A DEFICIENCIA MOTÓRICA

A deficiencia motora é aquela que provoca na persoa que a padece algunha disfunción no aparello locomotor. Implica certas limitacións posturais, de desprazamento e de coordinación de movementos. A orixe pode ser conxénito ou adquirido, e pódese presentar con grados moi variables.

Aclaración terminolóxica N.E.A.E engloba a aqueles suxeitos que son considerados como deficientes, discapacitados e minusválidos.

Deficiencia: "é toda perda ou anormalidade dunha estrutura ou función psicolóxica, fisiolóxica ou anatómica“.

Discapacidade: "é toda restrición ou ausencia (causada por unha deficiencia) da capacidade de realizar unha actividade na forma ou dentro da marxe que se considera normal para un ser humano“.

Minusvalía: "é unha situación de desvantaxe para un individuo determinado, consecuencia dunha deficiencia ou dunha discapacidade, que limita ou impide o desempeño dun "rol" que é normal no seu caso (en función da súa idade, sexo e factores sociais)."

As deficiencias motóricas poden producirse como consecuencia de alteracións no mecanismo efector (músculos, ósos e articulacións) ou como consecuencia de alteracións no sistema nervioso.

MOTRICIDADE: referímonos ao ton e ao movemento como actos físicos producidos polo mecanismo orgánico músculo - óso - nervio en virtude dun consumo de enerxía.

PSICOMOTRICIDADE: cando o acto motriz prodúcese a impulso da vontade, e xa que logo, ten finalidades.

Entendidas estas dúas definicións podemos afirmar que motricidade é movemento sen voluntariedade e que, polo tanto, accións psicomotrices serian: bailar, escribir, subir ou baixar escaleiras.....

O desenvolvemento psicomotor forma unha complexa rede que une o proceso de maduración biolóxico e o sistema interactivo da persoa. A súa meta é o control do corpo mediante un compoñente externo (a acción) e outro interno (a representación).

Que se entende por trastorno: atraso ou alteración no que se considera resposta ordinaria, xa sexa na totalidade ou nalgún compoñente motriz, que interfire calquera tipo de actividade persoal, e que suscita unha serie de necesidades especiais que deben ser atendidas nos diferentes ámbitos da vida.

Principais alteracións do mecanismo efector

a- Malformacións conxénitas: - Luxación conxénita de cadeira- Malformacións conxénitas dos membros (incluíndo as ausencias

conxénitas totais ou parciais dos membros superiores ou inferiores). - Malformacións conxénitas da columna vertebral: - Artrogriposis: Que produce rixideces múltiples e simétricas das

articulacións dos membros. b- Afecciones sistémicas ou xeneralizadas do esqueleto:

- A osteoxénesis imperfecta. - Acondroplasia. - Discondroplasia. - Exostosis múltiples. - Osteocondrodistrofias

Entre as adquiridas por alteracións do metabolismo ou a dieta, atópanse: - Osteoporoses - Raquitismo - Hiperparatiroidismo

c- Osteocondrosis: Grupo de afecciones debidas a unha falta de rego sanguíneo nos ósos que conduce a súa necrose e/ou destrución .

d- Afecciones inflamatorias dos ósos e articulacións: Adoitan ser de orixe infecciosos e as máis coñecidas son: - Osteomielite pióxena. - Artrite pióxena. - Tuberculoses osteoarticular.

e- Fracturas: En particular se son múltiples, complicadas e non puido reducilas convenientemente.

Afecciones do Sistema Nervioso

Producen graves deficiencias motrices pola súa condición de mecanismo control do movemento. As máis importantes nos nenos/as son: - Parálise cerebral - Espina bífida - Neurite - Poliomielite anterior aguda - Distrofias musculares progresivas.

Parálise Cerebral

Defínese como un trastorno encefálico que se caracteriza por ser precoz, crónico e non progresivo. Afecta principalmente ao ton, postura e movemento movemento, aínda que, ademais, pódense presentar outras manifestacións como problemas perceptivos, sensoriais ou intelectuais.

Causas que provocan a parálise cerebral

Son múltiples e dependen do momento en que se produza:

• Causas prenatais: condicións desfavorables da nai durante a xestación, que poden ser de tipo xenético, alimenticio, metabólico, medicamentoso ou tóxico.

• Causas perinatais: falta de osíxeno durante o parto, algún traumatismo... • Causas posnatais: poden ocorrer durante a maduración do sistema

nervioso, xeralmente durante os tres primeiros anos de vida. As máis destacables son as infeccións (meninxite, encefalite), os traumatismos por accidentes graves, trastornos vasculares ou intoxicacións.

