1. ALIMENTACIÓN E 1. ALIMENTACIÓN E NUTRICIÓN. ¿QUE SON?NUTRICIÓN. ¿QUE SON?

ALIMENTACIÓN:ALIMENTACIÓN: conxunto deconxunto de actividades mediante as cales actividades mediante as cales proporcionamos ó corpo proporcionamos ó corpo alimentos.alimentos.

ALIMENTOS:ALIMENTOS: produtos naturais produtos naturais ou elaborados que proporcionan ou elaborados que proporcionan as substancias que as nosas as substancias que as nosas células precisan células precisan para vivir.para vivir.

NUTRICIÓN: NUTRICIÓN: consiste en obter os consiste en obter os nutrientesnutrientes que hai nos alimentos que hai nos alimentos mediante un conxunto de mediante un conxunto de procesos físicos e químicos, e procesos físicos e químicos, e facelos chegar a todas as células facelos chegar a todas as células para que estas poidan funcionar.para que estas poidan funcionar.

NUTRIENTES:NUTRIENTES: son substancias son substancias básicas que realizan funcións básicas que realizan funcións específicas no noso corpo. Un específicas no noso corpo. Un alimento está formado por un ou alimento está formado por un ou varios nutrientes.varios nutrientes.

2. OS NUTRIENTES2. OS NUTRIENTES

2.1. 2.1. Tipos de nutrientesTipos de nutrientes

a) Substancias inorgánicasa) Substancias inorgánicas (non son (non son exclusivas dos seres vivos):exclusivas dos seres vivos):

-sales minerais:-sales minerais: presentes nos ósos, presentes nos ósos, dentes, sangue, bágoas, etc. Esenciais dentes, sangue, bágoas, etc. Esenciais para a realización das actividades para a realización das actividades vitais.vitais.

-auga:-auga: + abundante nos seres vivos. + abundante nos seres vivos. Repoñémola coa auga e cos alimentos Repoñémola coa auga e cos alimentos que tomamosque tomamos..

bb) Substancias orgánicas:) Substancias orgánicas:

-Glícidos:-Glícidos:

-glicosa e maltosa, de sabor -glicosa e maltosa, de sabor doce, son coñecidos coma azucres. A doce, son coñecidos coma azucres. A glicosa é o azucre máis sinxelo.glicosa é o azucre máis sinxelo.

-amidón e celulosa, non son de -amidón e celulosa, non son de sabor doce. Formados pola unión de sabor doce. Formados pola unión de moitas moléculas de glicosa.moitas moléculas de glicosa.

--Lípidos (graxas):Lípidos (graxas):- -Insolubles en auga. -Insolubles en auga.

- -Orixe -Orixe

--Proteínas:Proteínas:

- Son macromoléculas - Son macromoléculas formadas pola unión de formadas pola unión de aminoácidos, dos cales hai 20 aminoácidos, dos cales hai 20 distintosdistintos

Graxas insaturadas (aceites):líquidas a Tª ambiente

Graxas saturadas (sebos): sólidas a Tª ambiente

--Vitaminas:Vitaminas:-Substancias orgánicas que -Substancias orgánicas que

precisamos en cantidades moi precisamos en cantidades moi pequenas, pero que son pequenas, pero que son imprescindibles para o correcto imprescindibles para o correcto funcionamento do organismo.funcionamento do organismo.

- Poden ser:- Poden ser:.liposolubles (A,D,E,K):.liposolubles (A,D,E,K): o seu o seu

exceso pode exceso pode producir producir hipervitaminosehipervitaminose

.hidrosolubles (C e grupo B): .hidrosolubles (C e grupo B): solubles en auga, solubles en auga,

elimínanse elimínanse na urinana urina

2.22.2. . Funcións dos Funcións dos nutrientesnutrientes

1.1. ENERXÉTICA:ENERXÉTICA: aportan enerxía para o aportan enerxía para o funcionamento celular (glícidos e funcionamento celular (glícidos e lípidos)lípidos)

