www.oilategitik.net

2008

ALKIZAKO HERRI ALDIZKARIA 2008 · 8. ALEA

XA

BIER

ART

OLA

3 Otsamendi

4 Anaxtasi Mendizabal, 100 urteko Alkizatarra

6 Atzo atzokoak

8 Alkizako baserriak

10 Amixuri kantuzaleak

11 Alkizako Jaiak 2008

12 Bitxikeriak

14 ESKOLA Ikasleen lanen argazkiak

19 ESKOLA Ongi etorriak

20 ESKOLA 5-6 urteko ikasleen margolarien lanak

22 UDALAREN TXOKOA Ur hondakinen trataera

25 Iazko festetako bertso batzuk

26 Joan den urteari begira

33 TOPONIMIA V Alkizako herriburua eta inguruak

39 Denbora-pasak

40 Ongi etorri Alkizara

42 ARTIKULUA Alkizarrak Sarobetarrak ote?

45 ARTIKULUA Erniope Pilota Elkartea

46 ARTIKULUA Santiago ermita

48 ARTIKULUA Garai bateko eskaleak

50 ARTIKULUA Planeamenduko arauak

54 ARTIKULUA Alkiza 1947

56 ARTIKULUA Txikia izanik, haunditzen

58 ARTIKULUA Madarikatua izan dadila...

60 ARTIKULUA Martin Diez eskultorea

62 ARTIKULUA Gure piztiak, Hontzak

64 ARTIKULUA Peruko idiak

66 ARTIKULUA Hiri hondakinen bilakaera

non zer

Argitaratzailea eta koordinazioa: Alkizako Oilategitik K.E.Tirada: 800 ale.Lege Gordailua: SS 814/01

Oilategitik aldizkaria doan banatzen da eta ez du bere gain hartzen bertan adierazitako esanen eta iritzien erantzunkizunik

MARI JOSE SAIZAR

3

1965eko urtarrilaren 10ean Otsamendi baserriautzita Segundo Saizar eta Maria Aierbek Ostatutaberna hartu zuten. Hiru seme-alaba zituzten

ordurako, Gema, Eleni eta Mitxel, gerora Ana etaMarijo jaio ziren.

20 urte pasa zituzten han, zenbat lan, zenbat oroitza-pen … kartak banatzen, telefono deiak eta enkar-guak jasotzen eta baserrietara abisua pasatzen,medikuaren kuotak kobratzen, bandoak zabaltzen,frontoiko argiak piztu eta haien dirua kobratzen …,hori guztia egin behar izaten baitzuen Ostatua har-tzen zuenak, eta jai egunik gabe.

Oraindik gogoan dugu larunbat iluntzeko mezarenondoren nola joaten ginen eliza azpira, han zegoenkoxkara igo eta bandoa esatera elizatik ateratakoguztien aurrean.

Jende asko biltzen zen taberna zahar hartan, batezere astelehenetan feriatik bueltan afaltzera, azkarasko betetzen zen Ostatuko mahai luze eta zaharhura; telebista ikustera ere asko joaten ziren , garaihartan Apaizetxean eta Ostatun bakarrik baitzegoentelebista.

Eskolako zenbait ume eta irakaslek ere bertan bazkal-tzen zuten eta Joxe Aldasoro zenak ere bai.

Zenbat oroitzapen eder!

Horrela pasa ziren 20 urte eta 1985eko elurteanOtsamendi baserrira etorri ginen bizitzera. Handik

gutxira, 1986ko ekainaren hasieran OtsamendiTaberna ireki zen.

Hasi ginen, ba, hasi, eta 22 urte pasa dira Maritxukprestatutako babarrunak, Segundoren oilaskoak…zerbitzatzen; herriko jendeaz gain, badira kanpota-rrak, bereziki donostiarrak, 40 urte baino gehiagodaramatzatenak gurera etortzen, familia bereko hirubelaunaldi ezagutu ditugu.

Eta Otsamendin berdin jarraitu genuen, 1990eanApaizetxean Barnetegia ireki zen arte. Orduan hasiginen barnetegiko umeekin lanean eta Alkizakoeskolako umeak ere hona etortzen hasi ziren Xabiermaisuarekin batera, hauek guztiak oraindik ere ber-tan jarraitzen dute.

Zenbat afari, zenbat mus partida, zenbat eztabaida,zenbat baratxuri zopa eta oilasko festetan goizalde-an, zenbat ehizeko lizentzia egin diren, zenbat usobota diren Otsamendiko barran jarrita… A ze parrak!

Bai batean, bai bestean, gauzak ahalik eta ondoen egi-ten saiatu gara; beti ez genuen lortuko, baina saiatu,saiatu gara. Eta orain ixteko erabakia hartu dugu, gureustez guretzat egokiena; osasunak laguntzen badigu,lasaiago bizitzeko eta bizitzaz gehiago disfrutatzeko.

Otsamendin egongo gara, ez barran noski, baina baiOtsamendi etxean, etorri lasai nahi duzuenean kontubatzuk esatera.

Agur eta mila esker guztioi.

Otsamendi

Familia Ostatun bizi zenean

JOSE MARI ARANZABE

4

Anaxtaxi Mendizabal, 100 urteko AlkizarraAnaxtaxi Mendizabalen istorio latz eta hunkigarrihau beste edozein baserri eta familitan gertatzenzenaren antzekoa da, horrelakoxea baitzen garaihaietako egoera. Izan ere, Alkizako zaharrekaskotan esaten dute nagusi eta maizterren artekoliskarrak zirelako medio, edo bizimodu hobe batbilatzeagatik, urtero gertatzen zirela baserrietanaldaketak San Martin egunaren inguruan. Huraxeizaten zen errentak kitatzeko eguna Alkizan.Gaur egun Anaxtaxiren anaia Juan Luis zenarensendia bizi da Alkizan, Bentzalaga txiki baserrian.

Eskerrak eman nahi nizkioke beste alkizar bati,Oiartzunen bizi den Joxe Mendizabali hainzuzen ere, idatzi hau berak helarazi baitit.

Anaxtaxi 1907ko urriaren 5ean jaio zen AlkizakoArpide baserrian. Bere gurasoak Rufino Mendizabaleta Florentina Mendizabal izan ziren. Zazpi anai-arre-ba izan ziren, baina hauetatik hiru aingerutan hilziren. Besteak, Benita, Joxepa eta Juan Luis. Anaxtaxiseigarrena izan zen. Sei urtekin eskolan hasi zen,baina bere maistra nor izan zen ez da gogoratzen.Dotrina etxean eta eskolan ikasi zuen. Komunioa egi-

teko apaizarengana joaten zen. Zazpi urterekinkomunio txikia egin zuen eta handia hamaikarekin.

Eskola denborako gertakizunei buruz honela mintza-tu da Anaxtaxi: “Eskolara dotrina ikasi eta komunioaegiteko joan nintzen gehienbat. Piperra maiz egitennuen etxeko lanak egiteko, eta behiekin mendira joa-teko. Gazte-gaztetatik “gizon lanak” egitea suertatuizan zait beti: behiak, otorduak. Mendiko lanak”.

Arpiden bere gurasoekin, anaia Juan Luis ezkonduzen bitarte bizi izan zen. “Anaia ezkondu zenean“irabazia libre” (jana bai, baina soldatarik ez) jarrizidan, eta etxetik atera behar izan nuen 16 urtere-kin. Orduan, ahizpa Benita lehendabiziko haurraizateko zegoen eta berak eraman ninduen. Berare-kin jarri nintzen bizitzen, neskame bezala, Alkizanbertan Arpide – Etxeberri baserrian. Geroztik, betiahizparekin bizitu nintzen ezkondu arte, hau da,guztira 21 urte”.

Beraz, Anaxtaxi bere gazte denbora osoa baserriarilotua bizi izan zuen. Etxetik kanpora festetan bakarrikirtetzen zen, eta gogoan ditu Larraul, Billabona, Aste-asu eta Zizurkilgo festak.

Anaxtaxi bere alaba eta semearekin.

5

Arpide-Etxeberri baserrian bizi zirela, bertan maizte-rak zirenez, nagusiak baseria erosteko, edo kanporairteteko aukera jarri zioten, eta bere ahizpak baserri-tik irtetzea erabaki zuen. Benanzio Rekalde albaitaria-ren bitartez, Oiartzungo Aitzola baserria alokatzekoaukera izan zuen. Honela, Anaxtaxi Oiartzunera eto-rri zen 22 urte zituela. Aitzola baserrian 12 urte iraunzuten, baina hemendik ere irten beharra egokituzitzaien, eta Ezkontsegi Etxeberri baserrira pasatuziren. Bi urte igaro ondoren, beriro etxez aldatu beha-rra egokitu zitzaien, eta Bordaxar baserrian jarri ziren.Hemen urte ta erdi pasatu, eta 1945eko apirilaren21ean, Agustin Oria Lekuona oiartzuarrarekin ezkon-du zen, Olazar baserrian bizitzen jarriaz. Hiru seme-alaba izan zituzten: Antonio, Joxepa, eta Maria Luisa,baina Joxepa bi hilabete eta erdirekin hil zitzaien.Olazarren 19 urte igaro ondoren, berriro baserritikalde egin beharra suertatu zitzaien, eta Palaziorapasatu ziren. Han bizi zirela ia lau urte pasa ondoren,Tolarieta auzoan etxebizitza berria erostea erabakizuten, eta 1968 ezkero, bertan bizi da amona Anax-taxi bere alaba Maria Luisarekin. Senarra, Agustin,2002 urtean hil zitzaion, 57 urte elkarrekin bizi ondo-ren. Urrezko eztaiak 1995eko apirilean ospatu zituz-

ten. Anastasik une honetan hiru biloba ditu: Aloña.Garikoitz eta Nagore.

Ehun urte hauetan bizipen ugari pasa ditu Anaxtaxik.Besteak beste Gerra Zibilak Aitzolan harrapatu zuen,eta baserria reketeei utzi beharra izan zuten. Aitzola-tik Etxeberrira joan ziren, eta 40 egun pasa arte ezinizan zuten Aitzolara itzuli.

Baserria utzi eta Tolarietan bizitzen jarriz geroztik,beti etxeko lanak egiten aritu da.

Ehun urte hauetan ikusi duen aldaketarik handiena,irratia eta telebistaz gain, hegazkina izan dela esandigu.

Gainerakoan, gaur egun goizero 8:30etan Segurakoirratiak emititzen duen meza entzuten du, eta errosa-rioa ere errezatzen du. Arantzazuko eta Obra Maximaaldizkariak irakurtzen ditu. Gero bizimodu arruntaegiten du, eta gaueko 9:00ak aldera ohera joaten da.

Ehun urte lortzeko ez du gauza berezirik egin, lanaizan ezik.

Azkeneko 5 urteetan Oiartzungo amona izendatuaizan da. ■

Arpide baserria gaur egun.

6

Leteberriko Pantaleon Irure-tagoiena eta Mariakutx Ugar-temendiaren ezkontza eguna:

Bentzalagako Agustina, Brigidaeta Inazio Mari Ugartemendia

senideak, Kasinto eta Nikasio Iru-retagoiena anaiak eta Urrutiko-

txeko Juan Jose Elola.

Albiztegiko familia:

Juan Antonio Arantzabe (txapel gorria, 1861-1950?) etaAzaldetxeberriko Joxepa bere emaztea, beren hiru seme-

alaba: Pedro Albiztegiko Bernardoren aita, Maria JuanaIntxaurrandiko Nikasio Urruzolaren emaztea, eta Benito

Antxun istripuz hila.

Berandoaingo Iguaran familia:

Ramon eta Maria aiton-amonak, etaseme-alabak ezkerretik askuinera: Ini-

sio frailea, Bengoetxeko Benardina,Gaiokotxeko Dorotea, Isidro oinorde-

koa, Iparragirreko Benita eta Paulo(Hernani), Eulako Santi (Urnieta),

Daniela serora eta Dolores. RanonLehen Mundu Gerraren garaian etorrizen Urruñatik, armadara ez joateaga-

tik ihesean. Horregatik “frantsesa”esaten zioten. Garai hartan milakaIparraldeko gaztek Hegoaldera eta

Amerikara egin zuen ihes.

Atzoatzokoak

7

Maitegi baserriko amerikanoazaldi gainean.

Arantzabene baserriko Frantzisko Mari Mugika.

Frantzisko Mari Mugikaren emazteaJuana, haren familia, Bidaniako Iraolasendiko bi guraso eta bost seniderekin.

8

KARABELA

Carabela, Karabela Kâbela grafiaz agertzenda baserriaren izena. Izenari Amerikakooihartzuna dario. Baserria bazen 1563an, eta1583an, Iribeitiako Graziana eta Joanes iloba-izebak ziren bere jabe. Karabelan bizi izanda-ko abizenak: Iribeitia, Lizarraga, Legarra, Usa-biaga, Canibrides, Iturzaeta, Urkizu,Garmendia, Iguaran, Beobide, Urruzola,Noenlle Cruces.

KATALANDEGI

Cathalandegui, Catalandegi eta Katalandegibezala azaltzen da bere izena. Lehen aipame-na 1553koa da eta geroztik dokumentazioluzea darama, Leteko Martin Alkizalete etaBengoetxeako Lorentzo Alkizaleteren kape-rautzetan etengabe agertzen baita. Azkenik,Prudentzia Legarra hil zenean, Juan BautistaGabirondok eskuratu zuen. Bertako biztanle-en abizenak, berriz, Elola, Landa, Gabirondo,Esnaola, Gorostegi eta Arantzabe.

XABIER ARTOLA ETA PELLO JOXE ARANBURU

IRIBEITIA

Historian zehar grafia desberdinarekin agerida: Iribeeytia, Hiribehetia, Iribeitia eta Iribeti.Bertako bizilagunen abizenak hauek aurkitudira: Iribeitia, Lizarraga, Iñarra, Olasagasti,Geresta, Usabiaga, Otegi, Legarra eta Roteta.Baserri hau gaur teilatua erorita, hutsik etaegoera lastimagarrian aurkitzen da. Alkizakolehen batzar dokumentatuan, 1348an, ber-tan ziren Iribeitiako Santxo Perez eta MartinSantxez.

KUKUTEGI

Alkizan bazen Kukutegi izeneko etxe bat,1561ean, Liazasoro kiskali eta Kontzejuak erre-tako etxeei diruz laguntzea erabaki zuenean,“Cucutegi la vieja” deitua. Bestalde, 1771n,antzeko hiru etxeren izenak ageri dira: Goikoeta Beheko Kukutegi eta Kukutegi-etxeberri-txo. Etxe horietako abizenak, berriz, abizenokaurkitu dira: Kukutegi, Urruzola, Arrue, Amon-darain, Iztueta, Caminos, Garmendia, Gaztaña-ga, Gorostidi, Elola, Goñi eta Argote. Etxe huraPortseta bezala ere dokumentatua dago.

9

LITZARZELAI

Liçarcelai, Lizarzelai eta Lizartzelai bezelaerabili izan da historian zehar. Lehenaldiz 1652an agertzen da. Leteko jabe-ek eraiki zuten Lizartzelai izeneko alorbatean, errentamenduan betekizunhauek jarri zizkioten maizterrei: diruazgainera gaztainondo eta haritzak alda-tzekoa bere sailetan. Prudentzia Legarrahil zenean, bere kaperautzan zegoenez,maizterrek bereganatu zuten. Biztanle-en deiturak, Beiztegi, Igoaran, Ugarte-mendia, Ulanga, Arruti, Aranzabe etaLekuona.

LIAZASORO edo LITXASO

Hacasoro?, Liaçasoro, Liazasoro, Linaza-soro, Litxaso baserri izenak erabili dira.Hacasoro Litxaso bazen, existitzen zuen1396ko lehen batzarrean abizen horizutenak baziren eta. Dena dela, 1516urtez gero, baserri hura oso dokumen-tatua dago, esaterako, 1561ean erreeta berehala berria eraiki zuten. Pertso-naia ospetsuak bertan jaio eta atzerrirazabaldu ziren, sonatuena LiazasorokoMarti eskultorea. Lekukoek diotenez,1930ean, bigarren aldiz kiskali zen. Ber-tako biztanleen deiturak honakook: Lia-zasoro, Urruzola, Irazusta, Sorarrain,Mugika, Beloki, Sarasola, Letemendia,Atxaran, Ezeiza eta Mendizabal.

Alkizako baserriakLETEBERRIA

Bazen, 1598an, Leteberriako Martinbat, Alkizan erregidore zena, beraz,etxearen jabe. Bi idazkera aurkitudira Leete echeverria eta Leteberria.Bertako biztanleen abizenak, berriz,Leteberria, Saizar, Iturrioz, Aranburu,Arruabarrena, Mintegia, Jauregi, Iru-retagoiena eta Ugartemendia.

AMIXURI KANTUZALEAK

10

Aurtengoa luze eta ekintzaz pila-tuta izan dugu.

Ziur aski herri mailan politenaKALDEREROAK izan dira, hiruro-geita bost bat herritarrek partehartu zutelarik, Peruko Aitorrentraktorea eta guzti, musika ekipoagainean zeramalarik. Azkeneangasolioak eta denak Elizegi aurre-an bukatu ziren, eta afaltzera sartuginen.

Festa ederra prestatu genuendenon artean, kantuak berriakziren ia guzt iontzat, bainaentsaio batzuekin ederki ateraziren. Kalderero kantak entzunziren herriko punta batetik beste-raino, plaza erdian atseden bateginez, suaren inguruan kantaeta txorixo tartean.

Argi dago beste baterako ere,eztarriak berotu, txano eta gona,zartagin zaharrak eta ingudeahartu, eta kalera i r ten behardugula..

Beste erronka batzuen artean ere,bat bazegoen: Zizurkil eta Astea-sukoekin batera kantatzea, horre-

tarako kantutegi bat adostugenuen eta konprometitu ginenbata besteen festetan parte har-tzera.

Lehenengo Asteasuko Usarrabikantuzaleekin abestu genuen api-rilaren bostean. eta gero San Isi-drotan maiatzaren hemezortzianAlkizako kantu bazkarian

Alkizako kasuan bigarren urtez,kantu bazkaria egin genuen, etaaurten dantza ere erantsi genion.Bikaina prestatu genuen, ia ehuneta hogei pertsona elkartu ginenbabarrun eta txerriki, kantu etadantzak laguntzaile zirela.

Donostia, Hernani, Aduna, Astea-su eta Zizurkilgo jendea etorri zen,tartean baita bi dantza irakasleere.

Alkizako dantzari txikiak ere saioederra egin zuten eta beraiekin,nolabait ,kantu eta dantza bazka-riari hasiera eman zitzaion

Datorren urtean gehiago etahobeto

Mugetatik kanpo, martxoarenhogeita hamarrean, Donibane

Lohitzunera hirugarren urtezgonbidaturik joan ginen AlkizakoAmixuri kantuzaleak. Gu bezala,bazeuden bazter guztietako tal-deak eta jendea. Ia bostehun batlagun elkartu ginen bertako baz-karian.

Azkenik aipatuko genituzke Alki-zako elizako koruekin egindakosaioak Egia esan, poza izan dazuekin abestea.

Amixuriko batzuk elizkoiak izanez arren, herritarrek bezala partehartu nahi izan dugu el izakokoruekin. Ez al da gauza onaherritarrek elkarri laguntzea?

Kantuak elkartu gaitu el izan,gero diote ez dagoela afiziorikAlkizan.

Eskerrak Imanol Lizardiri urteanzehar egiten dizkigun bertsoen-gatik.

Hurrengo ekintzak:

Zizurkilen,urriaren hemeretzianEpergain kantuzaleekin

Adunako aste kulturalean azaro-aren hogeian. ■

Kaixolagunok,beste urtebat zuekin

San Isidrotako kantu bazkarian, dantzan.

11

PROGRAMAIRAILAK 4 / Osteguna16:00 Haur Jolasak festei hasiera emanezOndoren Potxin eta Patxin Pailazoak21:00 Herri afaria Ostatu jatetxean23:00 Trikitixa

IRAILAK 5 / Ostirala (Mozorroen eguna)Kalejira eta poteoa egingo da Batukadarekin21:00 Barrikotea23:00 BERTSOLARI JAIALDIA: S. Lizaso, A. Egaña,

M. Lujanbio, J.M. Irazu, A. Mendiluze, B. Gaztelumendi.Gai jartzailea: Unai Elizasu

Ondoren Bidebatez (Etxabe) taldearekin erromeria

IRAILAK 6 / Larunbata 10:30 Herriko umeentzako txirrindulari lasterketa eta

toka txapelketa18:00 Herri kirol saioa herriko gazteen artean Ion Zabala

eta Izaskun Mendizabal zirenen oroimenez

Ondoren Sagardo dastaketa izango da denentzat23:00 Herri kirol saioa Aizkolari eta HarrijasotzaileekinOndoren Kontzertuak

IRAILAK 7 / Igandea 10:00 Meza Nagusia10:15 Pelota Partiduak: GAZTEEN ARTEKO XVIII.

TXAPELKETAKO FINALAK16:00 Pitxoi tiraketa Erniope elkarteak antolaturik,

bazkide eta herritarrentzat17:00 Asto lasterketa herrikoia mozorrotutaOndoren Allur Dantza taldearen emanaldiaOndoren Agurtzane eta Ion Elustondoren eskutik erromeria

IRAILAK 8 / Astelehena Meza12:00 Toka gaztetxoena14:00 Jubilatuen bazkaria Ostatu jatetxeanOndoren Beteranoen arteko XVII. PELOTA

TXAPELKETAREN FINALA Toka txapelketa herrikoia

Trikitixa festeei bukaera emanez

Asto lasterketa, mozorrotuta. Pilotariak.

