500 pezeta. 20 libera hik hasi 48 alea.pdf · gure etxean eta gure hizkuntzan kalita-tezko lanak...

hik hasi20

00k

o M

AIA

TZ

A

Zart

DISEINUA:

500

peze

ta.

20 li

bera

euskal heziketarako

aldizkaria 48

Kuadrillategiproiektua

gaia

Itziar Elorza eta Diana Lindsay

elkarrizketa

Haur-jolasen abestien partiturak

gehigarria

L. S. Vigotskyteoriak

48. zenbakia. 2000ko maiatza hik hasi • 3

Argitaratzailea:

XANGORINZirkuitu Ibilbidea, 2. Pabilioia. 20.160 LASARTE-ORIAGIPUZKOA.Tel: 943/ 37.15.45Fax: 943/ 36.10.48 Posta elektronikoa:[email protected]

Lege Gordailua: SS-1001/95ISSN: 1135-4690

Koordinatzailea:Jose Mari Auzmendi

Erredakzio burua:Ainhoa Azpiroz

Erredakzio batzordea:Itziar Barriola, Mikel Estonba,Arantxa Goiburu,Mari Karmen Irastorza,Kristina Mardaraz,Josi Oiarbide, Juanjo Otaño,Fito Rodriguez, Maite Saenz,Xabier Sarasua eta Arantxa Urbe.

Aholkulariak:Imanol Agirre, AbelAriznabarreta, Begoña Bilbao,Mariam Bilbatua, Xabier Isasi,Irene Lopez-Goñi, Izaskun Madariaga, Kepa Perez Urraza, Lore Erriondo,Lontxo Oihartzabal eta Pruden Sudupe.

Diseinua:Zart

Maketazioa, fotomekanika:Xangorin.Inprimategia:ANtzA S.A.L.

Azaleko irudia:Itziar Elorza eta Diana Lindsay(Ikor Kotx)

Hezkuntza, Unibertsitate etaIkerketa Sailak Onetsia2000/V/4

Kopurua: 3.500 ale

hik hasik ez ditu bere gain hartzenlaguntzaileek plazaratutako iritziak

ezta bat etorri ere derrigorki haiekin.

COUNCIL OF EUROPE-CONSEIL DE L´EUROPE

Strasbourg1996ko maiatzaren 22

Aldizkari honek “aipamen berezia” jasodu Europako Kontseiluaren “lurraldeenarteko lankidetzarako sustapena” pro-gramaren barruan.

5 editoriala

6 kronika

8 gaiaKuadrillategi proiektua

16 elkarrizketaItziar Elorza eta Diana Lindsay

21 gehigarriaHaur-jolasen abestien partiturakXabier Zabala

31 Esperientziak0-3 urte bitarteko haurraren garapenpsikologikoaKamino Etxague, Iñaki Martinez eta Ana Mazkiaran

36 Berriak

38 TeoriakVigotskiren ekarpena hezkuntzarenmunduraLontxo Oihartzabal

hik hasiko artikuluez edonon etaedonoiz balia zaitezke. Kasu horietan iturria

aipatzea eskertuko genizuke.

HEZKUNTZA, UNIBERTSITATE ETA IKERKETA SAILA

DEPARTAMENTO DE EDUCACION,UNIVERSIDADES E INVESTIGACION

hik hasiren harpidedun izan nahi dut, urtean 10 ale eta atera daitezkeen ale bereziak etxean jasoaz

Izena..........................................1. Deitura................................

2. Deitura ...............................Tel.:............................................

Helbidea .....................................................Posta Kodea................

Herria....................................Herrialdea...........................

Ikastetxea...................................Herria......................................

IFZ ...........................................................................................

Aurrezki Kutxa edo Bankua

Entitatea Sukurtsala K.D. Zenbakia

Sinadura

HARPIDETZA SARIAK

(BEZ barne)

Hego Euskal Herria5.000 pezeta

Ipar Euskal Herria200 libera

hik hasiEuskal

heziketarako aldizkaria

Industrialdea, 2. Pabilioia20.160

LASARTE-ORIA. GIPUZKOA

Tel: 943/ 37 15 45Faxa: 943/ 36 10 48

hik hasikZure

harpidetza behar du

5.000 pezeta ur5.000 pezeta urteantean10 aldizkari eta prezio bereziak topaketetan etaargitaratzen ditugun gainontzeko materialetan

Zure partehartzea ezinbestekoa zaigu

harpide zaitez!


Erantzun arrakastatsua Udako Topaketa Pedagogikoakeuskaraz egitearen proposamenari

Usteakerdia ustel,

euskalhezkuntzakgiroa epel

M A I A T Z A

e d i t or i a l a

rtetan sines-tuta eduki gai-tuzte ikasta-roak euskarazantolatzea edogai ezberdine-tan sakontzeaalferrikako la-

na zela.Urtetan ustearen itzalpean aritu gara

eta ia sinesten hasiak ginen gauza garran-tzitsuenak, benetakoak, beste hizkuntze-tan entzun-jaso-irakurri behar genituela.Gure etxean eta gure hizkuntzan kalita-tezko lanak egin-sortu ezin bagenitubezala.

Eta horrela, usteak egi eta ohiturak legebilakatzeko zorian zeudenean, erronkaberri bat botatzea otu zitzaion HIKHASIri. Eskarmentuz baitakigu herrihonetan ametsak egi nola bilakatzendiren!

Urtetan ahalegin handiak egin dituguhezkuntza euskalduntzen, ez hala ere desi-ragarria izango litzatekeen abiadan. Bainaezinbestekotzat jotzen den prestakuntza,eta zer esanik ez hezkuntza esparruan,nekez jaso dezakegu euskaraz.

Ingurura begirada bat ematea besterik ezdago. Uda partean, UEUn salbu, gutxi diraeuskaraz ikastaroak jasotzeko aukerak.

Eskaintza kopuruaz gain, hedatutadagoen baieztapena da euskaraz direnikastaroek erantzun kaxkarra jasotzen

dutela. Eta bata bestearen arrimoan, baz-terrean uzteko zaila bihurtzen ari zen zir-kulua osatzen hasia zen.

Hilabetetan hainbat aukera aztertuondoren HIK HASIk bere eskaintza luza-tzea erabaki du hiru egunetan burutukodiren hamaika ikastaroekin eta apustuakdakarren arrisku eta ilusioarekin...

Opor egunak izan arren eta diru kopurubat suposatu arren, hona hemen uzta: jada653 lagunek proposamenari eman diotebaiezkoa, aurreikuspen itxaropentsuenakere gaindituz. Lehenengo saiakera izandaeta euskaraz, ez dago gaizki, ezta?

Hori ikusita, lau haizetara zabaldu nahidugu eraikitzeak molde zaharrak puska-tzea esan nahi duela sarritan. Molde etakonplexu askorekin bukatu beharra duguoraindik ere, eta horretarako ausardia, lanaeta elkarlana beste biderik ez dago. Etaondoren, erantzuna itxaron.

Bide batez, hausnarketa bat planteatunahiko genuke: zergatik ote dute arrakas-ta gutxi euskaraz eskaintzen diren propo-samenak, euskaraz direlako, ez direlakoerakargarriak eta beharrei zuzenduta ezdaudelako edo proposamen horietara iri-tsi ahal izateko bide egokiak ipintzen ezdirelako?

Bakoitzak atera ditzala bere ondorioak!

U

6 • hik hasi 48. zenbakia. 2000ko maiatza

k r o nBerrikuntzak eta aurrerapausoak ikusten dira hainbatarlo eta etapatan

ONUk eta Munduko Bankuakantolatutako Hezkuntzako Nazioarte-ko Foroan hainbat erabaki hartu diramundu osoko haurren hezkuntza ber-matua izan dadin. Munduko 183lurraldetako ordezkariak bildu zirenapirilaren 26 eta 28 bitartean eta Ekin-tza Markoa adostu dute. Marko horre-tan hainbat helburu finkatzen diraGuztiontzako hezkuntza lor dadin: Haureta Lehen Hezkuntzaren babesa gara-tzea 2015. urterako, gazteei ikasketakjarraitzeko aukera bermatzea bizitzariaurre egin ahal izateko, helduei hez-kuntza iraunkorra izateko aukera luza-tzea, 2000. urtea amaitu baino lehena-go hezkuntzan dauden sexuen artekoezberdintasunak ezabatzea eta hezkun-tzaren kalitatea hobetzea, batez ere ira-kurketa, idazketa, kalkulua eta bizi-tzan beharrezkoak diren gaitasuneidagokienean.

Helburu horiek lortzeko aurrekon-

turik ez da zehaztu Dakarren, horilurralde bakoitzaren plan nazionaletanzehaztuko baita. Hezkuntza planhoriek bideratzeko dirulaguntzakmota guztietako instituzio publiko etapribatuetatik, zorrak gutxitzetik etaelkartasunetik irits daitezke. Lurraldebakoitzeko planak bertako arduradu-nek zehaztu beharko dituzte, bainagizarte zibilari zuzenean eta sistemati-koki kontsulta eginez.

Antolatzaileak pozik agertu diraDakarreko Foroarekin, eta aurrekoare-kin konparatuta aurrerapena suposa-tzen duela adierazi dute. Hura Jom-tien-en (Thailandian) burutu zen1990an. Oraingo Ekintza Markoaabiapuntu ontzat hartu dute antola-tzaileek eta ONGek. Gauzak askohobetu daitezkeela eta emaitzak zain-du behar direla azpimarratu dute.Halere, salatu dute Foroan ez delaonartu lurralde guztiek, aberats etatxiroek, BPGren %6 oinarrizko hez-kuntzara bideratzea, eta Lehen Hez-kuntzako laguntza %2tik %8ra igo-tzea ere ez dutela onartu.

Gaur egun 880 milio analfabetodaude mundu osoan, analfabeto fun-tzionalak konta ezinak dira, 125milioi haur eta adin gutxiko 150milioi gazte daude eskolaratu gabe, biherenak neskak direlarik. Horiek ezdituzte ikasketak bukatzen familiakirauteko lanean hasi behar izaten dute-lako edo ezkondu egiten direlako.

Hegoaldeko ikasleen%80,86k euskaraz

ikasteko hautua egin du

Datorren ikasturtean eskolaratukodiren hiru urteko ikasleen %80,86kB eta D ereduan ikasiko dute EAEneta Nafarroan. Araban hiru urtekohaurren %57,96 D ereduan aurrema-trikulatu da eta %33,25 B ereduan.Bizkaian %77,18 izan da D ereduahautatu duena eta %17,06k B ereduaaukeratu du. Gipuzkoan %81,17kikasiko du D ereduan eta %18,76kBn. Nafarroan %38,31 izan dira eus-kara hutsezko aukera egin dutenak.Bestalde, A eredua jaitsi egin dalurralde guztietan. Eredu horretaneskainitako plaza kopuruaren %39,3abaino ez da bete Araba, Bizkaia etaGipuzkoan. B ereduan, berriz, plazen%80,6 bete da, eta D ereduan %91,7.Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan D ere-duko 6.877 plaza eskaini ziren, etahorietatik 6.307 aurrematrikulazioe-kin bete dira.

Azken 20 urteetako joera manten-duz, euskarazko irakaskuntzareneskaerak gora egin du aurten erelurralde guztietan. Joera hori sarepubliko zeinpribatuan gertatu da.Gainera, datu horiek esanguratsuakdira, normalean eredu batean hastenden ikasleak eredu horretan jarraitzenbaitu gerora ere.

HezkuntzakoNazioarteko Foroaospatu da Dakarren


i k a“Heldu batek haurrari ipuinak kontatzean hauxe adierazi nahi dio:hark bizi duen mundu horrek, fantasiazkoa izanik ere, lehenmailako garrantzia duela” JUAN KRUZ IGERABIDE

udal dira eskaera egin dutenak.Horrek esan nahi du gutxi gorabe-hera 1.500 ikaslek edukiko dutelaaukera hori. Hurrengo urteetaneskaintza zabaltzen joanen da, eta2002/03 ikasturterako Nafarroanosoan ezarria egonen da.

Bitartean, gaur egun dauden gai-nerako ereduak (haurtzaindegi pri-batuak, haur eskola munizipalak...)bere horretan mantenduko diraazken arautzearen ondoren etorrikodiren aldaketen zain.

Gai horren inguruan bere iritziaazaldu du EILAS sindikatuak. 0-3zikloa garatu eta arautu beharradagoela adierazi du, baina seriotasu-nez eta zuzentasunez, bestela, hartu-tako irtenbideak okerrak izatekoarriskua baitago.

Sindikatuaren iritziz, 0-3 zikloabere osotasunean ulertu behar da etaHaur Hezkuntzari lotua, ez LehenHezkuntzari. Bigarren puntu bezalaaipatu du adin horretako haurrakezin direla edozein lekutan eskolara-tu, 1004 Erret Dekretuak ezartzendituen baldintzak betetzen dituztenzentrotan baizik. Eta azkenik, zeinirakasle mota behar den eta nolakoprestakuntza eduki behar duen argi-tu behar dela dio.

Hori guztia dela eta, EILASekhausnarketa sakonerako eta eztabai-da zabal baterako deia egiten duetapa horri irtenbidea emateko.

LOGSEk dioena jarraituz, 0-3 eta-parako eredu bat adostu zuten UPNeta PSNk apirilaren erdialdera.Eredu horren arabera, Nafarroako30 herritan ziklo horren eskaintzapublikoa luzatuko dute. Zentroektitularitate munizipala izango dute,eta Gobernuak, udalek eta familiekfinantzatuko dituzte. Gobernuarenasmoa 2000/01 ikasturtean halaeskatzen duten udalerrietan eskain-tza luzatzea da, eta momentuz 30

Nafarroako LanbideHeziketa berriak formakuntza eta

lanbidea batuko ditu

Iruñeko Julio Caro Baroja institu-tuko hogei ikaslek dual izenekomodelo aitzindarian parte hartzekoaukera izango dute, hots, formakun-tza eta lanbidea uztartuko dituzte.Zurgintzako ikasle horiek praktikakenpresetan egiteaz gain, enpresakoegituretan parte hartuko dute edo-zein langilek bezala. Era berean, kon-tratuak egingo zaizkie eta 66.000pezetako soldata kobratuko dute hile-ro. Uztailetik iraila bitartean egunosoz jardungo dira enpresan, eta irai-letik 2001eko ekaina bitartean biegunetan joango dira enpresara, etabeste hiru egunetan ikastetxera. Guz-tira 1.160 ordu egingo dituzte lante-gian.

Hezkuntzaren eta enpresaren arte-ko harremana estutzen duen ereduhau germaniarra da eta arrakastazgaratu da han. Hemen ere formakun-tzak behar duen osagarritasuna har-tzeko balioko duela uste dute aginta-riek. Era berean, ikasleen esperientziaziurtatuta gelditzen dela adierazidute eta ikastetxeetako curriculumakosatzeko eta moldatzeko baliokodutela. Gauzak horrela, aurrerantzeanbeste Heziketa Zikloetara ere zabal-duko da modelo dual hori.

0-3 zikloareneskaintza publikoa

egongo da Nafarroakohainbat herritan


Kuad r i l l a t eg iG A I A

KUADRILLATEGILasarte-Oria udalerrian1997ko irailetik

2000ko ekainera 14-20urte bitarteko gaztekoadrilak euskaraz bizitzekohelburuz burutzen ari denekintza-ikerketa proiektuaduzue. Ttakun EuskaraElkartearen, Muntteri AEKEuskaltegiaren eta UdalekoEuskara Zerbitzuarenekimen komuna izan da.Bost dinamizatzaile-ikerlariren esku egon daproiektuaren ardurateknikoa eta hainbatlanetan borondatezkolaguntzaileak izan dituztealdamenean.

Proiektua zortzi koadrila euskaldune-kin eta sei koadrila mistoekin abiatuzen, haiekin hitzarmena egin ostean.Koadrila euskalduna kide guztiak eus-kaldunak eta euskaraz egiteko ohituraduen koadrila da. Bestalde, koadrilamistoa euskaldunak, erdal elebidunaketa erdaldunak proportzio ezberdinetandituen eta erdaraz egiteko ohitura duenkoadrila da.