Clasificacións

• Segundo a intensidade: Leve: permite unha autonomía practicamente total, con capacidade para a marcha e o fala. Moderada: presenta dificultades na marcha e no fala, e pode precisar algún tipo de axuda ou asistencia. Grave: adoita implicar autonomía case nula, con incapacidade para a marcha e afectación severa na fala.

• Segundo a zona do corpo afectada: Monoplexia ou monoparesia: un único membro, inferior ou superior, vese afectado. Hemiplexia ou hemiparesia: afecta a unha das dúas metades laterais do corpo (esquerda ou dereita). Paraplexia ou paraparesia: afecta aos membros inferiores. Tetraplexia ou tetraparesia: afecta a todos os membros, tanto inferiores como superiores. Displexia: maior afectación dos membros inferiores que dos superiores.

• Segundo a afectación do ton muscular: Espástica: consiste nun aumento esaxerado do ton muscular (hipertonía). Caracterízase por movementos moi ríxidos, esaxerados e pouco coordinados. Atetósica ou atetoide: consiste nunha flutuación de hipertonía a hipotonía, e preséntase con movementos lentos, retorcidos e incontrolables. Neste grupo son frecuentes as afecciones na audición. Atáxica: caracterízase por unha alteración no equilibrio corporal e unha marcha insegura. Igualmente preséntanse dificultades na coordinación e o control de ollos e mans. Mixta: é frecuente que as persoas que teñen parálise cerebral presenten síntomas das tres clases anteriores.

• Segundo o ton muscular en repouso:Hipertónico: ton motor aumentado.Hipotónico: ton motor diminuído.Variable: ton motor inconsistente.

Outros trastornos asociados

• Os máis frecuentes son os seguintes:

Convulsións ou epilepsia: practicamente a metade dos nenos e nenas con parálise cerebral adoitan presentar convulsións. Cando estas preséntanse sen causa directa a condición é epilepsia. Trastornos sensoriais: adoitan presentar serias perdas de audición, especialmente dos sons agudos. Así mesmo, son frecuentes as limitacións visuais como o estrabismo, a perda da agudeza visual ou a restrición do campo visual.

• Dificultades da fala e da linguaxe: aparecen asociadas aos problemas de audición e á falta de control dos órganos bucofonatorios e da propia respiración. As dificultades adoitan ser tanto articulatorias como de expresión, sendo a disartria (trastorno na articulación da palabra de orixe nerviosa) o trastorno máis frecuente. Adoitan verse afectadas, tamén, a mastigación, a deglutición ou o control da saliva. Deficiencia mental: non é consecuencia directa dunha parálise cerebral; con todo, o desenvolvemento cognitivo vese alterado na medida en que as disfuncións motoras afectan ás experiencias, á manipulación e á interacción co medio físico. Por outra banda, os problemas da linguaxe, como medio para organizar o coñecemento, reducen as posibilidades de aprendizaxe.

• Trastorno do esquema corporal: O esquema corporal é a percepción da posición relativa das partes do corpo no espazo. Aparecen dificultades en tarefas construtivas, sen poder conectar a localización dos puntos do ambiente coa extensión e dirección que debe ter o movemento de reposta, ata aínda que a propiocepción sexa normal.

• Trastorno da lateralización: é a forma na que a persoa dá preferencia nas súas referencias ao conxunto ollo-man-pé lateralizados a esquerda ou dereita. Chámase mal lateralizados a quen presentan signos cruzados de lateralidade. – Debilidade motriz:– Torpeza da mobilidade voluntaria – Sincinesias tónicas

• Paratonia: imposibilidade ou dificultade extrema para conseguir unha relaxación muscular activa. No ámbito escolar xorden a seguintes n.e.e.: – Adaptacións dos elementos de acceso (condicións do espazo e clima vital)– Establecer programas de rehabilitación de condutas motrices que favorecen a

reorganización xestual, – Deambulación segura, – Inhibición de movementos difusos.

• Inestabilidade psicomotriz (relacionada cos problemas de atención)• Síndrome de Moebius: é unha síndrome producida polo

desenvolvemento incompleto dos pares craniais sexto e sétimo (motor ocular e facial), provocando parálise facial e falta de movemento dos ollos. Non implica atraso mental, aínda que moitas veces foron mal diagnosticados.

• Trastornos sensoriais: – Audición.– Visión.– Sensibilidade.

• Trastornos perceptivos:– Esquema corporal.– Orientación espacial.

• Trastornos psíquicos:– Capacidade intelectual.– Personalidade.

• Trastornos bucolinguolarinxeos:– Coordinación fonorespiratoria.– Da fala.– Deglutición – alimentación.– Respiración.– Elocutivos.