ALKIZAKO JAIAK

Alkizako Jaiak 2008

JOSE MARI ARANZABE

12

Oinatz Goenaga

AmalurRodriguezAndrea Leite

Julene Goikoetxea

MarkelOteiza

Iraide Pellejero

Markel Odriozola

UnaiArozena

XuharRoteta

BitxikeriakAlkizan, 2007ko abenduaren31n, 347 biztanle zeudenerroldatuta, 2006an baino 25gehiago. Hori horrela izateko 38alta eta 13 baja egon zirenurtean zehar. Altak honelabanatuak: jaiotzak 9, besteherrietatik etorritakoak 27, etaestranjeriatik etorritakoak 2.Bajak, berriz: hildakoak 2 etabeste herri batera joandakoak 11

13

0 – 20 urte bitartekoak (%24,21):

gizonezkoak, 47emakumezkoak, 37

21 – 40 urte bitartekoak (%29,97):gizonezkok, 53emakumezkoak, 41

41 – 60 urte bitartekoak (%28,53):gizonezkoak, 56emakumezkoak 43

61 – 80 urte bitartekoak (%13,26):gizonezkoak, 28emakumezkoak, 18

81 urtetik gorakoak (%4, 03):gizonezkoak, 9emakumezkoak, 5

GUZTIRA: 347; 193 gizonezko eta 154 emakumezko

JAIOTZAK HAUEK IZAN DIRA:

· Andrea Leite Montecelo

· Oinatz Goenaga Morea

· Xuhar Roteta Arizeta

· Iraide Pellejero Iruretagoiena

· Markel Odriozola Mujika

· Unai Arozena Subijana

· Julene Goikoetxea Zurutuza

· Amalur Rodriguez Ruiz

· Markel Oteiza Albizu

HERIOTZAK, BERRIZ, HAUEK DIRA:

· Pedro Manuel Sorarrain Amunarriz, Peru baserrikoa

· Maria Clotilde Goenaga Uria, Albiztegi baserrikoa

ALKIZAKO HAMAR EMAKUMEZKO ZAHARRENAK:· Benita Saralegi Eizmendi ................................ 98 urte .................... Etxabe baserrikoa

· Aurea Saizar Goenaga .................................... 86 urte .................... Katalandegi txiki etxekoa

· Brigida Otaegi Elizegi ...................................... 85 urte .................... Agiña Bekoa baserrikoa

· Isabel Urruzola Aranzabe ................................ 85 urte .................... Elizegi baserrikoa

· Maria Carmen Zinkunegi Irigoyen .................. 82 urte .................... Garmendi azpi baserrikoa

· Ildefonsa Amondarain Amondarain ................ 81 urte .................... Etxabe txiki baserrikoa

· Mercedes Aranzabe Iruretagoiena .................. 80 urte .................... Arritza baserrikoa

· Natividad Iraola iguaran .................................. 79 urte .................... Bengoetxe baserrikoa

· Carmen Cruces Perez...................................... 78 urte .................... Don Juanena etxekoa

· Maria Ayerbe Zubiarrain.................................. 77 urte .................... Otsamendi baserrikoa

ALKIZAKO HAMAR GIZONEZKO ZAHARRENAK:· Jose Joaquin Aranzabe Ezama ........................86 urte ...................... Elizegi baserrikoa

· Pantaleon Saralegi Eizmendi............................ 86 urte .................... Basozabal baserrikoa

· Antonio Eizmendi Saralegi .............................. 85 urte .................... Agiña bekoa baserrikoa

· Angel Arsuaga Eizmendi ................................ 83 urte .................... Bengoetxe baserrikoa

· Jose Antonio Uzkudun Ugalde ........................ 83 urte .................... Aizmendi goikoa baserrikoa

· Pedro Urruzola Aranzabe ................................ 83 urte .................... Intxaurrandi aurrekoa baserrikoa

· Juan Maria Ayerbe Zubiarrain.......................... 83 urte .................... Etxabe txiki baserrikoa

· Raimundo Gabirondo Tolosa .......................... 82 urte .................... Katalandegi baserrikoa

· Jose Angel Beobide Uria.................................. 82 urte .................... Berandoain baserrikoa

· Segundo Saizar Goenaga ................................ 81 urte .................... Otsamendi baserrikoa

14

e s k o l a2007/2008 ikasturteko pasadizorik esanguratsuenetakoak aurkeztu nahidizkizuegu ondorengo orrialdetan. Ikasturtean zehar egindako hainbat laneta jarduera ikusi ahal izango dituzue argazkien bidez.

2 urtekoen lanak:

15

Alkizako Herri Ikastetxetik

3 - 4 urtekoen lanak:

16

e s k o l a

17

Alkizako Herri Ikastetxetik5 - 6 urtekoen lanak:

18

e s k o l a

Jakingo duzuen bezela aurten eta dato-zen bost urtetan eskolatik ez da inorErniobera aterako. Iaz Lehen Hezkun-tzan lau ikasle ziren, maila bakoitzekobat eta Zizurkilgo “San Milan” eskola txi-kira bideratzea erabaki genuen gurasoeta irakasleok Hezkuntzakoekin luze arituondoren.

Baina etorri bai, datorren ikasturteanondorengo hiru neskak eta mutikoaetorriko zaizkigu.

Ikasle hauek, ikasturte honetan, gure-kin ibilitako bi urteko zortzi ikasleekintalde bat osatuko dute, hau da, hama-biko taldea.

Siesta egiteko leku falta dela eta, ikasgela txikiegiagelditu da eta bertan eskola berria eraiki arte (hauere agindu baitigute) aldaketa batzuk eskatu dizkie-gu Hezkuntza ordezkarikoei, baita onartu ere!

Hauek dira agindu dizkiguten berrikuntzak:

- Tailerrean 2 – 3 urteko gela prestatzea

- Oraingo ordenagailu-gelan sehaska-gela ezertzea

- Ordenagailu gela, oraingo bi urtekoen gelara igo-tzea.

- Tailerra, Udaletxeak Haurreskola ondoan duenbajerara eramatea.

Espero dugu aldizkari hau kaleratzerako dena pres-to egotea!

19

Alkizako Herri Ikastetxetik

Ongi etorriak

Maialen Izaro

Oihana Aratz

Gure ikasle berri hauen gura-soekin elkarrizketa bat egindugu, hona hemen beraienerantzunak:

Orain arte zeintzuk izan dirazuen seme – alabak herri hone-tan hezitzeko topatu dituzuenerreztasun edo zailtasunak?

Erraztasunak, guztiak izan dira,txiki – txikitatik behar izan dute-nek haurra haurreskolara bidal-tzeko aukera izan dutelako, ber-tan oso gustora egonik. Jarraianeskola herrian bertan izateak erelasaitasuna ematen die.

Gure eskolaren berri ba alduzue?

Denek dute eskolaren berri, nahizeta batzuk gehiago besteek baino.

Batek aurretik semea bertan due-nez, irakasleak ezagutzen ditu etabadaki zehozer jakin nahi izanezgero ez diotela inongo arazorikjartzen bilerak egin edo informa-zioa emateko. Badakite ere eskolaherritarrekiko irekia dela eta ber-tan diren ekintzak ezagutzendituzte.

Herriko eskolatik zer dagehien erakartzen dizuena?Eta gutxiena?

Gehien gustatzen zaiena haurgutxi izatea da, honek dituen onu-rekin: atentzio pertsonalizatua iza-tea, gurasoak eskolako dinamikanoso presente egotea, herriko hau-rrekin hezitzea eta haztea...

Guraso batzuei talde berean adindesberdinetako haurrak egotea

gustatzen ez zaien bezala, besteguraso batzuei, modu honetara,harreman aberatsagoak uztar-tzen direla iruditzen zaie. Asko-tan erlazioak hain estuak izateakere ekar ditzakeen ondorioak ezzaizkie gustatzen. Eta gutxienaerakartzen diena beste herri etakultura ezberdinetako pertsonakezagutzeko zailtasun handiagoadituztela da.

Zergatik erabaki zenuteneskola honetara ekartzea etaez beste batera?

Denak ados daude erosotasunafaktore bat dela, baina badirabeste hainbat arrazoi: eskola txikiaizatea, gurasoetako batek bertanikasi izana, herriko giroa eta berta-ko haurrekin hezi eta haztea. ■

TITULO DEL CUADRO: Muchacha sentada en unsillon rojoPINTOR: Pablo PicassoAÑO:1932¿DONDE ESTA?:LondresTAMAÑO:130x91 cm

TITULO DEL CUADRO: Instrumentos musicalessobre una mesaPINTOR: Pablo PicassoAÑO: 1925¿DONDE ESTA?: MadridTAMAÑO: 162 x 204,5 cmTECNICA: oleo sobre lienzo

PABLO PICASSO MAGALANA JAIO ZEN. 1881URRTAN AITA

EUSKALDUNA ZEN ETA OSMARAKILARE ONAZEN. OSO

IKASLE TXARRAZEN BAINO OSO MARRZKLARIONZEN.

KONURA JOANZIREN ETAGR BRRZENORA JOAN ZIREN

AMABOSURRTKIN BERELATOIA EGINZUEN. BERE

KOADORE ERKUSKTA EGINZUEN 1898.ILTZE 1973 URRTEAN

FRANTZIAN.KOADRO BREZIAK DIRA ADIBIDEZ GERNIKA

ETA LAS MENINAS DIRA.

PABLO PICASSO MALAGAN JAIO ZEN 1881 URTEAN. AITA EUSKALDUNA ZEN ETA OSO MARRAZKILARI ONA ZEN. OSO IKASLE TXARRA

ZEN BAINO MARRAZKILARI ONA ZEN. KORUÑARA JOAN ZIREN ETA GERO BARTZELONARA JOAN ZIREN. HAMABOST URTEREKIN BERE

LANTEGIA EGIN ZUEN. BERE KOADROEN LEHEN ERAKUSKETA EGIN ZUEN 1898 URTEAN. HIL ZEN 1973 URTEAN FRANTZIAN. KOADRO

BEREZIAK DIRA ADIBIDEZ GERNIKA ETA LAS MENINAS.

20

e s k o l a

AURKIBIDEA

- PABLO PICASSOREN BIOGRAFIA..........................................1

- CUADROS DE PABLO PICASSO.............................................2

- JOAN MIROREN BIOGRAFIA..................................................5

- CUADROS DE JOAN MIRO......................................................6

- JUAN LUIS GOENAGAREN BIOGRAFIA.................................8

- COADROS DE JUAN LUIS GOENAGA....................................9

EGILEAK:

- MANEX OTEGI

- EÑAUT ARANBURU

- MATTIN GOROSTIDI

- GEREZI JAUREGI

- AITZOL ITURRIOZ

- ANE TXAPARTEGI

- AITOR SORARRAIN

ALKIZAKO HERRI ESKOLA

2007/2008 IKASTURTEA

TITULO DEL CUADRO:Satiros y cabrasPINTOR:Pablo PicassoAÑO:1959TECNICA:Litografia

TITULO DEL CUADRO: GuernicaPINTOR:Pablo PicassoAÑO:1937¿DONDE ESTA?:MadridTAMAÑO:3505x782,3 cmTECNICA:oleo sobre tela

TITULO DEL CUADRO: Las meninas

PINTOR: Pablo Picasso

AÑO:1957¿DONDE ESTA?:Barcelona

TAMAÑO:161cm x 129 cm

TECNICA:oleo sobre tela

TITULO DEL CUADRO: Corridas y palomas

PINTOR: Pablo Picasso

AÑO:1890¿DONDE ESTA?: Barcelona

TAMAÑO:13,5x20,2cm

TECNICA: lapiz sobre papel

5 - 6 urteko ikasleen margolarien lana

21

Alkizako Herri Ikastetxetik

TITULO DEL CUADRO:Luzerna oriaPINTOR:Juan Luis GoenagaAÑO:2003/2006TAMAÑO:195x195cmTECNICA: lienzo oleo

TITULO DEL CUADRO: Bodegón con calabaza yAguila disecadaPINTOR:Juan Luis GoenagaAÑO:2000TAMAÑO:100x81 cmTECNICA:oleo sobre lienzo

TITULO DEL CUADRO: Corrida de toros

PINTOR: Joan Miro

AÑO:1945

¿DONDE ESTA?:Paris

TAMAÑO:114x145

TECNICA: óleo sobre lienzo

TITULO DEL CUADRO:El carnaval del arlequin

PINTOR:Joan Miro

AÑO:1924/25

¿DONDE ESTA?:New York

TAMAÑO:66x93 cm

TECNICA:Oleo sobre lienzo

TITULO DEL CUADRO: La masíaPINTOR: Joan MiroAÑO:1921¿DONDE ESTA?: Nueva YorkTAMAÑO:132 x147cmTECNICA: óleo sobre tela

TITULO DEL CUADRO: Tierra labradaPINTOR : Joan MiroAÑO: 1923/24¿DONDE ESTA?: Nueva YorkTAMAÑO: 66x 92cmTECNICA: Oleo Sobre Lienzo

1883 urtean jaio zen Bartzelonan. Bere aitaklantegia zeukan

erlojuak saltzen zituen. Denda baten dirukontuekin lan egin zuen

aspertu egin zen. Eta gaixotu egin zen eta pintatzen asi

zen.Lehen erakusketa 1918 an egin zuen. Mallorkan ilzen 1983

urtean.

1950 JAIOZEN DONOSTIN PARIXERABIZITZERA JOANZEN

B A K A R R I K I K A S I Z U E N P I N T A T Z E NE S K U A R E K I N E T A A N K A R E K I N M A R G O N D UPLASTIKOAREKIN ETA SAREAREKIN EREBAI

MARGOTZENDULEENENGO ERAKUSKETA1973DONOSTIA

EGINZUEN. GAUREGUN LAKIZANBIZIDA1950 AN JAIO ZEN DONOSTIAN. PARISERA BIZITZERA JOAN ZEN. BAKARRIK IKASI ZUEN PINTATZEN. ESKUA ETA ANKAREKIN

MARGOTZEN DU. PLASTIKOAREKIN ETA SAREAREKIN ERE BAI MARGOTZEN DU. LEHENENGO ERAKUSKETA 1973 URTEAN DONOSTIAN

EGIN ZUEN. GAUR EGUN ALKIZAN BIZI DA.

TITULO DEL CUADRO:Tormenta

PINTOR:Juan Luis Goenaga

AÑO:2000

TAMAÑO:100x65cm

TECNICA:oleo sobre lienzo

TITULO DEL CUADRO:Huerta de los gentiles

PINTOR: Juan Luis Goenaga

AÑO:2000

TAMAÑO:115x90cm

TECNICA:oleo sobre lienzo

22

Gure herriko hainbat baserrietanez da hain aspaldikoa izango, egiaesan, baina ziur gehiengo batekahaztuta daukala ura etxe barruraekarri zenekoa.

Landa inguruko herri txiki bat iza-teak ez du zertan galarazi beharaurrerabide urbanoez baliatzeaeta, jakina, hemen ere gureganatuditugu. Gaur egungo bizitzak iaezinbestekotzat jotzen du etxeanura izatea: norberaren higienea,etxeko hainbat garbiketa eta jana-riaren prestaketa bezalako jardue-rek eskatzen dituzten baliabideakguztiz derrigorrezkoa egiten duteetxeko ur hornidura.

Halaber, dena dela, ura etxe barru-ra sartzeak, berau erabili eta geroetxetik ateratzeko beharra dakarberarekin eta hor hasten da ur-hondakinen kontua: nonbaiteraeraman behar da. Honi aurre egi-teko hainbat eta hainbat moduegon badira ere, etxalde bakoitza-ren lur eremuaren arabera gehie-netan, etxe pilaketa ematen denhirigunean aukerak mugatu egitendira eta estolda moduko sistemaezartzen da putzu beltz amanko-mun batera ematen duena.

Alkizak azkenengo aldiz horri aurreegin behar izan zionean orain dela22urte izan zen, hobi septiko bateraikiz eta plazako ur zikin guztiakhorra bideratuta. Díaz Goena arki-tektoak 1985ko irailean aurkeztu-tako memoriaren arabera, unehorretan kaleko etxeek ere bakoi-tzak bere kasara egiten zituen isur-

ketak putzu beltzetan edo gertue-neko mendi-mazelara. Proiektuan,alde batetik, hainbat baserrien etahiriguneko etxeen ur-hondakinaketa, bestetik, euri-urak jasokodituzten hodiak aurreikusten dira.Azken hauek errekara bideratzendira eta aurrenekoak egin beharre-ko hobi septiko berri batera. Hone-tan uraren arazketa Actyzime bak-terien sistemaren bidez egingolitzateke. Proiektu osoak garaiko ia8 milioi pezetako aurrekontuazuen eta horren %90 Foru Aldun-diak emandako diru laguntzenbidez ordaintzea erabakiko duorduko udal batzak.

Hobi septikoa txikia etazaharkitua geratzen da

Urteak joan ahala, herria hazi eginda eta lehengo azpiegitura batzukgaindituta ari dira geratzen.Horien artean, eta nabarmen, hobiseptikoak, dagoeneko bere lanabehar den bezala nekez betetzenduelarik. Berritzeko, egokitzekoedo beste zerbait egiteko garaiaheldu da eta hau ez da gerorakoutzi daitezkeenetako bat. Ez hori-xe!, inguruan bizi direnei galdetze-rik besterik ez dago. Batez ere eurijasa gogorren ondorioz gainezkaegiten duenean.

Beraz, udaletxean aukerak azter-tzen hasi ginen. Zegoena egoki-tzea, hau da haunditzea, ez zelabatere irtenbide ona ikusi zenlehendabizi. Orduan, zegoenarenantzekoa baina gaurkotua, gaur

egungo teknologiarekin egitendirenetako araztegi edo depura-dora berri bat egitea azaltzenzitzaigun hurrengo urrats naturalbezala. Eta horrela horretan ari-tzen den ingeniaritza estudio batidepuradoraren proiektua egitekoeskatu zitzaion. Zoritxarrez, horre-lako araztegi konbentzionalak osogarestiak suertatzen dira, bai erai-kitzeko orduan eta baita hortikaurrera mantentzeko ere. Hormi-goizko hobi handi bat berriro,hainbat tresneria, argindarra, pro-dukto kimiko garestiak, … Denadela, oztopo handiena eraikuntzakostua bera zen, udaletxeak ezin-go zion eta aurre egin.

Horrela geunden ba, ezin dagoena-rekin jarraitu eta ezin berriari ekin,udaletxearen aurrekontuak ez zuennahikorako ematen eta dirulagun-tza txiki bat besterik ez genuen.Jakina, mailegu bat eskatzekobidea zegoen baino horretarakoere kopuru handiegia zirudien.

Beste aukerak arakatzen

Orduan Koldok liburu bat eskuratuzigun, ur hondakinen tratamendunaturalak deskribatzen zituena,munduan zehar hainbat tokitan(Alemanian, Herbeheretan, EstatuBatuetan, Frantzian, …) eta hone-taz pentsarazi zigun. Sistema natu-ralagoak ziren, gurea bezalakoherri txikietara egokituagoak, eko-logikoagoak eta merkeagoak.Liburuan agertzen zirenak sistemabegetalak ziren, propio egindako

Udalaren txokoa

Ur hondakinen trataera:Hobi septikotik araztegi biologikora

23

hezeguneak erabiltzen zituztenetxeetako ur zikinak tratatzeko etaoso emaitza onak ematen zituz-ten. Usain txarrik gabe ura eskatu-tako neurrian garbitzen zuten etaeraikitzerakoan eta, batez ere,mantentzeko askoz merkeagoakziruditen. Horrez gain, inguruare-kiko askoz hobeagoak ziren etahori ere, gaur egun eta Alkizamoduko herri batean, kontuanhartzeko ezaugarri bat iruditzenzitzaigun.

Pista horrek martxan jarri gintueneta argibide gehiagoren bila hasiginen liburuetan, Interneten, Uni-bertsitateko adituei eta talde ekolo-gistei galdetuta, ahal genuenmoduan. Egia esan, informaziodezente aurkitu genuen eta baiez-tatu ahal izan genuen aukera guz-tiz interesgarri bat zela. Horrek itxa-ropen apur bat eman zigun, agian

geunden atakatik onik ateratzakomodurik aurkituko genuelakoan.

Arazoak ez ziren hor bukatzenordea. Orain, horrelako arazte sis-tema natural bat eraikiko zigunbaten bat topatu behar genueneta hori ez zen batere erraza suer-tatu. Hara eta hona deika, EuskalHerrian ez genuen inor aurkitu,ezta horrelakoren bat eginda zeu-kanik ere (geroago Bizkaiko base-rri baten berri izan dugu). Besterikez genuelako, lehen aipatu duguningeniaritza estudioari eskatugenion aukera hau ere aztertzeaeta proiektu bat garatzea. Bainagaia ezagutzen ez zutenez (eta sis-tema tradizionalak argi eta garbionesten zituztenez) ez zigutenazterketa seriorik egin eta gaineraaurrekontu sinestezin bat atera-tzen zitzaien. Pixkanaka joan ginenaurkitzen, bai, adibide batzuk

Katalunian, Andaluzian edo Kana-riar irleetan, udalerri batzuk siste-ma hauek erabiltzen zituztenak.Baina hemen horrelakorik egingozigunik inor.

Lehen bakteriak, orain zizareak.

Beste behin geunden ba ez aurreraez atzera nola egin jakin gabe etaostera ere Koldori esker irtenbidebat agertu zitzaigun BIDATEKeko-en berri izan zuenean. “BidatekIngeniería Ambiental S.L.” inguru-ne- ingeniaritza enpresa bat dahain zuzen ur hondakinen trata-mendura dedikatzen dena etaberriki Donostian kokatua. Beraie-kin harremanetan jarri ginen etabilera batzuk egin genituen gureasmoak eta beharrak azaltzeko.Beraiei ere interesgarria irudituzitzaien eta handik gutxira proiek-tu bat aurkeztu ziguten. Eskain-

Sistema berria Antzieta baserrian

24

tzen zigutena oso ona irudituzitzaigun eta proiektuaren zehaz-tasuna eta kalitatea oso mailaonekoa zen. Eta, last but not leastesaerak dioenez, … kostua arra-zoizkoa zen, hau da, udalak aurreegin lekioken modukoa!!!

Aurkeztu diguten proiektua ur-hondakinen araztegi integralbaten diseinua, eraikuntza etamartxan jartzea aurreikusten du.Depuradorak, hasierako filtroak(plastikoak, erortzen diren objektutxikiak) eta bukaerako azkendesinfekzio kamara izateaz gain,muinean materia organikoa degra-datzeko sistema biologiko bat duoinarritzat, BIDA® izenekoa, beste-ekiko ezberdina egiten duena.Lehen aipatu ditugun hezegunenantzera, oraingoan, landareenordez, zizareek egiten dute garbi-keta: materia organikoa degrada-tu eta humus bilakatzen dute,ongarri bezala erabili daitekeena.Horretarako urmael edo putzuzabala baina sakonera gutxikoaprestatzen da eta hainbat kapaezberdinez osatzen da (legarrezedo hartxintxarrez behekoa, hon-darrez edo antzekoz beste baterdian eta zizareak daukan lurgeruza bat gainean. Horra pasa-tzen da ur zikina, behin gauza soli-doak kenduta, eta iragazten joa-ten da geruzen zehar materiaorganikoa bertan geratzen delariketa degradatzen joaten da. Azpitikjasotzen den urak azken badaez-padako desinfekzio tratamendubat jasotzen du eta osasun zerbi-tzuek eskatutako neurri guztiakbete ondoren errekara askatu dai-teke (orain egiten den bezalabaina ziurtasun handiagorekin).

Funtzionamendu hori naturala iza-teaz gain, mantentzeko oso errezaeta merkea da eta ez du lan handi-rik ematen. Ez dira erreaktibokimikoak behar, ez dira gerokendu behar diren lokatzak sor-tzen, tresneria eta argindarra gutxi

erabiltzen du eta ia-ia bakarrikfuntzionatzen du. Ez du usain txa-rrik sortzen eta geratzen dena era-bili daitekeen ongarri lehor bat da.Informazio hau eta gehiago BIDA-TEK-eko weborrian aurkitu daitekehttp://www.bidatek.com/.

