boletín de residuos euskera

boletin crana EUSKERA:boletin crana 12/05/11 8:53 Página 1

Hondakinei buruzko Aldizkari honek argibideak emateko eta kont-sultak egiteko bitarteko bat izan nahi du, Nafarroako hondakinkudeaketaren aurrerapenean interesa duten erakunde eta jendeguztiarentzako. Joan den urteak, 2010ak, bestelako agertokia ekarrizigun arlo honetan, eta geure buruari bestelako helmugak paratu diz-kiogu. Helmuga horiek ederki bilduak daude Nafarroako HondakinakKudeatzeko Plan Integratuak (NHKPIk) proposatzen dituen helburue-tan. Berrikitan onetsitakoa, Plana bat dator Europako eta Estatukolegeriarekin.

Legeriak behartzen gaituen bezala, hondakinak prebenitzeareneskutik etorriko zaigu etorkizuneko erronka. Eta hori lortukobada, hazkunde ekonomikoak ez luke lotuta egon behar hondakinaksortzeari. Horrela, “birziklapen gizarterantz” aurrerapausoak ematekoaukera izanen dugu, hondakinak baliabide bihurtzeko.

Baina helmuga horretara iristea ezinezkoa da, gizarte sektoreguztien laguntzarik ez bada; hartara, tresna eraginkorrak ditugueskura eta, era berean, elkarrekin eta elkarlanean ari gara inguru-mena kudeatzeko arloan diharduten erakunde guztien artean:hau da, Nafarroako Gobernua, Mankomunitateak, Udalak,Kudeaketa Sistema Integratuak, Hondakin Partzuergoa,Nafarroako Hondakin Arloko Baliabide Zentroa, Namainsa sozietatepublikoa, eta, jakina, herritarrak. Sinergia horrek ahalbideturik,Estatuan lehen postuetan gaude birziklapenari dagokionean.Hondakinei buruzko Foru Plana 2020ra arte egonen da indarrean;aurrean, beraz, estrategiak garatzeko erronka daukagu, lehenpostu horri eusteko eta hobetzeko.

Begoña Sanzberro Iturriria, Landa Garapeneko eta Ingurumeneko kontseilaria

SUSTATZAILEAK

Nafarroako Gobernua EcovidrioAmbilamp EcoasimelecEcolec Ecolum Ecofimática EcoticERP – Birziklapen arloko Europar PlataformaTragamóvil

LAGUNTZAILEAK

Nafarroako Hondakinen PartzuergoaNafarroako Hondakin Mankomunitateak Navarra Medioambiente Industrial (NAMAINSA)

KOORDINATZAILEA

Nafarroako Hondakin Arloko Baliabide Zentroa

1.zk., paper birziklatuan inprimatua

HURRENGO ZENBAKITIK AURRERA, EUSKARRIDIGITALEAN BAKARRIK EGONEN DA ESKURA

LEGE GORDAILUA

NA-1330/2011 Aurkibidea

PREBENTZIOAJardunbide onak eta ETER proiektua

16.-20. or.

LABURREAN

Mankomunitateak: zein da zein 21.-22. or.

ARGIBIDEA

Nafarroako hondakin kudeaketaren egoera 23.-24. or.

NHKPI

Nafarroako Gobernuak II. Hondakin Planaonetsi du

1.-5. or.

TEEH

“Lotu zaitez birziklapenari” kanpaina6.-10. or.

BEIRA

“Mezu bat botilan” kanpaina11.-15. or.


1

NHKPI

Nafarroako Gobernuak II. HondakinPlana onetsi du, 2020rako erronkaketa helburuak jarrita Planak, une oro, arlo horretako eragileak hartu ditu kontuan, bai informazioeta parte-hartze prozesuan bai Plana jendaurrean jartzerakoan

Joan den abenduan, Nafarroa-ko Gobernuak behin betikoonespena eman zion Nafarro-ako Hondakinak Kudeatzeko2010 – 2020 aldiko Plan Inte-gratuari (NHKPI). Bigarren Pla-

nak zehaztu egiten du zer estrategia etazer irizpide erabili behar dituzten admi-nistrazioek eta sektore ekonomikoek,hiri, industria eta nekazaritza arlokohondakinak koordinaziopean kudeatze-ko. Plana, hortaz, plangintza estrategi-korako lanabes baliosa da, baliabide pu-blikoak eta pribatuak hondakinak kude-atzera ahalik eta hobekien bideratze al-dera. Landa Garapeneko eta Ingurume-neko Departamentuak landua, Planaerabat dago egokitua Hondakinei bu-

ruzko Zuzentarau-esparrura eta Honda-kinei buruzko 2008-2015 aldiko PlanNazional Integratura.Hasierako onespenaren ondotik, maiatza-ren 17an Plana sei hilabeterako jarri zenjendaurrean; azaroaren 15a arte, hainzuzen. Aldi berean, irailean eta urrian,informazio eta parte-hartze prozesu bategin zen; zehazki, hamahiru jardunaldiantolatu ziren informazioa emateko, ez-tabaida eragiteko, NHKPIren edukiaazaltzeko eta, era berean, ahalik eta he-rritar gehienen ekarpenak jasotzeko.Plana hamaika azpiprogramatan dagoegituratua. Azpiprograma bakoitzak be-re helburuak ditu, printzipio zuzentzai-leak eta printzipio bakoitzaren egoeraoinarri harturik; era berean, hondakinak

Planaren hasierako onespenaren aurkezpena, 2010eko ekainean

213milioi

euro, horra horPlanaren

aurrekontuaZENBAKIA


kudeatzeko hainbat aukerabide aztertudira, azpiprograma bakoitzerako ezarridiren helburuekin bat; neurri zehatzakere ezarri dira, helburuak aukerabideaukeratuekin bat aplikatzeko, bai etahondakin-hierarkia bakoitzaren mailabakoitzerako (hona hemen mailak: pre-bentzioa, birziklapena, balorizazio ener-getikoak eta ezabaketa). Azkenik, adie-razleak ere ezarri dira, Planaren jarrai-mendua kontrolatzeko eta neurriak be-har bezala gauzatzeko.

Informaziorako

eta parte-hartze

publikorako

prozesua Parte-hartze prozesua hiru bilera motarenbidez egituratu zen: haietako zazpi, infor-mazioa emateko eta plana bere osoan aur-kezteko, betiere herritar guztiei eta hon-dakinen inguruko sektoreei zuzenduta; bi-lera horiek lurraldez lurralde antolatu zi-ren, mankomunitateen arabera. Bestalde,sektorekako bi bilera egin ziren, Planakukitzen dituen sektoreei informazioa ema-teko eta haiekin eztabaidatzeko; nekaza-ritzan eta industrian erabiltzen diren plas-tikozko hondakinak izan zituzten aztergai.Eta, bukatzeko, hiru eztabaida-bilera eginziren, Planak dakartzan hainbat alderdiriburuzko eztabaida eragiteko, eta batzueneta besteen iritziak erkatzeko; gehienbat,hiri-hondakinak izan ziren eztabaidagai. Prozesuari bukaera emateko, abenduaren22an, Iruñean, itzulera-jardunaldi bat eginzen, informaziorako eta parte-hartze pu-blikorako prozesuaren ondotik taxutu zen

2

NHKPI

2020rako HELMUGAK

hiri hondakin biodegrada-garrietan

Zero Isuria

birziklatu beharko dira

Hiri hondakinen

%52bereizita bildu beharkodira

Bio-hondakinen

%50

PLANAK HAMAIKA AZPIPROGRAMA AURREIKUSI DITU:

- Hiri hondakinak- Hondakin arriskutsuak- Erabileratik kanpo dauden ibilgailuak- Erabileratik kanpo dauden pneumatikoak- Pilak eta akumuladoreak- Tresna elektrikoen eta elektronikoen hondakinak- PCB, PCT eta holako osagaiak dauzkaten tresnak- Eraikuntza eta eraispenetako hondakinak- Hiri hondakin-uren araztegietako lohiak eta antzekoak- Nekazaritzan erabiltzen diren plastikozko hondakinak - Industriako hondakin ez-arriskutsuak


behin betiko Plana aurkezteko. Era berean,proposamenak eta alegazio onartuak etaerrefusatuak aurkeztu ziren, bai eta haieta-ko bakoitzaren arrazonamendua ere.Hona hemen prozesuaren helburu nagu-siak: herritarrei informazioa ematea, ekar-penak jasotzea eta Planak dakartzan edu-kiei eta proposamenei buruzko eztabaidapublikoa eragitea. Horrela, gizarte, politika eta administrazioarloetako 5.759 pertsonak jaso zuten jar-dunaldietan parte hartzeko deia, eta, guz-tira, 554 lagunek parte hartu zuten.

Behin betiko

Plana

Planaren azken dokumentuak bere bai-tan bildu ditu parte-hartze prozesuarenondotik sortu diren alegazioak eta ekar-penak, betiere estrategia hobetzeko ba-lio dezaketenak. Alde batetik, Planaren hasierako denbo-ra-esparrua 2017tik 2020ra luzatu da, Eu-ropako Zuzentaraura egokitzeko, eta

2015ean gaurkotu egin beharko da. Bes-tetik, azken dokumentuak dio hiri honda-kinak % 10 murriztu behar direla, egungo290.000 tonatik 2020an 264.960 tonarapasatzeko.Planak, era berean, bio-hondakinak Nafa-rroa osoan bereizita jaso beharra ezartzendu, bio-hondakinen ehuneko 50 biltze al-dera (56.000 tona). Hiri hondakinak berreskuratzeari dago-kionez, helburua da Europako herrialdeaurreratuenen mailara iristea: hots,2020an, % 52 berreskuratzea, gaur egun% 32 berreskuratzen denean. Ontziak aukeratzeari dagokionez, gehie-nez ere desegokien % 15 ezarri da.Gainerako hondakinei dagokienez, hierar-kiaren printzipioari jarraiki, eta, hondaki-nak ezabatu ordez, agiriak dio hondaki-nak balorizatzeko aukerarik hoberenaerraustea dela, eta halaxe ezarri du. Harta-ra, erraustegi bat proposatu da, 128.000tona hiri-hondakin errausteko (hasieran,aldiz, 156.000 tona proposatu ziren). Azkenik, aurrekontu orokorra % 8 murriz-tu da, hasieran aurreikusitakoaren aldean,eta 213 milioi euro izanen dira.

3

NHKPI

13bilera

Azaroaren

15ean554lagunbartaratuta

Helburua da

Europako

herrialde

aurreratuenen

berreskuratze

mailara

iristea

“

ZENBAKI GAKOAK

AURREKONTUA

Argibideak: www.navarra.es(Landa Garapeneko etaIngurumeneko Departamentuaren)

EKINTZA AURREKONTUA (€) %

Informazioa eta estatistika-kontrola 2.507.450 1,18Sentsibilizazioa, heziketa eta prestakuntza 4.505.150 2,12I+G+B-ko azterlanak eta proiektuak 2.131000 1,00Ingurumen hobekuntza 6.450.000 3,03Azpiegiturak 194.820.000 91,51Bestelako jarduketak* 2.472.300 1,16

GUZTIRA 212.885.900

* Bestelako jarduketa horiek hainbat neurri dira: kontrol eta jarraimendu neurriak;birziklapenaren merkatua bultzatzeko neurriak; laguntzak eta diru-laguntzak; arau-di-garapena, etab.

informazio eta parte-hartzepublikorako prozesuan

alegazioen epea itxi zeninformazioa emateko,eztabaida eragiteko, etasektorekakoak


Europako beste eskualde batzuenaldean, zer tokitan dago Nafarroa?Baloratu al dira beste toki batzue-tan jadanik eraginkorrak izan direneta esperientzia gisa balio dutenekintzak?Lehenik eta behin, nabarmendu beharda Nafarroan sortzen den hondakin ko-purua Europako beste eskualde batzue-takoa baino apalagoa dela. Sortzen di-ren hondakinak kudeatzeari dagokio-nez, gure Komunitatea, une honetan,tarteko toki batean dago gehien birzi-klatzen eta hondakinak energetikokibaliatzen dituzten herrialdeen, etahondakin gehienak isurtegira erama-ten dituzten herrialdeen artean. Nabar-mendu beharra dago Nafarroak mate-rialak (papera-kartoia, beira, etab.) bir-ziklatzeko tasa altuenak agertzen di-

tuela Espainiako Autonomia Erkidegoguztien artean. Planak, gainera, honda-kinak kudeatzeko ezagutzen diren au-kerabide guztiak aztertu ditu, eta auke-ratu ditu ingurumena gehien babestenduten ekintzak eta neurriak, gure ingu-ruabar zehatzekin bat, eta egungosentsibilizazio, kontzientziatze eta tek-nologia-garapenaren maila kontuanhartuta.

Zer neurritan izan da baliagarriainformazio eta parte-hartze proze-sua Planarentzako? Zenbaitek parte-hartze prozesuarengarapena kritikatu badute ere, Depar-tamentuaren iritziz emaitza poztekomodukoa izan da. Azpimarratu beharradago Planean txertatu direla parte-hartzaileek proposatutako neurri

4

NHKPI

Pedro Zuazo Onagoitia, Ingurumen Kalitatearen Zerbitzuko zuzendaria. Nafarroako Gobernua

Pedro Zuazo Onagoitiarekin solasean...

Materialen

birziklapen-tasa

altuenak ager-

tzen dituen

Espainiako

autonomia

erkidegoa gara

“


gehienak. Horrela, parte-hartze proze-suak egindako ekarpen garrantzitsue-nen artean hainbat neurri dira nabar-mentzekoak; esaterako, prebentzioabultzatzea, 2020rako % 10 hondakingutxiago sortzeko; materia organikoa-ren gaikako bilketa toki guztietan ga-ratzea eta helburua % 50 izatea; mate-rial-birziklapena bultzatu eta ahalik etahobekien egitea; Foru Lege baten bi-dez, aipatu helburuak betetzea ahalbi-detuko duten neurriak hartzea, bai tek-nikoak, antolaketakoak eta ekonomi-koak; eta, azkenik, Planaren Jarraimen-du Batzordea eratzea, gizarte partai-detza zabalarekin.