Koadrila bakoitzarekin dinamizatzai-

Pello JAUREGIPedagogoa


le-ikerlari bana aritu da. Lanean hirubaliabide erabili dira: eskolak, balantzesaioak eta ekintzak. Baliabide bakoitza-ren proportzioa eta intentsitatea koadrilabakoitzaren hizkuntz egoerara egokituda.

Eskolek erdal elebidunen hizkuntzgaitasuna hobetzea izan dute egitekonagusia. Astean zortzi eskola ordugutxienez. Eskolak "lagunarte bat, ikas-talde bat" irizpideari eutsiz antolatudira.

Metodologiari dagokionez, gramatikaedo hizkuntz unitateen lanketa sistema-tikoa baino gehiago komunikazioarenpraktikan oinarritu gara, alegia mezuakulertu eta mezu ulergarriak ekoiztean.Hizkuntz unitate zehatzen lanketa noizedo noiz egin bada ere, komunikazioarenpraktikarekin alderatuta oso proportziotxikian burutu da.

Ikuspegi metodologiko honek, beste-ak beste, hizkuntz gaitasun ezberdinekokideak aldi berean eta gune berean ari-tzea ahalbideratzen du. Lagunarte bere-ko euskaldunak eta erdal elebidunakbatera euskaraz komunikatzen ari direlahonako inertzia hauek sortzen dira:

1) Erdal elebidunek berez hobetzen

dute euren hizkuntz gaitasuna.2) Euskaldunek hizkuntza modu

estrategikoan erabiltzeko gaitasuna(laguntzeko funtzioa) garatzen dute.

3) Batzuen eta besteen artean euskarazegiteko ohitura finkatuz doa.

Komunikazioaren praktikan oinarri-

tuta, eskolak kalean ematen den hizkun-tza eskuratzeko berezko mekanismoaaplikatu du. Hala eginda, kalea eta esko-la, eskola eta kalea binomioaren artekoaldea bere espresiorik txikienera eramannahi izan dugu, testuinguru batetik bes-terako pasabidea ahalik eta berezkoena,errazena eta emankorrena izan zedin.

Balantze saioak direla eta, batez beste,hilabetean behin burutu dira lagunartemistoekin. Epe luzeagotan, berriz, lagu-narte euskaldunekin.

Lagunarte mistoei dagokienez, kideenartean euskaraz komunikatzeko prakti-kari buruzko ebaluazio saioak izan dira.Esate baterako, aurrerapenaz ohartu,zailtasunak azaldu, irtenbideak bilatu,eta talde motibazioari neurria hartu.Hizkuntz berriaz hitz egitea, ohikobihurtu arte, egoera arrotza eta behartusamarra da, eta kideen harremanetanbalizko gatazka-iturburua. Balantzesaioen bidez, balizko gatazkak onbidera-tu nahi izan ditugu, bai eta lagunarteeibere-berea den prozesuaren gainekokontrola eman ere.

Lagunarte euskaldunei dagokienez,balantze saioek bestelako mintzagaiaizan dute. Beren laguntzaile funtzioarilotutakoa hain zuzen ere: lagunarte mis-toekiko harremanaren intentsitatea,erdal elebidunekiko hizkuntz jokaera,eta laguntza funtzioa hobetzeko iniziati-bak.

Balantze saioetan proiektuaren ezau-garri handienetako bat agertzen da, hauda, bi alderen arteko hitzarmena edonegoziazioa izatea. Lagunartea dugu aldebat, eta proiektua (dinamizatzailearenbidez ordezkatua) bestea. Proiektuarenhasieran bi alderen arteko hitzarmenasinatu ondoren, hitzartutakoaren bilaka-erari buruzko ebaluazioa egiteko fun-tzioa betetzen dute balantze saioek.Guztiaren atzean, bi uste daude: bata bi

aldeak helburuarekin (proiektuaren hel-buruekin, alegia) bat datozela, eta besteaalde batek (lagunarteak) beste aldearen(proiektuaren dinamizatzailearen) lagun-tza teknikoaren beharra duela. Dinami-zatzaileak, adituaren funtzioa betez, ego-eraren diagnostikoa egin eta balizkoirtenbideen azterketa burutu ondoren,horiek taldearen aztergai jarriko ditu tal-deak bere iritzia eman dezan. Erabakiekbi aldeen oniritziak beharko dituzte.

Ekintzak ditugu hirugarren baliabidemateriala. Kulturgairen bat edo motiboludikoren baten aitzakiaz antolaturikoirteerak, tailerrak, eta emanaldiak izandira. Kuadrillategiren adierazpen osoaizan da, bertara bildu baitira proiektuanparte hartu izan duten lagunarte guz-tiak, euskaldunak bezala mistoak ere.

Harremanak berez sortzen eta trinko-tzen joan zitezen utzi beharrean, errit-moak bizkortzeko egoerak probokatzenjardun dute dinamizatzaileek, hala nola:koadrila ezberdinetako kideak lan talde-etan bilduz, gazteak nahasteko jokoakeginez, ingurune ezberdinekoen arteanhitzezko harremana eta gorputz ukipe-nak izateko ariketak burutuz… Betiere,hasierako zehaztugabeko egoerak ("baiongi da horiek ezagutzea, baina a zelotsa!") argitzen joan eta kide ezberdinenarteko konplizitate eta hurbiltasuna sor-tzeko bidean.

Koadrilen arteko gunearen erakarga-rritasun indarrari eustea izan dugu besteerronketako bat. Gune batean gusturaparte hartzeko bi baldintza behar diragutxienez: 1) aurkituko den jendea gus-tukoa izatea (denak ez badira ere) eta 2)aktibitateek norberaren interesguneakjasotzea. Ekintza egitasmoa biltzarretannegoziatuz lortu da interesgune komu-nak aurkitzea eta gunearen bizitasunarieustea.

Koadrila euskaldunekin egindako

P ro i ek t ua

Giza Baliabide

baliabideak materialakKoadrila euskaldunak Eskolak

Koadrila mistoak Balantzeak

Dinamizatzaileak Ekintzak


hitzarmenek honako puntu hauek jasodituzte:

1) Ekintzetan parte hartzea.2) Noizean behin balantze saioak egi-

tea.3) Proiektuaren dinamizatzaileek hala

eskatutakoan, koadrila mistoekin hain-bat eskola saiotan parte hartzea.

Koadrila mistoen kasuan baliabideenintentsitatea aurrekoena baino handia-goa izan da. Hona hemen eskakizunestandarra:

1) Egunero bi orduko eskola saioakerdal elebidunentzat. Astean behingutxienez, koadrilako euskaldunek,aurrekoekin batera, eskola saio bateanparte hartuko dute. Koadrilan euskaldu-nik izan ezean, koadrila euskaldunetakokideren batzuek hartuko dute parte.

2) Hilabetean behin balantze saioakegitea.

3) Ekintzetan parte hartzea.Oro har, koadrila guztiek, mistoek

bereziki, dinamizatzaile bana izan dute.Dinamizatzaileek koadrila mistoekinburuturiko funtzioak honako hauek izandira:

1) Eskoletan irakasle2) Balantze saioetan psikologo3) Ekintzetan begirale4) Proiektuaren ikerketa izaerari erre-

paratuta, ikerlariHitz gutxitan esanda, Kuadrillategi-

ren uste nagusia da, hizkuntz jokaeranaldaketak eragiteko harreman sare osoa-ren gainean esku hartu behar dela.Horregatik aukeratu dira lagunarteaklan-unitate bezala. Funtsean, Kuadrilla-tegik, laguntzarako ingurunea presta-tzen du. Laguntzak lau adierazpide ditu:

1) Lagun euskaldunek lagun ez-eus-kaldunak laguntzen dituzte hizkuntzgaitasuna hobe dezaten.

2) Koadrila euskaldunek koadrila mis-toak laguntzen dituzte hizkuntz jokaerafinka dezaten.

3) Dinamizatzaileek koadrila mistoaklaguntzen dituzte prozesuari lotutakooztopoak gaindi ditzaten.

4) Dinamizatzaileek koadrila euskal-dunak laguntzen dituzte aukera sozialakareagotuz euskaldun gisa bizi daitezen.

Duela bi urte etaerdi hasi zenKuadrillategi

proiektuaren ibilbideaLasarte-Orian. Gaztekoadrilen arteaneuskararen erabilerasustatzea xedetzat duenesperientzia da, hots,gazteen artean hizkuntzohitura berria sortzea dahelburua. Horretarako,abiapuntua eta oinarriagazte taldeak dira, etahorixe da, hain zuzenere, proiektuarenberezitasuna: koadrilekinegiten dute lan, eta eznorbanakoarekin.

Kuadrillategi proiektuaren gida-riak eta ikerlariak lau dira momentuhonetan: Pello Jauregi, Axier Hue-gun, Diego Egizabal eta SusanaMartinez. Orain arteko ibilbideazuzenean bizi izan dute eta esperien-tzia horren gorebeherak izan dituguhizpide.

Noiz eta nola hasi z inetenKuadrillategi proiektuarekin?

Axier Huegun.- Orain dela hiruurte hasi ginen. Pello Lasarte-Oriaraetorri zen proiektuarekin eta ideiaesplikatu zigun. Berezko taldeakedo koadrilak euskalduntzeko proiek-tu proposamen batekin etorri zen.Gure herrian abian jartzeko modukoesper ientz ia zen eta horr i ekingenion. Bultzatzaileak Muntteri

Kuadrillategi proiektuko gidariak, Susana Martinez, Diego Egizabal, Axier Huegun eta Pello Jauregi.

“Gazteek euskararenerabileran aurrerapausuak

emango badituzte,koadrilekin egin

behar da lan”


AEK euskaltegia, Ttakun kulturelkartea eta Udaleko Euskara batzor-dea izan ziren eta dira.

Pello, zuk egin zenuen proiek-tu hau koadrilan oinarritzen da,hau da, taldean, eta ez norba-nakoan, orain arteko gehienakbezala. Zer dela-eta aukeratuduzu koadrila?

Pello.- Hizkuntza, azken finean,jokaera bat da, jokaera ohitura da,eta ohitura, normalean, ez da baka-rrik sortzen. Hizkuntz jokaera ez danorberak finkatzen duen zerbait,baizik eta talde batean sortzen denkontua. Nik zaletasuna daukat, zukgogoa daukazu, hark... denen arteansortzen den jokaera dugu. Jokaerahoriek errepikatzearekin azkeneanohitura bihurtzen dira. Beraz, ohi-tura eta jokaera aldatuko badira,historia horretan parte hartzen dutenkide guztiek egin behar dute lanbeste esperientzia bat abian jartzekoeta beste ohitura batzuk sortzeko.

Hizkuntz ohituren aldaketa zer-bait kolektiboa baldin bada, gazteenartean kolektiborik esanguratsuenakoadrila da. Batzuetan ez da osogauza def initua, koadri lak asko

aldatzen baitira, baina bere indefi-nizio horretan definitua da, alegia,koadrilak hor daude. Horiekin eginbehar da lan; gure ustez, gazteekkalean euskararen erabileran aurre-rapausoak emango badituzte, koa-drilak hartu behar dira eta horiekinlan egin.

Koadrilen hizkuntz ohiturakaldatzea da, beraz, ikerketarenhelburua?

Pello.- Proiektuaren helburua edonahia euskararen erabilera kalean,herrian eta giro informaletan bul-tzatzea da . Izan ere , pentsatzendugu euskalgintzak asko aurreratuduela alderdi fomaletan, irakaskun-tzan eta horrelako kasuetan. Baina,gero, jendeak modu informaleanhitz egiten duenean, normaleanerdarara jotzeko ohitura du.

Gazteen kasuan ere hori gertatzenda. Gazte gehienak B eta D eredue-

G A I AK u a d r i l l a t e g i

P r o i e k t u a"Proiektuarenhelburua edonahiaeuskararenerabilerakalean, herrianeta giroinformaletanbultzatzea da.Euskalgintzakasko aurreratudu alderdifomaletan,baina jendeakmoduinformalean hitzegiten duenean,normaleanerdararajotzeko ohitura du"


tan ikasten ari dira. Horiek badutenolabaiteko gaitasuna, baina ohitu-rarik ez. Orduan, hori da aldatubehar dutena, eta ez batek bakarrik,denek baizik.

Zer adinetako gazteekin zabil-tzate?

Axier Huegun.- 14 eta 20 urtebitarteko gazteekin gabiltza. Hasie-ran 17-20 urtekoekin hasi ginen etabi urtetan aritu ginen beraiekin.Ondoren, 14-15 urtekoekin ere hasiginen, hots, neraberazoaren atariandaudenekin. Adin horretako gazteekdatozen urteetan Lasarte-Orianproiektu horrekin jarra i tzekomoduan egongo den gazte tipologiaosatzen dute. B eta D ereduko gaz-teak dira, euskaraz hitz egiteko gai-tasun nahikoa dutenak, baina era-biltzen ez dutenak.

Gaztetxo horiekin lan egitekomodua desberdina zela segituankonturatu ginen. Oso adin ezberdi-nak dira eta lan egiteko modua erebai. Ez dugu guztiekin modu bereanlan egiten.

Zer desberdintasun dago?

Axier.- 18-20 urtekoekin lan kon-tzientea egin dezakezu; balantzeakegin izan ditugu, hausnarketa serio-ak eta kontzienteak.. . Baina, 15urtekoekin lan kontzientea egiteaalferrikakoa zela konturatu ginen.Koadrilan euskaraz hitz egitea zerden esaten hasten bagara, beraien-tzat oso abstraktua da, mundu irrea-la da eta ez dute ulertzen.

14-15 urteko koadrilekin lan egi-teko bi gako daude. Lehenengoa,funtsezkoa, ondo pasa behar dutela,eta bigarrena umorea.

Diego. - Gure alde daukagunazera da: adin horretan hasten direlakoadrilak kalera irteten, eta asko-rentzat hori oso garrantzitsua da.Horregatik, Kuadrillategik eskain-tzen diena oso ongi datorkie; kaleaden gune bat eskaintzen diegu, bai-na ez da taberna, zerbait dinamikoaeta interesgarria baizik. Hizkuntzazgain, beste gauza pila batekin egi-ten dute topo.

Nola iritsi zineten gazte horien-gana? Nolatan hasi ziren Kua-drillategin?

Diego.- Kuadrillategi bezalakoproiektuak ezezagunak dira, arro-tzak suertatzen dira. Horregatik,guretzat hasieran oso garrantzitsuaizan zen ikastetxeekin izan genuenharremana. Koadrilengana iristekobiderik zuzenena eta samurrenabeharbada hori da; ikastetxera joaneta aurkezpen bat egitea ikastordue-tan. Beste bide bat kale hezitzaileakegiten duena da; kalera joan eta gal-dezka hastea. Baina hori bortitzagoaizan zitekeela konturatu ginen, osoproiektu berritzailea eta arrotzazelako. Beraz, lehenengo bidea hau-tatu genuen.

Gauzak horrela, garrantzitsua izanda Institutuak eta Landaberri ikas-tolak eskaini diguten arreta etalaguntza. Zubi lana egin dute. Gai-nera, proiektuaren berri eman die-

gu, jakinaren gainean jarri ditugueta ezerezetik sortutako proiektua ezdela konturatu dira.

Nola egiten duzue lan koadri-lekin?

Axier.- Lan egiteko modua gurebilakaerarekin lotua egon da, etamomentu honetan hiru tresna nahi-ko sendo ditugu: ekintza programa,eskolak eta balantzea.

Zein da tresna bakoitzarenzeregina?

Axier.- Ekintza programarekineuskarazko gune soziolinguistikobat sortu nahi izan dugu, Lasarte-Orian ez baitago. Gune horretangazteek proposatutako eta aukeratu-tako hainbat aktibitate egiten ditu-gu: argazki lehiaketa, graffitiak,pintxo lehiaketa, masaiak, irtee-rak...

Eskolak esaten duzueneanzertaz ari zarete?

