xxotxojiailoak - euskaltzaindia · zazpigarreri ekitaldiar izeni emateka epeo azaroarea 10earn...

7
i ostirala • 1999ko azaroaren 5a Egunkaria Nafarroa •Hilaren 10eari bukatuko da Euskal Karitu Txapelketan izena emateko epea Cesar Krutxaga • «Daukadan guztia emanen nuke lehen mailan aritzearen truke» Barafiain herri bat edo hiri bat den esatea zaila da. lruñearen luzamendu bat baino zerbait gehiago dela aldarrikatu nahi du. Mafarroako hirugarren udalerria da, bertakoek behin eta berriro diotenez, eta arrunt kultura-bizitza indartsu eta dinamikoa du, Egunotan txotxongiloz josita dago, V. Txotxongilo Jaialdia egiten baitute, herriaren eskaintza kulturalaren erakusgarria nagusia. Xxotxojiailoak Ifc^liggM^^s - tHk iflflr

Upload: dangdieu

Post on 09-Aug-2019

216 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Xxotxojiailoak - Euskaltzaindia · Zazpigarreri ekitaldiar izeni emateka epeo azaroarea 10earn akituki doa Euskal kantagintza zabaldu eta erakusteko,laster abiatuko da 1999ko Nafarroako

i ostirala • 1999ko azaroaren 5a

Egunkaria

Nafarroa •Hilaren 10eari bukatuko da Euskal Karitu Txapelketan izena emateko epea

Cesar Krutxaga • «Daukadan guztia emanen nuke lehen mailan aritzearen truke»

Barafiain herri bat edo hiri bat den esatea zaila da. lruñearen luzamendu bat baino zerbait

gehiago dela aldarrikatu nahi du. Mafarroako hirugarren udalerria da, bertakoek

behin eta berriro diotenez, eta arrunt kultura-bizitza indartsu eta dinamikoa du,

Egunotan txotxongiloz josita dago, V. Txotxongilo Jaialdia egiten baitute, herriaren eskaintza

kulturalaren erakusgarria nagusia.

Xxotxojiailoak I f c ^ l i g g M ^ ^ s - tHk iflflr

Page 2: Xxotxojiailoak - Euskaltzaindia · Zazpigarreri ekitaldiar izeni emateka epeo azaroarea 10earn akituki doa Euskal kantagintza zabaldu eta erakusteko,laster abiatuko da 1999ko Nafarroako

Nafarroa. B a d a t o r

euskal kantu txapelketa Zazpigarreri ekitaldiari izena emateko epea azaroaren 10eari akituko da

Euskal kantagintza

zabaldu eta

erakusteko,laster

abiatuko da 1999ko

Nafarroako Euskal

Kantu Txapelketa. Bi

kanporaketak

Tafallan eta Lizarran

izanen dira, eta

finala, Donezteben.

EU R E N I Z E N E A N D I S K O R I K

k a r r i k a r a t u ez d u t e n 15 urtetik'goitikoek har deza-k e t e p a r t e t x a p e l k e t a n , bakarka, bikoteka nahiz hiru e ta .hamar kide bitarteko tal-deetan. Kanta zaha r r ak eta berriak eman daitezke herri-ta r e ran , ba ina , inolaz ere, goi mai lako polifoniaz zein rock m o d u a n , h o r r e t a r a k o bertzelako txapelketak bai-taude. Arreta berezia izanen du te kan ta r i ek a s m a t u r i k o hitzek eta melodiek, hau da, s o r m e n a k . Pa r t a ide bakoi -tzak lau minutuko gehienez-ko i raupena du ten bi k a n t a a u r k e z d i t z a k e , e t a n a h i beza lako m u s i k a l a g u n t z a eramaten ahal du, baina ber-tze ezeren ga ine t ik k a n t u a aztertuko da.

Txapelketan parte hartzeko izena eman daiteke azaroaren lOa arte Euskal Kantuzaleen Elkar tean (948-228232) edo

Duela bi urte Donezteben egin zen kantu Nafarroako euskal kantu txapelketa. • JOXE LACALLE

Nafarroako edozein irrati eus-kaldunetan.