2.2. PLÁSTICA OU REPARADORA:PLÁSTICA OU REPARADORA: proporcionan os elementos necesarios proporcionan os elementos necesarios para formar a estrutura do organismo para formar a estrutura do organismo no crecemento e a renovación do no crecemento e a renovación do organismo (proteínas y sales minerais)organismo (proteínas y sales minerais)

3.3. REGULADORA:REGULADORA: controlan certas controlan certas reaccións químicas que se producen reaccións químicas que se producen nas células (vitaminas, sales minerais)nas células (vitaminas, sales minerais)

Os nutrientes constitúen a materia Os nutrientes constitúen a materia prima coa que as células fabrican os prima coa que as células fabrican os seus propios compoñentes (repoñen os seus propios compoñentes (repoñen os que perderon, crecen e producen novas que perderon, crecen e producen novas células).células).

Parte dos nutrientes utilízanse como Parte dos nutrientes utilízanse como combustible na respiración celular combustible na respiración celular (mitocondrias). A glicosa é o nutriente (mitocondrias). A glicosa é o nutriente máis empregado con este fin. Como máis empregado con este fin. Como alternativa os lípidos poden usarse alternativa os lípidos poden usarse como combustibles, tamén as proteínas, como combustibles, tamén as proteínas, pero neste caso obtéñense compostos pero neste caso obtéñense compostos tóxicos coma a urea, que deben ser tóxicos coma a urea, que deben ser expulsados.expulsados.

2.3. 2.3. A enerxía que achegan os A enerxía que achegan os nutrientesnutrientes

¿Cal é a enerxía útil para o ser ¿Cal é a enerxía útil para o ser humano?humano?

A enerxía química, que se obtén durante A enerxía química, que se obtén durante a respiración celular. Esta transfórmase a respiración celular. Esta transfórmase na célula en tres formas de enerxía:na célula en tres formas de enerxía:

. Mecánica:. Mecánica: para a contracción muscular para a contracción muscular

. Química:. Química: para fabricar novas para fabricar novas moléculasmoléculas

.Térmica:.Térmica: para manter a Tª corporal para manter a Tª corporal entre 36 e 37 ºCentre 36 e 37 ºC

Enerxía útil subministrada por Enerxía útil subministrada por 1 gramo de:1 gramo de: Proteínas:Proteínas: 4 Kcal 4 Kcal

Glúcidos:Glúcidos: 4 Kcal 4 Kcal

Lípidos:Lípidos: 9 Kcal9 Kcal

Como os alimentos teñen unha proporción Como os alimentos teñen unha proporción característica de cada tipo de nutriente característica de cada tipo de nutriente aportarán unha cantidade diferente de enerxía.aportarán unha cantidade diferente de enerxía.

2.4. 2.4. ¿Canta enerxía necesitamos¿Canta enerxía necesitamos?? O corpo humano en repouso absoluto e coa O corpo humano en repouso absoluto e coa

Tª corporal cte consume certa cantidade Tª corporal cte consume certa cantidade de enerxía é a de enerxía é a taxa de metabolismo basal taxa de metabolismo basal (TMB)(TMB) , para o seu cálculo utilizamos: , para o seu cálculo utilizamos:

-Mulleres:-Mulleres:

7,4 x peso en Kg + 428 x altura en m + 5727,4 x peso en Kg + 428 x altura en m + 572

-Homes:-Homes:

16,6 x peso en Kg + 77 x altura en m + 57216,6 x peso en Kg + 77 x altura en m + 572

As necesidades enerxéticas dependen As necesidades enerxéticas dependen moito da actividade cotiá. Tamén varían moito da actividade cotiá. Tamén varían segundo a idade, o sexo ou a Tª exteriorsegundo a idade, o sexo ou a Tª exterior..

3. OS ALIMENTOS E A 3. OS ALIMENTOS E A DIETADIETA

3.1. 3.1. Alimentación equilibradaAlimentación equilibrada Alimentación equilibradaAlimentación equilibrada e sa é aquela e sa é aquela

que proporciona ó organismo os que proporciona ó organismo os nutrientes necesarios nas proporcións nutrientes necesarios nas proporcións adecuadas para cada persoa.adecuadas para cada persoa.

