente tú me rogabas que el alma te entregase, injusto, a mí inducens in amorem, quasi tuta omnia mi forent. induciéndome a tu afecto, como si seguras todas las cosas para mí fuesen. idem nunc retrahis te ac tua dicta omnia factaque Tú mismo, ahora, te retraes y, que tus palabras todas y tus acciones uentos irrita ferre ac nebulas aereas sinis. 10 vanas los vientos y las nubes cobrizas se lleven, permites. si tu oblitus es, at di meminerunt, meminit Fides, Si tú lo has olvidado, en cambio los dioses se acuerdan, se acuerda la Fe, quae te ut paeniteat postmodo facti faciet tui. la cual a ti, que te arrepientas en lo sucesivo de tu acción, hará. metrum: asclepiadeus maior metro: asclepiadeo mayor CARMEN XXXI POEMA 31 ad Sirmium insulam [a la isla Sirmión] PAENE insularum, Sirmio, insularumque Sirmión, ojito de las casi islas y de las islas, ocelle, quascumque in liquentibus stagnis a cualesquiera que en las líquidas lagunas marique uasto fert uterque Neptunus, y en el mar inmenso muestra uno y otro Neptuno, quam te libenter quamque laetus inuiso, cuán agradablemente a ti y cuán alegremente te miro, uix mi ipse credens Thuniam atque Bithunos 5 apenas yo mismo creyéndome que he abandonado Tinia liquisse campos et uidere te in tuto. y los Bitinias llanuras y que te veo en lugar seguro. o quid solutis est beatius curis, Oh, ¿qué hay más satisfactorio que las descuidadas preocupaciones, cum mens onus reponit, ac peregrino cuando la mente su carga depone, y por el extranjero labore fessi uenimus larem ad nostrum, esfuerzo fatigados, venimos al hogar nuestro, desideratoque acquiescimus lecto? 10 y en el deseado lecho descansamos? hoc est quod unum est pro laboribus tantis. Esto es lo único que hay por esfuerzos tan grandes. salue, o uenusta Sirmio, atque ero gaude Salud, oh bella Sirmión, y alégrate con tu amo gaudente, uosque, o Lydiae lacus undae, alegre, y a vosotras, oh aguas del Lidio lago, ridete quidquid est domi cachinnorum. reíd todo lo que de carcajadas haya en casa. metrum: cholianbus CARMEN XXXII POEMA 32 [ad Ipsitillam] [A Ipsitila] Amabo, mea dulcis Ipsitilla, Por favor, mi dulce Ipsitila, meae deliciae, mei lepores, mis delicias, mis placeres,

Page 12: CATULO, POEMAS 1-60 NUGAE - marcioclodio.commarcioclodio.com/wp-content/uploads/2017/03/Catulo_Poemas_1-6… · #4%+1%.1&+1 8qd zhe vreuh orv wh[wrv gh od fxowxud foivlfd 7udgxfflrqhv

iube ad te veniam meridiatum. manda que junto a ti yo venga a sestear. et si iusseris, illud adiuvato, Y si lo has mandado, esto añade, ne quis liminis obseret tabellam, 5 que nadie cierre la falleba de la puerta, neu tibi lubeat foras abire; ni a ti te plazca afuera salir; sed domi maneas paresque nobis sino que en casa tú permanezcas y nos preparemos novem continuas fututiones. a nueve consecutivos polvos. verum si quid ages, statim iubeto: pero si a algo tú estás dispuesta, al punto mándame: nam pransus iaceo et satur supinus 10 pues bien comido yazgo y saciado boca arriba pertundo tunicamque palliumque. atravieso la túnica y manto. metrum: hendecasyllabus CARMEN XXXIII POEMA 33 [ad Vibennios.] [a Vebenio] O furum optime balneariorum, Oh tú, el mejor de los ladrones de las salas de baños, Vibenni pater et cinaede fili Vibenio, el padre, y el maricón de su hijo, (nam dextra pater inquinatiore, (pues el padre de derecha más sucia, culo filius est voraciore): de culo el hijo es más voraz): cur non exilium malasque in oras 5 ¿Por qué al exilio y a unas malas regiones no itis, quandoquidem patris rapinae os marchais, puesto que las rapiñas del padre notae sunt populo, et natis pilosas, son conocidas por el pueblo, y tú, el hijo, tus nalgas fili, non potes asse venditare? peludas, no puedes por un as tratar de vender? metrum: hendecasyllabus CARMEN XXXIV POEMA 34 Carmen Dianae Poesía a Diana Dianae sumus in fide Estamos en la fe de Diana, puellae et pueri integri: muchachos y muchachas íntegros: Dianam pueri integri a Diana, muchachos íntegros puellaeque canamus. y muchachas cantemos. o Latonia, maximi 5 Oh Latonia, ilustre magna progenies Iovis, progenie del ilustrísimo Júpiter, quam mater prope Deliam a la que tu madre cerca del Delio deposiuit olivam, olivo parió, montium domina ut fores 10 para que fueras señora de los montes, silvarumque virentium de los bosques verdeantes, saltuumque reconditorum de los desfiladeros recónditos amniumque sonantum: y de los ríos sonoros: tu Lucina dolentibus 15 tú, llamada Lucina Iuno dicta puerperis, Juno por las dolientes parturienta, tu potens Trivia et notho es tú, poderosa Trivia y, por tu no propia dicta lumine Luna. luz, eres llamada Luna. tu cursu, dea, menstruo 20 Tú, diosa, con tu curso mensual metiens iter annuum, midiendo el camino anual, rustica agricolae bonis las rústicas moradas del agricultor tecta frugibus exples. con buenos frutos llenas. sis quocumque tibi placet 25 Que seas venerada con cualquier sancta nomine, Romulique, nombre que a ti te plazca, y que tú a la estirpe antique ut solita es, bona de Rómulo, como es habitual desde antiguo, sospites ope gentem. protejas con buen apoyo. metrum: Glyconeus et Pherecrateus metro: gliconio y ferecracio CARMEN XXXV POEMA 35 ad Caecilium iubet libello loqui A Cecilio manda del librito hablar