Susana Martinez.- Eskolak eus-karazko klaseak dira, baina ez ohi-koak. Hasieran euskaltegiak progra-ma bat zeukan landuta, non koadrilaosoak parte hartzen zuen gaitasundesberdinak zituzten kideen artekohartu-emanak bideratuz. Baina ezinizan genuen programa garatu gazte-en mugengatik: denbora falta, ordu-tegiak bateratzeko zailtasunak...Ondorioz, koadriletako kide erdal-dunak euskaltegiko ohiko taldeetanaritu dira eskolak jasotzen.

Horrez gain, koadrila osoa gutakobatekin biltzen da astean behin.Egun hori beraien hizkuntz ohitu-ren aldaketa prozesua eztabaidatze-ko, bideratzeko, planifikatzeko,negoziatzeko... erabiltzen da.

Hirugarren tresna balantzeaaipatu duzue. Zeri ematen dio-zue izen hori?

Diego.- Balantzeak dira koadrila

Axier Huegun


bakoitzak egiten dituen bilerak bereprozesuaren jabe egiteko eta bereprozesuaren zailtasunak eta oztopo-ak non dauden antzemateko.

Zein da dinamizatzailearenegitekoa jarduera horietan guz-tietan?

Axier.- Dinamizatzaileak aipatuditugun hiru tresna horietan partehartzen du, hau da, dinamizatzaile-ak berak esku hartzen du ekintze-tan, eskoletan eta balantzeetan.Horrenbestez, alde batetik aisialdi-ko ekintzen dinamizatzailea da, bes-tetik irakaslea, eta azkenik psikolo-goa. Beraz, lan egiteko modu berribat edo figura berri bat sortzen da;ez da ekintzak dinamizatzen dituenabakarrik, edo klaseak ematen ditue-na, hori baino gehiago egiten du,talde barruko egitura ezagutzen du,zer arau dituzten ere bai... Eta horreninguruan hausnarketa egiten du,ikerlaria da. Azken batean lana egi-teko beste modu bat sortzen da.Zeren orain arte euskalgintzan indi-biduoarekin egiten baldin bagenuenlana, orain taldeekin egiten baitu-gu, eta horrek lana egiteko bestemodu bat baitakar.

Ekintzak, eskolak, balantze-ak, dinamizatzailea eta koadri-lak ditugu. Nola koordinatzenedo antolatzen da hori guztia?

Diego.- Hasieran lau lan talderenartean banatzen genuen eginbeha-rra: didaktika lan taldeak didaktika-rekin zerikusia zuen guztia lantzenzuen, ikerketa lan taldeak ikerketa-rekin lotutako gauzak, ekintza lantaldeak ekintzak prestatu eta anto-latzen z i tuen, motibazio ta ldeaherrian proiektuaren berri emateazarduratzen zen, eta talde eragileakproiektu osoaren jarraipena egitenzuen.

Orain, ordea, hiru urteren ondo-rioz, gure praktikan oinarrituz eta

hutsuneak non zeuden ikusiz, kon-turatu gara banatutako antolaketahori baino askoz ere egokiagoa delapertsona bakar bat egotea koadrila-rekin. Izan ere, lan talde bakoitzabere zereginaz arduratzen zen, etasakabanaketaren ondorioz informa-zioa galdu egiten zela ohartu ginen.Egokiagoa iruditu zitzaigun pertso-na bakar bat arduratzea prozesu oso-az.

Pertsona horrek gauza guztietanjantzia egon behar du, azken finean,bere eskuetatik pasatzen delakoinformazio guztia. Noski, informa-zio hori esanguratsua da bai ikerke-tarako, bai ekintzen lan talderakoeta bai didaktikarako, baina ez daegokia batetik bestera pasaz ibil-tzea. Askoz ere hobea da pertsonabakar batek zuzenean biltzea infor-mazioa.

"Orain arteindibiduoarekinegiten baldinbagenuen lana,orain taldeekinegiten dugu,eta horrek lanaegiteko bestemodu batdakar"


P r o i e k t u a

Pello Jauregi


Susana. - Horrela , gaur egunikerketa lan taldea da zeregin horre-taz arduratzen dena. Gu laurok gau-de talde honetan, eta lehen kasik 20ginen aipatu taldeetan banatutagenbiltzanak.

Zuekin dabiltzan koadrilakerdaldunak, mistoak eta euskal-dunak dira. Zein da azken horienfuntzioa, zer egiten dute eta zereragin du egiten dutenak?

Diego. - Laguntzai le funtzioabetetzen dute hizkuntz ohiturakaldatzeko asmotan dabiltzan koadri-lekiko. Lehen esan dugun bezala,murgiltze lanean komunikazio estra-tegiak landu behar dituzte, eta koa-drila euskaldunen zeregina euska-razko komunikazioa bideratzea da.Erdaldunek beren burua arrotza sen-titzen dute euskaraz mintzatzendirenean, gaitasun traketsa dutenezlotsa ematen die, eta beren buruamugatua ikusten dute. Kasu horie-tan zaila da beraiek euskaraz hitzegiten hastea, eta egokiagoa da gueta koadrila euskaldunak hurbiltzeaberaiengana. Euskaldunok, gaitasunhandigoa dugun neurrian, laguntza

ematen diegu.Susana.- Erdaldunekin lan egite-

an baztertuekin lan egitean gerta-tzen denaren antzeko fenomenoasortzen da. I j itoak integratzekobehin eta berriz egiten da lan beraie-kin, baina gizartearekin ez da ezeregiten. Antzeko zerbait gertatzen daeuskararen kasuan. Euskaldunbe-rriekin edo erdaldunekin bakarriklan egiteak muga asko ditu. Euskal-dunen eta erdaldunen munduakintegratu nahi baditugu, biekinegin behar da lan, eta ez erdaldune-kin bakarrik. Biak prestatu behardira elkarrekin harremanak izateko.

Zenbat koadri la eta gaztedabiltza zuekin?

Susana.- Gazteen koadrilak zaz-pi dira, hau da, 50 gazte inguru. Etanagusien kasuan, sei koadrila, 30lagun. Guztira, beraz, 80 pertsonamugitzen dira.

Hasierako koadrilak manten-du al dira? Jarraitzen al dute?

Pello.- Hiru urte hauetan %80kjarraitu egiten du, %20k utzi egindu eta beste %20 berriak dira. Beraz,gehiengoak jarraitu egiten du. Denadela, kontuan hartu behar da koa-drilak berak ere ez direla bere horre-tan mantendu urte hauetan, aldatuegin direla, alegia.

Axier.- Otsailean motibazio kan-paina berri bat egin dugu gaztetxoe-kin eta 40 pertsona etorr i dira .Orain arte 15 urteko koadrila baka-rra genuen, eta motibazio kanpaina-rekin 40 bildu ditugu. Horrekinproiektuko bi adarrak (gaztetxoenaeta gazteena) nahiko osatuta geldi-tzen dira.

Orain ar teko lanarekin zerneurtu duzue?

Pello.- Euskalduntzen ari direnenkasuan haien hizkuntz gaitasunaetengabe neurtzen aritu gara ikas

prozesuan beren eboluzioa nolakoaizan den jakiteko. Halere, neurketagarrantzitsuenak harreman sareenbilakaerari begira egin dira, hau da;kideen arteko harremanak nolakoaketa zein diren, ea koadrilatik kanpojende berria ezagutzen ari diren alaez, koadrilatik kanpoko harremansarea zabaltzen ari diren ala ez etanola, harreman horretan zer hiz-kuntz erabilera egiten den...

Finean, neurketa dexente ditugu.Ondoren, datu horiek ez dituguikerketarako bakarrik erabiltzen,baita interbentziorako ere, hau da,beraiekin balantzeak egiten ditugu-nean ere erabiltzen ditugu. Gukgure diagnostikoa egiten dugu datuhorietan oinarrituta, gero beraieiezagutarazten diegu eta beraiek ereberea egiten dute.

Zer emaitza atera dituzueorain arte?

Pello.- Oraindik oso goiz da emai-tzak aipatzeko, datuak biltzen etabehin-behinetako txostenak egitengabiltza. Dena den, ateratako emai-tzen txosten bat egingo dugu eta bizati izango ditu; alde batetik espe-rientzia honek izan duen emaitzadatuetan, eta bestetik aurrera begi-rako ongi zehaztutako proposamenabeste herri batzuean horrelako batabian jartzeko. Proposamen horreklau atal izango ditu. Lehenengoadinamizatzailearen edo koadrilekinlan egingo duen pertsonaren perfi-lak eta formazioak nolakoa izanbehar duen. Bigarrena esplikazioteoriko bat izango da; hizkuntz ohi-turen aldaketa nola gertatzen den,zein faktorek eragiten duten etanola elkarlotzen diren faktore horiekprozesu horretan. Hirugarrena lanmetodologiari buruzkoa izango da;koadrilekin nola lan egin behar den,balantzeak nola egin behar diren,eskolak edo klaseak behar al diren

Diego Egizabal


"Euskaldunbe-rriekin edoerdaldunekinbakarrik lanegiteak mugaasko ditu.Euskalduneneta erdaldunenmunduakintegratu nahibaditugu, biekinegin behar dalan, eta ezerdaldunekinbakarrik. Biakprestatu behardira elkarrekinharremanakizateko"


P r o i e k t u a

eta baiezkoan nolakoak... lan egite-ko metodologia bat eskaini nahidugu. Eta laugarren atala horrekguztiak eskatzen duen egituraketaeta antolaketaren ingurukoa izangoda.

Esperientzia pilotua da, bai-na hemendik aurrera zabaltze-ko aukerarik ikusten al duzue?

Pel lo . - Herri askotat ik deitudigute han ere egiteko eskatuz, bai-na orain arte ezezkoa esan diegu.Nahiago izan dugu indarrak hemenjarri eta lasai aztertu eta esperimen-tatu. Poliki-poliki joan nahi izandugu. Hemendik aurrera, gauzataxutzen denean ikusiko dugu zabal-tzeko aukerarik dagoen ala ez.

Horre lako esper ientz iar ikegin al da Euskal Herrian etaEuskal Herritik kanpo?

Pello.- Ez dugu ezagutzen. Niktesia egin nuenean asko irakurrinuen eta ez nuen ezer aurkitu arra-zoi sinple bategatik: dauden biblio-grafia gehienak hizkuntz normaliza-tuei buruzkoak dire lako. Etahizkuntza normalizatuen kasuanseguraski ez da beharrezkoa izango

guk egiten duguna egitea. Kasuhorietan hain da handia hiztunhorien aldeko indar soziologikoa etahain dago normalizatua, non norba-nakoak berehala aldatzen duen berejokaera. Hizkuntza gutxiagotuenkasuan, ordea, norberaren ahaleginaez da nahikoa, ingurunearen lagun-tza behar da jokaera aldatzeko.

Bestalde, bibliografia espezializa-tuan talde dinamikari eta taldegatazkei buruzko bibliografia luzeadago. Baina horietan ez da ezer azter-tzen hizkuntza bera gatazka gunebezala hartuta. Hizkuntza konstanteadela suposatzen da eta hizkuntzahorretatik aztertzen dira gainontzekoarazo guztiak: komunikaziozkoak,botere taldeen artekoak... Baina ez daaztertzen hizkuntza bera gatazkabihurtzen denean edo taldean bertanhizkuntza aldatzen denean gertatzendena. Ondorioz, gure intuizioz, gurehausnarketaz eta gure praktikaz aritu

Susana Martinez


Europan eredu bezalagauzkate 9 urteren ondoren gureproiektuak jarraipena duelako

ITZIAR ELORZADIANA LINDSAY

e l k a r r i z k e t a

““

Itziar Elorza eta Diana Lindsay, Ikastolen Elkarteko Eleanitz proiektuaren arduradunak.


1991n jarri zen martxanEleanitz proiektuaEuskal Herriko hainbat

ikastolatan. Gaur egun 56ikastola dira 4 urtekohaurrekin hasi eta 16urtekoekin bukatzen denproiektu horretan sartutadaudenak. 9 urtekoesperientziaren ondoren,badute zer esana eta zerirakatsia, eta horregatik jodugu Itziar Elorza eta DianaLindsayrengana. Beraienardurapean daude, besteakbeste, hizkuntzen artekointegrazioaren lotura egitea,ingeleseko curriculumaosatzea, materialak sortzeaeta irakasleak prestatzea.

Orain dela 9 urte hasi zineten ele-anitz proiektua 4 urteko haurrekinlantzen. Zer ulertzen duzue Elea-nitz kontzeptuarekin?

Itziar.- Guretzat kontzeptu horigarrantzitsua da, zeren normalean ingele-saren eta ingeles goiztiarraren inguruanhitz egiten baitugu, eta guk ez dugu horinabarmendu nahi. Guk azpimarratzenduguna da garrantzitsuena ez dela inge-lesa noiz sartu edo noiz ez sartu, baiziketa nola, alegia, eleaniztasunaren plantea-mendua nola egin. Inguruan ditugunhizkuntza guztiak hartu behar dira kon-tuan era integratu batean, eta horren ara-bera planteatu. Azken finean, ingelesarensarrera goiztiarra ditugun hizkuntz hel-buruak bideratzeko estrategia bat da,metodo bat. Agian ez da bakarra, eta bes-te aukera batzuk ere egon litezke.

Gaur egun nahiko onartua dagoproiektu eleanitzak egokiak direla-ko ustea, baina badaude hori esa-ten ez duten zenbait teoria. Hizkun-tza bat ondo menperatu gabe bestebatekin hastea astakeria dela dio-te. Zer diozue?

Diana.- Gaur egun hiru hizkuntzatanfuntzionatzen duten hainbat eta hainbatesperientzia daude, eta baita eskola siste-ma osoak ere. Luxenburgon, adibidez,

betidanik funtzionatu dute horrela. Kon-tua ez da zenbat hizkuntza irakastendiren, baizik eta nola. Nik uste dut horidela gakoa, eta gauzak ondo egin behardira.

Egoera batzuetan ingelesa sartzeak kal-teak sor ditzake, baina ez hiru hizkuntzadirelako, hiru hizkuntza horiek gaizkiplanteatzen direlako baizik.

Nola hasi zineten zuek Eleanitzproiektuarekin?

Itziar.- 1991n hasi ginen 4 urtekohaurrei ingelesa irakasten eta proiektuamartxan jarri genuenean gure kezkabideak bilatzea zen. Horrela, hainbat atejoz eta kontaktuak bilatuz, Josep MariaArtigalekin jarri ginen harremanetan.Hizkuntz didaktikan aditua da eta bage-nekien esperientzia batzuk eginak zitue-la. 4-5 urteko etapara mugatzen da bera,eta horren inguruan dauka eginda plan-gintza osoa eta bere hausnarketa teorikoosoa. Beraz, Artigalekin hasi ginen HaurHezkuntzako planteamendua egiten.

Diana.- Baina proiektu batekin hastenzarenean, jarraitu egin behar duzu. Bide-ak irekitzen hasi eta gero erantzun eginbehar duzu. Artigalekin Haur Hezkun-tza ziurtatua geneukan, baina LehenHezkuntzako planteamenduarekin jarrai-tu beharra geneukan.

Horretan geundela, ia-ia kasualitatez,Europako proiektu bat eskaini ziguten.Traute Taeschner zen zuzendaria, Artiga-lekin lan egindakoa, eta beraz, plantea-mendu metodologiko aldetik antzekoildoak jarraitzen zituena. Horrenbestez,ikastolak Euskal Herriko talde esperi-mental bezala sartu ginen proiektu euro-par hartan.

Zer esan nahi izan zuen zuen-tzat proiektu europar batean par-te hartzeak?

Diana.- Europar proiektu horretanHolanda, Italia eta Ingalaterrako uniber-tsitateko talde batzuekin eta beste zen-bait eskolarekin hasi ginen kolaboratzen.Bi edo hiru urtez aritu ginen elkarrekinprestatzen eta materiala osatzen, etahainbat testuinguru eta eskolatan erabil-tzen hasi ginen. Italian eta hemen, esate

baterako, ingelesa irakasteko erabiltzenzen, baina Holandan eta Ingalaterrankanpotarrei bertako hizkuntza irakaste-ko.

Esperimentatu eta gero ebaluatu egingenuen. Proiektu nahiko sendoa zen, etahorretan oinarrituta egin genuen LehenHezkuntzako lehen zikloko planteamen-dua.