Dieta Dieta é o conxunto de alimentos que se é o conxunto de alimentos que se consomen nun día. A pesar de que a consomen nun día. A pesar de que a cantidade de enerxía e nutrientes que cantidade de enerxía e nutrientes que precisa cada persoa varía, existen uns precisa cada persoa varía, existen uns criterios para definir unha dieta criterios para definir unha dieta equilibrada tendo en conta: equilibrada tendo en conta: a a cantidade decantidade de nutrientesnutrientes, , a variedadea variedade, , a a calidadecalidade, , o equilibrio dos compoñenteso equilibrio dos compoñentes e e a adecuación a cada individuo.a adecuación a cada individuo.

Malnutrición:Malnutrición: fai referencia a unha fai referencia a unha nutrición inadecuada debida tanto nutrición inadecuada debida tanto a unha alimentación deficiente a unha alimentación deficiente coma a un consumo excesivo coma a un consumo excesivo de de alimentos.alimentos.

3.2. 3.2. Os grupos de alimentosOs grupos de alimentos

Hai distintas formas de agrupar os Hai distintas formas de agrupar os alimentos, de xeito que a clasificación alimentos, de xeito que a clasificación nos axude a elixir os adecuados e na nos axude a elixir os adecuados e na cantidade axeitada. Os máis comúns cantidade axeitada. Os máis comúns son:son:

A roda dos alimentos:A roda dos alimentos:

A pirámide alimenticia:A pirámide alimenticia:

3.3. 3.3. A dieta mediterránea: unha A dieta mediterránea: unha dieta equilibradadieta equilibrada

Propia (pero non exclusiva) de España, Propia (pero non exclusiva) de España, Portugal e Italia.Portugal e Italia.

A maior parte da enerxía achégana os A maior parte da enerxía achégana os glícidos. Prevén a obesidade.glícidos. Prevén a obesidade.

Lípidos (graxas insaturadas) proceden Lípidos (graxas insaturadas) proceden do peixe e aceite de oliva. Prevén do peixe e aceite de oliva. Prevén enfermidades cardiovasculares.enfermidades cardiovasculares.

Froitas, verduras, legumes e cereais Froitas, verduras, legumes e cereais subministran fibra. Prevén o subministran fibra. Prevén o estrinximentoestrinximento..

3.43.4. . Alimentación e saúdeAlimentación e saúde

Desnutrición:Desnutrición: prodúcese cando a prodúcese cando a cantidade de alimentos que se toma cantidade de alimentos que se toma non é suficiente para satisfacer as non é suficiente para satisfacer as demandas enerxéticas do organismo. demandas enerxéticas do organismo. Primeiro consómense os depósitos de Primeiro consómense os depósitos de glícidos, despois lípidos e, por último, glícidos, despois lípidos e, por último, proteínas.proteínas.

ObesidadeObesidade: : exceso de graxa corporal exceso de graxa corporal producida pola inxestión excesiva de producida pola inxestión excesiva de alimentos enerxéticos asociada a un alimentos enerxéticos asociada a un estilo de vida sedentario. Está estilo de vida sedentario. Está relacionada con enfermidades coma a relacionada con enfermidades coma a diabete, problemas cardiovasculares, diabete, problemas cardiovasculares, algún tipo de cancro… En ocasións ten algún tipo de cancro… En ocasións ten orixe endócrinaorixe endócrina..

Enfermidades por exceso e carencia de Enfermidades por exceso e carencia de nutrientesnutrientes: :

Anorexia e bulimia:Anorexia e bulimia: Anorexia nerviosa:Anorexia nerviosa: caracterízase polo caracterízase polo

medo intenso a gañar peso e por medo intenso a gañar peso e por unha imaxe distorsionada do propio unha imaxe distorsionada do propio corpo. É unha forma de desnutrición corpo. É unha forma de desnutrición que conduce a unha grave que conduce a unha grave deterioración física e fisiolóxica, deterioración física e fisiolóxica, acompañada de adelgazamento acompañada de adelgazamento consecuencia dunha dieta estrita e, consecuencia dunha dieta estrita e, moitas veces, de exceso de exercicio. moitas veces, de exceso de exercicio. Dun 10-15% de anoréxicos morre de Dun 10-15% de anoréxicos morre de desnutrición.desnutrición.