Page 13: CATULO, POEMAS 1-60 NUGAE - marcioclodio.commarcioclodio.com/wp-content/uploads/2017/03/Catulo_Poemas_1-6… · #4%+1%.1&+1 8qd zhe vreuh orv wh[wrv gh od fxowxud foivlfd 7udgxfflrqhv

Poetae tenero, meo sodali, A un poeta delicado, a mi colega, velim Caecilio, papyre, dicas a Cecilio, yo querría, papiro, que le digas Veronam veniat, Noui relinquens que a Verona venga, dejando los muros Comi moenia Lariumque litus. de la Nueva Como y el Lario litoral. nam quasdam volo cogitationes 5 Pues quiero que reciba algunos amici accipiat sui meique. pensamientos de un amigo suyo y mío. quare, si sapiet, viam vorabit, Por lo que, si es juicioso, el camino devorará,. quamvis candida milies puella aunque una cándida muchacha mil veces euntem revocet, manusque collo a él, viniendo, lo llame, y ambos brazos ambas iniciens roget morari. 10 al cuello echándole, le ruegue quedarse. quae nunc, si mihi vera nuntiantur, La cual, ahora, si a mí verdades me anuncian, illum deperit impotente amore. por él muere con un apasionado amor. nam quo tempore legit incohatam En efecto, desde el momento en que le ha leído la iniciada Dindymi dominam, ex eo misellae señora de Díndimo, desde entonces a la pobrecilla ignes interiorem edunt medullam. 15 fuegos su más íntima médula devoran. ignosco tibi, Sapphica puella Yo te disculpo a ti, muchacha más docta musa doctior; est enim venuste que la Sáfica musa; es, en efecto, hermosa Magna Caecilio incohata Mater. la Magna Mater, iniciada por Cecilio. metrum: endecasyllabus CARMEN XXXVI POEMA 36 ad Lusi cacatam Al merdoso del Lusio Annales Volusi, cacata carta, Anales de Volusio, merdoso papel, votum soluite pro mea puella. la promesa cumplid en favor de mi amada. nam sanctae Veneri Cupidinique Pues a la sagrada Venus y a Cupido vovit, si sibi restitutus essem prometió que, si a ella yo le hubiese sido restituido desissemque truces vibrare iambos, 5 y yo hubiese dejado de disparar feroces yambos, electissima pessimi poetae los más elegidos escritos del más pésimo scripta tardipedi deo daturam poeta al dios que anda lentamente ofrecería infelicibus ustulanda lignis. para ser quemados por siniestros leños. et hoc pessima se puella vidit Y ésta (promesa), la más pésima muchacha ha creído iocose lepide vovere divis. 10 jocosamente, lindamente ofrecer a los dioses. nunc o caeruleo creata ponto, Ahora, oh hija del cerúleo ponto, quae sanctum Idalium Vriosque apertos la que el sagrado Idalio y los Urios, de abiertas llanos, quaeque Ancona Cnidumque harundinosam y la que Ancona y Gnido, poblado de cañas, colis quaeque Amathunta quaeque Golgos habitas y la que Amatunta y la que Golgos quaeque Durrachium Hadriae tabernam, 15 y la que Dirraquio, taberna del Adriático, acceptum face redditumque votum, haced aceptación y cumplimiento a la promesa, si non illepidum neque invenustum est. si no es insípido ni desagradable. at vos interea venite in ignem, Pero vosotros, entretanto, venid al fuego, pleni ruris et inficetiarum. llenos de rusticidad y de groserías. annales Volusi, cacata carta. 20 Anales de Volusio, merdoso papel. metrum: endecasyllabus CARMEN XXXVII POEMA 37 ad contubernales et Egnatium A los parroquianos y a Egnacio Salax taberna vosque contubernales, Lasciva taberna y vosotros, los parroquianos, a pilleatis nona fratribus pila, desde los hermanos que llevan píleo la novena pilastra, solis putatis esse mentulas vobis, ¿Pensáis que solamente hay ‘pixorros’ para vosotros, solis licere, quidquid est puellarum, que solamente os está permitido, a cualquiera que sea de las muchachas, confutuere et putare ceteros hircos? 5 follar y considerar a los demás unos cabrones? an, continenter quod sedetis insulsi ¿Acaso, porque seguidamente estéis sentados cien centum an ducenti, non putatis ausurum o doscientos necios, no pensáis que me atreveré me una ducentos irrumare sessores? yo a la vez embocar a doscientos sujetos? atqui putate: namque totius vobis Y creédme: pues totalmente a vosotros frontem tabernae sopionibus scribam. 10 la fachada de la taberna con superpenes os dibujaré. puella nam mi, quae meo sinu fugit, Pues la muchacha, la que de mi regazo ha huido, amata tantum quantum amabitur nulla, amada por mí tanto como será amada ninguna,