Bi berrikuntza Nafarroako Euskal Kantuza-leen Elkar teko l ehendaka r i E u g e n i o Ar ra i zak a d i e r a z i d u e n e z , b i d i r a a u r t e n g o ber r ikun tzak . Batetik, k a n -poraketak Tafallan eta Liza-r ran eginen dira, herri horie-t a k o e u s k a l t z a l e e k h a l a eskatuta. Tafallako kanpora-ketai azaroaren 20an izanen da, 17:00etan Kultur Etxean, eta Lizarrakoa, a b e n d u a r e n l l n , 17:00etan Golem areto-a n . B iga r ren ik , d i sko kon -p a k t u a g r a b a t u k o d u t e Doneztebeko f ina lean pa r t e

hartuko duten hamalau kan-tariekin. Finala a b e n d u a r e n 18an eginen dute, 16:30etan, Bordatxo dantzalekuan.

N a f a r r o a n 1 9 8 5 e a n egin zen lehen k a n t u txapelketa , A r r a i z a k a z a l d u d u e n e z . "Euska l k a n t u a r e n o h i t u r a galduta zegoela ikusirik, Iru-ñerriko euskalgintzan mugi-tzen ginenok txapelketa anto-latu genuen. Bi ur tetan behin egitea zen gure asmoa, baina gero e r abak i g e n u e n egitea h a u r r e n d a k o txapelketa ba t ur tero eta he lduendako txa-pe lke ta , bi u r t e t a n beh in" . Aurten ere txapelketa egiteko b a b e s a N a f a r r o a k o R u r a l Kutxak eman du.

Arra izak n a b a r m e n d u du k a n t a t z e a ez dela b e r t s o t a n a r i t zea beza lakoa , non hiz-kun tza oso ondo jakin behar den, eta, horregatik, euskal-t e g i e t a k o j e n d e a a n i m a t u nah i du bereziki. Nafarroako txapelketan hiru kantari sail-ka tuko dira eka inaren 17an Bizkaian Euskal Herriko Txa-pelketan parte hartzeko.

.Kantu t x a p e l k e t a n p a r t e har tu izan dutenen artean ai-patzekoak diraf Gorka Urbizu (Ber r i T x a r r a k ) , E r r a m u n Martikorena, Gavilan (Kojon Prieto y los Huajolotes), Goza-tegikoak eta Mikel Markez.

—e» Asier Azpil ikueta

Lizarra

Maeztutarren eta haien garaiaren inguruan

HALAXE DEITZEN DIRA URTEZ

ur te Maeztutarren ingu-r u a n a n t o l a t z e n d i r e n ja rduna ld iak . Gaur has i e ta a b e n d u a r e n 17a bi-tarte, lau adi tuk hitzaldi bana eskainiko dute, be-tiere Gustavo Maezturen bizitza eta l ana ger tut ik ezagutu ahal izateko, eta, era berean, Maeztu ingu-r a t z e n d u e n g u z t i a r e n a tea irekitzeko xedeare-kin: familia, lagunak, giro kul turala , zientifikoa, fi-losofikoa eta ar t i s t ikoa, hurbila eta u r runa . Gaur arratseko zortzietan, Jai-me Brihuegak Espainia-ko abangoard ia ren ja to-rriak azter tuko ditu. Hi-laren 1 l n , Victoria Com-b a l i a a n d r e a k P ica -s s o - M i r o : begirada gurutzatuak h i t z a l d i a e m a n e n du . Hi rugar ren ekitaldian, Kosme Bara-ñok Picassoren zeramika i k e r t u k o d u a z a r o a r e n 25ean , eta, azkenik, Pi-c a s s o r e n n o r t a s u n e a n sakontzeko aukera ema-nen du abenduaren 17an Maria Corralek.

J a r d u n a l d i o t a n , Gus-t avo M a e z t u M u s e o a k m a r g o l a r i a r e n u n e ga-r r an t z i t suene t a r i ko b a t a z p i m a r r a t u n a h i d u , Bar tzelonan 1917an es-kaini zitzaion omenaldia ha in zuzen ere, Gustavo Maez tu ren eta P icasso-ren artean zegoen adiski-de ta suna nabarmenduz . Haren bizitzaren funtsez-ko alderdia da.