Orain arte azaldu dugun guztiakontuan hartuta, herrian egin zenazkenengo Agenda XXIeko bileran,otsailaren 22an, gaia aztertu etaeztabaidatu genuen, aurrera jarrai-tzeko ondorioa atera genuelarik.Beraz, asmo horrekin hainbat diru-laguntza eskaera bete ditugu. Halaere, eta gauzak ahal den ondoenegiteko, lehendabizi eskala txikia-goan proba egitea erabaki genuen.Bada, herriko baserri batean siste-ma hau erabiltzen duen proiektupiloto bat martxan jartzea proposa-tu genuen eta ekainean burutuzen. Horrenbestez, hau irakurtzenduzuenerako, zer emaitza emanduen jakingo dugu eta proiektua,abian ez bada, hasteko prest egon-go dela espero dugu.

Bestalde, esan beharra dago,oraingo proiektu hau kaleko ur-zikinentzako dela, horretarakoorain arte zegoen hobi septikoaez zuelako gehiago bere lanabetetzen. Baina horrek ez du esannahi beste auzo eta bailara edoetxalde isolatuentzat ere aplikaga-rria izan ote daitekeen ez gaudelapentsatzen.

Bukatzeko, esan dezagun, proiek-tu hau ondo burutzen baduguEuskal Herrian aitzindariak izangaitezkeela, gaur egun horrenbes-te goraipatzen den ikerketa etaberrikuntza teknologikoan eta, zeresanik ez, ekologikoa bada. Horre-gatik ez badugu egiten ere, noski,uste osoa dugu gure bezalakoherri txiki batera egokituagoak,ekologikoagoak eta merkeagoakdiren soluzioak lehenestu beharditugula. Eta Alkizak zerbaitbadauka zaintzeko eta harro ego-teko bere ingurugiroa da.

Ura: Alkizako ondarea

Alkizako mendiek jaso eta lurazpian gordetzen duten ura gureherriarentzako parerik gabekoaltxorra da eta udaletxean horrenjakitun gara. Gero eta gehiago,XXI. mende honen hasieranmundu zabalean agerian geratzenari da ur gezak etorkizunean izan-go duen garrantzia. Horregatik,lehen mailako ondarea bezalazaintzen saiatu beharko ginateke.

Hortik dator, adibidez, Ur Par-tzuergoan sartu nahi ez izatea.Horrek uraren kudeaketa zuzenagalaraziko zigun eta etxe bakoitze-an ordaintzen duguna nabarmengehituko zen (ziur jakin ezin badai-teke ere, hiruzpalau aldiz gehiagoizan zitekeen beste herri batzuekinalderatuz gero).

Nolanahi ere, agian komenigarriaizan daiteke aitortzea, gaurko gaia-rekin lotuta, hobi septiko berriarenkostua hain haundia zela ikusirikbatzuk izan genuela tentazioa denaUr Partzuergoaren eskuetan uztekoeta hor konpon! Ura beraien eskue-tan uztearen truke eraikuntza lanakere bere gain hartuko lukete eta.Horretaz ez ginen gehiago diru bilaibili behar izango.

Baina, era berean, jokaldi horiherriko ondare garrantzitsu batxahutzea izan zitekeela ikustengenuen. Eta eutsi egin genion.Jakina, eutsi egin genionez orain-dik dirulaguntzen atzetik gabiltza!

Aurretik datozen gazteen eskuangeratu da, ba, ondare hau nolazaindu. ■

25

Alkizako iazko festetako bertsobatzuk (Lanku, 203-204)

Gaia jartzailea: Unai Elizasu

Gaia: gaur, zuek biok, koadrilan irten zarete parrandara. Goizeko hirurak dira, lagun guztiak joan egindira, eta zuek biok geratu zarete. Zu, Maialen, nazkatuta zaude Ametsekin. Ez dizu batere kasurik egiten.Jendea du beti aldamenean, eta zu bazter batera uzten zaitu.

M. LujanbioDenak “Amets zein da” taAmets non dan galdaingurun beti daukakriston porru salda.Lagunmina naiz bainohau normala al da?Gehiago ematen detzure guarda espalda.

Nik edaten det etaeiten dizut kasubaina hala’re prexkota erne naukazu;eta nerekin horrenlehorra zera zuhainbeste eulirentzatze gozo daukazu?

A. ArzallusGuarda espalda txikiahori da problema.Badakizu orduaaurreratu dena;mozkortzean etortzen dahona jende dena...Zeu ere mozkortzeaez al da onena?

Bati bizkarrekoabesteai muxua;besteai kaso eginze konpromisua!Hortarako ze otedaukadan goxua?Itxoin pixkat han datorNire lehengusua.

A. ArzallusHan ikusten det lehengusu zaharrata gure auzoko Martinbeste ezezagun bat ere horta hitz egiteai ekin.Utz nazazue denek bakeaneta ez sartu nerekinlehenbizi nire kuadrilakoaknola dauden nahi dut jakin.

Holakoetan ikasten duguzinez lagunak nor garenta konfiantzaz aurreraxeagomaitausunik ere baden.Jende guztia neukan bueltan tabazterrean utzia lehen...Berriro ez det egingo etaBarkatuidazu Maialen.

Nahastu ditugu lehen ezker-eskuinNahastu ditugu goi ta behe;probatu ditut bi kalimotxopatxaran ta JB.Maialen orain egin behar dutur botila baten jabegaur behintzat heldu nahi dut etxeraistripurik izan gabe.

M. LujanbioTrago egiten ai ginen ahalakolpe jo digu garunakdei baten hotsak iritsi diraoso notizi belzdunak;mingarria da heldu beharrahorren estremo astunakbaina holakotan bereizten dirajendea eta lagunak.

Orain horrek ez du garrantziriknahiz barkamena zilegi;blokeatuta geratu gerata elkarri begira segi.Basoa hartu ta harrika botadet milatan hautsi bedibaina basoa botatzerakoaskotan beranduegi.

Juergazaleak gera, badeguafizio nabarmenaordu txikitan bueltatzen geraerrepidetan barrena;mila eskapada kontatu deguautotik juxtu irtenabaina iristen da eskapada batbesteek kontatzen dutena.

Amets Arzallus.

Maialen Lujanbio.

Gaia: “Barkatu, barkatu, oraintxe jaso duzue abisua zuen kuadrilakoek auto istripua izandutela, eta ospìtalean daudela”.

26

MIKEL GONZALEZ-ETXEBERRIJOSE MARI ARANZABE ETA IMANOL LIZARDI

Aurten ere, iaz bezala, Oilategitik-en azken aleakaleratu zenetik, herrian gertatutakoei gainbegira-datxoa eman nahi izan diegu. Horretarako,www.alkiza.net helbidean argitaratu ditugun albis-te interesgarrienak aukeratu eta sailkatu ditugu.

HAURTZAINDEGIAREN INAUGURAZIOAIrailaren hasieran, haurtzaindegi berriak ateak zabal-du zituen. Inaugurazio ekitaldia egin zen lekua ikusinahi zuen guztiarentzat. Ondoren, 8ak aldera, moka-du bat eskaini zitzaien bertaratutakoei. Irailean ber-tan hasi ziren lanean bertako zaintzaileak. Ikasturteosoan zehar zazpi haur zaindu dira.

CLOTILDE GOENAGA HIL ZENBerri tristea heldu zitzaigun irailaren 23an Albiztegibaserritik. Bertako amona, Maria Clotilde GoenagaUria hil zen, 86 urte zituela. Bagenekien pattal samarzebilela azken boladan, eta zuen gaixotasunarenondorioz, betiko utzi gintuen.

JUBILATUAK TREVIÑO ETA FRIAS HERRIETARAUrriaren 17an, asteazkena, herriko jubilatuak, Aiz-tondokoekin batera, goizez, Treviñora joan ziren.

Han, hamaiketako txiki bat egin ondoren, Frias herriabisitatu zuten. Bazkaria Medina de Pomar-eko LaAlhama jatetxean izan zuten. Arratsaldean Mirandade Ebro bisitatu zuten.

2007 – 2008-KO IKASTAROAKHauek dira ikasturte honetan zehar Aiztondoko Zer-bitzuen Mankomunitateak ikasturte honetarakourriaren hasieran martxan jarri zituen ikastaroak:

Haurrentzat: Kirola ezagutuz (Lourdes Gorostegi, 10haur), Eskulanak (Izaskun Lazkano, 7 haur), Ludoteka(12 haur), Pelota (Luis Mari Sorarrain, 7 haur) eta Eus-kal Dantzak (Elixabet Larrañaga, 10 haur)

Helduentzat: Euskal Dantzak (Elixabet Larrañaga, 6pertsona), Soinketa (5 pertsona) eta Pilates ( 11 per-tsona)

ISTRIPUA HARROBIKO ERREBUELTANUriaren 12an, ostirala, gaueko 9ak eta laurden alde-ra, istripua gertatu zen harrobiko errebueltan. Suer-tez, ez zen larria izan, autoan zihoaztenei ez baitzi-tzaien ezer ere gertatu. Autoa, errepidetik atera,zuhaitz bati jo eta horrek eusten ziola geratu zen.Badirudi gidariak deskuidoa izan zuela.

IDAZKARI ALDAKETAUrriko bigarren hamabostaldian,Eukene Muñoa,ordura arte udaletxeko idazkaria izandakoa,, ForuAldundian hasi zen lanean. Hori zela eta, idazkariaberria etorri zen udaletxera. Horren izena Ane Gomezda, Lazkaokoa, Gaintzan bizi dena.

DIRULAGUNTZAKAlkizako Udal batzarrak 2007 urteko irailaren 25ean,egindako ohiko bilkuran "Alkizako herritarrei 2007-2008 ikasturterako kultura, kirola, musika eta euska-raren jarduerak burutzeko diru laguntza deialdiarenoinarriak" onartu zituen.

Modu honetan interesdunek aipaturiko oinarriakudaletxeko idazkaritzan eskuratu zituzten. Dirula-guntzak ikasturtean zehar banatu ziren.

Joan denurteari begira

Maria zutik daudenen artean,ezkerretik hasi eta bigarrena da.

27

MENDI IRTEERA LARRAULENEguraldi eta giro ezin hobearekin egin zen urriaren28an, Aiztondoko Kultur Zerbitzuak antolatutakomendi irteera. Larraul, Alkiza eta Adunako haur etagurasoak izan ziren gehienbat, bertan parte hartuzutenak. Azpimarretzekoa izan zena haur txikienekere nola erantzun zuten ibilaldiak zituen aldapenaurrean. Paraje ikusgarriez gain (Murgileko gailurrabarne), bertako biztanleen gidaritzapean, baserriikusgarriak kanpotik zein barrutik ikusteko aukeraizan zen gehien eskertu zutena bisitariek. Aparta izanzen Larrunbide-Etxeberri baserrian taldeari egin zio-ten harrera eta eman zizkioten azalpenak.

SAN MARTIN JAIAK 2007Giro ezin hobean ospatu ziren San Martineko jaiak.Eguraldiak asko lagundu zuen, baita jendearen ani-moak ere. Guztia ostiralean hasi zen Tsunami filma-ren proiekzioarekin. Larunbatean, haur jolasak izanziren arratsaldeko 4retan hasita. Aurreikusitakoabaino partaidetza askoz handiagoa izan zen, eta jolasbatean behintzat, ezin izan zuten parte hartu nahizuten guztiek. Txerri harrapaketa zen ikusmira han-dien sortu zuena. Oraingoan sariak zeuden irabazle-entzat, eta horiek Javier eta Mattin Gorostidirentzatizan ziren. Jarraian, txerrien zozketa egin zen etaEtxabe eta Goiztiri etxeetara joan ziren aurtengoak(Olatz Iruretagoiena eta Karmele Morea)

Ondoren, mus eta eskoba txapelketa azkarrak jokatuziren herriko tabernatan. Azpimarratzekoa izan zenpartaideen kopurua: musean 12 bikote eta eskoban,berriz, 9. Irabazleak musean Balduino Alfonso etaJose Manuel Otegi izan ziren, eta bigarren sailkatuak,berriz, Jose Mari Aranzabe eta Ignacio Iruretagoiena.Eskoban Amaia Martinez eta Irati izan ziren txapeldu-nak, eta txapeldunordeak, Marisabel Aranzabe etaIxiar Otaegi.

Amixuri taldeko kantuzaleak eta hainbat herritatiketorritako lagunak kantu-jira egin zuten, tabernaz

taberna eta kalez kale, giroa alaituz. Ondoren, afariaizan zuten.

Igandean meza nagusia izan zen hamarretan, etabertan Eresargi Billabonako abesbatzak parte hartuzuen. Lau t´erdiko San Martin Pilota txapelketarenfinalak izan ziren hamaikak aldean, eta aurtengo txa-pelduna Eñaut Sorarrain izan zen, bigarrena, berrizIgor Aranzabe.

Hau amaitu bezain pronto, Herri kirol saio ederraikusteko aukera izan zen plazan. Aizkoran Jose MariMendizabal eta Alberto Roteta, Jose Mari Olasagastieta Joakin Garmendiaren aurka aritu ziren. Trontzan,berriz, herritarra den Aitor Roteta eta Andoni Reza-balek, Jokin eta Unai baliarraindarrak izan zituztenaurkari.

Ordu biak aldean, herri bazkaria izan zen frontoian.180 lagun inguru bildu ziren bertan, eta kanpo giroahotza bazen ere, ez zen berotasunik falta izan.

• Arratsaldeko 5etan, 1. Kamio Gurpil “Jira eta bira”lasterketa egin zen. Egundoko arrakasta izan zuen,inork ez baitzuen espero horrelako partaidetzarik,bai korrikalarien aldetik baita ikusleen aldetik ere.21 izan ziren parte hartzaileak, eta sari bikainakbanatu ziren amaieran. Ibilbidea 2 kilometro eta200 metrokoa zen, 40na kiloko gurpilarekin. Las-terketa honen sustatzailea Balduino Alfonso zen,baina gaixotasun bat zela eta, ezin izan zuen bertanegon. Irabazlea Imanol Ugalde gertatu zen, bukae-ra estu baten ondoren. Bigarrena Giorgi errumania-rra izan zen, eta hirugarren Xabier Mujika sailkatuzen. Irabazlearen denbora 19 minutu eta 12 segun-dokoa izan zen.

• Trikitrixa alai batekin eman zitzaion, ondoren, buka-era 2007ko San Martin jaiari.

Herri bazkaria herriko frontoian.

28

SAHARAUIENTZAT JANARI BILKETAUrtero bezala, abenduan eta urtarrilean, "Piztuitxaropena" izenez ezagutzen den kanpaina jarrizen martxan. Kanpaina horren helburua sahararerrefuxiatu kanpamenduetara eramateko elikagaibilketa egitea zen. Horretarako, herritar guztionlaguntza eskatu zen, bakoitzak ahal zuen neurrianekarpena egin zezan. Alkizarrek bikain erantzunzuten, eta hauek izan ziren bildutako elikagaiak:azukrea, atuna, arroza, lentejak…

JUBILATUAK SANTA LUZIKO PERIRASanta Luzia eguna ospatzeko Zumarragako perirajoateko irteera antolatu zen abenduaren 13an.Goizean, perian bueltatxo bat eman ondoren,Zeraingo Oiarte nekazal turismoan bazkaldu zuten.Bazkaldu ondoren, herri horretako museo etnogra-fikoa ikusi zuten.

GABONETAKO IRTEERAKOhi den moduan, Eguberrietako oporrak direla eta,herriko haurrentzat bi irteera antolatu ziren, urtarri-laren 4an. Bata, 6 eta 12 urte artekoentzat, goizez,Donostiako PIN parkera eta arratsaldez Txuri Urdine-ra. Janaria etxetik eraman zuten, eta irteera arrakas-tatsua gertatu zen. Bestea, berriz, 2 eta 5 urte bitar-tekoentzat izan zen. Hori egun erdikoa izan zen, etaDonostiako Pin parkera joan ziren egun berean. Irte-era horretan mila opari zozketatu ziren, eta herritarbatzuk ere izan ziren sarituak.

ESKOLAKO POSTRE LEHIAKETAUrtero bezala, lehen hiruhileko azken egunean baz-karia egin zen ikasle, irakasle eta gurasoen artean.Ohi den moduan, bazkari ostean, postre lehiaketaegin zen. Iazkoan, Ainara Zurutuza gertatu zengaraile. ZORIONAK

OLENTZEROK EZ ZUEN HUTSIK EGINGabon egunean ez zen kantarik eta ospakizunikfalta izan gure herrian. Goizeko 8retan bildu zirenherriko gazteak, eta kantatzeari ekin zioten.Goizeko 9etan, eskolako ikasle eta gurasoak bilduziren, eta azken urteetan ohitura bihurtu denmoduan, Olentzerori ongi etorria egin zioten, etabaita haren opariak jaso ere. Giro ezin hobeanospatu zen ekitalditxo hau, eta ondoren kanturaabiatu ziren.

GAZTEEN 2. ESKUKO MATERIALAREN AZOKAAbenduaren 28an, Kaxkagor taldeak antolaturik, 2.eskuko materialaren azoka egin zen Alkizan. Taldehonetan, herriko gaztetxoak (12 - 16 urte bitarteko-ak) daude. Aldez aurretik materialaren bilketa eginzen, herritarren laguntzarekin. Salmentak handiakizan ez baziren ere, gustura geratu ziren lehen saia-kera honekin.

Olentzero Aratzekin eskolan.

Eskoba txapelketako partaideak.

29

PATATA TORTILLA LEHIAKETA 2007Abenduaren 28an, Alkizako 3. patata tortilla lehiaketaegin zen. Hemezortzi tortilla egileek hartu zuten parte.Oraingoan, aurreko urteetan ez bezala, sari bereziazegoen itxura oneneko tortillarentzat. Epai mahaikoekez zuten lan erraza izan, asko eta onak baitziren aur-keztutako tortillak. Itxura oneneko tortillaren irabazleaTomas Lizardi izan zen. Eta lehiaketa nagusiko tortillaonenaren saria ere, ustekabean, Tomasek berak jasozuen. Bigarren sailkatua Iñaki Auzmendi izan zen, etahirugarren sailkatua, berriz, lehen edizioan irabazle ger-tatu zen Jose Ignacio Gorostidi. Epai mahaia emaku-mezkoek osatzen zuten: Uxue, Mertxe eta Itsaso.

Ondoren, gaztainak izan ziren, behingoagatik ondoerreta atera zirenak. Aitor Sorarrain izan zen horretazarduratu zena. Urtero bezala, eta Unai Sorarrainekurtea betetzen dituela eta, festa polita antolatu zenharen inguruan, opari eta guzti. Zorionak Unai.

Sariak Udalak jarriak ziren, eta antolatzaileek berezikieskertu nahi izan zuten Ostuta jatetxeko arduradu-nak azaldu zuen jarrera eta egin zuen ahalegina den-dena primeran irten zedin. Eskerrik asko, Mari.

URTARRILEAN ANTOLATUTAKO IKASTAROAUrtarrilean antolatu zen beste ikastaro bat adin guz-tientzako pertsonei zuzendua. Gorputzaren luzatzeariketak eta arnasketa lantzen ziren bertan. Ikasturte-aren amaiera arte iraun zuen ikastaroak, eta bertanadin guztietakoek hartu zuten parte, emakumezko-ek, batez ere. Irakaslea Gurutze Irazusta, terapeutalasartearra izan zen.

KZ-GUNEAN IKASTAROAKOtsailean hasita, ikastaroak antolatu ziren KZ-gune-an. Lau talde antolatu ziren. Ikastaroak 6 ordukoakizan ziren, eta Kultur etxeko KZ-guneko gelan eginziren. Taldeak honela banatu ziren:

1.- Nekane Roteta; Elena Cajaraville; Miren Gorostidi;

Mari Sol Urretabizkaia; Jaione Iriarte; Yurre Goiaeta Silvia Ruiz de Gauna

2.- Marian Ugartemendia; Gillermo Otegi; Mirari Aran-buru; Maria Jesus Zubeldia eta Harry Nijmeijer.

3.- Aitor Roteta; Jon Roteta; Eduardo Roteta; IñakiAltuna; Jose Ramon Aranburu eta BalduinoAlfonso.

4.- Itziar Ibarbia; Sonia Artuzamonoa; Olatz Irureta-goiena; Aitor Sorarrain; eta Jose Luis Segurola

KALDEREROAK ALKIZANUrtarrilaren 26an, larunbata, lehenengo aldiz etorriziren kaldereroak Hungariatik Alkizara. Arratsaldeko17:30etan hasi zen guztia, Kanposantu aldetik karrozaabiatuz. Ondoren, jolasak izan ziren plazan, eta hauekamaitu bezain pronto txokolatea zegoen guztientzat.Gero, kalejira egin zen herriko erdigune inguruko etxe-etan, eta hori amaitu ostean, afaria izan zen Elizegitabernan, norberak ekarritakoa bertako edariekin osa-tuz. Nahiz eta akzidentatua izan (txakurra harrapatubaitzuen traktoreak), giro ezin hobean ospatu zen guz-tia, eta jendea oso pozik geratu zen.

EHIZTARIAK MADRILEN MANIFESTALDIANErniope Ehiztari Elkarteak antolatuta, herriko ehizta-riak, beste hainbat elkarteko ehiztariekin batera,Madrilen izan ziren martxoaren 1ean. Bertan, ehizariburuz Gobernuak ateratako lege berriarena aurkaprotesta egin zuten. Manifestazioa goizeko12:00etan abiatu zen Madrileko Lima plazatik (San-tiago Bernabeu futbol zelaiaren inguruan), eta SanJuan de la Cruz plazan amaitu zen.

OTSAILAREN 24AN IBILALDIA ALKIZANAiztondoko Zerbitzu Mankomunitateak antolatuta,eta lehen Larraulen egin zen moduan, mendi irteeraegin zen Alkizako inguruetan. Bertan, haurrek etahaien gurasoek hartu zuten parte. Ibilbidea Santiagoermitatik atera zen, eta Etxabe-txiki baserritik pasaeta gero, Mendiolatik barrena, Agina eta Basatxabalbaserrietara joan zen. Zumitz berriko karobia etaZumitza baserria ikusi ondoren, berriz ere Alkizaraitzuli ziren. Nabarmentzekoa izan zen herritarrekprestatu zituzten jolasak (Altxorraren bila, bereziki).Partaidetza handia izan zen eta bertan izandako guz-tiak oso gustura ibili ziren.

AGENDA 21EKO BILERAOtsailaren 22an, ostirala, Agenda 21eko bilera eginzen Kultur etxeko bideo-gelan. Asistentzia ohikoabaino handiagoa izan zen, parte hartzea bezelaxe.Lehendabizi Foru Aldundiko teknikari batek orduraarte emandako pausuen jarraipenaren berri emanzuen, adieraziz, Alkizan egin beharrekoak abiaduraegokian ari zirela egiten. Ondoren eztabaida sortu zen.