Itziar.- Hortik aurrera jarraipena gukgeronek eman diogu. Europar taldehorrekin jarraitu dugu lanean, baina 8urtetik aurrera geuk zuzendu dugu geureplanteamendua. Geuk sortzen dituguikasmaterialak eta gero hainbat herrial-detako hizkuntzetara itzultzen dira.Momentu honetan italierara, nederlande-rara eta gaztelerara itzuliak daude.

Zein metodologiatan oinarritzenda Eleanitz proiektu hau?

Itziar.- Metodologia aldetik, ikuspun-tu naturaletik egiten dugu planteamen-dua. Adin bakoitzean ikasteko era des-berdina da, eta beraz, planteamendumetodologikoa ere bai.

Haur Hezkuntzan, esaterako,nolakoa da planteamendua?

Itziar.- Haurrak hizkuntzaz jabetzekoberez dituen estrategiak hartzen dituguoinarritzat, bere ama hizkuntzan aplika-


“Garran-tzitsuena ezda ingelesanoiz sartuedo noiz ez

sartu,baizik eta

nola”

tzen dituen horiek. Eta atzerriko hizkun-tzan aplikatzeko ahalik eta une gehieneskaintzen saiatzen gara. Eskolan hiz-kuntza horretan bizitzeko testuingurutxikitxo batzuk sortzen ditugu, eta esko-la giroan naturalak izan daitezkeen erabi-lerak ingelesez egiten ditugu: ipuin dra-matizatuak, kantak, jolasak...

Horretarako, egiten duguna da tes-tuingurua ongi finkatu eta hasieratikingelesez aritzeko aukera izango dutelaziurtatu. Egokia iruditzen zaigu ingele-seko espazioa ahalik eta gehien bereiztea.Horrela, hizkuntza horretarako espazioberezia daukagu, eta haurrak badaki gelahorretan sartzean han dagoen pertsonare-kin ingelesez aritu behar duela. Hizkun-tza eta pertsonen arteko lotura egiteariere garrantzia ematen diogu; beraz, inge-leseko irakasleak haurrekin duen harre-man bakarrak ingelesez izan beharko du,eta pertsona hori ingelesarekin identifi-katzen du haurrak.

Hori Haur Hezkuntzan, eta hortikaurrera?

Diana.- Adina igo ahala, poliki-polikieskola gaien inguruko planteamendueta-ra goaz. Lehen Hezkuntzaren bukaeranproiektuak egiten ditugu; inguruneare-kin edota zehar lerroren batekin loturaduen gaien inguruko lan proposamenakdira.

DBHko lehen zikloan hainbat arlotakogaiak hartu eta ingelesari begira garatzenditugu. Adibidez, unibertsoaren inguru-ko unitate didaktiko bat egiten ari garaorain. Eduki aldetik planetak eta gizartearloan lantzen diren gauzak dira, bainagure zeregina da horri etekina ateratzeaingelesa lantzeko. Beraz, beste faktorebat sartzen da eta metodologia aldetikaldatu egiten da.

DBHn arlo bat hartu eta arlo horretakoedukiak ingelesez lantzen dira. Azkenhelburua DBHko azken zikloan zuzene-an arlo bat ingelesez egiteko gaitasunaedukitzea da.

Finean, eskolako testuinguru komuni-katibo horretan naturalak diren erabile-rak ingelesez eskaintzea da; ipuinetik etajolasetik abiatu eta poliki-poliki eskolaaprendizaia bihurtzea.

eITZIAR ELORZADIANA LINDSAY

Nola planteatzen duzue hizkun-tzen arteko oreka?

Itziar.- Oso garbi dago eta legezkoa daeuskara eta gaztelania maila berean etaoso maila onean jaso behar dutela Derri-gorrezko Hezkuntzan. Gure ustez, gaur-ko gizartean eta gauzak dauden bezala,horrek esan nahi du euskararen arloanizugarrizko indarra egin behar dela.Eskolak eman behar dio gizarteak ema-ten ez dion erantzuna, dagoen desberdin-tasuna orekatzeko. Eskolak bere egitekoadu desoreka hori apurtzeko.

Diana.- Horrelako planteamendu bategiteko aurrebaldintza garbia da D ere-dua edukitzea; euskararen lekua eskolanondo ziurtatuta egotea, ondo definituaegotea eta ingelesa sartzeak hori arris-kuan ez jartzea. Kontua ez da ingelesarigarrantzia emateagatik euskarari kalteegitea.

Euskara, gaztelania eta ingelesaaipatzen dituzue. Horiek al diraikastola guztietako Eleanitz proiek-tuan dauden hizkuntzak?

Itziar.- Proiektu honekin hasi ginene-an frantsesaren eta ingelesaren eskaintzaegin genuen atzerriko hizkuntza bezala,eta ikastola guztiek ingelesa hautatuzuten. Gaur egun, 9 urte pasa eta gero, ezdut uste inork planteatuko lukeenik bes-te hizkuntza bat hartzea. Ingelesa nazio-arteko hizkuntza bihurtu da.

Diana.- Halere, gure planteamendualau hizkuntzatakoa da, hots, DBHn 4.hizkuntza sartzen dugu ikasgai bezala.Normalean frantsesa edo alemaniera iza-ten dira.

Iparraldeko ikastolen kasuanegoera ezberdina izango litzate-ke. Eleanitz proiektuan sartutaal daude?

Iparraldean momentuz ez diote lehen-tasunik ematen gai honi, eta hango ikas-tolak ez daude proiektuan sartuta. Haienkasuan, noski, gaztelania eskainiko litza-teke 4. hizkuntza bezala.

Lortzen al da hizkuntza guztiakfilosofia berarekin lantzea? Hots,ingeleseko gelan eta euskarako


gelan metodologia eta plantea-mendu bera erabiltzea?

Diana.- Guretzat gero eta garrantzigehiago du hizkuntzen planteamenduintegratua egiteak, eta Ikastolen Elkarte-ko ikasmaterialgintzan filosofia komunbaten barruan garatzen ditugu hizkuntzadesberdinak. Ingelesezko sorkuntzaneuskaran eta gaztelanian egindakoarekinlotura egiten saiatzen gara. Baina hor ira-kasleen prestakuntzarekin egiten dugutopo. Alde batetik, egiten den plantea-mendu komunikatiboa dago, denokonartzen duguna. Eta bestetik, norbera-ren gela barruko jarduera, giroa, dinami-ka eta interakzioa. Gauza horiek guztiakaldatzea zaila da.

Hori guztia aurrera ateratzeko ira-kasleen prestakuntzak berebizikogarrantzia du. Nola daukazue plan-teatuta irakasleen formakuntza?

Diana.- Asko zaintzen dugu irakasle-en prestakuntza jarraia. Irakasle batzukastean egun bat edo liberatuta daude, etagurekin batera, beste irakasleen forma-kuntzaz arduratzen dira. Hiru pertsonadaude Haur Hezkuntzarako eta LehenHezkuntzako lehenengo mailetarako, etabeste bi hurrengo mailetarako. Horiekeskualdekako bilerak egiten dituzte ira-kasleekin.

Ikasturte hasieran bi, hiru edo lau egu-netan elkartzen gara urteko oinarri teori-koak ezartzeko, eta hortik aurrera, ikas-turtean zehar, praktikaren hausnarketaegiten dugu. Denok material komunakditugu, lan erritmo berdintsua jarraitzendugu eta egiten dugunaz hausnartzendugu. Sortzen dugun materiala argitara-tu ahala irakasleekin kontrastatzekoaukera ematen digute bilera horiek.Horrela, materiala osatu, aldatu etahobetzeko aukera dugu. Prozesu kreati-boa izaten da, jendea inplikatua sentitzenda eta jendearen arteko harremanak ereoso onak izaten dira. Lan talde oso sendo-ak sortzen dira.

Itziar.- Formakuntza hori ziurtatzeaoso garrantzitsua da. Ikastolen Elkartea-ren zerbitzuak elkartean federatuta dau-den ikastoletara iristen dira, baina hortikkanpora ere formakuntza zabaltzea ezin-

bestekoa iruditzen zaigu. Unibertsitatea-rekin behin eta berriro hitz egin izandugu horretaz. Izan ere, HIZPEIrekin(Hizkuntz Pedagogia Institutua) bateraegin dugu Lehen Hezkuntzako proiektueuroparra, eta formakuntzaren orokortze-ak bere ardura izan beharko luke. Etahorretan gaude, formakuntzarako disei-nu bat bilatu nahirik.

Ikasmaterialgintzari dagokionez,zenbait kritika entzuten dira, esa-nez materiala zuentzako bakarrikgordetzen duzuela, ez duzuelapubliko egiten, nahiko pribatizatzai-lea dela...

Itziar.- Agian egia da, baina proiektuesperimental bat egiten ari gara etaDerrigorrezko Hezkuntzaren bukaeraraarte ez diogu amaiera emango, eta eztaorokortzeko aukera ere. Hori da gureikuspuntua: proiektu esperimentalakjarraitzen duen bitartean gure ildoa etabaldintzak ondo kontrolatzen jarraitunahi dugu. Derrigorrezko Hezkuntzarenbukaerara iristen garenean orokortuegingo dugu, eta beste edozein arlotanbezala ireki egingo dugu. Baina momen-tuz, iruditzen zaigu garrantzitsua delagauzak zaintzea eta egiten dena ondo egi-ten dela ziurtatzea.

Diana.- Daukagun planteamendumetodologikoagatik iruditzen zaigumaterialak ez direla ezer formakuntzasendorik ez badago. Eta momentu hone-tan guk geuk ez daukagu baldintzarikformakuntza hori eskaintzeko. Orduan,materialak saldu? Bada, merkatuan jarditzakegu, baina badakigu materialhorrek ez lukeela funtzionatuko, bizitza

esparru oso motza izango lukeela. Hasie-ran denek gustura hartuko lukete, bainabi urteren buruan ez luke funtzionatuko,jendeak horri erantzuteko adina forma-kuntzarik ez daukalako.

Proiektuaren ebaluaziorik egin alduzue? Nolakoa?

Itziar.- Ebaluazioa egiten dugu, etaalderdi batetik baino gehiagotik. Bate-tik, kanpoko ebaluazioa dago. Unibertsi-tateak (HIZPEI) egiten du berau, etakoordinazio taldeak frogen diseinuanparte hartzen du, frogak gelan egitendenaren inguruan egin behar direlako.Baina gero, ebaluazioa, horren kontrolaeta emaitzen azterketa unibertsitateakegiten du. Bestetik, barruko ebaluazioadago, ikasleen ebaluazioa. Froga batzukproposatuta daude eta horren inguruanegiten da lan.

Diana.- Ingeleseko ebaluazioa urteroegiten da. Momentuz ezin ditugu emai-tzak alderatu, baina haurren eboluzioaikusten dugu eta pixkanaka-pixkanakaingelesa jasotzen doaz.

Proiektu osoaren ebaluazioan, berriz,euskara, gaztelania eta gaitasun oroko-rrak neurtzen dira, eta hori etapaka egi-ten da. Aurten Lehen Hezkuntzakoazken etapako emaitzak aterako ditugu.

Europako taldeak ebaluaziorikegin al dizue?

Itziar.- Europan eredu bezala gauzkate9 urteren ondoren gure proiektuak jarrai-pena duelako. Normalean proiektuak 3edo 4 urterako egiten dira eta gero horuzten dira. Zaila da horrenbeste urtetakojarraipena ematea, eta guk, egia esan, lor-


tu dugu. Noski, hasi ginenetik hona gau-za asko aldatu dira etengabe ikertzen,esperimentatzen eta jendearekin harre-manetan gaudelako.

Sari europar bat ere jaso zenutenorain dela bi urte.

Diana.- Bai, "Atzerriko hizkuntzenirakaskuntzan berrikuntza" saria emanziguten ingeleseko ikasmaterialarenga-tik. Europan garrantzi handia ematendiete hizkuntzei. Lingua programa dagoeta materialen sorkuntza, formakuntza,elkartrukeak... bultzatzen ditu. Horrekinlotuta dago eman ziguten saria. Berezsari europarra da, baina herrialde bakoi-tzeko ministeritzak erabakitzen du norieman. Horregatik, saria europarra izana-gatik, Esperanza Agirrek eman zigun.

Itziar.- Gertatzen zaiguna da ingelese-ko proiektua dela-eta, nahiko ezagunakegiten ari garela Espainian. Dei askojasotzen ditugu eta formakuntza ematenere ibili gara. Eta euskara eta gaztelania-ko materialak, berriz, nire ustez kalitateona eta egokia dutenak, ez daukate oihar-tzunik.

Bukatzeko, zer baldintza betebehar ditu ikastetxe batek zuenEleanitz proiektuan sartzeko? Zereskatzen zaio?

Itziar.- Lehenengo, D ereduko ikaste-

txea izatea. Gero, jarraipena izatea, kon-tua ez baita 4 urterekin hasi eta gerouztea. 4 urterekin hasi eta 16rekin buka-tzeko konpromisoa hartu behar da, etaziurtatu ere bai. Horregatik, erabakiaikastetxe mailan hartzea eskatzen dugu.Ezin du izan ingeleseko irakaslearen edomomentuko zuzendariaren erabakia, bai-zik eta klaustroarena edota organo gore-narena, hots, ikastetxe mailakoa. Ikaste-txe osoaren inplikazioa garrantzitsua da;eskolako hezkuntza proiektuaren ele-mentu garrantzitsua izatea eskatzendugu.

Diana.- Ordutegia ere oso inportanteada. Guk ezarritako gutxienekoak errespe-tatzea eta onartzea baldintza bezala jar-tzen dugu. Garbi dago denbora minimo-tan gabiltzala, 4 urterekin hasi arren osoordu gutxi baitira.

Bestalde, pertsonalaren arazoak sortzendira; pertsona berriak sartu behar direla-ko eta normalean ikastetxeek dauzkatenirakasleak aprobetxatu nahi izaten dituz-telako. Hori dela eta, borrokan ibiltzengara.

Halaber, irakasleen prestakuntza erebaldintza bezala jartzen dugu. Ikastolakargi eduki behar du ingeleseko irakasleakhilean behin elkartu beharko duela besteikastetxeetako irakasleekin eta forma-kuntzarako denbora beharko duela.

eITZIAR ELORZADIANA LINDSAY

“Ikastetxeosoaren

inplikazioagarrantzitsua

da; eskolakohezkuntza

proiektuarenelementu

garrantzitsuaizatea

eskatzendugu”

hik hasiZa

rtDISEINUA:

GEH

IGA

RR

IA

Haur- -jolasen

abestien partiturak

Xabier Zabala

euskal heziketarako

aldizkaria 48


Hik Hasiren Haur-jolasenabestiak bildumako 45abestiren pariturak aurkezten

dizkizuegu jarraian. Abestiak entzun,kantatu eta jolastu ez ezik, edozein

instrumenturekin jotzekoposibilitatea izango duzue,horrenbestez. Aukera horieskaintzea da gure asmoa, bederen.Hortik aurrera, on dagizuela!