—O Kristina Berasain

zubian barna

B I N G E N A M A D O Z Gizartearen kobazuloetan arratoi naz-kanteak dira nagusi. Haiek dira mundu ilunean inork aukeratu ez dituen man-datari krudelak. Gau-enarak, xaguza-

harrak, arratoi hegalariak laguntzaile trebeak dira goiko aldeetan. Goiko sapai hezeak kontro-latzen dituzte batzuek, eta beheko alde irristaga-rriak besteek. Armiarma sareek gainerakoa egi-ten dute tartekoetan, belargaixtoak, zirrikituetan sortzen diren landare tematiak nagusi egin diren paretetan. Haien menpekoak dira bertatik mugi-tzen diren guztiak. Haiena da dirua, eta haiena, beraz, boterea. Argitasunean irauterik ez dute-nak bertara etortzen dira erremediorik gabe, eta hortxe bizitzera daude kondenatuak.

Arratoi arraza Lurrazpiko mundu beltzean pobrezi maila

desberdinak daude. Behekoen artean gaiztota-sun gehien erakusten dutenei hegalak ateratzen zaizkie, eta gau-enara bihurtzen dira.

Baina, bertan ez da zoriontsurik, ezta arratoi nagusiak ere. Hauen kontura barre egiten dute beste gainerakoek, benetan gizaki mixerableak direfako.

Bizi baldintzak ez dira batere osasuntsuak kobazulo horietan. Txarrenarekin trafikatzen da, eta gizakiak duen onenarekin ere. Hortxe.gal-tzen da laster edertasuna. Eguzki izpirik ez da kobazuloetan sartzen. Begien kolorea ezinbes-tez iiuntzen da. Larruaren distira fereka azkarre-tan ezabatzen da. Noizbehinkako janaria ustela

da sarritan, gorputzaren barnekoak kutsatu egi-ten dira epe laburretan. Poz algarak gezurrez-koak dira; beti alkoholari eta drogei esker lorturi-koak izanik, ez dute iraupen handirik izaten eta ondorio latzak uzten dituzte, ordea.

Bizitza ez da luzea gizartearen harkaitz-zu-loetan, ez da erraza, ez da gizakiaren modu- • koa.

Arratoi eta xaguzaharren erresuman ez zaio maitasunari tokirik egiten. Menpekoek badute hala ere horren beharra, gizakiak izateari ez baitiote utzi. Argitasunetik datorkien irribarre ñimiñoaren izpiari erantzuna emanen diote segi-dan. Bihotzaren deirik txikiena jasota, partekatu-ko dute daukaten guztia, hau da gabezia.

Egunkariaj ostirala, ,1-999ko. azaroaren. 5a

Page 3: Xxotxojiailoak - Euskaltzaindia · Zazpigarreri ekitaldiar izeni emateka epeo azaroarea 10earn akituki doa Euskal kantagintza zabaldu eta erakusteko,laster abiatuko da 1999ko Nafarroako

¥ " % JL

B a z t a n •

Latneririasen Baztango imdiak Doriibane-Garaziko lehiaketari, Juan Lamerifias argazkilariak publikoareri saria jaso du

Urte gutxi daramatza

Juan Lameriñasek

argazkilaritzan,

baina, haia ere,

kaiitate handiko iana

iortu du Baztango

mendietan orduak

eta orduak igaroz.

S O EZAGUNA DA J U A N L A M E -

\ - J riñas Baztanen, egunero bere argazki makina har tu eta inguruko txokoak goi t ik b e h e r a m i a t z e n b a i t i t u argazkizehatzba-t e n b i l a . S a l a -m a n c a n jaio zen, eta zazpi u r t e zi-tue la Elizondora iritsi zen bere fa-miliarekin. Duela gutxi, clenborapa-sa bezala, putreei a rgazkiak a te ra -tzen hasi zen, bai-n a b e r e a r g a z k i makina arruntegia zen, eta ez zuen lortzen bilatzen zuena. «Putre bati oso hurbiletik ate-ra nion argazki bat , eta erre-belatzerakoan konturatu nin-tzen ia ez zela ikusten; izuga-rrizko amorrua eman zidan», adierazi du Lamiñasek. Bere

emazteak eta bere suhiak ma-kina hobea oparitu zioten, eta geroztik ehunka karrete atera ditu. Ez du inolako irakasle-rik izan, dak ien guzt ia bere kabuz ikasi du. Putreak dird be ra ren tza t gairik eder rena eta, hasieran, animalia horiek