• Trastornos orgánicos:– Respiratorios.– Epilepsia.– Malformacións óseas.– Odontolóxicos.

CARACTERÍSTICAS DOS NENOS CON PARÁLISE CEREBRAL

1.-Desenvolvemento intelectual : É importante resaltar nun gran número de casos a aceptable conservación, en forma potencial, das funcións intelectuais. Isto, con todo, non quere dicir que non poidan presentar notables dificultades cognitivas. Neste senso, tamén hai que ter en conta a falta de experiencias e estimulacións relacionadas coas dificultades de desprazamento ou de manipulación. 2.- Desenvolvemento cognitivo: Existe un evidente atraso respecto de os nenos de motricidade normal. O movemento facilita a exploración do medio, que é a base da aprendizaxe, sobre todo no estadio sensoriomotor.

En etapas posteriores (preoperacional e operacional) vese afectada a adquisición da linguaxe, a elaboración de imaxes mentais, e de recoñecemento conceptual a partir dun modelo concreto e as súas propiedades. No período operacional concreto a forma en que percibe as súas capacidades de rendemento parece estar intimamente relacionado co desenvolvemento da súa personalidade global e presuponse que han de presentarse dificultades. Como o neno de Educación Primaria apoia as súas operacións lóxicas nos obxectos reais ou as súas representacións figurativas, é dicir que as súas adquisicións parten da realidade a través de accións interiorizadas, non é difícil comprender que o deficiente motorico severo, cuxa base relacional é motóricamente deficiente (sobre todo en aspectos posturais, manipulativos e deambulación), ha de sufrir un retardo en ditas adquisicións.

3.- Desenvolvemento socio - afectivo: Depende do grado de afectación, de se se trata dunha deficiencia natal ou posnatal e da actitude que para el teñan os seus pais, compañeiros, educadores, etc. A frustración que pode chegar a sentir a persoa con deficiencias motóricas adoita dar lugar a dous tipos de comportamento: por unha banda a condutas pasivas, inhibidas ou de resignación e, por outro, a condutas agresivas.

Parece que, en xeral, a natureza e o grado da discapacidade son moito menos decisivos no axuste da persoa con deficiencias que as súas propias actitudes psicolóxicas e a percepción que ten de si mesma. As veces influenciadas por aspectos como:

• O establecemento de vínculo afectivo ou apego. • O proceso vivencial das familias.

– A primeira é a de crise. vivencias caracterizadas pola dor da aceptación-– A segunda a de participación, a aceptación da deficiencia.

• A etapa da escola infantil e primaria coas aprendizaxes escolares como instrumentos de socialización e de relación cos iguais.

4.- Desenvolvemento comunicativo - lingüístico: Existe certo retardo na adquisición da linguaxe oral. O neno con deficiencia motórica desenvolve a súa capacidade comunicativa segundo os estilos comunicativos das persoas coas que se relacionan con máis frecuencia é está condicionado polo seu axuste persoal á atención dividida (á vez que trata de comunicarse, trata de controlar a súa motricidade). É aquí cando a escola e a familia xogan un papel primordial. Na parálise cerebral frecuentemente existe imposibilidade para a linguaxe oral ou outras alteracións como as disartrias.

Trastornos da palabra e da linguaxe

4.-1.- Trastornos da palabraa.- características especiais no:– Sopro: incapacidade e asincronía.– Fonación: larinxe.– Articulación: vibracións sonoras.– Ritmo da palabra.– Trastorno da audición.– Respiración.

b.- Trastornos da respiración

• Os nenos/as con seis meses de idade posúen unha respiración diafragmática e con un número aproximado de 28 inspiracións por minuto.

• Entre os seis meses e os sete anos de idade, a súa respiración esta regulada polo diafragma e os músculos torácicos, con un número entorno a 20,4 (IPM).

• A partir dos sete años a respiración é torácica e equilibrase con 19 (IPM).

• Cando se presenta algunha anomalía no desenvolvemento da capacidade respiratoria podemos dicir que é dobre:– O reflexo larínxeo primitivo é normal ata os seis meses de

idade, no paralítico cerebral continua ata a adultez. Produce un cerre repetido na glote a marxe de episodios de deglutición, interrompendo as vibracións sonoras, provoca sonorización intermitente e fonación durante a inspiración.

– Síndrome do paralítico: • Atetosico: voz grave, intensidade débil ou forzada, volume

de fonación irregular e cando o sube é debido a espasmos do diafragma. A fonación prodúcese durante a inspiración.• Espástica: voz alta e forzada, hipernasalidade, ausencia de

inflexión e volume irregular.

c.- Trastornos da articulación

• Afectan as cavidades supra larínxeas. (farinxe, nariz, boca e beizos no momento da labialización).