Haur-jolasen abestien partiturak

3.- Gure gelakoena (DOM)1.- Euskaraz jolasten (DOM)

7.- Zapiarena (REM) 8.- Sokaz beheraka (DOM)

Haur-jolasen abestiak IXabier Zabala

Martin Irizar - Xabier Zabala Xabier Zabala

Xabier Zabala


2.- Harriola-marriolaka (DOM) 4.- Hamabostarena (DOM)

5.- Orduena (DOM)

6.- Krabelinarena (DOM)

9.- Arraultzaren behatzen jokoa (SIbM)

12.- Dilin-dilinka (DOM)

Xabier Zabala

Martin Irizar - Xabier Zabala

Xabier Zabala

Xabier Zabala

Xabier Zabala

Xabier Zabala


10.- Asmazak/asmazan (rem) 11.- Lehenengotxo hori (REM)

13.- Zabuan (SIbM)

14.- Zorion bero-beroa (DOM)

15.- Zinuka (DOM-FAM)

16.- Aulkiena (DOM)

Xabier Zabala

Xabier Zabala



Xabier Zabala

Xabier Zabala


17.- Hiru eta hiruka (REM) 18.- Ikusi-makusika (DOM)

19.- Barraskiloarena (DOM) 20.- Kikuri-bikurika (LAM)

21.- Ingurumika (DOM) 22.- Eskutik helduta (DOM)

Xabier Zabala


Xabier Zabala Martin Irizar - Xabier Zabala


Xabier Zabala


1.- Trena (DOM)

Haur-jolasen abestiak II2.- Zubiri-zubiri (DOM)

3.- Txakolinke (REM-SOLM-DOM) 4.- Mandoka (FAM)

11.- Txibiriku (LAM)

Xabier Zabala Herrikoia

Xabier Zabala Xabier Zabala

Xabier Zabala


5.- Harri koskor batekin (LAM) 6.- Sardina bat (FAM)

7.- Gure herriko alkatea (LAM)

8.- Do-Re-Mi (SOLM)

12.- Dantzari txikitxoa (REM)

Herrikoia Herrikoia

Xabier Zabala

Xabier Zabala

Herrikoia


9.- Txaloa jotzen duena (MIM) 10.- Ni Jaio nintzen (LAM)

15.- Guztira 24 (LAM) 16.- Patxiku (REM)

19.- Xanti eta Maribi (DOM)

Xabier Zabala Xabier Zabala

Xabier Zabala

Xabier ZabalaXabier Zabala


13.- Bihar igandea (DOM) 14.- Ilaran goaz (MIM)

17.- Martin-tin (SIM)

18.- Serafin mokofin (LAM)

20.- Martin konkortsua (DOM)

Herrikoia

Herrikoia

Xabier Zabala

Xabier Zabala

Xabier Zabala


21.- Bat eta bi (DOM)23.- Banpiroa (fam)

22.- Magila (LAM)

Herrikoia Xabier Zabala

Herrikoia

tzea; eta beste aldetik, zeuen seme-ala-ben garapen orokorrean parte hartuahal izatea.

Norberak bere garapen eta hezitzeerritmoa dauka, eta gida honetan ager-tzen diren uneek gehiengoari erantzu-ten diotela azpimarratu nahi dugu.Familia eta hezkuntza giroaren garran-tziaz ohartu behar dugu, haurrarengarapena baldintzatzen baitute.

Lerro hauetan pertsona baten lehe-nengo urteetako garapena kontatunahi dizuegu. Horretarako, lagunbatzuk ditugu eta beraiek kontatukodizuete euren arlo guztien (psikomo-trizitatea, adimena, hizkuntza, aldeafektiboa eta soziala) garapena nolakoaizan zen.

0 - 3 urte bitarteko haurrarengarapen psikologikoa

Zuen seme-alabaHaur Hezkuntzako 1.zikloan sartuko da

berehalaxe. Etapa hau osogarrantzitsua da, etaneurri batean honek beregarapena baldintzatukodu. Gizakume denneurrian, gizartearen balio,arau eta jarrerakbereganatu behar ditu.Dakizuenez, LOGSE delakoLegeak etapa hauarautzen du HaurHezkuntzako 1. ziklo gisaonartzen duelako. Ez daderrigorrezko etapa, bainagizartean sortzen ari direnaldaketak direla-eta,hezkuntza etapa horribehar bezalako erantzunaeman behar zaio.Hezkuntza etapa honetanzuen seme-alabekaldaketa eta aurrerapausonabariak nozituko dituztegarapen arlo ezberdinetan:motore, adimen, afektibo-sozial eta hizkuntzaarloetan.

Gida honek bi helburu ditu: aldebatetik, zuen seme-alaben garapenamodu argi eta eskematiko batez azal-

Esperientziak

Kamino ETXAGUE, Doneztebeko BHIko eskola orientatzailea, Ana MAZKIARAN,Altsasuko Zelandi Institutu Publikoko eskola orientatzailea eta Iñaki MARTINEZ,

Etxarri-Aranazko San Donato Institutu Publikoko eskola orientatzailea.

1. irudia: Kaixo, Eneko naiz eta 3urte ditut. Kontatu behar dizuetzein izan den nire garapena jaionintzenetik.


Garapen psikomotorea0-1 urte bitarteko haurraren

garapenaJaio nintzenean oso txikia nintzen,

50 cm-ko luzera nuen eta hiru kilopisatzen nituen. Baina jaio nintzenetikerregularra eta jarraikorra den garapenprozesua segitu nuenez, orain mutikokoxkorra naiz. Aipatutako prozesuhorri nire pediatrak garapen-kurbadeitzen zion, eta aldiro, berarenganajoaten nintzenean, nire garapenarenaurrepausoak nire osasun liburuxkanapuntatzen zituen.

Nire garapenak honako bi lege haueijarraitzen zien:

1) Zefalo-kaudal legea. Honen ara-bera, buruaren ondoan dauden gor-putz atalak lehenago kontrolatzendira, kontrola gero eta beherago dau-den gorputz ataletara hedatzen dela-rik. Horrela bada, lehenengo goikogorputzadarrak eta geroxeago behekogorputzadarrak kontrolatu nituen.

2) Hurbil-urruneko legea. Legehonen arabera, lehenengo gorputzardatzetik hurbilago dauden gorputzatalak kontrolatzen dira, geroxeagogorputz ardatzetik aldentzen direnakkontrolatzen direlarik. Hau dela eta,lehenengo besaburuak, gero besoak,gero eskumuturrak eta gero eskuakkontrolatu nituen.

Lege hauek ezagututa, mugimendueta ezarrerazko kontrola nola garatzennuen kontatuko dizuet.

- Hiru hilabete inguru nitueneanburuari eusten nion.

- Lau hilabete nituelarik begi-eskukoordinazioa mantentzen nuen, etaaurrean ikusten nuen objektu bat har-tzeko gauza nintzen. Dagoeneko eznituen besoak astintzen, ezta eskuka-darik ematen ere.

- Sei-zazpi hilabete ingururekin ese-rita egoten nintzen laguntzarik gabe.

- Geroxeago, zortzi hilabeterekin,arrastaka hasi nintzen. Arrastaka etakatamarka mugitzen nintzen etxetik.

- Hamar hilabete inguru nituelagurasoen eskutik helduta ibiltzea gus-tatzen zitzaidan.

- Urtebete nuelarik ia-ia bakarrik

ibiltzeko gai nintzen, baina esku bate-tik helduta ziurrago sentitzen nintzen.

1-2 urte bitarteko haurrarengarapena

- Hamalau hilabeterekin laguntza-rik gabe ibiltzen hasi nintzen. Batzue-tan erori egiten nintzen, baina gero etaziurrago sentitzen nintzen.

- Ibiltzen banekienez, eskailerakaurkitu nituen. Asko gustatzen zitzai-dan eskailerak igo eta jaistea, hasieranlaguntzarekin eta geroxeago nik baka-rrik.

- Nire lehenengo urtebetetzean opa-ritu zidaten"correpasillos"delakoa gustukoanuen.

- Ama edotaaitarekin jolastennuenean, batzue-tan pilota elkarribotatzen aritzenginen, nik bestepuntara botatzenbanuen ere.

- Beste batzue-tan marrazten ari-tzen nintzen, etazirrimarrak egi-tea asko gustatzen zitzaidan.

- Ah! kolore eta tamaina ezberdine-ko piezekin jolastea ere gustatzenzitzaidan. Kubo batzuk beste batzuenbarruan sartzen, piezak pilatzen etaabar denbora dexente pasatzen nuen.

- Ikusten duzuenez, nire adinariegokitutako objektu guztiekin jolasteaeta esperimentatzea oso gustukoanuen.

- Jateko garaian, eskua nahiko ongikontrolatzen banekienez, bakarrik jannahi izaten nuen zerbait lurrera eroriarren.


- Bi urte bete nituenean, triziklo batoparitu zidaten. Hasieran kostata, bainaoinpekoei eragiten ikasi nuen. Nolakopaseoak egiten nituen!

- Eskailerak oinak aldizkatuz igotzenikasi nuen, eta geroxeago jaisten ere bai.

- Arropa eranzten ongi pasatzennuen, janzten ere bai, baina botoiriketa kremailerarik gabeko arropak izanbehar zuten.

- Jatorduak oso gustukoak nituen, iaezer erori gabe ni bakarrik jateko gainintzelako.

- Marraztea, hori bai gustatzenzitzaidala! Gainera, gero eta trebeagoanintzen. Hiru urte betetzear nengoela,zirrimarrak eta biribilak ere egitennituen. A ze marrazki politak!

- Garai horretan pixa eta kaka kon-trolatzen ikasi nuen. Horregatik, egu-nez troxa kendu zidaten.

2. irudia: Ikusten duzuenez, sar-dexka erabiltzen ikasi dut. Zikinduegin naiz, baina ez du inporta!

Adimenaren garapena0-1 urte bitarteko haurraren

garapenaJaiotakoan sortzetiko erreflexu

batzuk banituen (hartzeko, zurgatze-ko) eta horietaz baliaturik hasi nintzenikasten.

Hasieran, ezertaz ez nintzela ohar-tzen ematen bazuen ere, nire lehenta-sunak banituen. Adibidez, objektudistiratsuak, kontrasteak, mugimen-duak, koloreak eta soinuak gustatzenzitzaizkidan, sortzetiko lehentasunakbaitira. Handitzen ari nintzelarik, era-kartzen ninduten estimuluak gero etakonplexuagoak ziren.

Gehienetan estimulu horiek ama-rengandik edota zaintzen ninduen per-tsonarengandik jasotzen nituenez,


denbora aunitz pasatzen nuen beraieibegira: begien distira, aurpegiarenitxura, ilearekiko kontrastea, burua-ren, begien eta ahoaren mugimen-dua… Maite ninduten pertsonekikokontaktua eta beraien usaina ere gus-tatzen zitzaizkidan.

Modu horretan, nire inguruko esti-muluen bidez, ikasi egiten nuen etanire adimena garatu. Munduarekikoerlazioa nire zentzumenen eta mugi-menduaren bidez mantentzen nuen.Nire ekintzen ondorioez ohartzen nin-tzen, nahiak garatzen nituen eta nireburu eskemak koordinatzen nituen.

Orain azalduko dizuet nire adime-naren garapenaren prozesua nola izanzen (esan didate J. Piaget izenekogizon batek horrela izendatu zituela):

- Lehenengo garapen etapa (0-1 hila-bete: sortzetiko erreflexuen ariketa).Adin honetan, bai sortzetiko errefle-xuei esker, baita kanpoko estimulazio-ari esker ere, nire testuinguruan ego-kitzen nintzen eta nire lehenengo burueskemak eraikitzen hasi nintzen. Titia,biberoia… zurrupatzen nituen etaeskuetan zerbait jarriz gero, gogorestutzen nuen.

- Bigarren garapen etapa (1-4 hila-bete: lortutako lehenengo moldaketaeta erreakzio zirkular primarioa). Nirezentzumenei esker, nire inguruko gau-zez ohartzen nintzen eta egoerak neu-reganatzeaz gain, nire buru eskemetanegokiarazten hasi nintzen. Momentuz,nik burutzen eta errepikatzen nituenekintzak neure gorputzarekin erlazio-natuta zeuden.

- Hirugarren garapen etapa (4-8hilabete: bigarren mailako erreakziozirkularra). Dagoeneko, hurbilekoobjektuekin eta pertsonekin elkarre-kintzan nengoen. Amak esaten ditnorbaitek hitz egiten zidanean osokontent jartzen nintzela eta besoak etazangoak astintzen nituela. Gauza beraegiten nuen nire aurrean zerbait mugi-tzen bazen. Noski! Gustatutako esti-mulua (kasu honetan pertsona eta bereahotsa edota objektu baten mugimen-dua) berriz jasotzearren egiten nuenhori, hots, kasualitatez gertatutakoefektu bat berriz jasotzeko asmotan.

Ez nuen nahita egiten, ez nuen inten-tzionalitaterik adierazten. Hori aurre-rago ikasi nuen.

- Laugarren garapen etapa (8-12hilabete: bitarteko helburuen artekoerlazioetan aplikatutako bigarren mai-lako buru eskemen koordinaketa).Mutiko koxkorra nintzelarik hiru lor-pen adierazgarri izan nituen: nireinguruan gertatzen zenari jarritakoarreta indartu nuen, intentzionalitateaazaldu nuen eta instrumentalezkoburu eskemen koordinaketak garatunituen, zeinak bitarteko helburuenarteko erlazioetan aplikatuta zeuden.Horrela bada, zoluan ikusitako panpinbat hartu nahi nuenean eta bide erdianoztopo bat topatzen nuenean, oztopoabaztertzeko eta panpina hartzeko gainintzen.

Keinu eta soinu berriak imitatzenere asko aurreratu nuen.


- Bosgarren garapen etapa (12-18hilabete: hirugarren mailako erreak-zio zirkularrak).Egoera berrieilotutako esperi-mentu prozesubaten ondorioz,nire buru eske-metan erlazio ins-trumentalberriak aurkitunituen. Dagoe-neko nire ekin-tzak nahita buru-tzen nituen, etaegoera ezberdi-nez nahiko ongiohartzen nintzen.Nire buru eskemen mugikortasunazela-eta, zerbait lortzen ez nueneanberriz saiatzen nintzen. Oroitzennaiz, behin, eskuare batez jolasten arinintzela, ondoan nituen jostailubatzuk niregana hurbiltzea lortu nue-la, hura aurkikuntza! Gero, jostailuhoriek aldentzen nituen. A ze jolasentretenigarria! Lehendabizi eskuare-az jostailuak hurbildu, eta geroxeagoeskuareaz jostailuak aldendu.

- Seigarren garapen etapa (18-24hilabete: buru eskemen irudikapenadela-eta, buru eskemen konbinazioberrien asmaketa). Objektu eta gerta-kizunen irudikapenari esker, inguru-nean esperimentatzeko aukera zabalduzitzaidan. Adimen sentsomotoretikadimen sinbolikora iragatea izan zen.Ikusten ez nituen objektuetan eta per-tsonengan pentsatzen nuen, eta moduberean, ikusten ez nituen ereduak imi-tatzeko gauza nintzen. Badakizue,joko sinbolikoan hasi nintzen!. Aitakesaten dit oso ongi oroitzen dela asko-tan kaxa bat hartu eta autoa bailitzanjolasten nuela.


Orain, bi urte bete eta gero, objek-tuak, pertsonak eta egoerak ezagutzeneta irudikatzen ditudanez, aita, ama,medikua… naizela jolastea asko gusta-tzen zait. Horrela nire pentsamenduaeta adimena garatzen ditut, eta niresentimenduak eta emozioak adieraztenditut.

3. irudia: 2 urteko haur batenmarrazkia.

Mintzamenaren garapena0-1 urte bitarteko haurraren

garapenaJaio nintzenean ez nuen ezer esaten,

baina pixkanaka-pixkanaka hizketanhasi nintzen. Kontatuko dizuet nolaizan zen.

- Ia-ia jaio nintzenetik zerbait ahos-


katzen nuen. Lehenengo hilabeteetanzizakatu egiten nuen.

- Seigarren hilabetetik aurrera, ingu-ruan entzuten nituen soinuak adi-adientzuten nituen eta imitatzea gustatzenzitzaidan.

- Amak esaten dit /a/ eta /e/ fonemakbederatzi hilabete nituelarik esatennituela, eta urtebetean lehenengohitzak esaten hasi nintzela. Nire lehe-nengo hitzak /p/, /t/ eta /m/ kontso-nantez eta bokalez osaturiko hitzak izanziren; adibidez "pata", "ama", "tata","pete"...

Pixkanaka-pixkanaka hizkuntzagaratuz joan nintzen. Horretarako, nirehurbileko pertsonekiko harremanakbehar-beharrezkoak izan nituen.


- Nire bizitzaren bigarren urteanhitzak esaten hasi nintzen. Hasieran,12. hilabetearen inguruan, hitz batezesaldi oso bat adierazi nahi nuen. Adi-bidez, batzuetan "ura" esaten nuenean"aita, ura nahi dut" esan nahi nuen.