Azkenean erraustegiaren edukieramurriztu da. Zergatik hartu da era-baki hori? Erraustegirako edukiera murriztea,hain zuzen ere, zor zaio Prebentzioareneta materialak Birziklatzearen arlokohelburuei bultzada handiagoa ematea-ri, hala materia organikoan, nola paper,beira, metal, plastiko eta abarretan.Horrela, gainerako zatikia esaten zaio-naren kopurua murriztu egin da, etagainerako hondakin horiek energetiko-ki balorizatuko dira, eta ez dira isurte-gira eramanen. Horrela, izugarri mu-rriztuko da isuri beharreko azken kopu-rua (hondakinen hasierako kopuruaren% 5 inguru) eta, era berean, politikahori hobea izanen da, ez bakarrik hon-dakinak kudeatzearen ikuspegitik, bai-zik eta klima aldaketaren ikuspegitikere bai.

Nola lortuko da mankomunitateak,enpresak eta herritarrak Planarenhelburuak betetzeari lotzea?Ezinbestekoa da Mankomunitateekparte hartzea, Planak bilketarako etatratamendurako dakartzan neurri tek-nikoak aplikatzeko arduradunak baiti-ra, hala zuzenean nola NafarroakoHondakinen Partzuergoaren bitartez.Baina enpresek eta herritarrek partehartzen ez badute, ezinezkoa izanenda Planaren helburuak betetzea; hauda, prebentzio neurriak era aurrera-tuan aplikatzen ez badituzte; jatorrianhondakin motak bereizten ez badituz-te eta bakoitza bere jomugara erama-

ten ez badute, etab.

Zure iritziz, zer nolakoak dira herri-tarren kontzientziatzea eta presta-suna, hondakinen prebentziorakopolitikekin bat egiteko? 1996-2008 denboraldia bukatzerakoan,askoz ere hondakin gehiago sortzen di-ra, hazkundea % 45 izan baita. Hazkun-de etengabe hori azken 3 urtean muga-tu da eta, are gehiago, tasa negatiboe-tara ere pasatu da, krisi ekonomikoakzuzeneko eragina izan duelako. Zenba-ki horiek egoera txarra erakusten dute,gure gizartearen portaerari dagokione-an, eta esan genezake gurea gizartexahutzailea dela. Baina, aldi berean, Na-farroan, hondakinak kudeatzeko espe-rientziak esaten digu hemen jendeakbeste eskualde batzuetan baino gehia-go laguntzen duela hainbat kontutan;esaterako, birziklapenean. Horrek, be-raz, aukera ematen digu halako baikor-tasun moderatu bat agertzeko, honda-kinen prebentzioa sustatzeko politikakgeure egiterakoan.

Zein izanen dira lehentasunezkoekintzak eta zer esparrutan eginendira ahaleginik handienak? Zererronka daude?Planean aurreikusitako neurri guztiakkoordinaziopean planteatuko dira,guztiek ere elkarren arteko lotura bai-tute. Planak, gainera, epeak finkatu di-tu, neurri jakin batzuk hartzeko; esate-rako, Mankomunitateek 12 hilabeteanerabaki behar dute zer eredu ezarri be-ren lurraldean, materia organikoa gai-ka biltzerakoan. Era berean, Landa Ga-rapeneko eta Ingurumeneko Departa-mentuak epe berbera izanen du Legeberri baterako proposamen bat aurkez-teko, sektore guztiei zuzendutakoa,helburuak lortze aldera. Beste kasubatzuetan, Europako araudiak berakesaten du zer epetan bete behar direnlege-helburu zehatz batzuk; adibidez,2016rako, materia organiko gutxiagoisuri behar da isurtegietan; horrek, be-raz, behartuko gaitu aurrerapauso tin-koak ematera, Planak aurreikustenduen balorizazio energetikoa ezartzealdera. Gainerako neurriak pixkanakaezarriko dira, 2010-2020 aldiko Planakhartzen duen denboraldian.

5

NHKPI

Nafarroan

sortzen

den hondakin

kopurua

Europako beste

eskualde

batzuetakoa

baino apalagoa

da

“


6

TEEH

Landa Garapeneko etaIngurumeneko Departamentuak, etaTresna Elektrikoen eta ElektronikoenHondakinak Kudeatzeko SistemaIntegratuez arduratzen diren entitate-ek (SIG) argibide eta kontzientziatzekanpaina bat abiarazi dute, herrita-rren artean hondakin mota horiengaikako bilketa sustatzeko,“Enchúfate al reciclaje - Lotu zaitezbirziklapenari” eslogana goiburu har-turik. Izan ere, NafarroakoGobernuak hitzarmena egina du enti-tate haiekin, TEEHak gaika biltzekosistemak garatzea sustatzeko xedez,betiere hainbat irizpide oinarri hartu-rik: gizarteak onartzea, eraginkorta-sun teknikoa, eta ingurumenarennahiz ekonomiaren aldetik bideraga-rria izatea. Nafarroako IngurumenArloko Baliabide Zentroa (CRANA)arduratu da kanpaina garatzeaz etahondakinak kudeatzeko mankomuni-tateak laguntzen ari zaizkio.

Kanpainak, beraz, herri-tarrak sentsibilizatunahi ditu tresna elektri-koak eta elektronikoakbirziklatu beharraz; bes-tela, ez baditugu behar

bezala tratatzen, arriskua ekarriko diotebai osasunari bai ingurumenari. Ongitratatu eta birziklatzera bideratzen ba-ditugu, aldiz, onura ekarriko diote baiingurumenari bai gizarteari.Kanpainaren ardatz nagusia erakusketaibiltari bat da, autobus baten inguruan

eraikitakoa, 2010eko azaroaren 10eanTuteran abiarazitakoa. Autobuseanikasgela mugikor bat moldatu dute etamankomunitate guztietako herri han-dietan barna ari da; jendetza handiadabilen tokietan egoten da. 2010ekoabenduaren 31ra arte, erakusketa ibil-tariak 7 herri bisitatu ditu, guztiak ereErriberako, Erriberagoieneko eta AraxesGaraiko mankomunitateetakoak. 2011ko hasieran, berriz, Sakanako,Mendialdeko, Malerrekako, Bortzirieta-ko, Baztan, Bidausi, Eska Zaraitzu, 10.

Kanpaina Tuteran aurkezteko ekitaldia.

Zer dira TEEHak? TEEH Tresna Elektriko eta Elektronikoen Hondakinak

hitzen akronimoa da. Entxufea, pilak eta bateriak behardituzten tresnen hondakinak dira.

3.000tik gora bisitari, “Enchúfateal reciclaje - Lotu zaitezbirziklapenari” erakusketaibiltarian Kanpainak herritarren artean zabaldu nahi du TEEHak ongi kudeatzeak duengarrantzia


7

TEEH

Eremuko eta Zangoza, 27 herritan ibilida. Guztira, 3.368 bisitari izan ditu;gehienak, eskolaumeak.

Erakusketarenezaugarriak Erakusketaren habe nagusia, hau da, au-tobusa, ibilgailu oso deigarria da, garaibatean birziklapenaren inguruko kont-zientziatzeari eta sentsibilizazioari lotuta-koa, harekin gaikako bilketa hasi baitzenhemen, Nafarroan. Kanpainaren irudiaentxufe bat da, eta, entxufea dakigunez,tresna elektriko eta elektronikoen bereiz-garria da, pila eta bateriekin batera. Behinautobusa herrira iritsita, bisita gidatuakeskaintzen zaizkie bai eskolaumeei, bai,oro har, jendeari. Hitzordua, zehazki, 948804 523 telefonora deituta adostu beharda. Autobusa ederki moldatua dago bisi-tariak hartzeko: lehenik, zazpi minutukoikus-entzunezko bat ematen zaie, gaika-ko bilketaren baitan tresnok egokitasu-nez kudeatzeak duen garrantziaz sentsi-bilizatzeko. Ikus-entzunezkoa, autobuse-an emateaz gain, ikastetxeetan eta beste-lako entitateetan ere banatzen da, halaxeeskatzen badute. Erakusketa ikustera joaten diren ikasleeiTEEH bat eramateko eskatzen zaie, biarrazoi direla medio: batetik, holako tres-nak zer diren ikusi eta haien gainean go-

goeta egiteko, eta bestetik, tresnok arte-proiektu baten oinarria direlako; honahemen argibideak: //enchufatealrecicla-je.wordpress.comGainerakoan, jendeari sei panelen edukiaerakusten zaio. Paneletan tresna elektrikoeta elektronikoei buruzko azalpenak bil-duta daude: besteak beste, zer diren, ku-deaketa desegokiak zer arrisku dakart-zan, eta egokitasunez kudeatzeak zeronura dakartzan. Panelak kanpoaldeaneta barnealdean erabiltzen dira. Erakusketaren osagarri, holako tresnakkudeatzearen inguruko sentsibilizazioeta argibide material bat landu da, etamankomunitate bakoitzak eskura dituenzerbitzuen gaineko argibidea ageri da(tamaina handiko hondakinak biltzekozerbitzuak eta garbiguneak). Materialaerakusketan bertan dago eskura, eta zen-bait mankomunitatek etxez etxe banat-zen dute. Aurreikuspenen arabera, era-kusketa makina bat tokitara iritsiko da2011n: Sakana, Araxes Garaia, Mendial-dea, Malerreka eta Bortzirietako manko-munitateetako hainbat herritara, zehazki;bai eta Baztango Udala, Bidausi, Ezka-Za-raitzu, 10. Eremua, Zangoza, Mairaga,Izarbeibar eta Iruñerriko Mankomunitate-ko hainbatetara ere bai. Zer herritara etazer egunetan iritsiko den jakiteko, jo CRA-NAren webgunera. Material guztiak gaztelaniaz eta euskarazargitaratu dira, eta eskolaumeentzakonahiz jendearentzako bisita gidatuak erebi hizkuntzetan egiten dira.

KSI Kudeaketa Sistema Inte-

gratuak (KSI) ekoizle-elkarteak dira eta elkarrekindihardute, tresna elektriko

eta elektronikoenhondakinak biltzeko eta

birziklatzeko sistemakhobetze aldera.

Nafarroan, 8 daude(Ambilamp, Ecoasimelec,Ecofimática, Tragamóvil,

Ecolec, FundaciónEcolum, Fundación Ecotic

eta Plataforma Europeade Reciclaje).

TEE-en osaera konplexua Osagai gehienak material berreskura-garriak izaten dira, baina substantziaarriskutsuak izaten dituzte (batzuek

gehiago, besteek gutxiago) eta egokirokudeatu behar dira.

Iturria: AERESS

TEEHakbirziklatzea

TEEHak egokitasunezkudeatuko badira, herrita-

rrek erabili egin behardituzte gaikako bilketarakojarri diren bideak; hau da,

non erosi, hantxe utzi behardituzte; edo bestela, tamai-

na handikoen zerbitzuaerabilita edo garbiguneeta-

ra eramanda. Azken bihoriek mankomunitateen

zerbitzuak dira.

TEE-etan DAUDEN SUBSTANTZIAK (pisuaren %-a)

EEH multzoa Burdin-metalak

Bestelakometalak

Beira Plastikoa Bestebatzuk

Datu-prozesamendua

Telekomunikazioak

Bideoa eta audioa

Lanparak

Lerro zuria

Ofimatika

35 19 19 22 5 (1)

62,3 26,7 0,3 10 0,7 (1)

20 6 30 25 19 (1)

4,5 5,9 86,4 1,4 1,8 (1)

54 7 3 17 19 (2)

70 2 32 1 (3)50 12 24 14 (3)

(1) Journal of the World Resource Foundation, February 1996, 48.(2) ANFEL, EOLA proiektua.(3) ZVEI (Alemaniako TEE-en industriaren elkartea).

Iturria


1º Tamaina handikoen bilketa (atez atekoa, bide publikoa).

2º Garbiguneak. Bi mota dira:

-Finkoa: hondakinak tratatzen diren tokietan eta merkataritza guneetan. -Mugikorra: kamioietan.

8

TEEH

TEEHen kudeaketa-egoeraNafarroan

Argibideak:www.crana.org (Sección resi-duos) eta www.ofiraee.es

Bilketa-sistemak

Nafarroako Gobernuak emandako datuenarabera, TEEH gehiago biltzen diraNafarroan. Horrela, 2006an, 1.174 tona bilduziren; eta, 2009an, berriz, 3.386. Horrek esannahi du igoera % 188,4 izan dela. RenovePlanak eta 2009ko itzalketa analogikoak,jakina, eragin handia izan dute igoeran.

Horrek esan nahi du gainditu egindirela legeriak (208/2005 ErregeDekretuak) ezarritako helbu-ruak, eta, 2009an, 5,2 kg bildudira, biztanle eta urte bakoitze-ko. Hori gertatu da, hainbat arra-

zoi izan direla medio: batetik, Renove Planak eta2009ko itzalketa analogikoak eragin handia izandute horrelako hondakinen bilketa igoeran; eta,bestetik, kontuan hartu behar da Nafarroak azpie-gitura sare ona duela TEEHak biltzeko. Izan ere,zilegi da tresna zaharra uztea (hondakina) tresnaberria erosten dugun dendan bertan, eta, horrezgain, mankomunitateek tamaina handiko tresnakbiltzeko zerbitzuak dituzte eskura, bai eta garbigu-neak ere.