• Tratase de trastornos de tipo disartrico (articulación), parálise de complexos de ditas cavidades.

• A articulación implica a integridade da fonación e do sopro vocal, mentres que a fonación require a participación do sopro.

• No ritmo da palabra xeralmente nos espásticos únese a tartamudez tónica e clónica, nos atetosicos preséntanse na maioría dos casos interrupcións da palabra e vocalizacións a sacudidas que aparecen durante a inspiración.

• As disritmias son provocadas case sempre por déficit nervioso de orixe central, que ocasionas déficit transmisión das retroalimentacións auditivas e propioceptivas e da regulación dos sistemas respiratorios e fonatorios.

d.- Trastornos da audición• Son moitos os P.C. que sofren trastornos de condución e /ou

sensorio – nerviosos. A etioloxía é por lesións específicas do oído interno e medio, parálise dos músculos asociados, lesións do tracto auditivo e do córtex auditivo.

• Os déficits de percepción auditiva nun P.C proceden de organizacións diferentes segundo as características dos sons.

• A percepción de frecuencia e duración tratase dun déficit global que afecta a organización destas capacidades. Déficit cuxa orixe debese de buscar a nivel das lesións do S.N.C.

• A mala percepción da intensidade dos sons é a expresión dun simple retraso na emerxencia das capacidades.

4.- 2.- Trastornos da linguaxe.

• Xeralmente está admitido que os nenos/as con P.C. non presentan trastornos específicos da linguaxe, salvo un retraso máis ou menos importante no seu desenvolvemento causado polos déficits motores en xeral e os trastornos da palabra en particular.

• O número de nenos/as con P.C. e intelixencia normal é limitado polo que non se poden recoller mostras significativas.

• Os trastornos da palabra nestes nenos/as de intelixencia normal reduce a utilización de probas verbais para avaliar capacidades de aspectos fonolóxicos, léxicos, morfosintácticos e pragmáticos.

• Pero podemos facer observacións:• Desenvolvemento fonolóxico está atrasado con relación os nenos/as

normais da mesma idade cronolóxica, pero segue as grades fases do desenvolvemento normal.

• A secuencia de aparición de vogais e consoantes é igual a dos normais.

• As capacidades fonolóxicas dos espásticos son superiores a dos atetósicos tanto a nivel de produción de vogais coma de consoantes.

• O desenvolvemento léxico e morfosintáctico é retardado pero está mellor nos espásticos que nos atetósicos en canto a cantidade non a calidade.

• É de gran importancia a disartria que sofren pero tamén o son as interaccións sociais, pero hai que ter en conta que son moi malos interlocutores para os seus compañeiros.

4.-3. Reeducación• Nos problemas de trastornos da palabra debe de ser:– Precoz.– Intensiva.– Sistemática, incluso ata a adolescencia.

• Precisa dun estudo completo multiprofesional:– Neurolóxico.– O.R.L.– Auditivo. – Psicolóxico.

• Nos primeiros anos debese de realizar unha reeducación motriz:

• Motricidade xeral:– Recuperación de posturas.– Desaparición de reflexos arcaicos que dificultan movementos

funcionais.– Aprendizaxe progresivo de músculos de membros, tronco e cabeza.

• Mobilidade de estruturas implicadas na emisións de sons, sopros e movementos do complexo buco – larínxeo.

• Son de grande importancia neste tipo de rehabilitacións a aprendizaxe de nutrición, mastigación, deglutición, articulación e absorción de sólidos e líquidos.

Unha vez se logra a adquisición dalgún (primeiros) fonemas debemos perseguir os seguintes obxectivos:– Educación motriz: control respiratorio e fonatorio,

sopro, praxias buco – linguo – faciais.– Aprendizaxe dos fonemas como cun neno/a normal.– Aprendizaxe da linguaxe nos seus aspectos léxicos,

semánticos e morfosintácticos (buscando comunicación interpersoal funcional).

4.-3. A. Auxiliares• Xeralmente os nenos/as cunha intelixencia normal presentan

problemas por:– Gravidade de trastornos disarticos que impiden a produción da

linguaxe comprensiva.– Trastornos motores a nivel de membros que impiden a linguaxe escrita.

• Os auxiliares tratan de paliar o máximo posible estas barreiras de comunicación así coma a estrutura das súas aprendizaxes e a avaliación das súas adquisicións.

• Temos que ter en conta que a tecnoloxía permite:– Comunicarse desenvolvendo un sistema simbólico acorde as

capacidades comunicativas do suxeito.– A aprendizaxe de capacidades de comunicación que facilitan/

permiten ao suxeito a utilización dun sistema para ser comprendido.

