archive of sid - دانشگاه تبریز...archive of sid ﻲﻧﺎﮔﺭﺯﺎﺑ...

Archi

ve o

f SID

د كشورهاي صادركننده نفتمور :سياست تجاري و رشد اقتصادي

كاظم ياوريدكتر بهزاد سلماني

/ کشورهاي صادرکننده نفت / عي يوفور منابع طب/ رشد اقتصادي / است تجاري يس هاي تابلويي داده

چكيده نفت با حاضر تحليل رشد اقتصادي کشورهاي صادرکننده هدف مقاله

و ادبيات سياست تجاري و رشد اقتصادياستفاده از ادبيات موضوعي با استفاده . مند از منابع طبيعي است بهرهكشورهايموضوعي رشد اقتصادي در

كشورهاي هاي آماري هاي تابلويي نامتوازن و داده از يک مدل دادهعيارهاي مدهد که بين ، مقاله نشان مي١٩٦٠ ـ٩٩ صادركننده نفت طي دوره و رشد اقتصادي اين کشورها رابطه مستحکم و مختلف سياست تجاري

باز بودن تجاري بر رشد اقتصادي داري وجود دارد، به طوري که معنيهاي تجاري رشد محدوديتوكشورهاي صادركننده نفت تأثير مثبت داشته

گذاري دهد که سرمايه نتايج نشان مي.اقتصادي آنها را كند كرده استگذاري مستقيم خارجي، يزيکي، سرمايه انساني، تغيير رابطه مبادله، سرمايهف

اي و رشد صادرات تأثير مثبت و مخارج دولت و صادرات صنايع کارخانههمچنين . تورم تاثير منفي بر رشد اقتصادي کشورهاي صادر کننده نفت دارند .ستهمگرايي شرطي در مورد رشد اقتصادي اين کشورها مشاهده شده ا

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ هيات علمي دانشكده علوم انساني عضوی علوم اقتصادی دانشگاه تربیت مدرس و دکتری دانشجو

و اجتماعي دانشگاه تبريز

علوم انساني دانشگاه تربيت مدرسدانشكده علمي عضو هيأت

٣٧–١٣٨٣،٦٦، بهار٣٠فصلنامه پژوهشنامه بازرگاني، شماره

www.SID.ir

Archi

ve o

f SID

38 پژوهشنامه بازرگاني

مقدمه برخي اقتصـاددانان .رابطه سياست تجاري و رشد اقتصادي موضوعي بحث برانگيز است

بـه عملكــردكالن ) محــدوديت تجـاري كمتــر (ي تجـار بـاز بــودن و سياسـتگزاران معتقدنــد مطالعات تجربـي فراوانـي از ايـن ديـدگاه .انجامد تر مي رشد اقتصادي سريع و اقتصادي بهتر

المللي پول و سـازمان بين ، صندوق المللي همانند بانك جهاني هاي بين نهاد. دنكن حمايت مي كننـد كـه همكاري اقتصادي و توسعه اقتصادي به كشورهاي عضو ايـن بـاور را توصـيه مـي

حتي بانـك . خارجي بر رشد اقتصادي تأثير مثبت دارد گذاري و سرمايه آزاد سازي تجارت گيـري بـازار و آزادسـازي تجـاري را ات بـا جهـت المللي پول اصـالح جهاني و صندوق بين

پيونـد مثبـت بـاز بـودن تجـاري و رشـد اقتصـادي .اند هاي مالي خود قرار داده شرط كمك بـه وجـود انگيزه مناسبي براي اصالحات تجاري يك جانبه بي سابقه طي بيست سال گذشته

از ١.انـد هـد شـده كشور جهان به نوعي آزاد سازي تجاري متع ١٠٠بطوري كه , است آوردهسوي ديگر، گروهي از اقتصاددانان به تأثير مثبت سياست تجـاري آزادتـر بررشـد اقتصـادي ترديد دارنـد و معتقدنـد كـه مطالعـات تجربـي موجـود بـا تنگناهـاي روش شـناختي روبـرو

انتخـاب نمونـه و دوره زمـاني , نسـبت بـه تصـريح مـدل اين مطالعات بطوريكه نتايج ،هستندبنابراين نتـايج آنهـا را در بهتـرين حالـت ضـعيف و در بـدترين وضـعيت ارند و استحكام ند

.انگارند گمراه كننده ميشدن امکان آزمون تجربي نظريه رشد ، فراهم١٩٨٠درون زا در دهه الگوي رشد معرفي

تجربي گسترده و شروع مطالعات در سطحهاكشور اقتصاديهاي انتشار داده٢نئوکالسيک، هاي جديد زا و با داده درون نئوکالسيک و رشداتوري در چارچوب نظريرشد بين كش

شرايط جديد و مناسبي را براي ارزيابي تأثير سياست تجاري بر رشد ١٩٩٠در دهه در اين راستا طي چند سال گذشته مطالعات فراواني براي بررسي .اقتصادي فراهم كرد

براي گروهي از كشوري بينچارچوب رابطه سياست تجاري و رشد اقتصادي در ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

).٢٠٠٢(ران همکاگرين اوي و . 1 ).١٩٩٢( منکیو و همکاران . 2

www.SID.ir

Archi

ve o

f SID

39 د كشورهاي صادركننده نفتمور :سياست تجاري و رشد اقتصادي

.كشورهاي توسعه يافته، درحال توسعه و يا تركيبي از آنها صورت گرفته استکاسه نتايج اين مطالعات، رشد اقتصادي گروه مختلف کشورها را به صورت کلي ويک

بنـابراين . دهد؛ در حالي که سطح درآمد و ساختار تجاري کشورها متفـاوت اسـت نشان مي بـراي کشـورهاي بـا درآمـد متفـاوت رابطه سياست تجاري و رشد اقتصـادي ضرورت دارد

. ١اي جداگانـه بررسـي شـود وکشورهاي صادرکننده محصوالت اوليه و کاالهـاي کارخانـه منـد از منـابع طبيعـي، مطالعـات همچنين ادبيات موضوعي رشد اقتصادي در کشورهاي بهره

ازسـوي ديگـر، . ٢کنـد ا ضروري مي تجربي رشد اقتصادي در کشورهاي صادرکننده نفت ر هاي آماري، سهم چشمگير نفت در اقتصاد و تحليـل مشـاهدات دور افتـاده باعـث نبود داده

ــاران ــدمنکيوو همک ــات همانن ــي مطالع ــاري برخ ــه آم ــي از نمون ــورهاي نفت ــا کش ــده ت شبنـابراين، ايـن . کنـار گذاشـته شـوند ) ٢٠٠٣(و يانيک کايا ) ١٩٩٥(، ساچس و وارنر )١٩٩٢( آيد که آيا سياست تجاري بر رشد اقتصادي کشورهاي نفتي تاثيردارد؟ يش ميپوال س

سياستگزاران در بسياري از كشورهاي صادر كننده نفت، براي رهـايي يـا , افزون بر اين كاهش وابستگي به درآمدهـاي نفتي بـه آزاد ســازي تجـاري و بـه ويـژه تــوسعه صـادرات

بنـابراين تحليـل .همي در رشد اقتصادي اين کشـورها دارد و واردات نقش م اند آورده روي بـا . يابـد كشورهاي صادركننده نفـت اهميـت مـي در رابطه سياست تجاري و رشد اقتصادي

درباره تأثير سياست تجاري بر رشد اقتصادي در كشـورهاي صـادر كننـده نفـت اين، وجود .اي به عمل نيامده است مطالعه

كننده نفت با تأكيد بـر سياسـت اقتصادي كشورهاي صادر بررسي رشد ،هدف اين مقاله ادبيات موضوعي سياست تجاري و رشد اقتصـادي مـرور شـده ،پس از مقدمه .تجاري است

هـا مـورد پردازش و منبـع داده ،آوري مدل مورد استفاده و جمع ، ومدآنگاه در بخش .استسـاير عوامـل م چهـار بخـش م نتايج برآورد مدل ودر سودر بخش .بررسي قرار گرفته است

.در بخش پاياني خالصه و نتايج مرور شده است . شده استمؤثر بر رشد اقتصادي بررسي

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ).٢٠٠١ (رودريگوئز و رودريك . 1 ) .١٩٩٧( برای مثال نگاه کنید به ساچس و وارنر .2

www.SID.ir

Archi

ve o

f SID


مروري بر ادبيات موضوع .١ .مجادله درباره تأثير سياست تجاري بر رشد اقتصادي از پيشينه طوالني برخوردار است

درقرن . كردند تشويق ميكننده واردات را هاي محدود ها اتخاذ سياست ليست مركانتي در آلمانهجدهم الكساندر هاميلتون در امريكا و در قرن نوزدهم ميالدي فريدريك ليست

براي را) قدرت اقتصادي آن زمان(هاي وارداتي بر واردات كاالهاي انگليسي وضع تعرفهردات در اواخر قرن نوزدهم بر جانشيني وا .كردند اي داخلي توصيه مي رشد صنايع كارخانه

وجود ) a٢٠٠٠( و ايروين) ٢٠٠١(كلمنس و ويليامسون ، )٢٠٠٠(اروك . ١شد تأكيد ميهاي وارداتي و رشد اقتصادي را براي اواخر قرن نوزدهم و اوايل همبستگي مثبت بين تعرفه

.اند ييد كردهأقرن بيستم تهـاي گـزاران و برخـي نهاد ، سياست پس از جنگ جهاني دوم ديدگاهي بين اقتصاددانان

شكل گرفت كه بر اسـاس آن اتخـاذ سياسـت جانشـيني واردات سـريع تـرين راه المللي بينــادي ــد اقتص ــدن و رش ــنعتي ش ــتص ــب .اس ــدين ترتي ــيني واردات ب ــت جانش ــي سياس ط

بـا وجـود ايـن، گـروه . محور راهبردهاي توسعه اقتصـادي شـد ١٩٧٠و١٩٦٠،١٩٥٠هاي دههبرون نگر و عملکـرد کـالن اقتصـادي را گيري تجاري وهشگران رابطه جهت پژکوچکي از

همچنــين برخــي . بررســي و اتخــاذ سياســت جانشــيني واردات را مــورد انتقــاد قــرار دادنــد گيري برون نگـر را راهبرد جهت) تايوان و كره جنوبي ،سنگاپور (هاي در حال توسعه كشور

رهاي عملکرد ضعيف کالن اقتصادي کشو ٢.گيري درون نگركردند جايگزين راهبرد جهت و رشد اقتصادي سريع کشـورهاي شـرق آسـيا بـا جانشيني واردات امريکاي التين با راهبرد

در کشـورهاي نگر برون تجاري گيري جهتراهبرد توسعه صادرات به تدريج باعث توجه به رابطه مثبت آزادسازي تجـارت اين مبنايي براي توجه نظري و تجربي به . در حال توسعه شد