Gaur egun, mankomunitate guztiek tamaina han-dikoak biltzeko zerbitzua eskaintzen dute; gehien-bat, atez ateko zerbitzua da.Gaur egun, Nafarroa osoan 13 garbigune daude;haietariko 8 mugikorrak dira, eta, 5, finkoak. TEEHak kudeatzeak, bestalde, lanpostuak sortzenditu gizartetik kanpo geratzeko arriskuan daudenpertsonen artean. Emausko Traperoak izenekoFundazioak dauka Nafarroan sortzen diren TEEHgehienak biltzeko ardura. Ecointegra – ASPACEFundazioak, bere aldetik, Nafarroan eta besteAutonomia Erkidego batzuetan biltzen diren hoz-kailuak tratatzeko planta bat dauka.

Honela biltzen dira TEEHak Nafarroan, gaur egun:

ETXEZ ETXEKOA:

Ia TEEH erdiak horrela biltzen dira.Jendeak hondakina uzten du, tresnaberria hartzerakoan.

BANAKETA(TRESNA ELEKTRIKOAK ETA

ELEKTRONIKOAK SALTZEKO DENDAK):

TEEHak: birzikla-penaren eta be-rreskurapenarengarrantzia

a- Gehien hazten ari denhondakin mota da.Nafarroan, 2006an, 1.174bildu ziren; 2009an, aldiz,3.386.

b- Kudeaketa desegokiakarriskuak ekar ditzakeosasunera eta ingurume-nera, osagai kutsagarriakdauzkatelako.

c- Osagai gehienak ma-terial berreskuragarriakdira; plastikoa etametalak, esaterako.

d- Holako hondakinentratamendua enplegu-iturri da gizartetik bazter-turik gelditzeko arriskuandaudenentzako.

Bildutako TEEHen jatorria.2008. urtea

Bestelakoa%2

Etxekoa% 98


10

TEEH

Nolakoa izan da TEEHak berreskuratueta birziklatzeko bilakaera, azken ur-teotan? 208/2005 ED indarrean sartu zenetik,oso nabarmen egin du gora kudeatuta-ko Tresna Elektriko eta ElektronikoenHondakinen kopuruak. Eta, igoera horiguztiz adierazgarria izan da 2009an,aurreko urtearen aldean; hots, % 95. Garrantzitsua da, hala ere, erne jarraitzea,eta holako hondakinen kudeaketan aridiren gainerako eragileekin batera la-nean tinko jarraitzea, araudian ezarritadauden helburuak lor ditzagun.

Zure ustez, nagusiki, zerk eragin duigoera hori? Hau da, zergatik ari daTEEHen berreskurapena handitzen? Arrazoi nagusia da jendeak badakielanola kudeatu behar diren ongi TEEHaketa, horrekin batera, gaikako bilketaraohitzen ari dela. Joera horri eusteko,ezinbestekoa da herritarren arteanprestakuntza eta ingurumen-heziketasustatzea; horrela, izan ere, tresna elek-triko eta elektronikoen erabiltzaileakare kontzientziatuago egonen dira. Horrez gain, Autonomia Erkidegoekin ha-rreman estuak ditugu, Esparru Hitzarme-nak sinatzea sustatzen ari gara, eta horifuntsezkoa da gure helburuak lortzekoeta, horrela, orain arte erdietsi ditugunemaitzei eusteko.

Zer egiten da herritarren artean in-formazioa eta kontzientziazioa za-baltzeko?Hondakinak ongi kudeatzeko modua zeinden jakinarazteko modurik onena izaten daherritarrak prestatzera eta kontzientziatzerabideratutako jarduerak egitea, eta TresnaElektriko eta Elektronikoekin ere, berdin.Autonomia Erkidego batzuetan egitenditugun jarduera gehienak komunikaziokanpainen barnean egiten dira, eta kan-painak ere jendea prestatzeko xedez iza-ten dira. Orain arte egindako jarduerenartean, tailerrak, solasaldiak eta informa-zio jardunaldiak nabarmentzen dira, baieta ingurumen arloko jardunbide onaksustatzea lortzen duen gauza oro ere.“Lotu Birziklapenari” adibide garbia da,hau da, Nafarroan egiten ari den kanpai-na. Herritarrek, gainera, oso harrera onaeman diote, eta, horren bidez, espero du-gu hemendik aurrera are emaitza hobea-goak lortzea erkidego honetako bilketenemaitzetan.

Nola gaude, Europaren aldean?

Arlo honetan, Europatik bi arau iritsi zitzaiz-kigun; batetik, 2002/96/EE Zuzentaraua,Tresna Elektriko eta Elektronikoen Honda-kinei buruzkoa, eta, bestetik, 2002/95/CEZuzentaraua, Substantzia Arriskutsu batzukerabiltzea murrizten duena. Biak ere,araudi nazionalean txertatu ziren, Tresna

Elektrikoei eta Elektronikoei eta holakohondakinei buruzko 208/2005 Errege De-kretuaren bidez. Dekretua onetsi zenetik,gauzak hobera joan dira; ordura arte, orohar, ez genekien gauza handirik holakohondakinen birziklapenaz, eta hondakinakez ziren beti egokitasunez kudeatzen. Gauregun, hondakinen birziklapenean gauzakhobetu badira ere, Espainia Europako ba-tez bestekoaren azpitik dago; beraz, beha-rrezkoa da sektorean lanean jarraitzea etaaraudiak teknologia berrietara moldatzea,bai eta tresna horien bizi-zikloan inplika-turik dauden eragile guztien beharretaraere.

Eta, nola dago Nafarroa, beste Auto-nomia Erkidegoen aldean?

Oro har, Espainia osoan bildutako hondakintonei dagozkien datuak oso onak izan dira,baina, ohikoa den bezala, bada aldea erki-dego batzuetatik besteetara, guztietan ezbaitaude azpiegitura berberak, biztanle ko-puru bera, ezta prestakuntza eta informaziomaila bera ere, ingurumen gaiei dagokie-nez. Nafarroako Foru Komunitateari doakio-nean, hemen Espainia osoan kudeatzen di-ren TEEHen % 2,10 kudeatzen da.

Ba al dago hobetu beharrekorik?

Espainian TEEHei buruzko araudia sinatu ze-netik, Kudeaketa Sistema Integratuen as-moa izan da tresna horien bizi-zikloan partehartu eta hondakinak sorrarazten dituzteneragile guztiak argi ohartzea eginkizungarrantzitsua betetzen dutela, hondakinakbehar bezala tratatzea lortzeko, araudia-rekin bat eta Ingurumena errespetatuta. Kudeaketa Sistema Integratuen helburunagusia da, beraz, urtetik urtera gero etahondakin kopuru handiagoak gaika ku-deatzea; hori lortzeko, garrantzitsua dagure esku dagoen guztia egitea. Hobetu beharreko gauzei buruz, areagotubeharko lirateke administrazioaren eta hon-dakinen kudeaketan ari diren eragileenarteko harremanak, sektoretako araudiakTEEHen kudeaketaren egiazko kudeaketaramoldatzea, herritarrentzako kontzientziatzeeta komunikazio kanpaina gehiago egitea,lehendik dauden azpiegiturak hobetzea,etab. Adibide batzuk dira, baina alde guz-tiok elkar hartuta aritu behar dugu, eta horiguztia hobetuko da; horrenbestez, esandezakegu TEEHen arloan, oraindik ere ba-dagoela zer egin handia.

TEEHak Kudeatzeko Sistema IntegratuetarakoEntitateak

Nafarroako Gobernuaren eta TEEHen Kudeaketa Sistema Integratuez arduratzen diren entitateen arteko hitzarmenasinatzeko ekitaldia

Elkarrizketa…


Joan den 2010eko udan, Landa Ga-rapeneko eta Ingurumeneko Depar-tamentua hainbat erakunderekinaritu zen elkarlanean, kanpaina batabiarazteko, herriko festetan ostala-ritza-establezimenduetan beirarengaikako bilketa hobetze aldera. Ho-na hemen kanpaina bideratu zutenerakundeak: Nafarroako IngurumenArloko Baliabide Zentroa (CRANA),Ecovidrio, Iruñerriko Mankomunita-tea, Izarbeibarko Mankomunitatea,Bidausiko Mankomunitatea eta Antso-aingo Udala. Horrela, “Mezua botilabatean” ekimena Nafarroako Gober-nuak Ecovidrio enpresarekin eginaduen hitzarmenaren baitan garatuzen, betiere gaikako bilketa eraginkor-tasun handiagoz egitea helburu hartu-ta; bereziki, beiraren gaikako bilketaridagokionean. Horretarako, kanpainagehien bat bideratu zen holako hon-dakin gehien sortzen diren tokietara;hau da, taberna, ostalaritza-establezi-mendu eta elkarte gastronomikoetara.

Kanpainaren eslogana-ren eta irudiaren bitar-tez, antolatzaileek bei-ra bereizteak duen ga-rrantzia zabaldu nahiizan zuten eta, horreta-

rako mezu positibo bat erabili zuten:hots, “Mila esker beira birziklatzen la-guntzeagatik”. Ekimena, tokian tokikoberezitasunak izan bazituen ere, eskemabateratuan oinarritu zen. Lehenik etabehin, establezimenduei galdetegiakegin zitzaizkien, birziklatzeko prest otezeuden, eta noraino, jakiteko. Ondoren,kanpaina antolatu zutenak ostalaritza-establezimenduetara eta elkarteetarabertara joan ziren, hango langileekin etakideekin hitz egiteko eta xehetasun guz-tien berri emateko (esaterako, nola egin

bereizketa egokiro) eta, era berean,haien laguntzak birziklapenerako duengarrantzia azpimarratzeko. Behin herrikofestak hasterakoan, egindako jarduketenjarraimendua egin zen eta kanpainarengaineko balorazioa ere egin zen. Eskeronean, beiraren gaikako bilketa hobetzenlagundu zutenei eta ingurumenarekikokonpromisoa erakutsi zuten ostalaritza-establezimenduei ziurtagiri bat emanzitzaien, bai eta eranskailu berezi batere, goiburu honekin: “Hemen beira birzi-klatzen laguntzen dugu”.

Kanpainan Nafarroa osoko ostalaritza-establezimenduak eta bestelakoak arituziren; hau da, elkarte gastronomikoak,peñak eta batakanak. Guztira, 385.

11

BEIRA

Mankomunitateak, udalak,ostalariak eta elkarteak gogoz lotuzaizkio beira gaika hobeki biltzeari “Mezua botila batean” kanpaina hainbat herritako festetan bultzatu zen, eta385 establezimenduk parte hartu zuten

Kanpaina Antsoianen aurkezteko ekitaldia

etarako

25,4 kg/bizt.,urteko

Beira-bilketabiztanleko,

Nafarroan, 2009 DATUA


Iruñeko Sanferminak Iruñean egindako kanpainaren bidez, 230 establezimendu bisi-tatu ziren eta informazio-materiala, berriz, 500era igorri zen.Horrez gain, ostalaritza arloko bi elkarteen laguntza ere izanzen: batetik, Ostalaritza Enpresaburu Txikien Elkartearena(ANAPEH), eta, bestetik, Nafarroako Ostalaritza Elkartearena(AHN). Bi elkarteek, zehazki, kanpaina zabaltzen lagundu zuteneta, era berean, beiraren gaikako bilketan aritutako establezi-menduen artean, sariak banatu zituzten. Horrela, Anaitasunaeta Café con Sal tabernek sari bana jaso zuten; hots, asteburubat landa-etxe batean eta Erresumako hoteletako batean.

12

BEIRA

Garesko Santiago jaiak Garesi dagokionez, kanpaina uztailaren 24tik 30era egin zen,Udalak eta herriko Merkatari, Ostalaritza, Tailer eta ZerbitzuenElkarteak lagundurik. Garesen, gainera, kanpainaren bidez ba-natu ziren materialez gain, ontziak ere banatu ziren, beira gaikabiltzeko, betiere Ecovidrio enpresak emandakoak. Mankomuni-tateak, bere aldetik, ontziak, hondakin organikoak eta paper-kartoia bereizteko ontziak banatu zituen. Garesen, kanpaina bereziki elkarte gastronomikoetan egin zen,bai eta batakanetan ere (hau da, koadrilen areto pribatuetan),eta ekimenari oso harrera ona egin zioten. Guztira, 16 tabernak eta ostalaritza-establezimenduk partehartu zuten, 7 elkarte gastronomikok eta 17 batakanek.

AntsoainHerriko Udala, jadanik, 2009an hasi zen herriko jaietan “jaiiraunkorrak” izenburuko kanpaina egiten. Horrela, “Mezua bo-tila batean” kanpaina gehitu egin zitzaien aurretik zeuden pro-posamenei, eta, haren bidez, mezua 46 taberna eta elkarterairitsi zen. Behin kanpaina bukatutakoan, establezimendu guz-tiei gutun bana bidali zitzaien, emaitzen berri emateko, eta,horrez gain, esker onean, ekitaldi bat ere egin zen, establezi-mendu laguntzaileen lana aitortzeko. Hona hemen: Virgen delYugo, San Cristóbal eta udal igerilekuetako taberna; La Tahona,Ogipan, Jangarria eta Marisol jatetxea catering-enpresak, etaherriko txosnak. Guztiei ere ziurtagiria eman zitzaien, bai etaeranskailua ere, beiraren gaikako bilketan laguntza eman iza-naren esker onean.

Bidausiko MankomunitateaBidausiko Mankomunitatean sarturik dauden herri nagusietan ere kan-painako materialak banatu ziren. Guztira, materiala 50 establezimendu-ra iritsi zen (tabernak eta elkarte gastronomikoak).