- 18 hilabeterekin bi hitz esatennituen esaldi oso bat adierazteko asmoz.Nire aitari entzun diot horren txikianintzela "aita zapata" esaten niola, baiberak zapata jartzen zidanean, baitabere zapata ikusten nuenean ere. Halaere, gure arteko harremana zela-eta,nire gurasoek nahiko ongi ulertzenzidaten egoera bakoitzean zer esan nahinuen.

- Nire bigarren urtearen bukaeranasko hitz egiten nuen, nire erara, noski.Mordoilo adierazkorra zen, non adieraz-penak, intonazioa, pausaldiak eta errit-

moa adierazten bainituen.- Bi urte inguru nituenean, bokal

guztiak, kontsonante asko eta diptongobatzuk ere ongi ahoskatzen nituen.

- Amari edota aitari entzundako adie-razpen batzuk errepikatzen nituen,hasieran beraiek erabiltzen zituzten tes-tuinguru berean, eta geroago beste tes-tuingurutan ere bai. Adibidez, bazkariabukatu ondoren "bapo" esaten ikasinuen beraiei entzunda. Bi hilabete pasaondoren, jostailu batekin jolasteazaspertuta nengoenean hitz bera erabil-tzen nuen. Hau da, zenbait hitz orokor-tu egiten nituen. Era berean, kaleanikusten nituen emakume guztiei "ama"esaten nien.


Beno, bada, poliki-poliki gero etagehiago eta hobeto hitz egiten nuen.

- Nire hirugarren urtearen hasieran,erabiltzen nuen hitz kopurua bikoiztuegin zen.

- Dagoeneko, hitzen plurala, generoa,artikuluak, izenordeak, aditzen lehe-naldia eta infinitiboa... erabiltzennituen.

- Bi urte eta erdirekin esaldi osoakesaten nituen. Ia edonork oso ongi uler-tzen zuen nik esaten nuena; beraz, eznintzen haserretzen.

- Hitz egitea asko gustatzen zitzai-dan, ni neu nahi nuena esateko gauzanintzela konturatzen nintzen-eta.Gurasoekin, lagunekin, irakasleekin,senideekin eta jostailuekin ere hitz egi-ten nuen. (Piaget horrek jostailuekinjolastu eta hitz egiteari "joko sinboli-

koa" deitzen omen zion).- Hiru urterekin ederki asko hitz

egiten nuen. Beno, zenbait hizki etafonema oraindik ez nituen oso ongiahoskatzen, baina bost urte bete artenormala omen da, eta lasai nago.

Garapen afektibo-soziala0-1 urte bitarteko haurraren

garapenaNire garapena orokorra bazen ere,

arlo hau oso garrantzitsua dela esandaiteke. Nire afektibitatea nire soziali-zazio prozesuaren garapenaren funtsazen. Gaur egun ere bada, baina lehe-nengo bi urteak oso-oso garrantzitsuakizan ziren.

- Jaio nintzenetik, pertsonak ezagu-tzen ez banituen ere, estimulu sozialakbilatzen nituen, eta gustukoak nituen(aurpegiaren itxurak, ahotsak...).

- Oso goiz adierazi nituen interesa,nahia eta nahigabea.

- Lehenengo hilabeteetan amarekikoatxikimendua garatu nuen, berak eli-kadura, maitasuna, arreta eta segurta-suna eskaintzen baitzizkidan.

- Bigarren eta hirugarren hilabetean,nire aurrean zegoena mugitu egitenbazen eta zerbait esaten bazidan, irri-barre egiten nuen, bere aurpegianbegiak eta ahoa bereizten nituen-eta.

- Laugarren hilabetean tristura etahaserrea adierazteko gai nintzen, etapertsonen adierazpen emozionalak erenahiko ongi bereizten nituen.

- Seigarren hilabetetik aurrera per-tsonak ezagutzen hasi nintzen. Horre-xegatik, batzuetan, ezagutzen ez nuenpertsona batekin gelditzen nintzeneannegar egiteari ekiten nion, larritasunaadieraziz.

- Urtea bete nuenean, beste pertso-nen adierazpen emozionalen arabera,nire portaera erregulatzeko kapaz nin-tzen.

- Garai beretsuan lotsa eta herabeaadierazten hasi nintzen.

Horrela, nire lehenbiziko urtean,gizarteko gizakume bezala, sozializa-zioaren prozesuaren barrenean adime-nezko, jarrerazko eta afektuzko proze-suak garatzen hasia nintzen.


Orientabideak- Egokitzapen prozesua progresiboki

programatu.- Haur Eskola batean matrikulatzeko

erabakia, haurrak jaso behar duen tratae-ran, han pasa behar duen denboran, hau-rraren adinean eta atxikimenduzko per-tsonekiko harremanetan datza.

- Eskola, azpiegiturak eta haurrekinaritzen direnak ezagutu behar dira.

- Behar den adinako lekua, aireztapenegokia, kanpoko jolastokia, sukaldea...behar dira.

- Garai honetan haurrak gizarteanbizitzen, erlazionatzen eta bere familia-tik kanpoko pertsonekin bizitza konpar-titzen ikasten du.

- Jokoaren bidez mugimenduak koor-dinatzen, hizkuntza hobetzen, bere iru-dimena garatzen eta beste haurrekinerlazionatzen ikasten du.

- Etapa honetako defentsen helduga-betasunak zoldurak errazten ditu. Horre-gatik, gaitz kutsakor batek jota dagoenedozein haurrek pediatrak esandakoabete beharko du; esate baterako, etxeangelditu.

- Gurasoek seme-alaben eskaerez ohar-tu behar dute, ulertuz eta erantzun ego-kia bilatuz. Haserrealdiak edota bestela-ko arreta dei desegokiak ez dituzteonartu behar.

- Gurasoek eta irakasleek ukimenezko,begizko eta entzumenezko estimuluugari eman behar dute. Helkorrak izanbehar dute eta prest egon.

- Lehendabiziko hilabeteetan heldua-ren agerraldiak jarraia eta hurbila izanbehar du. Geroxeago, bereizketak luza-tzen ahal dira.


Niretzat emozioak oso garrantzitsuakziren eta dira. Emozioen eta sentimen-duen adierazpenak neure familian bertanezagutzen hasi nintzen. Nire bizitzarenbigarren urtean, askoz errazago bereiztennituen egoera ezberdinak.

- Adimenaren sozializazio prozesuaridagokionez, pertsonak ezagutzen nitueneta neuk neure burua ezagutzen nuen.

- Jarrerazko sozializazio prozesuarenkasuan, arauak, ohiturak eta balioak ereezagutzen eta barneratzen hasi nintzen.Modu horretan, neure portaera gero etagehiago erregulatzen nuen.

- Prozesu afektiboari dagokionez,amarekiko atxikimendua indartu nuen.Nik gure erlazioan kantitatea, kalita-tea, helkortasuna, gertutasuna, esklusi-botasuna, baldintza gabetasuna etairaunkortasuna baloratzen nituen. Gauregun ere harremana horrelakoa izateabaloratzen dut.

- Garai horretan, adimen eta hizkun-tza gaitasunari esker, gurasoekiko inte-rakzioa esanahi sozialaz beterikoa zen.


- Ordurako nire familia giroaz ohar-tzen nintzen: gurasoen arteko erlazioaz,nirekiko eta besteekiko erlazioaz...

- Nire identitatea eta nire rola gero etahobeto ezagutzen nituen.

- Modu berean, balioak, arauak, ohitu-rak, jarrera egokiak eta desegokiak, etagiza trebetasunak gero eta hobeto ezagu-tzen nituen, eta horren arabera, neureportaera zuzentzen saiatzen nintzen.Hala ere, batzuetan, gizarteak eskatzenedota espero zuena (ama, aita edota bestepertsona baten bitartez adierazita) etanire nahia bat etortzen ez zirenean, izu-garrizko amorrua sentitzen nuen. Horigero eta gutxiagotan gertatzen zait. Egiaesan, zenbaitetan ez ditut helduak uler-tzen.

Gizarte bateko partaide naizen neu-rrian, gizarteko arauak eta balioak, segu-raski, garatuko ditut. Horretarako nirefamilia eta nire talde sozialak oso garran-tzitsuak dira eta izango dira, aipatutakoarauak eta balioak haien bitartez jasokoditudalako.

- Haurrak esklusiboki edota anai-arre-bekin konpartitutako atxikimenduzkopertsonak izan behar ditu, pertsonahorien arteko lehentasunak ezarriz zelo-ak bideratzen ikasteko eta estimulazioezberdina jasotzeko.

- Bere izaera eta jarreraz aparte, bereburua onartua sentitu behar du.

- Guraso edota irakasleen artekohezkuntza pautek koherenteak izanbehar dute, atxikimenduzko pertsonenarteko akordioak, elkarren artekoonespenak eta harreman afektibo abe-ratsek haurraren ziurtasuna eta ongiza-tea errazten baitute.

- Diziplina arauak (gutxi eta argiak)ezinbestekoak dira.

BIBLIOGRAFIA

- MARCHESI, A., COLL, C. eta PALA-CIOS, J.: Desarrollo psicológico y educación I.Alianza Psicología. Madrid. 1992.

- URIZ, N., ARMENTIA, M., BELA-RRA, R., CARRASCOSA, E., FRAILE,A., OLANGUA, P., eta PALACIO, A.: Eldesarrollo psicológico del niño de 3 a 6 años.Gobierno de Navarra. Departamento deEducación. Unidad Técnica de OrientaciónEscolar y Educación Especial. Pamplona1991.

- VIÑAS, A.: El primer año de vida en elniño semana a semana. Planeta. Barcelona.1992.

- PIAGET, J.: La formación del símbolo enel niño. Fondo de cultura económica. Méxi-co.1961.

- CORRAL, A., GUTIERREZ, F., etaHERRANZ, P.: Psicología Evolutiva. TomoI. UNED. Madrid, 1997

- SCHWABENTHAN, S., eta WEI-GERT, V.: Madre e hijo. Everest S. A. León.1995.


Be

rria

k

SANZen esanak Juan Goytisolo idazle-aren aipu bat dakarkit gogora, MarchenaAbadearen ahotan jarrita: "Espainolek,europarrak baino, kafre izatea zuten aspal-di hautatu, eta kafre izaten jarraitukodute, nahiz berriz modernoetan blaitu."Patetismotik haratago, Sanzen hitzakurduritasun, garraztasun eta ezjakinduria-ren adierazle ditugu, eta horren adibide,Koldo Mitxelena zenaren aipuaren erabil-pen zikina.

Seguraski, aurtengo aurrematrikulaziodatuak irensgaitzak suertatu zitzaizkionSanzi, eta artean bihotzerrez zegoelarikgure hizkuntzaren kontra oldartuzen."SANZtiago eta gora Espainia!" oihu-katzea baino ez zitzaion falta, Guerrerodel Antifaz zaharraren antzera. Vascuence-ren Legea edo Sanz bezalakorik, bi mila-

GutunakSanzen bihotzerrea

garren urtean.. halakorik! Patetikoagorikezin! Bien bitartean, hainbat eta hainbatlekutan murgiltze ereduek aurrera darrai-te... hiru hizkuntzatan!

Izan ere, Europan eta mundu osoan,hezkuntza eredu elebakarrak bereak egindu; gaur egun, Europan, arraroa da pertso-na elebakarrik aurkitzea. XXI. mendearenatarian gauden honetan, etorkizunekobelaunaldiak elebidun izan daitezen, geroeta guraso gehiagok hautatu du euskaraz-ko D eredua, hemengo bi hizkuntzak eraorekatu eta natural batez ikas ditzaten, Dereduan lortzen baitira haur elebidunak.Eta esperientziak erakutsi digu elebidu-nek beste hizkuntza bat ikasteko errazta-sunak dituztela.

Gure seme-alabak eleanitzak izatea nahidugu, eta ingeles irakaslea naizen aldetik,argi daukat zeinen beharrezkoa den inge-

lesa egungo gizartean eta zeinen beharrez-koa den bere irakaspen goiztiarra eskolan.Hizkuntzak ikastea? Nola ez! Lehenik etabehin, geureak, eta gero, besteak. Horre-gatik, gure semea D ereduan dago, MiguelSanzek esanak esan, pedagogiaren aldetiketa zientziaren aldetik Sanzek esandakoakez duelako ez buru ez hankarik, eta elebi-tasunaren aurkako eraso politikoa baizikez delako.

Sanz jauna, ez erabili euskara zure inte-res politikoetarako. Vascuenceren Legeaaldatu behar da nafartar guztiok geure bihizkuntzak ikasi ahal ditzagun, eta ezalderantziz.

Josu Jimenez MaiaIngeles irakaslea eta

SORTZEN-IKASBATUAZeko kidea

Jaialdiak eta festakUdaberriko giroaren babesean eta ikasturteko azken txanpan, euskal irakas-

kuntzaren aldeko hainbat jaialdi eta festarako gonbitea iritsi zaigu, eta zuei eregonbidapena luzatu nahi dizuegu.

Maiatzaren 14anHERRI URRATS Senperen

Maiatzaren 28anIBILALDIA Balmasedan

Ekainaren 11anEUSKAL ESKOLA PUBLIKOAREN JAIA

Donostian

Ekainaren 11anESKOLA TXIKIEN FESTA

Albizturren

Ekainaren 13anARABA EUSKARAZ

Laudion


Antolatzaileonaldetik helburuagutxienez 300

matrikula izanik, gurenahia 500 matrikule-tara heltzea zen . Halaere, Udako TopaketaPedagogikoekaurreikuspen guztiakgainditu dituzte. Izenemate epearenamaierarako 653 lagungenituen jadazerrendan izenaemanda.

Erantzun jendetsu hau guztiz poz-garria da. Aurreikuspen guztiakgainditze honek antolakuntza lanakzailduko dizkigu. Ondorioz berrego-kipen batzuk egin beharrean izangogara. Ziur egon guztien berri garaizadieraziko dizuegula.

Ikastaro batzuetan guk ezarritakokopuru mugatua gainditu bada ere,epe barruan izena eman duten653 horiei era egokian erantzu-teko konpromezua hartzen dugu:azpitaldeak egin, irakasleak gehitu,areto handiagoak lortu eta behardiren neurriak hartuz.

Zenbaitzuk, epez kanpo ematenari dira izena. Hauek, plazak gera-tzen den ikastaroetan soilik partehartu ahal izango dute:

- Kopuru mugatua ez dutenikastaroetan:

1.- Vigotski.8.- Bigarren Hezkuntzan euskara-

ren erabilera nola sustatu.11.- Atxikimenduaren inguruan:

eskolaratze egoki baten bila.- Kopuru mugatua izan arren

lekua geratzen den ikastaroetan4.- Afektibitatea eta Sexu Hezkun-

tzako C tailerrean (5 plaza).5.- Plastikako A taldean (6 plaza)

eta B taldean (3 plaza).9.- Ingelesa Haur Hezkuntzan (7

plaza).

Ikastaro ezberdinetanaritzeko aukera

Hainbatek galdetzen du ea egunezberdinetan posible den ikastarobatean baino gehiagotan parte har-tzea.

Lehen aipatu bezala, kopuru muga-tua duten ikastaroetan oso zaila ikus-ten dugu, ia plaza guztiak betetadaudelako, jada.

Kopuru mugatua ez duten ikasta-roetan, berriz, gure aldetik ez da tra-barik egongo, bakoitzak berarentzategokiena dena aukera dezan.

“Lanbide Heziketa eus-kalduntzeko saiakerak”ikastaroa bertan behera

Urtero bezala, EHUk Udako Ikas-taroak antolatu ditu: 58 ikastaro, 3biltzar, 3 eskola eta 4 tailer. Guztira67 jardunaldi izango dira.

58 ikastaro horietatik 2 euskarazizango dira. Eta bi horietako bathezkuntzaz jardungo da:“ Profesio-nalen euskalduntze-alfabetatzea”izenburupean.

Aipatu ikastaroa aztertzerakoan,

Erantzuna,ezin hobea

guk antolatu dugunaren antzekoadela ohartu gara. Hizlari batzuk biikastaroetan errepikatzen dira etaantzekotasuna muturrera eramanez,HIK HASIk antolatu duenaren egunberetsuetan izango da. Hau da, uztai-laren 6, 7 eta 8an.