e r r e t r a t a t z e n z i t u e n so i l ik . Pixkanaka bes-te gaien bila ha-si zen , b a i n a , betiere, pertso-n a k i r u d i k a t u gabe. Bere u s -tez, gizakiak ez dira inoiz na tu-ra l a t e r a t z e n ,

eta horregatik, na tu rak ema-ten dio bilatzen duen guztia. Lainoa da beste gai garrantzi-t sua bere lanean: «Murtziako argazkilari batek aholkatu zi-dan Baztanen hain ugaria den e l e m e n t u h a u e rab i l n e z a n eta , geroztik, goizeko lehen

Baztan aldeak aski eskaintzen

du Lameriñasek bilatzen duen

natura ederretik. •

JUAN LAMERIÑAS

argiekin mendira igotzen naiz ia egunero». Toki jakin batean egunak pasa ditzake, eta oso zaila egiten zaio lekuz alda-tzea.

Ezagun baten bitartez bere argazkiak Donibane-Garazi-ko e r a k u s k e t a - l e h i a k e t a r a e raman zituen joan den hila-betean, eta publikoaren saria j aso zuen. Bost argazki au r -keztu zituen, eta horietatik bi

h a u t a t u zizkioten. Beraren-tzat saririk ederrena jaso du, ikus leen e r rekonozimendua lortu baitu. Saritutako argaz-kia lortzeko h i ru egunez igo zen mendira . Berak dioenez, ordu asko sartu eta diru gutxi l o r t z e n da a f iz io h o n e k i n . Gauza bitxi asko gertatu zaio bere l ana egiten ari zelarik, Besteak beste, ahun tzak eta ahariak sartu izan zaizkio au-toan horiei argazki ba t a tera nahian zebilenean. Momentu txarrak ere pasatu ditu argaz-kien bila. Behin baino gehia-gotan hezurretaraino bust i ta itzuli da etxera. «Behin Itxusi-ko Haitzetan gora abiatu nin-tzen p u t r e b a t be r e k a b i a n aurkitzeko, baina gora iriste-rakoan kabia hu t s ik zegoela k o n t u r a t u nintzen, eta mal-dan behera ipurdiko ba t bai-no gehiago jaso nituen mendi-ko botak etxean ahaztu nitue-lako».

Elizondon zenbait e rakus-keta antolatu ditu, ezagunek bere lana ikus dezaten. Asko gus ta tzen zaio j endeak bere lana ikusterakoan euren sen-t i m e n d u a k azaleratzea. Pu-blikoarekin kontaktuan dago-enean konturatzen da bere la-na ren balioaz. Hurrengo ur -

„ tea arte itxaron beharko dugu berr i ro bere lanarek in goza-tzeko.

Rakel Gofi i

herri aldizkariak Edurne Elizondo

1949an zendutako artzainen omenez 1949. urtean hegazkin istripuz hil ziren bost ar-tzainen omenez besta antolatu zuten aldudarrek joan den urriaren 30erako. Hori dela eta, zendu-tako artzainak gogora ekartzeko, istripu haren berri ekarri du Herria astekariko azken zenba-kiak. «1949ko urriaren 27a. Parise Orly airepor-tuan bada segur mugimendu! New Yorkerat doan airekoan igaiten ari direnbidaiantarietan kazetari andana baten erditik horra Marcel Cerdan mun-duko boxalari hoberena. Jake de la Motaren kon-tra ari behar du New Yorken abenduaren 2an».

«Aratseko 8ak dira. Hegazkina airatu da. Bar-nean, 48 bidaianten artean bost euskaldun: Gui-llaume Chourout oztibartarra, Pierre Etchepare Duzunaritzekoa eta hiru aldudar: J . Pierre Su-

quilbide Nobliainekoa, J . Pierre Aduriz Iparage-rrekoa eta Jean Loruis Aranbel Iputxainekoa. Ez dira guti fier Marcel Cernadekin batean izaiteaz. Izanen dutela kondatzeko! Bostak abian dira Ameriketarat, nor Arizonarat, nor Kaliforniarat edo Idahorat artzain izateko beste ehunka gazte bezala. Beren lagunak, beren familiak.utzi dituz-te, zonbeit urteren bu ruan diru puxka bat bildu-rik berriz herrirat itzultzeko asmoarekin».