• Os auxiliares dan a posibilidades de acrecentar as canles de comunicación e non como unha implementación sistemática de substitutos, e dicir, non se deben de ver como substitutos senón como complementos estimuladores de todo tipo de linguaxes.

• Procedemento de varrido.Presenta os elementos da mensaxe de maneira secuencial, o neno/a indica a súa elección a persoa e é o aparato quen presenta ditos elementos ( baixar a cabeza, pestanexar, botón…)

• Procedemento de codificación.O neno/a está dotado dun código para a comunicación, ex: Morse.

• C = 1 dedo – 3 dedos.• E = 2 dedos – 2 dedos. • Selección directa.

Neste sistema necesitase un nivel de aprendizaxe maior que nos demais procedementos. O neno/a compón directamente no ordenador a mensaxe que quer comunicar.

1 2 3

1 a b c

2 d e f

3 g h i

4.- 3.B. sistemas simbólicos.Adopción dun sistema simbólico como soporte de comunicación.

• Alfabeto se son capaces de chegar a escritura e a lectura e se adaptan a súas capacidades motrices.

• Senón simplemente:– Pictogramas: imaxes, fotos, debuxos que representan adxectivos,

nomes, accións ou incluso ideas.– Escritura en Bliss: bastante abstracto, comunicación non verbal, son

símbolos ideográficos e pictográficos que xuntos ou por separado representan unha palabra ou idea.

– Sistema Premack: pezas de plástico, cada unha delas representa unha palabra da linguaxe. Son símbolos arbitrarios sen relación co seu referente.

5.- Desenvolvemento motor Desprazamento As dificultades para o desprazamento varían en grado, desde os casos en que a motilidade é nula ata aqueles en que o desprazamento dáse a través dalgún tipo de axuda, por exemplo, unha cadeira de rodas. As barreiras arquitectónicas son, xa que logo, a principal dificultade e un potente factor de marxinación. Como posibles solucións que melloran a calidade de vida na contorna escolar, podemos mencionar as rampas antideslizantes, os ascensores, os elevadores de escaleiras, as plataformas elevadoras e as barras fixas, que situadas en puntos estratéxicos facilitan autonomía aos alumnos e alumnas con marcha inestable.

A manipulación A escritura é unha das actividades para a que máis dificultades atopan os nenos e nenas con deficiencia motora. Pódense utilizar as seguintes axudas: – Adaptadores no lapis e bolígrafos que melloran a adherencia e presión. – Férulas posturais nas mans e muñequeras lastradas cando non hai

control das bonecas. – O uso de ordenadores ou máquinas de escribir pode ser unha solución

para o problema da escritura, pero tamén requiren axudas como teclados adaptados, licornios, ratos adaptados...

– Outros útiles escolares de utilidade son as tesoiras adaptadas, manteis antideslizantes, sacapuntas fixados á mesa, taboleiros magnéticos…

– Colocar pivotes de distintos tamaños e grosores en quebracabezas, xogos…

– Aumentar o grosor das pezas nos xogos manipulativos.

O control postural Unha boa postura corporal é importante para previr malformacións óseas, evitar cansazo muscular, mellorar a percepción e realizar o máis eficazmente posible as tarefas escolares. Para esta tarefa é conveniente contar con algún tipo de asesoramento médico. Algúns elementos que facilitan o control postural son:– Mesas e cadeiras adaptadas. – Cadeiras con apoia cabezas, separador de pernas, reposapés e

elementos de seguridade. – Asentos de espuma dura para o chan, asentos para axustar ao

inodoro, etc.

TÉCNICAS DE INTERVENCIÓN para o trastorno en xeral

• 1.-Prevención: Prevención das deficiencias no útero: - Exames practicados ao feto (amniocenteses, test de aceleración do corazón fetal, ultrasóns). - Prevención das enfermidades infecciosas (rubéola, toxoplasmoses, sífilis). - Atención a outras patoloxías da nai (diabetes, alteracións da glándula tiroides). - Fármacos e drogas durante o embarazo. Prevención no parto e do recentemente nado: - Factor Rh - Atención obstétrica. Prevención na primeira infancia: - Prevención das enfermidades por carencias nutricionais. - Prevención das enfermidades infecciosas. Prevención de accidentes.

• 2.-Estimulación precoz: baseada nun diagnóstico precoz.