Page 14: CATULO, POEMAS 1-60 NUGAE - marcioclodio.commarcioclodio.com/wp-content/uploads/2017/03/Catulo_Poemas_1-6… · #4%+1%.1&+1 8qd zhe vreuh orv wh[wrv gh od fxowxud foivlfd 7udgxfflrqhv

pro qua mihi sunt magna bella pugnata, a favor de la que por mí grandes luchas han sido libradas, consedit istic. hanc boni beatique estuvo sentada ahí. A ésta honrados y felices, omnes amatis, et quidem, quod indignum est, 15 todos, la folláis, y ciertamente, lo que es indignante, omnes pusilli et semitarii moechi; todos muy insignificantes y callejeros folladores; tu praeter omnes une de capillatis, tú, por delante de todos, uno de mucho cabello, cuniculosae Celtiberiae fili, hijo de la abundante en conejos Celteberia, Egnati. opaca quem bonum facit barba Egnacio. Al que una espesa barba bueno hace et dens Hibera defricatus urina. 20 y diente limpiado con Ibera orina. metrum: cloliambus CARMEN XXXVIII POEMA 38 ad Cornificium A Cornificio Malest, Cornifici, tuo Catullo Mal hay, Cornificio, para tu Catulo malest, me hercule, et laboriose, mal hay, por Hércules, y penosamente, et magis magis in dies et horas. y más y más de día en día y de hora en hora. quem tu, quod minimum facillimumque est, Al cual tú, lo que muy insignificante y muy fácil es, qua solatus es allocutione? 5 ¿con qué alocución lo has consolado? irascor tibi. sic meos amores? Estoy enojado contigo. ¿Así a mis afanes [pagas]? paulum quid lubet allocutionis, un poco de alocución, algo me agradaría, maestius lacrimis Simonideis. más triste que las lágrimas de Simónides. metrum: endecasyllabus CARMEN XXXIX POEMA 39 ad Egnatium A Egnacio Egnatius, quod candidos habet dentes, Egnacio, porque blancos dientes tiene, renidet usque quaque. si ad rei ventum est sonríe siempre y por lo que sea. Si junto al banquillo del reo subsellium, cum orator excitat fletum, ha llegado, cuando el orador provoca el llanto, renidet ille; si ad pii rogum fili sonríe él; si junto a la pira de un piadoso hijo lugetur, orba cum flet unicum mater, 5 hay luto, cuando llora a su único [hijo] la privada madre, renidet ille. quidquid est, ubicumque est, sonríe él. A cualquier cosa que haya, dondequiera que esté, quodcumque agit, renidet: hunc habet morbum, a cualquier cosa que haga, sonríe: este trastorno tiene, neque elegantem, ut arbitror, neque urbanum. ni elegante, según pienso, ni cívico. quare monendum est te mihi, bone Egnati. Por lo que se te ha de aconsejar ti por mí, buen Egnacio. si urbanus esses aut Sabinus aut Tiburs 10 Si un ciudadano fueses o un Sabino o un Tiburtino aut pinguis Vmber aut obesus Etruscus o un gordo Umbro o un obeso Etrusco aut Lanuvinus ater atque dentatus o un Lanuvino negro y dentón aut Transpadanus, ut meos quoque attingam, o un Transpadano, como a los míos también yo mencionaré, aut quilubet, qui puriter lavit dentes, o cualquiera, el cual puramente limpie los dientes, tamen renidere usque quaque te nollem: 15 con todo, que tú sonrieras siempre y por lo que sea, no querría: nam risu inepto res ineptior nulla est. pues más que una risa necia ninguna cosa más necia hay. nunc Celtiber es: Celtiberia in terra, Por el momento Celtíbero eres: en la Celtiberia tierra, quod quisque minxit, hoc sibi solet mane lo que cada uno ha meado, con esto a sí mismo suele por la mañana dentem atque russam defricare gingivam, diente y roja encía limpiar. ut quo iste vester expolitior dens est, 20 de manera que ese vuestro diente tanto más pulido está, hoc te amplius bibisse praedicet loti. cuanto más de orina pregona que tú has bebido. metrum: choliambus CARMEN XL POEMA 40 ad Ravidum Quaenam te mala mens, miselle Ravide, ¿Qué mala intención, pues, a ti, pobrecillo Rávido, agit praecipitem in meos iambos? te lleva de cabeza contra mis yambos? quis deus tibi non bene advocatus ¿Qué dios a ti, no bien invocado, vecordem parat excitare rixam? te prepara a provocar una insensata disputa? an ut pervenias in ora vulgi? 5 ¿Acaso para que tú llegues a las bocas del vulgo? quid vis? qualubet esse notus optas? ¿Qué quieres? ¿Por todos los medios ser conocido tú deseas? eris, quandoquidem meos amores Tú lo serás, puesto que a mis amores, cum longa voluisti amare poena. junto con un prolongado castigo, tú quisiste amar. metrum: endecasyllabus