IRUÑAIruñerriko Mankomunitateak emandako da-tuen arabera, beira-bilketa orokorrak % 7 egindu behera, eta, tabernetan, berriz, % 4,5,aurreko urteko denboraldi berarenaldean. Mankomunitateak esanduenez, arrazoia krisian datza,eta ez dago esaterik jendeak la-guntza apalagoa ematen duela. BEREIZTEN AL DITUZU ZUREHONDAKINAK? Elkarrizketatuguztien % 86k dio hondakinakbereizi egiten dituela, eta % 9k ba-karrik aitortzen du ez duela hondaki-nik bereizten. % 4k, berriz, zenbaitetan be-reizten ditu.

GARESEcovidriok emandako datuen arabera,beira-bilketak % 25 egin dugora, aurreko urteko den-boraldi beraren aldean; ho-rrela, pertsona bakoitzak, ba-tez beste, 20 botila sortu di-tu herriko jaietan.

ANTSOAINJendea aunitz ibiltzen den taber-netan 500 bat kilo hondakinsortu dira; ia erdiak, beirazkoak.Horrek esan nahi du Antsoaingotaberna guztien artean 23.000 boti-la adinako kopurua bideratu delabirziklapenera.

BIDAUSIKOMANKOMUNITATEABeira bilketak % 5 egin du gora, aurreko urte-ko denboraldi beraren aldean.

Nafarroako Gobernua - Ecovidrio hitzarmena

Arestian azaldutako erakustaldi-esperientziaz gain, Nafarroako Gobernuak eta Ecovidriok egin duten hitzarmenaren baitan, bestela-

ko jarduketak ere egiten ari dira. Besteak beste, “Birziklatzea helburu” izenburuko erakusketa ibiltaria azpimarratu behar da, 2008tik

hona Nafarroan alde batetik bestera dabilena. 2010ean, hainbat herritan egon zen ikusgai. Hauetan, zehazki: Auritz, Aribe, Erro,

Agoitz, Zirauki, Miranda Arga, Mendigorria, Castejon, Leitza, Cordovilla, Lodosa, Luzaide, Oroz Betelu eta Iruñean.

Hitzarmen horren barruko beste jarduketa garrantzitsua bat gaikako bilketari buruzko tailerrak izan dira, Lehen Hezkuntzako 5. eta

6. mailako eta DBHko 1. eta 2. mailako ikasleei zuzendutakoak. Besteak beste, tailerren helburua izan da ikasleak jabetzea birziklape-

nak bizi-kalitatea hobetzeko duen garrantziaz, eta, era berean, ikasle bakoitzak zenbat hondakin sortzen dituen nabarmentzea.

2010ean, tailerretan, zazpi Mankomunitateko 1.000 ikasle inguru aritu ziren.

Emaitzak

Argibideak: www.crana.org (hondakinen atala) eta www.ecovidrio.es

Bereizten al dituzuhondakinak?

Zergatik iruditzen zaizu birziklapenagarrantzitsua?

Zergatik iruditzen zaizu birziklapenagarrantzitsua?


2010eko Sanferminetan,“Mezua botila batean”izenburuko kanpaina eginzen, ostalaritza-establezi-menduei zuzendutakoa,birziklapena hobetze al-dera. Zergatik erabaki zu-ten ostalaritza-elkarteekkanpainarekin bat egitea?AEHN Elkartearen eginkizu-netako bat da sektorearen al-de egitea; horrekin bat, orain-go unea eta sektorea hartubeharra dago kontuan, bainaera berean etorkizunari erre-paratu behar diogu eta jar-duera non egiten den erekontuan hartu, hau da, lurral-dea, ingurumena, ekonomia,irudia, bizi-kalitatea.

Horregatik, garrantzitsuakdira birziklapenaren alde-ko edo antzeko kanpai-nak, hau da, ingurumenairaunkortasunez zaintzea-ren aldeko kanpainak , etahorrexek eraginda, lagun-du genuen.

Zure iritziz, sentsibiliza-tuta al dago ostalaritzabirziklapenarekin? Eta,ingurumeneko beste al-derdi batzuekin? Birziklapena nafar gizarteosoarengan finkatu denaztura da, eta ostalaritzakoenpresaburuen artean erebai; hau da, birziklapenaohiko eta eguneroko por-taera da.

Zure iritziz, zer aldatubeharko litzateke, sek-torean sentsibilizazioahobetzeko? Jarrera inposatzaileak etazehatzaileak baztertu be-har dira, eta enpresabu-ruak, erraztasunen bidezeta izaera positiboko moti-bazioen bidez, inplikatu.

Prest al zeundekete hola-ko ezaugarriak dituztenbeste kanpaina batzue-tan laguntzeko? Bai, baina egin beharreko-ak errazak badira, epe za-balak badituzte, eta enpre-saburuentzako ondorioekonomiko kaltegarririk ezbadakarte; bestela, krisiakeraginda, errefusa sortukolitzateke.

Ana Beriain, AEHN Elkarteko burua

2010eko Sanferminetan,“Mezua botila batean”izenburuko kanpaina eginzen, ostalaritza-establezi-menduei zuzendutakoa,birziklapena hobetze alde-ra. Zergatik erabaki zutenostalaritza-elkarteek kan-painarekin bat egitea?“Mezua botila batean” kanpai-na oso interesgarria irudituzitzaigun, eta CRANArekin ari-tu ginen elkarlanean, IruñekoAlde Zaharreko ostalaritza-es-tablezimenduak sentsibili-zatzeko, aurretik ere egitenzutenari jarraipena ematekoeta beste batzuk beiraren gai-kako bilketarekin bat egiteraanimatzeko. Gure iritziz, birzi-klapenaren bidez, ez da ho-rren hondakin bolumen han-dia sortzen, eta, horren ondo-rioz, edukiontzietan ez dakantitate handirik metatzen,bilketa hobetzen da, garbike-ta ere bai, etab.

Zure iritziz, sentsibilizatutaal dago ostalaritza birzikla-penarekin? Eta, ingurume-neko beste alderdi batzue-kin? Ostalariak gero eta gehiagodaude hondakinak bereiztea-ren alde, eta ahalik eta gehie-

na birziklatzearen alde. Ingu-rumeneko alderdiek ere kez-ka sortzen dute haiengan, etagero eta maizago hartzen di-tuzte kontuan euren egune-roko jardunean.

Zure iritziz, zer aldatu be-harko litzateke, sektoreansentsibilizazioa hobetzeko? Ostalariak sentsibilizatzekokanpainak, eta mezuak zabal-du behar dira, bai gutunen bi-dez, bai aldizkarien eta ikasta-roen bidez, etab.

Prest al zeundekete holakoezaugarriak dituzten bestekanpaina batzuetan la-guntzeko? Bai, guk uste; ostalariak prestleudeke berariazko kanpaine-tan laguntzen jarraitzeko; esa-terako, iazko Sanferminetanegindakoa bezalakoetan. Gu-re aldetik, Elkarteak intereshandia jarriko du hartan.

14

BEIRA

Mari Sol Casado, ANAPEH Elkarteko idazkari nagusia

Elkarrizketa...ANAPHE Nafarroako Ostalaritza Enpresa TxikienElkartea

Ostalariak hondakinak bereiztearen aldekoak dira,

gero eta gehiago

AEHN Nafarroako Ostalaritza Elkartea


Zer bilakaera izan dute beira-ontzienberreskurapenak eta birziklapenak az-ken urteotan? Ecovidriok 13 urte baino gehiago eman ditudagoeneko beira-hondakinen Kudeaketara-ko Sistema Integratua Espainian kudeatzen,eta, egia esan, datu guztiak onuragarriak di-ra. Pozarren gaude egiazki, beira birziklatzeagero eta espainiar gehiagoren artean zabal-du den ohitura baita, eta, hori, jakina, ezinizanen zen egin gizarte eragile guztien ar-durakidetzarik gabe; hau da, herritarren, in-dustriaren, enpresaburu ontziratzaileen, eta,era berean, autonomia erkidegoen eta tokientitateen laguntzarik gabe.

Erregioen artean, Nafarroak beira bilke-ta-tasarik onenetakoak ditu. Zergatik?Ecovidrioren datuen arabera, Nafarroan osobilakaera positiboa izan da azken 5 urtean,beira birziklatzeari dagokionean; zehazki,beira birziklatuak % 5,7 egin du gora,2008tik 2009ra. Horrela, beira birziklatuaehunekoetan gehien handitu duten Auto-nomia Erkidegoen artean dago; laugarrentokian dago, zehazki. Bestalde, bigarren erkidego sentsibilizatue-na da, eta 25,4 kilo birziklatzen ditu biztanlebakoitzeko; beraz, estatuko batez besteko-aren gainetik dago, estatuko batez beste-koa 15,5 kilo baita biztanle bakoitzeko. Hori,hein batean zor zaio biztanleko edukiontzikopurua handia izateari (horretan bigarrenerregioa baita); zehazki, iglu bat dago, 205biztanle bakoitzeko. Emaitza hori ikusita, esan dezakegu beira-birziklapena Espainian finkatu egin dela,eta espainiarrek aurrerabide nabaria egindutela beiraren birziklapenean. Zalantzarikgabe, ahaleginetan segitzen dugu, eta au-rrera begira ere, argi dago balioa emanendiogula beirazko ontziak edukiontzi berde-an uzteari.

Nola garatzen da beiraren kudeaketanesku hartzen duten entitateen artekolan koordinatua? 2009an, Landa Garapeneko eta Inguru-meneko Departamentuak eta Ecovidriokhitzarmen-esparru bat sinatu zuten, Nafa-rroan birziklapena sustatzeko; hitzarmenhorren bidez, gainera, erregulatua dago bei-razko ontzi-hondakinak kudeatzeko sistemaintegratuaren funtzionamendua Nafarroan. Agiri horretan ezarrita daude zer baldintzabete behar dituzten toki entitateek hitzar-menarekin bat egiteko, eta zer azpiegitura

eta zer baliabide behar dituzten beirazkoontziak gaika biltzeko. Horrez gain, etahitzarmenaren baitan, herritarrei infor-mazioa emateko eta gizartea ingurumenkontuetan sentsibilizatzeko ekintzak ere au-rreikusita daude; eta, orduez geroztik, horiguztia Nafarroako Ingurumen Arloko Balia-bide Zentroarekin (Crana) elkarlanean arigara Nafarroa osoan garatzen. Ecovidriok, Departamentuak eta Cranakegindako lana aintzat hartzeaz gain, Manko-munitateen konpromisoa ere nabarmendunahi dugu, eguneroko sustapenean eta ja-rraimenduan, beira birziklatzea Nafarroakoherritar guztien aztura izatera iritsi dadin.Guztion elkarlanari esker, Nafarroak osoemaitza onak lortzen ditu beirazko ontzienbirziklapenean.

Zer gauza zehatz egin beharko liratekeNafarroan, hobetzen jarraitzeko? Zersektorerekin egin beharko litzateke lanhandiagoa? Beti izaten da beharrezkoa HORECA sek-torearekin aritzea, funtsezkoa baita birzi-klatzen diren beirazko ontzien hondakin ki-logramoak handitzeko; izan ere, kolektibohorrek merkatuan dauden beirazko ontziguztien % 48 kontsumitzen du. Irabazi asmorik gabeko elkartea garen alde-tik, eta Espainiako edukiontzietan uzten di-ren beirazko ontzi-hondakinen birziklapenakudeatzeaz arduratzen garen heinean, gurelana da sektore horretan birziklapena susta-tu eta bultzatzea; betiere, inplikatutako era-kunde guztiekin lankidetza estuan (batezere, tokiko entitateekin), bai eta elkarteekineta sektoreko erakundeekin ere. Hori guztia,ostalariek beirazko ontzi-hondakinak erra-zago birzikla ditzaten.

Beirazko ontziak bereizterakoan osoohikoak izaten dira akats batzuk: esa-terako, kristalezko edo zeramikazkobaxera beirazko gainerako ontziekinbatera sartzea. Nola hobetu daitekebereizketa hori? 2009an, Ecovidriorako egindako ikerketabaten datuen arabera, hona hemen zerakats egiten dituzten gehienik Nafarroa-ko herritarrek beirazko ontziak birziklatze-rakoan: inkestatuen % 58k dio kristalezkoedalontziak beirazko gainerako ontziekinbatera uzten dituela; % 53,5 dio, platerak,zeramika, toska eta baxerako beste piezabatzuk uzten dituela; eta % 31k dio sen-dagai-flaskoak. Oso garrantzitsua da hondakinak jato-rrian behar bezala bereizten ikastea. Ho-rrela, edukiontzi berdeetan bakar-baka-rrik beirazko ontziak utzi behar dira; hauda, botilak, poteak eta flaskoak. Baina ho-lako akatsak maiz gertatzen dira, eta ho-rrek beira birziklatzeko katea kaltetu etaoztopatu egiten du. Horrelako akatsik batere ez gertatzeko,Ecovidrion ezin konta ahala informazioeta sentsibilizazio lan egiten ditugu herri-tarren artean; esate baterako, hitzaldiakematen dizkiegu era askotako taldeei;material hezigarriak ateratzen ditugu,bestelako komunikazio-ekintzak ere, na-farrek beirazko hondakinak bereiztenikas dezaten eta berariazko edukiontzie-tan utz ditzaten, birziklapenaren katerabideratzeko.

Nafarroakobilakaera oso ona

izan da azken 5 urtean.

15

BEIRA

Yolanda González Barroso, Ecovidrioko harremanpublikoetako eta komunikazioko zuzendaria

Elkarrizketa...Yolanda González Barroso, Ecovidrio


16

PREBENTZIOA

Hondakin kopuru izugarriak sortzenditugu; horren ondorioz, lehengaiaketa energia erruz xahutzen ditugu, kli-ma-aldaketa azkartzen da eta berezkobaliabideak agortzen dira. Nafar ba-koitzak, bana beste, tona erditik gorahondakin sortzen du urtean. Era bere-an, 1996tik 2008ra, % 45,32 hiri hon-dakin solido gehiago sortu genituen.