. شدديخارجي و رشد اقتصادر ٣ .زا تقسـيم کـرد توان به دو گروه نئوکالسيک و درون نظريات رشد اقتصادي را مي

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ). b٢٠٠٠ (ايروين . 1 .اب کرده بود نگر را انتخ گیری برون کنگ از ابتدا راهبرد جهت هنگ.2

).١٩٩٥( برای مطالعه نظریات رشد نگاه کنید به بارو و ساالی مارتین .3

www.SID.ir

Archi

ve o

f SID


مطـرح و توسـط ) ١٩٥٦(و سوان ) ١٩٥٦(ديدگاه نئوكالسيك نظريه رشد كه از سوي سولو نـرخ رشـد اقتصـادي سـرانه ،گسترش يافت ) ١٩٦٥(و كوپمنس ) ١٩٦٥(كس،)١٩٥٧( سولو

سياسـت اقتصـادي زا وابسته اسـت و ا و نرخ رشد جمعيت برونز بلندمدت به تغيير فني برون سياسـت اقتصـادي اگرچه . سياست تجاري بر نرخ رشد اقتصادي بلندمدت تأثير ندارد شامل

مطالعه تجربي الگوي رشـد نئوکالسـيک ممکـن .دهد را تغيير مي محصولالگوي تخصص ي مدل رشد نئوکالسيک را ميسـر امکان مطالعه تجرب ) ١٩٩٢(نبود تا اينکه منکيو و همکاران

بـر رشـد ) از جملـه سياسـت تجـاري (آنها مبنايي براي بررسي تاثيرساير عوامل مـؤثر . کردند .اقتصادي را فراهم کردندشـود و زا نرخ رشد اقتصـادي بلندمـدت در داخـل مـدل تعيـين مـي در نظريه رشد درون

هـاي پايـه .تصادي مؤثر باشـد رشد اق تواند بر هاي اقتصادي شامل سياست تجاري مي سياستزا را نظري رابطه مثبت سياست تجاري باز و رشد اقتصادي در چارچوب نظريـه رشـد درون

زا ساز و کارهاي نظريه رشد درون .جستجو كرد ) ١٩٨٨(و لوكاس ) ١٩٨٦(توان در رومر ميبارتنـد برخي از آنها ع . مختلفي براي تاثير سياست تجاري بر رشد اقتصادي ارائه کرده است

:از باشد، آنگاه تجـارت دسترسـي بـه (R&D) چنانچه رشد ناشي از تحقيق و توسعه .الف

گروســمن و .ســازد هــاي فنــي شــرکاي تجــاري را ممکــن مــي پيشــرفت رشـد عوامـل المللي دانش به عنوان فني و انتقال بين ١به سر ريز ) ١٩٩١(هلپمن

نشـان ) ١٩٩٧و١٩٩٥(تينبـارو و سـاالي مـار . اقتصادي اقتصاد باز تأكيد دارند بـا وجـود .كننـد مـي آوري پيشرفته را بهتر وارد هاي بازتر فن ند كه اقتصاد ادد

د كه در آن ممكن اسـت الگوهـاي رك وضعيتي را مطرح ) ١٩٩١( يانگ اين،مزيــت نســبي بــه تخصــص كشــور در توليــد كاالهــايي بينجامــد كــه در آنهــا

بـودن در نتيجه بـاز ،جود نداشته باشد و٢نوآوري فني با يادگيري با انجام دادن .دهد تجاري رشد بلند مدت را كاهش مي

1. Spills Over 2. Learning by Doing

www.SID.ir

Archi

ve o

f SID


ــه بازارهــاي بزرگتــر را فــراهم مــي . ب آدس و.کنــد تجــارت امکــان دسترســي بند كـه بـازبودن تجـاري ردك مطرح ) ١٩٩٩(ران همکاو آلسينا و ) ١٩٩٩(گلسر

ازده فزاينده بـه مقيـاس مندي از برخي منافع بالقوه ب به بزرگ شدن بازار و بهره .انجامد مي

اي اي و سـرمايه توانند با واردات کاالهاي واسـطه کشورهاي در حال توسعه مي .ج .به رشد اقتصادي باالتري دست يابند

هـاي كمتـر اتخـاذ سياسـت اي بـراي انگيـزه توانـد مين سياست تجاري دباز بو .دثبـات كـالن حفـظ ن اقتصادي بـراي ال كمند زا و اعمال مديريت قاعده اختاللهاي داخلي در بازارهاي جهاني باشد و و افزايش قدرت رقابت بنگاه ياقتصاد

بـا وجـود ايـن، . ١افزايش قـدرت رقـابتي تـاثير مثبـت بـر رشـد اقتصـادي دارد اقتصـادي در برابـر هـاي بنگـاه ممكـن اسـت بـراي حمايـت تر كشورهاي بـاز

دولــت بزرگتــر ه وجــود آورنــد و بــهــاي خــارجي دولــت بزرگتــري شــوك .٢زند مي و به رشد اقتصادي ضربه کردهتخصيص منابع را مختل

نظري بر مباني ) ٢٠٠١(وئز و رودريك گو رودري ) ١٩٩٥( رودريك ،)١٩٩٤(كروگمن آنها معتقدند اثر باز بودن بر رشـد . شك كردند تاثير مثبت سياست تجاري بر رشد اقتصادي

به بيـان ديگـر، . معني و در بدترين وضعيت گمراه کننده است لت بي اقتصادي در بهترين حا .تر پيوند زنند توانند سياست تجاري باز را به رشد اقتصادي سريع هاي تئوريک نمي مدل

و خـارجي بـا رابطـه تجـارت اقتصـادي رابطه سياست تجاري و رشد بايد توجه داشت، براي بررسي رابطه رشـد و .ربوط هستند اگرچه اين دو با هم م ت، متفاوت اس اقتصادي رشد

، رشـد GDPدر) واردات، صادرات يـا تركيبـي از ايـن دو ( تجارت معموالً از سهم تجارت رابطـه رشـد و سياسـت مطالعـه بـراي کـه شـود؛ درحـالي همانند آن اسـتفاده مـي وصادرات

هـاي وديتهاي وارداتي، محـد تعرفه) تركيبي از (تجاري از معيارهاي سياست تجاري شامل

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ) .١٩٩٣(ر فيش . 1 ).١٩٩٨(رودريك . 2

www.SID.ir

Archi

ve o

f SID


هاي صادراتي و وارداتي، پريميوم نـرخ ارز، نـرخ واقعـي ارز، ها و ماليات اي، يارانه غيرتعرفه .شود اختالالت قيمتي وهمانند آن استفاده مي

ادواردز در ١٩٨٠و رشـد اقتصـادي تـا اواخـر دهـه ) تجـاري ( باز بودن مطالعات تجربي شامل مطالعات چند کشـوري در مقيـاس مقاله ادواردز .شده است بررسي به خوبي )١٩٩٣(

و مطالعـات اقتصادسـنجي هماننـد ) ١٩٧١(و باالسـا ) ١٩٧٠(بـزرگ مثـل ليتـل و همکـاران سـير ) ١٩٩٧( كروگـر همچنـين . شـود مـي ) ١٩٩١(و اصـفهاني ) ١٩٨٣(، فـدر )١٩٧٨(کروگر

وانــي شــواهد ا بــر فر را بررســي وگيــري تجــاري و رشــد اقتصــادي تحــول ديــدگاه جهــت .ردک تأكيد GDP مثبت بين رشد صادرات و رشد همبستگي

رابطـه تجـارت بـه ١٩٨٠اواخـر دهـه بيشتر مطالعات بين كشوري اقتصـاد سـنجي تـا در ــادرات( ــد ) ص ــد تأكي ــيو رش ــه واردات م ــد و ب ــاري ش ــت تج ــي و سياس ــه نم ــد توج شه مطالعات تجربي رابطه سياست تجـاري و رشـد اقتصـادي از دهـ و در واقع ) ١٩٩٣ادواردز(

.ادامه برخي مطالعات مهم اين ادبيات موضوعي مرورخواهد شد در . شروع شد١٩٩٠ و اختالالت تجاري و رشد اقتصادي را بـراي تجاري گيري رابطه جهت ) ١٩٩٢(ادواردز

وي با يـك مـدل . ه است بررسي كرد١٩٧٠ ـ ٨٢ كشور در حال توسعه طي دوره زماني ٣٠دار بـازبودن تجـاري تأثير مثبت و معني ) ١٩٨٨(رهاي لمر زا و بر اساس معيا ساده رشد درون

با معرفي دو معيار جديد براي بـاز بـودن تجـاري ) ١٩٩٢(دالر. را بر رشد اقتصادي نشان داد نرخ واقعـي ارز ) نوسان(تحت عنوان شاخص اختالل نرخ واقعي ارز و شاخص تغيير پذيري

توسعه رابطه مثبت بـاز بـودن تجـاري و كشور در حال ٩٥ براي ١٩٧٦ ـ ٨٥طي دوره زماني بنـدي اصـالحات تجـاري و نشان داد بين زمـان ) ١٩٩٣(بن داود .رشد اقتصادي را نشان داد

. رابطه قوي وجود داردـ به ويژه جامعه اروپا ـ همگرايي درآمد بين كشورها از با معرفي معيارجديـدي بـراي بـازبودن تجـاري و بـا اسـتفاده ) ١٩٩٥(ساچس و وارنر

رابطـه مثبـت سياسـت تجـاري ) ١٩٩١(المللي سامرز و هستون مقايسه بين قابل مجموعه داده هريسـون .نـد ا ه كشور نشان داد١١٧ براي ١٩٧٠ ـ ٨٩باز و رشد اقتصادي را طي دوره زماني

اقتصـادي را رابطه مثبت سياست تجاري و رشـد هاي تابلويي دادهبااستفاده از روش ) ١٩٩٦(با بكـارگيري نـه معيـار مختلـف ) ١٩٩٨(ادواردز .داد شش معيار باز بودن نشان با بكارگيري

www.SID.ir

Archi

ve o

f SID


را بـراي ) TFP(وري كل عوامـل رابطه باز بودن و رشد بهره،گيري تجاري باز بودن و جهت همبسـتگي مثبـت بـين رشـد ،وي نشان داد . کرد بررسي ١٩٩٠ تا ١٩٦٠ كشور طي دوره ٩٣

TFPاستحكام داردمختلف سياست تجاريار هاي نسبت به معي تجاري و باز بودن . با استفاده از يكي از معيارهاي معروف و پر استفاده بـاز بـودن ) ١٩٩٩(هريسون وهانسون