Epai mahaikoak.

30

Jarraian. deialdian aipatzen ziren lau puntu nagusiezaritu ziren bertaratutakoak:

1.- Fosa septikoa. Luze hitz egin zen gai honi buruz.Udaleko arduraduna den Koldo Jauregik emanbeharreko azalpenak eman zituen. Ondoren, inter-bentzio asko egon ziren, kontuak argitu nahian, etagaiari buruz iritziak eman nahian ere.

2.- Haur txokoa. Udalak test bat bidaliko zuela etxeeta-ra esan zen lehenik eta behin. Test horren arabera,jakin nahi zen zenbat ziren interesa zutenak, (ordute-gia barne) zerbitzu hau Alkizan martxan jarri zedin.

3.- Taxi-busa. Imanol Olanok, Tolomendiko teknikariakinformatu zuen Foru Aldundia azterketa egiten arizela taxi-busa herri txikietan jartzearen komenentzia-ri buruz, ikusita lineako autobusak hutsik dabiltzala,eta horien kostea handia dela. Hori dela eta, aurrekopuntuan bezala, Udalak Alkizan eskaera zenbaterai-nokoa izan daitekeen jakiteko, test-a bidali zuenetxeetara-

4.- Eskolari buruzko berriak. Udalak informatu zuenHezkuntza Sailarekin harremanak zituela, Alkizakoeskolaren egoera zela eta.

Honelaxe, giro onean, amaitu zen bilera.

IPUIN KONTALARIAGaltzaundik antolatuta, Idoia Sanchez ipuin kontalaraimartxoaren 6an izan zen Alkizako liburutegian. Arratsal-deko 5:00etan.

FRONTENIS TXAPELKETAMartxoan eman zitzaion hasiera Frontenis Txapelketari.Oso arrakastatsua izan zen. Hogei gizonezko eta hogeiemakumezko aritu ziren aste buru zein astegunetanelkarren indarrak neurtzen. Finalak maiatzaren 17an(aste kulturalaren barnean) jokatu ziren. Gizonezkoetantxapeldunak Xabier Gabirondo eta Iker Altuna izen ziren,txapeldun ordeak berriz, Julen Hernandez eta Unai Sora-rrain. Emakumezkoetan Mariaje Barandiarenek etaNaroa Gorostidik jantzi zituzten txapelak. Bigarren sail-katuak Jaione Iriarte eta Josune Gabirondo izan ziren.

ALKIZARRAK ESKIATZENMartxoaren hasieran Frantziako Cauterets herrianalkizarrez osatutako taldea izan zen eskiatzen. Ondobaino hobeto aritu ziren, eguraldiaren laguntzarekin.Ustekabe txikiren bat izan zuten arren, ez zitzaiendatorren urtean esperientzia errepikatzeko gogorikkendu.

JUBILATUAK GUGGENHEIM-ERAMartxoaren 12an, jubilatuak Bilbora egin zuten irtee-ra. Goizean Guggenheim museoa ikusi zuten.Artxanda Montenegro jatetxean bazkaldu ondoren,Portugaletetik Santurtzira joan ziren.

EMAKUMEEN EGUNAMartxoaren 8an, ohi den moduan, Emakumeennazioarteko eguna ospatu zen Alkizan ere. Aurten-goan, afaria Ostatu jatetxean izan zuten. Hogeitahamabi emakume herritar bildu ziren. Ez zen faltaizan Udalaren oparirik, oroigarri moduan.

JUAN JOSE ZUBIAURRE HIL ZENMartxoaren 29an, hil zen Juan Jose Zubiaurre Iriba-rren. Dakizuen bezala, Arritza baserrian jaioa eta ber-tan bizitakoa zen. "Astoa" ezizenarekin zen ezagu-nagoa inguru hauetan. 78 urte zituen.

Finaletan parte hartu zuten pilotariak.Gazte garaian, lagunekin. Zutik daudenen artean,

ezkerretik hasita, bigarrena da Juan Jose.

31

AHALDUN NAGUSIAREN BISITAMarkel Olano Ahaldun nagusiaren bisita izan genuenAlkizan. Udal osoak egin zion harrera Udaletxearenaurrean. Ondoren, bilkura egin zen berarekin, eta herriandauden proiektu eta beharren berri eman zitzaion.

Jarraian, oinez, herriko erdialde osoari buelta bateman zioten. Asko gustatu zitzaion. Ahaldun Nagu-siarekin Eneko Goya, Errepideetako diputatua etaJesus Argiñarena, Nekazaritzako teknikoa etorriziren. Azkenik, Ostatu jatetxean, bazkaldu zuten bil-dutako guztiak. Euskal Herriko Itzuliaren 5. etapaAlkizatik pasatzen zela eta, txirrindulariak zuzeneanikusteko aukera izan zuten.

ZINEMA EMANALDIAApirialren 19an, larunbata, arratsaldeko 5etan, Zine-ma emanaldia izan zen Kultur etxean, BeleburupeGuraso Elkarteak antolatuta. Ikusi zuten zen pelikula:"Sagutxo Perez", izan zen.

HERRIKO GAZTETXOAK IKAZTEGIETAKO DANTZARI TXIKI EGUNEANJoan den udazkenean hasi ziren euskal dantzak ikas-ten herriko 5 eta 8 urte bitarteko neska-mutikoak.Jendaurrean aritzeko adinako maila lortu zutela eta,apirilaren 27an Ikaztegietan Dantzari txiki eguneanhartu zuten parte. Bertan, Alkizakoez gain, bestehainbat herritako dantzariak aritu ziren.

ERNIOPEKO MARTXAMaiatzaren 11n, igandea, Erniopeko VI Mendi Ibilaldiaegin zen. Aurtengo edizioan bi ibilaldi antolatu ziren,bata luzea, 48,7 kilometrokoa, eta bestea (lehen aldizegiten zena) motzagoa, 25 kilometrokoa. Abiapuntuaeta helmuga Alkiza zuten bi martxek, eta parte hartzaile-ak hirurehundik gora izan ziren. Ondo baino hobetoprestatuak etorri ziren mendizaleak, hamabi bakarrik izanbaitziren ibilaldia bukatzea lortu ez zutenak. Arratsaldeko6:00 etan Mendi materialaren zozketa egin zen.

GUTUN LEHIAKETAREN SARI BANAKETAMaiatzaren 11n, igandea, arratsaldeko 6:00etanAlkizako Kultur etxeko gela anitzean, Aiztondoko II:Gutun Lehiketaren sari banaketa egin zen.Aurtengohonetan, parte hartzaileek naturari buruz egin beharzuten euren lana. Adin eta maila guztiak kontuanizanda, berrogeita lau izan ziren aurkeztutako lanak.

LAPURRETA ALKIZANSan Isidro egunean, goizaldean, lapurreta eginzuten Ostatu jatetxean. Ate nagusitik sartu omenziren, sarraila desmontatuta, eta 42 pulgadakotelebista eraman zuten. Era berean, Elizegi taber-nan ere saiatu ziren sartzen, sarraila hautsiz, bainaateak barrutik morroiloak zituenez, ezin izan zirenbarrura sartu. Badirudi BMW auto gorri bat, mode-lo zaharretakoa, ibili zela ordu horietan inguruhauetan.

SAN ISIDRO 2008Ostegun arratsean hasi zen guztia 20:00etan,Meza nagusiarekin. Ondoren, tradizio handia duenAfaria izan zen Ostatu jatetxean, giro ezin hobean.

Ostiral arratsaldean haur jolasak izan ziren. Alkiza-ko eskolako haurrak, bi egunetako txangoa egitetikzetozela, eta nekatuta zeudelako, laburra izan zenaurtengo saioa. Laburra baita ere izan zen, ondo-ren herriko gazteek antolatuta egin zuten “Altxo-

Frontoian jarri zen azken kontrola.

32

rraren bila” jolasa. Gauean, “Dones del lugar” libu-rua Kepa Fernandez de Larrinoak idatzi berri zuelaeta, ia hogei lagun bildu ziren Kultur etxean Kepaberarekin, zenbait konturi buruz hitz egiteko.

Larunbatean, goizez, irudimenez jantzi zituzten herri-ko haur eta helduek txorimaloak. Bazkalostean, euriazela eta, zenbait gorabehera pasa ondoren, azkene-an Spinning (bizikleta musikarekin) saioa egin zutenfrontoian. Hogeita hamar bizikleta ekarri ziren arren,jendeak bi txandatan ibili behar izan zuen, batzuklekurik gabe geratu baitziren. Herriko jendea bildubazen ere, kanpotik etorritakoak ziren nagusi, kopu-ruari dagokionez behintzat. Jarraian, Frontenis txa-pelketako finalak izan ziren. Gizonezkoetan txapel-dunak Xabier Gabirondo eta Iker Altuna izan ziren;emakumezkoetan. berriz, Mariaje Barandiaran etaNaroa Gorostidi. Gauean, Garagardo festa arrakasta-tsua izan zen, Frankfurt-etik zuzenean, eta egunhonetarako bereziki ekarritako saltxitxekin.

Igandean, mendi martxa izan zen, bereziki gazte-txoenen gozamenerako (sarien zozketa egiterako-an batez ere). Balduinok prestatutako ibilbideaeroso eta gustura egin zuten herriko ibiltariek.Amixuri kantu zale taldekoek hamaiketako ederbat oparitu zieten ibilbidea amaitutakoan. Jarraianherriko txikienen dantza saioa izan zen plazan,Kantu-Jirarekin batera. Jendetza etorri zen kanturainguruko herrietatik. Herrian kantuan ibilbidetxoaegin ostean, bazkaltzera bildu ziren frontoian. Ika-ragarria izan zen Amixurikoek egin zuten lana, baz-kari guztia bertan prestatu baitzuten (babarrunakbarne), goizean goiz lanean hasita. Bazkalostean,kantuekin batera, dantzak izan ziren aurtengoan,eta horiek izan ziren hain zuzen ere, egundokoarrakasta izan zutenak, gustura baino gusturagoaritu baitziren, herritarrak zein kanpokoak, musika-ren erritmoan, oinak astintzen.

Argazki rallya ere izan zen hiru egunetan zehar.

AIZTONDOKO KIROL TOPAKETAMaiatzaren 31n, larunbata, ospatu ziren ZizurkilenAiztondoko IV. Kirol Topaketak. Eguraldiak ezzuen ezertxo ere lagundu, eta arratsalde osoaneuria gogotik egin zuen. Halare, giro bikaina izanzela esan dezakegu. Partaidetza ikaragarria izanzen, ehun eta hamar haurrek hartu baitzutenparte. Hiru gune antolatu ziren eta gune guztieta-tik haur guztiak pasatu ziren. Haurrek primeranibili ziren eta ekintzetan gustura baino gusturakohartu zuten parte. Hasieran haur bakoitzari kami-seta bana eman zitzaion, eta amaieran, berriz,domina bana.

LEHENENGO JAUNARTZEAK ALKIZANEkainaren 1ean, igandea, eguerdiko 12:00etanegin ziren Lehenengo Jaunartzeari zegozkion elizki-zunak Alkizako San Martin de Tours Parrokian. Aur-tengoan bi ziren gaztetxoak: Lete baserriko IgorGorostidi Murua, eta Urruzola baserriko HaritzAranburu Goia. Jakin izan dugunez, biek opari askojaso zituzten, eta eguna ondo baino hobeto ospatuzuten familiartekoekin.Nekane Roteta txorimaloa egiten.

Spinning egiten.

33

URRUZOLA TXIKIKO JOSE MARI LARRARTE HIL ZENEkainaren 2an, Urruzola txikibaserriko Jose Mari Larrarte etxeondoko oilategian aurkitu zutenhilda, dirudienez, bihotzekoakeman ostean.

HERRITAR ASKO ZERAINGO ESKOLA TXIKIEN FESTANEkainaren 8an Eskola txikien eguna ospatu zen.Eguneko lehen orduetan eguraldiak laguntzen ezzuen arren, autobusa ia bete egin zen AlkizatikZeraina joateko. Haurrek eta gurasoek (40tik gora)primeran pasatu zuten bertan antolatutako ekin-tzekin. Haur txikienentzat batik bat jolas askozegoen programatuta. Eguneko unerik garrantzi-tsuenetakoa Pirritx eta Porrotxen emanaldia izanzen, Eskola Txikietako kanta abestu eta dantzatubaitzuten. Datorren urtean Eskola Txikietako JaiaBerrobin ospatuko da.

BATAIOAK ALKIZANEkainaren 8an, igandea, eguerdiko 13:30ean,bataio elizkizunak izan ziren Alkizako Parrokian.Lau izan ziren bataiatutakoak, denak neskak. Biahizpak ziren:Garro baserriko Olaia eta AmalurRodriguez Ruiz, bestea Sagasti Zahar-eko OlatzGorriti Torres, eta laugarrena Santiago ermitakoLide Altuna Aramendi.

KAXKARDI KIROL ELKARTEAREN IKASTAROAKAiztondo bailaran aritzen den Kaxkardi Gazte KirolElkarteak ekintzak antolatu zituen 2008ko udaparterako. 12 eta 18 urte bitarteko gazteak ari-tzen dira Kaxkardin. Hiru izan ziren antolatutakojardunak: Piraguismoa, Uda abentura, eta Aqua-park-era irteera. Bakoitzak ordaindu beharrekoa45 euro zen.

ARGAZKIEN ERAKUSKETAEkainaren 14an, larunbata, Kultur etxean, San Isi-drotako argazki rallyan parte hartu zuten haurzein helduak bildu ziren. Koldobika Jauregirengidaritzapean parte hartzaile bakoitzak bereargazkiak nahi zituen moduan kartulina bateanjarri behar zituen. Batzuek moztu egin zituzten,besteek kartulinak margotu, beste batzuek berehorretan jarri zituzten...

Oso giro ederrean aritu izan ziren lanean ordupare batez, eta amaieran argazki guztien proiek-zioa prestatu zen areto handian. Dena bukatzekoUdalak jarritako txokolatada eder bat dastatu ahalizan zuten. Ea zaletasuna zabaltzen den, eta berrizerrepikatzen den.Protagonismoa izan zuten astoek Zerainen.

34

ESKOLAKO JAIAEkainaren 20an, ostirala, kurtso bukaerako ospakizu-na izan zen Alkizako Herri Ikastetxean. Arratsaldeko05:30ean Kultur Etxean ondorengo emanaldiak izanziren: Lehenik Txulalai dantza eta bi urteko umeendantzak. Ondoren antzerki emanaldia: Zortzi Antxu-me eta Hiritik Mendira antzezlanak. Arratsalde osoanzehar, ikusgai izan ziren ikasleek ikasturtean zeharprestatutako hainbat lan.

Aretoa lepo bete zen, eta bertaratutakoak primeranpasatu zuten.

SAN JOAN SUA EKAITZAREN ERDIANEkainaren 23an, astelehena, San Joan sua piztu zenAlkizan, urteroko usadioari jarraituz. BeleburupeGuraso elkarteak antolatuta, afaria egin zen fron-toian. Horretarako guraso batzuek etxetik prestatuta-ko zenbait jaki goxo ekarri zituzten. Tortillez gain,

pintxo eder batzuk izan ziren aurtengo berrikuntzariknabarmenena. Edateko, berriz, ez zen falta izan urte-ro bezala Lete baserrian egindako sagardo bikaina.Frontoian egin zen eguraldi txarra iragarrita zegoela-ko. Eta egia esan, ondo baino hobeto bete zen ira-garkia, afariaren amaiera aldera, egundoko euri jasaegin baitzuen.

Afaldu ondoren, musika nagusitu zen, eta berarekinbatera herriko oinik arinenak aidean, saltoka, dan-tzan hasi ziren. Helduak, gazteak eta haurrak arituziren, eskutik helduta batzutan, norbere kasa beste-tan, giro ezin alaiagoan.

Ohi baino beranduago, eta ekaitza baretu ondoren,sua piztu zen Ostatu eta Elizegi tabernen arteko tar-tean. Gaztetxoak kexu ziren aurtengoan, ezin izanbaitzuten saltorik egin, sua zegoen lekuan zegoela-ko. Bestalde, suak piztuta minutu batzuk zeramatza-nean, ekaitza berriro agertu zen, eta bertan zeude-nak blai eginda amaitu zuten. Suaren inguruan ezziren abestiak falta izan, eta ekaitzak utzi bitartean,dantzan ere aritu ziren, azken urteetan bezala, Oria-ko Sorgin dantza dantzatuaz.

POLICARPO SAGASTUME HIL ZENEkainaren 25ean Policarpo Sagastume hil zen, 49urte zituela, gaitz luze baten ondorioz. Hileta elizki-zunak, Amezketako San Bartolome eliz-parrokianizan ziren hurrengo egunean.

AURTEN ERE NAFARRAK GURE ARTEANEkainaren 27an etorri zen Nafarroatik udan zehar,gure artean izan ziren gaztetxeoen lehen txanda. Betibezala, oso gustura ibili ziren, aste batzuetan egural-diak gehiegu lagundu ez bazien ere. Erretore etxeanegiten zuten lo, eta egin beharreko zenbait ekintza,eta otorduak, berriz Otsamendi jatetxean egin zituz-ten. Abuztuaren erdialdean joan zen azken txanda.

Ikasleek egindako lanen erakusketa.

35

MIKEL GONZALEZ-ETXEBERRIPELLO JOXE ARANBURU ETA ENRIKE LARRARTE ARREGI

Bosgarren aldia da Alkizako toponimiaz arigarela aldizkari honetan. Aurtengo bilketanherri-gunekoak jaso dira eta lehendik bere ingu-ruan argitaratuak ere berriro eman dira, hots,2004ko eta iazko dozena bat, guztira 82 batleku-izen. Azken bilketa honetan ageri denez,Alkizako plaza inguruan baziren hamabi batbaserri, gaur ordea, erdiak izaeraz aldatu dira,batzuk desagertu, Martitei, Urrutikoetxe eta Iri-

beitia, eta beste batzuk ukuilurik gabeko, hauda ganbela-hotsik gabeko etxe-bizitzak dira,esaterako, Peru, Kabela, Elizei (taberna), Otsa-mendi (jatetxea) eta Katalandegi. Herri osokojoera nabarmentzen ari da herri-buruan, ukuilueta soroak kendu, baserria berritu eta etxe-bizi-tzak egokitzen, inguruko sailetan etxe-multzoberriak sortuz. Azken urteotako fenomenosoziologiko nagusia da hau, Alkizan.

Lau etxe-multzo berri eraiki diraazken bi hamarkadetan, herri-buruinguruan: Santio eta Perualdeanbina. Zaharrenean etxe bakoitzaribere izen berezia ipini zaio: Eltzaur-pe, Sagastizar, Lur-gain, Zutabe,Garei eta Gorosti-urrea. Beste hiruetxe-multzotan, berriz, multzo osoakleku-izen bakarra duenez, auzo tan-kera darama: Etxaburua (8), Santia-go ermita bide (7) eta Perualdea(24).

Leku-izenon kartografia lana EnrikeLarrarte erdi alkizarrak burutzen du,interneteko sarean mapa aurkitu, jai-tsi eta bertan toponimia ale bakoitzatxukun kokatuz: hiru bereizketa egindira, baserriak, etxe-bizitzak etaleku-izen arruntak seinalatuz.

Oilategitik 2004an hasi eta aurtenamaitu da Alkizaren ahozko toponi-mia jasotzea. Bost zati eta saiotangauzatu da eginkizun hori: lehen biurteetan Aldapa bai larakoak etaErnio mendi aldekoak, hirugarreneta laugarren urteetan, berr iz ,

Arana, Sakamidra eta Azaldegi baila-retakoak, eta azkenik aurten herri-burukoak bildu eta eman dira. Guzti-ra 504 bat leku-izen, denak ahozerabiliak eta Alkizako adinekoei jaso-ak: Aldapa eta Ernio aldean 183,beste hiru bailaretan 251 eta herri-buruan 70, aurreko urteetako doze-na kenduz gero. Alkizako toponimo-en artean, Luis M. Mujika, toponimialanetan adituak 1.560 leku-izenbildu zituen artxibategietako doku-mentuetan eta hauxe idatzi zuenbere liburuan: Alkiza-ko toponimiaoso aberatsa da. Hemen ematendugun 1.560 inguruko tokizen-mul-tzoak aski nabarmen uzten du opa-rotan hori. Ez da meritu makala Alki-zako eskrituretan dagoen toponimiaaltxorretik herena, hau da, hirutatikbat alkizarrek oraindik erabiltzendutela. Hori frogatu da aldizkarihonetan eta hori baserritarrei zorzaie, baina etapa hori akitzear dago.

Ahozko toponimiaren bilketa amai-turik eta gure lehen helmugara hel-

durik, gure eginkizuna ez da bukatubere horretan. Alkizarrek historianzehar prezisioz, zehaztasunez hitzegin dute herrian zehar ibi l i , lanegin, informazioa eman eta doku-mentuak idatzi dituztenean. Baserri,etxe, borda, karobi eta eraikuntzak,mendi, baso, belaze, soro eta sailbakoitzak du bere izena, pertsonaeta abere orok zuen bezala. Guretoponimia aberatsa aztertu, sailkatueta pedagogikoki i rakats i behardiogu edonori, denok elkarri, berta-koek kanpokoei, herrira bizitzeraetorri direnei, irakasleek ikasleei,gurasoek seme-alabei. Horretarakoelkarrizketak, mapak, krokisak, ibilal-diak eta txangoak zehatz-mehatzprestatu eta egin behar dira. Azkenbolada honetan joera hau geroz etagehiago ikusten da. Aurrera. Denokgaude zeregin horretan harrapatuak.