«Airekoan orai lo edo erdi lo daude. Denak on-tsa pasatzen dira eta Azoretan dira orai. Goizeko 2ak eta 55 dira airekoaren gidariak mezu bat igortzen duelarik erraiteko San Miguel ugartea-ren gainekaldean pasatzen ari direla. Bainan bat batean, airekoa erortzen da eta Alcariva mendia

joiten du. Ez da nehor bizirik aterako! Berria jaki-tean, Frantziak bere munduko xapeldun ospe-tsua galduko du, Euskal Herriak aldiz bere bost seme».

Herriak, bestalde, Oskorriren azken lanaren berri dakar: «Euskal Herri guzian biziki ezagutua eta biziki maitatua den Oskorri talde famatuak eskaintzen dauku joan den ekainean Urretxuko herrian zuzenean egin zen grabaketa baten frui-tua, diska bat xoragarria! Iparragirre omenduz xuberotarrek ere aurten pastorala batean omen-du duten Iparragirre hura bera... Urretxun sortu zena hain xuxen 1820an eta 1881an zendua de-na, itzuli frango eginik kasik mundu guzian gain-di». •

ostirala, 1,999ko azaroaren 5a Egunkaria

Page 4: Xxotxojiailoak - Euskaltzaindia · Zazpigarreri ekitaldiar izeni emateka epeo azaroarea 10earn akituki doa Euskal kantagintza zabaldu eta erakusteko,laster abiatuko da 1999ko Nafarroako

Barafiairigo V. Txotxongilo

Jaialdia hiriareri kultura

bizitza haridiaren erakusgarri da

Barañain herria edo hiria den

zail da esaten. Iruñearen

luzamendu baino zerbait

gehiago da. Nafarroako

hirugarren udalerria da,

bertakoek behin eta berriro

diotenez, eta arrunt kultura-

bizitza indartsu eta dinamikoa

du. Horren erakusgarri da

egunotan hirian egiten ari

diren V. Txotxongilo Jaialdia.

ARAÑAINGO TXOTXONGILO JAIALDIAK B E R E

I bosgar ren u r t ea bete du dagoene-ko. Aurreko lau aldietan 50 antzezpen egin di tuzte , , h i r u e r a k u s k e t a eta txotxongi-lo lantegi bat. Egunotan Asiako Hego-ekial-deko txotxongiloak izeneko e r a k u s k e t a dago ikusgai Kultur Etxean. Erakusketa honek ha r i eta hagaxka txotxongiloak, maskarak eta itzalak biltzen ditu, hainbat urteren buruan Asiako herri ezberdinetatik jasoak: Thailandia, Malaysia, Indonesia, Nepal eta Birmania. Asian txotxongilo lan-bideak erdie ts i d u e n h a n d i t a s u n a z eta errespetuaz jabetzea da erakusketaren hel-burua . Erakusketako txotxongiloak Bine-farko Teatro Taraneyak bildu ditu, bere kideek egin d i tuz ten b idaie tan , lagunei eskatuz edota Thailandiako printzesaren bidez.

A r u n e e V a s a n s e r e k u l t h a i l a n d i a r r a da jaiotzezh eta Taraneya taldeko kidea da. Titiriteroa da lanbidez, eta Suezian eza-gutu zuen Taraneyako zuzendari Toy Be-nedicto. Biak egunero izanen dira Kul-tur Etxean bertaratzen diren haurrei txo-txongiloen zentzua eta erabilera esplikatze-ko.

Txotxongilo Jaialdia sortzeko ideia Uda-letik a tera zen, Euska ra eta Kultura a r -loen elkarlanetik hain zuzen ere. Jaialdia so r tu zu ten , ba te t ik , B a r a ñ a i n e n h a u r kopuru hand ia dagoelako, eta, bestetik, Retablo de Figurillas herriko taldearen lana dela eta. Barañaingo kultura dinamizatzai-le J u a n a Maria Marcok aza ldu duenez , lehen a ld ian berebiziko gar rantz ia izan zuen Nafarroako hamar ren ba t antzerki t a ldek e m a n zu ten l agun tzak , eu rek in ba te ra antola tu bai tzuten txotxongiloen lehen erakusketa.