بر رابطه مثبت بـاز بـودن و رشـد اقتصـادي شـك و ادعـا ) ١٩٩٥(يعني معيار ساچس ـ وارنر ، زنـد دي پيونـد مـي كردند كه بسياري از مطالعاتي كه اصالحات تجـاري را بـه رشـد اقتصـا

كشـور ١٥٠رابطـه تجـارت و درآمـد را بـراي ) ١٩٩٩(فرانكـل و رومـر .باشـند يمـ شكننده آنها نشان دادند كه تأثير تجارت بر درآمد مثبت و از نظر مقـداري بـزرگ و .بررسي كردند . دار اسـت از نظـر آمـاري بـه صـورت ماليـم معنـي با وجود اين، اين رابطـه . مستحكم است

هـاي تـابلويي دادهاي در چـارچوب با روش حـداقل مربعـات سـه مرحلـه ) ٢٠٠١ (واژيرگ . نشان داد ١٩٨٩ تا ١٩٧٠ كشور طي دوره ٥٧رابطه مثبت باز بودن و رشد اقتصادي را براي

سياست تجاري از شـش طريـق بـر رشـد اقتصـادي تـأثير دارد و انباشـت ،وي نتيجه گرفت وري و بهبود سياست كـالن اقتصـادي بـه ترتيـب بيشـترين افزايش انتقال فنا ،سرمايه فيزيكي

. دارندتاثير سياست تجاري بر رشد اقتصادين تبييسهم را در رابطـه مثبـت سياسـت تجـاري و رشـد اقتصـادي را بـه ) ٢٠٠١(رودريگوئز و رودريك

ادبيـات و نتـايج تجربـي نظـري مباني بر ، جديد هاي آنها با بررسي پژوهش . چالش كشيدند منـد آنها معتقدند شاهد تجربي قاعـده . شك كردند وعي رابطه باز بودن تجاري و رشد موض

بـا .هاي تجاري درون نگـر و رشـد اقتصـادي وجـود نـدارد رابطه سياست تاييد مناسبي براي ايـن رابطـه , زنـد نگر و رشد اقتصادي را پيوند مي گيري برون اهدي كه جهت وشوجود اين،

بسياري از نتايج گزارش شده در مطالعات تجربي بـا تغييـر همچنين. كند مي ١ زياد برآورد را معيارهـايي ،افـزون بـر ايـن .دهنـد تصريح مدل استحكام خود را از دست ميآماري و نمونه

بــا ايــن حــال .باشــند شــوند داراي مشــكالت مفهــومي مـي كـه بــراي بــاز بــودن اسـتفاده مــي ــك ــوئز و رودري ــد معتقدرودريگ ــژوه ن ــد پ ــه دور جدي ــوي ك ــايج ق ــي نت ــر و ش تجرب ت

.كند تري از منافع باز بودن را در مقايسه با مطالعات پيشين ارائه مي متقاعدكننده ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ1. Overestimate

www.SID.ir

Archi

ve o

f SID


٧٣ بـراي هـاي تـابلويي دادهپويـاي مـدل در چـارچوب ) ٢٠٠٢(ران همکـا گرين اوي و بـر رشـد اقتصـادي تـأثير دارد و بـا وقفـه زمـاني كـه آزادسـازي تجـاري نشان دادنـد كشور

، يعني ابتدا آزادسازي تجـاري تـاثير منفـي بـر استشکل Jد به سياست تجاري واكنش رش وام واكـاديس .کنـد تـر مـي رشد اقتصادي دارد ولي با گذشت زمان رشد اقتصادي را سـريع

با استفاده از معيارهاي مختلف باز بودن تجاري نشان داد كه رابطه مثبت باز بودن و ) ٢٠٠٢( ١٩٧٠ پـيش از بـراي دوره شـود و مشاهده مي ١٩٧٠وره پس از صرفاً براي د رشد اقتصادي

يانيـك . منفـي بـود ١٩٤٠ تـا ١٩٢٠ حتي اين رابطه طي دوره که شود، به طوري نميمشاهده هـاي كـه محـدوديت دادبا معيارهاي مختلف باز بـودن و طـي سـه دهـه نشـان ) ٢٠٠٣( كايا

. رابطه مثبت دارند)وسعهبه ويژه در كشورهاي در حال ت(تجاري با رشد اقتصادي با وجود مباني نظري و مطالعات تجربي فراوان كماكان درباره تأثير سياسـت تجـاري بـر

تـاثير رسد پژوهشگران دربـاره با اين حال به نظر مي .رشد اقتصادي اختالف نظر وجود دارد از اتفـاق نظـر دارنـد، بـه شـرط آنکـه بـ هاي تجاري كمتر بر رشد اقتصادي محدوديت مثبت

هـاي محتاطانـه پـولي و مـالي و سياسـت ، نظام ارزي با ثبات و غيـر تبعيضـي بودن تجاري با .١ همراه باشدهاي اقتصادي مديريت سالم و بدون تخلف سياست

مدل و داده .٢

کننده رابطه سياسـت تجـاري و رشـد اقتصـادي متغيرهـاي در مدل هاي نظري تبيين هاي نظريه مربوط تعيين و سپس براي برآورد تجربـي، سـاير مؤثر بر رشد بر مبناي سازوکار

متغيرهـايي کـه از طريـق متغيرهـاي اصـلي مـدل بـر رشـد تاثيرگذارهسـتند بـه مـدل افـزوده و نظريـه )٢٠٠١ واژيـرگ براي مثـال (اين رويه در هر دو نظريه رشد نئوکالسيک . شوند مي

. مشاهده مي شود) ١٩٩٨ و ١٩٩٢مثل ادواردز(رشد درون زا :شود تعيين مي) ١(هاي رشد مدل محاسباتي به شکل معادله بنابراين در رگرسيون

)١( eZa)GDP(LNaaGY 3021 +++=

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ).٢٠٠٣( برای بررسی بیشتر نگاه کنید به بالدوین .1

www.SID.ir

Archi

ve o

f SID


GDPدهنده نشانGDP0. واقعي سرانه استGDP نشانگر نرخ رشد GYکه، طوري به يکي از ـ١واقعي سرانه در ابتداي دوره است كه از آن براي آزمون همگرايي شرطي

نيز نشانگر بردار متغيرهاي مؤثر Z. شود هاي مدل رشد نئوکالسيک ـ استفاده مي بيني پيش .بر رشد است

برخي از اين . شود استفاده ميZدرمطالعات تجربي از متغيرهاي گوناگوني براي بردار غيرهاي گذاري فيزيکي، سرمايه انساني، باز بودن تجاري، مت سرمايه: متغيرها عبارتند از

گذاري مستقيم خارجي، جغرافيايي، رابطه مبادله، رشد جمعيت، مخارج دولت، سرمايهوهشگران ژپ. پريميوم نرخ ارز، وفور منابع طبيعي، نهادها و کيفيت سياست کالن اقتصادي

بر مبناي ماهيت مطالعه و کشورهاي مورد بررسي متغيرهاي مورد نظر را انتخاب و وارد . ٢کنند مدل مي

در اين مقاله بر رابطه سياست تجاري و رشد اقتصادي براي کشورهاي صادرکننده نفـت :به شكل زير است مدل مورد استفاده در اين مطالعهبنابراين . شود تأکيد مي

)٢( eWaOPENNESSa)GDP(LNaaGY 43021 ++++=

بدون سياست تجاري Z بردار Wنشانگر سياست تجاري و OPENNESS به طوري که و سرمايه انساني، تورماي، نرخ صادرات صنايع کارخانه ، سرمايه گذاري فيزيكي.تاس

اين متغيرها بر اساس ادبيات .دهند را تشكيل ميWرابطه مبادله متغيرهاي بردار تغيير موضوعي سياست تجاري و رشد اقتصادي، ادبيات موضوعي رشد اقتصادي در کشورهاي

به همين ترتيب در بخش . اند يط کشورهاي نفتي انتخاب شدهمند از منابع طبيعي و شرا بهره مستقيم خارجي، مخارج دولت و رشد گذاري سرمايهچهارم متغيرهاي ديگري چون

.صادرات نيز مد نظر قرار خواهند گرفت از سـرمايه انسـاني و گـذاري فيزيكـي سـرمايه . علت انتخاب متغيرها به شـرح زيـر اسـت

در برخـي . رونـد دار در مطالعـات تجربـي رشـد بـه شـمار مـي هـاي مسـتحکم و معنـي متغير ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ1. Conditional convergence

متغیر در مطالعات تجربی رشد را ٩٠ بیش از ١٩٩٨تا پایان سال ) ١٩٩٩( و کوئه دورالف.2 ).٢٠٠١(برای مطالعه بیشتر درباره برآورد تجربی رشد نگاه کنید به دورالف. اند شناسایی کرده

www.SID.ir

Archi

ve o

f SID


مستقيم خارجي بر رشد اقتصـادي گـزارش شـده گذاري سرمايه مطالعات تجربي تأثير مثبت از ادبيات موضوعي رشـد رابطه مبادله و تغيير تورم ، نرخ ١اي صادرات صنايع کارخانه .است

قتصادي کشورهاي صـادرکننده نفـت اقتصادي در کشورهاي با وفور منابع طبيعي و شرايط ا مخارج دولت به اين دليل انتخاب شده است که بيشـتر درآمـدهاي حاصـل . اند انتخاب شده

رشـد صـادرات نيـز از ادبيـات موضـوعي . شود از نفت در کشورهاي نفتي نصيب دولت مي .گيري تجاري و رشد گرفته شده است جهت

وبا استفاده از هاي پنج ساله با ميانگين ٢متوازن نا هاي تابلويي دادهرگرسيون با ) ٢(معادله هـاي آمـاري برخـي نبـود داده .المللي بـرآورد خواهـد شـد هاي آماري قابل مقايسه بين داده

بـراي بـرآورد . کنـد ها به کارگيري روش نامتوازن را گريزناپذير مـي متغيرها در برخي دوره .استفاده شده است) GLS( يافتهروش حداقل مربعات تعميم و ٣مدل از روش اثرات ثابت

: بنابراين مدل محاسباتي اين مطالعه به شکل زير است

)٣( itit70i6

it5it4it3it20i1it

eTOTbSCHb

INFLbMANEXbINVbOPENNESSb)GDP(LNbGY

+++++++=

INFLاي، صـادرات صـنايع کارخانـه MANEX، سرمايه گذاري فيزيكي INVبطوريكه .باشند مي رابطه مبادلهرشد TOT وسرمايه انساني SCH، نرخ تورم

) ٣( معادلـه دهنـد و را تشـکيل مـي آماري اين مطالعه نمونه ه نفت كشورهاي صادركنند صادركنندگان نفت خام و اقتصادهاي نفتي بـرآورد ,براي سه گروه صادركنندگان سوخت