Como en calquera deficiencia, a detección precoz é fundamental con obxecto de comezar, canto antes, unha serie de accións destinadas a previr e mellorar a evolución persoal do neno/a. A filosofía da estimulación precoz é a de intervir sobre o problema e necesidades do neno/a de a forma máis tempera posible e baséase na coparticipación da familia no proceso de rehabilitación e mellora das capacidades do neno/a. Fundamentase na plasticidade coma facultade múltiple de compensación do Sistema Nervioso Central no estadio da maduración.

• 3.-Técnicas médicas: 3.-A.Fisioterapia: É outra das necesidades que presenta un alumno/a con deficiencia motora, consiste no tratamento especializado para previr as malformacións e o anquilosamento que, calquera das deficiencias motoras, pode provocar no organismo pola falta de mobilidade. Coa axuda de técnicas adecuadas de fisioterapia conséguese potenciar o desenvolvemento de habilidades e capacidades para o desprazamento, o control postural e a manipulación. Isto concede autonomía e por conseguinte unha mellor calidade de vida, non só á persoa coa deficiencia motora senón ás da súa contorna.

En relación coa parálise cerebral, desenvolvéronse os seguintes métodos: Método Bobath: As súas etapas son: 1.-Suprimir patróns anormais de postura e favorecer unha maior normalización do ton. 2.- Desenvolver os reflexos de endereitamento e equilibrio. 3.- Introducir movementos voluntarios mediante facilitación. Método Deaver: Baseado no uso en forma precoz de grandes órtesis para restrinxir o movemento e cando se aprende o patrón elimínanse as restricións para permitir mobilidade a nivel doutras articulacións. Método Doman-Delacato: A base deste tratamento é un aumento da frecuencia, intensidade e duración dos estímulos sensoriais. Posteriormente demándanse as respostas motoras. Método Rabat: Actualmente denominado Estimulación Neuromuscular Propioceptiva. Método Peto: A súa filosofía baséase nos principios xerais da aprendizaxe. Método Phelps: Estruturado dun xeito ecléctica, inclúe case todos os tipos de tratamento coñecidos.

• A idade clave para o tratamento fisioterapéutico é a preescolar; alcanzada a idade escolar o mellor é manter os logros mediante actividades deportivas adaptadas. A fisioterapia pasará a segundo lugar e estará xustificada se se fan intervencións cirúrxicas e adaptáronse novas órtesis.

• 3.- B. Cirurxía xeral, plástica ou reconstrutiva, cando estea indicada.

• 3.- C. Órtesis e Próteses. No primeiro caso trátase do aparello aplicado a unha parte do corpo para soportar, inmobilizar, corrixir ou previr unha deformidade ou para axudar ou restaurar unha función. A próteses está referida ao aparello cuxa función é substituír unha parte anatómica ausente.

• 4.-Técnicas psicopedagóxicas: Unha porcentaxe non desprezable de nenos con deficiencias motóricas presentan ao mesmo tempo deficiencias na linguaxe, sociais, emocionais ou sensoriais. É esta a razón pola que a terapia dun neno con deficiencias motóricas debe ser un tratamento multidimensional. Os esforzos da fisioterapia deben ser coordinados cos da logopedia, psicoloxía e pedagoxía.

• 4.- A. A integración escolar é un paso, unha etapa, e á vez unha preparación á integración social. Na medida en que a integración social esixe interacción individuo-.medio, é necesario non só producir cambios na resposta do suxeito, senón tamén nas condicións ambientais nas que se vai a dar esa resposta.

• 4.- B. A eliminación de barreiras arquitectónicas, consideradas como aqueles obstáculos ambientais de carácter físico que impiden ou dificultan os desprazamentos ás persoas con dificultades na súa mobilidade.

• 5.- A rehabilitación do neno/a con deficiencias debe basearse en: Un diagnóstico condutual que permita avaliar os repertorios cos que conta o suxeito e as súas características, así como as condicións do seu medio familiar e social; con base en tales datos poderanse programar condutas funcionais e importantes para o desenvolvemento do suxeito. O deseño de obxectivos condutuais que permitan o avance continuo e sistemático do suxeito ao longo do tratamento. O arranxo de condicións físicas e sociais que permitan a consecución dos obxectivos condutuais suscitados.

Emprego de medicións obxectivas e directas, así como de todas as condicións técnicas que o programa requira, en función das características do problema que ha de tratarse e da necesidade de avaliar o avance diario do programa biorretroalimentación para establecer repertorios motores. Aplicacións prácticas esta área son:

Rehabilitación das funcións físicasMellora do control de movementos motores Control da postura

• 5.- A. Logopedia Fai referencia á intervención nas alteracións da comunicación, a linguaxe, o fala e a voz. En función da valoración efectuada, tomarase a decisión achega do sistema de comunicación máis factible en cada caso. A reeducación da fala comprende unha serie de técnicas encouzadas a mellorar, non só a capacidade articulatoria e fonatoria, senón outras funcións estreitamente relacionadas con ela, como a respiración, a relaxación xeral, o control do babeo. O programa deberá facerse tendo en conta as dificultades motrices do neno/a, a súa capacidade cognitiva e a idade.