Jainkoak lagun, hurrengo urtean eretoponimia gaiak aldizkari honetanlekua izango du, bidea luzea da etahasi besterik ez dugu egin. ■

Toponimia VAlkizaren herriburua eta inguruak

Lehen helmuga gainditu dugu, bainaibilaldiak jarraitzen du

36

Toponimia V Alkizaren herriburua eta inguruak

37

38

Toponimia I-ekoak(163) Barruti

(164) Ispila

(165) Iturburu

(166) Arraspû

(167) Leteberri (baserria)

(170) Gibele

(171) Aldatseko zuloa

(172) Txapiola

(173) Mazurzulo

(174) Soraluze

(175) Itturriberri

Toponimia IV-koak(499) Barrutizar

(501) Kalbariozâr

Toponimia V-ekoak(502) Elitxupi

(503) Soaiz (etxe-tailerra)

(504) Bentzalazpi

(505) Etxazpi

(506) Bengoetxe (bi baserri)

(507) Arana (erreka)

(508) Goiz-argi (etxea)

(509) Iribeiti (baserri eroria)

(510) Iribeitiko sailak

(511) Urrutikoetxea

(512) Bentzala-txiki (baserria)

(513) Bentzala (baserria)

(514) Atari-soroa

(515) Udarrats-gorri (etxea)

(516) Sâstizar

(517) Kondesorota

(518) Etxaburu

(519) Elizasoro

(520) Muñabe

(521) Urtza

(522) Etxazpia

(523) Etxaburua (8 etxe), Erretoretxe-azpia

(524) Urreta

(525) Peru (baserri ohia)

(526) Perualdea (22 etxe)

(527) Martitei (baserri desagertua)

(528) Maitei (baserria)

(529) Maiteiko baratza

(530) Maitone (baserria)

(531) Bêko-plaza

(532) Lete (oinetxea, nekazal-turismoa)

(533) Kâbela (etxea)

(534) Galtzara

(535) Galtzâzpi

(536) Santioazpi

(537) Jazkun

(538) Jazkun (etxea)

(539) Santio-ermita

(540) Santio-hilerria

(541) Santioko aparkalekua

(542) Guruzbidea

(543) Eltzaurpe (etxea)

(544) Santiago-ermita-bide (7 etxe)

(545) Mendiko portua

(546) Gorostidiurrea (etxea)

(547) Garei (etxea)

(548) Zutabe (etxea)

(549) Lurgain (etxea)

(550) Sagastizar (etxea)

(551) Otsamendi (jatetxea)

(552) Otsamendi-txiki (etxea)

(553) Katalandegi-txiki (etxea)

(554) Katalandegi-berri (etxea)

(555) Zerrategia

(556) Katalandegi (baserri ohia)

(557) Elizegi (taberna)

(558) Udaletxea, Ostatua, Karrera, Posta

(559) Donjuanenea (etxea)

(560) Donmigelenea (etxea)

(561) San Martin Herri-eskola

(562) Madrigal (etxea)

(563) Gure-txokoa (etxea)

(564) Frontoia

(565) Mendikoetxea (etxea)

(566) Pozadera

(567) Erretoretxea, Kulturetxea, Barnetegia

(568) Erretoretxeko bâtza, Jolastokia

(569) Goiko-plaza, Herriko-plaza

(570) Zimitorioa

(571) San Martin eliza edo parrokia

39

Denbora-pasakEuskal Herriak erreka asko dauzka. Erreka haueklotu itzazu bakoitza bere luzera eta ibaiadar batenizenarekin:

ATURRI 69 km, Ezkurra

NERBIOI 75 km, Ibaizabal

BIDASOA 335 km, Errobi

ORIA 66 km, Asteasu

UROLA 46 km, Errezil

DEBA 58 km, Antzuola

Bixente ,New Yorken zegoela ,telebista erosizuen familiari ekartzeko.

-Han,zuen Euskal Herrian ,ez al dago telebista-rik ala?-galdetu dio saltzaileak.

-Bai,noski;baina askoz politagoak dira hemen-go programak.

Maistra bat hegaztien ohiturak azaltzen arizitzaien ikasleei.

-Iparraldean hotz denean –esan zien–,EuskalHerritik pasatu eta hegoaldera,Espainiara, joa-ten dira eguzki bila. Zeintzuk dira saldoan etapresaka hegoaldera joaten diren hauek?

Berehala erantzun zion betiko orojakileak:

-Turistak!

TXISTEAK

1. Zer da behiak egiten duen lehen gauza eguzkiairtetean?

2. Zer egiten da Austriako herrietan eguzkia sartzean?

3. Gora igotzeko,behera jaisteko, zango duzu etxean,bat seguru asko.

4. Elurrak nauka, kareak ere bai, Azukrea goxoa, etaatzak, noski.

5. Haizea nora,hostoak hara, Baita ni ere horretarakonago eta.

6. Haginak ditu eta ongi zaintzen du etxea; Ez du egitenhorzka, are gutxiago zaunka.

7. Sarri berandu uso zuria, Hegorik bako mezularia,Mihirik gabeko hizlaria.

8. Zer dela eta, zer dela eta, Kutxa txiki bat aizkorazbetea?

9. Zer dela eta, zer dela eta, Egunean okelaz beterik,gauean ahoa zabalik.

10.Zein da etxean isilik eta basoan kantatzen duena?

11.Mendi bien artean erdian ibarra eta usain txarra sarri.Hor ez du eguzkia ageri. Handi nahiz txiki, Argalnahiz gizena, esan dizut izena.

ASMAKIZUNAK ETA IRAGARKIZUNAK

GURUTZEGRAMA

1. Diru eta ondasunei atxikimendu handiaizatea.

2. Erakunde, enpresa, pertsona eta abarrenezaugarria grabaturik duen tresna.

3. Bertsolarien huts egiteetako deiturak.

4. Korrespondentziaren jasotze-banatze etagarraio-lana burutzen duten eraikina.

5. Zaldi gainean ibiltzeko boten atzealdeanjartzen den metalezko pieza.

6. Oinarrizko garrantzia duena, Iparra,Hegoa, Ekialdea eta Mendebaldea dira.

7. Zerbait edo norbaitek leuntasuna galdu.

12

43 5

6

7

ERANTZUNAK

1.Itzala, 2.Ilundu, 3.Eskailera, 4.Kolore zuria, 5.Haize erro-ta, 6.Giltza, 7.Eskutitza, 8.Ahoa, 9.Zapatak, 10.Aizkora,11.Ipurdia.

IURRE GOIA

JOSE MARI ARANZABE ETA IMANOL LIZARDI

40

Ongi etorri Alkizara2005 urteko Oilategitik aldizkarian, herrira bizi-tzera etorri berriak ziren zenbait auzokide aur-keztu genizkizuen. Geroztik, dezente izan diragurera etorri direnak. Oraingo honetan, horieta-ko batzuk ezagutzeko aukera izango duzue.

Hauek Mª Jesus Zubeldia eta Harry Nijmeijer dira. Santioermita bideko 5 B etxean bizi dira. Harry holandarra daeta Maria Jesus, berriz, donostiarra. Japonian ezagutuzuten elkar duela hogeita zortzi urte. Hasera batean,harremana telefonoz mantendu zuten, eta berehalaMaria Jesus Holandara joan zen bizitzera. Baldintza batjarri omen zioten orduan elkarri, eta baldintza hori Harryjubilatzerakoan Euskal herrira etorriko zirela zen. Etahorrela gertatu da. Hasera batean, Frantzian begiratzenhasi ziren, gero Larraulen, eta azkenik Asteasun barrenazebiltzala, Alkizara etorri ziren. Bertan “Villas en cons-trucción” zioen txartela ikusi zuten. Euria gogotik arizuen, baina halere, txundituta geratu ziren hemengopaisaiarekin. Ramon Baldarekin hitz egin zuten, eta hor-tik aurrerakoa ezagutzen duzue.

Alkizan dena gustatzen zaie, batez ere hemengo lasaita-suna. Bertakoekin ez dute inolako arazorik izan, eta osogustura daude. Badute Mikel izeneko semea, Donostianbizi den arren, batzuetan lotara etortzen zaiena

Carol Sanchez eta Ibon Vicente dira honako hauek.Maria Jesus eta Harryren bizilagunak dira. Argazkianberaiekin agertzen dena Mikel da, Ibonen semea.Mikel ez da Alkizan bizi, baina askotan etortzen da.Carol Granadan jaioa da, Madrilen lau urte emanzituen, eta gaur egun Villobanoko arropa denda bate-an aritzen da lanean. Ibon, berriz, jaiotzez asteasuarraden arren, Amarozen bizi izan da 5 urte zituenetik.Errotulazio enpresa bat du Irurako Laskibar industrial-dean: Vicente errotuluak.

Lekua oso gustukoa dutelako etorri ziren Alkizara.Caroli gustatzen ez zaion bakarra da etengabe euriaegiten duela hemen. Sekula ere joaten ez den laino batomen dugu gure gainean. Eurenganako bertako jende-aren jarrera da, azpimarratu nahi dutena. Ibonek uda-berrian herrian jokatu den frontenis txapelketan partehartu zuen, nahiz eta txapela janztea hurrengo urtera-ko utzi.

Hona hemen Ion Gorriti, Almike Torres, Olatz Gorritieta Harri eta Ergu. Sagastizahar etxean bizi dira2005eko uztaila geroztik (Otsamendiren ondoan). Iontolosarra da eta Almike bermeotarra, Urdaibai traine-ruaren zalea. Ion mekanikoa da eta Tolosako Arretxetailerretan aritzen da. Almike irakaslea da, iaz Tolosanjardun zuen, ikasturte honetan Ikaztegietan, eta dato-rrenean non izango den ez daki oraindik.

Alkizara etorri ziren elkarrekin non bizi erabakitzenhasi, eta Almikek errazago zuelako lekuz aldatzea.Ernio etxegintzan ikusi zuten Santio ermita bideko

41

etxeen iragarkia. Hona etorri, eta Sagastizahar etxea-ren berri izan zuten.

Herrian gehien gustatzen zaiena da herriko jendearenjarrera, eta mila ekintza antolatzen direla. Almikek diozerbait aldatzekotan, itsasoa jarriko lukeela bertan.Ion ehiztaria da eta anekdota gisa kontatzen du herri-ko ehiztariekin harremanak izatearren, jaietan Erniopeelkarteak antolatzen duen pitxoi tiraketan parte har-tzea erabaki zuela. Zer gertatuko, eta txapeldun suer-tatu zen.

Olatz alaba urte honetako urtarrilean jaio zen, etaargazkian agertzen diren beste biak Harri eta Erguehiza zakurrak dira.

Hauek Angel Rivas, Miren Hurtado, eta horien alabaAndrea eta semea Daniel dira. Badute Yerai izenekobeste mutil bat, hogei urtekoa. Angel Errenterikoada, eta Usurbilgo Luzuriaga lantegian aritzen da.Miren Andoaingoa da, eta Adunan Frutas La Huertanaritzen da administrazio lanetan.

Perualdea 6 etxean bizi dira, herriko kaskoan sartuAnoeta aldetik, eta ezkerraldera ikusten den lehenda-bizikoa. Hona etorri ziren kalean ez zutelako hiruseme-alabentzat etxe egokirik aurkitzen, eta hemen,berriz, nahiko leku izango zutela iruditu zitzaielako.Lehen Zizurkilen bizi ziren adosatu batean, bainahango gelak oso txikiak ziren. Natura gustatzen zaie,eta egongelako balkoitik badute, guk geuk ikusi ahaldugunez, hartaz gozatzeko aukera nahikoa.

Herrian oso pozik daude, kotxea hartzea erraza egitenbaitzaie. Oso gustura bizi dira hemen. Andrea 9 urte-ko neska da, eta askotan ikus dezakegu plaza ingu-ruan, edozeinekin jolasteko prest.

Hau Rakel Montecelo da Oier eta Andrea seme-alabe-kin. Oierrek 4 urte ditu, eta Andreak 18 hilabete. Argaz-kian Daniel Leite senarra eta aita falta da. Lanean arizen, Rakelen hitzetan “beti bezala”.

Rakel Alegikoa da, eta Daniel Anoetakoa. Bi jatetxedituzte: Txintxarri jatetxea Alegin, eta Agirretxe jatetxeaEzkio-Itsason. Azkenaldi honetan Ezkion aritzen diralanean gehienbat. Alkizara 2004. urtean etorri ziren.Madrilen 4 urte lanean eman ondoren, Alegin 6 hilabe-tez bizi izan ziren, eta gero gurera etorri ziren. Leku lasaibaten bila etorri omen ziren hona, eta Rakelek asmatuzutela aitortu digu. Herriko giroa goraipatzen dugehien, eta jendearekin harremanetarako izan dutenerraztasuna, berriz, da eskertzen duena. Paisaiarenedertasunari ere ez dio garrantzirik kendu nahi.

Hauek Blanca Subijana eta Aitzol Arozena dira, eurenhiru seme-alabekin: Ane 6 urtekoa, Markel 3 urtekoa,eta Unai 6 hilabetekoa.

Aitzol tolosarra da, eta Blanca, berriz, hondarribiarra.Urkullu etxean bizi dira. Aitzolek ibilgailuen txapa etamekanika lantzen dituen tailer bat du Lizartzan. Zinego-tzia da Tolosako udalean EAJ-ko ordezkari gisa. BlancaSGAEn aritzen da lanean.

Bizitzera mendi aldera joan nahi omen zuten. Alkizakoaukera hau egokitu, eta hemen ditugu gure artean,oso-oso gustura. Zalantzarik gabe, lasaitasuna dagehien estimatzen dutena gure herriko Arana bailaranduten etxe berrian. ■

artikuluaEDUARDO TORMO, ALKIZAKO MAISU OHIA

42

Fernando Etxebeste irakasleakAlkizan, 1978-1983 urteetan,bertako herri eskolan irakatsiondoren, SAROBE nobela ida-tzi zuen. Liburua gure herriare-kin loturik dagoenez, EduardoTormok Alkizako beste irakasleohiak elkarrizketatu du.

“Sarobe” Alkiza herria da,ezta?

Bai. Alkiza eta Alkizatik ikustenden bailara osoa.

Alkiza, Alkizako eskola, gura-soak, baserri giroa, mendiak,…dira azken batean zure bizipe-nen mamia. Zergatik aukeratuzenuen Alkizara etortzea?

Ba, nik uste dut buruan neukanideal batek bultzatuta etorri nin-tzela hona.

Txikitatik ametsetan neraman bizi-tzeko leku idiliko, ideala zen Alki-za. Gogoratzen naiz adibidez,eztakit 17, 16 urterekin, askotanetortzen nintzela bizikletaz edomendiz Erniozabaletik barrena.Eta goitik begira egoten nintzene-an, inguru hau lekurik zoragarrie-na iruditzen zitzaidan. Gainera,Alkizari buruz hamaika istorioentzunda neukan, aitari entzundahain zuzen ere, zeren bera erehemen izandu baitzen praktikan-te, hainbeste urtetan. Salamanka-ko ikasketak bukatu nituenean etasoldaduskatik etorri nintzenean,buruan argi neukan Alkizara etorrinahi nuela. Eskolako bigarrensolairuan jarri nintzen bizitzen,garai hartan “maisu etxe” deitzen

zen etxe horretan eta lehendabizi-koa ilusioa izan zen etxean zegoentximeneta handi zahar bat fun-tzionamenduan jartzea negurako.Eta Belzalaga Txikiko Joxek lagun-duta, egokitu, txukundu genuen.Hori izan zen niretzat sekulako ilu-sioa, neguan berotasuna manten-tzea gelan eta berotasuna harre-manetan ere. Hori izan zenlehenengo pausua.

Liburuan behin baino gehiago-tan erreferentzia berezia egi-ten diozu zuk garai hartaneskolan erabilitako metodolo-giari: irteera asko, baserritarbatzuei eginiko elkarrizketak,baserriei eginiko bizitaldiaketabar… Zer lortu nahi zenuenhorrela?

Niretzat eskola etzen edif iziosoila, inguru guztia baizik. Berazgure eskura zeuden elementuguzt iak erabi l tzen genituen,mendia, baratzak, baserr iak,baserritarrak,… Nik pentsatzennuen ikasleen mundua erabilizgero, alde batetik beraiek eroso-ago sentituko zirela eta bestetikberaiek jabetzen ba ziren, nikhaien mundua, haien egunerokoerrealitatea errekonozitzen, balo-ratzen nuela, gertuago sentitukonindutela. Ni ikasleengandik osogertu sentitzen nintzen. Klaseakbukatutakoan ere. Gogoan dut,esate baterako, eguraldi txarra,elurra zen batean, Aginako Pello-ri etxera lagundu nion eta geroetxean solasean gelditu nintzen.Beste behin, Ernio aldera abiatu

eta garoa biltzen ari ziren. Baberaiekin gelditu nintzen garoabiltzen. . . Eta era horretan nikgauza asko ikasi nuen; segan edoardiak jaisten, Urruzolako Aito-rrekin. Eta etxe askotan sartzennintzen forma natural batean.

Zer eragin nabaritu zenuenikasleengan?

Nire ustetan kontzeptu akademikoaldetik gehiegi garatzen ezgenuen sentzazioa baneukan;baina eguneroko bizitzak eskain-tzen zizkigun pasadizo, egoeraedo gertaera bizi eta gordinetazhitz egiten genuenez, giza balore-ak lantzeko aukera izaten nueneta beraientzat oso positiboa iza-ten zela uste dut. Mutil eta neskenarteko harremanak, frontoiarenerabilpena zela eta ume txikiak etagazteen arteko harremanak, …Haiek ni hain hurbil sentitzeakabantailak bazeuzkan ere, batzue-tan konfiantza gehiegizko giroakerrespetu falta sortzeko arriskuazuela sumatzen nuen eta behinbaino gehiagotan guraso batekedo besteak niri komentatu ere.

Gurasoengandik maiz jasozenituen horrelako kritikak?

Ba bai. Batzuetan esaten zidaten:“Fernando gogorrago egin behar

Alkizarrak Sarobetarrak ote?

Sarobe liburuaren azala.

43

diezu ume horiei, bestela edozergauza egingo dizute”. Bainahorrek ere ematen zidan nireburuarekin hausnarketa egitekopuntua. Eta gero ikasleekinkomentatzeko okasioa. Ez ote zenhobe zigortzea baino, pixkanakapixkanaka konbentzitzea, indarra,indarkeria erabili gabe. Nik asko-tan erabiltzen dut hemengo base-rritar baten esaera “Gogo onezhar dezakezuna ez hartu inda-rrez”. Eta hori Alkizan hasi nintzenaplikatzen. Alkizak eman zidanaukera, egun naizena izateko. Nirebizitzan oso garrantzitsua izan daAlkizako esperientzia.

Zure ibilbide pertsonalean Alki-zak paper garrantzitsu bat izanzuela dirudi.

Bai. Dudarik ez. Adibide batekinazalduko dizut. Begira, askotan,klaseak bukatutakoan, buelta batemateko ohitura neukan. SarritanSanta Krutzeko harkaitzetara abia-tzen nintzen. Eta han, harkaitzhaietan banuen eskalatzeko trepa-da txiki bat, aereo batekin, osopolita. Ba, behin igo ondoren, ton-

torrean eserita, egoten nintzanbegira, denbora pilo bat, Alkizaedo Sarobe guztiari begira. Etaaskotan nik esaten nion nireburuari, nire “Ahotsari”, edo Izakimisteriotsu hari: “Momentu har-tan bat sentitzen nintzen bizitzare-kin eta edozein baserritarrekin,edozein eskolako ikaslerekin.” Etahura oso inportantea zen niretzat.Momentu haietan ez nintzen jabe-tzen zer zen sentzazio hura, senti-mendu hura. Eta gaur ondo uler-tzen dut Santa Krutzeansentitutakoaren garrantzia, per-tsonak onartzea, maitatzeaberaien osotasunean.

Garai haiek, Franko hil berriazela, bereziak, ez?

Bai, bereziak, benetan. Zalantza-momentuak, askotan. Nik, halaere, argi neukan zerbait egiteko-tan, nire buruarekin ados egonbehar zuen. Nik ezin nuen onartumomentu haietan pentsatzen,sentitzen nuenaren kontrakogauza bat behartuta egitea. Horiezin nuen jasan.Gaixotu egitennintzen, bai fisiko, bai psikikoki.

Hala ere, hainbeste baloratzenzenuen mundu idiliko huradefendatzeko zerbait eginbehar zela ikusiko zenuen?

Bai, hori da nire bizitzako bestekontraesan bat. Garai hartan mar-marka onartzen nuen gizartenatural eta baserritar giroko bizi-moduaren desagerpen geldi hura.Orain, berriz, Alkiza politagoaikusten dut eta badut beste ikus-pegi bat; Alkizan badago bizitzahehiago, etxebizitza berriak daudeeta eskola ere mantendu egin da.Ez dago garai hartan nik bizi izannuen gordintasunik. Eta ez horibakarrik, herri bizitza handiagoaikusten da.

Garai hartako ikasle batzukgogoan izango dituzu?.

Beno, izen guztiak segur aski ez,baina batzuk behintzat bai. Gogo-an dut, esaterako, Riki, nire etxeanbertan bizi zen eta askotan etor-tzen zen tximeneta piztera edo8:45ean esnatzera edo hitz egite-ra edo elkarrekin ateratzen ginenbuelta ematera. 15 urte zeukan.Eta bere bi lagunak, Juantxo etaPepi. Horiekin anai bezalako harre-mana neukan. Eta gero gogoandauzkat ere Juantxo, Xebastian,Joxeluis, Mila, Urruzolako bianaiak, Joxeramon eta Aitor, Agi-nako Pello, Garmendiko Mila etabere anaia,… Imanol eta Xabier,Peruko Aitor. Aitor izan zen nik,plaza hartu baino lehen, Erniotiknentorrela, ezagutu nuen lehe-nengo ikaslea. Plazan mutiko batikusi nuen eta Aitor ezagutu nuen;Aitor, Perukoa, bai… Bere arreba,Regina… Izaskun eta Iñaki, Areta-koak… Poliki-poliki etortzen arizaizkit gogora.

Eta guraso baten bat?

Bai, bai, baita ere. Urruzolakoaesaterako. Askotan joaten nin-tzen harea. Gogoratzen dut egunbatean nola gelditu nintzen afal-

Fernando maisu ameslaria.

44

tzen Jose Ramonekin, eta hanar i tu ginen solasaldian, urtebatzuk lehenago nire aitari ber-tan gertatutakoak komentatzen:herrira praktikante etorri zen etaUrruzolan gelditu zen apopilo.Beraiek oso txikiak baziren ere,oraindik gogoan dute nire aita.

Aita nongoa zen?

Aita Donost ian ja ioa; Amaraberriko paduran zegoen baserribatekoa. Nik baserria ez nuenezagutu, baina hangoa zen nireaitona. Eta amona Penaidegibaserrikoa, Oiartzungoa. Gerrategaraian eta geroztik une latzakjasan behar izan zituzten. Bereanai guztiak gudariak izan zireneta Ondarretan preso izan ziren.Eta gero nire aitak, ahal zuenean,praktikante bukatu eta lehengoplaza hona etortzea egokituzitzaion, bai. Berarengandik ikasinuen mendi, baserr i munduamaitatzen, baloratzen.

Alkizara bueltatuz, gogoanduzun pertsona gehiagorik?

Hombre, ba , nik momentu haie-tan Xegundo, Ostatukoa, asko

miresten nuen. Niretzat misteriobat zen nola zen kapaza gaueanesaterako lantegian zortzi ordue-tan aritu eta gero, ehiza garaianbatez ere, etxera joan, eskopetahartu eta zuzenean mendira joate-ko. Behin, gogoratzen naiz, fabri-katik atera zen, niri deitu zidan,eguna argitu gabe oraindik, etaeskuan aizkora txiki bat zuela, era-man ninduen Santakrutz aldera,bide zahar batetik. Zirt eta zartaizkoraz bidea irekiz eta ailegatu-takoan esan zidan: “Hara, segi hibakarrik”. Eta bai lortu nuen Iru-mugarrietatik zuzenean Ernioraigo eta jaistea. Apustua hori zen:ordu eta erdi baino gutxiagotanegitea eta nik ordu eta hogeitabost minututan edo, hortxe ibilinintzen, bai. Bestalde, Urruzolaeta Berandoaingo artzain giroaliluragarria zen niretzat.