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ اقتصادی درکشورهای با وفور منابع طبیعی از سهم صادرات منابع در مطالعات تجربی رشد.1

ای به در این مقاله از صادرات صنایع کارخانه. شود استفاده میGDPات کل یا طبیعی به صادرنویسندگان نوشته حاضر در مقاله دیگری رشد . جای معیارهای یاد شده استفاده شده است

مند از منابع طبیعی بررسی اقتصادی کشورهای نفتی را در چارچوب رشد اقتصادی کشورهای بهره .اند کرده

2. Unbalanced Panel Data 3. Fixed Effects

www.SID.ir

Archi

ve o

f SID


پـنج بنابراين هشت دوره زمـاني . است ١٩٩٩ تا ١٩٦٠ از مقاله دوره زماني اين ١ .شده است و١٩٦٩ تـا ١٩٦٥دوره دوم به ,١٩٦٤ تا ١٩٦٠ه ساله در نظر گرفته شده است كه دوره اول ب

.شود مربوط مي١٩٩٩ تا ١٩٩٥به همين ترتيب دوره هشتم به :باشد مي و منبع آماري آنها به شرح ذيل ي مدل متغيرهاتعريف

واقعـي GDPازميـانگين پـنج سـاله نـرخ رشـد :(GY) واقعي سـرانه GDP نرخ رشد .الف . است )٢٠٠٢(هستون، سامرز و آتن يعني ٢ PWT6.1 ا ه سرانه استفاده شده و منبع داده

واقعـي سـرانه در ابتـداي هـر دوره GDPاز لگاريتم طبيعي :(LNGDP0) سرانه GDP .ب . است)٢٠٠٢(هستون، سامرز و آتنپنج ساله استفاده شده و منبع داده ها

، کنترل الملل با تعرفه، سهميه، ممنوعيت تجارت بين ): OPENNESS( سياست تجاري .جهـاي گيري باز بودن تجاري يکي از چـالش اندازه. گيرد ارز و همانند آن تحت تأثير قرار مي

بـين معيارهـاي سياسـت تجـاري همبسـتگي . ٣اصلي مطالعات تجربي سياست تجـاري اسـت ضعيفي وجود دارد و معياري يگانه وجود ندارد که به صورت کامل باز بودن تجـاري را بـر

. ٤دهنـد اي از باز بودن را نشان مـي ي نشان دهد، زيرا هريک از آنها جنبه مبناي سياست تجار

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــكشورهاي گروه . باشند مي) SITCبخش سوم ( كشور صادركننده سوخت٦١ كشورهاي گروه اول .1

, برونئي, بحرين, استراليا, آنگوال, الجزاير: باشند كه عبارتند از كشور صادركننده نفت خام مي٢٩دوم , مكزيك, مالزي, ليبي, كويت, عراق, ايران,اندونزي, اكوادور, گابن, كنگو, كلمبيا, چين, كانادا

, امارات متحده عربي, ترينيداد و توباگو, سوريه, عربستان سعودي, قطر, عمان, نروژ, نيجريهباشند كه در گذشته يا هم اينك كشورهاي گروه سوم اقتصادهاي نفتي مي. ونزوئال و يمن, انگليس

, كانادا, ا همان كشورهاي گروه دوم بدون استراليااين كشوره. اقتصاد آنها مبتني بر نفت بوده استهاي آماري برخي متغيرها براي برخي كشورها وجود ندارد يا داده. مكزيك و انگليس هستند, چين

بنابراين شمار كشورهاي جامعه آماري در برآورد مدل در هر سه نمونه آماري كاهش , ناقص استهاي مورد بررسي براي بعضي كشورها همانند جمهوريهاي آماري طي دوره زماني داده. يابد مي

..شود بنابراين نمونه هاي آماري شامل آنها نمي. شوروي سابق وجود ندارد

2. Penn World Table

).٢٠٠١( رودریگوئز و رودریک. 3 ).١٩٩٦(پریچت . 4

www.SID.ir

Archi

ve o

f SID


در ايــن مقالــه از ١ .شــود بنــابراين در مطالعــات تجربــي از گروهــي از معيارهــا اســتفاده مــي معيارهاي مختلفي همچون معيار ساچس و وارنر، تعرفه وارداتـي، تعرفـه صـادراتي، ماليـات

گيري درجه باز بـودن تجـاري بـر مبنـاي نرخ ارز براي اندازه برتجارت بين الملل و پريميوم : اين معيارها عبارتند از٢ .سياست تجاري استفاده شده است

اگر در هر کشوري حـداقل يکـي از شـرايط :(OPEN)معيار باز بودن ساچس و وارنر . ١هـا تعرفـه ) ١: (آن اقتصاد بسته اسـت ) ١٩٩٥(زير برقرار باشد، بر اساس معيار ساچس و وارنر

)٣( درصـد باشـد، ٤٠هـاي غيرتعرفـه اي بـيش از محـدوديت ) ٢( درصد باشـد، ٤٠بيش از بيشتر صادرات کشور درانحصار دولـت باشـد ) ٤( درصد باشد، ٢٠پريميوم نرخ ارز بيش از

چنانچـه هـيچ يـک از شـرايط يادشـده . کشور داراي نظام اقتصـاد سوسياليسـتي باشـد ) ٥(و ـس چـ ازميـانگـين پنـج سـالـه معيــار سـا در برآورد اين مقاله . اد باز است برقرار نباشد، اقتص

٣ .استفاده شده است) ١٩٩٥(و وارنـر نسبت عـوارض دريـافتي از واردات کاالهـا بـه واردات بـه : (IMTAX)تعرفه وارداتي . ٢ارداتـي تعرفـه و پنــج سـالــه ميـانگــين لگـاريتم از. تعرفه وارداتي تعريف شده است عنوان

.است) ٢٠٠٢(استفاده شده و منبع داده ها بانک جهانينسبت عوارض دريافتي از صادرات کاالها به صادرات به :(EXTAX)تعرفه صادراتي . ٣

از لگاريتم ميـانگـين پنــج سـالــه تعرفـه صـادراتي . عنوان تعرفه صادراتي تعريف شده است .است) ٢٠٠٢(استفاده شده و منبع داده ها بانک جهاني

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ) ٢٠٠١(رودریگوئز، رودریک و )١٩٩٨(برای مطالعه بیشتر در این زمینه نگاه کنید به ادواردز .1

).٢٠٠٣(و یانیک کایا

ای و معیارسیاست های غیر تعرفه ازبرخی معیارهای سیاست تجاری همانند محدودیت.2 .های سری زمانی استفاده نشده است تجاری هریتیج به دلیل نبود داده

تا ١٩٩٠هاي بنابراين ميانگين دوره هفتم به سال, وجود دارد١٩٩٢معيار ساچس و وارنر تا سال . 3 .شود مي محدود ١٩٩٥تا ١٩٦٠ به زماني دوره شده استفاده كه از اين معيار هرگاه و. مربوط است١٩٩٢

www.SID.ir

Archi

ve o

f SID


الملــل شــامل ماليــات بــر تجــارت بــين: ١ (TRATAX)الملــل ماليــات برتجــارت بــين. ٤عوارض وارداتي ، عوارض صادراتي ، سود انحصاري بـر واردات و صـادرات و هماننـد آن

الملل به درآمدهاي جـاري دولـت به صورت نسبت ماليات تجارت بين TRATAX. شود ميهـا ايـن معيـار اسـتفاده شـده و منبـع داده پنـج سـالـه ميـانگـين لگاريتماز. تعريف شده است

.است) ٢٠٠٢(بانک جهانيايــن معيــار عــوارض واردات وصــادرات را : (TRADUT)عــوارض تجــارت خــارجي. ٥

و تعرفـــه (IMTAX) پـــنج ســـاله تعرفـــه وارداتـــي ٢از ميـــانگين. کنـــد ترکيـــب مـــي .ده است براي ساخت اين معيار استفاده ش(EXTAX)صادراتي

از لگاريتم ميانگين پنج ساله پريميوم نرخ ارز استفاده شـده : (LBMP)پريميوم نرخ ارز . ٦ .است) ٢٠٠١(ها استرلي و سواده و منبع داده

حاصل جمـع ( سهم تجارت خارجي پنـج سـالـه ازميـانگـين :(TRADE)سهم تجارت . ٧ هـا بانـک جهـاني منبـع داده اسـتفاده شـده و GDPبه ) صادرات و واردات کاالها و خدمات

٣ .است) ٢٠٠٢( GDPگـذاري بـه ازميـانگين پـنج سـاله نسـبت سـرمايه :(INV)گذاري فيزيكي سرمايه. د

. است)٢٠٠٢( هستون، سامرز و آتنها استفاده شده و منبع داده

اي شامل بخـش محصوالت صنايع کارخانه : (MANEX)اي صادرات صنايع کارخانه . هـ ماشـين آالت و (، بخـش هفـتم )اي پايـه کاالهـاي کارخانـه (بخـش ششـم ، )شيميايي(پنجم

٦٨بـه جـز قسـمت ) اي متفرقـه کاالهـاي کارخانـه (و بخـش هشـتم ) تجهيزات حمل و نقـل اي سهم صادرات صـنايع کارخانـه پنـج سـالـه ازميـانگـين. شود مي SITC) فلزات غيرآهني (

.است) ٢٠٠٢(انک جهانيها ب در صادرات کااليي استفاده شده و منبع داده

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ به این سو ١٩٧٠الملل از های آماری تعرفه وارداتی، تعرفه صادراتی و مالیات بر تجارت بین داده .1

محدود١٩٩٩ تا ١٩٧٠به ه زمانیهرگاه از اين معیارها استفاده شده دور بنابراین .دارد وجود .شود می

1-(1+EXTAX)*(IMTAX+1) : شکل زیر محاسبه شده استبه ميـانگـين . 2

.دهد اين معیار درجه باز بودن اقتصاد را بر حسب سیاست تجاری نشان نمی.3

www.SID.ir

Archi

ve o

f SID


) كننـده شـاخص قيمـت مصـرف ( از ميانگين پـنج سـاله نـرخ تـورم :(INFL)تورمنرخ . و .است )٢٠٠٢(ها بانك جهاني استفاده شده و منبع داده

از معيارهـاي مختلفـي چـون آمـوزش دوره ابتـدايي، آمـوزش :(SCH)سرمايه انسـاني . ز .شـود گيري سرمايه انساني استفاده مـي زهدوره متوسطه و آموزش دوره دانشگاهي براي اندا

افــراد بزرگســال يکــي از معيارهــاي خــوب و پراســتفاده بــراي هــاي تحصــيل متوســط ســال افـراد هـاي تحصـيل از متوسـط سـال بنابراين در اين مقالـه . گيري سرمايه انساني است اندازه