Bulimia:Bulimia: consiste en inxerir grandes consiste en inxerir grandes cantidades de alimentos e despois cantidades de alimentos e despois provocar o vómito para evitar provocar o vómito para evitar engordar.engordar.

4. 4. Etiquetaxe e Etiquetaxe e conservación dos conservación dos

alimentosalimentos 4.1. 4.1. ConservaciónConservación

A alteración dun alimento (mofo A alteración dun alimento (mofo causado por fungos, putrefacción por causado por fungos, putrefacción por bacterias,…) débese a presenza dos bacterias,…) débese a presenza dos microorganismos no ambiente e nos microorganismos no ambiente e nos alimentos. Eliminar estes alimentos. Eliminar estes microorganismos ou deter a súa microorganismos ou deter a súa acción son as únicas formas de acción son as únicas formas de conservar os alimentos.conservar os alimentos.

4.2. 4.2. Os aditivosOs aditivos

Engádense ós alimentos para mellorar a Engádense ós alimentos para mellorar a súa conservación ou modificar as súas súa conservación ou modificar as súas características. Son inofensivos para a características. Son inofensivos para a saúde aqueles autorizados e sempre que saúde aqueles autorizados e sempre que non se excedan os límites recomendados.non se excedan os límites recomendados. Conservantes:Conservantes: preservar os alimentos + preservar os alimentos +

tempotempo Colorantes:Colorantes: manter ou modificar a cor manter ou modificar a cor Antioxidantes:Antioxidantes: impedir a oxidación impedir a oxidación Edulcorantes: Edulcorantes: obter sabor doceobter sabor doce Estabilizantes:Estabilizantes: manter as emulsións de manter as emulsións de

graxas en augagraxas en auga Espesantes:Espesantes: espesar disolucións espesar disolucións Xelificantes:Xelificantes: dar consistencia ós alimentos dar consistencia ós alimentos

pouco sólidospouco sólidos

4.34.3. . EtiquetaxeEtiquetaxe 1.1. Instrucións de uso Instrucións de uso

ou modo de ou modo de preparación cando sexa preparación cando sexa necesarionecesario

2 y 3. 2 y 3. Lista de Lista de ingredientes. A ingredientes. A información nutricional información nutricional (lípidos, azucres,…) só (lípidos, azucres,…) só é obrigatoria para é obrigatoria para produtos dietéticos, produtos dietéticos, nutrificados o de nutrificados o de réximes especiaisréximes especiais

4.4. Identificación da Identificación da empresa fabricante, empresa fabricante, envasador ou vendedorenvasador ou vendedor

5.5. Nome do produto Nome do produto 6 y 7.6 y 7. Contido neto Contido neto 8. 8. Condicións de Condicións de

conservaciónconservación 9.9. Data preferente de Data preferente de

consumo o caducidadeconsumo o caducidade

10.10. Lote de fabricación Lote de fabricación

11.11. País de orixe País de orixe

4.4. 4.4. Tecnoloxía dos alimentosTecnoloxía dos alimentos A demanda de alimentos : A demanda de alimentos :

desenvólvense técnicas de produción:desenvólvense técnicas de produción: TÉCNICAS AGRÍCOLAS:TÉCNICAS AGRÍCOLAS: invernadoiros, invernadoiros,

pesticidas, herbicidaspesticidas, herbicidas GANDERÍA INTENSIVA: GANDERÍA INTENSIVA: engorde dos engorde dos

animais mediante control da alimentación animais mediante control da alimentación e selección de razas (“vacas tolas”)e selección de razas (“vacas tolas”)

PISCIFACTORÍASPISCIFACTORÍAS: instalacións de cría de : instalacións de cría de peixe (evitar sobreexplotación recursos peixe (evitar sobreexplotación recursos pesqueiros)pesqueiros)

MANIPULACIÓN XENÉTICA (ALIMENTOS MANIPULACIÓN XENÉTICA (ALIMENTOS TRANSXÉNICOS):TRANSXÉNICOS):

ADN: Contén a información xenética; a súa ADN: Contén a información xenética; a súa composición determina todos os composición determina todos os caracteres que se herdan de pais a fillos.caracteres que se herdan de pais a fillos.

