500 pezeta / 20 libera •2001eko abendua euskal heziketarako … · 2017-06-23 · 6 kronika 8...

hik hasihh

G A I A : G A Z T E E N I R A K U R Z A L E T A -S U N A • E S P E R I E N T Z I A : M E N D IA R T I S T A • T E O R I A : E L L I O TT U R I E L • G A Z T E K O M I K I A K •M ª D O L O R E S G O I A A N D E R E Ñ O A

63500 pezeta / 20 libera • 2001eko ABENDUA euskal heziketarako aldizkaria

EELLKKAARRRRIIZZKKEETTAA

Anjeles IztuetaEusko Jaurlaritzako Hezkuntza sailburua

63. zenbakia. 2001eko abendua ❘ hik hasi ❘ ‚‚‚3

5 editoriala

6 kronika

8 gaia

GAZTEEN IRAKURZALETASUNANola sustatu?Galtzagorri elkartea, Iñaki Zubeldia

18 elkarrizketaANJELES IZTUETA

26 teoriakElliot TurielSantiago Palacios

30 ekarpenaArtista baten eskutik

32 ekarpenaGazteentzako euskarazko komikiak

34 ekarpenaAxa mixa zilarra agenda-egutegia

35 berriak

36 argitalpenak

40 eskolako zertzeladak historianMª Dolores Goia Mendiola andereñoa

Argitaratzailea:XANGORINErrekalde hiribidea, 59. Aguila eraikina, 1. solairua. 20018 DONOSTIA GIPUZKOA. Tel: 943/ 37.14.08

Fax: 943/ 37.21.54. Posta Elektronikoa: [email protected]; Lege Gordailua: SS-1001/95. ISSN: 1135-4690 Koordinatzailea:Joxe Mari Auzmendi Erredakzioburua:Ainhoa Azpiroz Erredakzio batzordea: Mikel Estonba, Arantxa Goiburu, Mari Karmen Irastorza, Kristina Mardaraz, Josi Oiarbide, Fito Rodriguez, MaiteSaenz, Xabier Sarasua eta Arantxa Urbe. Aholkulkariak: Imanol Agirre, Abel Ariznabarreta, Bego a Bilbao, Mariam Bilbatua, Felix Basurko, Xabier Isasi, IreneLopez-Go i, Izaskun Madariaga, Kepa Perez Urraza, Lore Erriondo, Idoia Fernandez, Amaia Vazquez, Lontxo Oihartzabal, Juanjo Ota o eta Pruden Sudupe.

Diseinua:TRAM¥Graf!kMaketazio, aurreinpresioa:Xangorin.Inprimategia:ANtzA S.A.L.Azaleko irudia: Anjeles Iztueta (Ikor Kotx) . Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak Onetsia 2001 /XI/23 . Kopurua: 4.000 ale

hik hasiko artikuluez edonon eta edonoiz balia zaitezke. Kasu horietan iturria aipatzea eskertuko genizuke.hik hasik ez ditu bere gain hartzen bertan plazaratutako iritziak ezta bat etorri ere derrigorki haiekin.

aurkibidea8

gaiaGAZTEEN IRAKURZALETASUNAGazteek gutxi irakurtzen omen dute euskaraz. Horisustatzeko beharraz jabetuta, Galtzagorri elkarteak

Liburu Gaztea literatur lehiaketa antolatzen du.Antolatzaileen, kritikoen eta parte-hartzaileen iri-

tziak jaso ditugu.

HEZKUNTZA, UNIBERTSITATE ETA IKERKETA SAILA

DEPARTAMENTO DE EDUCACION,UNIVERSIDADES E INVESTIGACION

16elkarrizketa

ANJELES IZTUETAEusko Jaurlaritzako Hezkuntza sailburuarekin

solasean

hik hasiren harpidedun izan nahi dut, urtean 10 ale eta atera daitezkeen ale bereziak etxean jasoaz

Izena..........................................1. Deitura................................

2. Deitura ...............................Tel.:............................................

Helbidea .....................................................Posta Kodea................

Herria....................................Herrialdea...........................

Ikastetxea...................................Herria......................................

IFZ-NAN ......................................................................................

Aurrezki Kutxa edo Bankua

Entitatea Sukurtsala K.D. Zenbakia

Sinadura

HARPIDETZA SARIAK

(BEZ barne)

30 euroHego Euskal Herria

5.000 pezetaIpar Euskal Herria

200 libera

hik hasiEuskal

heziketarakoaldizkaria

Errekalde hiribidea, 59Aguila eraikina 1. solairua

20.018 DONOSTIA. GIPUZKOA

Tel: 943/ 37 14 08Faxa: 943/ 37 21 54

hik hasikeuskal hezitzaileen

harpidetza behar du

30 eur30 euro uro urteantean10 aldizkari eta prezio bereziak topaketetan etaargitaratzen ditugun gainontzeko materialetan

Zure parte-hartzea ezinbestekoa zaigu

harpide zaitez!


editoriala

Ereinen 25. urteurrena dela-eta, ar-gitaletxea zoriondu nahi dug urte haue-tan egin duen ekarpen oparoagatik.Alabaina, abagune hori aprobetxatudugu ikasmaterialen inguruko gogoetaegiteko.

Egurrezko ikasmahai zaharrarengainean ohikoa zen Katoia ahaztu sa-marra daukagu, garai bateko kontuakdira horiek. Baina ezin dugu ukatu hurazela orduko testu liburu nagusia. Ikasli-buru gutxi zeuden, eta euskarazko batbera ere ez. Euskarazko irakaskuntza-ren hastapenetan hasi ziren irakasleektestu libururik gabe moldatu beharraizan zuten. Andereñoak eta maisuakberaiek handik eta hemendik biltzenzuten materiala, eta harekin moldatzenziren. Haurren beharrei erreparatu etahorren arabera egokitzen zituztenapunteak, entziklopedietako informa-zioa, itzulpenak, argazki solteak etaabar. Andereño eta maisu sortzaileakziren: zer behar, hura sortu.

Izugarrizko lana eta esfortzua eska-

tzen zuen horrek, baina arintzeko mo-dua aurkitu zuten: elkarlana. Taldeanbildu eta zer egin, zertarako, zergatik...hausnartu eta erabakitzen zuten. Nes-ka-mutilak bere osotasunean hartu etaetorkizuneko gizon-emakume izatekoprestatzea zen xedea.

Alabaina, irakasleen lekukoa hartuzuten argitaletxeak sortu ziren ondo-ren. Euskal irakaskuntzarako materialasortzeari ekin zioten, andereño eta mai-suek egiten zutena profesionalizatuzeta kalitatea hobetuz. Ekarpen interes-garria bezain garrantzitsua egin duteeuskarazko argiteletxeek urte hauetanguztietan. Gaur egun beste herrialdee-tako materialen parean daude, onenenartean, alegia. Ikusi besterik ez dagoli-buruen koloreak, diseinu berritzaileak,argazki zainduak, material egokiak, fi-txa erakargarriak, mapa zainduak etaabar. Are gehiago, gure argitatetxeakez daude lo. Orain artekoari jarraipenaematearekin batera, teknologia berrienerronkari ere aurre egiteko prestatu di-

Zorionak Erein, 25 urteotakoekarpenagatik

Ikasmaterial onak

eta kalitatezkoak

beharrezkoak badira

ere, ez dute

irakaslearen lekua

hartu behar

ra; euskarri berrietako materiala argita-ratzen ari dira. Guztia euskaraz eta eus-kal kulturan sustraiturik.

Izan ere, gaur egungo mundu globa-lizatu eta monolitikoaren aurrean, eus-karazko argitaletxeek ikuspegi anitza,errespetuzkoa eta kultur aberastasunasustuko duena bultzatu behar dute. Hor-tan datza euskal argitaletxeen erronka.

Haatik, argitaletxeek irakasleen le-kukoa hartu bazuten ere, ikasmaterialekez dute irakasleen lekua hartu behar.Material horiek tresna edo bitartekoakdira, baina ez irakasleen ordezkoak.Ikaskuntza/irakaskuntza prozesuak ezdu ikasmaterialen menpe egon behar,ez dute irakaslearen lana bideratu behar,ez dute katoi bihurtu behar. Horregatik,ez ote dugu berreskuratu behar hasierahartako talde lana? Ez ote genuke ikasle-ei entzuten eta beren beharretara egoki-tzen ahalegindu behar? Ez ote genukesormen hura berreskuratu behar ikasle-ak ere sortzaile izan daitezen?

abendua

6 ❘ hik hasi ❘63. zenbakia. 2001eko abendua

kronikaEuskararentzako di-

ru laguntzak murriztunahi ditu UPNk

UPNren Gobernuak euskararentza-ko diru laguntzak %12 murriztu nahi di-tu. Parlamentura bidalitako aurrekon-tuetan ikusten denaren arabera, Hiz-kuntz Politikak inoiz izan dituen dirumurrizketarik handienak jasan ditu. Iaz-ko aurrekontuekin alderatuta, euskara-rentzat bideratutako diru laguntzak %12jaitsi dituzte. Horren barruan, euskara-ren irakaskuntzaren garapena eta bul-tzada ra bideratutako laguntza %2,5 mu-rriztu dute. Iaz 306,5 milioi pezeta bide-ratu ziren, eta aurten 298,6 milioi pezeta.Kopuru horietatik 13,3 milioi pezeta bi-deratu ziren iaz euskal irakasleen hobe-kuntzara, eta aurten 10 milioi pezeta.Euskararen erabileraren inguruko egi-tasmorako kopurua 21,5 milioitik 21erajaitsi da. Euskara bultzatzeko egitasmo-etarakoak 27,8 milioitik 22ra. Euskaraz-

ko ikasmaterialei dagokienez, 19 milioibideratu ziren iaz eta aurten 14 milioiproposatzen da. Euskararen sustapene-rako bekak eta laguntzak bi milioi gu-txiago jasoko lukete aurten, 28 milioi.Eta gau eskolak 100 milioirekin gelditu-ko lirateke, iaz baino 7,7 milioi gutxiago.

Hezkuntzaren alorrean Lanbide He-ziketa sustatzeko egitasmoek diru la-guntza gutxiago jasoko dute. Ostera,ikastetxe kontzertatuetarako subentzio-ek gora egin dute.

Oro har, Nafarroako Gobernuarenaurrekontuak oso-osoarik hartuta,%0,22 erabiltzen da euskararentzat. Ko-puru hori etengabe jaitsi da 1995. urteazgeroztik. Aitzitik, azken urteotan%0,34koa zen jaitsiera. Iaz, ordea, PedroPegenautek hartu zuen Hizkuntz Politi-karako Zuzendaritza Nagusiko ardura,eta murrizketak areagotu zituen. Euska-rarentzako diru laguntzak %0,27ra jaitsiziren. Are gehiago, beste birmoldaketakere egin zituen eta ondorioz euskararengarapenerako proiektu gehienak desa-gertu egin ziren. Esate baterako, admi-nistrazioan euskararen presentzia area-gotzeko programa guztiak, eta hizkun-tza politika sustatzeko dirua.

UPNren aurrekontu txosten honekCDNren babesa jaso du. Oposizioak etasindikatuek, ordea, kontrako jarreraagertu dute. Bozeramaileen Mahaiaktramiterako onartu ondoren, eztabaida-rako epea ireki da.

U r t e k o a z k e n t x a n p a n m o b i l i z a z i o a k e t a

Iruñerriko D eredukozuzendariek informazio

ofiziala euskaraz bidaltzekoeskatu diote Iruñeko Udalari

eta Nafarroako Gobernuari.Euskarari ematen dioten

tratamendua dela-eta, kezkaagertu dute zuzendariek etaplataforma iraunkorra eratudute egoera horren aurrean

jarrera bateratua agertzeko.Ildo horretatik, Iruñeko

alkatearekin eta Hezkuntzakontseilariarekin hitz egiteko

bilera eskaera egin dute.Zuzendariek kexu bat baino

gehiago dituzte. Alde batetik,azkenaldian Iruñeko Udaletik

jasotzen duten informazioguztia gaztelania hutseaniritsi zaie. Horren aurrean,

informazio ofiziala gutxienezelebiz bidaltzeko eskaeraegin dute. Beste aldetik,

langileen hizkuntzeskakizunak zehaztu daitezenere eskatu dute. Era berean,

Hezkuntza Departamentuak 3urtetik aurrera ingelesa eta

gaztelania sartzeko duenasmoa ere salatu dute. D

ereduko ikastetxeetakozuzendariek diotenez, horrekmurgiltze sisteman kalteak

baino ez lituzke ekarriko.


a l d a r r i k a p e n a k i n d a r r a h a r t z e n a r i d i r a

Euskal Herriak bereeskola kanpaina abiatuda herriz herri

Euskal Herriak bere eskola kan-paina aurkeztu dute hainbat ikasle,irakasle, guraso eta herritarrek, eta le-loak dioen bezala, Euskal Hezkuntzasistema propioaren aldeko ekimenada. Orain arte sistema propioaren al-deko urratsak eman baldin badira, he-mendik aurrera pauso berriak emate-ko aukera dagoela adierazi dute kan-painaren bultzatzaileek.

Aurrerabide horretan garrantzi-tsutzat jo dute elkarrekin lan egitea.Elkarlana izango du ardatz, beraz,kanpaina honek. Asmoa herriz herri-ko taldeak sortzea da, bakoitzak to-kian tokiko beharrak identifika ditzaneta tokian tokiko helburuak finka di-tzan. Herrietako talde horietako or-dezkariak maila nazionaleko erakun-dean bilduko lirateke.

Ikas Pedagogia Zerbitzuakeuskalgintzako ordezkarienbabesa jaso du euskarazkoikasmaterialgintzan egitendiharduen lanarekin jarraitzeko.Akitaniako CRDPko partaideizanik, orain arte Ikasen eskuzegoen euskarazko materialpedagogikoa argitaratzea. Orain,ordea, CDRPren eskuetan jarrinahi dute. Era berean,ikasmaterialetarako batzordeberria sortu nahi dute. Ikaseniritziz batzorde hori soberakoa da.Ikasek eta euskalgintzako bestehainbat erakundek hitzarmen batsinatu dute. Besteak bestehonako hauek dira sinatzaileak:AEK, sare publikoko eskolaelebidunetako irakasleak, eskolagiristinoetako zuzendaritza,Euskal Haziak, HizkuntzKontseilua, Euskal KulturErakundea, Euskal Konfederazioaeta sail giristinoko eskolaelebidunetako irakasleak.Hitzarmenean zera eskatzen dieteobragintza publikoko partaideei:euskarazko ikasmaterialarenobralaritza Ikasen esku uztea etaAkitaniako CRDP pedagogizentroak frantsesezkoaren ardurahartzea. Ikas 1959an hasi zeneuskarazko materiala argitaratzeneta sinatzaileek adierazi dutematerial horren kalitatea askifrogatua geratu dela. Material horilau sareetako irakasle etaarduradunen artean hartzen daadostasunean. Hezkuntzaadministrazioko ikuskariekgainbegiratzen dute pedagogiaarloa, unibertsitate adituekgaiaren jarraipena egiten dute etaeuskaltzainek hizkuntza sailaberrikusten dute.

16 urteko neska-mutil batek euskal kulturari buruz gutxienez ezagutu behar dituen edukiak, izan behar dituen trebetasunak eta zer jarreraespero daitezkeen definitu behar du euskal curriculumakXabier Garagorri

Horrela bada, herrietako taldeaksortzeaz gain, beste hainbat ekimeneramango dira aurrera: sinadura bil-keta, hitzaldiak, mahai inguruak eta a-bar. Sinadura bilketarako prestatu du-ten agirian hezkuntza sistema propio-aren beharra, nahia eta eskubidea al-darrikatzen dira.

Adierazpenak eta aldarrikapenakez dira falta izan unibertsitatean ere.Madrildik etorri den Unibertsitate Le-gea dela-eta, ikasleak eta irakasleak,guztiak atera dira kalera protestatze-ra. Espainiako Senatuan oposiziokotalde guztiek (PSOE, Entesa Catalana,EAJ eta Talde Mistoa) beto proposa-menak aurkeztu dizkiote. Inmacula-da Boneta EAko sendoreak eta Sena-tuko Hezkuntza Batzordean TaldeMistoko eledunak lege osoari aurkaegitea inoiz baino justifikatuagoa da-goela adierazi du. Testuari egindakokritiketan zera aipatzen da: eskudun-tza autonomikoak urratzen dituela,unibertsitateko autonomian esku har-tzen duela, eta unibertsitate guztietan“berdintasuna” ezartzen duela.

Hala ere, Jose Maria Aznar Espai-niako Gobernuko presidenteak adi-tzera eman du prest dagoela proiek-tuari hobekuntza teknikoak egiteko,baina erreformaren sakoneko propo-samena hustu eta eraldatu gabe.


GAIAGazteen irakurzaletasuna Nola sustatu?


Gazteek gutxi irakurtzenomen dute, eta kezka iturri dahori guraso eta irakasleen ar-tean. Zenbait inkesten datuakbegiratuta zera ondoriozta-tzen da: gazteek 18 urterekin14rekin baino gutxiago irakur-tzen dutela, eta jaitsiera horieuskarazko liburuetan nabar-menagoa dela.

Egoera horren aurrean ira-kurzaletasuna sustatzekohainbat egitasmo eramaten di-ra aurrera, eta horretan dihar-du Galtzagorri Elkarteak. Bes-te gauzen artean Liburu Gaztealehiaketa antolatzen du eta ho-nen xedea gazteen irakurzale-tasuna sustatzea eta parte-hartzea bultzatzea da. Lehia-ketako zenbait partaidereniritzia jaso dugu, eta baitalehiaketaren planteamendua-rekin bat ez datozenena ere.Helburuarekin ados egon arren,bitarteko egokiena ez delakoustea ere badago. Hausnarke-tarako eta eztabaidarako bideairekia dago, honenbestez.

G

1990ean irakurketa ohiturei bu-ruzko inkesta egin zuen Mari Jose Ola-ziregi Filologia, Geografia eta HistoriaFakultateko irakasleak Hego EuskalHerriko Bigarren Hezkuntzako ikaste-txeetan irakurketa maiztasuna eta gus-tuak aztertzeko. Hautatutako lagina14-18 urte bitarteko 2.700 ikaslek osa-tzen zuten eta 58 ikastetxetara bidalizituzten inkestak.