.است) ٢٠٠٠(و و لي بارها در ابتداي هر دوره پنج ساله استفاده شده و منبع دادهبزرگسال تغيير نسبت قيمت ( رابطه مبادلهتغييراز ميانگين پنج ساله :(TOT) رابطه مبادلهتغيير. ح

و ) ٢٠٠٢(آنكتاد ,)١٩٩٤(لي ها بارو و استفاده شده و منبع داده)صادرات به قيمت واردات .است) ٢٠٠٢(المللي پول صندوق بين

نتايج. ٣ ,مورد بررسي يعني صادركنندگان سوخت کشوربراي سه گروه ) ٣(معادله

و با استفاده از ١٩٩٩ تا ١٩٦٠اقتصادهاي نفتي طي دوره صادركنندگان نفت خام و براي اين منظور از روش اثرات ثابت و.رگرسيون پنل ديتاي نامتوازن برآورد شده است

.استفاده شده است) GLS(روش حداقل مربعات تعميم يافتهبر ) ٣(بنابراين معادله .بر رابطه سياست تجاري و رشد اقتصادي استتأكيد اين مقاله

.مبناي معيارهاي مختلف باز بودن تجاري برآورد و گزارش شده است به عنوان معيار (OPEN) معيار باز بودن ساچس و وارنربا) ٣(نتايج برآورد معادله

يرها داراي عالمت مورد انتظار و كليه متغ .نمايانده شده است) ١(سياست تجاري در جدول برمبناي معيار ساچس ( باز بودن تجاري١٩٩٩ تا ١٩٦٠بنابراين طي دوره .باشند دار مي معني

سرمايه انساني , (MANEX)اي صادرات صنايع كارخانه ,(INV)گذاري سرمايه, )و وارنر(SCH) و رشد رابطه مبادله (TOT) مورد بررسي تأثير مثبت بر رشد اقتصادي كشورهاي

.را كند كرده استها رشد اقتصادي آن (INFL) اوليه و تورم GDPداشته در حالي كه تجاري بهره برده ) اختالل( براي سياست (LBMP)از پريميوم نرخ ارز) ٢(در جدول

www.SID.ir

Archi

ve o

f SID


به پريميوم نرخ ارز، يعني هنگامي که از است) ١(نتايج همانند نتايج جدول .شده استدار متغيرها داراي عالمت مورد انتظار و معنياست تجاري استفاده شده همهعنوان معيار سي

و رابطه منفي در هر سه نمونه آماريباشند و بين پريميوم نرخ ارز و رشد اقتصادي مي ١ . وجود داردمعني دار

ماليات ,(IMTAX) تعرفه وارداتياز سه معيار باز بودن تجاري يعني) ٣(در جدول استفاده شده كه دو مورد اول (TRADE) سهم تجارت و(TRATAX) المللبرتجارت بين

نتايج نشانگر رابطه منفي , رفت همانگونه كه انتظار مي. گيرند اختالل تجاري را اندازه مي با رشد اقتصادي طي سهم تجارت و پيوند مثبت الملل ماليات برتجارت بين و تعرفه وارداتي

گذاري اوليه، سرمايهGDP مورد بررسي پس از کنترل در کشورهاي١٩٩٩ تا ١٩٦٠دوره همچنين تعرفه ٢.باشد مياي، تورم و سرمايه انساني فيزيکي، صادرات صنايع کارخانه

داري بر رشد تاثير معني(TRADUT) و عوارض تجارت خارجي (TRATAX)صادراتي .اقتصادي کشورهاي مورد بررسي نداشتند

: ١٩٩٩ تا ١٩٦٠قتصادي در كشورهاي نفتي طي دوره رشد اسياست تجاري و ـ١جدول وارنر‐معيار ساچس

)٧( )٦( )٥( )٤( )٣( )٢( )١( گروه اول اول اول دوم دوم سوم سوم

٥٣/١ )٧/٣ (*

٨٨/١ )٦٩/٤ (*

٧٠٩/٠ )٨٧/١ (***

٦٢٧/٠ )٨٧/٢ (*

٨٣٨/٠ )٩٨/٤ (*

٧٠٠/٠ )٥/٤ (*

٣١/١ )٨٥/٧(*

OPEN

٣٦/٢‐ )٦٧‐(*

٤٦/٤‐ )١٢٧‐(*

٦٣/٤‐ )٣٥‐(*

٨٨/١‐ )٣/٨‐(*

١٣/٣‐ )٦/١١‐(*

٨٩/٢‐ )٩/١٤‐(*

٩٤/٣‐ )٩/١٥‐(*

GDP0

١٢٩/٠ ــــــ )٤/٦٧ (*

١٤٩/٠ )٣/٢٥ (*

١٦٧/٠ )٧/٩ (*

١٥٨/٠ )٥/١٢ (*

١٥٦/٠ )٥/١٣ (*

١٤٦/٠ )٢/١٠ (*

INV

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ. د به دلیل رابطه نرخ تورم و پريميوم نرخ ارز ضرایب برآورد شده برای تورم معنی دار نبو.1

.بنابراین نرخ تورم وارد مدل نشده استبنابراین هنگامی که تعرفه وارداتی، مالیات . دار نبود معنی(TOT) ضرایب تغییر رابطه مبادله .2

اند، متغیر الملل و سهم تجارت، به عنوان معیار سیاست تجاری استفاده شده بر تجارت بینTOTوارد مدل نشده است .

www.SID.ir

Archi

ve o

f SID


٠٤١/٠ )٥/٥٦ (*

٠١٤/٠ ــــــ ــــــ ــــــ ــــــ )١٩/٣ (*

MANEX ــــــ

‐٠٠٥/٠ ــــــ ــــــ )٨٢/١‐ (***

‐٠٠٠٦/٠ ــــــ ــــــ ــــــ )٤/٢‐(**

INFL

١جدولادامه

)٧( )٦( )٥( )٤( )٣( )٢( )١( گروه اول اول اول دوم دوم سوم سوم

٦٠٢/٠ )١٣٩ (*

٩٧/٠ )١٢٠ (*

٩٨٤/٠ )٣/٣٠ (*

٢٨٩/٠ ــــــ )٠١/٣ (*

٤٩٣/٠ ــــــ )٣/٥(*

SCH

١٠٥/٠ )١/٤٢ (*

٠٥٤/٠ )٤٧/٢٠ (*

١٠٦/٠ ــــــ )٧٣/٦ (*

١٢٢/٠ )٤/١٠ (*

١٣١/٠ )٧/١١ (*

TOT ــــــ

شمار کشورها ٣٥ ٤١ ٣٥ ١٩ ١٦ ١١ ١١ شمار مشاهدات ٢١٦ ٢٥٥ ٢٢٢ ١٢٩ ١٠٠ ٧٤ ٧١٩٩/٠ ٩٩/٠ ٩٤/٠ ٦٧/٠ ٧٦/٠ ٧٥/٠ ٧٣/٠ ضريب تعيين

تعديل شده .است) ها حيح ناهمساني واريانستص( وايتtاعداد داخل پرانتز نشانگر آماره

. استدرصد ۹۰ و۹۵، ۹۹ح معني دار در سط به ترتيب نشانگر*** و ** و *

: ۱۹۹۹ تا ۱۹۶۰رشد اقتصادي در كشورهاي نفتي طي دوره سياست تجاري و ـ۲جدول پريميوم نرخ ارز

)٦( )٥( )٤( )٣( )٢( )١( گروه اول اول دوم دوم سوم سوم٣١٩/٠‐

)٩٩/٢‐(* ٣٣٨/٠‐

)١٩/٣‐(* ٤٥٤/٠‐

)٤/٤‐(*٦١٩/٠‐

)٦٧/٧‐(* ٣٧٦/٠‐

)٨٧/٥‐(* ٤٧٧/٠‐

)٧٣/٧‐(* LBMP

٧٥/٣‐ )٢/١٠‐(*

٧٣/٢‐ )٢٨/٨‐(*

٧٧/٢‐ )٨/٧‐(*

٧٣/١‐ )٥٤/٨‐(*

٥٨/٣‐ )١٤‐(*

١١/٣‐ )٣/١٠‐(*

GDP0

١١٧/٠ )٦٣/٦ (*

٠٨٠/٠ ـــــ )٥٩/٤ (*

١٢٢/٠ )٠٩/٦ (*

١٤٧/٠ )٨/٩ (*

INV ـــــ

٠١٥/٠ ـــــ )٢/٣ (*

MANEX ـــــ ـــــ ـــــ ـــــ

٦٧٢/٠ )١٦/٨ (*

٤٠٩/٠ )٤٦/٦ (*

٤١٨/٠ )٤٨/٥ (*

٢٩٧/٠ ـــــ )٧١/٤ (*

٢٤٩/٠ )٧٥/٣ (*

SCH

٠٥٥/٠ ٠٧٨/٠ ٠٧٤/٠ ٠٦٦/٠ ٠٧٦/٠ ٠٧٥/٠ TOT

www.SID.ir

Archi

ve o

f SID


)٣٧/٣ (* )٢٢/٤ (* )٢٥/٤ (* )٠٨/٤ (* )٢٣/٥ (* )٠٧/٥ (* شورهاشمار ک ٣٦ ٣٥ ٢٢ ١٧ ١٢ ١٢ شمار مشاهدات ٢٥٤ ٢٤٩ ١٥٦ ١٢٣ ٨٤ ٨٦٨٥/٠ ٨٣/٠ ٧٦/٠ ٦٦/٠ ٧٠/٠ ٦٨/٠ شده تعديل تعيين ضريب

.است) ها تصحيح ناهمساني واريانس( وايتtاعداد داخل پرانتز نشانگر آماره . استدرصد ۹۰ و۹۵، ۹۹ح دار در سط معني به ترتيب نشانگر*** و ** و *

www.SID.ir

Archi

ve o

f SID


: ۱۹۹۹ تا ۱۹۶۰ رشد اقتصادي در كشورهاي نفتي طي دوره سياست تجاري وـ۳جدول ساير معيارهاي باز بودن تجاري