Page 15: CATULO, POEMAS 1-60 NUGAE - marcioclodio.commarcioclodio.com/wp-content/uploads/2017/03/Catulo_Poemas_1-6… · #4%+1%.1&+1 8qd zhe vreuh orv wh[wrv gh od fxowxud foivlfd 7udgxfflrqhv

CARMEN XLI POEMA 41 [ad Ameanam.] [a Ameana] Ameana, puella defututa Ameana, jovencita superfollada, tota milia me decem poposcit, en total diez mil a mí me ha pedido, ista turpiculo puella naso, esa jovencita de feuchilla nariz, decoctoris amica Formiani. amiga del derrochador de Formias. propinqui, quibus est puella curae, 5 Parientes, para los que la jovencita es objeto de atención, amicos medicosque convocate: a amigos y médicos convocad: non est sana puella, nec rogare, no está equilibrada la jovencita, ni preguntar, qualis sit, solet aes imaginosum. cómo es, suele al espejo que refleja la imagen. metrum: hendecasyllabus CARMEN XLII POEMA 42 [ad hendecasyllabos] [A los endecasílabos] Adeste, hendecasyllabi, quot estis Presentaos, endecasílabos, cuantos estáis omnes undique, quotquot estis omnes. todos de todas partes, cuantos estáis todos. iocum me putat esse moecha turpis, Piensa que yo soy su juguete la fulana indecente, et negat mihi nostra reddituram y se niega a devolverme a mí nuestras pugillaria, si pati potestis. 5 tablillas, si soportarlo podéis. persequamur eam et reflagitemus. Nosotros persigámosla a ésta y exijámoslos. quae sit, quaeritis? illa, quam videtis ¿Quién es, preguntáis? Aquella, a la que veis turpe incedere, mimice ac moleste indecentemente andar, que ríe burlesca y ridentem catuli ore Gallicani. molestamente con boca de cachorro Galo. circumsistite eam, et reflagitate, 10 Rodeadla a ésta, y exigitle: 'moecha putida, redde codicillos, ‘¡fulana repugnante, devuélveme las tablillas, redde putida moecha, codicillos!' devuélveme las tablillas, fulana repugnante!’ non assis facis? o lutum, lupanar, ¿ni en un as lo estimas? Oh lodo, lupanar, aut si perditius potes quid esse. o si algo más corrompido puede haber. sed non est tamen hoc satis putandum. 15 Mas no se ha de pensar, sin embargo, que es esto es bastante. quod si non aliud potest ruborem Pero si no otra cosa se puede, el rubor ferreo canis exprimamus ore. de perra saquemos de su férrea cara. conclamate iterum altiore voce. clamad de nuevo con más elevada voz: 'moecha putide, redde codicillos, ‘¡fulana repugnante, devuélveme las tablillas, redde, putida moecha, codicillos!' 20 devuélveme las tablillas, fulana repugnante!’ sed nil proficimus, nihil movetur. Pero nada obtenemos, nada se conmueve. mutanda est ratio modusque vobis, se ha de cambiar el sistema y el modo por vosotros, siquid proficere amplius potestis: por si algo podéis obtener más: 'pudica et proba, redde codicillos.' ‘púdica y proba, devuélveme las tablillas. metrum: endecasyllabus CARMEN XLIII POEMA 43 [ad Ameanam.] [a Ameana] Salve, nec minimo puella naso Salud, jovencita, ni de muy pequeña nariz, nec bello pede nec nigris ocellis ni de bello pie, ni de negros ojitos, nec longis digitis nec ore sicco ni de largos dedos, ni de boca saludable , nec sane nimis elegante lingua, ni ciertamente de demasiado elegante lenguaje, decoctoris amica Formiani. 5 amiga del dilapidador de Formias. ten provincia narrat esse bellam? ¿Acaso la provincia dice que tú eres bella? tecum Lesbia nostra comparatur? ¿Contigo la Lesbia nuestra se te compara? o saeclum insapiens et infacetum! ¡Oh siglo insipiente e infamante! metrum: hendecasyllabus CARMEN XLIV POEMA 44 ad Fundum O Funde noster seu Sabine seu Tiburs Oh finca nuestra, ya Sabina ya Tiburtina (nam te esse Tiburtem autumant, quibus non est (pues que tú eres Tiburtino creen, para los que no hay cordi Catullum laedere; at quibus cordi est, ánimo de herir a Catulo; pero para los que ánimo hay,