Novas Tecnoloxías

O obxectivo fundamental cos alumnos con parálise cerebral é apórtalles instrumentos para facerlles a vida máis fácil, xa que:

• Toda persoa é sempre un comunicador:– Que a través da interacción social ou a apertura cara a

outros mundos, desenvólvese como persoa.– Avanza na linguaxe á vez que asimila e acumula

coñecementos novos.

Recursos é o seu emprego: • Fixación do lapis a un soporte que, á súa vez unirase á man;

fixar o papel á mesa;• Fixar perchas á cadeira para soster o brazo.• Soportes na cabeza ou a boca, se non poden usar as mans.• Máquinas de escribir con modificacións.• Utilización de programas específicos de lecto-escritura, como

“Pipo”.• Emprego do ordenador e programas informáticos. “Pipo”,

“Aquari”…

• Os equipos auxiliares para a comunicación máis representativos para os alumnos/as con deficiencia motórica son:Aparellos POSUUM: Permite accionar diferentes aparellos como interruptor de luz, T.V, sons, etc,...por medio da man, o pé ou a boca. Microprocesador AUTOCOM: Funciona como unha máquina de escribir para cambiar de liña, volta atrás, corrección,...etc. O paciente selecciona mediante unha peza magnética a letra, palabra ou frase que quere emitir.

Taboleiros de letras, palabras, imaxes ou símbolos: Adaptados ao nivel do desenvolvemento infantil. Hai taboleiros electrónicos que poden ser accionados apertando un botón, succionando, manexando unha panca ou cun movemento de cabeza. Máquinas de escribir: Moito mellor se son eléctricas por ser máis silenciosas e permitir o borrado de erros máis facilmente. Ordenadores: Abren moitas posibilidades para estes nenos con parálise cerebral tanto no terreo da comunicación como na aprendizaxe e o xogo.

• Sistemas de comunicación, axudas técnicas, mecánicas e electrónicas:

As pantallas táctiles coas que o alumno/a consegue introducir os datos no ordenador tocando o monitor, ben cos dedos ou coa varilla de plástico. Os emuladores de teclado permiten aos deficientes motóricos graves utilizar a través do teclado estándar programas de propósito xeral como bases de datos, procesadores de texto, etc, xa que non teñen afectada a súa intelixencia. O dispositivo consta dunha pantalla auxiliar conectada ao ordenador na que a entrada de datos realízase cun conmutador conectado ao emulador, as letras selecciónanse mediante un cursor luminoso que vai percorrendo filas e logo columnas ata que o usuario páreo na letra desexada.

Os conmutadores e interruptores empréganse con aqueles suxeitos que presentan discapacidade severa, tanto motórica como mental. Deben estar adaptados ás habilidades específicas do usuario coa finalidade de que poida operar sen fatigarse. Esta elección pode incluír interruptores accionados por sopro; succión; son, para apertar, acción de pechar un ollo, de presión, etc. O dixitalizador de voz pódense reproducir sons gravados tales como voces, música, etc. Á vez que poden traballarse con programas educativos, que levan incorporados mensaxes gravadas ou determinadas voces para traballar co taboleiro de conceptos.

• Sistemas de comunicación aumentativos ou alternativos:A comunicación, nos alumnos e alumnas con parálise cerebral, adoita presentar serias limitacións, por iso utilízanse estes sistemas de comunicación. Son recursos que permiten a expresión a través de símbolos diferentes á palabra articulada. Existen sistemas de comunicación alternativa que non requiren axudas técnicas, como é o caso dos códigos xestuais non lingüísticos ou a linguaxe de signos. Con todo, as persoas con afecciones motoras, ao ter dificultades para producir xestos manuais, adoitan requirir sistemas alternativos con axuda, é dicir, con algún mecanismo físico ou axuda técnica que permita a comunicación.

• Os sistemas de comunicación máis habituais son: S.P.C. Baséase en debuxos lineais ou pictogramas, que representan a realidade de forma sinxela e son fáciles de aprender e reproducir. Pode empezar a utilizarse en idades moi temperas e permite un nivel de comunicación telegráfica e concreta. Sistema Bliss. É un método que combina símbolos pictográficos, ideográficos (representan unha idea), arbitrarios e compostos, o cal implica que se poden obter símbolos máis complexos a partir dos máis simples. Doutra banda, o significado dos mesmos varía segundo o tamaño, posición, orientación da forma, etc. Trátase dun sistema máis complexo que require comezar a unha idade máis avanzada.