Aipatu duzun liburua erdarazidatzita dago.

Bai, hala da. Agian hausnarketakazaltzeko garaian, gaztelaniaz ohi-tura eta erraztasun handiagoz egi-ten dudalako. Eta horrela erabakinuen.

Joxe apaiza aipatu duzu.Lagun izan zenuela dirudi.

Joxe oso pertsona berezia zen,nire ustez. “Unamuniano” era-koa. Bere kezka, galdera sakone-kin. Horrela ikusten nuen. Nireustez, berak ere hemen, Alkizan,bere eginkizuna bete zuen. Beraere hona etorri zen zeozer bilaeta asko maitatzen zuen base-rrietako mundua. Gai batzuetanbazegoen bion artean horrelako“filing”-a. Beste batzuetan ez,noski. Kanpotik zetorren munduberr i harekin nahiko kr i t ikoginen.

Bukatzeko jadanik edomomentuz, behintzat. Nolaikusten duzu Alkiza bezalakoherri txikien etorkizuna, eus-kara eta baserritar mundukoetorkizuna?

Zuk hori esatean, eta ni gure pare-an dauden etxe berri horiei begi-ra. Bai, hortik maiz ibilita nagoMaitegiko Martinekin. Nik ustedut hobera jo duela: etxe berriakegin dituzte eta biztanle berriaketorri. Eta horrek guztiak Alkizariastindu ederra eman dio, bizitasu-na, poza ere esango nuke. Halaere, askotan kezka bat sortzenzait, hemengo baserritarrek nolahartuko duten aldaketa hau. Gaiizango al dira, batzuk eta besteak,hain kultura ezberdineko pertso-nak, kultura berri eta halaberegoki bat sortzeko, garatzeko?Kezka hori badaukat. Herrikoekkanpotik etorritakoak intrusotzatez ote dituzten hartuko. Hor dagokakoa, nire ustez. Kakoa etaerronka. Guztiona. Abantailakbai, izugarriak gainera, baita auziaere. Arazoetaz kontziente izanik,ahalegin bereziak egitera behar-turik gaude guztiok.

Eta horrela bukaera eman dioguelkarrizketa sakon eta atseginhoni. ■

Fernandoren Alkiza.

artikulua

45

Beste urte batez hemen garaErniopeko pilotarian jarduerakazaltzera. Saiatu dira behintzatjoan diren leku guztietan Alkiza-ko elkarte hau gailurrean uzten,horretarako prestatzen diragogoz frontoian eta beraien fisi-koa landuz.

Irailean Gipuzkoako ligan 4 tal-deek hartu zuten parte mailaezberdinetan, 3 talde finalera iri-tsi zirelarik:

URBIETA I - URRUZOLA bikoteak semifinala galdu zuen

IRAOLA - OTAEGI azpitxapeldun gelditu ziren

ARISTIMUÑO - MUJIKA ere azpitxapeldun

URBIETA - ZINKUNEGI txapeldun geratu ziren.

Azken bikote honi Gipuzkoakotxapeldun izateak Euskadikol igan parte hartzeko aukeraeman zien. Ondo baino hobetoaprobetxatu zuten aukera, napa-rrak, errioxarrak eta arabarrakmenderatu ondoren, bizkaitarrenaurka jokatu zuten finala Muniti-barren. Partidu eder baten ondo-ren, Urbietak eta Zinkunegik osa-tutako bikotea izan zen irabazle.Honela, Gipuzkoako eta Euskadi-ko txapelak eskuratu zituzten,.

Emaitza hauek ikusita txapelketaaskotan parte hartzeko gonbiteaizan dute gure pilotariek. Burla-da, Logroño, Lodosa, Matiena

eta abarretan aritu dira. Batzue-tan galdu eta beste batzuetanirabazi, baina beti gustura.

Elgetako lau t´erdiko txapelketaospetsua amaitu berria da, ber-tan URBIETA I I.k finala jokatuduelarik. Nahiz eta partiduarihasiera bikaina eman, azkeneanezin izan zuen txapela etxera era-man. Hala ere, benetan txapelke-ta ederra egin du.

Elkarte txikia izan arren, pilotarihandiz osatuta dago, eta alkiza-rrak harro egon gaitezke. ■

AUPA ERNIOPEKOPILOTARIAK

Erniope Pilota Elkartea

Munitabarren Euskadiko txapela lortu eta gero.

artikuluaJOXEAN LARRAÑAGA, HERRIKO APAIZA

46

HISTORIA

Alkizan dagoen eraikuntza zaha-rrenetakoa dugu Santiago Ermi-ta. Nik arakatu ditudan liburueta datuetan ez da agertzeneraikitze urterik. 1753. urriaren22an, behinik behin garaikogotzainak Alkizara egindakoikustaldian aipatzen da, berakherriko erretoreari ermita horrenseroragatik serora titulurik edukiezean, sakramentuak ukatzeko:Agirre Sorondo Antxon; Lizarral-de Elberdin, Koldo “Érmitas deGipuzkoa” liburutik hartua:

“1753ko urriaren 22an gotzainordezkariak herriari ikustaldiaegiten dionean eta ermita hone-tako serorak titulu ofizialik ezduela ikusira, hamabost egune-ko epean exkomunioa z igorpean behar duela agintzen dio.Honez gain, erretoreari serorak,agindutakoa bete ezean, publi-koki esan dezala eta sakramen-tuak uka diezazkiola agintzendio”.

Geroago, eta iturri berdinak dio-nez, 1771ko ekainaren 22an,ermita konpondu bitartean,mezak ematea debekatzen duSantiago Ermita bera egoeratxarrean ikusita.

1832an Iruñako GotzaindegiakGurutze Santuaren ermita dese-

giteko baimena ematen du. Bidebatez, 50 urte itxita egon ondo-ren, Santiago Ermitan zaharbe-rritze lanak egiteko baimena ereematen du.

Anoetan bizi zen Juan BautistaBengoetxeari eman zitzaion pin-tura eta urreztatze lanak. Lanhauek egiten ari ziren bitarteanaldarea eta sabaia zaharberrituegin ziren eta zoruan har losakezarri ziren. Paretak zuri-berri-tuz, aulkiak berritu eta koruaegin zen abeslarientzat. Sakristia

txiki bat ere egin bere leihoa etaguzti. Kanpai bat ere jarri zen.Presupuestoa 5.000 errealekoaizan zen baina 600gutxiago gas-tatu z i ren. Ordaindu, erdiaparrokiak eta beste erdia herrikobiztanleen artean ordaindu zen.

ARKITEKTURA ETA ARTEA

Santiago Ermitaren eraikuntzaklaukizuzen edo errektangulu eradu. Izkinetan silarrizko harlaneko-ak dauzka eta gainerakoak sila-rriskakoa. Kanpotik 11,6m X

Santiagoermita

Santiago ermitaren erretaula.

47

8,40m ditu, teilatua bi aldeetara daukalarik. Sakristialaukia du 2,8m lauki bakoitzak dauzkalarik. Leiho batere badu. Burdinazko ezkila du atzealdean. Eliptikoerara egindako arkua du sarrerako ateak eta honeneskuin aldean ur bedeinkatua duan harrizko ontzia.Atearen azpiko aldea panelatua dago eta goialdekoaegurrezko barroteak ditu. Atzealdean bi leiho ditu:bat koruan eta bestea honen azpian.

Ermita honen erretaula “kolorista” estilokoa da etabalio gutxikoa. Korintoar erako bi zutabeen arteanKristoren irudi bat dauka, atzealdean etxe batzuekpintatuta ikusten direlarik. Ezker eskuinaldean egurhutsak dauden baldak. Goialdean Santiago erro-meslari irudi bat bere bordoi (bide-makila) etaguzti, eta hauek denon gainetik Jainko Aita etaEspiritu Santua uso irudian. Sagrarioa erretaulandago. Aldarea ipar-mendebalderantz kokatuta

dago. Korua hasiera batean “U” eran eginda zego-en, orain “L” eran. Zorua har losaz osaturik dago.Ermita eta parrokiaren artean harrizko gurutzebidea dago.

ELIZKIZUNAK

Gurutze Santuaren Ermitara bere jai egunean, hauda, maiatzaren 3an, joaten ziren erromeslari. Mezaematen zen eta soroak keta zelaiak bedeinkatzenziren. Behin desagertuz gero, elizkizunak SantiagoErmitan egiten ziren 1977. urtea bitartean.

Ostiral Santuan ere prozesioa egiten zen bere pasioirudi, gurutze eta pendoiekin parrokiatik SantiagoErmita bitartean. 1979an egiteari utzi zitzaion.Herritarrak kahatxoen aurka eskatzen zuten geroatakan utzi behar zen txanponarekin gorputzaigurtziz, otoitz eginez eta kandela piztuz. ■

artikuluaJOXE MARI LERTXUNDI, BERTSOLARI AIARRA

48

Garai batean, etxez etxe limosnaeskean ibiltzen ziren haiei deitzengenien eskaleak. Jende hori garaiguztietan izaten da, azoka etaperi egunetan, denda handieneta eliz atarietan. Orain orainbezela, baserrietan gutxi azaltzendira; lehen hainbeste ez behin-tzat. Ni harritzen egoten naiz,gerra ondoko urte haietan, base-rritarrak mantendu zuten eskalekopuru hura gogoratzen. Etxebakoitzean 10 – 12 laguneko sen-dia; Estaduarentzat gari eta baba-rruna urtero mordoa eman behar,askotan ordainik ez jasotzeko gai-nera; beste zerga eta gainerakohainbat gauza ordaindu behar,eta egunero bi edo hiru eskale ateondoan: batzuek limosna, bestebatzuek bazkaria eta afaria etalotokia ere ematen zitzaienak iza-ten ziren. Gauza guzti horiei aurreegin eta hala ere baserritarrakiraun egin zuten. Ez ziren edozeinhori lortu zutenak.

Hemengo nekazar iak behar-tsuak eta arloteak ziralakoanegoten ziren herri haundi etahirietako jauntxo usteko haiek,eta jauntxoak ez zirenak ere bai.Baina ekintza horiei begiratu

ezkero, benetan aberatsak ziralaaitortu beharra dago. Bestela,horrenbeste jende ez zutenmantenduko gure baserrietan.

Nik zazpi urtetik hogei urterabitarte horretan, eskale asko eza-gutu nituan etxeko ate ondoan.Batzuk, gerran elbarritu eta lane-rako gauza ez zirelako eskeanhasiak. Beste batzuk, lan aukeragutxi zegoelako eta sasoirik one-nak aldegin zielako. Baina bestebatzuk baziren lanik bat ere beharez zutenak; berezko alperrak zira-lako berrogei urte baino lehena-go errezkerira eman ziotenak.Sasoi hartakoak eskean ikusteakamorrua sortzen zien baserrita-rrei. Halaxe ere, zerbait emangabe ez zituzten uzten behin ere.

Nik hamairu-hamalau urtenituen garaian, gutxi gora behe-ra, bazan eskale berezi bat Alki-xa izenez ezagutzen genuena.Alkizako semea omen zen, etahorregat ik izango zuen izenhori. Txurrutik egin gabe zegoa-nean, oso gizon apala eta eskeronekoa zan; eta ohitura handiazuan, l imosna ematen z ionalehenengo aldiz ikusten bazuanere, honelaxe mintzatzeko:

–Eskerrik asko zure limosnagatik.Lehen ere hamaika mesede eginazera, eta gaur ere egin didazu.

Horrelaxe eskertzen zuana zenAlkixa eskalea. Baina garai har-tan baserrietan nola sagardoaugari izaten zan, batean eta bes-tean edanez zebilela, erasandaetortzen zanean, izugarrizkoumorea ekartzen zuan: irrintziegin eta bertsoa kantatu.

Nik ere bertsotarako zaletasunanola gaztetatik nuan, hura etor-tzeko irrikitan egoten nintzen;eta, hura bertsotan hasten zane-an, arreta haundiz entzuten niz-kion. Baita batzuk gogoan hartze-ko modua ere egiten nuan: bainahoriek aurreragoan jarriko ditut.

Nire jaiotetxe Argin baserria bibizitzakoa zan, eta bietako man-dioko ateak alkarren ondoanbezela z i tuen; eta, kanpokolanak mende antxean ziranean,edo hartarako girorik ez zegoe-nean, emakumeak hantxe izatenzuten arratsaldeetako bilera,nola biz itza bakoitzean binaneska sasoirik onenekoak zeu-den, eta tarteka bere amak erehan izaten ziran, batzuk joste

Garai batekoeskaleak

49

lanetan eta besteak puntua egi-ten, eta abar eta abar.

Horrelaxe ari ziren arratsaldebatean, non etortzen den gureAlkixa eskalea, ederki jarria gaine-ra, iritsi zanean, emakumeei begi-ra jarri eta honela esan zien:

–Arratsalde on! Bai ederki zau-detena! Pamilian bizitzea gauzaederra da. Ni ere zentzudunaizan banintz, gaur andrea etaseme-alabekin biziko nintzan;eta hara orain nola nabilen!

Orduan, neska haietako batekgaldetu zion:

–Zuk andregaia ere izan zenduen?

Eta Alkixak, hori entzun zuanean, irrin-tzia egin eta bertso kantari hasi zan:

Gaztetan ni parrandanBertso eta kantuzAitak esaten zidanIbiltzeko kontuzMaiorazkua nintzanNire tokamentuzBaina galdu egin nuanHutsan pulamentuz

Aita ta ama neuzkanBiak muturtutaEtxera juteko ereNegon bildurtutaNik zerbait egiteraNengon behartutaEskean hasi nintzanZakua hartuta

Lehenengo bi bertso hoiek lehe-nago ere kantatzen zituen etaez nintzan harritu. Baina, hoiekkantatu eta isildu zanean, berrizere neska haietako batek zirika-tu egin zuen honela esanez:

–Andregaiaren konturik ez aldiguzu esan behar?

Eta Alkixa, irr intzia egin etakantari hasi zan:

Andregaia banuanAuzoko ArantxaBaina ni nola nintzanParrandero antxaGero beste batekinEgin zuen martxaBetiko galdu nuanHalako neskatxa

Gaztetan ez izanaNik pulamentuaOrain hargatik daukatPena ta lantuaBerandu akordatuBetiko kontuaHau da mutil zaharrarenAtarramentua

Nik azkeneko bi bertso horiekinoiz ez nizkion aditu. Beharbada aurrez prestatuta edukikozituan. Halaxe ere, bertsolarisena onekua zala aitortu behar.

Handik hogeita bat urtera, Laur-gaingo eremu hartan bizi nin-tzala, adinean aurrera joandakoalkizar bat gertatu zan bazkaribatean, eta harixe galdetu nionAlkixa eskalearen arrastorik baote zekian, eta oso ondo zekiz-kian haren berriak. Esan zidangaztetan bertsotan ondo mol-datzen zana zala. Hori jakinnuanean, orduan sinistu nuanazkeneko bertso hoiek bat-batean kantatzeko dina zalagure Alkixa. ■

artikuluaMARI JOSE SANCHEZ, IDAZKARI OHIA

50

Aurtengoan zaila suertatu zaitidazteko gaia aukeratzea. Udalordezkari batek planeamendukoarauen gaia jorratzea proposatuzidan eta, egia esan, nahikoharritu ninduen gai horren ingu-ruan idazteko gonbitea luzatzea.Gogoko gaia izan arren, kontuanhartuta hainbeste interes mugi-tzen dituen eremua dela hirigin-tzarena, horre lako gai bateninguruan iritzia ematen hasteakeragin zezakeen eztabaida arris-kuaren beldur nintzen, eta arti-kuluaren xedea behintzat eznuen hori izaterik nahi.

Hala ere, gaiarekin aurrera jarraitunuen eta datozen lerroetan 2006.urtean Euskal Autonomi Erkidego-an onartu eta indarrean sartu den2/2006 Legea aintzat hartuta,interesgarri gerta litezkeen hain-bat eremu aipatuko ditut. Legeberriak ekarritako aldaketenzerrendatzea albo batera utzi,gauza teknikoetan sartzeak irakur-lea aspertu baitezake, eta udalbateko herritarrentzat planeamen-duko arau berri batzuen idazteaksor ditzakeen hainbat galdereierantzuna ematen saiatuko naiz.

P laneamenduko arauak herr ibaten etorkizuna diseinatzekotresna dira eta herritarra udaladministraziotik gertu eta parte-hartze jarreran eduki nahi baldinbada, komunikabideetan halaentzuten da behin eta berriro,hirigintza eremuko hainbat kon-tzeptu argitzea baliagarri izandaiteke, nahiz eta beharbadabatzuentzat jadanik ezagunakizango diren. Bestalde, aipatududan lege berr iak espresukiazpimarratzen du herritarren par-tehartze pr intz ip ioa sustatubeharra.

Hirigintza planeamendukotresnak.

Udalerri bateko lur eremuarenantolaketa jasoko duten doku-menturi hirigintza planeamendu-ko dokumentu edo hirigintzakoplan deritzo. Horien artean nagu-siena antolaketako plan orokorrada (Plan General de Ordenación),aurreko legean udal planeamen-duko arau subsidiarioak zirenakordezkatzera datorrena (NormasSubsidiarias de Planeamiento).2013. urteko irailerako udal guz-

tiek antolaketako plan orokorrakeduki beharko dituzte behin beti-rako onartuta.

Plan orokorrak udal bateko hiri-gintza antolaketarako erabakinagusienak jasoko ditu, etadokumentu berak aurreikusitakoepeetan gauzatu beharko diraerabaki horiek. Besteren arteanhurrengo edukiak jasoko ditu:

• Lurzoruaren sailkapena (hurren-go puntuan garatzen dena).

• Herriaren antolaketak edukikoduen estruktura orokorra.

• Lurzoruaren erabilera orokorrakfinkatzea, kalif ikazio bezalaezagutzen dena, hau da, sailbakoitzaren erabilera nagusiazein izango den zehaztea: etxe-ak, industr ia, ekipamendupublikoak etab.

• Egokiak diren sailen eraikigarri-tasuna zehazteko arauak.

• Herriaren ongizaterako dotaziopublikoen kokagunea eta, zen-bait kasuetan, ekipamendu bera-ren definizioa, adibidez eskola,frontoia, kultur-etxea etab.

Planeamendukoarauak

51

• Araubide publikoaren babese-an eraikiko diren etxebizitzenkokagunea.

• Hirigintza antolaketa garatzekoprogramazioa.

• Ingurumena, paisaia eta kulturondarea babesteko arau nagu-siak.

Azken finean, plan orokorraketorkizuneko herriaren bizkarre-zurra edo eskema orokorra jaso-ko du. Ondoren, bigarren mailabatean, plan partzial eta bereziekaurreko erabakiak garatu etaxehetasunak jasoko dituzte, adi-bidez etxeen ezaugarriak, bolu-menak, azpiegituren ibilbideaetab.

Lurzoruaren sailkapena.

Lurzoruaren sailkapenaren bidezudalerri bateko lur eremua hirumota orokorretan banatzen da: hiri-tarra (urbano), ez hiritargarria (nourbanizable) eta hiritargarria (urba-nizable).

Modu honetan, sail bakoitza lurmota baten barnean kokatuko daeta esleitutako sailkapenaren arabe-ra, araubide juridiko zehatz bati lotu-ko zaio. Hau da, lurzoruaren sailka-penak lursail bakoitzean aurreraeramango diren erabilerak baldin-tzatuko ditu, eraiki daitekeen ala ez,zer eta zenbat eraiki daitekeen etab.

Lurzoru hiritarra edo hiri lurzo-rua: Jadanik eraikita dauden lur-

sailak aurkitzen dira mota honenbarruan, eraikuntza eta urbaniza-zioa amaituta dituztenak.

Egoera fisikoak baldintzatzen dulursailaren izaera, beraz udalarenahalmenak lursail hauen sailkape-na egiterakoan erabat mugatutadaude. Zehazki, legeak dio hiri lur-zoruaren sailkapena edukitzekolursailak hurrengoak eduki behardituela: ibilgailuentzako sarbidea(bide zolatuz egina eta herritarrekbenetan erabilgarria), ur-hornidu-ra, euri-ura eta ur beltza hustekosarea eta behe-tentsioko energiaelektrikoko hornidura. Hornidurahorien tamaina, emaria, ahalmenaeta tentsioa, berriz, eraikitzeko etalurzorua okupatzeko lehendik

52

dauden eraikinei eta hirigintza-antolamenduan aurreikusitakoeraikinei zerbitzu egokia ematekoadinakoak izan beharko dira.

Lur mota honetan eraikuntzaktxukun mantentzea izango dalurjabeen betebeharra.

Lurzoru ez hiritargarria: Rusti-ko bezala ezagutzen duguna da.Sail hauetan ezin da hirigintzaeraldaketarik egin, ingurumenbabes berezia dutelako edo zoruhoriek ez direlako egokiak herria-ren hazkunderako.

Lurzoru mota honetan nekazari-tza eta abeltzaintzako jarduerakeraman daitezke aurrera, nahizeta Aldundia, Jaurlaritza, Estatuaedo Europar Batasuneko inguru-men arauek horrelako jarduerakere mugatu ditzaketen.

Lurzoru hiritargarria edourbanizagarria: Planeamendu-ko arauak idazten direnean urba-nizatu eta eraiki gabe aurkitzendiren sailak dira eta eremu horie-tan etorkizuneko eraikuntzakaurreikusten dira. Plan orokorrakizaera hiritargarria edukiko duteneremuak zehaztuko ditu etabakoitzaren erabilera nagusia etaeraikigarritasuna finkatuko ditu.Aldi berean, sailen eraldaketaaurrera eramateko denborazkoprogramazioa jasoko du.

Lurjabeek planak aurreikusitakoepeetan sailen eraldaketak era-mango dituzte aurrera.

Udalaren ahalmena da lur hiritar-garriko eremuak zehaztea baikopuruan zein kokapenean, etaeraikigarritasuna finkatzearekinbatera planeamenduko arauakidazterakoan hartzen diren era-bakirik garrantzitsuenetarikoakdira.

Modu honetan, lurzoru hiritarga-rria sailkatzeari begira hurrengo

irizpideak kontuan hartzea beha-rrezkoa da:

• Etorkizuneko herriaren defini-zioa aurrez edukitzea. Benetangarrantzitsua da aurrez ezagu-tzea zein herri mota nahi den,zenbat hazi behar den, zein eki-pamendu behar dituen etab.Helburu horiek lortzeko baliabi-dea lur hiritargarriko eremuakdefinitzea izango da.

• Herriaren antolaketa koherentebat egitea. Antolaketa berakemango du hazkundea nondikjo behar duen eta eremu bakoi-tzaren erabilera zein izan beharduen. Interes partikularrak aldebatera utzi behar dira.

