portugal julen

Julen Situa

Kokapena

Portugal, Europa hego-mendebaldeko estatua da, Iberiar penintsulako mendebaldean kokatua.

Haren hiriburua Lisboa da, eta mugak; iparraldean eta ekialdean, Espainia eta mendebaldean eta hegoaldean, Ozeano Atlantikoa.

Orrez gain, zenbait artxipelago edo irlaz ere osatuta dago: Madeira eta Azores.

Latitudea-Altitudea: 38º42’I9º11’M

MAPA FISIKOA

Portugaleko ibairik garrantzitsuenak hiru dira: Duero (Douro), iparraldean, Tajo (Tejo), erdian, eta hegoaldean Guadiana. Hirurak luzeak eta ugariak dira eta hirurak Espainian jaio eta Ozeano Atlantikoan itsasoratzen dira.

Beste ibai nagusi batzuk Miño (Minho) eta Mondego dira, hau Serra da Estrelan jaio egiten da.

Portugaleko mendi altuenak bi dira: Pontado Pico (2.351 m.) Azore uhartetan dagoela eta Torre mendia (1.993 m) Serra da Estrelan dagoela.

Portugaleko iparraldea oso menditsua da; barruko, aldean, mezetak aukituko ditugu.Hegoaldeko paisaia laua da.

KLIMA ETA KLIMOGRAMA

Portugaleko klima xamurra da: euritsua eta epela iparraldean eta lehorra eta oso beroa hegoaldean.

LISBOA-ko KLIMA-DATUAK

2007 URTEA

Prezipitazioak (mm) Tenperatura ºC

Urt 79 11

Ots 96 12

Mar 69 14

Api 67 15

Mai 53 18

Eka 13 21

Uzt 5 23

Abu 7 23

Ira 21 22

Urr 81 19

Aza 118 15

Abe 102 12

0

5

10

15

20

25

0

20

40

60

80

100

120

140

Urt Ots Mar Api Mai Eka Uzt Abu Ira Urr Aza Abe

Ten

p º

C

Eu

ria (

mm

)

Hilak

LISBOAko KLIMA-DATUAK2007 URTEA

Prezipitazioak (mm)

Tenperatura ºC

EKONOMIA

Portugal, Europako herrialde pobreenetako bat izan zen, nahiz eta hainbat laguntzari esker, haren ekonomiak hazkunde handia izan duen azken urtetan.

Haibat jarduera aipagarriak izan daitezke, (industria adibidez,) baina nekazaritzak ere badu garrantzia. Patatak, mahatsondoak, olibondoak, garia, artoa… dira ekoizpenak, baina urriak dira. Nahiz eta zenbait aurrerapen egin, ez ditu biztanleen beharrizanak asetzen

Eta garrantzizko jarduera da, arrantza, batez ere sardinarena, bakailaoarena eta itsaskiena.

Portugaleko garraioa oso garrantzitsua izan zen orain dela 40 urte, herrialdea oso azkar hazi zelako.

Urte haietan, errepideak eta autopistak eraiki zien (Portugal autopista bat izan zuen lehenengo herrialdea izan zen).

Bertako bi hiri garrantzitsuenek (Lisboa eta Oporto) metroa dute, eta horrez gain Lisboak tranbia bat ere badu.

Honetaz aparte, taxiak, autobusak eta aireportuak ere badauzka. Portugalek azken hauek Lisboan, Faron, Oporton, Funchaleneta Ponta Delgadon daudelarik.

Algarvea, Portugaleko hegoaldean kokaturik, turismo gehien erakartzen duen puntua da: klima eta uraren tenperatura arduratzen dira turismoa erakartzeak.

Lisboak eta Oportok ere turismo asko erakartzen dute, bertan daudelako hainbat monumento famatu.

Madeirako irlak ere erakartzen du turismoa, bertan, urte osoan oso klima atsegina dagoelako eta primerako gastronomia dagoelako.

POPULAZIOA

Portugalek 10.707.924 biztanle ditu eta bere dentsitate 115,90 biz/km2 da.

Hauek dira hiri nagusi eta populatuenak:

Lisboa (510.000 biztanle)Oporto (250.000 biztanle)Braga (125.000 biztanle)Setúbal (120.000 biztanle)Coimbra (108.000 biztanle).

HISTORIA

Esplorazioen Aroan herrialdea mundura zabaldu zen, eta inperio bat ere sortu zuen: Brasil, Macao, Angola, Mozambique… Portugalekoak izan ziren).

Portugalen historiaurrea Iberiar Penintsularekin lotuta dago.

Eskualdea , herri zeltiar eta pre-zeltiarrez osatuta zegoen, eta bertatik beste hainbat herri sortu ziren, adibidez: galaikoak, lusitanoak, zeltak eta konioak eta fenizio eta kartaginesetatik begiztatua izan zen.

Erromatarrek haien inperioan sortu zuten (Lusitania bezala 45 C.a. aurrera) eta inperioaren erorketarekin batera, sueboengatik, bandaloengatik, alanoengatik, eta burioengatik eta bisigodoengatik inbaditua izan zen, arabiarrek hartu zuten arte. 868-an, errekonkista garaian, Portucalense herria sortu ziren.

KULTURA

Portugesa herrialdeko hizkuntza ofiziala da lurralde osoan.

Portugaleko poblazioaren 84,5% katolikoa da, baina bertan ez dago erlijio ofiziala.

Portugaleko kirolik ohikoena eta jokatuena futbola da, eta talderik garrantzitsuenak hauek dira: Benfica, Sporting (biak Lisboakoak dira) eta FC Porto.

Jokalaririk famatuenak: Deco, Luis F igo, Cristiano Ronaldo, Eusebio, Paulo Futre…

Portugalen hainbat monumentu aurkituditzakegu. Adibidez, Evorako ErromatarTemplua (Lisboatik ordu batera dagoela)

Belém Dorrea (Lisboan dago). Dorrea XVI mendean eraikiaizan zen.

Portugaleko gastronomia oso gozoa da eta hainbat produktu aurkitu ditzakegu. Kostaldean arrain fresko asko kontsumitzen da, baina Portugalen gehien jaten dena bakailaoa da. Hainbat modutan jaten dute.

Bertako ardoa ere oso garrantzitsua da, adibidez ardo berdea eta Oportokoa.