Para iniciarse no sistema Bliss é necesario que o alumno/a reúna uns requisitos, entre os cales destacan a capacidade para establecer e manter contacto visual, a capacidade de permanecer coa atención centrada nunha tarefa durante cinco minutos, a capacidade para seguir ordes verbais e, sobre todo, demostrar desexos de comunicarse. En función das necesidades persoais de cada alumno/a utilizarase un sistema de comunicación ou outro, sen esquecer a importancia das técnicas logopédicas de rehabilitación.

O papel do centro educativo

O centro educativo debe garantir as condicións que favorezan a integración. A resposta educativa debe partir desde o propio equipo educativo que atende ao neno/a. Os equipos de orientación e os departamentos de orientación deben apoiar esta función, pero nunca substituíla. O persoal do centro ha de crear un clima adecuado para a integración, proporcionando un ambiente que favoreza a aprendizaxe. Débese fomentar que o alumno/a coñeza a súa aula e o seu centro, establecendo as condicións adecuadas que favorezan a integración coa contorna escolar. O profesorado debe dar resposta ás necesidades educativas máis ou menos especiais que presente o alumnado.

Para esta premisa conta con dous tipos de adaptacións curriculares: - Adaptacións de acceso ao currículo: eliminando as barreiras arquitectónicas e realizando as adaptacións de material que sexan necesarias con todas as axudas técnicas e tecnolóxicas dispoñibles.- Adaptacións curriculares : realizaranse desde a programación de aula para que cada alumno/a realice as aprendizaxes co ritmo e os niveis adecuados ás súas competencias. A organización do centro educativo debe garantir a coordinación entre o persoal docente e non docente (auxiliar técnico educativo) que interveñen no proceso educativo.

Considerase de especial interese a coordinación entre os distintos profesionais que interveñen co neno/a e a familia. É necesario delimitar o papel de cada profesional: titor/a, profesor/a de pedagoxía terapéutica, logopeda, médico rehabilitador, educador/a, fisioterapeuta, auxiliar técnico educativo. En función da avaliación realizada, estableceranse unha serie de obxectivos a cuxo logro debe contribuír cada profesional coa súa actuación.

Orientacións metodolóxicas

• Seleccionar obxectivos funcionais e relacionados coa vida cotiá do alumno ou alumna. Secuenciar en pequenos pasos os obxectivos que se marcaron. Practicar o suficiente número de veces para consolidar a aprendizaxe. Establecer a duración das tarefas de acordo á pauta de cansazo físico e o nivel de atención óptimo. Establecer o tipo de soportes verbais, manuais ou materiais que sexan necesarios e retiralos progresivamente, cando sexa posible. Ofrecer oportunidades para un maior protagonismo nas interaccións en grupo. Diferenciar os distintos niveis de competencia que presenta o alumno nas diversas áreas ou contidos e establecer os grados de esixencia apropiados a cada nivel.

Como orientacións metodolóxicas podemos recordar as seguintes: Se os pais dun neno/a con algún tipo de deficiencia motora non reciben unha información adecuada cerca da problemática que presenta o seu fillo ou filla e de como poden paliarse os efectos negativos da mesma, seguramente a atención do neno/a vai ser limitada. Esta información aos pais debe incluír unha exposición clara do problema, das súas orixes (para evitar sentimentos de culpa) e, á vez, deben presentarse tamén as posibilidades do neno/a, ofrecendo actividades para realizar con el, de forma que aprendan a relacionarse co seu fillo ou filla, mellorando así a interacción.

A intervención cos pais debe perseguir os seguintes obxectivos: • Diminuír o seu nivel de angustia, co fin de lograr unha aceptación

máis plena. • Conseguir a superación das actitudes negativas que non permiten o

desenvolvemento armónico e global do neno/a nin a expresión das súas aptitudes e calidades.

• Aumentar o sentimento de competencia paterno/materna a través de diferentes tarefas de atención e coidado do neno/a. A familia debe converterse, así, nun axente activo que potencie o desenvolvemento integral do neno/a, a súa autonomía persoal e a súa integración nos distintos contextos.

O papel da familia

Algunhas consideracións: • Superar condutas de rexeitamento. • Evitar as condutas de sobredotación. • Estimular e potenciar as súas capacidades.• Fomentar a súa autonomía persoal. • Reforzar os seus logros persoais. • Colaborar cos distintos profesionais que interveñen na

atención educativa dos seus fillos e fillas. • Propiciar un maior contacto coa súa contorna social e

natural.