• Programazio egokia. Eremuezberdinen eraldaketan lehen-tasunezko ordena finkatu beha-rra dago eta exekuzio epeakipini.

Ingurumena eta paisaia babestubehar dira, basakeriak ekidinez.

Dotazio eta ekipamendu ego-kiak. Herri hazkundeak eta anto-laketa berriak behar berriak sor-tzen ditu. Beharrezko azpiegituraeta ekipamenduak planeamen-duan jaso behar dira, sa i lakdohaineko lagapenaz eskuratze-ko, eta bere f inantzatzerakoaukerak aztertu, posible den hei-nean eraikitzeko aukera dutenlurjabeen kontura eginez.

Planak onartzeko prozedura.

Plan orokorra onartzeko jarraitubeharreko pausoak hurrengoak dira:

a) Hasierako ikerketak:

Udalak lurzorua, populazioa,beharrak etab aztertzeko hainbatikerketa eraman ditzake aurreraplana idazten hasi aurretik. Iker-keta hauen izaera nahibadakoada eta sailen ezaugarri fisikoak,

udalerriaren mugak, etxebizitzabeharrak etab ezagutzea edukiditzake helburu.

b) Aurrerapen dokumentua:

Plan orokorra idatz i aurret ikosatu beharreko dokumentua da.Bertan, antolaketako irizpideak,helburuak, aukerak eta proposa-men orokorrak jasoko dira, etor-kizuneko plana idazten lagundu-ko dutenak. Ingurumen azterketabat ere jasoko da.

Dokumentua idatzi aurretik EuskoJaurlaritza eta Foru Aldundiko sai-lei kontsulta egingo zaie, inguru-men, kultur ondare eta antzekoeremuetan kontuan hartu beha-rreko xedapenen berri jasotzeko.

Udalak aurrerapen dokumentuaprestatuko du eta hasierako pro-posamen bat luzatuko die herri-tarrei bere eztabaidarako.

c) Jendaurreko erakusketa.

Dokumentua gutxienez bi hilabe-teko epean jendaurrean ipinikoda, interesa dutenek aztertu etaegokiak diren iritziak, iradokizu-nak eta proposamenak aurkeztuditzaten.

Fase hori benetako eztabaidaunea da, planteamendu ezberdi-nak mahai gainean jartzeko.

d) Helburu eta irizpide orokorren onarpena.

Jendaurreko erakusketaren emai-tza ikusirik eta herritarren etaerakunde ezberdinen partehar-tzea oinarrian hartuta, Udalba-tzak plan orokorra idazteko hel-buru eta i r izpideak onartukoditu.

e) Hasierako onarpena.

Plan orokorraren hasierako doku-mentua idatzi eta Udalbatzakonartuko du.

53

f) Jendaurreko erakusketa.

Hilabete batekoa izango da.

g) Behin-behineko onarpena.

Jendaurreko erakusketaren emai-tza aztertu eta egindako alega-zioak ebatzi ondoren, Udalbatzakbehin-behineko onarpena eman-go dio plan orokorraren doku-mentuari.

Dokumentuak aldaketa nabarme-nak izan baditu, bigarren hasiera-ko onarpena eman beharko zaioeta jendaurreko epe berri bat ireki.

h) Behin betiko onarpena.

Orain arte Foru Aldundiak ematenzuen kasu guztietan. Onarpenhonen bitartez Foru Aldundiakkontrolatzen zuen plana legeaketa arauek xedatutakora egoki-tzen zen. Hala ere, aurretik depar-tamentu ezberdinen txosten lotes-leak jaso behar ziren, errepideak,ingurumena etab. Eusko Jaurlari-tzako COTPV-k ere bere aldekotxostena igorri behar zuen behinbetiko onarpenaren aurretik.

Lege berriarekin aurreko txoste-nen derrigortasuna mantentzenbaldin bada ere, 7.000 biztanletikgorako herriek planari zuzeneanbehin betiko onarpena ematekoaukera izango dute. Populaziogutxiagoko herriek aldiz, ForuAldundiaren behin betiko onarpe-naren zain geratzen jarraitu behardute. Hala ere, legeak aukeraematen du Foru Aldundiak udaleieskuduntza horren egikaritzealagatzeko, baldin eta udalak balia-bide tekniko egokiak baditu. Alki-zaren tamainako herrietan zailaizango da lagapen hori gertatzea.

Herritarren partehartzea hirigin-tza planeamenduaren idaztean.

Herritarren partehartzea legeberrian jasotako printzipio nagu-

sietako bat da. Honek ez du esannahi aurretik hirigintza planea-mendu prozesuetan printzipiohori kontuan hartzen ez zenik,baina lege berriak bereziki azpi-marratzen du eta bere sustape-nerako hainbat neurri aurreikus-ten ditu.

Jakina da hirigintza planeamendu-ko prozesuetan interesa dutenenpartehartzea gertatzen dela, bainabetiko partehartzaileez gain, zen-baitetan presionatzaileak (eraiki-tzaileak eta eraikitzeko aukera izandezaketenak), gainerako herritareta taldeen partehartzea gertatzeabeharrezkoa da. Horrelako proze-suetan interes orokorreko gai ugarijartzen dira mahai gainean, herrihazkundea, ekipamendu berriak,paisaia, ... , herriaren eremu eko-nomiko, sozial, kulturalean eraginadutenak.

Hirigintza antolaketa egin, izapi-detu, onartu eta exekutatzerako-an bai pertsonena zein elkarteedo enpresen partehartzea susta-tuko dela dio legeak. Aldi bere-an, herritarrei hurrengo eskubi-deak aitortzen dizkie:

• Interesdun gisa bertaratu dai-tezke, interes berezirik frogatugabe, hirigintza planeamendu-ko dokumentuen tramitazioan,exekuzioan zein diziplina eraba-kietako prozesuetan.

• Dokumentuen kopiak eskatuahal izango dituzte.

• Alegazioa eta errekurtsoak jarriahal izango dituzte bide admi-nistratibo eta judizialean.

Udalak organo berezi bat sortuahal izango du herritarren parte-hartzea bideratzeko, udal plan-gintzako aholku batzordea (Con-sejo Asesor del PlaneamientoMunicipal). Organo honek kon-tsultarako izaera izango du eta

planak idatzi, izapidetu eta onar-tzeari begira herritarren parte-hartzea sustatzea edukiko duhelburu. Udalak aurrera eramannahi dituen jardueren berri herri-tarrei emateko bitartekari egokiaizan daiteke.

Udal plangintzako aholku batzor-dearen organoa derrigorrezkoa dazuzenean plan orokorra behinbetirako onartu dezaketen udale-tan; gainerakoetan aldiz, ForuAldundiak onartzen ditueneanbere planak, hautazkoa izango daudalentzat organo honen sorrera.

Legeak aipatutako bestelako par-tehartze neurriak, partehartzeprogramak, kontsultak etab dira.

Ekimen publikoko etxebizitzak.

Udalek sustatutako etxebizitza tasa-tuak arautzen ditu lege berriakEusko Jaurlaritzak sustatutako babesofizialeko etxebizitzekin batera.

Etxebizitza tasatuen figura orainarte praktikan erabili eta legezkoabaldin bazen ere, ez zuen babesofizialeko etxebizitzen babes mailaberdina. Lege berriarekin ekimenpublikoko etxebizitza mota izaterapasa dira.

Udalak etxebizitza tasatuen susta-tzaile gertatzen direnean ordenan-tza batean jaso beharko dute erai-kiko diren etxebizitza horienezaugarriak eta erosleak hautatze-ko prozedurak. Etxebizitzen kalifi-kazioa behin betirako iraupenaizango du eta etorkizunean egin-go diren salmentetan udalak etxe-ak lehentasunez eskuratzeko esku-bidea edukiko du eta, horrelaegingo ez balu, bigarren mailabatean Eusko Jaurlaritzak. Eskura-keta horiek etxeen jatorrizko pre-zioan KPIak izandako gehikuntzakontuan hartuta egingo dira. ■

artikulua

54

Koldobika Jauregik helarazi digu aldizkari zaharbaten kopia. Aldizkaria 1947an argitaratua da, etahiru Diputazioek garai hartan kaleratzen zutenurtekaria da. Bertan, Gipuzkoa, Araba zein Bizkai-ko herri guztiei buruzko informazio interesgarriaazaltzen da. Guk Alkizari buruzko pasartea auke-ratu dugu, eta bertan agertzen den bezalaxe, oso-osorik, zuenganatzen dizuegu. Pentsa dezakezue-nez, eta zein garaikoa den kontuan hartuz,artikulua gaztelaniaz dago. Guk horrelaxe trans-kribatu dugu:

ALQUIZAVilla de 470 habitantes. Partido Judicial de Tolosa.Dista de San Sebastián 30 kilometros, y 8 de Tolosa.Celebra sus fiestas el 8 de septiembre y el 11 denoviembre. Estación más próxima para facturación ycorrespondencia, la de Tolosa; para viajeros el apeade-ro de Anoeta, ambos de la línea del Norte. Carece decarretera, pero se halla incluida en el actual Plan deconstrucción de Caminos Vecinales de la ExcelentísimaDiputación, proyectándose construir una carreteraque, partiendo de Villabona a Aya pase por la villapara desembocar en Anoeta a la general de Irun –Madrid. Produce maíz, trigo, alubias, patatas, tabaco ymaderas; cría ganado vacuno y de cerda. Teléfono.

AUTORIDADESAlcalde: Mateo Aramburu

Secretario del Ayuntamiento: Martín Arratibel

Juez de Paz: Manuel Otaegui

Secretario del Juzgado: Basilio Múgica

Fiscal: Anastasio Ugartemendia

PROFESIONES Y OFICIOSCura párroco: Ramón Lizarralde

Coadjutor: Ignacio Olano

Herrador: Francisco Arregui

Maestra: María Asunción Bella

Maestro: Martín Arratibel

Médico: Luis Odriozola

Modista: María Clotilde Goenaga

Practicante: Fernando Echeveste

Propietarios principales: Mateo Aramburu, AntonioAlberdi, Juan Bautista Altuna, Rufino Iruretagoyena,Pedro Otegui y Joaquín Saralegui

Alkiza 1947

Aldizkariaren azala.

Tratantes de ganado: Pedro y José Miguel Aranzabe

Veterinario: Gregorio Munita

COMERCIO E INDUSTRIAAbacería: José Miguel Aranzabe

Carpintería: Santiago Gabirondo

Electricidad (Fábrica de): Central Electra Alquiza

Estanco: Ursula Ezama

Harinas (Molinos de): Mateo Aramburu y Herederosde Elola

Herrería: Francisco Arregui

Maderas (Productores de): Mateo Aramburu, Lucia-no Bengoa, Santiago Gabirondo, Pantaleón Iruretago-yena, José Olasagasti, José Otaegui, Ignacio Ugarte-mendia y Juan Cruz Urruzola.

Sidrería: Luciano Bengoa

Tabernas: José Miguel Aranzabe y Francisco Arregui

OTRAS ENTIDADESCorreos: Cartero, Tomás Ayerza

F.E.T. y de las J.O.N.S.: Jefe, José Otaegui

Teléfono (Locutorio): Encargado, Ignacio Olano. ■

55

Besteak best: Rufino Iruretagoiena, Pantaleon Saralegi,Juan Cruz Urruzola, Pantaleon Iruretagoiena eta abar.

Jose Migel Aranzabe, tratantea, Ursula Ezama, estankera, Maria Ugartemendia eta besotan, Jose Aranzabe.

artikuluaIDAZLEAREN IZENA

56

BELEBURUPE GURASO ELKARTEA

Urtean behin argitaratzen denaldizkari honetan, gure kezkak,nahiak, gogoak eta abar azaltzekoaukera daukagunez, herriko esko-la txiki honi buruz hitz egitea pen-tsatu dugu, zeren hor baitagogure etorkizuna edo herri txiki batbizirik irauteko arrazoia.

Gu gurasoak garenok guraso elkar-te bat osatzen dugu, eta gure ume-entzat ekintza batzuk burutzenditugu, herriko festetako eta SanMartinetako festetan umeentzatjolasak antolatuaz eta Udaletxearenlaguntzarekin opariak, goxokiak etatxokolatadak banatuaz.

Gero badago beste jai bat ere, kur-tso bukaera dela eta, San Juanegunean egiten duguna, gurasobakoitzak patata tortilla bat edobeste zerbait eramanez ospatzenduguna, eta ondoren, nola ez, suapiztutzen da, eta haren inguruanfestatxo bat egiten dugu, batzuek

Txikia izanik,haunditzen

Eskolako zaharrenak lanean Kristian irakaslearekin.

57

abesten dute edo dantzatu, bestebatzuk suaren gainetik salto egin,eta horrela sua itzaltzen den arte.

Batek baino gehiagok esango du:ez dittuk gaizki bizi !!

Gure garaian ez genian horrenbes-te festa egiten, eskolara joatengiñan eta han askotan egurraematen ziaten, handik atera etaazkar lanak egitera, bokadilorik

gabe gehienetan, eta hauek berriz,beti jaietan pentsatzen.

Garaiak aldatu egin dira noski, etaorain guk daramagun bizitza xamu-rragoa da baina ez kezkarik gabe-koa. Beti entzun izan dugu, eskolahau itxi egingo zutela eta ingurukoherriko eskolaren batetara joanbeharko genuela ikastera, izan diraurte txarrak, orain dela 3 urte 15ume besterik ez zeuden ikas-

ten,baino orain gorakada bat dauka-gu eta 25 ikasle izatera iritsi gara,beste 4 irailean hasiko direlarik.

Gure arazorik handiena herrikoeskola hau txiki geratu dela, herriahazi egin da eta noski, orain haurgehiago dago. Ez orain dela 30edo 35 urte atzera begiratutaadina, baino garai haietan eskolanhasten ginen 4 edo 5 urtekin eta13 edo 14 urteraino denak bateraegoten ginen gela batean.

Baina orain ez dira kontuak horre-la , orain dela 26 bat urte , eskolahau dena berritu zuten, paretakbakarrik utzi zituzten zutik, geroz-tik pintatu eta lehio berriak jartze-az gain, txikien gelan beraien neu-rriko komunak jarri zituzten,gelahorretan 8 ume daude 2 eta 3 urtebitartekoak, eta datorren iraileanhasiko direnak 4 gehiago, horrelaizanik gela hau txikiegia izangoda, eta Udaletxea, Delegaritza etaeskola arazo hau konpontzekotandabiltza. Ea, arazo hauek urtegutxi batzuetarako diren!, zereneskola berri bat egiteko proiektuaonartua dago,orain daukaguneskola honek, Delegaritzakoekeskatzen dituzten arau edo neu-rriak betetzen ez dituelako batikbat,gela gutxi eta txikiak,eskaileraestuak, igogailurik eza, kalefazioa-ren kaldera eskola barruan egoteaeta abar.

Gure nahia lehen bait lehen arazohau konpontzea da, baina beharbada 4 edo 5 urte itxaron beharkodugu gutxienez, ez baitugu etsiko.Gure umeek bizitzeko eta ikastekobaliabide guztiak nahi baititugu.

Behar bada, beste urte batetanberriro ere aldizkari honetan idaz-ten dugunerako, eskola berri hauegina egongo da, guk hala nahibehintzat !, eta bestela ziur izangustora gure berri emango dizue-gula guretzat txokoren bat badutealdizkarian. ■

Ertainen gelakoak margotzen.

Txikien gelan datorren ikasturtean hamabi izango dira.

artikuluaIDAZLEAREN IZENA

58

ENRIKE LARRARTE ARREGI

“Madarikatua izan dadilajaten duzuen janaria, edatenduzuen edaria eta arnastenduzuen airea. Madarikatuaizan dadila zanpatzen duzuenlurra eta lotarako duzuenohea. Sua eta harria besterikez dezala bota zeruak zuengauzen gainean; zuen lanarenemaitzarik ez dezazuela goza,eta beharrean zaudetenean ezdezazuela laguntzarik aurki-tu. Auzitara jotzen duzuenbakoitzean kondena zaitzate-la. Jainkoaren madarikazioakharrapa zaitzatela, AingeruSantuek babesik gabe utzi etainfernuko deabru guztiak gaueta egun inguruan izan ditza-zuela. Eta lurrak bizirik irentsizaitzatela, gorputz eta arimazinfernura eror zaitezten etamunduan zuen entzutearenarrastorik gera ez dadin.Honen adierazgarri, kandelakuretan itzaltzea agintzendizuet eta, lurrera botata,oinazpian zanpatzea; eta inorez dadila kandela hauetazbaliatu, zuen betirako konde-nazioaren seinale (direngauza) madarikatuak baitira.”

Madarikazio beldurgarri hauekAlkizako legarratarren kapareta-sun-agiritik jaso ditut. Han ema-ten da gertatutakoaren berri etaaurreko hitz hauek Alkizako eli-zan esandakoak omen dira.

Honez gero badakizue 1609koabenduaren 7an Alkizako erreto-retxeak su hartu zuela. Dena kis-

kali zen. Alkizako erretoreak,kezkatuta, Iruñako gotzainaren-gana jo zuen egoera azaltzera,hark behar ziren aginduak etabaimenak eman zitzan (garai har-tan, Gipuzkoako mendebal aldeaIruñako gotzainaren menpezegoen). Dirutan 150 dukatetikgora kostako ez zen apaizetxeberr ia egiteko agindua eman

zuen gotzainak eta, baita bestegauza batzuen artean ere, sakra-mentu-liburu berriak erostekoa(bataiatuak, ezkonduak eta hil-dakoak apuntatzeko). Bainabazen beste liburu bat erretoreabereziki kezkatzen zuena: elizakodiru-kontuak apuntatzeko zeuka-ten liburua. Diru-kontuen liburuaere erre egin da –dio gotzainak–,

Madarikatua izan dadila...

Giotto: Infernua.

59

eta, ez dakigunez nork eta zerzor dion elizari, zera agintzendugu: zordunak erretorearenga-na azal bitez eta esan elizari zordiotena. Agindu hau betetzen ezduena eskumikatuta edo esko-mulgatuta geratuko da.

Eta, ondoren, madarikazio harri-garri –niretzat, behintzat– horiekazaltzen dira.

Agindu horiek 1610eko urtarrila-ren 10ean eman zituen gotzai-nak. Erretorea don Adrian Urrutiazen eta elizako diruzaina, berriz,Arpideko Martin.

Ezkontzarako proklamak egitendiren antzera, don Adrianek hiruigandez segidan (1610eko urta-rrilaren 17an, 24ean eta 31n) eli-zan irakurri zuen gotzainarenagindua. Aginduarekin bateraeskumiku-madarikazio horiekere irakurri zituen. Hitz horienbukaeran azaltzen denez, elizki-zun berezia eta bitxia egin zen:kandelak itzal i eta oinazpianzanpatuz ibili. Eta, seguru asko,ez zen horretan bukatuko. Aus-kalo nolakoa izan zen elizkizunhura!

Orain dela 400 urte Alkizakoeliza barruan sortuko zen iskan-bila (apaiza builaka eta jendeakandelak itzalita, ilunpetan, oinazpian zanpatuz) ez zen nola-nahikoa izango. Elizan partaideizan zirenei itolarria, ikara etabeldurra sartzeko moduko elizki-zuna dirudi. Eskumikatua izateazeruko ateak kate lodiekin itxieta infernuko ateak parez parezabaltzea baitzen. S inestunbatentzat –eta, orduan, denakziren sinestun– izutzeko modu-koa.

Hala ere, hain elizkizun bereziaeta bitxia izan ote zen ala ustedugun baina ohikoagoa zen hala-

koak egitea? Benetan, beldurrasortzen ote zuen? Ez dakit.

Badakit, ordea, eskumiku-meha-txua Elizak askotan eta gauzaaskotarako erabiltzen zuela. Adi-bidez, ari garen garai hauetanbertan, 1608an, gotzainak, esku-miku-mehatxupean, debekatuegin zuen honako hau: mezaberrietan, mojen edo fraideenabitu-hartzeetan, hileta-elizkizu-netan eta abar, bazkariak emateaedo bazkaltzera joatea, laugarrengraduko ahaidetasun barruansartzen ez ziren mahaikideentzat.Baina, agintari zibil eta erlijiosoekhalako aginduak askotan ematenzituztela ikusir ik, ez dut usteinfernuko beldurrak jende askomahai aurretik urrutiratzen zue-

nik. Euskaldunentzat sabelasakratua baita.

Ikusi nuenean, eskumiku-formulahau bitxia egin zitzaidan, ez nue-lako horrelakorik beste inon ikusi.Interneten ahaleginak egin arren,bat bakarra aurkitu dut, eta ezhau bezain gogorra.

Legarratarrak Amasatik (Legarra-Juanzuenea oinetxetik) datozAlkizara ezkontza bidez. 1829anetxerako egin zen, eta Hondarri-biko Pepita Setien Aranburukgorderik daukan kaparetasun-agiriaren kopia erabili dut, mada-rikazio horiek hona aldatzeko.Gazteleraz daude, baina badaki-gu euskaraz i rakurr i z i re la,gotzainak hala egiteko agindubaitzuen. ■

Signorelli: Infernua.

artikuluaIDAZLEAREN IZENA

60

PELLO JOXE ARANBURU

Azken aldi honetan, Alkizan XVI.mendean jaiotako hargin etaeskultore berriak ezagutzen arigara. Urrutiako Joan, Anbrosioeskultorearen aitonak, bere bisemeekin eraiki zituen DonostiakoSan Bizente eliza eta kaia, aipatumendearen lehen zatian. AlkizakoMartin hargin-eskultore batek,1540 aldera, Hondarribiko parro-kian eta Granadako Katedraleanlanean ziharduen. Litxasoko Joanhargina, 1570ean, Alkizako SanMartinen egitura jasotzen ari zen.Bentzalagako Miranda aita-seme-ek Ataun eta Alkizako bi San Mar-tin elizak amaitu zituzten. Bengoe-txeako Anbrosio eskultorearen

bizitza eta obrak lehendik ezagu-nak ditugu, 1551-1625. Besteakbeste, aipatu mendean badira Ara-goien eta Nafarroan lanean zebil-tzan Aginaga eta Urruzolako har-gin gehiago ere. XVI mendekobeste izar berri bat, ordea, berrikiazaldu zaigu Alkizan.

Zorionez, Joan Yeguas katalanaoporrak pasatzera Alkizara etorrizen, 2007ko ekainean. Letekonekazal turismoan jakin zuengure herriko Litxaso baserriarenberri. Agidanez, horrelako baserriizen baten bila zebilen aspaldian.