Europako herrialde aunitze-tan gauza berbera gertatuzela ikusita, europar erakun-deek, 2008ko azaroan,2008/98/EE Zuzentarauaonetsi zuten. Arau nagusi

horren arabera, hondakinak kudeatzekopolitika orok baliabideak murriztea izanbehar du helburu, eta, arauak ezarritakoa-ren arabera, prebentzioa lehentasunezkoada. Araudi horren bidez, gizartean birzikla-pena bultzatu nahi dute, ahalik eta honda-kin gutxien sortzeko eta hondakinak balia-bide gisa erabiltzeko.

Mankomunitateek, udalek, elkarteek etaNafarroako beste talde batzuek ekimen an-dana sustatu dute hondakinak murrizteko.Ekimenek, beraz, prebentziora bideratuta-ko alderdiak lantzen dituzte; azken finean,hainbat ekintza abiarazi dituzte, bilketa-

ibilbideetara hondakin gutxiago iristeko(adibidez, etxeko konpostajea sustatzerabideratutako ekintzak, etab.); berrerabilpe-na bultzatzeko ekintzak (truke-merkatuak,konponketa eta bigarren eskuko gauzaksustatzea, etab.); ekoizpen “eko-ardu-ratsua” sustatzea (eko-diseinua, ekitaldiakiraunkortasunez antolatzea, etab.); eta he-rritarrak kontsumo arduratsuaz sentsibili-zatzeko xedea duten ekintzak (erosketaberdeak, elikagai iraunkorrak sustatzekoekintzak).

Prebentzioak du lehentasuna,hondakinak kudeatzeko politikaorotanNafarroako hainbat entitatek hondakin gutxiago sortzeko ekimenak bultzatudituzte

“Periskopioa” erakusketaren inaugurazio ekitaldia, Antsoainen

HondakinakKudeatzeko

2010 – 2020 aldikoPlan Integratuak

hau guztiaezarri du:

- % 10 murriztea.- tamaina handikohondakinen % 10

berrerabiltzea.- TEEH berrerabiltze-

ko neurriak.

2.080nafar familiak partehartu dute konpos-taje-programetan,

2010ean DATUA

Hondakinak bizt./urteko

467

556522

Nafarroa Espainia Europa

Nafarroa: 467Espainia: 556Europa: 522


Konpostaje-

esperientziak

Hondakin gutxiago sortzeak bilketa ho-betzea esan nahi du, eta, horren ondo-rioz, besteak beste, karbono dioxido(CO2) gutxiago aireratzen da. Konpostajea jardunbide ona da honda-kin gutxiago sortzeko. Konpostajearenbidez, gai organikoak (hau da, janari, lo-rategi eta landare hondarrak) konpos-tontziaren bidez eraldatzen dira. Hainbathilabetetara konposta lortuko dugu. Ze-hazki, 4tik 8ra hilabete behar izaten dirakonposta lortzeko, hondakinak xehatze-ko prozesuaren ondorioz.Nafarroan, urtetik urtera, gero eta jendegehiagok egiten du etxeko konpostajeaeta, era berean, gero eta jende gehiagokegiten ditu konpostaje-esperientziakhezkuntzaren esparruan, ikastetxeen bi-tartez, bai eta zenbait herritako esparrukomunitarioan ere. Horrela, 2006az ge-roztik, nabarmen ugaritu egin dira etxe-ko konpostajean hasi diren gizon-ema-kumeak, mankomunitateek bultzatutakoprogramak garatu ahala; besteak beste,Ingurumen, Landa eta Itsas Ingurune Mi-nisterioak lagundurik. Entitate horiekkonpostontzi bana ematen diete kon-postajean hasi nahi dutenei, bai eta argi-bideak eta aholkularitza ere.Nafarroako Hondakinen Partzuergoaketa beste zenbaitek emandako datuenarabera, 2010ean, guztira, 2.080 familiakegin zuten etxean konposta, sukalde etalandare hondarrak erabilita.

Nafarroan ekimena bultzatu zuten lehenerakundeak Arangurengo Udala, Iruñe-rriko Mankomunitatea eta IzarbeibarkoMankomunitatea izan ziren, 2005. eta2006. urteetan.Orduez geroztik, beste erakunde batzuekere sustatu dute etxeko konpostajea;esate baterako, Altsasuko Udalak etahainbat Mankomunitatek. Hauek izan di-ra, zehazki: Sakana, Mairaga eta Bortzi-riak, Bidausi, Mendialdea eta Araxes Ga-raia.Hainbat erakundek, bestalde, konposta-jea eskola-esparrura eraman dute, zen-bait ekintzaren bitartez. Horrela, Iruñerri-ko Mankomunitatea heziketa-programabat hasi zen lantzen 2006an, eta, ondokourteetan, programa harekin bat egin du-te Izarbeibarko, Sakanerriko eta Bortzi-rietako Mankomunitateek. Konpostajekomunitarioari dagokionean, esperientziabatzuk abiarazi dira bai ArangurengoUdalerrian, bai Iruñerriko Mankomunita-teak hartzen duen lurraldean.

- Konpostaje komunitarioa, Iruñerrian:

Mankomunitateak ereduzko esperientziabat abiarazi zuen 2009ko urrian, hainbatherritan: Oteitzan, Badostainen, Egue-sen, Subitzan, Olatz-Subitzan eta Labia-non. Guztira, 475 pertsonak parte hartuzuten. Gaur egun, interesa duten besteherri batzuetara eramaten ari da espe-rientzia; Aratzuri, Etxauri eta Basaburura,esaterako.

- Izarbeibar, etxeko konpostajearekinbat:

Izarbeibarko Mankomunitatean 247familia ari dira parte hartzen.Jendea egiten ari den ahale-gina saritzeko, eta, “gutxiagokutsatzen duenak gutxiagoordaintzen du” printzipioare-kin bat, Mankomunitateak %10eko deskontua aplikatzendu etxeko konpostajean aridiren familien fakturetan.

- Hondakin organikoak mu-rrizteko beste neurri bat-zuk: E.Leclerc.E. Leclerc hipermerkatuak,2010ean, % 10 murriztu ditu

bere instalazioetan sortutako hondakinez-balorizagarriak; hau da, 155,65 tonahondakin, guztira. Zentroko langileak etahornitzaileak ere ekimenari lotu zaizkio,eta horrek ederki lagundu du sentsibili-zazioa zabaltzen.

Berrerabil-

pena sus-

tatzea

Entitate asko aritzen dira gauza erabiliakkonpontzen eta salerosten. Atal honetanEmausko Traperoak erakundea nabar-mendu beharra dago, 1978az geroztik aribaita hondakinak biltzen eta berreskuratzen.Hona datu nabarmengarri bat: 2009an,Emausko Traperoek, guztira, 10.912.294kilo hondakin bildu zituzten, eta haieta-tik, % 7 berrerabili ziren; gehienak, altza-riak, arropa eta hondakin elektriko etaelektronikoak. Erakunde honek bigarreneskuko gauzak saltzeko sei denda dituNafarroa osoan. Arlo honetan nabarmendu beharrekobeste entitateen artean, aipa dezagunItxipuru taldea; hiruhilekoan behin, biga-rren eskuko gauzen merkatuak antolatzenditu Irurtzunen. Ziako kontzejuak, berealdetik, trukerako eta bigarren eskukogauzen merkatua antolatzen du urteanbehin.

Jardunbide onak

1 2

PREBENTZIOA

17


18

PREBENTZIOA

Ekoizpen

"eko-arduratsua”

sustatzeaEkoizpen eko-arduratsuak esan nahi du in-gurumenaren gainean eragiten den in-paktu globala kontuan hartzea.

- Ekitaldiak iraunkortasunez anto-latzea:Herriko jaietan eta bestelako ospakizunberezietan, kontsumoak gora egiten duizugarri. Ospakizunak, dena den, ez du be-ti neurrigabeko kontsumoa ekarri beha-rrik, kontu pixka batez jokatuez gero etaneurri batzuk hartuez gero. Horrela, Antsoaingo, Berriozarko, Gareskoeta Artaxoako Udalek urteak daramatzateiraunkortasunezko ekintzak antolatzenherriko festetan. Neurririk arrakastatsue-netako bat edalontzi berrerabilgarriak era-biltzea izan zen. Nafarroan, 100.000 edalontzi erabilgarribaino gehiago daude jendearen eskura,guztiak ere hainbat entitatek eta taldekuzten dituztenak, hondakinak murriztekoasmoz.

- Eko-diseinuaEko-diseinuak kontuan hartzen du zer-no-lako eragin globala sortzen duen produk-tuak ingurumenean, haren bizitza-zikloosoan: hau da, diseinatzen dutenetikhiltzen den arte. Nafarroako zenbait en-presa jadanik ari dira beren ekoizpen-jardueran hainbat diseinu, ekoizpen etabanaketa fase abian jartzen. Koxkaren ekimena dugu horren adibide.Hozte-makinak fabrikatzen ditu jendearisaltzeko; bada, makinetako HFC-osagaienordez (ingurumenari kalte egiten baitiote),kliklopentano hasi dira erabiltzen, hau da,kalte txikiagoa eragiten duen osagai bat.Horren bidez, makina-hondakinen kudea-keta erraztu egiten da, makina horien bi-zitza erabilgarria agortzen denean.

Kontsumo

arduratsua-

ren gaineko

sentsibilizazioa

Hainbat entitate ari dira Nafarroan kontsu-mo arduratsuaren aldeko lanean; bestal-de, gero eta toki gehiagotan sustatzen aridira hurbileko produktuak, eta gero etadenda gehiagotan salgai daude produktuekologikoak, bai eta bidezko merkata-ritzakoak ere. Era berean, gero etaekintza gehiago egiten dira, esaterako,produktu iraunkorrak edo erosketa ber-dekoak sustatzeko.

- Nafarroako Udal eta Kontzejuen Fe-derazioaren erosketa berdeak.Erosketa publiko iraunkorrak produktu etazerbitzu sorta zabala biltzen du bere bai-tan: esate baterako, produktu ofimatikoakerostea, eraikinetan energia eraginkortasu-nez erabil dadin sustatzea, garraio publi-koa iraunkortasunez kudeatzea, lorezaintza-zerbitzuak kontratatzea… Alde horretatik,nabarmendu behar dira kontratazio iraun-korretarako baldintza-pleguak, CRANAkNafarroako Udal eta Kontzejuen Federazio-arekin elkarlanean, landutakoak. Bi entita-teen webgunean daude eskura.

- Kontsumo arduratsua zabaltzeko etaherritarrak haren inguruan sentsibili-zatzeko ekintzak.Bi adibide emanen ditugu: batetik, gida-kaletegia, bidezko eta elkartasunezkomerkataritzako produktuak eta produktuekologikoak non saltzen dituzten zabaltze-ko asmoz, REAS-Ekonomia SolidariokoSareak landutakoa, eta, bestetik, kontsu-mo arduratsuari buruzko gida, Nafarroa-ko Ingurumen Arloko Baliabide Zentroaketa REAS Sareak elkarrekin landutakoa.

Zer hartu beharda kontuan eki-taldi iraunkorbat antolatzeko?

- Tokiko erkidegoaren balia-bideak.- Ahal den guztia murriztueta berrerabiltzea.- Hondakinak bereizi, etabereizketa hori agerraraz-tea.- Energia-kontsumoa etamugikortasuna eraginkor-tasunez kudeatzea.- Alde guztiak ekitaldiarigogoz lotzea (antolatzaile-ak, azpi-kontratistak, ba-besleak eta bertaratzen di-renak).- Aukeraz baliatzea, jardun-bide onak zabaltzeko.- Ekitaldiaren ingurumen-eragina neurtzea etasortzen diren emisio kutsa-garriak konpentsatzea,elkartasunezko proiektue-tan laguntza emanez.

Konpostaje komunitarioa, Iruñerriko Mankomunitatean

3

4


19

PREBENTZIOA

Beste

prebentzio-

ekimen batzuk

Bestelako ekimenak ere prebentzioarenalderdi honetan edo hartan saiatzen di-ra; esaterako, era askotako materialezegindako poltsa berrerabilgarriak banatzea.Horixe egin dute merkataritza gune han-di batzuek (Eroskik eta Carrefour-ek, adi-bidez), bai eta hainbat entitatek ere: esa-terako, Iruñerriko Mankomunitateak, Na-farroako Denden Elkarteak eta Nafarroa-ko Belar-denden Elkarteak.

Aipa dezagun, bestalde, entitate batzuekkristalezko pitxerrak banatu dituztela ta-berna eta ostalaritza-establezimenduetan,ontzi gutxiago erabiltzea sustatzeko etatxorrotako ura erabiltzea bultzatzeko. Bes-teak beste, Bortzirietako Mankomunitate-ak egin du hori. Izarbeibarko Mankomunitateak, era bere-an, aurtengoan, Valdibocata kanpaina jarridu abian eta, Mairagako Mankomunitate-ak, bere aldetik, Boc"n roll kanpaina, ikas-tetxeetan hondakin gutxiago sor dadinbultzatzeko eta botatzekoak diren gauzenerabilera murrizteko. Hartara, ikasleei bes-telako bilgarriak ematen dizkiete, hamai-ketakoa egunero bilgarri hartan bildutaeramateko, aluminiozko papera erabili or-dez. Iruñerriko Mankomunitateak ere eki-mena ikastetxeetan antolatu du

Hondakinen2008-2015 aldiko

Plan NazionalIntegratuaren

helburuak:

- 2010a baino lehen,erabilera bakarreko

merkataritza poltsak% 50 murriztea

- 2015ean, biodegra-dagarriak ez direnen

% 70 ordezkatzea

Hnos Aldaz Zurgintza Enpresako langileak, Valdibocata eskuetan zabalik dutela.