1994ean bigarren inkesta egin zen.Aurreko inkestako 700 ikasle elkarriz-ketatu zituzten. Garai hartarako 18-22urte zituzten eta gehienak unibertsitateikasketak egiten ziharduten. Helburuazen eskolatik irten eta gero gazte hauenirakurketa gustuak nola aldatzen zirenaztertzea. Irakurketa ohiturez gain, za-letasun honek eragiten dituen jarreraetikoez ere egin zitzaien galde.

Emaitzei begiratuz, ondorio asal-dagarriena, dudarik gabe, adinarekineuskarazko irakurketen jaitsiera ema-ten zela izan zen. Adinak gora egin a-hala , irakurketa ohitura gutxitu egitenda. Ikasleen erantzunak kontuan har-tuz, gutxiago irakurtzen dute guztiek18-22 urterekin 14-18rekin baino. Ho-nekin batera, guztiz adierazgarria dajaitsiera hau euskarazko irakurkete-tan ematen dela batik bat: erdarazko-ari dagokionean, desberdintasunakez dira hain handiak.

Ondorio horri euskal literaturare-kiko ezagutza edo zaletasunik ezagehitu beharko genioke, 1994ko udanirakurritako liburuen zerrendan ezbaitzegoen azken hamar urteetan argi-taratzen hasitako euskal idazlerik.

Orokorrean, zenbait titulu kendu-ta, euskarazko irakurketek emozio“hotzak” eragiten zituztela ondorioz-tatu zuen Olaziregik. Horren eragile-rik nagusiena eskola zela kontuan har-tuz, ikasleei agintzen zaizkien irakur-gaiak edo hauek bideratzeko erabil-tzen diren prozedurak ez direla osoegokiak esan daiteke.

Era berean, dudaezinezkoa da es-kolak irakurzaletasunean duen zere-gina. Aipatu inkestetaren emaitzei ja-

rraiki Euskal Literaturako klaseek ongiinformatzen dutela zeritzoten ikasle-ek, baina ez zutela irakurzaletasuniksortzen. Horregatik, batxilergoaamaitu ondoren, euskarazko irakur-keta jaitsi egiten da nabarmen, eta pla-zer hutsagatik irakurtzen dutenean,gaztelaniazko testuetara jotzen duteikasleek gehienetan.

Alabaina, eskolak ez duela irakur-zaletasun sendo eta ugariegirik sor-tzen esatea erdizkako egia (edo gezu-rra) dela uste du Olaziregik.Gurasoekirakasleen esku uzten dute irakurzale-tasunaren sustapena eta noski, irakas-leak gehiegizko erantzunkizuna har-tzen du. Olaziregik ez du dudarik egi-ten irakaslea eta berak duen irudia du-gula irakurketarako animatzailegarrantzitsuenetakoa, baina horreta-rako, irakasleari eskura jarri beharzaizkiola irakurzaletasuna sustatzekobaliabideak.

Horregatik, nahiz eta Derrigorrez-ko Bigarren Hezkuntzaren Curricu-lum Diseinu berriak irakurle aktiboaklortzea izan helburu, zailtasunezemango dira aurrerapausoak literatur-lanak zatika irakurriz, efektu estetikoabaztertuz edo testuak linguistikokisoilik aztertuz. Metodologia berriakbehar ditu eskura irakasleak, irakur-ketaren ludikotasuna berreskuratukodiotenak. Taldeka ozenki irakurri, ira-kurketa literarioari tartetxo bat egin,idazketa tailerrak landu, liburutegieta-ko animazio kanpainetan parte hartu,irakurketa asteak antolatu, eskolakoliburutegiak sendotu, idazleek esko-letara egiten dituzten bisitaldiez balia-tu... prozedura guztiok xede hezitzai-lea murriz diezaiekete literatura klase-ei eta helburu literarioa indartu.

Irakasleak orientatzailehuts izate-tik animatzaile izatera pasa behar dueta horretarako beharrezkoak zaizkiotitulu berrien gaineko argibideak, adi-nari dagozkion gustuen ezagutza... etaabar luzea. Beste gauzen artean, ho-rretarako sortu zen Galtzagorri elkar-tea.


planteatu genuen: zergatik ez sortugazteek beren parte-hartzea izangoduten lehiaketa bat? Azken finean,beraiei zuzendutako literatur generobatekin ari gara, eta zergatik izan be-har dute beti helduek azken hitza?”.

Galtzagorrikoen nahia gazteekberen iritzia ematea zen, eta azken hi-tza helduena izango ez zuen lehiaketabat sortzea. “Ideia oso polita zen, bai-na praktikara eramatea ezinezkoazela konturatu ginen. Azken urtekolibururik onena saritzeko, produkzi-tutako guztia aztertu behar da, etahori ezinezkoa da gazteentzat”.

Beraz, gazteen esku-hartzea bide-ratzeko eta bermatzeko beste modubat aurkitu zuten: hautaketa batzordebat eratzea produkzio guztitik liburukopuru bat aukeratzeko. Batzordehorrek azken urtean argitaratutakoguztia irakurtzen du eta bere iritzizonenak diren liburuak aukeratzen di-tu; lau DBHko 1. ziklorako eta bestelau 2. ziklorako. Aurretiako aukerake-ta bat egiten du, baina horietatik one-na zein den gazteek erabakitzen dute.“Onena zein den esan beharrean ba-tzordeak bere ustez onak direnak au-keratzen ditu, eta gazteek erabaki-tzen dute horietatik onena zein den”.

Lehiaketa guztiek bezala, partehartzeko oinarri batzuk daude LiburuGaztea sariketan. Alabaina, oinarrimalguak dira, hots, aukera anitz dau-de eta horien berri eman digu Ugal-dek. “Ikastetxeetara zuzentzen garaeta lehiaketa aurkezten diegu. Gazte-en parte-hartzea bultzatu nahi du-gula azpimarratzen dugu, eta horre-tarako modu bat baino gehiago dau-

Galtzagorri elkartea1990ean sortu zen elkarte honen

helburua garbia da: euskal literaturasustatzea haur eta gazte literaturareneremuan. Orain arteko ibilbidean xe-de hori bultzatzeko egitasmoak gau-zatu ditu: irakurzaletasuna sustatzekoprogramak, biltzarrak, erakusketak,Behinola aldizkaria…

Elkarteak 200 bazkide inguru ditu,denak ere haur eta gazte literaturareninguruan dabiltzanak edo interesa du-tenak: idazleak, irudigileak, liburuzai-nak, ipuin kontalariak, irakasleak…

Bere jarduera euskal literatura etaEuskal Herrira bideratzen den arren,estatuko OEPLI elkarteko eta nazioar-teko IBBY erakundeko partaide da.Esperientziak elkartrukatzeko, elka-rren berri jakiteko eta euskarazko lite-ratura ezagutarazteko bide ematendiote bi elkarteok.

Haurrak eta gazteak dira elkartea-ren jomuga, beroien irakurzaletasunasustatzea, alegia. Horretarako, muga-rri bat baino gehiago gainditu behardira, eta gazteen kasuan handiagoakizan ei dira, gainera. Gaur egungogazteek gutxi irakurtzen dute, lehenikusi dugun bezala, eta hori aldatzekohainbat ekimen ditu esku artean Gal-tzagorrik elkarteak. Bata Liburu Gaz-tea literatur lehiaketa da. Iaz jarrizen martxan Gipuzkoan Foru Aldun-diaren laguntzarekin, eta aurten Biz-kaian ere abiatu da.

DBHko ikasleei zuzendutako lite-ratur lehiaketa da, eta gazteen irakur-zaletasuna sustatzeaz gain, beraiekepaimahaikide izatea bultzatu nahidu. Alegia, euren iritzi eta gustuetarahurbildu nahi du. Horixe da besteedozein literatur lehiaketetatik be-reizten duen ezaugarria, hain zuzenere. Baina nola lortzen du hori? Nolabideratzen du gazteen parte-hartzea?Leire Ugalde Galtzagorri elkartekoidazkariak azaldutakoaren arabera“orain arteko lehiaketa guztietanepaimahaia helduek osatzen dute etahorren aurrean guk galdera bat

de. “Zenbait ikastetxetan DBHkoikasle guztiek hartzen dute parte, bes-te zenbaitetan ziklo batekoek, bestebatzuetan gela osoak eta beste ba-tzuetan ikasle bakar batzuek. Eskolabatzuentzat onena ikasle guztiek es-ku-hartzea da, beste zenbaitentzathautazko gai bezala uztea eta hain-batentzat Euskarako klasean lan-tzea. Ikastetxe bakoitzak bere progra-mazioa eta bere curriculuma ditu etabakoitzak erabaki behar du nola bi-deratuko duen. Guk ez dugu inolakomugarik eta baldintzarik jartzen. Ezdugu esaten ikasle guztiek parte har-tu behar dutenik, eta ezta liburu ho-riek soilik irakurri behar dituztenik e-re. Beraiek erabakitzen dute partehartu edo ez, eta nola”.

Galtzagorri elkartekoek argi duteLiburu Gaztea irakasle eta ikasleekduten tresna bat gehiago dela, bainaez bakarra. Hori argi utzi nahi izatendute. “Ez du esan nahi honetaramugatu behar dutenik eta liburuhoriek soilik irakurri behar dituzte-nik, ezta gutxiagorik ere. Honek ezdu kentzen ikasleak liburutegi bate-ra eraman eta nahi dituzten libu-ruak hautatzea. Gure asmoa ez dairakurketa mugatzea, aukera bateskaintzea baizik. Horretarako, li-buru zerrenda baten proposamenaegiten dugu. Ez dugu esaten zerren-dan ez dauden liburuak txarrak di-renik, baizik eta onak diren batzukhautatu. Horrela, irakasleei etaikasleei produkzio guztitik onak di-ren batzuk proposatzen zaizkie. Al-de horretatik, aholkularitza fun-tzioa betetzen dugu”.

Leire Ugalde Galtzagorri elkarteko idazkariak eman digu Liburu Gaztea literaturlehiaketaren berri.

GAIA


GGazteen irakurzaletasuna

Nola sustatu?

Lehiaketa egokiaal da?

Galtzagorri elkartearen asmoonak ukatu eta zalantzan jarri gabe, Li-buru Gaztea lehiaketa egoki ikustenez duten zenbait badira. Alde positi-boak eta negatiboak ikusten dizkionjendea dago, iritzi guztiak ez datozbat. Eta muinean gazteen parte-hartzeadago. Ugaldek hasieran aditzera ema-ten duen bezala, azken helburua gaz-teek beraien hautua egitea da. Horrenharitik sortu zen Liburu Gaztea, bainalehiaketaren planteamenduarekinbat ez datozenak ere badira eta horie-tako bat da Iñaki Zubeldia idazlea. Be-re ikuspegiaren argudioak eman diz-kigu, eta jarraian dituzue.

1. Irakurketa jarduera librea da,norberak bere esperientzia, gustu etazaletasunen arabera egin behar due-na. Gaurko gazteen zaletasunak etagustuak, guk nahi edo nahi ez, ez dira

duela 30 urte gazteek zituztenen ber-dinak. Gaurko munduak halako abia-dura darama zaletasunak, gustuak,ezagutzak, mundua ikusteko eta sen-titzeko erak guztiz aldatu dira eta gurigustatzen zaigun zerbaitek agian ezdio ezer esango gaurko gazteari, etaguri gustatzen ez zaigunak agian izu-garrizko zirrara eragingo dio.

Horregatik, aukera librea ematea-ren garrantzia. Gazteen artean ere ra-dio makutok funtzionatzen du orain-dik, eta esango diote elkarri: “Hau zo-zote hutsa duk, ez zegok ekintza-rik...” edo “Hau oso polita duk... Ezzekiat zer daukan, baina barrurairisten zaidak...” edo “Hemen izuga-rrizko umorea eta ironia topatukoduk... Nik ederki pasa diat...”

2. Aukeratu diren liburuak osoonak izango dira, horretaz ez dut du-darik egiten. Nik irakurri ditudanak,ez baititut denak irakurri, oso onak di-ra. Beraz, arazoa ez da liburu onak di-ren ala ez. Hau oso garbi utzi nahi dut.Eta hala gera bedi. Nik, hasteko, ezdaukat ezertxo ere hor aukeratu direnliburuen aurka, eta askoz gutxiagooraindik aukeratu diren egileen aur-ka. Abiapuntua bera da okerra, nireustez. Gazteei ez diegula utzi aukera-keta zabala, osoa egiten. Eta hala eginizan balitz, gerta zitekeen ondorioberdinetara iristea; alegia, libururik o-nenen edo gustukoenen artean zortzihoriek aurreneko tokietan azaltzea.Huraxe izango zen benetako sariketagarbia eta zalantzarik gabekoa.

3. Euskal idazleentzat, oro har, o-so kaltegarria da sariketa hau, gehien-

Iñaki ZubeldiaIdazlea

goa jokoz kanpo uzten duelako eta i-kasleek euskal idazle gehienen libu-ruak irakurtzeko aukerarik ere ez du-telako izango. Obligazioz urtean lauliburu irakurri behar baldin badituzteeta eskola guztietan liburu horiek ba-karrik irakurtzen badituzte, beste li-buruak oso jende gutxik irakurriko di-tu eta ez dute aukerarik izango jakite-ko euren gustukoak diren edo ez. Ba-dakigu DBHn ez dela gehiegi irakur-tzen eta derrigorrean lau liburu jakinhoriek irakurtzera behartzen baditu-gu, beste liburuentzat apenas gelditu-ko den aukerarik.

Esandakoaz gain, itzulitako libu-ruak ere sartzen baditugu lehiaketahonetan, oraindik gogorragoa da eus-kal idazlearen lehia, suposatzen baitamunduko autore kontsagratuak dire-la lehian dauzkagun horiek: 2000-2001eko sariketan Jaume Cela, Chris-tine Nöstlinger eta Daniel Pennac sar-tu dira, hau da, zortzi autoretatik hiru.Beste modu batera esanda, % 37,5.

Honek zera dakar, lehiaketaz kan-po geratu diren euskal idazleen libu-ruak ez saltzea, beraz, ez irakurtzeaeta aukerarik ere ez ematea jakiteko li-buru horiek politak, literarioak, inte-resgarriak, gazteen gustukoak diren.Eta ez oso epe luzera beste hau ereekar dezake: argitaletxeek euskalobra gehienak ez argitaratu nahi iza-


tea edo Galtzagorriko adituek esandakoobrak bakarrik argitaratu nahi izatea.

Bide horri jarraituz, zergatik ezgauza bera egin Lehen Hezkuntzakoeta Haur Hezkuntzako liburuekin ere?Orduan gehiago itxiko da oraindik in-butua eta ez dakit zenbat idazle etazenbat argitaletxe egongo liratekeenadituen tirania hori jasateko prest.Giroa asfixiantea bihurtuko litzatekeeta makina bat liburu polit, interesga-rri, haurren gustuko zabortegian gera-tuko lirateke bonzoekesandako lau li-buru zerutiar horietatik kanpo geratu-ko liratekeelako.

Atal honen hasieran esan dugu sa-riketa hau euskal idazleentzat, orohar, oso kaltegarria dela. Beste ikus-pegi batetik ere aztertu nahi nukebaieztapen hau. Urtean 20/30 liburuargitaratzen dira gazteentzat. II. Libu-ru gaztea sariketa martxan jartzeko,2000. urtean argitaratutako 24 liburuaztertu behar dituzte, horien artetikzortzi aukeratzeko. Horrek esan nahi-ko du beste 16 liburuak ia-ia zirkula-ziotik kanpo geratuko direla Gipuz-koan. Ikastetxeetan agindutako zortziliburu horiek irakurriko dituzte, DBH-ko 1. zikloan lau eta 2. zikloan bestelau. Hortik kanpo oso zaila izango daezer gehiago irakurtzea Gipuzkoakogazteek. Horrek uniformitate antzubat ekarriko du eta 16 liburu bazter-tuak oso nekez hartuko ditu inork es-kuetan. Aukera librea balitz, liburuguztiek atea irekita edukiko luketegutxienez eta toki batzuetan liburubatzuk eta beste batzuetan beste ba-tzuk irakurriko lituzkete, denentzataukera berdintasuna gordez.

Liburu gaztea sariketa honen pa-rean bada beste sariketa bat EuskalHerrian hau baino lehenago hasi zenaeta modu demokratikoagoan egitendena: Juul egitasmoaz ari naiz. Nafa-rroako ikastoletako haur gehienekhartzen dute parte, adinen araberasailkatuta:

6 urte bitarte6 urtetik 9 urtera9 urtetik 12 urtera12 urtetik aurrera

Hemen haurrek nahi dituzten li-buruak irakurtzen dituzte, elkarri li-buru interesgarrienen berri ematendiote, eskolako eta herriko liburute-giak bisitatzen dituzte, gurasoak inpli-katuak daude egitasmoan eta haurreilaguntzen diete... Badakit urtebeteanezin dituztela liburu guztiak irakurri,liburu on batzuk ez direla haur ba-tzuen eskuetara iritsiko, akats gehia-go ere egongo direla... Baina, hala ere,urtetik urtera liburu aukeratuak alda-tu egiten dira, ez dute beti liburu beraaukeratzen gustukoena bezala (be-raz, eboluzio bat dago), liburu asko-ren artean barreiatzen da bozketa...Baina, batez ere, haurrak dira liburugustukoenak aukeratzen dituztenak.Haurren gustua errespetatu egiten daeta liburu guztien aukera ere bai.

4. Liburuen aukeraketa bera osoeztabaidagarria da. Zein irizpiderenarabera aukeratzen dira liburu one-nak edo egokienak? Nolatan ez dagogazterik aukeraketa hori egiterakoan?Helduen literatur jakituriak derrigormarkatu behar al du gazteen liburu za-letasuna eta gustua? Gero, gazte libu-rua deituko diogu, gazteen libururikgustukoena edo gogokoena, gazteekaukeratutako liburua balitz bezala, er-dizka (edo herenka: 24tik 8 = herena)bakarrik denean egia.

Eta honaino heldu garenez, norkjuzgatuko ditu juezak, nork epaitukoditu bonzoak, nork jarriko ditu beretokian kritikoak eta sasikritikoak?Agian, orduan beranduegi izango da.