Hiru eraikinck

osatzen dute

Barañaingo kultura

ekipamendua:

Musika Eskola,

Kultur Etxea eta

Juana Maria

Marcok Barañaingo

Antzokia deitzen

duena (Arte

Eszenikoen Zentroa

ofizialki). Azken

hau bukatzeke

dago.

Txotxongilo

Jaialdian, zeina

Barañaingo bizitza

kulturalaren

erakusgarri nagusia

baita, euskara eta

gaztelania erdibana

joatea deigarria da.

Barañaingo euskara

teknikari Ana

Errodonsorok

dioenez, Euskara

eta Kultura arloen

artean dagoen

koordinazio onaren

emaitza da.

Euunkaria ostirala, 1999ko azaroaren 5a

Jaialdia sendotzeko nahia «Gero, beste leku batzuetan egiten dutenari erreparatu diogu», erran du Marcok. «Ira-gan urteko ekitaldirako TVEko programa b a t e k i n h a r r e m a n e t a n j a r r i g inen , e ta horren bidez Teatro de la Luna taldea eza-gutu genuen, zeina iazko aldiaren protago-nista bakar ra izan baitzen. Aurten, esze-dentzian nagoelarik, txotxongilo artista eta ikertzaile europarrak, asiarrak eta afrika-rrak hurbiletik ezagutzeko aukera izan dut, Charleville-Mezieresen izan bainaiz, Nazio-arteko Txotxongiloen Inst i tutua eta Mun-duko Txotxongilo J a i a l d i a r e n egoitzan, hain zuzen ere».

Jaialdia sendotu nahi dutela nabaria da. Nafarroako zahar rena da, eta ha la jar ra i dezan nahi dute. Heldu den urterako pro-posamenak jasotzen ari dira dagoeneko. «Gure berri duten taldeek euren materiala bidaltzen digute ikuskizunak ezagut ditza-gun. Guk ere informazioa eskatzen dugu eta, ahal dela, erakustaldiak dauden lekue-tara joaten gara». Gerora begira, sustrai-turik dauden beste jaialdi batzuekin elkar-lanean ari nahi dute, helduendako txotxon-gilo lerro bereizia sor tu eta uda l proiek-tu ren ba tek in ber tako a r t i s t en so rmena b u l t z a t u . «Ja ia ld ia z a b a l t z e a g u s t a t u -ko litzaiguke, eta lantegiak sortzea, mahai-inguruak eta argitalpenak. Hau guzia gu-t i n a k a - g u t i n a k a eg inen d u g u , d a u k a -gun aur rekon tuaren arabera betiere. Az-k e n h a u b o r o n d a t e p o l i t i k o a r e n p e a n dago eta, antza denez, aldeko ja r re ra da-go». r

Erran bezala, txotxongiloen erakusketa Kultur Etxean dago. Barañaingo ku l tu ra instituzionala handik bideratzen da. Mar-cok, museologoa izanagat ik , ez du u s t e Barañainek orain museoa behar duenik. «Erokeria l i tzateke», dio. «Baraña inek , egun, museo batean edo bestelako kultura eraikin batean pentsa tu aurretik, buka tu beharko luke eta abian jarri beharko luke duela 83 hi labeteeta t ik buka tzeke d u e n eraikina, Barañaingo antzokia hain zuzen ere. Abian ja r tzen d u t e n egunean Bara-ña ingo k u l t u r a e k i p a m e n d u e n t r i logia b u k a t u k o dugu: Musika Eskola , Kul tur Etxea eta Antzokia (ofizialki Arte Eszeniko-en Zentroa deitu dutena). Orduan hasiko gara Nafa r roako h i r u g a r r e n u d a l e r r i a k merezi d u e n p lan es t ra teg ikoa l an tzen . B i t a r t e an , d a u k a g u n a r e k i n l an eginen dugu».