Joan Yeguas Leidan jaio, Cataluña-ko XVI. mendeko eskulturan adi-

tua, bereziki luze eta sakon aztertudu Liazasoroko Marti Diazen obra,baina, eskultorearen jaioterria aur-kitu ezinik zebilen aspaldiko urtee-tan. Iazko uztailean telefonoz etapostaz lehen kontaktuak izangenituen. Berari XVI. mendekoLitxaso baserriaren berri emannion, banuen liburu eta artikulue-tan argitaratutako eta anarteannire baitan isileko informazioa.Berak ni Liaçasoroko Marti eskul-toreaz oparo jantzi ninduen. Gurebarrenak elkarri irr ikaz hustugenizkion. Informazio trukaketahartatik ondorio honetara iritsi da:En conclusión, creo que todoapunta a que Marti Díez de Liatza-solo fuere hijo de Alkiza.

Joan Yeguasek, 2007ko abuz-tuan, bidalitako liburu eta artiku-luak laburtu ditut eta bere argaz-kiez osatu dut artikulu labur hau.Litxasoko Martin Diez Catalunyanhil eta 1583ko abuztuaren 11nirakurri zen bere testamentua.Testamentuko xehetasunetatikatera du aditu leridatarrak Alki-zako pista. L i txasoko Mart inGipuzkoan jaio zen, Otxoa etaJuanaren semea. Aita eta berehiru seme harginak Aragoi alderajoan ziren, ohitura zenez harrialantzera, gainera, 1510-1520urteetan joan ere.

Martin Diez eskultorea,Alkizako Litxasoko semea, 1500?-1583

Terrassa-ko hilobia.

61

Otro derivado de la emigracón deOtxoa sería el joven Martí, comoPedro, y quizás tambien Juan,comenzarían a trabajar la piedraen el taller paterno, que tendríaque haber llegado a Aragón entre1510 y 1520. Estas fechas sonsuficientes para que unos jóvenesnacidos entre 1495 y 1505 pudie-ran ayudar a su padre, y para queMartí tuviera de entrar en alguntaller escultórico aragonés (entre1515 y 1525), antes de llegar aCataluña como un artista formadohacia 1527.

Martin eskultorea, 1535ean,Paula Botey katalanarekin ezkon-du zen, badirudi seme-alabarik ezzutela eduki, beren testamentue-tan ez da ageri-eta. OndasunakBarcelonako Santa Cruz ospitalearilaga zizkioten.

Litxasoko Martinen lehen aipame-na Barcelonan, 1527an, bi artistamargolari portuges ikuskatu zitue-nekoa da, jadanik ikuskatzaile adi-tutzat zeukaten alkizarra, bainabertan, anartean ez zuen egoitza-rik, nonbait iritsi berria zen. Hiruurtetan lortu zuen Martinus deLiatzasolo, ymaginarius, civis Bar-celona t itulua, hain zuzen1530ean horrela sinatu baitzuen.Ikuskatzaile zorrotzaren ospeazeukalako, artista anitzen artelanak epaitu zituen. Berehala lortuzuen erretaula eta irudigile sona.

Dokumentaturik dago bere lanikugarien eta bikainenak 18 erretau-la izan zirela, asko berak bakarrikeginak, beste batzuk lankidetzan.Frantziako Joan de Tours eskulto-rearekin egindako 8 obra ospe-

tsuak dira. Barcelona konterrianbaditu 9 erretaula, besteak beste,San Jaime parrokiako nagusia etaJusto eta Pastor elizakoak. Barce-lona probintzian ere baditu beste8, adibidez Mollet del Vallès,Marata, Dosrius eta Canyamarsparrokietan.

Agian irudi solteetan lortu zuengoren maila, Miquel Benet Gilabertnotarioarentzat San Pedro (1550),Gabriel Cassador nobleari gurutzebat (1554) eta abar. Dena den, bereobrarik ezagutuena Tarrasako Espi-ritu Santuaren elizan dagoen HilobiSantua da, 1539-1541 urteetan ala-bastroan taiutua, con la firma en elsudario “Opus Martini Diez de Lia-tzasolo 1544”, donde el artista nosmuestra su habiliodad técnica y sucapacidad expresiva aitortzen duJoan Yeguasek.

Idazle leidarraren arabera, 1527-1583 urteetako hogeita hamarnotarioen protokoloetan ageri dirabere abizenaren idazkera ezberdi-nak, esaterako, Liatxasola, Liatxaso,Liatsosolo, Liatxasolo, Liatzosolo,Liatçosolo, Liatxeasolo, Martin Diezde Aliaza (Alkiza?), Liatzasolo, Lia-solo, Liassasolo, Sosolo, Litchasolo,Liessosolo... Notario katalandarrennahasketarekin asperturik bizitzarenhondarrean Martin Diez izen-abize-nak soilik erabiltzen omen zituen.Litxasoko eskultorearen abizenarenidazkerak hain bariatuak izan bazi-ren, neurri berean aberatsa jotzenda bere arte maila, Cataluñan eus-kal Antxietaren pareko. Alkizakoegunsentiko artizarra dugu Litxaso-ko Martin eskultorea. Behar badalehen izarra bai, baina ez azkena. ■

Martin Diez de Liatzasolo. Sinadura.

Jon Ayguas Bras-só Lleidan jaio etaCatalunyako ArteMuseo Nazionalekoarduraduna da etaarte gaietan aditua,

bere artikulu eta liburu batzuenberri adierazten da jarraian.

Artikuluak:- “Miquel Mai embajador enRoma (1528-1533): erasmismo ymecenazgo”, en Carlos J. Her-nando (coord.), Roma y España.Un crisol de la cultura europea enla Edad Moderna, (Actas del Con-greso. Roma, mayo 2007),Madrid, 2007, pp. 297-321.- “Els Grau i l’escultura del segleXVII a la Catalunya de Ponent”, enLocus Amoenus (UniversidadAutónoma de Barcelona), 8,2005-2006, pp. 147-163.- “Giovanni da Nola e la tomba delviceré Ramon de Cardona. Il trasfe-rimento da Napoli a Bellpuig e ilegami con la scultura in Catalog-na”, en Napoli Nobilissima, serie5, vol. VI, Napoli, 2005, pp. 3-20.- “Sobre l’escultor Martí Díez deLiatzasolo (circa 1500 - 1583)”,Locus Amoenus (UniversidadAutónoma de Barcelona), 5,2000-2001, pp. 179-194.

Liburuak:- (junto con J. Hilari Muñoz) Arqui-tectura religiosa i renaixentista a laTerra Alta: esglésies i portalades,Secció d’Arqueologia del PatronatPro Batea, Batea (Tarragona), 2007.- Llibre Ver del Convent de Bell-puig, Arxiu Històric Comarcal deTàrrega, Tàrrega (Lleida), 2003.- Mollerussa, Cossetània, Valls(Tarragona), 2003.- L’escultura a Catalunya entre1490 i 1575. De la tradició medie-val a la difusió i consolidació de lesformes «a la romana», Universitatde Barcelona, Barcelona, 2001.- L’escultor Damià Forment a Cata-lunya, Universitat de Lleida, Lleida,1999.

artikuluaIDAZLEAREN IZENA

62

IÑAKI IRAZABALBEITIA

Hontzak hizpide izan ziren Alkizanjoan den maiatzean elizako teilatu-ko hegalpean hontzaren bat baomen zebilen eta. Ez zen oso txuku-na eta zirina bertan egiten zuen. Eli-zaren apaintasunaz ardura zutenalkizarrak ez zeuden pozik hontza-ren jardunarekin, zirina garbitu eta,laster batean, zikina berriz han.Alfer lanerako ez zeuden, beraz,hontza uxatzen saiatu ziren… Aitza-kia ederra eman didate hegaztibabestu horiei buruz aritzeko.

Ez dakigu zein klasekoa zen gureeliztarrei adarra jotzen ibili zena.

Bizkaiko itsasora ematen duenEuskal Herrian lau dira bizi direnhontzak: hotza zuria (Tyto alba),hontza ertaina (Asio otus), urubiarrunta (Strix aluco) eta mozoloarrunta (Athene noctua).

Hontza zuria izan zitekeen elizakobisitaria. Izan ere, maite ditu giza-kiok eginiko eraikuntzak habiaegiteko: baserri, eliza, borda etaenparauak. Egia esan, benetakohabiarik ez du egiten arrautzakzuzenean lurrean erruten baitu.Urtean bi aldiz egin ditzake arrau-

tzak, lehen aldia martxoan hasi etaekainean bukatzen delarik.

Gainerako hontzetat ik errazbereizten da, gorputzaren etahegoen azpia aldea txuriak baiti-tu. Txuritasunak ematen dio izenzientifikoari abizena: ‘alba’, zurilat inez. Gainerako hontzenmoduan ugaztun txikiak (sati-tsuak, saguak eta arratoiak) ,anf ib ioak ( igelak eta apoak)intsektuak jaten ditu.

Hontza erta inak bi ezaugarr inagusi ditu: nini beltzeko begi

Hontzak,gaueko ehiztariak

Hontza zuria, hegazti dotore horren azpialde zuriak dotorezia berezia damaio. © Euskalnatura.net.

63

horiak eta belarri itxurako txi-mak buruaren goi aldean. Segu-ruenik ez zen hau gure elizakobisitaria, basoan bizi baita, koni-feroen basoetan, hots, pinudi etaantzekoetan. Bestetik, beste ani-malien habiak usatzen ditu mar-txotik ekaina bitartean hirutikbostera arrautza erruteko. Gauezbakarrik ibiltzen da eta hontzazuriaren moduko harrapakinakehizatzen ditu.

Urubia izan zitekeen elizako bisi-taria. Nahiz eta normalean baso-an bizi den, pagadi, harizti etagaztainadietan bereziki, gizakiakeginiko egiturak ez ditu arrotzeta jardinetan eta parkeetan ereizan ditzake bizitokia. Begiakbeltz beltzak ditu eta burua boro-bila eta belarririk gabekoa. Uda-berrian hiruzpalau arrautza erru-ten ditu, zuhaitzen zuloetan etagizakiaren inguruan bizi bada,eraikinetako zuloren batean. Txo-rientzat arboletatik zintzilik jar-

tzen diren kutxa-habiak ere osogogoko izaten ditu. Arrautzak,hontza zuriaren moduan, lurreanjartzen ditu zuzenean. Monoga-moa da eta bikotekide bera iza-ten du urtetik urtera.

Mozoloa oso arrunta da, hontzaguztien artean ugariena. Ez da osohandia eta gure gaueko hegaztiharraparien artean txikiena da; 25bat zentimetrotako altuera izatendu. Ikusteko errazena da, argi-poste eta antzekoetan pausatzekoohitura duelako eta egun argiz ereibiltzen delako. Kolorez arrea daeta orban txuriak ditu. Nekazari-tza-lurrak gogoko ditu, non baso-ak, belardiak eta soroak nahastendiren. Habia zuhaitzetako edo har-kaitzetako zuloetan egiten du,gizakiaren eraikin abandonatuakerabiltzen dituen arren. Aukerarenbat badago, mozoloren bat SanMartin elizako maizterra izateko,bertan astean zehar jenderik ibil-tzen ez denez enbarazu txikia

egingo ziotelako. Gainerako hon-tzen moduan, udaberrian errutenditu arrautzak. Zizareak, harraketa anfibioak jaten ditu bereziki,baina ugaztun txikiak ere harrapa-tzen ditu.

Elizan zein hontza-klasek hartuzuen ostatu ez dakigu. Susmagarrihandi bi baditugu: hontza zuriaeta urubia. Mozoloa ere izan zite-keen. Zein izango ote? Urubiaizango zela uste dut. Zergatik? Ba,arrazoi sendorik ez dut, bihozkadabaino ez. Baten batek, susmoirmoagorik ba al du?

Hontzak nekazarien laguntzailebikainak dira pizt i gogaikarr iasko kontrolatzen laguntzendutelako. Eta horrexegatik nahi-koa mozolo handia izango litza-teke url ia hontzak akabatzensaiatuko balitz eta, hori nahikoaarrazoi izan ez eta legeak babes-ten dituenez isun galanta jaso-tzeko arriskua izango luke. ■

Hontza ertaina. Belarri modukomototsak dira bere bereizgarriargiena. © Joserra Aihartza (ElhuyarFundazioaren kortesiaz).

Mozoloa da gure hontzarik txikienaeta lotsagabeena. Egunez ere ibiltzendenez, ikusteko aukera handiagoada. © Arturo Elosegi (ElhuyarFundazioaren kortesiaz).

Urubi arrunta. Lumaje pikarta du,nabarra eta zuria. Elizako maizterrahauetako bat izan zitekeen. © Arturo Elosegi (ElhuyarFundazioaren kortesiaz).

artikuluaIDAZLEAREN IZENA

64

ANTONIO SORARRAIN AMONARRIZ

1708Perun aspalditik entzun da idienperra soñua eta “aida txuri, aidagorri”!.

1708an idi pare bat erosi zutenPerukoak. Eroslea Juan GerestaPerurena: sei urteko idiak ziran,“colorados”, 27 erreal ordainduzuan Juan Geresta Peruko jabeorrek. Saltzallea Migel de Urruzo-la. Notarioa Alkizako Martin Alki-zalete. Data 1708-VI-16a (GPAO3/2663,3).

Illez “colorados” ziran idiei “mer-zianoak” esaten zitzaien Alkizainguruan.

Galizia aldetik zetozen.

1709Lete basarriko semea zan Don Mar-tin de Alkizaletek, geroago Alkizakoerretore izan zanak (Ikus Alkizaauzo eta hiribilduaren azterketa his-torikoa (1348-1950) Pello JoxeAranburu Ugartemendia.2001, 403

or.) idi pare bat erosi zuan kolorez“amarillos”; 44 errealean zerratuzan tratua. Saltzallea LarraulkoAguirre zaar basarriko Juan AgirreAundia, Data 1709-VI-23a. Nota-rioa Alkizako Martin Alkizalete.(GPAO 3/2663.36-37 orr).

Zertarako nai ote zuan Erretorejaunak idi pare ori? Lanerako ez.Idi-olataren bat eratzeko? Doku-mentuak ez du orrelakorik esaten.Onenean Domingo de Aguirreapaizak erantzungo dio geroxeagonere galdera oni.

Peruko idiakEtorkizunari begira, iraganari erreparatuz.

65

1832Urte orretan ezkontza-itzarmenasiñatu zan Inazio Antonio Legarraeta Mª Josefa Tapiaren artean.Mutilla Alkizako Perukoa zan etaneska Alkizako Arpide Azpikoa.Onen etxean gertatu zan ori. Data1832-X-26a. Mutillaren gusasoak,Jose Antonio Legarra Perurena etaMª Inazia Alkizalete Zabala. Aradokumentuak diona:”que elmatrimonio tiene una yunta debueyes, tres vacas con sus crías ytres ganados de cerda, todos ellosmuy buenos” (Aranburutarrak(1550-1850. Larrarte Arregi Enri-ke. Ad usum privatum, 2001,229.orria.). Enrike jaunak liburu orrenatal bat oparitu zidan. Orain arteargitaratu gabeko liburua. Enrikejaunak ez du ematen Notarioarenizenik. Ikusten danez, aspaldikoakdira idiak Perun.

1917Urte artan, eta geroxeago ere bai,idiak ez ziran lanerako bakarrik: noi-zik bein, beste betekizun soziala erebazuten, idiak isladatzen bait zuanetxe bateko estatus soziala illetetan.Etxe oneko jabe aundizaleak berenaundi-ustea agertu eta erakusteko,etxeko idiaz baliatzen ziran berenilleta- elizkizunetan. Ortan berdiñakziran bai seglarrak baita parrokieta-ko zenbait Erretore ere. Basarritaredo nekazal aristokrazia aaltsu etaindartsua ezagutu zuan, zoritxarrez,Euskalerriak eta ziranak izan ziranmodukoak izan ziralako, euskalbasarritar eta Erretore aiek berenjauntxokeriaren ezaugarri edo sin-bolotzat idia erabilli zuten gure eli-zetan, batak zein besteak betirenbeti aberastasunaren erakusgarri.

Begira Domingo de Aguirrek, apaizeta euskal idazle aundienetakoak

zer ikusi zuan Zumaiako Oikia auzo-an lerrro auek idatzi baño ogeikaurte leenago.“Elizarako sarreran,ate ondoan burua jarririk, txintxarrizondo jantzia, apaiz jaunaren soiñe-ko beltzez estalia, paparrean berapurpuxetaz apaindua, adar bakoi-tzean ogi andi bana zituala, idigizen bat zegoan geldi eta mentsu,eliz barruko eresiketak entzutenbezela” (Domingo de Aguirre. IdiaElizan. RIEV, IX (1918) pp.69-70).Ori zan idi-olata.

Domingo de Aguirrek dionez, irumaillatako illetak ezagutu zituanberak bere garaian. Idia gorenekomaillakoan izaten zan, zikiroabigarrengoan eta olloak, gari,arto, ale edo orrelakoak irugarren-goan. Batean eta bestean illeta-ofrendak (olatak) ezberdiñak ziran.Beartsuak beartsu bezela, aundi-kiak nikeria eta gurekeriaz beteta.Gauzak bereizten zuten nortasunmailla: idi-olatak, zikiro-olatak,egazti eta ale-olatak…

Domingo de Aguirrek bere “IdiaElizan” izeneko artikuluan(“Zumayan 1917-ko Agorraren17-an” siñatzen du) beste au ereesaten digu: “Oikiako apaiz jau-nak, aitaren elizkizunean, oiturazarren gomutarako edo goitar zalaerakuzteagatik, ipiñi zuan beintzatidi galanta eliz atarian”.

Idi-olata? Arrokeria! Aundikeria!Ni bezelako bati “galazko jan-tziaz” apaindutako idia dagokiobere illetan, pentsatzen zuten bal-dar, txintxarri, arroputz alako aiek!Azkoitian ere Idi-olatak ikustenditugu 1781 baño aurregoko ille-ta-elizkizunetan (RIEV, XIV, 1923,pág. 573-587).

1944Pedro Manuel Sorarrainen idiparea. 1944an Peruko jabea Kris-

pín Sorarrain zan, Pedro Manue-len aita. Aitaren baimenarekinnere anaiak idi parea erosi zuan,Sorarraindarrak Perun izan zituz-ten aurreneko idiak. SaltzalleaBal iarraingo Saleta basarr ikojabea. Pedro Manuel eta Joxe,nere anaiak, joan ziran idiakikustera. Gustatu eta 8.500 peze-tan itxi zan tratua.

Bi anaiak etxera zetozela “ikaraga-rri patu izkiu”, esan omen ziotenalkarri. “Eosi izkiu, gustoa gañeata ondo izan dittezela”. Andik zor-tzi egunera egin zan pagamen-dua. 41 urtetan (1944-1985) izanzituan Perun Pedro Manuelekidiak. 41 urte oietan zenbat idipare izan ote zituan Pedro Manue-lek Perun? Ez nion galdetu eta ezdakit. Esan detenez 8.500 pezetanerosi zan idi parea. Kopetekoakneurrira egin arazi zizkion Tolosa-ko Demetrio Jaime jaunari. Parea175 pezeta eta mantak, oiek ereparea, jakiña, 175 pezeta. Galesti.Errentagarriak ziralakoan erosikozituan idiak.

Peru etxeko sarrera printzipaleandauzkazu gaur Alkizako Perubasarriko azkeneko idi parearenadarrak, uztarria eta kopetekoak.Pedro Manuelen idi pareei buruz-ko xeetasun oiek danak berakneri esanda dakizkitela antze-mango zenidaten onezkero. Beraezagutu zenutenok ondo dakizu-te bizi izan zan arte egundokomemoria izan zuala.

“Oilategitik” urtekarian ere estre-ñeko zenbakitik asi eta gaur arte-ko danetan bere erantzunen batedo beste, zer edo zer ikusikodezute. “Oilategitik” moldatzendezuten guztioi, milla esker Peru-koen izenean 7.alean nere anaiagogoan izan dezutelako. Merezizuan. Berriz, milla esker. PedroManuel, “ayo ta eun aundiyaarte”. Sondika 2008-V-15a. SanIsidro eguna. ■

artikuluaJOSE MARI ARANZABE

66

Tolosaldeko Mankomunitatearen osaketa: 1998aneratutako erakunde publikoa da. 28 udalerrik osa-tzen dute (58.412 herritar). Helburu nagusia beraosatzen duten udalerrietan sorturiko hiri hondaki-nen kudeaketa da.

Nolakoa da sortzen dugu zaborra?:

Materia organikoa ....................................% 33,36

Papera eta kartoia......................................% 30,74

Beira ..........................................................%10,69

Ontziak......................................................%14,59

Bestelako plastikoak ..................................%1,27

Metal ferrikoak ..........................................% 0,24

Etxeko hondakin arriskutsuak ....................% 0,12

Nahasteak..................................................% 5,10

Tamaina handikoak ....................................% 2,51

Inerteak ....................................................% 1,43

Beira: 2007ko urtean edukinontzi berdearen bidez,1.740.070 kilo beira berreskuratu ziren. Aipatu kopu-ruak % 9an gainditu zuen 2006 urteko kopurua. Urte-ko 29,8 kilo biztanleko beira bilketa maila lortu da.

Papera eta kartoia: kaleko edukiontzi urdinetan1.983.750 kilo jaso dira, aurreko urtean baino % 6

gehiago, komertzio eta industrietan berriz, 783.742kilo jaso dira, aurreko urtean baino % 11,22 gehiago.Garbigunean berriz, 44. 760 kilo jaso dira, aurrekourtean baino zertxobait gutxiago. Denera, 47,38 kilobiztanleko indizea lortu da.

Ontziak: 2007an edukinontzi horian jasotako plasti-ko, metal eta brik motako ontzi bilketan, 595.300 kilojaso dira, aurreko urtean baino % 12 gehiago, hauda, 10,2 kilo biztanleko.

Arropa: 2007ko urtean 156.108 kilo berreskuratuziren. Honela, 2,7 kilo biztanleko eta urteko, aurrekourtean baino % 4 gehiago.

Puntu berde mugikorra: Zerbitzu hontan, 10.095herritarrek hartu dute parte, guztira 17.141 litro olioeta 3.296 kilo hondakin arriskutsu jaso dira.

2007an, aurreko urtearekiko hiri hondakinen sorrera% 2,3an handitu da, 25.936.581 kilo jaso dira. Hauda, urtean biztanle bakoitzak 484 kilo zabor sortu du,beste era batera esanda, 1,22 kilo egunean. Indizehau % 1,8 igo da aurreko urtearekiko.

Birziklapen indizeari dagokionez, honek igoera nabar-mena izan du aurreko urtearekiko, hau da, % 9,9koa. Sortutako hondakinekin % 25,8 berreskuratzealortu da. Herritar bakoitzak urtean 114,70 kilo honda-kin bideratu ditu gaikako bilketara.

Hiri hondakinen bilakaera2007ko ekitaldian

MIKEL GONZALEZ-ETXEBERRI

67

Mollet-eko erretaula.

Terrassako irudiak.Dosrius-eko erretaula.

Terrassako bustoa.

Martin Diezen lanak

Martin Diez de Liatzasolo. Sinadura.

Alkizako Udala

www.oilategitik.net

Datorren urtera arte!

68

GFA