)٦( )٥( )٤( )٣( )٢( )١( گروه اول دوم اول دوم دوم سوم‐٦٥٣/٠ ـــ ـــ ـــ ـــ

)٣٨/٢‐(** ٠٦/١‐

)٣٧/٢‐(** IMTAX

‐٥٣٢/٠ ـــ ـــ ـــ )٣١/٥‐(*

TRATAX ـــ ـــ

٠٢٧/٠ )٤٨/٢ (* *

٠٢٠/٠ )٦٥/٢ (*

٠٢٤/٠ )٨٣/٣ (*

TRADE ـــ ـــ ـــ

٩٢/٣‐ )١١/٨‐(*

٩٨/٢‐ )٨٤/٦‐(*

٨٥/٢‐ )٦/١٠‐(*

٧٨/٥‐ )٤/١٨‐(*

٩٧/٥‐ )١٠‐(*

٧٣/٦‐ )٨١‐(*

GDP0

٠٦٣/٠ ـــ ـــ )٣/٢ (*

٠٦٥/٠ )٢٤/٤ (*

٠٧٣/٠ )٧١/١ (***

٠١٢/٠ )٧/١ (***

INV

٠٢٨/٠ ـــ ـــ ـــ )٥٤/٦ (*

٠٢٥/٠ )٨٧/٢ (*

٠٣٦/٠ )٧/٦ (*

MANEX

٠٠٩/٠‐ )٤٥/٢‐(**

٠١٧/٠‐ )٢‐(**

٠١٣/٠‐ )٦٧/١‐(*

‐٠٠٠٢/٠ ـــ ـــ )٣٦/٣‐(*

INFL

٥١١/٠ )٦٦/٥ (*

٢٧٣/٠ )٠٨/٣ (*

SCH ـــ ـــ ـــ ـــ

شمار کشورها ٤٥ ٢١ ٤٧ ٢٣ ١٨ ١٣شمار ١٩٠ ٩١ ٢٢٢ ١٥٠ ١٢٣ ٨٩

مشاهدات٦٩/٠ ٥٩/٠ ٥١/٠ ٧٥/٠ ٦٩/٠ ٩٩/٠ نضريب تعيي

تعديل شده .است) ها تصحيح ناهمساني واريانس( وايتtاعداد داخل پرانتز نشانگر آماره

. استدرصد ۹۰ و۹۵، ۹۹ح دار در سط معني به ترتيب نشانگر*** و ** و *

بنابراين . دار هستند دهد، کليه متغيرها داراي عالمت مورد انتظار و معني نتايج نشان ميتوان به صورت زير را مي١٩٩٩ تا ١٩٦٠نمونه آماري طي دوره نتايج برآورد براي سه

:بندي کرد طبقه

www.SID.ir

Archi

ve o

f SID


سياست تجاري باز پيوند مثبت و اختالالت تجاري رابطه منفي با رشد اقتصادي.١ به طوري که باز بودن تجاري برمبناي معيار ساچس و وارنر و سهم تجارت.دارند

اثر منفي الملل ماليات بر تجارت بين و داتيتعرفه وار پريميوم نرخ ارز،تأثير مثبت وادواردز هاي اين نتايج با يافته. ندا داشتهمورد بررسيبر رشد اقتصادي كشورهاي

، وام )٢٠٠١( واژيرگ ،)١٩٩٦(هريسون , )١٩٩٥(ساچس و وارنر , )١٩٩٨ و ١٩٩٢( .سازگار است) ٢٠٠٢ (همکاران و گرين اوي و )٢٠٠٢(واکاديس

دهنده وجود همگرايي شرطي در رشد نشان رشد اقتصاديبر اوليه GDPي منفتاثير . ٢، )١٩٩٥(اين نتيجه با بارو و ساالي مارتين . اقتصادي کشورهاي مورد بررسي است

) ٢٠٠٢(و گرين اوي و همکاران ) ١٩٩٨(، ادواردز )١٩٩٧ و ١٩٩٥(ساچس و وارنر .سازگار است

هاي لوين و رينلت اي همانند يافته ادي نتيجهگذاري و رشد اقتص رابطه مثبت سرمايه. ٣ .دارد) ٢٠٠٢(و گرين اوي و همکاران ) ٢٠٠١(واژيرگ, )١٩٩٢(و ) ١٩٩٧( اي بر رشد اقتصادي با ساچس و وارنر تاثير مثبت صادرات صنايع كارخانه. ٤

.سازگار است) ٢٠٠١(واژيرگ . همسو است)٢٠٠١(نگيلفاسون و هربرتسوتاثير منفي تورم بر رشد اقتصادي با . ٥، بارو )١٩٩٢(رابطه مثبت سرمايه انساني و رشد اقتصادي با نتايج منکيو و همکاران. ٦

و گرين اوي و همکاران ) ٢٠٠١(، گيلفاسون و زئوگا )١٩٩٥(وساالي مارتين .همانند است) ٢٠٠٢( وارنررابطه مثبت تغيير رابطه مبادله و رشد اقتصادي گواه ديگري بر نتايج ساچس و. ٧

.است) ٢٠٠٢(و گرين اوي و همکاران ) ١٩٩٧(

ساير عوامل مؤثر بر رشد اقتصادي. ٤

سياست تجاري و رشد اقتصادي و ادبيات موضوعي رشد اقتصادي در ادبيات موضوعيشود كه بر رشد اقتصادي به عوامل ديگري اشاره ميمند از منابع طبيعي در کشورهاي بهره

گذاري خارجي مستقيم ر اين بخش سه متغير ديگر شامل سرمايهد بنابراين .دنتأثير دار(FDI), مخارج دولت(GOV) و رشد صادرات (GEX) به متغيرهاي بردار w ٢( در معادله( :تعريف متغيرهاي جديد به شرح زير است .دوش مي و سپس مدل برآورد اضافه

ه سهم جريان ورودي ين پنج سالگاز ميان: (FDI)گذاري مستقيم خارجي سرمايه. الف

www.SID.ir

Archi

ve o

f SID


. استفاده شده استGDPخالص سرمايه گذاري خارجي مستقيم در ميانگين پنج ساله نسبت مخارج مصرفي نهايي دولت به :(GOV)مخارج دولت .بGDPبكار برده شده است . از ميانگين پنج ساله رشد ساالنه صادرات كاال و خدمات :(GEX)رشد صادرات .ج

.استفاده شده است .است) ٢٠٠٢(بع آماري هر سه متغير بانك جهاني من

نتايج برآورد مدل با معيارهاي مختلف سياست تجاري ) ٧(تا ) ٤(هاي در جدول :بندي نتايج به صورت زير است جمع.نمايانده شده است

باز بودن ) منفي(بطوريكه نتايج از رابطه مثبت، نتايج همانند بخش چهارم است.١، يعني با واردکردن متغيرهاي جديد شد اقتصادي حكايت داردتجاري و ر) اختالل(

به مدل، عالوه بر معيارهاي سياست تجاري که در بخش قبل استفاده شدند معيارهاي ساچس و وارنر، پريميوم نرخ ارز، تعرفه وارداتي، ماليات بر تجارت (

ضرايب دو معيار ديگر سياست تجاري يعني عوارض) الملل و سهم تجارت بيندار شده و هر دو متغير تاثير منفي بر رشد تجارت خارجي و تعرفه صادراتي نيز معني

. اند اقتصادي داشته

گذاري فيزيکي، همانند بخش چهارم با افزودن متغيرهاي جديد کماکان سرمايه. ٢ GDPاي، سرمايه انساني و تغيير رابطه مبادله تاثير مثبت و صادرات صنايع كارخانه

.اند ورم تاثير منفي بر رشد اقتصادي کشورهاي مورد بررسي داشتهاوليه و تاين . تاثير مثبت بر رشد اقتصادي داشته است(FDI)گذاري خارجي مستقيم سرمايه.٣

) .٢٠٠١(نتيجه همسو است با واژيرگاي همانند اين نتيجه. تاثير منفي بر رشد اقتصادي داشته است (GOV) مخارج دولت .٤

بارو .است) ٢٠٠١ و ١٩٩١(

نتيجه با ادبيات اين .تر كرده است رشد اقتصادي را سريع(GEX)رشد صادرات . ٥ ١.سازگار استگيري برون نگر و رشد اقتصادي موضوعي جهت

كننده دهد كه در كشورهاي صادر بنابراين نتايج اين بخش و بخش چهارم نشان مي گذاري سرمايه، اوليه GDP يرهايي چون، پس از کنترل متغ١٩٩٩ تا ١٩٦٠طي دوره نفت و

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ).١٩٩٧(و کروگر) ١٩٩٣(ر نگاه کنید به ادواردز برای بررسی بیشت.1

www.SID.ir

Archi

ve o

f SID


، رشد رابطه مبادله،سرمايه انساني، تورم،اي صادرات صنايع كارخانهفيزيکي، )اختالالت(باز بودن ، مخارج دولت و رشد صادرات،گذاري مستقيم خارجي سرمايه

اين نتيجه نسبت به معيارهاي.داشته است) منفي(تجاري بر رشد اقتصادي تأثير مثبت هاي زماني همچنين نتايج به دست آمده دوره. مختلف باز بودن تجاري استحکام دارد

را ١٩٩٩ تا ١٩٧٠ و دوره ١٩٩٥ تا ١٩٦٠، دوره ١٩٩٩ تا ١٩٦٠مختلفي همچون دوره . بنابراين نتايج نسبت به دوره هاي زماني مختلف استحکام دارد. گيرد دربرمي

: ۱۹۹۹ تا ۱۹۶۰در كشورهاي نفتي طي دوره رشد اقتصادي سياست تجاري و ـ۴جدول وارنر‐معيار ساچس

)٦( )٥( )٤( )٣( )٢( )١( گروه اول دوم دوم سوم سوم سوم٢٦/١

)٥٤/٣ (* ٨٨٤/٠

)٦٥/٢ (** ٣٦/١

)٦/٤ (* ٥٤٥/٠

)٧٨/٢ (* ٠٣/١

)٧٢/٣(* ١/١

)٥/٥ (* OPEN

٦٨/٣‐ )٤/١٢‐(*

٨٥/٤‐ )٦/٩‐(*

٦٦/١‐ )٠٨/٥ (*

١٣/٢‐ )١٩/٨ (*

٨٧/١‐ )٩٣/٤‐(*

٨٩/٣‐ )٤/١٧‐(*

GDP0

٣١/٠ ـــ )٦/٢٢ (*

١٧١/٠ )٩٢/٧ (*

١٥٧/٠ )٣/٨ (*

١٦٨/٠ )٥٣/٧ (*

١٢١/٠ )٤/٨(*

INV

٠١/٠ ـــ ـــ ـــ ـــ ـــ )٩٨/١ (**

MANEX

‐٠٠٠٦/٠ ـــ ـــ ـــ ـــ ـــ )٣٣/٢‐(**

INFL

٤٠٧/٠ )١/٤ (*

٦٩/٠ )٥/٣ (*

٣٨٠/٠ ـــ ـــ ـــ )١/٤ (*

SCH

١٥٢/٠ )٩٦ (*

١٠٨/٠ ـــ )٥٢/٦ (*

٠٨٥/٠ )٥٤/٤ (*

١٠١/٠ )٦٧/٥ (*

TOT ـــ

٤٨٩/٠ )١٩٩ (*

FDI ـــ ـــ ـــ ـــ ـــ

‐١٥٥/٠ ـــ ـــ )٢٨/٢‐( **

‐١١٩/٠ ـــ )٩٧/١‐(***

GOV ـــ

١٤١/٠ ـــ )٠١/٦ (*

٠٧٣/٠ ـــ )١٣/٢ (**

GEX ـــ ـــ

اشمار کشوره ٣٥ ١٩ ١٩ ١٤ ١١ ١١ شمار مشاهدات ٢١١ ١٢٤ ١١٦ ٩١ ٦٥ ٥٣٩٩/٠ ٧٨/٠ ٧٠/٠ ٦٢/٠ ٦٠/٠ ٧٧/٠ ضريب تعيين