Page 16: CATULO, POEMAS 1-60 NUGAE - marcioclodio.commarcioclodio.com/wp-content/uploads/2017/03/Catulo_Poemas_1-6… · #4%+1%.1&+1 8qd zhe vreuh orv wh[wrv gh od fxowxud foivlfd 7udgxfflrqhv

quovis Sabinum pignore esse contendunt), con cualquier apuesta que Sabina es sostienen), sed seu Sabine sive verius Tiburs, 5 pero ya Sabina o, más verdaderamente, Tiburtina, fui libenter in tua suburbana yo estuve con agrado en tu suburbana villa, malamque pectore expuli tussim, villa, y una maligna tos del pecho expulsé, non inmerenti quam mihi meus venter, a la que a mí, no inmerecidamente, mi vientre, dum sumptuosas appeto, dedit, cenas. mientras suntuosas comidas yo acometo, me causó. nam, Sestianus dum volo esse conviva, 10 Pues, mientras yo quiero ser convidado de Sestio, orationem in Antium petitorem su discurso contra el candidato Ancio, plenam veneni et pestilentiae legi. lleno de veneno y pestilencia yo leí. hic me gravedo frigida et frequens tussis Aquí a mí un catarro escalofriante y una frecuente tos quassavit usque, dum in tuum sinum fugi, me quebrantó hasta que a tu regazo huí, et me recuravi otioque et urtica. 15 y me restablecí con descanso y ortiga. quare refectus maximas tibi grates Por lo que yo, restablecido, a ti muchísimas gracias ago, meum quod non es ulta peccatum. te doy, por que tú no has castigado mi falta. nec deprecor iam, si nefaria scripta y no me opongo ya, si los abominables escritos Sesti recepso, quin gravedinem et tussim de Sestio he de coger, que el catarro y la tos non mihi, sed ipsi Sestio ferat frigus, 20 no a mí, sino al mismo Sextio lleve el frío, qui tunc vocat me, cum malum librum legi. el cual entonces me llama a mí, cuando un mal libro le he leído. metrum: choliambus CARMEN XLV POEMA 45 ad Septimium A Septimio Acmen Septimius suos amores A Acme, sus amores, Septimio tenens in gremio 'mea' inquit 'Acme, teniendo en su pecho le dice: ‘mi Acme, ni te perdite amo atque amare porro si a ti perdidamente no te amo y a amarte además omnes sum assidve paratus annos, constantemente todos los años yo no estoy preparado, quantum qui pote plurimum perire, 5 cuanto el que más que puede morir, solus in Libya Indiaque tosta que yo solo en la Libia y en la India tórrida caesio veniam obvius leoni.' vaya al encuentro de un pardo león.’ hoc ut dixit, Amor sinistra ut ante Cuando esto dijo, Amor, como antes a su izquierda, dextra sternuit approbationem. a la derecha estornudó su aprobación. at Acme leviter caput reflectens 10 Pero Acme, levemente la cabeza volviendo et dulcis pueri ebrios ocellos y los ojitos embriagados de su dulce joven illo purpureo ore suaviata, besándole con aquella purpúrea boca, 'sic' inquit 'mea vita Septimille, le dice: ‘así Septimillo, mi vida, huic uni domino usque serviamus, a este único señor siempre sirvamos, ut multo mihi maior acriorque 15 desde que a mí un fuego mucho mayor y más fogoso ignis mollibus ardet in medullis.' me arde en mis tiernas médulas.’ hoc ut dixit, Amor sinistra ut ante Cuando esto dijo, Amor, como antes a su izquierda dextra sternuit approbationem. a la derecha estornudó su aprobación. nunc ab auspicio bono profecti Ahora, de buen auspicio habiéndose marchado mutuis animis amant amantur. 20 con mutuos sentimientos aman y son amados. unam Septimius misellus Acmen el pobrecillo Septimio solamente a Acme mauult quam Syrias Britanniasque: prefiere que a Sirias y Britanias: uno in Septimio fidelis Acme en Septimio solamente la fiel Acme facit delicias libidinisque. hace las delicias y los deseos. quis ullos homines beatiores 25 ¿Quién a mortales algunos más felices vidit, quis Venerem auspicatiorem? ha visto, quién a Venus más favorable? metrum: endecasyllabus CARMEN XLVI POEMA 46 Iam ver egelidos refert tepores, Ya la primavera las templadas tibiezas restituye, iam caeli furor aequinoctialis ya el furor del clima equinoccial va sosegando iucundis Zephyri silescit aureis. con las agradables auras del Céfiro. linquantur Phrygii, Catulle, campi Sean dejadas, Catulo, las Frigias campiñas Nicaeaeque ager uber aestuosae: 5 y la tierra fértil de la Nicea ardiente: ad claras Asiae volemus urbes. a las famosas urbes de Asia volemos. iam mens praetrepidans avet vagari, Ya el ánimo muy agitado desea circular,