Honetaz guztiaz pentsatzerakoan,Descubriendo a Forrester filma etor-tzen zait burura. William Forresteridazlea kokoteraino dago kritikoekbere obraz egiten duten interpretazio-arekin eta, familia osoa hil zitzaiolako,bakardadean isolatuta bizi da, Bronx-era ematen duen leiho bat duelarikkanpoko munduarekin lotzen duenhari bakarra. Jamal Wallace izeneko16 urteko mutil gazte beltza ezagu-tzen du eta haren lagun egiten da. Do-hain bereziak ditu saskibaloirako etaliteraturarako. Baina, beti dago jakin-tsu bat bidean zangotraba egingo di-zuna eta Jamal Wallace gizarajoak eretopatu zuen bere balioak gutxietsi etabere beltz txiroaren konplexua sudu-rraren puntan jarriko ziona: Crawfordliteraturako profesorea zen tiparrajohau. Jamal Wallace gaztearen trebeziaeta balioa eraman ezinik, eskolatik bi-daltzen saiatzen da. Orduan, WilliamForrester bakartia, bere isolamendu-tik ateratzen da eta eskolan ezusteanazalduz, testu bat irakurtzen du esko-lako zuzendaritzaren aurrean, testuhunkigarri eta eredugarri bat. Eskola-ko zuzendaritzak txaloak jotzen diz-


kio halako maisu-lan baten aurreantxunditurik eta losintxak egiten dizkioharen adiskidetasuna eskolaren zer-bitzura jarri nahirik. Baina William Fo-rresterek apaltasun osoz esaten diehitz haiek bereak ez baizik eta JamalWallacerenak direla, jenio handi etagazte batenak. Denak sinestu ezinikgeratzen dira eta eskolako zuzenda-riak bere babesean hartzen du beltzgaztea, Crawford profesore bekaiztia-ren eskuetatik salbatuz.

Berriro harira etorriz, bere lekuanjar dezagun kritikoaren lana. Askotanentzun izan dut: Liburu txar asko ar-gitaratzen da. Honek literaturari ezdio ezer aportzatzen. Eta hori kritikoofizialen ahotik entzun dut. Baina,galdetzen badiezu zertan oinarritzendiren liburua txarra dela esateko, ezduzu erantzunik jasoko. Esaten dizuteeztabaida horretan ez direla sartuko.Orduan, zertan gelditzen gara? Libu-rua ez dakit txarra izango den, bainakritika bai, benetan txarra da eta kriti-koa ere bai. Bere baieztapena defen-datzeko argudiorik eman ezin duenkritikoa, zer nolako kritikoa da? Intui-tiboa? Subjektiboa? Kapritxosoa? Ape-tatsua? Fobiaz eta filiaz betetakoa?

Gai hau argitzeko ondo dator JonAlonsok idatzi zuen Bi hitz kalitateazizeneko artikulu bikaina. Oso gauzainteresgarriak esaten ditu bertan etahona ekarriko ditut Jon Alonsorenhitz batzuk:

“Kontu zaila da kalitatearena,inondik ere. Guztiz subjektiboa dela-ko. (...) Nik ez dakit zer den kalitateanire iritziaz haratago. Bide batezesanda, nagikeria galanta iruditzenzait lan bat epaitzea "ona" edo "txa-rra" dela esanda, besterik gabe. Lanbaten alderdi positiboak, negatiboak,anbizioak, une historikoarekiko ego-kitasuna, asmoak, zer harreman kla-se sortzen den proposatzen duen ira-kurlearekin edo tradizioarekin, hiz-kuntzaren aberastasuna, narratze-ko tekniken erabilera... horiek denaketa beste batzuk hartu beharko geni-tuzke aintzat idazlan bati buruzkoiritzia ematerakoan. Horiek –eta bes-

te batzuk– guztiak neurtu eta gero,agian, mintza gintezke kalitateaz e-do kalitate faltaz; bakoitzak –subjek-tiboki– horietako bakoitzean eskaki-zun maila non jartzen duen. Hone-taz guztiaz ezer esan gabe "on" eta"txar" batekin erabakitzen diren epaisumarioek errezeloz betetzen naute.Errezeloz kritikaren egileari buruz.(...) Kritikak esan dezake lan bat txa-rra dela, baina gero, ehun milaka alesaltzen badira... saltzeak ez du kali-tatea egiaztatzen, baina sosarentxintxinak ahots asko isilaraziko di-tu. Aitzitik, kritikak lan bat ona delaesan dezake, baina gero, publikoariez bazaio interesatzen... horrek ez dukalitatea ukatzen (ezta bermatzenere, egia esan), baina bestelako espli-kazioak asmatu beharko dira gertae-ra argitzeko. (...)”

Beste aipu hau ere Jon Alonsoren lanen batetik hartutakoa da, baina ezdakit nondik: “Sariak eta objektibota-suna uztartzea ezinezkoa da. Zenbateta sari handiagoa, orduan eta auke-ra gehiago interesak kalitate litera-rioa gailentzeko. (...) Epaimahaiko-en laguna izatea da irabazteko bide-rik seguruena.”

Eta literatura modernoaz ari gare-nez, ezin dut aipatu gabe utzi J. K.Rowling-en kasua. J. K. Rowling daHarry Potter mago ikasle paregabea-ren idazlea (ama figuratiboa), emaku-mea baita J. K. Rowling hau. Editoreakesan zion historia horrekin eta ezeza-guna izanik ez zuela liburu asko sal-duko. Eta, gainera, emakumea izanik,arrisku handiagoa zeukala baztertua

GGAIAGazteen irakurzaletasunaNola sustatu?

“Badakigu DBHnez dela gehiegi ira-kurtzen eta derri-gorrean lau liburu

jakin horiek irakur-tzera behartzen ba-ditugu, beste libu-

ruentzat apenasgeldituko den

aukerarik”


ere gauzak modu ez egokian egin dai-tezke.

– Liburuen aukera gazteek eginbehar lukete, eta, ondorioz, egile etaliburu guztiei ateak irekita utzi beharzaizkie. Honela ez dago diskrimina-ziorik edo susmo txarretarako moti-borik.

– Orain arte erabili den prozedura,hau da, aditu batzuek zortzi liburu au-keratu eta beste guztiak jokoz kanpouztea, oso kaltegarria da euskal idaz-leentzat eta uste dut argitaletxe gehie-nentzat ere halaxe gertatzen dela.

– Liburuen aukeraketa sistema osoeztabaidagarria da: idazleen gehien-goa kanpoan uzteaz gain, nork epai-tuko ditu epaileak?

– Irakasleentzat txolloa da sistemahau, baina ikasleentzat ez, eta irakas-kuntzarentzat, instituzio bezala, ereez, perspektiba oso itxia eta murritzaematen baitzaie ikasleei.

– Eta, azkenik, Diputazioaren jo-kabidea ere ez zaigu egokia iruditzen,aukera mugatu, itxi eta baztertzailebati dirulaguntza ematen zaiolako etaidazle eta argitaletxe dexente a priorilaguntza horretatik kanpo uzten di-tuelako.

izateko. Horregatik emakume izena J.K. inizialen gerizpean gorde zuen. Etagaur egun milioika eta milioika liburusaltzen ditu, munduko haur guztiengozamenerako eta zoramenerako.Haren obra (Harry Potteren lau liburuatera dira dagoeneko) Britainia Han-ditik mundu osora zabaldu da, euska-raz eta txineraz ere argitaratu delarik.

Honek guztiak garbi adieraztendigu aurreiritzi eta agian interes ez o-so zuzen ugari dabilela literaturamunduan. Egin dezagun ahaleginadesbiderazio horietan ez erortzeko e-ta euskal literaturan ari direnei bideaerrazteko.

5. Liburu gaztea izeneko sariketahau irakasleentzat txollo hutsa da, ho-rrela ez baitaukate libururik irakurrieta aukeratu beharrik. Lan hori kan-potik egiten zaie. Eta gainera, libu-ruak ez badira gustatzen, errua auke-ratu dituztenei bota eta kito!

Horrez gain, lehiaketa kutsuaematen zaio jarduera honi eta ikasle-ak motibatuagoak daude irakurtzeko.Eta, azkenean, sariren bat ere irabazdezakete: Pariserako bidaia. Zereneta 50 liburu eskolari oparitzea ikaslegehienentzat ez baita horrenbestekosaria izango. Baina Parisa joatea baieta doan gainera!

Baina, honela, idazleei izugarriz-ko kaltea egiten zaie eta ikasleei ere

bai, ez baita norberaren gustua eta au-keraketa librea bermatzen.

6. Diputazioaren jokabidea ere ezzait egokia iruditzen. Ez dut zalantzanjartzen asmo ona eta gazte literaturarilagundu nahia, baina asmoak proze-dura zuzenez eta jokabide garbiz era-man behar dira aurrera. Modu hone-tan Diputazioak idazle eta argitaletxekonkretu eta mugatu batzuei ematendie laguntza aurreko urteko produk-zio osoaren izenean. Diputazioak be-rak antolatu nahi baldin badu gazte li-buruaren lehiaketa bat, libre da horiegiteko eta biderik zabalenak eta gar-bienak erabili beharko ditu hori aurre-ra eramateko. Baina, Gazteen Liburu-rik Gustukoena deitu eta 24 liburutikzortzi aukeratzea eta gazteen eskue-tan jartzea, ez da jokabide garbia etairekia. Hortik aterako diren gazteen li-bururik gustukoenak, biziatuta datoz,ez dakigu benetan hala diren. Zerga-tik? Aurretik pertsona helduek egindutelako aukeraketa, gazteek eginbehar zutena. Eta kritiko heldu horienartean norbait idazle dexenterentzatsusmagarri denean bere filia eta fo-biak oso nabarmenak direlako, or-duan lehiaketak bere garbitasuna gal-tzen du, eta bere eginkizuna ere bai, i-dazle eta argitaletxe batzuk kaltetuaksuerta daitezkeelarik. Edonola erezenbait argitaletxeren liburuak ez dirasartu zortzi aukeratu horien artean, e-ta arestian esan dugun bezala, liburuhoriek nekez irakurriko dira Gipuz-koako ikastetxeetan. Diputazioakdiskriminazio hau bultza eta patrozi-na al dezake? Ez zait bidezkoa irudi-tzen. Merkatuak berak aukeratuko di-tu onak edo gustukoak dituenak etahain onak eta gustukoak ez dituenakbaztertuko. Euskal Editoreen Elkarte-ak eta Euskal Idazleen Elkarteak zer-bait esan behar lukete honetaz edogutxienez kontsultatuak izan beharlukete.

Orain arte esandako guztia labur-bilduz, ondorio hauek jarri nahi nituz-ke irakurlearen aurrean, bukaera gisa:

– Asmo ona ez da hemen zalan-tzan jartzen. Baina asmo onenarekin

“Liburu Gazteasariketaren pare-an bada bestebat EuskalHerrian hau bainolehenago hasizena eta modudemokratikoago-an egiten dena:Juul egitasmoazari naiz”


Maribi ApraizGaldakaoko Elexalde BHIEuskara irakaslea

Lehenengo aldiz parte-hartzen du-zue aurten Liburu Gaztea literaturlehiaketan. Nola antolatu duzue?

DBHko 2. zikloan jarri dugu mar-txan, 3. eta 4. DBHn, alegia. 3. DBHnlau talde daude eta 4. DBHn hiru talde,eta talde bakoitzean 20 ikasle ingurudaude. Azken hauetako biren arduradaukat nik. Printzipioz ikasle guztiekhartuko dute parte lehiaketan, hots,Galtzagorri elkarteak proposatutakolau liburuak irakurraraziko dizkiegudenei Euskarako ikasgaiaren barruan.Ondoren, liburu bakoitzaren laburpe-na egin beharko dute eta nahi duenakiritzi arrazoitua eman ere bai. Derrigo-rrez irakurri beharreko beste libururikez dute izango, eta lanik ere ez. Nola-nahi ere, lau liburu hauetatik aparte,beraien gogoko dituztenak ere irakurriahal izango dituzte.

Zergatik erabaki duzue liburuhauen irakurketa denei behartzea etaez aukeran jartzea?

Aukeran jarriz gero, ez luketelakoirakurriko. Guk euren irakurzaletasunasustatu nahi dugu, eta modurik egokie-na, hautatu duguna dela iruditzen zaigu.

Bestalde, kontuan hartu behar du-gu gure ikasleen euskara maila ez de-la oso aberatsa eta dotorea, eta guz-tiek daukatela euskaraz irakurtzekopremia.

Proposatutako lau liburuekin ira-kurzaletasuna bultzatzea lortuko du-zuela uste al duzue?

Ez dakit lortuko dugun ala ez, bainasaiakera egin beharra dago. Konkretu-ki bi libururekin baietz iruditzen zait,baina beste biekin… ez dakit. Ez zaizkitoso egokiak iruditzen. Nik ez nituzke-en aukeratuko 15-16 urteko gazteen-tzat. Ikuspegi pedagogiko eta psikolo-gikotik agian egokiak izango dira zen-bait gauza ikas ditzaketelako, baina le-hendabizi gustatu egin behar zaie, en-tretenigarriak eta irakurterrazak izan

behar dute. Eta bi libururen kasuan ho-ri ez dela gertatzen uste dut. Horregatik,hasieran beste biekin hasi gara, zaile-nak azkenerako utziz.

Zer onura ikusten dizkiozu LiburuGaztea lehiaketan parte hartzeari?

Hasieran Galtzagorri elkartekoakegitasmoa proposatu zigutenean ondoiruditu zitzaidan, batez ere guk aldezaurretik egin behar dugun lana eginadagoelako; hau da, liburuak hautatutadaudelako. Ondoren, liburuak irakurrieta gero, ez naiz oso konbentzituta gel-ditu liburu guztiekin. Nik beste aukera-keta bat egingo nukeen. Baina aldi be-rean, konturatzen naiz erreferentziagutxi ditudala hautaketa egiteko, hel-duentzako liburuak irakurtzen baitituteta gazteentzat argitaratutako produk-zio guztia ez baitut ezagutzen.

Beste onura bat ere ikusten diotlehiaketari. Hainbat herritako adin be-retsuko gazteek liburu berak irakur-tzen badituzte, ondare bat eratuko du-tela iruditzen zait, eta hori positiboa da.

Zer iradokizun edo aldaketa pro-posatuko zenituzke lehiketarako?

Nik euskaraz sortutako liburuak etaitzulpenak bereiztu egingo nituzke. Izanere, bigarrenei nabaritu egiten zaie itzul-penak direla, eta zenbait egitura birritanedo hirutan irakurri behar izaten dira on-do ulertu ahal izateko. Ez dut esaten itzu-litako liburuak irakurri behar ez direnik,baizik eta bereiztu egingo nituzkeela.Euskaraz sortutako bi eta itzulitako bes-te bi proposatuko nituzke.

Ikasleen aldetik nolako harreraizan du lehiaketak?

G

Maribi Apraiz:“Nik beti esaten

diet liburu batgustatzen ez ba-

zaie, uzteko. Hel-duok ere gauza

bera egiten dugu”

GAIAGazteen irakurzaletasunaNola sustatu?


Harrera ona izan du. Hori bai, hasie-ran produktua saldu egin behar zaie.Ondo azaldu behar zaie Galtzagorri el-kartea zer den, lehiaketa zertan datzan,zergatik antolatzen den, zer eta nolaegingo dugun…

Guztiak hasi dira liburuak irakur-tzen eta ikasturtean zehar ikusiko duguzer egiten duten. Nik beti esaten diet li-buru bat gustatzen ez bazaie, uzteko.Helduok ere gauza bera egiten dugu.Horixe da lortu behar duguna; helduta-sun nahikoa izatea zer gustatzen zaieneta zer ez esateko. Batzuek badaukate,erreferentziak badituzte eta irakurtzenohituta daude. Baina beste batzuek ez.Iritzi arrazoitua eman dezaten lortunahi dugu.

Marilis TelletxeaHondarribiko San Jose ikastetxeaEuskara irakaslea

Bigarren aldia da Liburu Gaztealehiaketan parte hartzen duzuela. Iaz-koa ondo atera zenaren seinale al da?

Bai, iaz oso gustura gelditu ginen,espero baino hobeto erantzun zuten.Gure ikastetxea B eredukoa da eta ikas-leak ez daude euskaraz irakurtzen ohi-tuta. Guraso erdaldunak dituzte askoketa etxean ere gaztelaniazko liburuakerosten dizkiete. Horregatik, lehiake-tak euskarazko liburuak irakurtzeramotibatu zituen. Lehiaketaren berrieman genien, beraiekin hitz egin etakomentatu genuen eta Pariseko bidaiasari bezala egoteak asko animatu zi-tuen. Batzuk gogo gehiago zuten etabeste batzuk gutxiago, baina bidaia to-katuz gero denak joango zirenez, de-nek irakurtzea erabaki zen azkenean.

Zer irakurtzen dute, gelan ala ba-koitzak bere kasara?

Irakurri bakoitzak berea irakurtzendu, baina denok erritmo berean. Hauda, Euskarako klaseetan lantzen dugu:komentarioak egiten ditugu, pasarteakirakurtzen ditugu denon artean, jokoakegiten ditugu, hipotesiak planteatzenditugu… Hortaz, irakurzaletasuna bul-

tzatzeaz gain, hizkuntza lantzeko balia-garria da.

Gustura irakurtzen al dituzte be-raiek aukeratu gabeko liburuak?

Gure ikasleek bai. Lehen esan beza-la, beraiek ez dute ohitura handirik eus-karaz irakurtzeko, eta ez dituzte euska-razko liburuak ezagutzen. Alde horre-tatik ez dute kontrako ezer adierazilehiaketako liburuak proposatutako-an. Beste gauza bat da proposatutakoliburuak gustukoak diren ala ez; ba-tzuentzat bai eta besteentzat ez.

Gustatu ala ez, liburu egokiak di-rela uste al duzu?

Gai aldetik bai, egokiak iruditzenzaizkit, baina zenbaitzuk hizkuntzamaila altua dute gure ikasleentzat.

Zer iradokizun edo aldaketa pro-posatuko zenituzke lehiketarako?

Lan asko eskatzen du eta presioaere handia da. Ikasturte batean lau libu-ru irakurtzeko eta lantzeko nahiko lan i-zaten dute. Gainera, liburuak irakurri,kontrolak egin… epeen baitan egotengara askotan. Lau libururen ordez hiruizango balira lasaiago ibiliko ginatekeeta hobeto landuko genituzke.

Maite ArgoitiaBilboko Abusu ikastolaEuskara, Gaztelania eta Ingeleseko

irakaslea

Nola planteatu duzue lehiaketazuen ikastolan?

Ikastolan DBH 1 eta 2 ditugu, 3. eta4. maila ez ditugu. Horrela, txandakakoantolaketa egin dugu; urtarrila bitarte-an DBH 2ko ikasleek irakurriko dituzteliburuak eta handik Aste Santura bitar-tean DBH 1ekoek.