تعديل شده

www.SID.ir

Archi

ve o

f SID


.است) ها تصحيح ناهمساني واريانس( وايتtاعداد داخل پرانتز نشانگر آماره . استدرصد ۹۰ و۹۵، ۹۹ح دار در سط معني به ترتيب نشانگر*** و ** و *

: ۱۹۹۹ تا ۱۹۶۰د اقتصادي در كشورهاي نفتي طي دوره رشسياست تجاري و ـ ۵جدول پريميوم نرخ ارز

)٦( )٥( )٤( )٣( )٢( )١( گروه اول اول دوم دوم دوم سوم٤٠٤/٠‐

)١٤‐(* ٢٢٨/٠‐

)٩/١٢‐(* ٤٨٩/٠‐

)٧/٥‐(* ٣٣٢/٠‐

)٥٥/٣‐(* ٥٠٧/٠‐

)٩/٩‐(* ٤٣٤/٠‐

)٧٦/٦‐( * LBMP

١٤/٥‐ )٩/٢٣‐(*

٣/٥‐ )٤/٢٩‐(*

٧٢/٣‐ )١/١٩‐(*

١١/٤‐ )٣/١٣‐(*

٦٥/٢‐ )٤/١٠‐(*

١٨/٢‐ )٤/٨‐(*

GDP0

١٤٦/٠ ـــ ـــ ـــ )٨٦/٥ (*

INV ـــ ـــ

٠١٦/٠ )٣٨/٣ (*

MANEX ـــ ـــ ـــ ـــ ـــ

٤٤٦/٠ ـــ )٤/١٢ (*

١٠٥/٠ ـــ ـــ )٦٩/١ (*

٢٠٧/٠ )٨٥/٢(*

SCH

٠٥١/٠ ـــ ـــ ـــ ـــ )٣٥/٣ (*

٠٨٨/٠ )٤/٥(*

TOT

٤٦٦/٠ )٩/٢٥ (*

٣٩١/٠ )٦/١٩ (*

٢٤١/٠ )٩/٧*(

١١٧/٠ )٢٩/٢ (*

FDI ـــ ـــ

٢٠٠/٠‐ )٣٩/٧‐(*

‐١٣١/٠ ـــ )٢٢/٥‐( *

‐٠٨٨/٠ ـــ ـــ )٥/٤‐(*

GOV

١٢٩/٠ ـــ )٥/٨ (*

١٣٥/٠ )٩/١١ (*

١٢٦/٠ )٨/٨ (*

١٤٨/٠ )٩/٦ (*

GEX ـــ

شمار كشورها ٣٦ ٣٦ ٢١ ٢١ ١٧ ١٦ مشاهداتشمار ٢٤٣ ٢٣٣ ١٠٧ ١٠٧ ٨٩ ٨٢٩٧/٠ ٩٧/٠ ٨٣/٠ ٧٤/٠ ٧٥/٠ ٦٤/٠ ضريب تعيين

تعديل شده

.است) ها تصحيح ناهمساني واريانس( وايتtاعداد داخل پرانتز نشانگر آماره

www.SID.ir

Archi

ve o

f SID


. استدرصد ۹۰ و۹۵، ۹۹ح دار در سط معني به ترتيب نشانگر*** و ** و *

www.SID.ir

Archi

ve o

f SID


: ۱۹۹۹ تا ۱۹۶۰دوره رشد اقتصادي در كشورهاي نفتي طي سياست تجاري و ـ ۶جدول تعرفه وارداتي و تعرفه صادراتي

)٦( )٥( )٤( )٣( )٢( )١( گروه اول اول دوم دوم اول سوم‐٨٥٤/٠ ـــ ـــ

)١٣/٤‐(* ٥٨٣/٠‐

)٩٣/٢‐(* ٧٩٨/٠‐

)٠٥/٥‐(* ٠١/١‐

)٨/٧‐(* IMTAX

٣٣٤/٠‐ )٨٩/٤‐(*

١٩٤/٠‐ )٧/١‐( ***

EXTAX ـــ ـــ ـــ ـــ

٠٩/٩‐ )٦/١٦‐(*

٩٩/٤‐ )٤/١٥‐(*

٤/٥‐ )٩/١٣‐(*

٦١/٤‐ )٦/١٠‐(*

٩٨/٥‐ )٨/١٥‐(*

١/٦‐ )٢١‐(*

GDP0

٢٢٦/٠ )٤/٤٤ (*

١٠٨/٠ )٥/٤ (*

٠٧٩/٠ ـــ ـــ )٦/٢ (*

١١٨/٠ )١٣/٥ (*

INV

٠٢٤/٠ )٨٩/٢ (*

٠١٥/٠ ـــ ـــ ـــ )٦٦/٢ (*

MANEX ـــ

١٦٦/٠ ـــ ـــ ـــ )٠٨/٦ (*

TOT ـــ ـــ

٢٦٩/٠ ـــ ـــ )٦/٥ (*

١٦٦/٠ )١٢/٢ (**

١٤٣/٠ )٦٦/٤ (*

١٧٤/٠ )٩٣/٥ (*

FDI

‐٠٧٦/٠ ـــ )٣٧/٣‐( *

٠٦١/٠‐ )٧٩/١‐( ***

‐١١٣/٠ ـــ ـــ )٢/٥‐(*

GOV

٢٣٦/٠ )٥/٢٥ (*

١٥٤/٠ )٥/١٤ (*

١٨٧/٠ )٣/٢٣ (*

١٩٩/٠ )٥/١٦ (*

١٦٧/٠ )٤/١٦ (*

١٦١/٠ )٧/١٧ (*

GEX

شمار کشورها ٤٢ ٤١ ١٩ ٢٠ ٤٣ ١٦ شمار مشاهدات ١٧٤ ١٦٨ ٨٤ ٨٦ ١٨١ ٦٠٩٦/٠ ٩٤/٠ ٩٨/٠ ٨٨/٠ ٩٧/٠ ٩٣/٠ ضريب تعيين

تعديل شده

.است) تصحيح ناهمساني واريانس ها( وايتtاعداد داخل پرانتز نشانگر آماره . استدرصد ۹۰ و۹۵، ۹۹ح معني دار در سط به ترتيب نشانگر*** و ** و *

www.SID.ir

Archi

ve o

f SID


: ۱۹۹۹ تا ۱۹۶۰ كشورهاي نفتي طي دوره رشد اقتصادي درسياست تجاري و ـ۷جدول ساير معيارهاي باز بودن تجاري

)٨( )٧( )٦( )٥( )٤( )٣( )٢( )١( گروه اول دوم اول دوم اول اول دوم سوم‐٩٥/٤ ـــ ـــ ـــ ـــ ـــ ـــ

)٥٧/٢‐(** ٣٤/٥‐

)٠٤/٣‐(*TRADUT

‐٥٠٥/٠ ـــ ـــ ـــ ـــ )٨٣/١‐(***

٨٥٦/٠ )٦/٤‐(*

TRATAX ـــ ـــ

٠٢٥ )٩٩/٢ (*

٠٢١/٠ )٤/٢ (*

٠١٦/٠ )٦٢/٣ (*

٠١٦/٠ )٩٢/٣ (*

TRADE ـــ ـــ ـــ ـــ

٩١/٢‐ )٢/٧‐(*

٢٩/٢‐ )٦٤/٥‐(*

٩٨/٢‐ )١/١٣‐(*

٨٤/٤‐ )١٤‐(*

٣٩/٥‐ )٢/١٠‐(*

٤٢/٥‐ )٧/١٤‐(*

٣٩/٤‐ )١/١٢‐(*

٧٦/٥‐ )١/١٨‐(*

GDP0

١٤٥/٠ )٢/٧ (*

١١٨/٠ ـــ )٧/١٢ (*

ـــ

١٦٦/٠ )٥٧/٥ (*

١٤٦/٠ )١/٧ (*

١٠٣/٠ ـــ )٢/٤ (*

INV

MANEX ـــ ـــ ـــ ـــ ـــ ـــ ـــ ـــ‐٠٤٤/٠ ـــ ـــ ـــ ـــ ـــ ـــ

)٤/٥‐(* INFL ـــ

SCH ـــ ـــ ـــ ـــ ـــ ـــ ـــ ـــ١٨٢/٠ ـــ ـــ ـــ ـــ ـــ ـــ

)٧/٨ (* TOT ـــ

١٦٤/٠ ـــ ـــ ـــ )٤/٧ (*

٠٩٥/٠ ـــ )٣٥/٣ (*

١٣٢/٠ )٩٦/١ (* **

١٩٨/٠ )٨/٦ (*

FDI

١١٦/٠‐ )٠٥/٢‐(**

٠٨٩/٠‐ )٢٦/٢‐(**

١٠٣/٠‐ )١/٦‐(*

١٥٩/٠‐ )٧/٢١‐(*

١٤٨/٠‐ )٣٢/٢‐(**

‐١٠٤/٠ ـــ ـــ )٢٩/٤‐(*

GOV

٠٨/٠ ـــ )٩٧/٣ (*

٠٥٩/٠ )٢/١٠ (*

١٢٨/٠ )٢/١٣ (*

١٤٤/٠ ـــ )٦/١٣ (*

١٩٨/٠ )٢/٢١ (*

١٦١/٠ )٦/٢١ (*

GEX

شمارکشورها ٤٢ ١٨ ٤٣ ٢٣ ٤٨ ٥٠ ٢٥ ٢٠شمار ١٧٤ ٨٠ ١٨٩ ١١٤ ٢٣٢ ٣٠٩ ١٥٢ ١٣٥

مشاهدات٥٢/٠ ٧٠/٠ ٨٤/٠ ٧٣/٠ ٦٨/٠ ٨٩/٠ ٩٨/٠ ٩٩/٠ ضريب تعيين

تعديل شده .است) ها تصحيح ناهمساني واريانس( وايتtاعداد داخل پرانتز نشانگر آماره

. استدرصد ۹۰ و۹۵، ۹۹ح سطدار در معني به ترتيب نشانگر*** و ** و*

www.SID.ir

Archi

ve o

f SID


بندي و مالحظات جمع

در اين مقاله رابطه سياست تجاري و رشد اقتصادي بـراي كشـورهاي صـادركننده نفـت با استفاده از معيارهاي مختلف سياسـت تجـاري . بررسي شده است١٩٩٩ تا ١٩٦٠طي دوره