Hau guztia kontuan izanik, etaHIK HASIren egitekoa Euskal Hez-kuntzan dauden hutsuneak betetzenahalegintzea denez, EHUk antola-tzen duen ikastaroak guk ikusitakohutsunea ongi asko bete dezakeelauste dugu. Zertarako, bada, bi ikas-taro ezberdin egin eta entzuleakbanatu?

Hori izan da HIK HASIren UdakoTopaketetatik 10. ikastaroa bertanbehera geratu izanaren arrazoia.

te

or

ia

k

Ikuspegi horretatik begiratuta, gizar-teak hezkuntzarako moldatu duen era-kundeetako bat bezala ulertu behar daeskola. Eskolaz kanpo hor daude fami-lia, lagunartea, kultur eta kirol elkarte-ak eta antzeko beste hainbat: guztietanbere ahalmenak eta gaitasunak garaditzake gizakiak. Izan ere, horixe duteguztiek helburu, bai argi eta garbi adie-razia bai inplizitoki onartua. Elkarreki-ko harremanek, horrela, berebizikogarrantzia hartzen dute Vigotskirenustetan giza garapen psikologikorako.Lehena izan zen garrantzi horretaz jabe-tzen eta hori azpimarratzen.

Giza gaitasunen ezauga-rriak

Giza jokabide guztiak estimulu-eran-tzun kate soilez argitu behar liratekeelazioten pentsamendu- eta ikerketa-ikus-pegiek agintzen zuten mundu eta ingu-runean burutu behar izan zuen bere lanaeta ekarpena Vigotskik: komunistekezarritako ikuspegi eta filosofia materia-listak errespetatuz eta psikologiarenesparruan konduktistek (behavioristek)ezarritako paradigmei jarraituz.

muturrean lokarri bat lotzea, adibidez.Zein izan daiteke horrelatsuko jokabidebaten zentzua? Une eta toki batekoeskakizunek aldi berean bi motatakoizaera duen erantzun bat gauzatzeradaramate gizakia: bata izaera materiala(mukizapian korapilo bat, eskumutu-rrean lokarri bat), eta bestea izaera psi-kologikoa (oroitzea ziurtatzea). Erahorretan, korapiloak edo lokarriak,berez une batean oso egokiak izan dai-tezkeen erantzunek, estimulu-izaerahartuko dute oso bestelakoa den besteune batean. Gizakiak, horrela, berejokabidea baldintzatuko duten estimu-lu propioak sortuko ditu, une eta tokikonkretuko estimuluen eragina gaindi-tuz. (Kontuan izan behar da baldintza-pen klasikoaren eta baldintzapen instru-mentalaren irakaspideen arabera, gizakia,beste abere guztiak bezalaxe, uneko etatokiko estimuluen eraginpe zuzeneanlegokeela).

Gizakiak sortu dituen bere estimulupropio horien bitartez;

* une eta toki konkretuek ezartzendizkioten baldintzak gaindituz, muga-rik izanen ez duten estimulu eta eran-tzun itzulkorretarako aukerak zabaltzenzaizkio,

* kanpoaldeko bitartekarien erabileraahalbidetzen diote, eta berak sorturikozeinu materialek baliabide psikologiko-etarako funtzioa hartzen dute horrela,

* ingurunea bera aldatu beharrean(mailuak edo aizkorak eginen luketena),norberaren izaera, adimena eta moldaeraaldarazten dute norberak sorturikobitartekari psikologiko horiek.

Horren guztiaren ondorioz;1) Gizakiak izaki bezala zekartzan

prozesu naturalak berregituratu egitendira berak sorturiko estimulu eta eran-tzun psikologiko horien agerpenarekinbatera, eta azken horien menpera jartzendira haiek. Bitartekarien bidez gauzatu-

Vigotski izan da, agian, gizakiaren garapenpsikologikorako hezkuntza ezinbesteko baldin-tza moduan ulertu duen lehen ikerlaria psikolo-

giaren eremuan. Hezkuntza, jakina, bere zen-tzurik zabalenean ulertu behar da hemen:

gizakiak, bere ahalmen psikologikoak garatukobaditu, beste kideekiko harremanetan bakarriketa horiei esker garatuko ditu. Izan ere, gizakia-

ren garapen psikologikoa ez dago genetikokiaurrediseinaturik bakoitzak dakarren kode

genetikoan. Kulturazko harremanen ondoriomoduan ulertu behar da, hortakoz, giza gara-

pen psikologikoa: gizakien artean burutzendiren elkarrekiko harremanen modura.

Vigotskiren ekarpenahezkuntzaren mundura

Baldintzapen horietatik abiatuz, goimailako funtzio psikikoak bilakaerakulturalaren ondorio eta emaitza zirelaonartzera eraman zuten Vigotski bereikerketa psikologiko eta antropologiko-ek. Bere azterketetan aurkitu zituenaztarna-jokabideak bultzatu zutenhorretara: espeziearen hastapenetakoezaugarri bezala ikus daitezkeen jokabi-de arkaikoak, egunotako gure kulturaz-ko jokabideetan ere oraindik indarreandirautenak. Eginkizun edo enkargurenbat ez ahazteko xedez lokarri bat hartueta korapilo bat egitea bertan edo esku-

Lontxo OIHARTZABALEHUko Pedagogia irakaslea



tako aditasun psikologiko kontzienteaeta errepresentazioetan oinarrituz dihar-duen adimena moldatzen dira horrela(erantzuna emango diedan nire estimu-lu propioak sortzen ditut).

2) Zeinu betekizuna -eginkizun psi-kologikoa, beraz- hartzen duten estimu-lu/erantzun propio horien sorrera giza-kien arteko elkarlanean eta elkarrekikoharremanetan ikusten du Vigotskik; goimailako funtzio psikologikoen sorrera,beraz, gizakien arteko elkarlanari zorzaio.

3) Era horretan sortutako goi mailakofuntzio psikologiko horien belaunaldienarteko transmisioa eta hedapena, pertso-na helduagoek gazteagoekin izatendituzten harreman eta elkar jarduerenbitartez gauzatzen dira.

4) Harremanen eta elkar jarduerenbitartez helduagoetatik gazteagoetaragertatzen den goi mailako funtzio psi-kologikoen transmisio horri hezkuntzaizena eman dakioke, Vigotskiren ustez.

Baliabidezko bitartekaritzaSortu dituen bitartekari horien (zei-

nuak, sinboloak) bitartekotasunez, giza-kiak bere adimena nola aldarazten dueneta aldakuntza horien izaera zein erata-koa den aztertzea izan zen Vigotskirenkezkarik nagusiena. Hori argitu ahalizateko, ordea, zera aztertu beharreanaurkitzen da ikerlaria: une eta toki bate-an gertatzen diren estimuluak beste uneeta toki batzuetan gizaki berorrek nolaerrepresentatzen dituen, eta kanpoalde-ko zein laguntza eta oinarri dituenbeharrezko. "Informazioa antolatzekoeta kanpoaldean bertokiratzeko balioga-rri zaizkigun objektu guztiak baliabidepsikologikoak dira Vigotskirentzat",gogoratzen digute Amelia Alvarez etaPablo del Ríok (1990), tresna horieiesker egin ahal baitiogu ihes unekotasu-naren ezarpen-indarrari, eta behin etabirritan, nahi adinatan, berritu etaoraingotu baititzakegu estimulu kon-kretuak errepresentazioaren bitartekari-tzaz. Ez dugu errealitateak berriro noizaurkeztuko dizkigun zain egon beha-rrik. Zentzu horretan, bitartekari diraerrealitatea errepresentatzeko baliagarrizaizkigun eta horretarako sortu ditugunerregela, zirkuluerdi graduatuak, ordu-

lariak, egutegiak... eta horien guztiengainetik era bateko edo besteko zeinu-sistemak: musika noten sistema... Bainaguztietan nagusiena hizkuntza da.

Orain artekoan adierazitakoaren ara-bera, geure kanpoaldeko inguruneaznagusitzea eta jabetzea litzateke zeinueneta zeinu-sistemen sorkuntzaren xedenagusia. Vigotskik, oso bestela, bestehau ere azpimarratzen du behin etabirritan, gizakiok geure buruaz jabetugaitezen ere sortu ditugula baliabidepsikologiko horiek: "Gizakiak ez zituenlan tresnak bakarrik sortu, zeintzuenbidez naturaren indarrak menpekotuzituen, baizik eta aldi berean, norbera-ren jokabideak aktibatzen eta erregula-tzen zituzten estimuluak ere asmatuzituen, zeintzuen bitartekaritzaz norbe-raren indarrak ere bere mende hartuahal izango zituen" (Vigotski, 1984).Gertakari horretaz jabetzeko nahikoa danorberak hizkuntza barneratuz edo hiz-kuntza isilaz -isil-hizketaz- egiten duenerabileraren inguruan gogoetatxo edoazterketatxo bat egitea. Hasiera bateanzeinuak, sinboloak eta bereziki sistemabatean antolatutako zeinu eta sinboloak(hizkuntza, musika sistema eta abar)zerbaitetaz oroitzeko sortuak izan bazi-ren ere, giza gogoetarako oinarrizko etaezinbesteko baliabide eta tresneria bila-katu ziren.

Aurrera jarraitu aurretik, hona hemenohar bat: gogoetarako eta elkarrekikoharremanetarako (komunikaziorako)bitartekaritza-baliabide izatea da hiz-kuntzaren betekizun psikologiko nagu-siena eta garrantzitsuena. Ondorioz,eskolatzearen eginkizunik nagusienahizkuntza komunikazio eta gogoetara-ko baliabide eraginkor bilakaraztealitzateke lehenik. Eta gero, askozazgeroago, aztergai bezala lantzea. Alde-rantziz ulertu izan ohi da hori eskolaneta eskolaratze lanetan. Gure ingurunekulturalera bilduz, adibidez, jabetu otegara bertsolariek lortzen duten arrakastakomunikatiboaz? Eta galdetu ote diogugeure buruari zergatik lortzen dutenjendartean arrakasta hori? Bertsolarieta-ko askok eta askok hizkuntzaz ezagutzamugatua du oraindik, eta hala eta guz-tiz ere, entzulearengan barregura, tris-tura, poza eta antzeko sentipenak sorra-

razteko gauza da. Hizkuntzaz baliatzenda bertsolaria horretarako, hizkuntzazesplizitoki askorik jakin gabe ere.

Zeinuen eta horiek biltzen dituen sis-tema ezberdinen sorrera eta bilakaeraaztertuz gero, ohartuko gara kanpoalde-tik erregulatzen zutela lehenik gizajokabidea: eskumuturrean bildutakolokarriak, adibidez, argi eta garbi era-kusten du bitartekaritzaren ezaugarrihori. Beste kontu bat da barneratutakohitz baten edo esaldi baten bitartekari-tzaren izaera. Kanpoaldetikako zeinue-tatik zeinu barneratuetara eginiko bideaeta bilakaera aztertzeke daude oraindik;psikologiaren eginkizun, alegia.

Bitartekaritza sozialaZeinuen munduko baliabideak giza

harremanen giroan sortu ditu gizakiak.Eta zeinu horien beharra dute gizakiekelkarlana burutuko badute. Nola adie-razi, bestela, urkoari non jaso beharduen lan edo eginkizun bat burutzekobeharrezko duen baliabide bat, tresnahori beste nonbait utzia badut nik lehe-nago? Zeinu eta sinboloen bitartekari-tzaz bakarrik gauza daiteke hori. Elka-rrekiko harreman honetan ikusten duVigotskik goi mailako funtzio psikolo-gikoen jatorria. Giza adimenak bidera-tzen dituen eragiketak gizakiaren kan-poaldean gauzatzen ditu lehenikbesteekiko harremanen bidez. Izaerahorretako eragiketak burutzeko gaitasu-na garatzen doan neurrian, pertsona horiantzeko eragiketak barrualdean baka-rrik burutzeko gai izanen da, hau da,zeinuen erabilera barneratu duenean.Horregatik dio bi aldi ezberdinetanagertzen direla funtzio guztiak haurra-ren garapen kulturalean: pertsonen arte-ko harremanetan lehenik --psikeartekofuntzioak-, eta geroago haurraren barne-aldean -psikebarneko funtzio moduan-(Vigotski, 1978). Goi mailako funtziopsikologiko guztiak, beraz, giza harre-manetan dute jatorria.

Esanguratsua da Vigotski berak era-biltzen duen adibidea, gero bere ekarriaaztertu duten autore gehienek aipatzendutena: objektu bat eskuratu nahiandabil haurra, baina nahiz eta bere besoaerabat luzatu, ezin du eskuratu urrutie-gi geratzen zaiolako. Haurra ahalegin


horretan ikusten du amak, eta inguratueta objektua eskura jartzen dio. Gerta-kari hori behin eta birritan gertatuondoren, besoa luzatuz objektua seinala-tzen dio haurrak amari bestelako inola-ko ahaleginik egin gabe. Hasierakobesoa luzatzea, objektua lortzeko bene-tako ahalegina zen. Amarekiko harre-manen bidez objektua seinalatzeko (etaaldi berean laguntza eskatzeko) zeinubilakatzen da geroago besoa luzatzea.Hortik aurrera haurrak nahikoa dubesoa luzatuz objektua seinalatzea ingu-ruko edozeinek objektua eskuratzenlagun diezaion.

Besoa luzatzea ez da eskaera-zeinuhaurrak berez horrela asmatu duelako.Haurraren kanpoaldean dauden heldua-goek objektua lortzeko haurraren ahale-gina ikusi dute ttikia besoa luzatzenikusi dutenean. Kanpoaldetik interpre-tatu da haurraren ahalegina, eta helduaklaguntzera inguratu zaizkio. Ingurukohelduen jokabideak egin du besoa luza-tzea eskaera-zeinu bezala ulertu dezalahaurrak. Helduen jokabide hori gabe ezluke haurrak besoa luzatzea helduekikoharremanetan eskaera-zeinu bezala era-biltzeko aukerarik izango.

Era berean, ondoeza, gosea eta beste-

lako egoerak eragiten dioten garraxiaere, inguruko pertsona helduen jokabi-dearen arabera, egoera horretatik ateradezaten eskaera-zeinu bilakatuko du.Eta ikastearen poderioz, beste egoerabatzuetan ere berak lortu nahi duenhura eskuratzeko eskaera-zeinu bezalaerabiliko du geroago.

Zeinuen sorrera eta jatorria sozialadela frogaturik, lehen erabilera eresoziala dute: inguruneko besteen joka-bidea kontrolatzeko erabiliko ditugu.Erabilera hori gaindituz gero, geuregogoetetarako baliabide edo tresna bila-karazten ditugu. Giza harremanetan etaharreman horien bidez moldatutako zei-nuak barneratzen ditugunean soilik iza-nen zaizkigu tresna erabilgarri norbana-koon gogoetak moldatzeko etaegituratzeko.

Giza harremanak ezinbeste-ko baldintza dira garapen psi-kologikorako

Beste ondorio bat ere ateratzen dugertakari horretatik Vigotskik: bestee-kiko harremanak dira haurraren gaita-sun psikologikoaren garapena eragitekoezinbesteko motore. Harreman horiekzeinuen bidez gauzatzen dira gizarteki-deen artean. Hizkuntza dugu, zentzuhorretan, gizakion arteko harremanakbideratzeko sortu eta moldatu dugunzeinu sistemarik emankorrena. Bainahizkuntzaz at ere, beste zeinu mota uga-ri erabili ohi ditugu elkarren artekokomunikazioa baldintzatzeko eta harre-manetan eragina izateko: gorputzarenjarrera, adierazpen mimikoak eta antze-koak, adibidez.

Haurraren garapen psikologikoa era-gitea da gizakiok berarekin ditugunharremanen xede nagusia, nahiz etahorren kontzientzia beti ez izan esplizi-toa inguruko pertsona helduetan (edohelduagoetan). Hezkuntzaz ari gara,beraz, gertakariak horrela interpretatuz;hezkuntza, jakina, bere zentzurik jato-rrizko eta zabalenean ulerturik: hezkun-tza formala bezalaxe ulertzen dugu ezformala ere. Ez dute harreman guztieknolabaiteko aurrerapenik eragiten,ordea, haurraren garapen psikologikoan.