Composta Sareak antolaturik, 2010ekourrian, etxeko eta auzoko konpostaje-ari buruzko I. Mintegia egin zen Iruñe-an. Sare horretako kide dira Nafarroa-ko Hondakinen Partzuergoa eta Iruñe-rriko Mankomunitatea. Jardunaldie-tan, arlo horretako proiektuak nolaezarri eta garatu aztertu zen, bai etanola egin jarraimendua ere. Mintegiakbi helburu izan zituen: batetik, espe-rientziak trukatzea; eta, bestetik, etxe-ko eta auzoko konpostaje-proiektue-tarako arduradunak eta teknikariakprestatzea, ekimenak abiarazi, garatueta haien jarraimendua egiteko. Hain-bat gai nabarmen jorratu ziren; adibi-dez, konpostajeak nolako eginkizunaduen prebentzio-politiketan, eta herri-tarrak jarduera horren inguruan sentsi-bilizatzeko eta jarduera herritarren ar-tean zabaltzeko kanpainak. Horrezgain, teknika horrek egun Espainian

duen ezarpenari buruzko diagnosiaere azaldu zen, eta horrek kudeaketaekonomikoan duen isla ere. Era bere-an, Nafarroako etxeko konpost onena-

rentzako I. sariak banatu ziren. Honahemen sarituak: Jon Aizkorbe, Arozte-gikoa; Jaione Larráyoz, Itzakoa, eta Ne-kane Ostiz, Mutiloakoa.

Etxeko eta auzoko konpostajeari buruzko I.Mintegia egin da Iruñean


20

PREBENTZIOA

Hondakinen Prebentziorako II. EuroparAstea joan den azaroaren 20tik 28ra eginzen, baina Nafarroan ekitaldiek aben-duaren 1ra arte iraun zuten. Foru Komu-nitatean, guztira, hamahiru entitatekparte hartu zuten, eta guztien artean 21jarduera garatu zituzten. Jarduera pro-grama Landa Garapeneko eta Ingurume-neko Departamentuak antolatu zuen,Crana-Nafarroako Ingurumen Arloko Ba-liabide Zentroaren bitartez.

Hondakinen Prebentzio-rako Europar Astea Eu-ropako hondakinei bu-ruzko 2008/98/CE zu-zentarauaren inguruanjaio zen. Zuzentaraure-

kin bat, prebentzioari lehentasuna emanbeharra zaio hondakinak kudeatzeko hierar-kian, hondakin gutxiago sortze aldera.

Astearen xedea da, batetik, herritarrakhondakin gutxiago sortu beharrazkontzientziatzea, eta, bestetik, hondaki-netan erabiltzen diren materialak kontuanhartzea, ingurumenean horren eragin han-dia ez sortzeko.

Parte-hartzaileak

Edizio horretan, 4.300etik gora prebentzio-ekintza egin ziren Europa osoan, haietako 21Nafarroan, hamahiru entitatek garatutakoak.Hona hemen zer entitate izan ziren: Bortzi-rietako Mankomunitatea, Izarbeibarko Man-komunitatea, Iruñerriko Mankomunitatea,Erronkaribarko Gizartea eta Kultura Sus-

tatzeko Zerbitzua, Antsoaingo Udala, Na-mainsa, Aenor, Tierra Limpiezas Ecológicas,E. Leclerc, AZ2 Comunicación, NafarroakoUdal eta Kontzejuen Federazioa, EmauskoTraperoak eta Corellako Arte Eskola, eta, ai-patutakoez landara, Nafarroako Gobernuaere bai, Cranaren bitartez. Horrenbestez, tokiadministrazioa eta administrazio publikoa,enpresak, komunikabideak, GKEk, hez-kuntza arloko erakundeak eta beste arituziren elkarrekin, hainbat ekimen abiarazteko,jendea hondakinak sortzearen ingurukoprebentzioaz sentsibilizatzeko; izan ere,sortzen ez den huraxe baita hondakinonena.

Bost gai handi

Hondakinen Prebentziorako Europar As-tearen baitan garatutako jarduerak bostgai handiren inguruan egituratu ziren:

- hondakin gehiegi izatea

- nola ekoiztu hobe

- nola kontsumitu hobe

- nola luza daitekeen produktuen bizitza

- eguneroko ohiturak hobetzea, honda-kin gutxiago botatzea lortzeko.

Europako proiektua

Hondakinen Prebentziorako Europar As-tea Europako egitasmo bat da, EuropakoBatzordeko LIFE + programak lagunduta-koa. Hona hemen zein diren bazkide nagu-siak: ADEME (Ingurumenerako eta EnergiaKontrolatzeko Agentzia, Frantzia); ACR+ (Hi-rien eta Eskualdeen Elkartea, BaliabideakBirziklatzeko eta Iraunkortasunez Kudeatze-ko); ARC (Agència de Residus de Catalunya);IBGE (Brusela Eskualdeko Ingurumena Ku-deatzeko Institutua, Belgika), eta LIPOR(Oporto Handiko Hondakinak KudeatzekoUdalen arteko Zerbitzua, Portugal).

Hondakinen Prebentziorako II.Europar Astea: kontzientziatzea etaekintzaNafarroan, hamahiru entitatek parte hartu zuten, eta 21 jarduera egin zituzten.

Ikasleentzako jarduerak, Iruñerriko Mankomunitatean


21

HA

2005. urtetik aurrera, Autonomia Erkide-go batzuk ETER Proiektua bultzatzen aridira, hondakinak kudeatzeko sektoreandiharduten enpresa batzuekin batera.Eter Proiektua Ingurumen Datuen Estan-darizazio Elektronikoa da, eta helburu duhizkuntza elektroniko bat estandariza-tzea, hondakinen eragiketen kudeaketadokumentala eta informazioa sustatzekoeta hobetzeko, betiere Estatu mailako etaAutonomia Erkidegoetako araudiekin bat. Gaur egun, Autonomia Erkidego guztiak,Melilla Hiri Autonomoa eta Landa etaItsas Inguruneko Ministerioa ari diraproiektuan parte hartzen. Ekimenak aukera ematen du industriatikheldu diren hondakin arriskutsuak ekoiz-teari eta kudeatzeari buruzko datuen iza-pidetzea arintzeko eta hobetzeko. Eginki-zun hori Administrazio Publikoei eta en-presa pribatuei egokitzen zaie. Herritarrak Zerbitzu Publikoetan bitarte-ko elektronikoz sartzeari buruzko uztaila-ren 22ko 11/2007 Legeak helburu du,2010erako, izapidetze telematiko batzue-tan papera ezabatzea; esaterako, lekual-daketa jakinarazpenetan, eta hondakinarriskutsuak kontrolatzeko eta haien ja-rraimendua egiteko agirietan. Legeak,beraz, Autonomia Erkidegoak eta Inguru-

meneko eta Landa eta Itsas Garapenera-ko Ministerioa behartu ditu. ETER proiektuan erdietsitako lorpenenartean, Trukaketa Elektronikorako Inguru-men Hizkuntza sortu izana nabarmendubeharra dago. Horri E3L esaten zaio, etainformazioak izan behar duen tipologiarieta formatuari buruzko eredu bakarra da.Hau da, Autonomia Erkidego guztiek etaMinisterioak hizkuntza bateratua darabil-te, 2010eko urtarrilaz geroztik, hondakinarriskutsuei dagokienez.Horrek esan nahi du hondakin horiei bu-ruzko informazioaren eta estatistikarenkalitatea hobetu dela; beraz, ahalbidetuda hondakin arriskutsuen kudeaketa etakontrola hobetzea. Horrez gain, baliabi-deak murriztu eta enpresentzako izapi-deak ere sinplifikatu dira. Nafarroan, aurtengoan, hondakin arris-kutsuen kudeaketan ari diren eragileek(ekoizleek, garraiolariek eta kudeatzaile-ek) ez dute paperik erabili kontroleko etajarraimenduko agiriak lantzerakoan, etahori lorpena izan da. Horrela, guztira,19.500 izapide izan dira; beraz, 500 bat kgpaper aurreztu da, hau da, 7 zuhaitzenbaliokidea. 2011 honetarako, badago beste erronkabat: entitateen eta zentroen arteko ko-

munikazioa areagotzea, izapide burokra-tikoak murrizteko.2010ean, ETER proiektuaren baitan abia-razitako ekintzen emaitza izan da honda-kin arriskutsuen informazioa eta kudea-keta hobetzea, baina horrez gain, oina-rriak finkatu dira, hizkuntza hori inguru-meneko beste arlo batzuetara ere erama-teko (industriako hondakin ez-arrisku-tsuak, hiri-hondakinak, kutsadura, ureta-ra egiten diren isuriak, lurzoruen egoera,E-PRTR, etab.); eta horixe da, hain zuzenere, ekimenaren azken helburua.

ETER proiektua: AdministrazioPublikoan hondakinak prebenitzekoegitasmo onuragarriaAutonomia Erkidegoak eta Ingurumen Ministerioa elkarrekin ari dira ekimenabultzatzen, ingurumen arloko informazioa eta hondakinen prebentzioahobetzeko.

ETER proiektuaren logotipoa.

ETER proiektuarenbaitan bide

telematikoz egindiren ia 19.500izapideei esker,

500 kg paperaurreztu dira.

Argibideak: http://www.eterproject.org etaIngurumeneko Departamentua(http://www.navarra.es)


ENTITATEAK

Europar Batasunak hondaki-nak isurtzeari buruzko1999/31 EE Zuzentarauaonetsia du, eta arlo horretakoaraudian, badira hiru muga-rri-urte: 2006a, 2009a eta

2016a; izan ere, hurrenez hurren, % 25, % 50eta % 65 murriztu behar da isurtegietaraeramaten diren hondakinen kopurua,1995ean eramaten zirenak oinarri hartuta.Horrez gain, debekatua ere badago trata-mendurik gabeko hondakinak isurtegiraeramatea, hau da, bolumena jaitsi gabe etakutsagarritasuna murriztu gabe. Azken urteotan, Nafarroako hiri hondakinakkudeatzeko lana mankomunitateen ingu-ruan egituratu da, xede horretarako eratubaitira. Kudeaketa, funtsean, honela egitenda: hondakinak gaika biltzen dira, ontzi-hondakinak egiazki berreskuratzen dira, eta“gainerakoa” esaten zaion hondakina, berriz,isurtegira eramaten da, inola ere tratatugabe. Isurtzen den hondakinaren osae-rak, berez, eragin kaltegarria sor dezakeingurumenean (lixibiatuak, metano isu-riak), eta ez dugu atzendu behar isurtegigehienak aspaldikoak direla eta ez dau-dela behar bezalako egoeran. Hori dela eta, 2007ko amaitzean, Nafarro-ako Gobernuko Toki Administrazioko De-partamentuak eta hondakinak kudeatzendituen Mankomunitate multzo batek Na-farroako Hondakinen Partzuergoa eratuzuten, toki guztietan hiri hondakinen tra-tamenduari irtenbide bateratua ematekoeta, era berean, irtenbide hura ekonomikokinafar herritar guztientzako orekatua izate-ko; hori guztia, indarrean zegoen araudia

betetze aldera. Gaur egun, hondakinetaneskumenak dituzten Mankomunitate guz-tiak Partzuergoko kide dira, Iruñerriko Man-komunitatea izan ezik; izan ere, NafarroakoGobernuak berariazko koordinazioa daukaIruñerriko Mankomunitatearekin, hondaki-nen alorrean.Partzuergoak, hasieratik beretik, oso iden-tifikagarri agertu nahi izan du herritarrenaurrean, marka diseinatzerakoan. Hartara,marrubi-kolore deigarria aukeratu du, osonabarmena begietarako, entitatearen ku-deaketa gidatzen duten balioen erakus-garri: abangoardismoa, adeitasuna, herri-tarrenganako hurbiltasuna, berotasuna,arintasuna eta garbitasuna. Kolorearekinbatera, irudi bat ere badago, hondakinorganiko peto-peto batean oinarritutakoa:sardina hezurra. Irudiak, gainera, Nafarroakomapa ekartzen digu gogora. Hezurrak, bes-talde, Partzuergoak izanen dituen adarrenantzekoak dira, zaborrak ongi egituratutakozerbitzu bakar baten bidez biltzeko eta ga-rraiatzeko. Helburua da entitateak egitenduen lana irudi batean transmititzea; hauda, zaborretatik abiatuta, entitateak honda-kinen kudeaketa duintzen du, zaborrek in-gurumenean eta gizartean duten eraginaleuntzen du, eta azkenik, Partzuergoa gaida, jarduera ingurunean eraginkortasunezeta adeitasunez txertatzeko. “Marrubi-filoso-fia” izena eman diogu.Partzuergoak, gainera, antolaketan, tek-nikan eta finantzetan ezarri duen siste-maren ondorioz, egokitasunez garraiatueta tratatzen dira Partzuergoan daudenmankomunitate gehienen hondakinak; ze-hazki, hondakinak bi tratamendu-zentrora

Nafarroako Hondakinen Partzuergoa

BEHEAN. Tafallako Transferentzia Estazioaren inaugurazioa. GOIAN. Nafarroako Hondakinen Partzuergoaren Logotipoa.