Maila bakoitzean 10-12 ikasleko ge-la dago eta denek irakurriko dute. Ira-kurketaren ondoren laburpena egineta iritzia eman beharko dute.

Euskara, gaztelania eta ingelese-ko irakaslea zara. Zein alde ikustendituzu hiruren artean irakurketarenikuspegitik?

Euskaraz gustura irakurtzen dute,baina arazoak sortzen zaizkie hiztegia-rekin, hikarekin eta bizkaierarekin. Etaulertzeko zailtasunekin aurkitzen dire-nean alfertu egiten dira. Beraien amahizkuntza gaztelania da eta euskarazikastolan soilik egiten dute. Irakurri on-doren pozik eta gustura gelditzen dira,baina beraien kabuz gaztelaniaz ira-kurtzen dute; gaztelaniazko liburu etaaldizkariak erosten dituzte eta musikaere gaztelaniazkoa entzuten dutegehienbat. D eredukoak dira, bainagaztelaniaz askoz gehiago irakurtzen

MarilisTelletxea:“Irakurzaleta-suna bultzatzeazgain, hizkuntzalantzeko baliaga-rria da: pasarte-ak irakurtzenditugu, jokoakegin, hipotesiakplanteatu etaabar”


dute. Beraien gustuko liburuak beldu-rrezkoak eta gaztelaniazkoak izan ohidira.

Ingelesari dagokionez, ez dutemaila altuegia, baina beren mailan on-do moldatzen dira.

Zer eskaintzen die lehiaketak ira-kasleari eta ikasleei?

Lehiaketa guretzat lagungarria da,egokiak direlako proposatutako libu-ruak. Nik ez ditut ezagutzen eta ez naizgai aukeraketa bat egiteko. Ingeleseko-ak, adibidez, ezagutzen ditut .

Lehiaketa bera interesgarria da, etaerakargarria: logotipoa, posterra, Eus-kal Herri osoan egiten da… Ofizialtasu-na ematen dio horrek guztiak eta besteerakargarritasun bat du ikasleentzat.Desberdina da irakasleak agintzea li-buruak edo lehiaketa batekoak izatea.

Kruz Ruiz de AsuaBilboko Ezkurtze BHIEuskara irakaslea

Zein ikasle animatu dira lehiake-tan parte hartzera?

DBHko 2., 3. eta 4. mailako ikasleakdabiltza. Ikastetxea A eredukoa da, bai-na DBHn B ereduko gela bana dagomaila bakoitzean. 10-12 ikasle dago tal-de bakoitzean eta guztiak animatu dira.Harrera ona izan du lehiaketak.

Nolako jarraipena egiten diezue?Lehiaketako liburuak ez ditugu ur-

teko programazioan sartu. Horretara-ko beste liburu batzuk hautatzen ditu-gu eta haiek irakurri behar dituzte. Nor-malean hiru izaten dira, ebaluaketa ba-koitzeko bat. Hala ere, taldearen arabe-ra gehiago edo gutxiago izan daitezke.Liburu horiek dira derrigorrezkoak etanotarako balio dutenak, lehiaketakoakez dira derrigorrez irakurri behar. Nos-ki, gelan komentatzen ditugu eta libu-ruak elkarri pasa behar dizkiotenezkontrola eramaten dugu. Baina aparte-ko lanik ez dute egin behar.

Zergatik erabaki zenuten partehartzea?

Ideia polita delako. Eta gure kasuaneuskal kulturarekin eta munduarekinkonektatzeko balio digulako. Ezen, irlabatean gaude, hemen ez dago euska-razko girorik. Hortaz, giro hori sortzekolagungarria da guretzat.

GGAIAGazteen irakurzaletasunaNola sustatu?

Maite Argoitia:“Desberdina dairakasleakagintzea libu-ruak irakutze-ko edo lehiake-ta batekoakizatea”

Kruz Ruiz deAsua:

“Gure kasuanlehiaketak

euskal kulturarekin

konektatzekobalio digu,

ezen, hemen irla

batean gaude”


anjeles iztuetaEusko JaurlaritzakoHezkuntza sailburua E

Gure Euskal Herriko etorkizunagaur egungo irakasleen esku dagozati handi batean. Eta hortazkontziente dira


anjelesiztueta

E

Zein dira legealdi honetako erron-ka nagusiak?

Sei erronka azpimarratuko nituzke:0-3 etaparen arautzea, Lanbide Hezike-taren liburu zuria egitea, geure Uniber-tsitate Lege berria egitea, beken politikabirplanteatzea, herrien Europaren be-rri izatea gure neska-mutilek eta EskolaItun berria adostea.

Goazen sei erronka horiek banakaaztertzera. 0-3 etapari dagokionez,zein asmo ditu Hezkuntza Sailak?

0-3 etapa arautzea eta garatzea daerronka honetako zeregina. Etapa horihezkuntza laguntza bezala ikustendugu, hau da, biak uztarturik, osotasu-nean harturik. Ikuspegi horrekin haureskolen ordutegiak zabalak izango di-ra eta estaldura aldetik zenbait konpro-miso bete behar ditugu legegintzaldihau bukatzerako. Esate baterako, 2-3urteko tarte horretan eskariaren %100bete behar dugu, eta txikietan gutxie-nez %40.

Proiektu honen buru HezkuntzaSaila izango da, berak koordinatukodu, baina Gobernuko zenbait sailekhartu dute parte. Bat Lan Saila izangoda, azken finean 0-3 etapa familia etahezkuntza, familia eta lana, bateratze-ko euskarria delako. Horrez gain, GaiSozialetarako Sailak ere parte hartukodu, eta Nekazaritzak ere bai, nekazariguneetarako programa bereziak eginbehar direlako. Eusko Jaurlaritzazaparte, udalek eta Foru Aldundiek ereparte hartuko dute.

Beraz, lehen erronketako bat 0-3etapa garatzea da, ikuspegi zabal bate-tik eta hainbat sailen artean, betiereHezkuntza Saila gidari delarik. Izanere, etapa hori LOGSEren barruanulertzen dugu, LOGSE malgu baten ba-rruan. Dena dela, LOGSE dagoen be-zala ez da geldituko, dagoeneko alda-keta batzuk egin baitira etapa horri da-gokionez.

Guk zuzendutako etapa izango da,baina ez geurea soilik, sail eta instituziogehiagok esku hartuko dute. Ez baitu-gu hezkuntza ikuspegia soilik sartukohorren barruan, gehiago baizik.

Eusko JaurlaritzakoHezkuntza Saileko sail-buru berria da AnjelesIztueta tolosarra. Ema-kumezko bat Hezkuntzasailburuaren eserlekuanjesartzen den lehenengoaldia da. Hemendik au-rrera, aurreko gizonezkosailburuen argazkien on-doan emakume honenaere zintzilikatuko dute.Kementsu eta inda-

rrez ekin dio bere lanari,esparru bakoitzekoerronkak argi dituelarik.Horiek lortzeko bideanhezkuntza munduko par-taide ororekin kontatunahi du , iritziak eta pro-posamenak jaso nahi di-tu. Ateak irekita dituelaaditzera eman digu.

EuskalHerriaz beldurrik

gabe hitz eginbehar dugu, bai

liburuetan eta baimintzatzeko

garaian. Errealitatehori existitzen da.

Politikoki gaur egunhiru zatitan

banatuta dago,baina kulturalki

Euskal Herri osoazhitz egin behar da.

Hori gurematerialetan

beldurrik gabelandu behar dela

uste dut


Lanbide Heziketari bultzada bere-zia eman nahi diozue. Zein neurri har-tuz egingo duzue hori?

Lanbide Heziketaren alorrean sai-lordetza berria daukagu. Gobernuansailordetza berria sortzeak asko esannahi du, maila handiko egitura delako.Hor Lanbide Heziketa eta bizitzan ze-harreko ikaskuntza bilduko ditugu, etaliburu zuri bat egingo dugu. Liburu ho-rretan kualifikazio sistema berria etaakreditazio sistema berria bilduko dira.Laburki esanda, horren ondorioz edo-zein kualifikazio bi hilabetean sortuahal izango da. Lehen titulazio bat sor-tzeko urtebete edo urte eta erdi beharbaldin bazen, orain bi hilabetetan be-har bati erantzungo dion espezializa-zioa eta titulazioa sortzeko ahalmenaizango da. Eta noski, titulazioarekin ba-tera akreditazio eta homologazio siste-ma osoa ere bai.

Esan beharra dago Lanbide Hezike-taren inguruan sistema bakarra egongodela. Hau da, Lanbide Heziketak hez-kuntza sistemaren barruko irakaskun-tza eta hortik kanpokoa hartuko ditubere baitan. Beraz, lanean eta langabe-zian daudenek ere aukera berak izangodituzte ikasketak egiteko.

Gainera, Lanbide Heziketa modu-larra izango da. Horrek esan nahi duedozein ikasketa 40 orduko modulutanzatituko dela. Normalean hezkuntzasistemaren barruko ikasketak 200-300orduko modulutakoak izaten dira, bai-na hezkuntza sistematik kanpokoakgutxiagokoak. Hori egokiagoa da lane-an dabiltzanentzat.

Hezkuntza sistemaren barrukoLanbide Heziketa Hezkuntza Sailak

bideratzen du eta Lan Sailak ere partehartzen du. Eta sistematik kanpokoan,aldiz, Foru Aldundiek eta udalek ereparte hartzen dute. Beraz, erakundeenarteko lana da eta denek esku hartzendute prestakuntza alor horretan ere.

Lanbide Heziketari lotuta, Euro-pan Udal eta Eskualde Agintarien El-kartea sortu berri da eta lehendaka-riorde kargua duzu zuk. Zer eraginizango du hemen?

Guretzat politikoki eta estrategiko-ki edo profesionalki garrantzi handi-koa da. Garrantzia du, alde batetik, he-rrien Europaren inguruan aurrerapau-so bat delako, eta beste aldetik, presta-kuntza alorrekoa delako. Hainbat he-rrialde historiko daude elkartean: Ga-les, Toscana, gu… eta laster sartuko di-ra Babiera, Eskozia… Hezkuntzarenmundua eta herrien Europa lotzen di-tuen erakundea da.

Madrilgo Unibertsitate Lege be-rria onartu da, eta horren aurrean zerjarrera hartuko du Hezkuntza Sailak?

Gure unibertsitatearen autonomia-ren kontra doa guztiz, eta baita gure au-tonomia politikoaren aurka ere. Ho-rren aurrean geure Unibertsitate Legeaegingo dugu eta hemengo Legebiltza-rrera eramango dugu. Horko taldeakados jartzen baldin bagara eta onartzenbaldin badugu, hori izango da gure le-gea. Adostasun hori lortzeak asko esannahiko du.

Lege organikoek ez al dute he-mengo autonomia baldintzatzen?

Guk geure autonomiaren barruanhezkuntza maila guztietan eskumenosoa daukagu. Hortaz, unibertsitate es-parruan ere geure legea egiteko esku-men osoa daukagu.

Horrez gain, unibertsitatearen au-tonomia bultzatuko duen lege berriaegin behar dugu, eta ez administrazioa-ren esku-hartzea bultzatuko duena.

Beken politikaren birplanteake-ta da aipatu duzun laugarren erron-ka. Zein aldaketa egingo dira arlohorretan?

Beka politika guzti-guztia birplan-teatuko dugu; 0 urtetik hasi eta uniber-tsitatea bukatu bitartean. Aldaketa ho-rrekin bekaren politika horretan kon-tzeptu gehiago sartuko ditugu: matri-kulak, liburuak, jantokiak, garraioak,hizkuntzak… Horrekin batera familiaeredu desberdinetara egokituko dugu:batzuk guraso bakarrekoak dira; bestebatzuk bi, hiru edo lau seme-alabakobikoteak; familia batzuetan ezinduakdaude… Orduan, gaur egungo familiaereduari egokitutako politika behardugu, ez orain dela 25 urtekoari. Bestealdaketa bat diru sarrerei dagokienaizango da, hots, diru sarrerak progresi-boak izango dira. Eta notak ere begira-tuko dira maila batetik aurrera. Dato-rren ikasturtean jarriko da martxan sis-tema berria.

Berdintasuna lantzeko modu bat dahezkuntza, eta hori gogoan izanda al-datuko dugu beken politika.

Herrien Europa aipatu duzu bosga-rren erronka modura. Zer ulertu behardugu horrekin?

Herrien Europa landu egin behardela. Alde horretatik, nik uste dut txiki-tatik hasi behar dela hori lantzen. Ez dateoria kontua, nik uste dut herrien Eu-ropa bultzatzen baldin badugu eta ho-


rretan sinesten baldin badugu, EuskalHerria hor beste herri bat izango dela,beste herri aske bat. Horretarako, he-rriak ezagutu egin behar dira eta txikita-tik erabili behar da materiala Korsika,Bretainia eta gainontzeko herriak zerdiren ezagutzeko. Halaber, topaketakbultzatu eta beste hainbat gauza ereegin behar dira, eta denak txikitatik ha-sita. Zeren, oraingo haur eta gazteekEuropan zein herri dauden ez baldinbadakite, estatuak soilik ezagutzen bal-din badituzte, ez dute Europako he-rrien alde lanik egingo. Euskal Herriabezala beste hainbat herri daude etahori hezkuntza sistema osoan landubehar da.

Curriculumaren barruan landukoal litzateke?

Bai, curriculumean sartuko genuke,baina, lehenengo, era esperimentalean.Europaren ikasketa ikaskuntza ibilbideguztian sartuko dugu, eta horren barruanEuropako herriak, ez estatuak soilik.

Ikasmaterialak direla-eta Nafarro-an sortu zen afera ikusirik, batzuk ezdira herrien Europa hori lantzearenoso aldeko izango.

Argi dago Euskal Herria existitzendela, eta ez kultur mailan soilik.1979ko estatutuak ere Euskal Herriasubjektu politikotzat hartzen zuen, etaeskubide historikoak zituen. Beraz,subjektu politikoa ere bada, eskubide-

ak dituelako politikoki.Horretaz beldurrik gabe hitz egin

behar dugu, bai liburuetan eta bai min-tzatzeko garaian. Errealitate hori existi-tzen da. Politikoki gaur egun hiru zati-tan banatuta dago, baina kulturalkiEuskal Herri osoaz hitz egin behar da.Hori gure materialetan beldurrik gabelandu behar dela uste dut.

Azken erronkatzat Eskola Itun be-rria aipatu duzu. Zer planteatzen dahorri dagokionez?

Adostasunez egin beharreko itunada, eta beste zazpi edo zortzi urterakoituna adostu behar dugu. Aurrekoa1993an egin zen eta hura aztertu behar-ko lehendabizi: ea bete den, ea zein hu-tsune gelditu zaizkion… eta ondorenberria prestatu.

Eskola Itun berriarekin batera,Euskal Eskolaren Legea egitea au-rreikusten al da?

Gure konpromisoa Eskola Itun be-rria egitea da. Agian horren atzetik legeberri bat etor daiteke, baina lehenengoituna dago, marko orokorra. Euskalhezkuntza sistemaren barruan zenbaitsare daude, helburu batzuk, adostuta-ko arau batzuk eta abar. Hori adostea dagure konpromisoa, bai alderdi politi-koekin eta bai hezkuntzako partaideguztiekin. Horren ondorioa lege batizango den ala ez gero ikusiko da. Lehe-nengo gauza ituna da.

E

Ikastetxebatzuetan proiektu

pilotu batzukjartzeko asmoa

dugu, eta hortikereduren bat atera

autonomiabultzatzeko.

Momentuz asmoabaino ez da, ez

dakigu zertangauzatuko den,baina datorren

urteetan hori landubehar dugu.

Bestela, zentroek ezdute bizitzarik izango

anjelesiztueta


Irakasleen prestakuntzari dago-kionez, nola jarraituko du? Orain arte-ko bideak egongo al dira?

Orain arteko programak egongo di-ra: Garatu, Irale… Horiek hor jarraitu-ko dute, baina errepasatu egingo ditu-gu. Legegintzaldi honetarako lerro na-gusi batzuk ezarri ditugu: beti kalitateabultzatuko dugu, Europaren gaia,aniztasuna… Horren inguruan garatu-ko dugu prestakuntza, helburuen in-guruan, helburuen atzetik doalakoprestakuntza.

Iraleren inguruan kezka ugaridaude.

Nik uste dut Iralek lan ona egin due-la euskalduntze bidean eta hezkuntzasistema Iraleren bidez euskaldundu da.Baina orain Iralek egindakoa errepasa-tu eta birplanteatu egin behar da. Zerenirakasleria euskaldunduta baldin bada-go ere, kalitate maila igo baitaiteke.

Irakasleen %30 edo euskaldundugabe gelditu da, eta seguraski halageldituko da. Horiei zein irtenbideeman behar zaie sistema bera euskal-duntzen joateko?

Mementoz ezin dizuet esan zeregingo dugun. Baina orain arte euskal-dundu ez den multzo hori euskaldun-tzea zaila da. Horiekin zer egin daiteke-en pentsatu behar da.

Baina horrekin batera, euskaldun-du den irakasleriaren euskara maila ho-betzera bideratu behar dugu Irale. Osoeuskalduntze justua izan da eta horrekizugarrizko garrantzia du hezkuntzan.Euskara maila justu-justuarekin baiezaguera eta bai euskara transmititzenari den irakasleak akatsak egiten ditu.Hori ez da haren ardura soilik, gurea erebada. Horregatik, gehienbat horretarabultzatu behar dugu Irale.

Orain arte Iralen sare publikokoirakasle gehiago ibili da: %80 edo publi-kokoa zen eta gainontzekoa sare kon-tzertatukoa. Hemendik aurrera ere pro-portzio horiekin jarraituko al da?

Nik garbi daukat sistema osoa eus-kaldundu behar dela, bai publikoa eta

bai kontzertatua. Era berean, bai sarebateko zein besteko irakasle euskaldu-nen maila hobetu behar da, guztiena.

Euskararen kontuarekin ari gare-larik, A, B eta D ereduen gaineko kez-ka ere zabaldua dago. Ereduen siste-maren moldaketa eskatzen da. Bainazer aldatu behar den erabaki aurretik,ez al da ebaluazio sakon bat egin be-har orain artekoa aztertzeko?