Page 17: CATULO, POEMAS 1-60 NUGAE - marcioclodio.commarcioclodio.com/wp-content/uploads/2017/03/Catulo_Poemas_1-6… · #4%+1%.1&+1 8qd zhe vreuh orv wh[wrv gh od fxowxud foivlfd 7udgxfflrqhv

iam laeti studio pedes vigescunt. ya alegres con el deseo, los pies se vigorizan. o dulces comitum valete coetus, Oh queridas agrupaciones de compañeros, adiós, longe quos simul a domo profectos 10 a los que simultáneamente habiendo partido lejos de casa, diuersae varie viae reportant. diversas vías variadamente nos reportan. metrum: endecasyllabus CARMEN XLVII POEMA 47 ad Porcium et Socrationem A Porcio y Socratión Porci et Socration, duae sinistrae Porcio y Socratión, las dos izquierdas Pisonis, scabies famesque mundi, de Pisón, sarna y hambre del mundo, vos Veraniolo meo et Fabullo ¿Al Veraniolito mío y a Fabulo os verpus praeposuit Priapus ille? antepuso el circuncidado Príapo aquel? vos convivia lauta sumptuose 5 Vosotros banquetes espléndidos suntuosamente de die facitis, mei sodales de día organizáis, mis compañeros quaerunt in triuio vocationes. buscan en la encrucijada invitaciones. metrum: endecasyllabus CARMEN XLVIII POEMA 48 ad Iuventium A Juvencio Mellitos oculos tuos, Iuventi, Los melosos ojos tuyos, Juvencio, si quis me sinat usque basiare, si alguien a mí me permitiera continuamente besarlos, usque ad milia basiem trecenta hasta trescientas mil veces yo los besaría nec numquam videar satur futurus, y no me parecería nunca que yo saciado estaría, non si densior aridis aristis 5 no, aunque más apiñada que secas espigas sit nostrae seges osculationis. fuese la mies de nuestro beso. metrum: endecasyllabus CARMEN XLIX POEMA 49 ad Marcum Tullium Ciceronem A Marco Tulio Cicerón Disertissime Romuli nepotum, Tú, el más elocuente de los nietos de Rómulo, quot sunt quotque fuere, Marce Tulli, cuantos son y cuantos han sido, Marco Tulio, quotque post aliis erunt in annis, y cuantos después en otros años serán, gratias tibi maximas Catullus a ti gracias máximas Catulo agit pessimus omnium poeta, 5 te da, el más inepto poeta de todos, tanto pessimus omnium poeta, tanto el más inepto poeta de todos, quanto tu optimus omnium patronus. cuanto tú el más hábil abogado de todos. metrum: endecasyllabus CARMEN L POEMA 50 ad Lucinium A Licinio Hesterno, Licini, die otiosi En el día de ayer, Licinio, nosotros, ociosos multum lusimus in meis tabellis, mucho nos divertimos en mis tablillas, ut convenerat esse delicatos: como se había convenido que eramos refinados: scribens versiculos uterque nostrum escribiendo versillos cada uno de nosotros ludebat numero modo hoc modo illoc, 5 componíamos ora en este metro ora en aquel, reddens mutua per iocum atque vinum. recitando mutuamente entre juego y vino. atque illinc abii tuo lepore Y de allí yo salí por tu ingenio incensus, Licini, facetiisque, inflamado, Licinio, y por tus gracias, ut nec me miserum cibus iuvaret de tal manera que a mí, infeliz, ni la comida me complacía nec somnus tegeret quiete ocellos, 10 ni el sueño cubría con su quietud mis ojitos, sed toto indomitus furore lecto sino que yo, indómito por el el furor, por todo el lecho versarer, cupiens videre lucem, giraba, deseoso de ver la luz, ut tecum loquerer, simulque ut essem. para que contigo yo hablase, y para que a la vez yo estuviese. at defessa labore membra postquam Pero, después que cansados por la fatiga mis miembros semimortua lectulo iacebant, 15 semimuertos en la camita yacían, hoc, iucunde, tibi poema feci, este poema, mi amable [compañero], para ti yo te hice, ex quo perspiceres meum dolorem. por el que tú percibieses mi dolor. nunc audax cave sis, precesque nostras, Ahora, guárdate de ser audaz, y las súplicas nuestras,

Page 18: CATULO, POEMAS 1-60 NUGAE - marcioclodio.commarcioclodio.com/wp-content/uploads/2017/03/Catulo_Poemas_1-6… · #4%+1%.1&+1 8qd zhe vreuh orv wh[wrv gh od fxowxud foivlfd 7udgxfflrqhv