NafarroakoHondakinen

Partzuergoa sortuzen, hiri

hondakinentratamenduari

irtenbidebateratua emateko,

eta irtenbidehura ekonomikoki

nafar herritarguztientzako

orekatua izateko

22


23

ENTITATEAK

eramaten dira: batetik, Culebreteko zentro-ra (biometanizazioa eta konpostajea), Erri-berako Mankomunitateak kudeatutakoa,eta, bestetik, Carcarkora (konpostajea), Ju-rramendiko mankomunitatearen eskuetandagoena. Nafarroa iparraldeko mankomu-nitate batzuetako hondakinak Gongorakoisurtegian uzten dira; Iruñerriko Mankomu-nitateak kudeatutakoan, alegia. Hondakinak garraiatzeari lotutako beharrakmoldatzeko, bi Transferentzia Estazio eraikidira; bata, Zangozako udal dermioan koka-tua, Ezka-Zaraitzu, Bidausi, 10. Eremua etaZangozako mankomunitateei zerbitzuaemateko, eta, bestea, Tafallan Mairaga etaIzarbeibarko mankomunitateetarako. Hala-ber, bi deskarga-nasa ezarri dira: bata, Arbi-zun, Sakana, Mendialdea eta Araxes GaraikoMankomunitateei zerbitzua emateko, eta,bestea, Azkoienen, Erriberagoieneko Man-komunitaterako. Horrez gain, PartzuergoakLizarran lehendik zegoen estazioa ere era-biltzen du, Jurramendiko Mankomunitate-koa. Partzuergoak, gainera, beste Transfe-rentzia Estazio bat eraikitzea sustatzendihardu Doneztebeko udal dermioan, eta,aurreikuspenen arabera, 2012an zabaldukoda, iparraldeko hainbat mankomunitaterizerbitzua emateko: Bortziriak, Malerreka etaBaztango Udalari, hain zuzen ere. Jarduketa multzo hori gauzatu egin da,hondakinak eraginkortasunez eta inguru-menarekin bat garraiatzeko, eta ia 6 milioieuroko gastua ekarri du. Dirua Europakofuntsetatik etorri da (Kohesio Funtsa), TokiInbertsioetarako 2009-2012rako Planetik(Nafarroako Gobernuko Toki Administra-zioko Departamentuak kudeatutakoa) eta,azkenik, partzuergo-tasa biltzetik, hau da,Partzuergoak berak ezarria duen tasabiltzetik. Hain zuzen ere, Partzuergoko erabiltzaileguztiei tasa bateratu bat ezarri zaie; hots,2011 honetan, 44,50 euro dira, familia etaurte bakoitzeko. Tasa horri esker, kide direnmankomunitate guztiei halako partzuergo-izaera bat eman zaie. Tasa hori biltzeak, izanere, aukera eman du garraio arloko koste es-tra batzuk ordaintzeko, kontuan hartu be-harra baitago mankomunitate batzuk osourrun daudela Tratamendu Zentroetatik.Horrez gain, aukera ere ematen du Zentroe-tako tratamendu-prozesuak bideragarri egi-teko; hau da, mankomunitate bat da zentrobakoitzaren jabea, baina beste mankomuni-tate batzuetako hondakinak ere hartzekogaitasuna dute. Azken buruan, zuzentasu-nean oinarritutako sistema ezarri zaie era-biltzaile guztiei, eta araudia eragingarritasu-nez betetzea ahalbidetu egiten du.Culebreteko eta Carcarko Tratamendu Zen-troek (arestian aipatu ditugun mankomuni-tateen jabetzapekoak) partzuergo-izaerahartu zuten, bi entitateak Partzuergoan sar-tu zirenez geroztik. Zentroen funtziona-mendu-erregimenari buruzko bi lankidetza-

hitzarmen sinatu dira bi mankomunitateeneta Partzuergoaren artean, alde teknikoaketa alde ekonomikoak zehazteko. Era be-rean, bi batzorde eratu dira, nola funtzio-natzen duten eta nolako jarduera-kosteakdituzten kontrolatzeko, Partzuergoak berakpartzuergo-tasaren bitartez ordaindutakoak. Doi lau urtetan, beraz, jarduketari partzuer-go-izaera zabala eman zaio eta, horri esker,gaur egun, biologikoki tratatzen diraPartzuergo barruko mankomunitateetakobiztanleek sortzen dituzten hondakinak,isurtegira eraman baino lehen; horren on-dorioz, hondakinen bolumena nabarmen

murriztu da, eta hondakinek gutxiagokutsatzen dute. Beraz, horrek esan nahidu Nafarroan aurrerapauso nabaria emandela Europako Zuzentarauak ezarritakoabetetzeko. Horrek, gainera, bestelako onurak ereekarri ditu; esaterako, mankomunitateekgarai bateko hondakin-isurtegiak itxi, zi-gilatu eta lehengoratu dituzte. Horrela,azken urteotan, isurtegi hauek itxi dira:Aizpurgikoa (Ezka-Zaraitzuko Mankomu-nitatea), La Celada-Zangozakoa (ZangozaEskualdeko Mankomunitatea), Moratiel-Azkoiengoa (Erriberagoieneko Manko-munitatea), Urrozkoa (10. Eremuko Man-komunitatea), Arbizukoa (SakanakoMankomunitatea; soilik zabalik dago indus-triatik heldu diren isurietarako), Gareskoa(Izarbeibarko Mankomunitatea), eta ixtekoproiektuan daude Romerales-Tafallakoa(Mairagako Mankomunitatea) eta Ibardin-Berakoa (Bortzirietako Mankomunitatea);jarduketa guztiak Nafarroako Gobernuare-kin elkarlanean egin dira. Gaur egun, Nafa-rroan hiru isurtegi daude zabalik: Gongora-koa, Iruñerriko Mankomunitateak kudeatu-takoa, eta Culebreteko eta Carcarko Trata-mendu zentroei lotutako biak. Hiru isurte-giek behar diren ingurumen-baldintza guz-tiak betetzen dituzte; horrenbestez, inguru-men-baimen integratuaren jabeak dira, apli-katzekoa den araudiaren baitan.Berrikitan, Nafarroako Gobernuak Nafarroa-ko Hondakinak Kudeatzeko 2010-2010 aldi-ko Plan Integratua onetsi du, eta EuroparBatasunak, bere aldetik, Hondakinei buruz-ko 2008/98 EE Esparru Zuzentaraua. Beraz,bi-biak erronka dira Partzuergoarentzako,bai erronka teknologikoa bai kudeaketa ar-lokoa. Izan ere, Partzuergoak bi izaera ditu:batetik, Toki Entitate eskuduna da partzuer-gotuak dauden mankomunitateen hon-dakinak tratatzerakoan, eta bestetik,mankomunitateen kudeaketako koordi-natzailea ere bada, hondakinak tratatzea-ri lotutako beste alderdi batzuetan: esate-rako, materia organikoaren eta gainera-koaren gaikako bilketa, eta prebentzio-programak.

Kamioietako bat deskarga kaian.

Partzuergokomankomunitateen

hondakinakisurtegian utzi

aurretik tratatzendira; horri esker,

bolumenanabarmen

murrizten daeta gutxiago

kutsatzen dute


Hondakinen prebentzioa sustatzeko etabotatzekoak diren gauzak murrizteko,Izarbeibarko Mankomunitateak Valdi-bocata esaten dioten bilgarri bat aterazuen joan den urtarrilean; hau da, ogi-

tartekoak, sanwitxak, galletak, fruta-ale-ak… biltzeko bilgarri bat da, iraunkorra,osotara garbigarria eta ekologikoa, era-bili eta botatzekoak diren ohiko bilga-rrien ordezkoa baita; batez ere, zilarrez-ko edo aluminiozko paperaren ordez-koa. Ikastetxeetan banatu da (1.100 Val-dibocata bederatzi ikastetxetan), bai etaeskualdeko hainbat enpresatan ere(oraingoz, guztien artean 250etik goralangile dituzten lau enpresatan). Esanbehar da valdibocata ere zor zaiola Na-farroako Kutxako “Zeuk aukeratu, zeukerabaki” ekimenari.

Malerrekako eta Bortzirietako Man-komunitateek eta Baztango Udalakbeste kanpaina bat jarri zuten abianjoan den otsailean, etxeko olioarenbilketa sustatzeko. Hartara, edu-kiontzi gris eta laranjak paratu di-tuzte, herritarrek olioz betetako po-teak eta botilak haietan utz ditza-ten. Poteek plastikozkoak izan be-har dute, edukiontzi barruan uzte-rakoan ez hausteko. Ongi itxi behardira, gainera, olioa ez isurtzeko. Bil-

keta, orain arte, hondakin bereziakbiltzeko ibilgailu baten bidez baka-rrik egin izan da, larunbat goizetanherriz herri ibiltzen dena; baina, zer-bitzuari indarra eman nahi izan dio-te, auzokideei zeregina erraztekoeta olio erabili gehiago biltzeko.Dena den, ibilgailuak bere lana egi-nen jarraituko du, hau da, herriz he-rri jarraituko du, olio erabiliaz gain,bestelako hondakinak ere biltzendituelako.

Baztan, Malerreka eta Bortzirietan edukiontzi berriakparatu dituzte etxeko olioa biltzeko

Valdibocata IzarbeibarkoMankomunitatean

2010eko apirilean, hiri-hondakinengaikako bilketa Nafarroa osora iritsizen, hainbat mankomunitatetan edu-kiontzi horia ezarri baitzen, plastikoz-ko ontziak, latak eta brika biltzeko; ze-hazki, Bidausi, 10. Eremua, Araxes Ga-raia eta Mendialdea Mankomunitatee-tan. Lau mankomunitate horietan 38herri daude eta, guztira, 304 edukiontziparatu ziren. 61.359 euroko inbertsioaegin zen, eta, haietatik, 42.951 euro To-ki Administrazioak jarri zituen. LauMankomunitateetan, halaber, herrita-

rrei argibideak emateko kanpainakegin ziren, edukiontzi berria nola era-bili behar den azaltzeko eta huraxeerabiltzeko ohitura egokitasunez ikas-teko. Kanpaina bere osoan NafarroakoHiri Hondakinen Partzuergoak finantza-tu zuen: 27.369 euro, guztira. Beraz,Nafarroako bazter guztietan ezarriadago gaikako bilketa. Horrek esan nahidu Europako legeriak agindutakoazharatago jo dugula, 5.000 biztanletikgorako udalerrietan soilik baita derri-gorrezkoa bilketa molde hori.

Araxes Garaia, Bidausi,Mendialdea eta 10. EremukoMankomunitateek jadanikedukiontzi hori bat jarri dute

Mairagako Mankomunitateaeskolaumeak kontzientziatzea-ren alde ari daIkasturte honetan, Mairagako Mankomuni-tateak haurrentzako kanpaina bat abiarazidu ikastetxeetan. Helburua da eskolaumeeiahalik eta hondakin gutxien sortzen etahondakinak berrerabiltzen irakastea, txikitxikitandik hezita. Proiektuaren asmoa daMairagako Mankomunitate osoko ikastetxeguztietara iristea, baina, hasteko, Tafallakoikastetxeetan ari dira. Zehazki, amazazpi tai-ler antolatu dituzte, hezkuntza zikloetaraegokituta. Lehen Hezkuntzako haurrekin,berriz, birziklapena landu nahi dute, bai etahondakinak murriztea eta berrerabiltzea ere.Hartara, 500 boc"n roll banatuko dira; hauda, ogitartekoak gordetzeko bilgarri bat,garbigarria eta egunero berrerabiltzeko mo-dukoa. Lehen Hezkuntzako 5. mailakoentza-ko tailerrean patruila ekologikoak antolatu-ko dira, ikaskideek birziklapena egin deza-ten eta paperontziak errespeta ditzatenzaintzeko. Era berean, ikastetxeei konposta-je-tailerrak egitea proposatu nahi diete, baieta lehiaketa bat ere, Institutu Politeknikokoikasleentzako. Birziklapena lantzeko hez-kuntza-eskaintzaren osagarri, Sancho III ElMayor institutua eta Politeknikoa Culebrete-ko planta ikustera joanen dira. Kanpaina honetan, Mairagako Mankomuni-tateak Tafallako Udala izan du lankide, 6.000€ jarri baititu. Mairagak, bere aldetik, 4.000 €eman ditu, mantentze-lanekin eta laguntzateknikoarekin batera.

24

LABURREANENTITATEAK


25

Hondakinenbilketa pneuma-tikoa IruñekoAlde Zaharrean

Erriberako Hondakin Solidoen Manko-munitateak eta eskualdeko ikastetxeekbat egin eta, elkarrekin, hondakinakbirziklatzeak duen garrantzia erakuste-ko kanpaina bat antolatu dute. Zehazki,Mankomunitateak “garbigune” bat eza-rriko du kanpainarekin bat egin duenikastetxe bakoitzean. “Garbigune” ba-koitza hiru edukiontziz osatuta dago:horietako bat hondakin organikoakbiltzeko da (berdea); beste bat, paperabiltzeko (urdina) eta, hirugarrena, be-rriz, ontziak biltzeko (horia). Haur etaLehen Hezkuntzako ikastetxe guztiezgain, ekimenean beste ikastetxe batzukere sartu dira; adibidez, DerrigorrezkoBigarren Hezkuntzako eta Lanbide He-

ziketako institutuak, eta arte eskolaketa tailerrak. Mankomunitateak, guzti-ra, 60 "garbigune" erosi ditu (110 litrokoedukiera duten 180 edukiontzi) eta20.000 euroko inbertsioa egin beharizan du. Edukiontziak ikastetxe barruanjarriko dira, bakoitza bere kartelarekin,eta irakasleek berek zabalduko duteikasleen artean birziklapenaren aldekomezua, mankomunitatearekin elkarla-nean. Edukiontziak bete ahala, ikaste-txe bakoitzeko arduradunek zentroa-ren kanpoaldean utziko dituzte, zaborbilketaz arduratzen direnek edukia era-man dezaten; edo, bestela, herri ba-koitzean dauden edukiontzi handie-tan hustuko dituzte.