Bai, lehenengo aztertu egin beharda eta horretan hastekoak gara. Irakas-sistema Ebaluatu eta Ikertzeko Erakun-de berria eratu zen eta orain jarriko daabian. Institutu horren barruan plan-gintza bat egin behar dugu zer gauza az-tertu eta ebaluatu behar diren jakiteko.Plangintza hori urte amaierarako egin-da egongo da eta horren berri emangodugu. Ondoren, ebaluazio lanak segi-tuan jarriko ditugu martxan eta hiru-lauhilabetean egingo dira. Horrela, dato-


rren ikasturterako ondorioak aterataegongo dira.

Irakas-sistema Ebaluatu etaIkertzeko Erakundearen plangintzanaztergai izango diren gaiak zein izan-go diren aurrera al zeniezaguke?

Bai, hiru gai izango dira. Bata euska-rarena, eta horren barruan ereduen sis-tema eta irakasleen euskara maila. Ere-duek nahikoa urte daramatzate mar-txan eta eredu bakoitzak nola funtzio-natzen duen jakin behar da. Hortaz, A,B eta D ereduak aztertuko ditugu etaereduka zein euskara maila dagoen i-kusiko dugu. Haatik, ereduek ikasleeizein konpetentzia maila ematen diensoilik ez da aztertuko, baita irakasleekzein euskara maila duten ere.

Bigarren aztergaia 14-16 urte bitar-teko ikasleei eta irakasleei zer gertatzenzaien ikustea izango da. Adin zaila da,bai ikasleentzat eta baita irakasleentzatere, eta ongi aztertu behar da; zer gerta-tzen den, nola konpontzen ari diren…

Hirugarren aztergaia eskola porrotada. Ondo aztertu behar da zer ulertzendugun eskola porrotarekin, horren in-guruko elementuak, non dauzkagunzuloak, zergatik egiten duten ikasleekporrot…

Ikastetxeen autonomiaren gaia

ere pil-pilean dago. Zein da HezkuntzaSailaren jarrera gai horretan?

Nik uste dut ikastetxeak autonomiabehar duela, hau da, ez du kanpotik bi-deratutako zerbait eduki behar. Aldehorretatik, ikastetxeko zuzendaritzataldea profesionalizatu nahi dugu, ho-rri eman nahi diogu lehentasuna. Zer-gatik? Ikastetxearen autonomiaren ba-rruan euskarri bat izan daitekeelako.Memento honetan inork ez du zuzen-dari izan nahi, ez duelako ezer irabaz-ten. Hori dela-eta, lanpostu hori duenabultzatu, lagundu egin nahi dugu. Etahorrekin batera, zentroari berari ere au-tonomia gehiago eman. Denak ez duizan behar kanpotik zuzendutakoa.Agian errazagoa izango da kanpotikzuzentzea, baina pasibotasuna bultza-tzen da.

Ikastetxe batzuetan proiektu pilotubatzuk jartzeko asmoa dugu, eta hortikereduren bat atera autonomia bultza-tzeko. Mementoz asmoa baino ez da, ezdakigu zertan gauzatuko den, baina da-tozen urteetan hori landu behar dugu.Bestela, zentroek ez dute bizitzarikizango.

Ikastetxearen autonomia baldin-tzatzen duen faktore garrantzitsu batbadago: langileen mugikortasuna.

Bai, hala da. Horrek asko baldin-

Guk argiikusten dugu

erkidego bezalagure hezkuntza

gure eraraantolatzeko

eskubide osoadaukagula. Ez

daukagu onartubeharrik ados ez

gauden ezer. Aldehorretatik,

Madrildik datozeninposaketak ez

ditugu onartuko

E

anjelesiztueta


go zati handi batean. Eta horretaz kon-tziente dira.

Zure eta Hezkuntza Sailaren jarre-rak ere garrantzi handia du irakasle-entzat eta hezkuntzan ari diren langi-leentzat. Hau da, jasaten dituztenerasoen aurrean zuen babesa eta de-fentsa izateak esanahi handia izan de-zake irakasleentzat. Horretaz kon-tziente al zara?

Bai, noski. Ni hemen gizarteko zatihandi baten ordezkari nago, eta horrenaraberako jarrera daukat. Beste jarrerabat edukiko banu gaizki egingo nuke,gure gizartearen gehiengoak ez baituhorrela pentsatzen. Kasu horretan bes-te bat egongo litzateke Sail honetan;EAren ordez PP agian. Baina ez da hala,ni nago, eta ni EAkoa naizelako nago.Hori argi daukat, bai Madrilekiko etabai edozein herritarrekiko.

Guk argi ikusten dugu erkidego be-zala geure hezkuntza geure erara anto-latzeko eskubide osoa daukagula. Ezdaukagu onartu beharrik ados ez gau-den ezer. Alde horretatik, Madrildik da-tozen inposaketak ez ditugu onartuko.Planteatzen dituzten zenbait gauzare-kin ados baldin badago gure sistemaeta gure erkidegoa, onartuko ditugu,betiere etortzen zaigun guztia gure ba-hetik pasatuz. Baina inposaketarik ezdugu onartuko. Horrelakoetan gure es-

kubidean babestuko gara, gure hez-kuntza geure beharren arabera antola-tzeko eskubidea daukagulako. Hori ar-gi daukagu, gure hezkuntza geurea da.

Madrilen onartu duten Unibertsita-te Legeak, esaterako, Hezkuntza Saila-ren barruan bertan ere antolatzeko au-kerarik ez digu uzten, Sailaren barrukoantolaketan sartzen da, eta ez diogu ka-surik egingo. Guk geure erara antola-tzeko eskubide osoa baitaukagu. Oina-rrizko lege organikoak etortzen badira,eta gure autonomia eta ikuspuntu guz-tia aurrez aurre jotzen badituzte, ezdaukagu kasurik egin beharrik.

tzatzen du, baina oso zaila da aldatzea.Beti izango da zentralizatutako plagin-tza bat, baina hala ere, nik uste dut ba-daudela landu daitezkeen gaiak.

Autonomiaren gaia landuko dugulegegintzaldi honetan, eta garaia iristenden mementoan horretaz hausnartzenari diren guztiekin kontatuko dugu.

Hainbeste espero den Lan Eskain-tza Publikoa noizko izango da?

Udarako izango da. 1.500 lanpostuaterako ditugu oposaketarako. Eta ho-rrez gain, ordezkapen zerrendak zeinsistemaren arabera eratu eta kudeatu-ko diren adostuko dugu sindikatuekin.

Bukatzeko, zein mezu emango ze-nieke irakasleei?

Alde batetik, konturatzen naizelazenbaterainoko garrantzia duen be-raien lanak. Beraiek ere ondo dakite.Gaurko haurrak eta gazteak etorkizu-nerako prestatzen ari dira, eta horrekberebiziko garrantzia du. Nik uste dutgarrantzi handiko lana dela.

Horrez gain, kontziente naiz lan zai-la daukatela. Eguneroko lana egiteazgain, etengabe prestatzen aritu behardute.

Beraz, animatu egin nahi ditut ga-rrantzi handiko lana dela konturatzennaizelako, baina animoa behar duena.Nik neure buruari ere gauza bera esa-ten diot. Ez da erronka erraza, egunero-egunero aritu behar dute, eta beraieneskuetan dago etorkizuneko gizartea.Ez dira ezagutzak soilik transmititzenari, balioak eta beste gauza asko ere bai.Horregatik, gure Euskal Herriko etorki-zuna gaur egungo irakasleen esku da-


Elliot Turielen hasierako ikerke-tak garapen eta pentsamendu morala-ren inguruan Kohlberg-ek egindakoproposamenaren ildotik abiatzen di-ra. Jakina denez, Kohlbergen propo-samen ikusgarriena garapen morala-ren deskribapena izan zen. Haren us-tez, garapena printzipio moral eta uni-bertsalaren eskurapenerako bideankokatzen da, eta bide horrek hiru eta-pa zeharkatzen ditu adinarekin etahazkundearekin batera. Garapen mo-ralaren helmugara (printzipio uniber-tsalen erabilpena) heltzeko, pen-tsamendu konbentzionala gainditubeharra dago, hau da, gizarte eta kul-tura zehatzekin lotura izan dezakeenalderdia alde batera utzi behar da ga-tazka eta dilemen aurrean. Azken fi-nean, Kohlbergen ustez, haurrek zeinhelduek beraien mundu sozial guz-tiak justizia kontzeptuaren inguruanantolatzen dituzte. Beraz, justizia bizi-tza sozialerako oinarrizko faktorebihurtzen da, eta ondorioz, giza harre-manak eta instituzioei buruzko giza-kiaren pentsamendua justizia kon-tzeptuaren inguruan egituratzen da.

Elliot Turielek jatorri judua du etaKaliforniako juduen komunitateanparte hartzen du. Kohlbergen eskutikeman zion hasiera bere ikerketa lana-ri, bere maisuaren azalpenak berraz-tertuz. Azterketa horren helburua ne-rabezaroan azaltzen diren inkoheren-tziak ulertzea da. Izan ere, nerabeek e-bazpen moralak egiteari uko egitendiote sarritan, nahiz eta nerabeek be-raiek ebazpen moralak egin. Turielenustez, gertaera hori ez da pentsamen-duaren 2. mailako aldi baterako erre-gresio edo atzerapenaren isla, baiziketa moralitate konbentzionala ukatuarren erlatibismo morala gainditzenduten printzipioetan oinarritutakomoralitatea eraikitzeko ezintasuna-ren isla. Dena dela, nerabeek arauguztiak, moralak zein sozialak, ukatuegiten dituzte, haien ustez arbitrario-ak direlako. Beraz, nerabeek gai mo-ral eta konbentzionalak bereizteko la-nean jarduten dute. Baina, nerabeza-roan hasten al da bereizketa hori?Haur txikiagoak ez al dira bereizketa

Horren ondorioz, hezkuntza so-zio-pertsonala justiziaren balio mo-rala hezitzera murrizten da, bainaproposamen hori globalegitzatedota gehiegikeriatzat jo daiteke.Beraz, gizakien elkarreraginak an-tolatzeko justiziaren egitura nahi-koa dela zalantzan jartzea zilegi da.Norabide hori darama Turielek(1983) garapen moralaren ikuspun-tu klasikoei (Piaget, Kohlberg) zu-zentzen dien kritikak.

teoriak

Elliot Turielek ezagupen eta garapen sozio-moralaren teoria psiko-logikoa aztertu du. Ezagupen eta garapen horren hainbat eremu ikertuditu eta hezkuntzarako zenbait irizpide plazaratu ditu. Proposatutakoeremu moral, sozial eta pribatuaren arteko desberdintasunak finkatuarren, eremu hori koordinazio garapenaren zein hezkuntzaren muinbihurtzen da.

ElliotTuriel

Santiago PalaciosEHUko Bilboko Irakasle Eskolako irakaslea Bilakaera eta Hezkuntzaren Psikologia departamentua


errealitate sozialaren hainbat dimen-tsio eta alderdi antzeman eta koordi-natzen direnean.

Turielen ustez, ikertzaile askokporrot egin dute ebazpen moralaneurtzerakoan, horretarako aurkez-ten diren gertaerak ez baitira moralak.Besteak beste, Piagetek pentsamen-du morala aztertzeko egin zituen iker-ketak arau konbentzionaletan (kani-ken jokoaren arauak) oinarritu zituen.Beraz, lehenengo ondorioa, Turielenikuspuntuan oinarriturik, gertaerarenizaera kontzeptuala kontuan hartzeada, bai ebaluatzeko lanetan, bai hez-kuntza jardueran.

Laburbilduz, ebazpen sozial ez-berdinen existentziaren aurrean hirujarrera aurkitzen ditugu. Piageten us-tez orientazio heteronomoa eta auto-nomoa elkarrekin gertatzen dira, etagarapena baten edo bestearen lehen-tasunaren kontua da. Kohlbergen us-tez garapenak pentsamenduaren be-rregituratzea eta gatazkaren aurreangarapenaren mailarik altuenari (uni-bertsala) dagozkion irizpide moralakerabiltzea dakar. Turiel ustez, berriz,arrazoibide soziala ulertzeko ebaz-pen sozialari dagozkion hainbat ere-muren elkarrizatea proposatzen du.Eremu zehatz bateko gertaera prototi-po baten aurrean dagoenean, pertso-nak une horretan eremu horretan lor-

egiteko gai? Bi galdera horiei erantzu-na emateko Turielek ezagupen sozia-laren garapenerako ikuspuntu berribat plazaratu du. Ikuspuntu berri ho-rren arabera, berezko garapena dutenhiru ezagupen eremuak bereizi eginbehar dira.

Turielen ustez (Goñi, 1992), mora-litatea, justiziaren zentzuan, eremubat besterik ez da eta bereizi egin be-har da eremu konbentzionaletik. Ze-ren eta eremu konbentzionala antola-mendu sozialaren ulermenaren ba-rruan kokatzen baita. Bi eremu horiekgarapen sekuentzia ezberdina dute.Eremu bateko gertaera prototipo ba-ten aurrean daudenean, haurrek ger-taeraren izaerari dagozkion pentsa-moldeak erabiltzen dituzte era ego-kian. Aldiz, gertaera konplexua edodimentsio anitzekoa denean, dimen-tsio moralei lehentasuna ematea zailabihurtzen zaie. Garapena, beraz, ego-era sozial konplexuen aurrean hain-bat eremutatik sortutako ebazpenakkoordinatzeko gaitasuna zabaltzekoprozesuan datza.

Izan ere, prototipoak diren gertae-ra moralak epaitu behar dituenean,haurrak oso era zuzenean arrazoitzendu, eta ez Piagetek heteronomia mo-ralari egotzi zizkion ezaugarriekin(Turiel, 1983). Adibidez, haurrek edo-zein aginteri obedientzia izatea ez du-te beti ontzat ematen; arau moralaketa ez-moralak bereizten dituzte; ezdute arau guztiak aldaezinak eta abso-lutuak direnik pentsatzen; arauahaustearen garrantzia eta zigorrarengogortasuna bereizi egiten dituzte; in-tentzio eta ondorioen artean bereiz-keta ere egiten dute, nahiz eta biak ko-ordinatzeko gaitasunik ez izan.

Beraz, Turielek eskaintzen duenikuspuntua Piaget eta Kohlbergen-gandik oinarrizko alderdietan urrun-tzen da. Esate baterako, garapen mo-rala, Turielen ustez, ez da maila ez-moraletik beste maila moral bateraigarotzen denean gertatzen, baizik eta

tu duen hausnarketa egiteko mailarenarabera aztertuko du. Gertaera kon-plexua bada, berriz, heldutasuna ere-muetako ebazpenak koordinatzekogaitasun progresiboan islatzen da.Turielen ustez, ez dugu mundu sozia-lari buruzko teoria orokortzailerikeraikitzen, baizik eta teoria partzialak;

Turielek eskaintzen duen

ikuspuntuaPiaget eta

Kohlbergen-gandik oinarriz-ko alderdietanurruntzen da.Hezkuntzarenesku-hartzea

ezin da hezkuntza moralaren esparrura mugatu.


hain zuzen ere, ebazpenaren hiru ere-muei dagozkienak: morala, gizarte-koa eta pertsonala (Turiel, 1983; Go-ñi, 1992).

Teoria klasikoek (Piaget, Kohl-berg) neurri handi batean moralak ezdiren ebazpenak alde batera uzten di-tuzte. Jakina, den-dena moralitatea-ren barruan kokatzen denean erre-dukzionismo larri batean erortzekoarriskuan gaude. Tesi klasikoek giza-kiaren bizitza moralizatu egiten dute,eta azpitik, existentziaren ikuskeratraszendentalista izaten dute. Esko-lastikaren moraltasunak duen printzi-pioak dioen bezala, ez dago gizaekintza axolagaberik, denak onakedo txarrak dira. Horren ondorioz, gi-zakiari uko egin zaio bere kabuz,nahiaren edota zaletasunaren arabe-ra, erabakitzeko esparrua.

Ideia nagusiakEsan dugunez, Turielen ideia na-

gusia hauxe da: ezagupen sozio-mo-rala eremu moral, soziala edo kon-

bentzional eta pertsonalean antola-tzen da, eta eremu bakoitza mailaebolutiboan eta kontzeptualean ez-berdina da. Ebolutiboki, eremu ho-riek sortzen dira pentsamenduarenobjektuak diren errealitateak balia-tzeko, eraikitzeko eta ulertzeko eraezberdinak identifikatu ahal direne-an. Hau da, mundu soziala anitza da,eta kualitatiboki ezberdinak diren el-karreragin sozialei aurre egin behardie gizakiak beste pertsonekin etagertaerekin aldez aurretik izandakoesperientzian oinarriturik.

Metodologiari dagokionez, ere-mu horiek identifikatzeko Turielekarrazonamenduaren bi elementu es-kaintzen ditu: ebazpenaren irizpide-ak eta justifikazioaren kategoriak. Le-hendabizikoak pentsamenduaren al-derdi formaletan oinarritzen dira, iriz-pideak ezagupen eremu baten para-metroen definizioa eta identifikaziojardueran erabiltzen diren ebazpenadira-eta.

Bigarrengoak, justifikazioaren ka-tegoriak, eremu baten barruan erabil-tzen diren arrazonamenduak dira.Justifikazio horiek eremu bakoitzarenbarruan pentsamenduaren sistemaegitaratuak osatzen dituzte, eta adina-rekin batera (Smetana, 1981) alda-kuntzak suertatzen dira, ez ebazpena-ren irizpideekin bezala (Tisak eta Tu-riel, 1988). Hau da, nahiz eta justifika-zioak eremu berekoak izan, kualitati-boki ezberdinak diren beste batzukizatera hel daitezke.

Turielen ustez, eremu morala (jus-tizia eta zilegitasunaren kontzeptumoralak) baliabideen banaketa, ardu-ra, konfiantza eta besteenganakoonura edo kaltea azaltzen dituzten el-karreragin sozialetatik eraikitzen da.Alderdi morala jarduera edo elkarre-raginaren beraren faktoreetan oina-rritzen da, eskubideen urraketan, bes-teei sortutako kaltean edo onuran.Hau da, besteekiko nola jokatu beharden jakiteari berari dagozkion ezau-garrietan.

Ezagupen moralaren eremua be-harrezkotasunarekin, pertsonalitateezarekin, aldaezintasunarekin etaarauen orokortze ebazpenaren irizpi-deekin identifikatzen da. Izan ere,agindu moralak betebeharrekoak di-ra; beraz, norberaren ezaugarrietatikurrun daude, oinarri arbitrarioak di-tuzten irizpideen truke aldaezinak di-ra, eta egoera eta kontestu sozialetanzehar zabaltzeko gai izan behar dira.