oramus, cave despuas, ocelle, te pedimos, guádate de despreciar, mi ojito, ne poenas Nemesis reposcat a te. 20 para que castigos Némesis no exija de ti. est vehemens dea: laedere hanc caveto. Es una vehemente diosa: guárdate de injuriar a ésta. metrum: endecasyllabus CARMEN LI POEMA 51 ad Lesbiam A Lesbia Ille mi par esse deo videtur, Aquel a mí me parece que es igual a un dios, ille, si fas est, superare divos, aquel, si me es lícito, que supera a los dioses, qui sedens adversus identidem te el cual sentado frente a ti siempre spectat et audit te mira y te oye dulce ridentem, misero quod omnis 5 dulcemente a ti riéndote, lo cual a mí, desgraciado, eripit sensus mihi: nam simul te, me arrebata todos mis sentidos: pues en cuanto a ti, Lesbia, aspexi, nihil est super mi Lesbia, yo te he mirado, nada hay más de mí * * * * * * * * * * * * * * * * lingua sed torpet, tenuis sub artus sino que mi lengua se entorpece, una tenue llama flamma demanat, sonitu suopte 10 bajo mis miembros chorrea, con su sonido propio tintinant aures, geminā teguntur resuenan mis oídos, mis ojos se cubren lumina nocte. de una gemela noche. otium, Catulle, tibi molestum est: El ocio, Catulo, para ti molesto es: otio exsultas nimiumque gestis: por el ocio tú te exaltas y demasiado te regocijas: otium et reges prius et beatas 15 el ocio, antaño, tanto a reyes como a florecientes perdidit urbes. ciudades ha perdido. metrum: Sapphicus CARMEN LII POEMA 52 in Nonium A Nonio Quid est, Catulle? quid moraris emori? ¿Qué hay, Catulo? ¿Por qué tú demoras morir? sella in curuli struma Nonius sedet, En una silla curul Nonio, el tumoroso, se sienta, per consulatum peierat Vatinius: durante su consulado perjura Vatinio: quid est, Catulle? quid moraris emori? ¿Qué hay, Catulo? ¿Por qué tú demoras morir? metrum: trimeter Arclilochius CARMEN LIII POEMA 53 ad Gaium Licinium Calvum A Cayo Licinio Calvo Risi nescio quem modo e corona, Yo me he reído con no sé quién de entre la concurrencia, qui, cum mirifice Vatiniana el cual, como maravillosamente las Vatinias meus crimina Caluos explicasset acusaciones mi [querido] Calvo hubiese explicado, admirans ait haec manusque tollens, admirándose y las manos levantando, estas cosas dice: 'di magni, salaputium disertum!' 5 ‘¡dioses magnánimos, elocuente pajarito!’ metrum: endecasyllabus CARMEN LIV POEMA 54 de Othonis capite Acerca de la cabeza de Otón Othonis caput oppido est pusillum, La cabeza de Otón es con mucho muy pequeñita, et eri rustice semilauta crura, y de amo palurdo las medio lavadas piernas, subtile et leve peditum Libonis, sutil y leve el pedo de Libón, si non omnia, displicere vellem si no todas las cosas, yo querría que os desagradara tibi et Sufficio seni recocto... 5 a ti y a Suficio, viejo recocido… irascere iterum meis iambis te irritarás de nuevo con mis yambos inmerentibus, unice imperator. inmerecidamente, renombrado general. metrum: endecasyllabus CARMEN LV POEMA 55 ad Camerium A Camerio Oramus, si forte non molestum est, Te rogamos, si por casualidad no es molesto, demonstres ubi sint tuae tenebrae. muestres en dónde están tus escondites. te Campo quaesivimus minore, A ti por Campo menor nosotros te hemos buscado,

Page 19: CATULO, POEMAS 1-60 NUGAE - marcioclodio.commarcioclodio.com/wp-content/uploads/2017/03/Catulo_Poemas_1-6… · #4%+1%.1&+1 8qd zhe vreuh orv wh[wrv gh od fxowxud foivlfd 7udgxfflrqhv