Erriberako Mankomunitateak33 ikastetxetan edukiontziakezarri ditu

Joan den otsailaren 11n, hondakinak biltze-ko sistema pneumatikoa jarri zen abian, Iru-ñeko Alde Zaharrean. Horri esker, auzo ho-rretako auzokide gehienek etxeko hondaki-nak zaborrontzi berrietan uzten dituzte. Le-henbiziko fase honetan, zehazki, 35 bilketagune jarri dira eta 118 buzoi edo zaborrontzi,hiru motakoak, gai organikoak, ontziak etapaper-kartoia biltzeko.Zaborrontzietan utzitako hondakinak Trini-tarioseko bilketa gune nagusira eramaten di-ra lurpeko hodien bidez, aire-korronteekbultzatuta. Hodien sareak, guztira, 6,5 km di-tu luzeran. Gune horretatik prozesu osoa in-formatika-sistemen bidez kontrolatzen da,egunaren 24 orduetan, egun osoan egotenbaita funtzionamenduan. Bilketa molde berria hasi zenetik hilabeteaigaro den honetan, 22.180 kg ontzi eta37.900 kg paper eta kartoi bildu dira; honda-kin organiko eta gainerakoari dagokionez,96.420 kg bildu dira. Sistema berria ezartzea-ren ondorioz, auzoa itxurosoago dago, ingu-rumenaren aldetik kalitate handiagoa dauka,toki gehiago dago kale-plazetan eta bilketa-kamioien zarata ezabatu da.

Jurramendiko Mankomunitateak150.000 pakete poltsa banatu zitueniazko udaberrian eta udazkeneanhondakin bizigabeak (plastikoak,ontziak, brik eta beste batzuk) etahondakin organikoak biltzeko (ma-rroiak) txartel trukagarri baten bitar-tez; hau da, txartel bakoitzaren ordai-nez, bi poltsa pakete jasotzen ziren.Txartelak hondakin zerbitzuko 37.000erabiltzaileen fakturen ordainagirietansartu zituzten. Behin faktura eta txarte-la jasotakoan, erabiltzaileei epe jakinbat eman zitzaien, poltsak jasotzeko.Erabiltzaile bakoitzak jaso zuen, zehaz-

ki, urtebete osorako behar izaten duenpoltsa kopurua; beraz, ez du halakorikerosi behar izan. Mankomunitatearenesanetan, neurria entitatearen “ahale-gin ekonomikoaren” baitan dago etahelburua da “herritarrak birziklatzeareninguruan sentsibilizatzea”.

Jurramendiko Mankomunitateakzabor poltsak banatu ditu

2010eko maiatzaren 21ean, Azkoienenhondakinak kargatzeko kai bat inaugu-ratu zen. 14.000 tona hondakin biltegi-ratzeko edukiera dauka, handik TuterakoEl Culebreteko tratamendu zentrora era-mateko. Instalazioek zerbitzua ematendiete Mankomunitateko bederatzi uda-lei, Nafarroako Erriberagoieneko honda-kin solidoak kudeatze aldera. Honatx

Udalak: Azkoiena, Azagra, Cadreita, Faltzes,Funes, Martzilla, Milagro, San Adrian etaAlesbes. Horrelako kaietan hondakinakgorde eta, gero, hogei tonako kamioie-tan beste leku batera eramaten dira; hauda, hondakinak ez dira ohiko bilketa-ka-mioietan garraiatzen (zortzi dira), eta ho-rrek kostea aurrezteaz gain, karbono dio-xido gutxiago ere sortzen du.

ErriberagoienekoMankomunitatean ezarriadago hondakinak Tuteraratransferitzeko zentro bat

Ontziak zinema-sarreren trukeOntziak automatikoki bereizteko makina be-rriari esker, Eskualdeko auzokideek puntuaklortzen dituzte, latak eta plastikozko botilakuztearen truke. Puntuak zinema-sarreren tru-ke aldatzen dira. Makina Iruñeko Ziudadela kalean jarria dago,eta jardunean ari da joan den urtarrilaren21az geroztik. Gai automatiko batek materialmotaren arabera desberdindu eta bereiztenditu ontziak; gero, trinkotu egiten ditu, ontzienbolumena murrizteko eta errazago garraiatze-ko. Espainia guztian, Iruñerrian jarri da lehen-dabizikoz era horretako makina bat. Europakobeste herrialde batzuetan, ordea, horrelakomakinak txertatuak daude ontziak utzi etaitzultzeko sisteman. Iruñeko makinak, gaine-ra, “saria” ematen du eta herritarrak sentsibili-zatu nahi ditu ontziak bereizita uzteak duengarrantziaz. Makina jarri zenetik, plastikozko 91.381 ontzieta 69.946 lata eraman dira bertara; eta, ordai-nez, eman diren puntuekin 1.792 zinema-sa-rrera banatu dira.

LABURREAN ENTITATEAK


Nafarroako Gobernuak,2011ko martxoaren 28kobilkuran, onetsi egin dueraikuntza eta eraispene-tako obretan sortzen di-ren hondakinak arautze-

ko Foru Dekretua; hondakin horiei EEHesaten zaie. Arau berriaren arabera, kudeaketarenhelburua ahalik eta hondakin gehien bir-ziklatzea eta balorizatzea da, eta, horre-kin batera, isurtegian ahalik eta gutxienezabatzea. Foru Dekretuari buruzko partaide publi-koko prozesu zabala egin da. Dekretuak,gainera, ekoizleei hainbat betebehar ezarridizkie; besteak beste, obraren proiektuanbaliabideak kudeatzeko azterlana txer-tatzea; aipatu hondakin arriskutsuengaineko inbentarioa egitea, eta kudea-keta-azterlana ere bai; eta hondakinhaiek gaika desagerraraztea aurreikustea,hondakinak haien artean edo arriskutsuakez diren beste hondakin batzuekin ez na-hasteko. Beste alderdi nabarmen bat ekoizleek be-re gain hartu beharreko fidantza-sariariedo finantza-bermeari dagokio, ekoizleekhondakinak ongi kudeatzeko betebeha-rrak bete ditzaten, salbu eta etxeetakoeraikuntza edo konponketako obra txikiabada, udal ordenantzek ezartzen dutenarenmenpean baitaude. Era berean, ezarri da honako hauek ez direlaForu Dekretu honen xede izanen: subs-tantzia arriskugarriz kutsatu gabeko lurraeta harriak, obra berean edo beste obra ba-tean berrerabiltzen direnak; 2006/21/EE Zu-zentarauak arautzen dituen erauzketa-in-dustrien hondakinak; arriskutsuak ez direndragatze-lohiak, gainazaleko uren barneandaudenak, uren eta bide nabigagarrien ku-deaketa-jardueretatik ondorioztatzen dire-nak; eta, etxeetako eraikitze eta konpontzeobra txikietatik heldu diren hondakinak,haien pisua gehienez 50 kg bada. Azken hamarraldian, ia bikoiztu egin daEEHen sorrera Nafarroan. Hondakin arris-kutsuak ez badira ere, hau da, kutsadura-arazorik eragiten ez badute ere, ikusizko era-gina oso handia da, bai eta paisaian duteneragina ere, toki desegokietan material etasubstantziak metatzearen ondorioz; eta, aldi

berean, gainera, hondakin arriskutsuak eza-batzea sustatu dezake.2009an, 360.642 tona sortu ziren, kudeatzai-le baimendunen datuen arabera; haietatikgehien-gehienak ezabatu ziren (% 95). Hamalau instalaziok dute EEHak kudeatze-ko pausoren bat egiteko baimena. Haietakobostek aurre-tratamendua egiten dute, hauda, hondakinak garbitu eta bereizten dituz-te, material birziklagarriak berreskuratzeko

(plastikoak, metalak, zurak, etab.) eta obra-hondar garbia balorizatzera bideratzeko etaezabatzeko. Beste bostek hondakinakxehatzen dituzte, agregakin birziklatuaegiteko, eta bik EEHak bideratzen dituzteinguru hondatuak ingurumenaren aldetiklehengoratzera. Azkenik, haietako lau isur-tegi baimendunak dira, jatorrian garbiakdauden edo aurretik tratatu diren EEHakezabatzeko.Nafarroako Hondakinak Kudeatzeko2010 – 2020 aldirako Plan Integratuakhainbat helburu ezarri ditu hondakinakongi kudeatzeko, hondakinen hierarkiaoinarri hartuta; besteak beste nabar-mentzekoak dira obran gaikako eraispenasustatzea, ahalik eta material gehienbirziklatzeko; agregakin birziklatuenerabilera sustatzea agregakin naturalenordez, eta legez kanpoko udal obra-hon-dakindegiak itxi eta ingurumenarekinbat lehengoratzea. Helburu kuantitati-boen artean, hauek ezarri dira: EEHetatikdatozen hondakin arriskutsu guztiak zu-zen bereizi eta ingurumenarekin batkudeatzea 2010erako eta hurrengoetara-ko, obran bereiziz, eta EEHen % 15, 25, 35eta 70 birziklatzea, 2010., 2012., 2015. eta2020. urteetarako, hurrenez hurren.

EEH

26

Eraikuntzako Hondakinei buruzkodekretu berria onetsi duteForu Dekretuak hondakin horiek sortu eta kudeatzen dituztenen betebeharrakzehaztu ditu, bai eta kontrol araubidea eta jardueren zehapena ere

Argibideak: www.navarra.es

HondakinakKudeatzeko Plan

Integratuakhelburu hau ezarri

du 2020rako:EEHen % 70birziklatzea.


27

ARGIBIDEA

Hondakinak zenbakitan

2008an, Nafarroan sortutako hondakin gehienak (pisuari dagokio-nez) Industria Hondakin Ez Arriskutsuak izan ziren (% 52); gero,Eraikuntza eta Eraispenetako Hondakinak (% 25) eta HiriHondakinak (% 16).

Hondakinen osaera Hiri Hondakinei dagokienez, % 43 organikoak izan ziren, eta gero,papera eta kartoia (% 20). “Bestelakoak” atalean (% 17), besteakbeste, tamaina handikoak, tresna elektrikoak eta elektronikoak, etaetxeko hondakin arriskutsuak sarturik daude.

Hiri Hondakinen osaera

Azken hamarraldian, urtetik urtera, gero eta hiri hondakin gehiagosortu dira, eta, 2008an, 294.000 tonara iritsi ginen. Azken urteotakoemaitzak ikusita, dena den, esan daiteke kopurua egonkortzekojoera dagoela.Horrela, hamarkada batean, Hiri Hondakinen sorrera-tasa 1,07tik1,30 kilora igaro da, biztanle eta egun bakoitzeko. Estatuko batezbestekoaren azpian dago: 1,44 Kg./bizt-egun.

Hiri Hondakinak sortzea

Azken urteotan, Nafarroan hiru aldiz hondakin gehiago berreskura-tu dira. Beraz, Espainiako birziklapen-tasarik onena duenKomunitatea da. Edukiontzi urdinean kartoizko eta paperezko ontzikopururik handiena bildu zuen Komunitatea izan zen (50 kilo, biz-tanleko) eta, Euskal Autonomia Erkidegoarekin batera, beira gehienbirziklatu zuena (25,4 kilo, biztanleko), 2009an.

Hiri Hondakinak berreskuratzea


ARGIBIDEA

Baztango Udala

Foruen plaza z/g 31700 Elizondo948 580 006

Araxes Garaiko Mankomunitatea

Kale Nagusia, 4 31891 Arribe - Araitz948 513 087

Bortzirietako Hiri hondakinenMankomunitatea

Andutzeta karrika, 15 31760 Etxalar948 635 254www.bortziriakzabor.comIruñerriko Mankomunitatea Chinchilla jeneralaren k, 7 31002 Iruña901 502 503www.mcp.es

Mairagako Mankomunitatea

San Salvador, 11 - behea 31300 Tafalla948 703 305www.mairaga.es

Malerrekako Mankomunitatea

Merkatarien karrika, 17 behea 31740Doneztebe 948 451 746

Mendialdeko Mankomunitatea

Elbarren kalea, 1 31880 Leitza

948 510 444

Jurramendiko Mankomunitatea

Bellviste, 2 - 31200 Lizarra948 552 711www.montejurra.com

Bidausiko Hondakin solidoenMankomunitatea

Petra Matxin, 1 - 31693 Garralda948 764 008

Eska-Zaraitzu Hiriko Hondakin SolidoenMankomunitatea

Antonio Aróstegui, 5 - 31450 Nabaskoze948 470 008

Sakanako Mankomunitatea

Uriz kalea, 38 - 31830 Lakuntza948 464 867www.sakana-mank.com

Zangoza Eskualdeko ZerbitzuMankomunitatea

Kale Nagusia 9 – 11. Posta kodea: 31400Zangoza 948 871 247

Izarbeibarko Mankomunitatea

Mendigorria errep., 1 behea - 31100Gares 948 341 076

Erriberako Hiri Hondakin solidoakkudeatzeko MankomunitateaPaseo de Los Grillos, 17 - 31500 Tutera 948 411 894www.mancoribera.com

Erriberagoieneko Hiri Hondakin solidoakkudeatzeko MankomunitateaAvda. de la Paz, 21 – 1. sol. B - 31350Azkoien 948 713 179

10. Eremuko Hiri Hondakin solidoakkudeatzeko MankomunitateaKale Berria, 22 - 31430Agoitz948 336 217

Landa Garapeneko etaIngurumeneko Departamentuahttp://www.navarra.es 848 42 66 98Nafarroako Hiri HondakinenPartzuergoa (NILSAk kudeatua)http://www.nilsa.com 948 176 928Birziklapena bultzatzeko Bulegoa(NAMAINSAk kudeatua)http://www.namainsa.es 948 198 636Nafarroako Ingurumen ArlokoBaliabide Zentroa (CRANA)http://www.crana.org 948 140 018

Nafarroakohondakinakkudeatzekoerakundeak etaazpiegiturak

Hondakinak kudeatzeko Mankomunitateak eta Udalak

28

BE

STE

LAK

O E

RA

KU

ND

EA

K


boletín de residuos euskera

Documents