Eremu sozio-konbentzionala, be-rriz, sistema soziala mantentzeko etapertsonen arteko harremanak koordi-natzeko erabiltzen diren jokatzekouniformetasunen inguruan kokatzenda. Egoera sozialean dauden erregu-lartasunen jatorria antzemate jardue-ran bilatu behar da, adibidez; janztekoerak, rol sexualak edo jokaera soziala-ren moduak. Izan ere, gertaera sozio-konbentzionaletatik ez da betebeha-rreko agindurik sortzen, baizik eta sis-tema sozialen barruko harremanakkoordinatzeko akordioz lortutakouniformetasunak. Beraz, arau sozio-konbentzionalak arbitrarioak dira,kontestu sozial zehatzen araberako-ak, eta funtzio bera bete ahal dutenbeste jarduera eta erabakiak posibledirela onartzen da.

Ezagupen pertsonalaren eremuaondorio moralik ez duten eta arautzesozialetatik kanpo geratzen diren ger-taerek eta jarduerek osatzen dute. Arezehatzago, eremu pertsonalak zuhur-tasunaren eta pribatutasunaren alder-diak biltzen ditu bere baitan. Zuhurta-sunaren esparruan norberari kalteegiten dionaren ekiditze-ebazpenakagertzen dira, eta pribatutasunak askeerabakitzeko norberaren esparruarenisla izan nahi du. Beraz, gertaeren iza-era indibiduala azpimarratu egiten daezagupen eremu honetan.

Heziketa esku-hartzeakHezkuntza sozio-moralari dago-

kionez, esku-hartzearen helburuazenbait irizpide eraikitzen laguntzea

Turielen ideianagusia hauxeda: ezagupensozio-moralaeremu moral,sozial eta pertsonaleanantolatzen da,eta eremu bakoi-tza maila ebolu-tiboan eta kon-tzeptualeanezberdina da.


da. Beste modu batean esanda, jokae-ra sozio-pertsonalaren irizpideak(morala, konbentzionala, zuhurtasu-na, sozio-antolakuntza, pribatutasu-na...) koordinatzen eta bereizten la-gundu behar du (Goñi, 1992).

Beraz, hezkuntzaren esku-hartzeaezin da hezkuntza moralaren esparru-ra mugatu. Hau da, ezin dira era bere-an irakatsi norberaren kalteari edoonurari dagozkion gertaerak, besteenonura edo eskubideei dagozkienaketa norberaren aukera askeari etaadostasun sozialari dagozkionak.

Ikuspuntu horretatik jartzen direnjarraibideak hauxek izan dira:

1. Lehen aipatu dugunez, ebazpensozio-pertsonalaren eta moralaren oi-narrizko irizpide batzuk, ez asko, erai-ki eta koordinatzen lagundu behar da.

2. Sustatu nahi den jokaera sozio-pertsonalaren irizpideari dagozkiongaiak, kontuak eta edukiak aukeratubehar dira. Hori dela eta, gertaera so-zio-pertsonalen aldez aurretiko anali-sia behar-beharrezkoa da.

3. Oinarrizko irizpide sozio-per-tsonal bakoitza eraikitzeko, oso balia-garria da eremu baten gertaera proto-tipikoak aukeratzea.

4. Ebazpenaren irizpide bera gaiezberdinekin landu ahal da. Amaiga-beko balio zerrendetan galtzea ekidinbehar da.

5. Eduki sozio-pertsonal zehatzalantzerakoan jokaeraren irizpide batbaino gehiago sustatzen ari dira, segu-raski. Azken finean, arrazonamen-duaren egiturari arreta jartzea exiji-tzen du, eta ez hainbeste edukiei.

6. Gertaera konplexuek (bizitzasozialeko gehienak) sorrarazten di-tuzten ebazpen mota ezberdinak ko-ordinatzen lagundu behar da, zeren e-ta irakurketa bat baino gehiago eginbaitaiteke. Gertaera horien konple-xutasuna dela-eta, izan daitezkeen e-rantzukizunak kontuan hartu behardira; nola koordinatu edo zeini emanlehentasuna.

Bibliografia

Turielen lanak:- TURIEL, E. (1984). El desarrollo

del conocimiento social. Moralidady convención. Madril. Debate.

- TURIEL, E. (1989). Dominios ycategorías en el desarrollo cognitivoy social. E. Turiel, I. Enesco y J. Lina-za (Eds.)-en, El mundo social en lamente del niño. (37-67. orr.). Madril.Alianza.

- TURIEL, E. eta HILDEBRANDT,C.; WAINRYB, C: (1991). Judging so-cial issues: difficulties, inconsisten-cies and consistencies. Monografsof the Society for Research in ChildDevelopment, 2, 140-143 orr..

- TURIEL, E. (1998). Notes from t-he underground: Culture, conflict,and subversion J. Langer, M. Killen,(Eds.)-en; Piaget, evolution, and de-velopment. The Jean Piaget sympo-sium series. (271-296 orr.). New Jer-sey. Lawrence Erlbaum Associates.

Turieli buruzko lanak gazte-laniaz:

- GOÑI, A. (1992). La educaciónsocial. Un reto para la escuela. Bar-tzelona. Graó.

- DIAZ-AGUADO, M. J. eta ME-DRANO, C. (1995). Educación y ra-zonamiento moral. Bilbao. Mensa-jero.

- GOÑI, A. (1996). Psicología dela educación sociopersonal.Madril.Fundamentos.

- PALACIOS, S. (1996). La insu-misión. Comprensión sociomoralde sucesos sociales complejos. Re-vista de Psicodidáctica, 1, 103-121.

- GOÑI, A. (2000). Adolescenciay discusiones familiares. Madril.EOS.

- GOÑI, A. (2000). Psicología delindividualismo. Madril. EOS.

Turieli buruzko lanak ingele-sez:

- SMETANA, J. (1982). Conceptsof self and morality. Women’s rea-soning about abortion. New York.Praeger.

- NUCCI, L. P. eta WEBER E.(1991). The domain approach to va-lues education: From theory to prac-tice. W. M. Kurtines, J.L. Gewirtz(Eds.)-en, Handbook of moral be-havior and development. Vol. 3: Ap-plication. (251-266 orr.) New Jer-sey. Lawrence Erlbaum Associates.

- HART, D. eta KILLEN, M.(1996). Morality in everyday life.Developmental perspectives. Cam-bridge: University Press.

- SALTZSTEIN H. D. (1991). Whyare nonprotypical events so diffi-cult, and what are the implicationsfor social-developmental psycho-logy?. Monografs of the Society forResearch in Child Development, 2,104-116.

- SMETANA, J. eta BITZ, B.(1996). Adolescents' conceptions ofteachers' authority and their rela-tions to rule violations in school.Child Development, 3, 1153-1172.

- HHELWIG, C. C. (1997). The ro-le of agent and social context injudgments of freedom of speechand religion. Child-Development, 3,484-495.

- GLASSMAN, M. eta ZAN, B.(1995). Moral activity and domain t-heory: An alternative interpretationof research with young children.Developmental Review, 15, 432-457.

- TISAK, M. eta TURIEL, E.(1988). Variation in seriouness oftransgression and children's moraland conventional concepts. Deve-lopmental Psychology, 24, 352-357.

- WAINRYB, C. eta TURIEL E.(1993). Conceptual and informatio-nal features in moral decision ma-king. Educational Psychologist, 3,205-218.


Zarauzko Salbatore Mitxele-na ikastolako 6 urteko haurrekastean behin Mendi artistarenbisita izatendute. Margolari ho-nek marrazkiak egiten lagun-tzeaz gain, sormenari leihoairekitzera bultzatzen ditu. Ar-tista eta haurren artean sor-tzen den erlazioa berezia delamedio, bide berriak irekitzendira.

Orain dela bi urte hasi zen 73 ur-te dituen Jon Koldobika Mendiza-bal Zarauzko ikastolara joaten. Ezikasle bezala, eta ezta irakasle be-zala lan egitera ere, artista bezalabere ezagutzak zabaltzera baizik.Ezohiko irakaslea dela esan daite-ke agian, baina artista dela esateaegokiagoa da. Zergatik? Laster iku-siko duzue.

Artista zarauztar hau askotanaritzen da Zarauzko hondartzanmargotzen. Era berean, ikastolakohaurrak sarritan joan ohi dira hon-

dartza aldera giro ona egiten due-nean. Bada, egun batean, elkarre-kin topo egin zuten eta irakasleakartista hark ikasleei gauza asko era-kuts ziezazkiekeela konturatu zi-ren. Horrela, haurrei zerbait irakas-tera animatuko al zen galdetu zio-ten, eta baita egin ere.

Geroztik astean behin joaten daMendi ikastolara eta haurrak mar-gotzen jartzen ditu. “Beraiei eza-guna egiten zaien gai bat aukera-tzen dugu, eta horri buruz pixkabat hitz egin ondoren, marraztuegiten dute. Adibidez, Orioko bale-aren 100. urteurreneko ospakizu-nak egin zirenean, bospasei ikaslehan izan ziren eta balea marraz-tea erabaki genuen” azaltzen diguMendik. “Ez diet eskatzen marraz-kia ondo edo perfektu egitea, horiez da garrantzitsua, baizik eta sor-mena lantzea, ez dadila sormenalandu gabe gelditu”. Horretarako,haurrekin jolasean egiten du, ma-rraztu, gauzak komentatu… Baitaerakusketak, argazkiak eta filmak i-kusi ere. Ikusitakoa gelan komen-tatzen dute: zer ikusi duten, zer iru-ditu zaien politena… Eta hor piztenzaie kuriositatea eta sormena.Mendiren ustez, “hori da aberatse-na, kuriositatea edukitzea eta bizi-tzari buruz interesatzea”. Horriburuzko marrazkia egiten dute on-doren, eta Mendik banaka-banaka

bakoitzarekin komentatzen du.“Aurrera jarraitzeko animatzenditut: koloreekin jolasteko, detaile-ak marrazteko… Zer egin dutenkonturarazten saiatzen naiz etahortik aurrera egin dezaketenazohartarazten ere bai. Azken fine-an, ateak irekitzen saiatzen naiz.Izan ere, gaurko bizimoduak ate-ak itxi egiten ditu, eta ireki egin be-har direla iruditzen zait. Horrega-tik, hori txikitatik erakutsi beharzaie”. Ikuspegi horretatik, Mendikdio bi gauza erakutsi behar zaizkie-la: jatekoa lortzen eta zaletasunaklantzen. “Adin horretan nabari-tzen da nork atera dezakeen bizi-modua margotuz. Batzuek trebe-zia handia dute. Gertatzen denada lantzen ez badute moztu egitendela, eta horretan gelditzen dela.Lanean hasten badira, kirola egi-ten badute eta abar, margotzekodenborarik gabe gelditzen dira”.

Mendi artistaren eskutik

EsperientziaZarauzko Salbatore Mitxelena ikastola

Jon Koldobika MENDIZABAL


garrantzia ikusten dute, nola pau-satzen dituen begiradak gauze-tan… Eta haurrek hori ikusi egitendute, jaso egiten dute. Irakasleokhori normalean galduta daukagu,nahikoa daukagu haurrak isilikedukitzearekin eta ordena zain-tzearekin. Baina artista beste gau-za bat da. Etortzen da, egiten dumarrazki bat, eta haurrak pentsa-tzen du “horrek hori egin badu, nikere egin dezaket”. Egindakoa Men-diri erakusten diote eta hark gelditueta begiratu egiten die marrazkiei.Haurrekin egiten dituen komenta-rioak ere garrantzitsuak dira”.

Artista gela barruan egoteakkultura eta arterako bidea irekitzendu. Jorge Oteizak hori dio Un mo-delo de hombre para el niño en ca-da país artikuluan, artista eskolanegoten dela, artistak haurrekinegon behar duela. Artistak arteaegiteko gizartetik jasotzen ditu osa-gaiak, eta horrekin egiten ditu arte-lanak. Gero, ordea, jaso duen horiberriz gizarteari itzuli behar dio. Etanola egiten du hori? Eskolaren bi-tartez. Horregatik esaten du Otei-zak artistak haurrarekin egon be-har duela. Zarauzko Salbatore Mi-txelena ikastolan Mendi artistare-kin egoteko zortea daukate hau-

Hori bere inguruan argi ikusi duMendik berak. “Nirekin batera es-kolan zebiltzan batzuek nik bainohobeto egiten zituzten marraz-kiak, eta orain ez dute ezer egiten.Ez zuten marrazten jarraitu eta ezzuten gehiago garatu trebezia hu-ra”. Beste garai batzuk ziren, etahorrek ere eragina zuen, noski.“Garai hartan helbururik garran-tzitsuena lan duin batekin bizimo-dua aurrera ateratzea zen. Gaur e-gun, ordea, bizitza maila altuagoaden honetan, denbora dugun ho-netan, aukera daukagun honetan,eskolak dauzkagun honetan, zale-tasunak ere landu egin behar dira,leku egin behar zaie”.

Orain arteko bizimoduan ma-rrazteari, arteari eta, oro har, kultu-rari ez zaio kirolari edo beste hain-bat gauzari adinako garrantzirikeman, Mendiren ustez. “Hemengoetxeetan ez da liburutegirik egonizan. Jan inon baino hobeto eginizan da, eta kirola eta lana ere ga-rrantzitsuak izan dira. Haatik,kulturak ez du presentzia handi-rik eduki. Hemengo jendeak kan-pora bidaiatzen duenean ez ditumuseoak bisitatzen, dendak bai-zik. Zergatik? Kultura falta zaiela-ko, oinarria falta zaielako, eta ho-ri da haurrei eman behar zaiena.Gaur egun, telebistak, eskolak etakomunikabideek kultura hori za-baltzen edo ezagutarazten lagundezaketela iruditzen zait”.

Haurrek ez dute Mendirekinsoilik marrazten, bera ez dagoene-an ere jarduten dira. Baina Mendi-ren ekarpenak berritasuna ematendie. Egunero joango balitz aspertuegingo liratekeela dio, eta hori erezaindu egin behar dela.

Irakasleek beren jarduera etaMendirena ez dute berdin ikusten.Mendirekin artistaren begirada ja-sotzen dutela diote, eta horrek ga-rrantzia duela. “Zeri ematen dion


Aurten gazteei zuzendutakoeuskarazko lau komiki liburu ar-gitaratu ditu Jean Fran ois Sau-r argitaratzaileak. Genero ho-netan eta gazteentzat dagoenhutsuneari erantzuteko asmozekin dio egitasmo horri, eta ur-tero kalitatezko lau liburu argi-taratuko ditu.

Orain dela 10 urte komikigintzakEuskal Herrian nahikoa indar baldinbazuen ere, azken urteetan beheranz-ko joera hartu du. Kriseilu, Erein, An-txeta eta beste zenbait argitaletxe zirengarai hartan komikiak argitaratzen zi-tuztenak, egile euskaldunenak zein a-tzerritarrenak. Baina poliki-poliki pro-dukzioa gutxituz joan zen. Gaur egunIpurbeltz-ek jarraitzen du, baina hau-rrentzako komikia da. Gazteei zuzen-dutako komikirik ez dago. Horretaz ja-betu zen Jean François Sauré argitara-tzailea merkatu azterketa bat egin on-doren. “Euskaraz zein liburu edo lite-ratura mota argitaratzen den ikustekoegin genuen merkatu azterketa” diobere izen bera daraman argitaletxekoarduradunak. “Komikigintzan hutsu-ne nabarmena zegoela ondorioztatugenuen, batez ere gazteentzako komi-kigintzan. Ez zitzaigun interesatzenmerkatuan zeuden komikiei konpe-tentzia egitea, falta zena egitea baizik;12-16 urte bitarteko gazteei zuzendu-tako komikia, alegia”.

Egitasmoaren emaitzak aurten iku-si dira; lau komiki liburu argitaratu dituargitaratzaile honek. Eta aurrerantzeanere bide bera jarraituko du, hots, urteanlau liburu. “Gure asmoa ez da liburuasko kaleratzea, gutxi eta onak baizik.Autore onak eta kalitatea interesatzenzaizkigu” dio Saurék. Hortaz, udabe-rriarekin batera urtero lehen bi liburuakemango dituzte argitara, eta hurrengobiak, udazkenean.

Jean Fran ois Saur argi-taratzailea

Egitasmo honen arima JeanFrançois Sauré dela esan daiteke. Ha-ren ideia izan zen gazteentzako komikiliburuak argitaratzea. Dena dela, bera-rekin batera komikigintza ezagutzenduten hainbat kolaboratzaile ditu, bes-teak beste, Pedro Diez de Ulzurrun, Be-go Montorio eta Koldo Biguri.

Egile euskaldunen zein nazioarte-koen lanak argitaratzeko asmoa dutela

azaldu digu Saurék. “Betiere kalitateaeta 12-16 urteko gazteak izango dire-larik aintzat hartuko ditugun elemen-turik garrantzitsuenak”.

Publiko horren ezaugarriak eta al-derdi pedagogiko-hezitzailea batu egi-ten dituzte, eta hori hainbat elementu-tan nabaritzen da: gidoiak, irudiak, ma-teriala… “Adibidez, gazteen artean,eta gainontzekoen artean ere, komi-kiari buruzko ikuspegi bat badago, etahortik ez dugula gehiegi aldendu be-har uste dut. Horrekin esan nahi duda-na da irudiak zaindu egin behar dire-la” dio Saurék. “Gainera, ikuspegi ho-rretatik komikiak eta filmak antzahandia dute. Komikiaren gidoia egite-ko erabiltzen diren elementuak dirafilmean erabiltzen direnak: plano pa-noramikoa, ertaina, amerikarra, le-hen planoa, detailezko planoa… Ko-mikia film bat egiteko oinarri bezalahar daiteke. Azken finean, komikikoplanoei mugimendua ematea da filmbat egitea. Zazpigarren arterako sarre-ra da”. Hainbat zinegile komikigintzanzaletuak dira eta hori ere bi generoenarteko erlazioaren isla da.

Horrez gain, testuak ere gazteenmailakoa izan behar du, hau da, publi-ko horri egokituta landu behar da. “As-kotan entzuten dugu “hau haurren-tzat da”, eta gazteentzako komikihauekin ez da hori gertatzen, adin ho-rretara egokitutako zerbait propioa di-ra, eta bereizketa hori garrantzitsuada. 12 urteko muga jartzen dugu gu-txieneko adin bezala”. Halaber, zen-

Ekarpena

Gazteentzako euskarazko komikiak

bait eduki eta balio lantzeko ere erabil-garriak dira, historikoki, gaiaren aldetiketa abar, informazio egokia ematen du-telako.