Manipulación xenética: consiste en Manipulación xenética: consiste en modificar parcial/ o ADN dos seres modificar parcial/ o ADN dos seres vivos mediante a inoculación de ADN vivos mediante a inoculación de ADN estraño para “mellorar” a especie. estraño para “mellorar” a especie. Pode supoñer unha maior Pode supoñer unha maior concentración dun determinado concentración dun determinado nutriente, unha resistencia maior a nutriente, unha resistencia maior a unha infección ou un aspecto mellor unha infección ou un aspecto mellor para o consumidor.para o consumidor.

¿ A favor ou en contra dos ¿ A favor ou en contra dos transxénicos?transxénicos?

A favor:A favor: da produtividade (maior resistencia á seca, da produtividade (maior resistencia á seca,

ó frío, evitar ataques de pragas)ó frío, evitar ataques de pragas) Creación de organismos que sintetizan Creación de organismos que sintetizan

grandes cantidades de proteínas utilizadas grandes cantidades de proteínas utilizadas no tratamento de enfermidades humanas.no tratamento de enfermidades humanas.

En contra:En contra: Maior risco para a saúde (aparición de Maior risco para a saúde (aparición de

novas enfermidades ou alerxias)novas enfermidades ou alerxias) Maior risco para o medio (invasión a Maior risco para o medio (invasión a

lugares habitados por outros seres vivos lugares habitados por outros seres vivos podendo provocar a súa extinción)podendo provocar a súa extinción)

Aparición de novas bacterias patóxenasAparición de novas bacterias patóxenas As pragas de insectos desenvolverían novas As pragas de insectos desenvolverían novas

resistencias ós cultivos transxénicos que resistencias ós cultivos transxénicos que produzan os seus propios pesticidasproduzan os seus propios pesticidas

5. 5. Hixiene e alimentaciónHixiene e alimentación ¿Qué podemos facer nós para evitar a ¿Qué podemos facer nós para evitar a

contaminación dos alimentos?contaminación dos alimentos? Lavar as mans antes de comer ou manipular Lavar as mans antes de comer ou manipular

alimentosalimentos Manter limpos os lugares sobre os que se Manter limpos os lugares sobre os que se

cociña e os utensilios que se manexancociña e os utensilios que se manexan Lavar minuciosamente froitas e verduras, Lavar minuciosamente froitas e verduras,

especial/ as que se coman crúasespecial/ as que se coman crúas Conservar os alimentos á Tª das súas Conservar os alimentos á Tª das súas

etiquetas etiquetas Consumir os alimentos cociñados antes de 2h Consumir os alimentos cociñados antes de 2h

e gardar o que sobre na neveirae gardar o que sobre na neveira Non consumir un produto despois da data de Non consumir un produto despois da data de

caducidadecaducidade

DIETA

desequilibrada equilibrada

problemas de saúde

enfermidades

DIETA MEDITERRÁNEA

reguladorareguladora

ALIMENTACIÓNALIMENTACIÓN

ALIMENTOS

NUTRIENTES

EnerxéticaEnerxética plásticaplástica

lípidoslípidos

Obesidade BulimiaAnorexiaHipertensiónMalnutriciónInsuficiencia renalPelagra EscorbutoRaquitismoOsteoporose……….

Salesminerai

s

Salesminerai

s

vitaminasvitaminasproteínasproteínasglícidosglícidos

define

apose ser

dando lugar a

que poden producir

como

como é

se nos proporciona a cantidade e variedade adecuada de

proporcionamos

a partir dos cales obtemos

como son

con funcióncon función

con función