te in Circo, te in omnibus libellis, a ti en el Circo, a ti en todas las librerías, te in templo summi Iovis sacrato. 5 a ti en el templo sacro del sumo Júpiter. in Magni simul ambulatione Al mismo tiempo, en el paseo de Magno femellas omnes, amice, prendi, a las putitas todas, amigo, yo detuve, quas vultu vidi tamen sereno. a las cuales con rostro sereno, no obstante, yo vi. <avelte>, sic ipse flagitabam, <Sacadme>, así yo mismo les pedía, Camerium mihi pessimae puellae. 10 a Camerio a mí, malísimas muchachas. quaedam inquit, nudum <sinum> reduc<ens> una me dice, <restableciendo> su desnudo <pecho>: 'en hic in roseis latet papillis.' ‘helo aquí, en mis rosadas tetas se oculta.’ sed te iam ferre Herculi labos est; Pero, soportarte ya es un trabajo de Hércules; tanto te in fastu negas, amice. con tan gran orgullo tú te niegas a ti, amigo. dic nobis ubi sis futurus, ede 15 Dinos a nostros dónde tú has de estar, sal audacter, committe, crede luci. audazmente, acércate, confíate a la luz. nunc te lacteolae tenent puellae? ¿Te retienen a ti, ahora, unas lechosillas muchachas? si linguam clauso tenes in ore, Si la lengua en cerrada boca mantienes, fructus proicies amoris omnes. los frutos todos de tu amor despreciarás. verbosa gaudet Venus loquella. 20 Con un locuaz lenguaje goza Venus. vel, si vis, licet obseres palatum, O, si quieres, es lícito que tú cierres el paladar, dum vestri sim particeps amoris. con tal que yo sea partícipe de vuestro amor. metrum: endecasyllabus CARMEN LVI POEMA 56 ad Catonem A Catón O rem ridiculam, Cato, et iocosam, ¡Oh suceso gracioso, Catón, y jocoso, dignamque auribus et tuo cachinno! y digno de tus oídos y de tu carcajada! ride quidquid amas, Cato, Catullum: Rie todo lo que quieres, Catón, a Catulo: res est ridicula et nimis iocosa. Es un suceso gracioso y en exceso jocoso. deprendi modo pupulum puellae 5 Yo he sorprendido hace poco a un mozalbete que a una muchacha trusantem; hunc ego, si placet Dionae, se follaba; a éste yo, si place a Dione, protelo rigida mea cecidi. de un tirón con la mía rígida lo ensarté. metrum: endecasyllabus CARMEN LVII POEMA 57 [ad Gaium Iulium Caesarem] [A Cayo Julio César] Pulcre convenit improbis cinaedis, A maravilla hay acuerdo para los ímprobos maricones, Mamurrae pathicoque Caesarique. el mamón de Mamurra y César. nec mirum: maculae paris utrisque, Y no es sorprendente: manchas iguales para los dos, urbana altera et illa Formiana, urbana una y la otra Formiana, impressae resident nec eluentur: 5 impresas permanecen y no se borrarán: morbosi pariter, gemelli utrique, enfermos igualmente, gemelos los dos, uno in lecticulo | erudituli ambo, en una sola camita instruiditos ambos, non hic quam ille magis vorax adulter, no éste más voraz adúltero que aquel, rivales socii puellularum. rivales socios de las muchachitas. pulcre convenit improbis cinaedis. 10 A maravilla hay acuerdo para los ímprobos maricones. metrum: hendecasyllabus CARMEN LVIII POEMA 58 [ad Marcum Caelium Rufum] [A Marco Celio Rufo] Caeli, Lesbia nostra, Lesbia illa. Celio, la Lesbia nuestra, la Lesbia aquella. illa Lesbia, quam Catullus unam Aquella Lesbia, a la que Catulo a ella sola plus quam se atque suos amavit omnes, más que a sí mismo y a los suyos todos ha querido, nunc in quadriviis et angiportis ahora en las encrucijadas y en los callejones glubit magnanimi Remi nepotes. 5 pajea a los nietos de magnánimo Remo. metrum: endecasyllabus CARMEN LVIIIb POEMA 58b [ad Camerium] [A Camerio]

Page 20: CATULO, POEMAS 1-60 NUGAE - marcioclodio.commarcioclodio.com/wp-content/uploads/2017/03/Catulo_Poemas_1-6… · #4%+1%.1&+1 8qd zhe vreuh orv wh[wrv gh od fxowxud foivlfd 7udgxfflrqhv

Non custos si fingar ille Cretum, Ni, aunque yo me imaginase el custodio aquel de los Cretenses, non Ladas ego pinnipesve Perseus, ni, [aunque] yo [me imaginase] Ladas o el de pies alados Perseo, non si Pegaseo ferar volatu, ni, aunque en el Pegaseo vuelo yo fuese llevado, non Rhesi niveae citaeque bigae; ni las níveas y rápidas bigas de Reso; adde huc plumipedas volatilesque, 5 añade a esto los plumípedos y los voladores, ventorumque simul require cursum, y, al mismo tiempo, búscate el curso de los vientos, quos iunctos, Cameri, mihi dicares: a los que uncidos, Camerio, a mí me consagrarías: defessus tamen omnibus medullis no obstante, yo me habría cansado en todas mis entrañas et multis languoribus peresus y por las muchas fatigas me habría essem te mihi, amice, quaeritando. 10 consumido a mí, buscándote a ti, amigo. CARMEN LIX POEMA 59 [in Rufum] [Contra Rufo] Bononiensis Rufa Rufulum fellat, La Boloniense Rufa a Rufillo se la mama, uxor Meneni, saepe quam in sepulcretis esposa de Menenio, a la que con frecuencia en los cementerios vidistis ipso rapere de rogo cenam, habéis visto de la misma pira robar comida, cum devolutum ex igne prosequens panem cuando, persiguiendo el pan caído del fuego, ab semiraso tunderetur ustore. 5 por un medio rapado incinerador era golpeada. metrum: choliambus CARMEN LX POEMA 60 Num te leaena montibus Libystinis ¿Acaso a ti una leona en los monte Libistinos aut Scylla latrans infima inguinum parte o Escila, ladrando desde la parte inferior de sus ingles, tam mente dura procreavit ac taetra, con una mente tan dura y abominable te ha procreado, ut supplicis vocem in novissimo casu que la voz de un suplicante en extrema desgracia contemptam haberes, a nimis fero corde? 5 tú hubieras despreciado, ah, tú, de extremadamente fiero corazón? metrum: choliambus Nota: La traducción, mal que bien, es cosecha propia. La bibliografía empleada, y no referenciada, para el comentario de este texto es múltiple y variada. De cualquier manera, considérese citada toda persona o entidad, que piense que se haya tomado parte del texto de alguna de sus publicaciones. marcioclodio.com j.-c.o.r.