Argi dago genero bezala aniztasunhandia duela komikiak, askotan halauste ez badugu ere. Komiki historikoak,erromantikoak, gai sozialekoak, aben-turazkoak, drama, antzerkia eta abardaude. Aniztasun horren lekuko diraesku artean ditugun lau produkzioak.

Esku arteko lau komikiakAurten argitaratutako lau komiki li-

buruak desberdinak dira eduki, forma-tu, estilo, irudi eta egileen aldetik. Lehe-nengoa Gazte kontuak izenekoa da.Carlos Trillo idazle argentinarrak etaLaura Scarpa ilustratzaile veneziarrakegindako liburua da. Ez dauka helburupedagogikorik, baina, izenburuak dio-en bezala, gazteei interesatzen zaizkiengaiak lantzen ditu.

Bigarrena Txerokiren txorakeriakda. Hori Iñigo Sarasola komikigile bea-saindarrarena da. Geu Gasteiz herri al-dizkarian agertzen dira horren komi-kiak, eta liburu honetan 64 istorio ingu-ru errekopilatu dira. Ez da nobela edo is-torio bakar bat, eta alde horretatik lan in-teresgarria izateaz gain, material ona da.

Hirugarrenaren izenburua Jere-miah fusilaren pean da. Hermann egi-le belgikarraren liburu hori bilduma ba-tekoa da. Dena dela, bildumako liburuguztietan protagonista berak agertuarren, istorio bakoitza independenteada. Guztiak ere abenturazkoak dira, etaurte eta erdi barru Jeremiah-ren film bategingo dute.

Azkenik, laugarrena Kapak eta Le-taginak da. Liburu hori kartoi formatu-koa da, eta hurrengoetan ere horrelamantenduko dute, liburutegietarako-eta egokia dela pentsatzen dutelako. Li-buru honek helburu hezitzailea du.Urrezko mendean kokatuko informa-zio ugari biltzen du. Esate baterako, or-duko giroa, janzkera, ohiturak, aipa-menak, bertsoak…

Lau liburu horietako bi JeanFrançois Sauré argitaratzailearenak di-ra, baina beste biak beste hiru argitale-

txerekin batera kaleratutakoak. For-mula mugaturik ez dagoela dio Saurék,edizioa konpartitua edo berea bakarrikizan daitekeela. “Nazioarteko lau argi-taletxerekin harremana dut, eta ba-tzuetan elkarrekin egiten ditugu la-nak” diosku Saurék. “Argitaletxe ita-liar bat, frantses bat eta alemaniar batdira. Zein autore edo produkzioren al-deko apustua egingo dugun erabaki-tzen dugu. Ondoren, denon artean di-ru poltsa bat osatzen dugu eta denonartean argitaratzen dugu”. Argitara-tzeko herrialde neutro bat aurkitzea ze-la onena pentsatu zuten, eta prezio es-kaintza aztertu ondoren Eslovenia au-keratu zuten. Argitalpen konpartitue-tan liburuaren eskubideak ere konpar-titu egiten dituzte.

Komiki liburu horiek ikastetxeei etaliburutegiei harpidetza bitartez eskura-tzeko aukera eskainiko zaie. Saurékdioenez, “12-16 urteko gazteenganairitsi nahi badugu, aurretik hezitzaile-ei ezagutarazi behar diegu daukagunmateriala eta egokia dela konbentzitubehar ditugu, hots, historiako oinarriz-ko elementuak betetzen dituztela, lite-ratur maila dutela eta abar”.

Hurrengo urteko produkzioari be-gira jarrita, bi lani buruzko informazioaaurreratu digu Saurék. Bat Bizkaikokostari buruzkoa izango da. Joseba Lu-gares Aresti gidoilari bizkaitarrari etaEva Garcés irudigile gipuzkoarrari es-katu die lana. Bestea Sherlock Holmes-en moldaketa bat izango da, baina tra-dizionala ez den bertsio bat. Adibidez,Sherlock Holmesen jarraitzaile Waltsondoktoreak Sherlock Holmesek baino

gutun gehiago jasoko ditu jarraitzaile-engandik, emakumeak paper aktiboa-goa izango du, umore gehiago egongoda eta literatur maila altua edukiko du.Saurék aitortzen duenez, “ulertu ahalizateko, ondo sartu beharko da komi-kian. Nik neronek lehen orrialdeak ira-kurri nituenean, zaila zela pentsatunuen. Lehen 30 orrialdeak irakurri on-doren konturatu nintzen egokia zelaeta ildo narratiboa ondo egituratutazeukala”. Idazleak transmititu nahiduena ulertzeko irakurleari umoreahautematen jakitea eskatzen dion libu-rua izango dela dio. Erredakzio mailaoso konplexuko eta espresio oso lan-duko komikia izango da, beraz.

Komikigintza nazioarteanEuskal Herrian komikiak indar as-

korik ez badu ere, ezin esan liteke gau-za bera beste herrialde batzuengatik.Euskal Herrian komiki kulturarik ez da-goen bezala, beste zenbait lekutan ba-dago. Europan produkzio indartsuaduten bi herrialde daude: Frantzia etaBelgika. Txikitatik hasten dira irakur-tzen, gaztetan jarraitu egiten dute etahelduak direnean ere bai. Edozein ele-berriren aurretik best seller-ak izatera i-risten dira. Halaber, egunkarietan erepresentzia esanguratsua dute: kolore-tako orrialde osoa. Komiki aldizkarianitz daude, museoak eta erakusketakere bai, komikien eta komiki egileen in-guruko jaialdiak antolatzen dira, komi-ki eskolak daude, komikietako pertso-naiekin publizitate iragarkiak egiten di-ra… Azken finean, komikia oso barne-ratuta dago kulturan.



Urtarrilaren 1era arte itxa-ron beharrik ez dugu izangoegutegi berri bat mahai gaine-an jartzeko. Axa mixa zilarraagenda-egutegia neguaren ha-sierarekin batera estreinatuahal izango dugu.

Elkarlanean argitaletxeak kaleratuduen produktu berritzaile eta erakarga-rria da Axa mixa zilarra agenda-egute-gia.. Izenak berak adierazten duen be-zala, izaera bikoitza du: alde batetik,agenda bezala erabil daiteke esku-libu-ruxka edo oharrak jasotzeko koadernogisa, eta bestetik, mahai gainean zutikjar daitekee egutegi moduan.

J. M. Olaizola “Txiliku”ren Axa mi-xa zilarra liburuan oinarriturik dago,egile berak atondu duelarik. Marraz-kiak eta diseinua, ostera, Elena Odrio-zolarenak dira.

Agenda-liburua lau liburuxka edokoadernok osatzen dute eta bakoitzaurtaro bati dagokio. Horrela, lehenen-go koadernoa neguari dagokiona da e-ta 2001eko abenduaren 21ean hasi eta2002ko martxoaren 20an amaitzen da.Bigarren koadernoa, udaberria, mar-txoaren 21etik ekainaren 20ra artekoada. Hirugarrena udakoa da, ekainaren21etik irailaren 20ra, eta azkenekoa,udazkena, irailaren 21etik abenduaren31ra arte. Udazkena abenduaren 21eanbukatu arren, azken liburuxka aben-duaren 31ra arte luzatzen da. Beraz, de-

nera, 376 egun ditu, 2001eko 11 eguneta 2002ko egun guztiak.

Egun bakoitzari orri bat dagokio al-manaka edo egutegi gehienetan beza-la. Orria bakoitzaren aurrealdean egu-nari buruzko informazioa, esaera zaharbat eta oharrak idazteko lekua dago.Atzealdean, berriz, esaera zaharrari bu-ruzko argibidea eta jolaserako baliaga-rri den igarkizuna, ipuina, jolasa, aho-korapiloa edo dena delakoa. Guztira200 igarkizunetik gora, ipuinetik bi ha-marreko, bost dozena kanta, hogei bathitz-joko, dozenatxo luze bat aho-ko-rapilo eta jolas eta bitxikeriatatik esku-kada bat edo beste ditu. 376 esaera za-harrak, aldiz, urtaroei eta eguraldiariburuzkoak dira.

Horiek guztiek jolas egiteko aukeraematen dute, eta horixe da, gainera,agenda-egutegi honen helburu nagu-

sia: euskaraz jolas egiteko baliagarriaizatea. Igarkizun eta galderek, esatera-ko, jolas egiteko aukera ematen dute.Izan ere, egun bateko igarkizunarenedo galderaren erantzuna hurrengoeguneko orrian agertzen da. Beraz, 24ordu daude igarkizunaren erantzunaasmatzeko edo galderari erantzun ego-kia emateko. Igarkizunez gain, esaerazaharrek egunero zertxobait irakurtze-ko aukera eskaintzen dute, bai orrialdeaurrealdean (esaera) eta baita atzealde-an (esaera horren azalpena). Tarteka-marteka ipuin laburtxoak, jolaserakokantuak, abesti zaharrak... ere badau-de. Azken finean, egunero pixka batirakurri eta egunero pixka bat jolastekoegutegia da, eta bide batez, ahozko lite-ratura dastatzeko. 2.500 pezeta balioduen Axa mixa zilarra agenda-egute-giak eskaintzen du aukera hori guztia.

Axa mixa zilarra agenda-egutegi berria

Ekarpena

Bide eginean jarraitzen

dugu zuen ekarpenekin

eta parte-hartze

handiagoarekin aberastu

nahi dugularik.

Hik Hasi proiektua irekia

den heinean, interesa

duen edonoren parte-

hartzea gustu handiz

hartzen dugu.

Jar ezazu zure aletxoa

euskal hezkuntzaren

aldeko ekimen honetan.

Berriakabendua

Herioarekin borrokanHIESdun baten borroka

Joan Jose UrangaUtriusque Vasconiae

Egileak zuzenean ezagututakogazte talde batek HIESaren aurreannola jokatzen duen kontatzen du.Herioaren aurka eta giza duintasuna-ren alde daramaten borroka etsiadeskribatzen du Jaire gaztea protago-nista delarik. Guztia egunkari mo-duan kontatzen du, bizi eta gordin,idazkera dotorez•

Argitalpenak

Euskal mito-erritoak eta euskara

Felix ZubiagaIbaizabal

Ikerketa eta abentura liburu honekeuskaldunon sorburuetara gara ma-tza. Ezagunak dira euskal ohiturak,jaialdi bereziak eta erritoak. Baina zerdakigu horien zergatiari buruz? Zerga-tik ospatzen dira? Zergatik dira “eus-kaldunen ohiturak”?. Galdera horieimodu atseginean erantzuten die libu-ru honek•

Nik eserita egiten dutETA ZER? bildumaElkarlanean850 pezeta

Handiak eta txikiak, berritsuaketa lotsatiak, gizenak eta arga-lak... pertsona guztiok ez garaberdinak. Eta zer? Liburu hau ere desberdina da,horregatik da polita.Baietz gustatu!8 urtetik aurrera•

Drogak larrugorianAskagintza

Droga menpekotasunari aurreegiteko sortu zen Askagintza herrierakundea 1970ean. Ordutik honahainbat ekimen burutu ditu eta haubeste bat da. Liburu honetan drogeiburuzko informazioa biltzen da,etahorixe ezagutarazi nahi dute. Jendeainformatuta egotea ezinbestekoabaita droga-menpekotasun fenome-noari aurre egiteko•

TantakEHUko Hezkuntza Aldizkaria

25. zenbakiaAzken ale honetan sei artikulu bil-

tzen dira: Eskola eraginkortasunarenhobekuntzarako Europako eredu ba-terantz, Autoebaluazio instituzionala:xedeak, eragileak eta metodologia,-Ebaluazio psikopedagogikoa, Kon-tzientzia metalinguistikoa euskara-ikasle helduen artean, Plastika etaikus-adierazpena: Lehen Hezkuntza-rako euskaraz argitaratutako testu li-buruen analisia eta Musika heziketa.•

Emakumeak Euskal Herrian(Erresistentziak eta hausturak)

Teresa del ValleGaiak

Euskal Herriko emakumeak egu-neroko ekintzetan lortzen ari direnespazio propioak aztertzen dira libu-ru honetan. Ibilbide horretan emaku-meek finkatutako esparru konkre-tuak aipatu eta ikertu ere egiten dira:emakumeen asoziazionismoa, mugi-mendu feminista eta mundu politiko-arena, hain zuzen•


Musika Irakasle Euskaldunon II. Topaketaemankorra izan da

Itziar Zamora Irungo Txingudi ikas-tolako Musika irakasleak ere saio guztizpraktikoa eman zuen. Berak zioenez,musika ez da erritmoa soilik, ez da abestiasoilik, ez da entzunaldia soilik, hori guztiabaizik. Ipuina oinarritzat harturik, abestibatekin hasi eta atal horiek denak landuzituzten: erritmoak, mugimenduak,ahotsa, entzunaldiak... Musikaren idaz-keta irudien bidez egiten du bere ikaslee-kin eta horrek irakurketa-idazketa proze-suan lagundu egiten diela frogatu du.Denbora gutxian gauza asko azaldu zi-tuen, eta hartzaileen artean somatu zuenirrika ikusirik, aurrera begira elkarren ar-tean biltzen eta materialak elkarri ezagu-tarazten jarraitzeko prest agertu da.

Azkenik, Mixel Etxekopar Zuberoa-ko eskola publikoko Euskara irakasleamusika eta hizkuntzaren arteko loturazmintzatu zen. Hizkuntzan bertan eta nor-beraren barruan musika nola aurki daite-keen azaldu zuen.

Musika Irakasle Euskaldunon II. To-paketak bigarren aldiz elkartu ditu aurtenarlo horretan diharduten irakasleak. Giroonean burutu zen egun bateko jardunaDonostiako Herri Ametsa ikastolan. An-tolatzaileek balorazio positiboa egin du-te eta hitzaldietako emaileak zein parte-hartzaileak ere gustura gelditu dira.

Topaketan lau hitzaldi edo propopo-samen didaktikotan esku hartu zutenparte-hartzaileek.Guztiz praktikoak izanziren, antolatzaileen esanetan hori baitairakasleek eskatzen dutena.

Antton Jauregi Urnietako Egape ikas-tolako Lehen Hezkuntzako Musika ira-kasleak Pentagrama-enea ipuin-antzer-ki didaktikoa aurkeztu zuen. Horren bi-tartez ikasleek solfeoarekin duten lehenkontaktua atsegina izatea nahi da. Ipuinbatez bidez erakusten zaie solfeoa etaJauregik eduki duen esperientziaren ara-bera, haurrek askoz ere errazago eta go-gotsuago ikasten dute. Hilabete edo hila-bete eta erdian erabiltzekoa dela adierazizuen. Hartzaileek interes handia erakutsizuten eta asko jarri dira berarekin harre-manetan.

Ana Etxeberria Burlatako Askatasunainstitutuko Musika irakasleak musikanalfabetatu gabeko ikasleekin zer egindaitekeen azaldu zuen. Bere proposa-mena alderdi emozionala lantzea da:sentimenduak, emozioak eta adierazpe-nak. Eta horretarako, berak egiten dituenhainbat ariketa erakutsi zituen.


Ikastolen IV. Batzarraren lehensaioa azaroaren 10ean egin zen Do-nostian, eta bigarrena urtarrilaren26an egingo da. Lehen saioan bildu-tako 100 ikastoletako 460 ordezkarikhainbat gai izan zituzten aztergai etaeztabaidagai.

Hasteko, 1996ko III. Batzarreanonartu zuten plan pedagogikoa az-tertu zuten: orduan hartutako eraba-kiak eta helburuak bete diren ala ez.Horretarako, zazpi ataletan banatu-tako 20 ponentzia izan zituzten azter-gai eta eztabaidagai. Aipatu atalakhauek izan ziren: ikasmaterialgintza,euskal curriculum propioa, profesio-nalen prestakuntza, proiektu bere-ziak (Euskaraz Bizi, bertsolaritza etaikaspilota), eleanitz hizkuntzaproiektua, ikastolen barne antolake-ta eta komunikazio eta informazioteknologia berriak.

Ikastolaz ikastola aztertu da planaeta horren inguruan sortu diren iri-tziak eta iradokizunak ere bildu ziren.

Hurrengo urratsa urtarrilaren26ko saioan emango da. Bi gai nagu-si izango dira mahai gainean. Batetik,hurrengo bost urtetarako Plan Inte-grala finkatzea. Eta bestetik, Ikasto-len Elkartearen eraberritze juridikoa.Horri dagokionez, Interes Ekonomi-kodun Europako Elkartea izatekoproposamena dago. Antolaketa ho-rrekin herrialde bakoitzeko federa-

Berriak

ikastaroak

Erein argitaletxeak azaroaren20an ospatu zuen bere 25. urteurrenaDonostiako Kursaalean. Hamar egunberanduago, azaroaren 30ean,Bilintx eta Zabaltzenek gauza beraegin zuten Donostiako Miramon Tek-nologia Elkartegian. Ekitaldibietan euskal kulturgintzamunduko hainbat eta hainbatlagun bildu ziren.

Euskal kulturgintzan erre-ferente bilakatu diren argita-letxe, liburudenda eta bana-tzaile horien lana 1976an hasizen eta ekitaldietan 25 urtehauetan egindako lana aipatuzuten. Oztopoz betetako bi-

Erein, Bilintx eta Zabaltzenenzilarrezko ezteiak

Ikastolak plan pedagogikoa eta barneegitura aztertzen ari dira

GARATU ikastaroak:www1.hezkuntza.ej-gv.net

dea izan arren, gustura ageri dira sor-tzaileak, langileak, kolaboratzaileak,arduradunak eta gainontzekoak. Au-rrera begira ere erronka anitz dituztelaeman zuten aditzera, euskal kulturgin-tzan oraindik zer eginik bai baitago.

zioak bere izaera gordeko luke, etakonfederazioaren izaera juridikoabaino ez litzateke aldatuko.