ماليات بـر تجـارت ,تتعرفه صادرا ,تعرفه واردات ,پريميوم نرخ ارز ,شامل ساچس و وارنر بـاز بـودن ) منفـي (عـوارض تجـارت خـارجي و سـهم تجـارت همبسـتگي مثبـت ,الملـل بين

دهـد نتايج ايـن مطالعـه نشـان مـي .تجاري و رشد اقتصادي به دست آمده است ) اختالالت(رشـد , سرمايه انساني ,اي صادرات صنايع كارخانه , گذاري كه طي دوره بررسي شده سرمايه

تورم , اوليه GDPگذاري مستقيم خارجي و رشد صادرات تأثير مثبت و سرمايه, رابطه مبادله نتايج، .و مخارج دولت تأثير منفي بر رشد اقتصادي كشورهاي صادركننده نفت داشته است

کشـورهاي مـورد بررسـي را طـي دوره مــورد رشـد اقتصـادي وجـود همگرايـي شـرطي در .اي زماني مختلف استحکام داردنتايج نسبت به دوره ه. دهد بررسي نشان مي

www.SID.ir

Archi

ve o

f SID


منابع 1. Ades,A., Glaeser,E.L. (1999); “Evidence on Growth, Increasing Returns and the

Extent of the Market”, Quarterly Journal of Economics, 114(3): 1025- 1046.

2. Alesina,A.,Spolaore,E., Wacziarg,R.,(2000); “Economic Integration and Political

Disintegration”, American Economic Review, 90 (5): 1276- 1296.

3. Balassa,B. (1971); The Structure of Protection in Developing Countries,

Baltimore: Johns Hopkins University Press.

4. Baldwin,R.E. (2003); “Openness and Growth: What’s the Empirical

Relationship?”, NBER Working Paper, No. 9578.

5. Barro,R. (2001); “Human Capital and Growth”, American Economic Review,

May,91(2) :12-17.

6. Barro,R. (1991); “Economic Growth in Cross Section of Countries”, Quarterly

Journal of Economics, 106: 407- 444.

7. Barro,R., Lee,J.W. (2000); “International Data on Educational Attainment”, CID

working Paper, No.42.

8. Barro,R., Lee,J.W. (1994); Data Set for a Panel of 138 Countries, Harvard

University, CID.

9. Barro,R., Sala -i- Martin,X. (1997); “Technological Diffusion,” Convergence and

Growth; Journal of Economic Growth, 2(1):1- 26.

10. Barro,R. Sala -i- Martin,X. (1995); Economic Growth, New York :McGraw-

Hill.

11. Ben David,D. (1993); “Equlization Exchange : Trade Liberalization and Income

Convergence”; Quarterly Journal of Economics, 108(3): 653- 679.

12. Cass,D. (1965); “Optimum Growth in an Aggregative Model of Capital

Accumulation”; Review of Economic Studies, 32: 233- 240.

13. Clemence,M.A., Williamson,J. (2001a); “Tariff Growth Paradox? Protection s

Impact the World Around 1857 – 1997”, NBER Working Paper, No.8459.

14. Dollar,D. (1992); “Outward – Orientated Developing Economies Really Do

Grow More Rapidly: Evidence from 95 LDCs ,1976 – 1985”; Economic

Development and Cultural Change :523- 544.

www.SID.ir

Archi

ve o

f SID


15. Durlaf,S.N. (2001); “Manifesto for Growth Econometrics”; Journal of

Econometrics, 100:65- 69.

16. Durlaf,S.N., Quah, D. (1999); “The New Empirics of Economic Growth, In: J.

Taylor and M. Woodford,(Eds.)”, Handbook of Macroeconomics, North

Holland, Amsterdam.

17. Easterly,W., Swade (2001); Easterly and Swade Data set. World Bank.

18. Edwards,S. (1998); “Openness , Productivity and Growth :What We Really

Know?” Economic Journal, 108: 383- 398.

19. Edwards, S. (1993); “Openness, Trade Liberalization, and Growth in

developing Countries”, Journal of Economic Litrature, 31:1358- 1393.

20. Edwards,S. (1992); “Trade Orientation, Distortions and Growth in Developing

Countries”, Journal of Development Economics,39(1):31- 57.

21. Esfahani,H.S. (1991); “Exports, Imports, and Economic Growth in Semi

Industrialized Countries”, Journal of Development Economics, 35 (1): 93-

116.

22. Feder,G. (1983); “On Exports and Economic Growth”, Journal of

Development Economics, 12(1/2): 59- 73.

23. Fischer, S. (1993); “The Role of Macroeconomic Factors in Growth”, Journal

of Monetary Economics, 32 (3): 485- 512.

24. Frankel,J. Romer,D. (1999); “Does Trade Causes Growth?”, American

Economic Review, 89(3):379- 399.

25. Greenaway, D., Morgan ,W., Wright, P. (2002); “Trade Liberalization and

Growth in Developing countries”, Journal of Development Economics,

67:229-244.

26. Grossman, G.M., Helpman,E. (1991); Innovation and Growth in the Global

Economy, Cambridge: MIT Press.

27. Gylfason,T., Herbertson,T.T. (2001); “Does Inflation Matter for Growth”,

Japan and World Economy,13: 405- 428.

28. Harrison,A. (1996); “Openness and growth :a Time Series, Cross Section

Analysis for Developing Countries”, Journal of Development Economics,

48:419- 447.

www.SID.ir

Archi

ve o

f SID


29. Harrison,A., Hanson,G. (1999); “Who Gains from Trade Reform? Some

Remaining Puzzles”, Journal of Development Economics, 59(1): 125- 154.

30. Heston, A., Summers, R., Athen, B. (2002); Penn World Table Version 6.1.

CICUP.October 2002.

31. International Monetary Fund. (2002); International Financial Statistics.

32. Irwin,D.A. (2000a); “Did Import Substitution Promote Growth in the Late

Nineteenth Century?”, NBER Working Paper, No.8571.

33. Irwin,D.A. (2000b); “Interpreting the Tariff Growth Correlation of the Late

Nineteenth Century”, NBER Working Paper, No.9739.

34. Koopmans, T.C. (1995); On the Concept of Optimal Economic Growth. In

the Econometric Approach to Development Planning. Amsterdam, North

Holland.

35. Krueger, A.O. (1997); “Trade policy and Economic Development: How We

Learn”, American Economic Review, 87:1- 22.

36. Krueger,A.O. (1978); Foreign Trade Regimes and Economic Development:

Liberalization Attempts and Consequences, Cambridge, MA: Ballinger Pub.

Co. for NBER.

37. Krugman,P. (1994); “The Myth of Asia’s Miracle”, Foreign affairs, 73:62- 78.

38. Leamer,E. (1988); “Measuring of Openness”. In R. E . Baldwin, ed., “Trade

policy Issue an Empirical Analysis”, NBER Conference Report Series,

Chicago University of Chicago Press.

39. Levin,R., Renelt,D. (1992); “A sensitivity Analysis of Cross- Country Growth

Regressions”, American Economic Review, 82(4):942- 963.

40. Little,I.,Scitovsky,T.,Scott,M. (1970); Industry and Trade in Some

Developing Countries, Oxford University Press.

41. Lucas, R.E. (1988); “On the Mechanics of Economic Development”, Journal

of Monetary Economics,22: 3- 42.

42. Mankiw,N.G., Romer,D., Weil,D.N. (1992); “A Contribution to the Empirics of

Economic Growth”, Quarterly Journal of Economics, 107(2):407- 437.

43. O`Rouck.,K.H. (2000); “Tariffs and Growth in the Late 19th Century”

Economic Journal, 110:456- 483.

www.SID.ir

Archi

ve o

f SID


44. Prichett,L. (1996); “Measuring Outward Orientation in LDCs: Can It Be

Done?”, Journal of Development Economics, 49(2):307- 335.

45. Rodrik,D. (1998); “Why Do More Open Countries Have Larger

Governments?”, Journal of Political Economy, 106(5):997- 1032.

46. Rodrik,D. (1995); “Trade policy and Industrial Policy Reform”, In Behraman,

J., Srinivasan, T.N., Eds., Handbook of Development Economics, Vol. 3B.

Amsterdam: North Holland.

47. Rodriguez,F., Rodrik,D. (2001); “Trade Policy and Economic growth : a

Skeptic s Guide to the Cross National Evidence”. IN Bernanke,B.S., Rogoff,K.,

(Eds.), NBER Macroeconomics Annual 2000, MIT Press, Cambridge.

48. Romer,P. (1986); “Increasing Returns and Long Run Growth”, Journal of

Political Economy, 94:1002- 1037.

49. Sachs,J., Warner,A. (1997); Natural Resource Abundance and Economic

Growth, CID. Harvard University.Cambridge,MA.

50. Sachs,J., Warner,A. (1995); Economic Reform and the Process of Global

Integration, Brookings Paper on Economic Activity.1:1- 118.

51. Solow,R.M. (1956); “A Contribution to the Theory of Growth”, Quarterly

Journal of Economics, 70(1): 65- 94.

52. Solow,R.M. (1957); “Technical Change and the Aggregate Production

Function”, Review of Economics and Statistics, 39: 312- 320.

53. Summers, R., Heston, A. (1991); “The Penn World Table (Mark5): An

Expanded Set of International Comparisons, 1950- 1988”, Quarterly Journal

of Economics: 327- 368.

54. Swan,T.W. (1956); “Economic Growth and Capital Accumulation”, Economic

Record, 32: 334- 361.

55. UNCTAD. (2002); Unctad Handbook of Statistics2002.

56. Vamvakadis,A. (2002); “How Growth Openness connection? Historical

Evidence”, Journal of Economic Growth, 7: 570- 80.

57. Wacziarg,R. (2001); “Measuring the Dynamic Gains of Trade”, The World

Bank Economic Review, 15 (3): 393- 429.

58. World Bank . (2002); World Development Indicators CD- ROM.

www.SID.ir

Archi

ve o

f SID


59. Yang,A. (1991); “Learning by Doing and the Dynamic Effects of International

Trade”, Quarterly Journal of Economics, 106: 369- 405.

60. Yanikkaya,H. (2003); “Trade Openness and Economic Growth: A Cross

country Empirical Investigation”, Journal of Development Economics, 72: 57-

89.

www.SID.ir

archive of sid - دانشگاه تبریز...archive of sid ﻲﻧﺎﮔﺭﺯﺎﺑ...

Documents