Giza harremanen bidez helduagookhaurraren garapen psikologikoan eragin

baikorrik izango badugu, haurrarenBerehalako Garapen Esparruan (BGE)behar dugu eragin. Zer da, ordea, BGEdelako hori? Bi garapen maila ezberdin-du zituen Vigotskik pertsonok egitendugun garapen bidean:

a) Jada lortutako garapena edo gara-pen erreala; hau da, norberak berez etainoren laguntzarik gabe burutzen dituenera guztietako eragiketek adieraztendutena.

b) Norbera baino helduago diren bes-te pertsona batzuen laguntza egokiarenbitartez burutzen dituen eragiketekadierazten dutena.

Bigarren garapen maila horri deritzoBerehalako Garapen Esparrua Vigots-kik. Hezkuntza ahaleginek inolakoaurrerapen emaitzik izango badute hau-rraren garapen psikologikoan, horrenBerehalako Garapen Esparru horretaneragin behar dute. Bestela, haurrakberez bakarrik egin dezakeena irakatsieta erakutsi nahian genbiltzake, etahorrek ez luke aurrerapenik eragingo;edota haurrak besteren laguntzaz ereburutu ezin ditzakeen eragiketak iraka-tsi nahian ibiliko ginateke, eta ahaleginhorrek ere ez luke aurrerapausorik bide-ratuko haurraren garapen psikologikoa-ren norabidean.

Hezitzaileen eragina ikaslearen BGE-an gerta dadin hainbat puntu kontuanhartzekoak dira. Horiek aipatuko ditu-gu ondorengo pasarteetan zehar.

Elkarrekintza egoera definitubeharra. Hezkuntza egoerei dagokie-nean bi ideia azpimarratu beharko lira-teke hemen: elkarrekintza eta asimetria.Elkarrekintzak -hitzak berak diosku-nez- elkarrekin jardutea eskatzen du:urkoak dituen asmoak, nahiak, itxaro-penak, beldurrak, kezkak, ahaleginak,ezagutzak, trebetasunak, gaitasunak,erraztasunak eta ezinak kontuan izanezelkarrekin jardutea, alegia. Asimetriak,berriz, hezkuntza egoeretan batek beste-ak baino gehiago dakiela esan nahi du,gaitasun landuagoak dituela eta eginnahi edo egin behar duena egiteko pres-taturik eta trebaturik dagoela, eta bes-tea, alderantziz, ikaste bidean aurkitzendela, gehiago dakienaren irizpideeijarraituz ikasi beharrean, alegia.

te

or

ia

k


Hezkuntza eremuko elkarrekintzaemankorra izan dadin garrantzi handiadu haurrak burutu beharko lituzkeenjarduerak nola ulertzen dituen eta hau-rrari nola proposatuko dizkiogun aurrezzehazki azterturik eta definiturik izate-ak, eta ondorioz, irakaste/ikaste inguru-nea argi eta garbi definiturik edukitze-ak. Gonzalez eta Palaciosek (1990)dakarten adibidea egokia izan daitekeadierazitakoa argitzeko. Tamaina, neurrieta margo ezberdineko piezak aurkez-tuz, hainbat gurasori haurrarekin pira-mide bat eraiki dezatela eskatzen badie-gu, era ezberdinetan plantea dezaketeegin beharrekoa: guraso batzuentzatpiramidearen eraikuntza amaitzea izandaiteke garrantzizkoa, nork zer egitenduen kontuan hartzeke; beste gurasobatzuentzat, aldiz, haurrak jada garatu-rik dituen gaitasunak begi bistan iza-nik, ahalik eta gaitasun berri gehiengaratzea izan daiteke garrantzitsuena,eta ez piramidea amaitzea. Lehen mota-ko gurasoek ahaztu egingo lukete pira-midea eraikitzeak elkarrekin loturik etaerlazionaturik dauden urratsak emateaeskatzen duela; bigarren motakoek, osobestela, nahiago dute haurrak galdetzeaurrats batek hurrengo zein urrats eska-tzen duen (dituen). Elkarrekintza egoe-rak zehazki definitzeak berebizikogarrantzia du, hortakoz, hezkuntzareneremuan.

Izan ere, eta gorago adierazitakoaazpimarratuz, ikasleak jada badakienaedo badezakeena egitea proposa diezaio-ke hezitzaileak, eta horren ondoriozhaurrak ez lioke inolako erakargarrita-sunik aurkituko burutu beharrekoari.Edo ikaslearen aurrezagutzak eta jadalanduriko gaitasunak kontuan hartzeke,haurrak berez burutu ezin dezakeeneginkizun bat eska diezaioke berakbakarrik konpon dezan. Kasu horretan,ahalegin guztiak eginik ere, ezina suma-tuko luke mutikoak edo neskatoak, etaetsipenera makurtzeko arriskua legoke.Hirugarren bide bat bilatu beharkolitzateke, aipatutakoen ondorioz, hez-kuntza eremuko esku-hartzea emanko-rra gerta dadin: haurrak jada badakienakontuan harturik eta puntu horretatikabiatuz, eta uler ditzakeen argibideakeskainiz, eskatzen zaion eginkizunean

hurrengo pauso bat edo beste emanditzala eskatu beharko litzaioke, horre-tarako eska ditzakeen argibide osaga-rriak edo laguntza gehiagarriak eskai-niz, betiere. Kasu horretan bakarrikgerta daiteke nolabaiteko aurrerapenahaurraren gaitasun psikologikoen gara-penean.

Ez da nahikoa elkarrekintza ego-era definitzea, horrekin soilik ez baitaziurtatzen elkarrekintza era egokianbideratuko denik. Elkarrekintza egoera-rekin proposaturiko zehaztapeneanaurreikusitakoa praktikan jarri orduko,haurrak edo ikasleak adierazi ditzakeenzeinu gakoei adi egon behar du hezitzai-leak, beharrezko egokitzapenak uneegokian moldatu ahal izateko. Izan ere,zeinu gako horiei esker jakinen baituhezitzaileak haurrari edo ikasleari eska-tu dizkion eginkizunak errazegiak, zai-legiak edo aproposak diren bere gaitasu-netan aurrera urratsak eragiteko.Ikaslearengandik sorturiko adierazpengako horiekiko sentibera bada hezitzai-lea, aurrez proposaturiko egoera zehaz-tapenetan beharrezko egokitzapenakeginen ditu, burutu beharreko eginki-zunak ikaslearentzat eraginkorrak etasustatzaileak gerta daitezen. Egoerazehaztapenaren negoziazioa izena ema-ten zaio hezitzailearen aldetiko jarreraeta portaera honi.

Ikasleari bere gaitasun neurrien arabe-ra ezartzen zaion eskakizun mailan, ira-kasle/gidariaren iaiotasunak erabakikodu, neurri handi batean bederen, hau-rrak bere gaitasunen garapenean eginenduen aurrerapena. Ikasleak jada lorturikdituen gaitasunen arabera erabaki beharlirateke ezarriko zaizkion eskakizunaketa gero eta gorago dauden gaitasunmailak lortzeko eskainiko zaizkionlaguntzak. Garrantzi handikoa da ikas-learen interesa mantenuko duten eska-kizunak erabakitzea, eta gero eta egoerazailagoei aurre egiteko gai dela sumara-ziko dioten jardunetan partaidetza akti-boa eskatzea. Eskakizunen eta lagun-tzen arteko orekak erabakiko du ikaslearenaldetiko ahaleginaren neurria. Eskolara-tzearen motibagarritasuna dago, beraz,hemen jokoan.

Hezitzailearen eta haurraren

(ikaslearen) arteko harremanhoriek hizkuntzaren bitartekari-tzaz gauzatuko dira, hein handi bate-an. Eragin handia izango du hezitzaile-ak erabiliko duen esanahien unibertsoakikaslearekiko harreman horietan. Izanere, ikasleak aurkezten zaion esanahienunibertso horren giroan bereganatukoditu esanahien zehaztasuna, kopurua etaerlazioa, hau da, aukeran dituen hizkun-tza zeinuen bitartez gauzatuko ditu berepsikebarneko eragiketak. Ezin ahaztukoda, eragiketa psikologiko horiek lehenikhelduagoekiko harremanetan psikearte-ko eragiketa bezala zertuko direla (hauda, ikaslearen kanpoaldean lehendabizi),eta eragiketa mota horietan lortutakogaitasun eta trebeziaren araberakoakizanen direla gero bere erara eta kanpo-ko laguntzarik gabe psikebarneko izae-raz moldatuko dituen eragiketak. Ikas-leak jada lorturik duen gaitasunenmaila eta aurreikus daitezkeen berehala-ko gaitasunen ezaugarriak kontuan har-turik erabaki beharko ditu hezitzaileakelkarrekiko harremanetan erabilikoduen hizkeraren maila, zehaztasuna etakode ezaugarriak. Hori guztia harrema-nen martxaren arabera, une oro ikaslea-ren ahalmenetara egokituz eta berrego-kituz. Ezin ahaztuko da hizkuntzatresna bat dela eta aldi berean baitabaliabide bat ere.

Aurreko puntu horretan aitatutakoakbide emanda, ikaskideen artekoharremanen garrantzia azpimarra-tu behar da segidan. Hezitzailea etaikaslearen arteko erlazioak oinarrizkoakbadira ere, bigarren horren gaitasunengarapena ziurtatzeko oinarrizkoak dira,era berean, ikaskideen artekoak ere.Behin eta birritan aipatu dugunez, ikas-kideen arteko harremanak oinarri dutenorberaren arakatzea, zalantzan jartzea,galdetzea, informazio berriak bilatzea,ezagutza ezberdinen artean erlazioberriak sortzea eta antzeko jardueraintelektual guztiak aurrez elkarrekinarakatzea, eztabaidatzea, arrazoitzea etainformazio berriak bilatzea. Elkarrekineginiko prozesu horiek dira barneratu-tako prozesu moduan norberaren adi-men egituran geroago norberaren jar-duera bezala goi mailako funtzio


te

or

ia

k

psikologikoak izenez ezagutuko ditu-gunak.

Ikasleak kideekin eta hezitzailearekinburutzen dituen jarduera konpartituhorietatik barneratutako jarduetarakobidea errazteko xedez, urratsen mailake-ta bat eskatzen du Vigotskiren jarrai-tzaile eta ikerlari den Galperin-ek(1978). Hauek lirateke eskolaratze pro-zesuan zehar ikas jarduerak gauzatzekoorduan ezberdindu eta kontuan hartze-koak liratekeen aldi nagusienak, orainartekoan adierazitakoarekin lotura zuze-na dutenak:

a) Eginkizunari buruzko errepresenta-zio egoki bat bideratu.

b) Eginkizuna objektuak erabilizburutu, elkarkidetzan lehenik eta geroa-go bakarka.

c) Eginkizuna hitzez modu egokianadierazi kideei eta irakasleari, eta horiengalderei erantzun.

d) Horrela garatu eta moldatutakoeginkizuna norberaren errepresentaziomental bilakarazi.

e) Eginkizuna mentalki garatzen tre-batu.

Jardueraren zentzua berreskura-tu beharra dago eskolaratze prozesuei

duten benetako garrantzia eskaini nahibaldin bazaie. Aurreko puntuan adiera-zitakoa gogoan izanik, elkarkidetzanburututako jarduerak dira geroago nor-beraren eragiketa barneratu bezala eza-gutuko ditugun eragiketen oinarri. Bar-neratutako hizkuntza izanen dabarneratutako eragiketetarako erabilikodugun baliabide eta tresneria nagusiena.Hitzen zentzua eta esanahi konplexua-goak adierazteko moldatzen ditugunesaldi moten zentzua (morfosintaxiarenzentzua) elkarkidetzan bakarrik geure-gana ditzakegu; hitzei eta esaldi moteizentzurik emango badiegu, elkarrekinjardunaz bakarrik burutu genezakehorrelakorik, ingurune, eginkizun etaaurkitu beharreko konponbide konpar-tituen markoan bakarrik har eta jasobaitezakete haiek zentzua eta esanahia.

Horretaz gain, inguruneko objektueta gertakariek guk gauza genitzakeeneragin eta aldaketen bitartez bakarrikjasotzen dute guretzako nolabaitekozentzua, edo burutu nahi bai bainaburutu ezinezko gertatzen zaizkiguneragin eta aldaketen bitartez. Gure jar-duerek damaiete, beraz, zentzua eta esa-nahia inguruneko objektu eta gertaka-riei. Jarduna da, hortakoz, gure ezagutzenoinarrizko jatorririk garrantzizkoena.

Dakargun arrazoibideak esa-nahiaren eta zentzuaren artekoezberdintasunaz gogoeta egiteragaramatza. Ohiko irakaskuntzarennorabideak eraginda edo, hitzen etakontzeptuen (objektu eta gertakarien)esanahiaz zuzen jabetzea izan da ikaslea-ren aldetiko ikaste ahaleginen helburunagusienetakoa. Hori eskatu izan zaio,behintzat, gehienetan. Esanahia, jakinadenez, norberaren ezagutza egituretanberorietako osagai batek besteekindituen lotura eta erlazioen bidez eraba-kitzen da: sagarrak, adibidez, landarebatek (sagarrondoak) ematen duen frui-tu (sagarrondoaren loretik datorrena)bezala hartzen du esanahia, edo bitami-na ugari duten janarien arteko fruitubezala. Pertsona batentzat sagarraren biesanahiak ulergarriak izan daitezke, bai-na agian janari bezala zaio garrantziz-koa. Sagarraren izaera botanikoa azter-tzea, ulergarria izanik ere, zentzurik

gabea gerta dakioke; sagarraren janariizaera aztertzea, aldiz, oso zentzuzkoaiduri dakiokeen bitartean. Ez da zerbai-ten esanahia norbait azterketa jarduera-ra mugitzen duena; aztergaiak aztertzai-learentzat duen zentzuak erabakitzen duhori, A. Alvarez eta P. del Ríok (1991)gogorarazten digutenez.

Ikaslearen garapen kognitiboa ziurta-tuko bada, beraz, zentzuzko jarduerakproposatu beharko zaizkio -zentzuzkoguztiak esanguratsuak dira ikaslearen-tzat- eta ez esanahia bai, baina zentzurikez dutenak. Proposaturiko jardueren(eginkizunen, konpondu beharreko ara-zoen) zentzuzkotasunak erabakitzen duikaslea besteekin burutu dituen jardue-rak barneratzen eta bere egiten ahale-ginduko den ala ez. Irakas/ikas saioenmotibagarritasunaren arazoarekin duzerikusi zuzena ikasi beharreko gai etaedukien zentzuzkotasun izaerak.

Ondorio moduraVigotskiren ekarpen batzuk zirribo-

rratzen ahalegindu gara hainbat orrial-detan zehar. Ikuspegi konstruktibistadu autore errusiarrak ezagutzen molda-kuntzari dagozkion kontuetan. Bainagarrantzi handia damaie inguruko per-tsonek garatze bidean aurkitzen denhaurrarekin (ikaslearekin) izanen dituz-ten harremanei, horien izaeraren nola-kotasuna baita erabakiorra ezagutzengarapenaren prozesuan. Harremanhoriek izanen dira garapenaren eragileeta motore. Horretarako bete beharkoliratekeen baldintza batzuk aipatu etaaztertu ditugu Giza harremanak ezinbes-teko baldintza dira garapen psikologirakoizenburua jarri diogun atalean. Baldin-tza horiek gauzatzen diren neurrianhasiko eta ahaleginduko da haurra (ikas-lea) bere ezagutza egiturak sortzen,aztertzen, zalantzan jartzen, berregitu-ratzen, informazio berriak bilatzen etaabar. Ezagutzen moldakuntza konstruk-tibista batek dituen eskakizunak dirahoriek guztiak. Horretan asmatzen denneurrian izanen dira hezkuntza eta esko-laratze jarduerak benetan eraginkorrakhaurraren (ikaslearen) garapena bultza-tzeko orduan.

500 pezeta. 20 libera hik hasi 48 alea.pdf · gure etxean eta gure hizkuntzan kalita-tezko lanak...

Documents