Gazteizen burutu diren EIFE-FERE-ren aurtengo jardunaldietan gaia Hezi-keta eta etika aniztasunezko gizarte-an izan da. Funtsean, gaur egungo gi-zarteko aniztasunari eta etengabeko al-daketei bideratutako heziketa etikoazein izan litekeen aztertu eta eztabaida-tu da. 400 lagun inguru bildu ziren etahizlariak zazpi izan ziren. Lehenengo

hirurek, Xabier Etxe-berria, Jose Luis Velaz-quez eta Carlos Día-zek, etikaren ikuspun-tutik gizartearen ikus-pegi orokor bat emanzuten. Xabier Etxebe-rriaren hitzaldiarenizenburua Baliabideberriak egoera berrie-

tarako izan zen. Errealitateko hainbategoeren deskribapena egin zuen etabakoitzeko jomugak lortze bidean eti-kak duen balioa. Jose Luis Velazquezekerrealitatearen ikuspegi laikoa izanzuen hizpide, eta Carlos Díazek ikus-pegi fededuna.

Hurrengo eguneko hitzaldien gaiorokorra Pertsona, etikaren subjektu

Gaur egungo gizarte anitzari aurre egingo dionheziketa etikoa izan da hizpide EIFE-FERErenjardunaldietan

Errefuxiatuen Laguntzarako Ba-tzordeak (CEAR) CD-ROM bat egin du10-15 urte bitarteko gazteek errefuxia-tuen egoera ezagut dezaten. 50 milioierrefuxiatuk ez dute non sartukanpai-

Errefuxiatuen egoera ezagutzeko CD-ROM berriakaleratu du CEAR-ek

naren barruan egindako eki-menetako bat da berau. Ara-ba, Bizkaia eta Gipuzkoanabian jarritako kapaina honenhelburua errefuxiatuek biziduten egoera eta horren sor-burua ezagutzera ematea da.

90eko hamarkadan gudaeta gatazka etniko, politiko,erlijioso eta kulturalengatik50 milioi pertsonak bainogehiagok egin behar izan zu-ten ihes beren etxeetatik. E-

gun munduan 30 milioi errefuxiatu eta20 milioi desplazatu daude.

Egoera hori ezagutzera ematekoxedez egin duten CD-ROMak joko inte-raktibo bate bidez erakusten du errefu-

izan zen. Emilio Martinez etika motetazjardun zen, eta Jose Maria Setienek hiri-tar kristauaren etikak nolako izan be-har duenazaldu zuen. Azken hitzaldie-tan Errealitatearen argitasuna kris-tau-ikuspegitik aztertu zen. EduardoLopezek emandako hitzaldia Sexu an-tropologiak aniztasunezko gizartean:kristau proposamena izan zen, eta I-manol Zuberorena Boterea-politika-biolentzia.

xiatuen egoera. Jatorri, maila ekonomi-ko eta ezaugarri pertsonal desberdinakdituzten bost pertsona agertzen dira. E-rabiltzaileek pertsonaia bat edo besteaukera dezakete, eta harekin ihesaldia-ren ibilbide osoa egin ahal izango dute.Beren jaioterritik ihes egin eta beste lu-rralde batera iritsi bitarteko denborahori nola pasatzen duten ikusteko etabizitzeko aukera ematen die joko inte-raktiboak, nolabait esateko.

CD-ROMaz gain, beste hainbat egi-tasmo ere burutu ditu CEARek kanpai-naren barruan. Esate baterako, liburux-ka didaktiko batzuk prestatu ditu 9-11urte bitarteko ikasleentzat, eta emaku-me errefuxiatuen egoerari buruzko hi-tzaldiak antolatu ere bai.


Gerra zibilaren ondoren Donostian euskarazko hainbat ikastola sor-tu ziren. Horietako bat Gros auzoan zegoen, Maria Dolores Goia Men-diolak sortu zuena. 1951an ireki zuen eta 1975era arte makina bat haurpasa ziren ikastola hartatik.

Maria Dolores GoiaMendiola andereñoa

BiografiaMaria Dolores Goia Mendiola 1913

jaio zen Donostian. Gerra Zibilaren aurre-tik irakasle aritu zen eta baita ondoren ere.Gerra aurretik egin zituen magisteritzaikasketak, 1932an bukatu zituelarik. Ira-kasle bezala hasi zen berehala, eta Do-nostiako Etxaide kaleko ikastolan bi urtezjardun zen. 1936an oposaketak egin zi-tuen. Garai hartako oposaketak gaindi-tzeko lehendabizi azterketa bat gainditubehar zen eta ondoren urtebeteko prakti-kak egin behar ziren. Mª Doloresek1936an gainditu zuen azterketa eta prak-tikak egiten Donostian hasi behar zuen.Baina gerra zela-eta, ikasturtea ez zen ha-si eskoletan.

Donostiatik Bermeora eta handik Bil-bora alde egin beharra izan zuen MariaDoloresek. Hala, Bilboko delegaritzanegin zuen praktikak egiteko eskaera etaPlentziako eskola batera bidali zuten.Han jardun zen eskolak itxiarazi zituztenarte, hots, Gernikako bonbardaketarenbiharamunera arte.

Gerra egoera hartan Eusko Jaurlari-

joan zen. Handik Euskal Herrira itzuli zengerra amaitu ostean, 1941ean.

Hemen 10 urteko kartzela zigorraezarri zioten haurrekin alde egiteagatik,baina ez zuen bete. Berriz ere irakaskun-tzan murgildu zen eta hala, 1943an esko-la bat ireki zuen Ergobian. 1946an utzi e-gin behar izan zuen bigarren haurra jaioondoren.

1951an etxean ikastola irekitzea era-

tzak haurrak gerratik aldentzeko irteerakantolatu zituen; hala, milaka eta milakahaur irten ziren itsatsontzietan EuskalHerritik kanpora. La Habana itsasontziaizan zen horietako bat eta Ingalaterrarajoan zen berau. 4.500 haur eta 500 irakas-le iritsi ziren Southamptom portura. Han-dik batzuk White irlara joan ziren eta MªDolores horien artean zegoen. Han zazpihilabetez egon zen, eta jarraian Parisera

h i s t o r i a k oz e r t z e l a d a k

Ezkerraldean zutik Mª Dolores Goia Donostiako Etxaide kaleko ikastolan 1935ean.


baki zuen, eta 1970. urtera arte bertan la-nean jardun zen.

Gerra ondorengo urte haietan MariaDolores Goiak, beste hainbatek bezala,lan eskerga egin zuten euskal irakaskun-tzan. Ikastolen mugimenduaren hasta-penetan koka dezakegu, ezbairik gabe.

Groseko ikastolaMaria Dolores Goiak 1951an ireki

zuen ikastola bere etxean, DonostiakoGros auzoko Karkizano kaleko 8an. Eli-xabete Maiztegi maistrak animatu etabultzatu zuen. Eskola gehiago ere bazi-ren auzoan, baina ez euskaraz irakastenzutenak. Halaber, Donostian euskarazirakasten zuten ikastola gehiago baziren,ezagunena Elbira Zipitriarena delarik.

Etxeko logela batean hasi zen 3 eta 10urteko bitarteko 10 haurrekin, eta bere-hala igo zitzaion kopurua 20ra. Izan ere,Gros auzoan berak uste baino jende eus-kaldun gehiago zegoen eta beren hau-rrek euskaraz ikas zezaten nahi zuten. Ezda ahaztu behar helburu horrekin sortuzirela ikastola hauek: haurrek euskarazikas zezaten eta euskararik ez zekitenek,berriz, euskara ikas zezaten.

Hasieran haurrak egunean bi orduzegoten ziren, batzuk goizez eta bestebatzuk arratsaldez. Baina zenbait gura-sok goiz eta arratsaldez hartzeko eskatuzioten. Hala, 10:00etatik 12:00etara eta15:00etatik 17:00etara joaten ziren. Den-bora gehiago egoten zirenez, lan gehiagoegiteko aukera ematen zien.

Maria Doloresen ikastolak bazuenberezitasun bat: mahaiak eta aulkiak zi-tuen. Gainontzeko ikastola eta eskoletanhaurrak lurrean esertzen ziren, baina Ma-ria Doloresi ez zitzaion batere gustatzeneta gainera, deserosoa iruditzen zitzaion.Horregatik, hasiera-hasieratik jarri zituenmahaiak; hasieran astodunak eta geroa-go horman zintzilikatzen zirenak.

1964an bere alaba Miren Egaña Goaiaere hasi zen eta bien artean 80 haur zituzten:3-6 urteko 40, eta 7-9 urteko beste 40. Ordu-rako lekuz aldatuta zeuden, hasierako e-txeko gelan ez baitziren 80 haur sartzen. E-txe azpiko bulegoko bi gelatara aldatu zi-ren.

Han jarraitu zuen 1970. urtera arte,utzi zuen arte. Ikastolak, ordea, bestebost urtetan jarraitu zuen Miren Egaña

alabarekin.Gela barruko lanaEuskaraz ikasteko materialik ez ze-

goen garai hartan, eta handik eta hemen-dik eskuratutakoarekin moldatu beharraizaten zuten. Lehendabizi “Txomin ikas-le” izeneko kartila zahar batekin hasi zenMaria Dolores, eta banan-banan irakas-ten zizkien letrak ikasleei. Gero bizkaie-raz idatzitako itun zahar bat lortu zuen etahura erabiltzen hasi zuen. Nahiz eta biz-kaieraz izan eta ulertzeko zailtasunak e-duki, berdin zitzaion irakurketa mekani-koa egiteko baldin bazen.

Handik gutxira Maritxu Berriolak“Xabiertxo” liburua argitaratu zuen. 68pezeta balio zuen 1951-52 urteetan etaerabat klandestinoa zen. Maria Dolore-sek 10-20 erosi zituen eta poliki-polikisalduz joan zen. Asko estimatutako etaerabilitako liburua izan zen.

Beste irakurketa liburu bat Orixeren“Leoi-kumea” izan zen. Hura ere erabil-tzen zuten, nahiz eta haurrentzat zaila i-zan.

Durangoko I. Liburu eta Disko Azo-kara joan zirenean Maria Doloresek etaMiren alabak Julene Azpeitiaren UmienAdizkidea liburuarekin egin zuten topo.Irakurtzen eta idazten ikasteko haurren-tzako metodoa zen. Bizkaieraz idatzitazegoen, baina oso egokia zen. Liburu ha-rekin haurrek errazago ikasten zuten ira-kurtzen arrazoi sinple batengatik: alde-rantzizko silabak ziren ikasteko zaile-nak eta liburu honetan hasieratik ager-

tzen ziren. Horrela, askoz ere azkarragoikasten zuten, eta nahiz eta bizkaierazegon irakurketa mekanikoa egiteko osoerabilgarria zen.

Liburu hauekin euskaraz irakurtzenikasten zuten, eta gainerako ikasgai guz-tiak ere euskaraz irakasten zitzaizkien. 9-10 urterekin, aldiz, Ingreso egin beharizaten zuten gero ikasten jarraitu ahal iza-teko. Eta hori, noski, gaztelaniaz egin be-har. Horregatik, 9 urterekin gaztelaniaikasten zuten; irakurtzen eta idazten. Bai-na gainerako ikasgaiak, lehenagotik be-zala, euskaraz ikasten jarraitzen zuten.

Maria Doloresek garrantzi handiaematen zien berak karrera garaian ikasi-tako eta gero errepublika garaian inda-rrean jarritako Centros de Interés delako-ei. Liburu horietan gai bat lantzen zen hei-nean, horrekin lotutako mila gauza jorra-tzen ziren. Bestela, ikasgaiak banaka etaelkarren arteko loturarik gabe ikasten zi-ren, eta Centros de Interés hauekin lotu-

Ergobiako eskolan bere ikasleekin 1945. urtean.

1954ko Gabonetan ikastolako haurrak.


rak egiten ziren.Euskara eta frantsesaEskolako irakaskuntza guztia euska-

raz egiten zen, baina baziren euskaraz ezzekiten haurrak ere. Urtero 10 haur berrihasten ziren, eta horietatik laupabost er-daldunak izaten ziren. Batzuk ez zekitentutik ere euskaraz, eta beste batzuk osoeskas. Hala ere, haur horiek berehala in-tegratzen ziren. Nola? Murgilketaren bi-tartez. Euskaldunak gehiengoa zirenmultzo handi batean sartzen ziren haurerdaldunak, eta pixkanaka-pixkanakaikasiz joaten ziren. Noski, hasierako egu-nak gogorrak izaten ziren. Kontuan hartubehar da haur haiek 3 urterekin hasten zi-rela, ez zutela ezer ulertzen, eta gainera,ama utzi behar izaten zutela. Maria Dolo-res eta Mirenek hasierako 15 egunetanhitz batzuk gaztelaniaz egiten zizkien,baina handik aurrera dena euskaraz. Ga-bonetarako gutxiengo esaldi eta hitz ba-tzuk ikasten omen zituzten; Aste Santu-etarako nola edo hala hitz egiten omenzuten, baina oraindik ere gaizki; eta ekai-nerako dezente. Udako oporraldiarenondoren irailean dena ahaztuta etortzenziren, baina ez zuten hutsetik hasi beharizaten, lehendik ikasitakoa bergogora-tzetik baizik; eta hori, oso gutxi kostatzenomen zitzaien. Bigarren urtean euskaraznormal hitz egiteko gai izaten ziren.

Murgiltze eredu honekin haurrekeuskara menperatzea lortzen zuten.Agian pedagogikoki ez zen eredurik ego-kiena izango adin ezberdinetako haurraknahastuta zeudelako, baina momentuhartan hizkuntzari ematen zioten lehen-tasuna; hizkuntza menperatu gabe ezinbaitzen beste ezer egin.

1964an Miren Egaña frantsesa irakas-ten ere hasi zen. Nahi zuten haurrei auke-ra hori luzatu zien, eta 7-9 urteko dozena

bat haurreko taldea osatuzen. Garrantzitsutzat jo-tzen zuten beste hizkun-tza batekin hastea. Fran-tsesa edo ingelesarekinhasteko aukera zuten, Mi-renek biak baizekizkien,baina frantsesa irakasteaerabaki zuten, euskal he-rritar askoren bigarren

hizkuntza zelako eta frantsesa zelako ga-rai hartan Hegoaldean ikasten zen biga-rren hizkuntza.

Egitasmo bereziakKarkizanoko ikastola honetara joaten

ziren haurrek abesti ugari ikasten zituz-ten. Ezen Maria Doloresek garrantzi han-dia ematen zion kantuari. Eskolara iritsieta lehenengo gauza kantatzea izatenzen. Ez da ahaztu behar garai hartan gura-soak kristatuak zirela eta elizara joatenzirela, hots, garrantzi handia zuela kris-tautasunak euren bizimoduan. Horrega-tik, beste kanten artean, Gabonetakoak,jaunartzekoak eta Jainkoari zuzendutakootoitz-kantuak erakusten zitzaizkien.

Gabonetan ikuskizun berezia egitenzuten haur guztiek. Baserritarrez jantzieta etxean atez ate ibiltzen ziren kantari:

“Ai hau gauaren zoragarria, Jesus jaio da Belenen. Etxe honetan sartu ote da bila gabiltza beraren”Abesti hori kantatzen zuten etxe ba-

rruko gelako ate guztietan eta azkenekoatean agertzen ziren San Jose eta AmaBirjinaz jantzita bi haur. Hauek besteabesti bat kantatzen zuten erantzun mo-dura. Ondoren, denek ikasitako kantuguztiak abesten zituzten.

Egun hortan argazkiak ateratzeko ohi-tura ere zabaldu zen. Haurrei baserritarrezjantzita argazkiak ateratzen zizkien, eta ar-gazki horiekin postalak egiten zituzten.Zorionak jarri eta aiton-amonak eta fami-liakoak zoriontzeko erabiltzen zituzten.

Klandestinitatea andere-ñoarentzat eta gurasoentzat

Garai hartan ikastolak etxeetan ziren,eta ikastolak ireki zituzten andereñoak(maestrak) ugari ziren. Alde horretatik be-giratuta, ikastolak ere ez ziren arraroak.

Aitzitik, hauek erabat klandestinoak

ziren, bai andereñoarentzat (maistraren-tzat) eta baita gurasoentzat ere. Berenburuak eta seme-alabenak arriskuan jar-tzen zituzten. Guraso gehienak abertza-leak ziren eta oso kontzientziatuta zeu-den garrantzitsua zela seme-alabek eus-kara eta euskaraz ikas zezaten.

Hori ez zen eskolara mugatzen, hor-tik atera ondoren ere euskara erabiltzekoahaleginak egiten zituzten gurasoek. Ho-rrela, Groseko Katalunia plazara joatenziren denak elkarrekin, amak eta seme-alabak, eta euskaraz jolasten ziren. Azkenfinean, talde bezala funtzionatzen zuten,familia txiki bat osatzen zuten, eta eskola-ko lanari jarraipena ematen zioten.

Karkizano kaleko ikastola-ren azken urteak

Maria Doloresek 1970ean utzi zionbere ikastolan lan egiteari, gaixotu eginbaitzen, baina Miren alabak jarraitu zuen.Hainbat berrikuntza abian jarriak zituen,eta esanguratsuena irteerak ziren. Larun-bat goizetan haurrekin irteerak egitenhasi zen. Batzuetan jolastera ateratzen zi-ren, eta beste batzuetan hainbat leku bisi-tatzera eta ezagutzera. Esate baterako,okindegira joaten ziren ogia nola egitenzuten ikustera, errotatiba batera eta ingu-ruko beste zenbait lantegitara.

Beste bost urtetan jarraitu zuen Mire-nek, 1975an utzi baitzuen. Ikasleak 10 ur-tera arte egoten ziren Mirenen ikastolaneta handik beste ikastola handietara joanbehar izaten zuten. Beste ikastola handihorietara sartzeko oztopoak jartzen hasiziren, ordea, eta horrek bultzatu zuen Mi-ren eskola ixteko erabakia hartzera. In-guruko ikastolek hartu zuten Karkizanokaleko ikastolaren eta besteen lekukoa.

Mirenek ere irakaskuntzan jarraitudu. Karkizanoko ikastolatik HernanikoUrumea ikastolara joan zen eta 3 urtez e-gon zen bertan. Ondoren DonostiakoUsandizaga institutuan aritu zen bi urtez.Euskal Herrian egin ziren lehen Institutu-ko Katedra eta Agregaduritzetako lehia-keta edo oposaketan esku hartu zuen etaKatedra lortu ere bai. Katedratikoen arte-an emakume bakarra izan zen. Egun Do-nostiako Zubiri-Manteo BHIko Euskara-

Karkizano ikastolako haurrak 1967koGabonetako postalean.

Oharra: argazkiak Miren Egañakutzitakoak dira.

500 pezeta / 20 libera •2001eko abendua euskal heziketarako … · 2017-06-23 · 6 kronika 8...

Documents