Euskara eta gaztelania, erdibana

Erakusketaz gain, hainbat emanaldik osa-tzen d u t e txotxongi lo j a i a l d i a . Hi la ren lOean hasiko dira zuzeneko ikuskizunak, Taupada Gipuzkoako taldeak euskaraz eta

gaztelaniaz eskain iko duen Mañ Sorgin antzezlanarekin. Ondoren etorriko dira La Mar de Mar ione t a s Madrilgo t a l d e a r e n Cenicienta (gaztelaniaz), Taun Taun gipuz-koarren Txitoen istoñoak (bi hizkuntzetan), Panta Rhei arabarren Kattalin (euskaraz), Gorakada bizkaitarren Txano gorñtxu (bi hizkuntzetan), eta Gus Marionetas nafa-rren La pñncesa defresa eta El traje nuevo del emperador (gaztelaniaz). Ja iak i ia ren azken emanaldia azaroaren 21ean izanen da.

Baraña ingo bizi tza k u l t u r a l a r e n era-k u s g a r r i n a g u s i a den h o n e t a n e u s k a r a eta gaztelania e rd ibana joa tea deigarria da . B a r a ñ a i n g o e u s k a r a t ekn ika r i Ana Errodonsorok dioenez, Euska ra eta Kul-t u r a a r loen a r t e a n dagoen koordinaz io onaren emaitza da. Nolanahi ere, deso-reka bat dago oraindik Errodonsorok azal-du duenez. «Euskal Herritik kanpoko tal-deek, noski, ez dute euren materiala euska-raz ekartzen, eta itzuli egin behar da. Eta e r a k u s k e t a k o b i s i t a g i d a t u a k nik egin beharko ditut haur euskaldunek erdaldu-nek jasotzen duten horixe bera jaso deza-ten. Nik ikasi behar izan dut erakusketaren inguruko guzia, eta bisitak egiteko beraiek darabilten traje bat eskatuko diet Tarane-yakoei».

Barañaingo Udalean bada Euskara Kon-tseilua izeneko elkargune bat, eta han har dezakete parte herriko talde, elkar-te e ta ko lek t ibo guziek. B a r a ñ a i n g o b i z i t z a r e n h a i n b a t e s p a r r u t a k o ordezkar iak d a u d e h a n , Kontsei lua e raba t irekia ba i t a . «Hor p l a n t e a t z e n dira proiektuak eta Uda-lak onartuko ditu edo ez, baina lortu nahi da herria eta Udalaren arteko koor-dinazio hori», dio E r ro -donsorok. «Adibidez, eus-k a r a r e n o r d e n a n t z a b a t egiteko proposamena hor-tik abiatu zen. Herri eki-m e n a e t a i n s t i t u z i o a k elkartzeko bidea da Kon-t se i lua» . E u s k a r a r e n e s p a r r u a n bezala , bes te k u l t u r e s p a r r u e t a n ere iza ten da he r r i ek imena e ta U d a l a r e n a r t e k o h a r r e m a n hori , e ta ha la segi d e z a n e s p e r o d u t e Ba raña ingo k u l t u r bizi-tzak bere hor re tan ja r ra i dezan.

— A s i e r A z p i l i k u e t a

Asiako Hego-ekiatdeko txotxongiloak izeneko erakusketa ikusgai dago Kultur Etxean. Asian txotxongiloek lortu duten handitasunaz

eta errespetuaz jabetzea da erakusketaren helburua.

• J O S U S A N T E S T E B A N

Barañaingo Txotxongilo Jaialdia

Nafarroako taldeekin hasi zen, baina

laster ireki zitzaion mundu osoari.

IOSU SANTESTEBAN

B a r a ñ a i n g o k u l t u r a d i n a m i z a t z a i l e a

«Kulturako diru-laguntzak ez dira oparitu behar»

• Nola ikusten duzu Barañaingo bizi-tza kulturala? Herritarren eta politikarien ekimenez

b e t e r i k o b iz i tza de la e r r a n e n n u k e . . Ideiarik ez da falta. Ekimen bakoitzak has ie ra , ga rapena eta b u k a e r a due la ulertzea da arazoa. Kulturaren kudeake-taren ikuspegitik, hiru faseek berebiziko garrantzia dute, eta baten bat ahaztuz gero porrota etor daiteke.

• Zer e m a t e n d io Udalak b i z i t z a horri? Barañaingo garapen kulturala aberas-

ten du. Dena den, gure lana ttikia da. Olentzeroa edo Errege Magoen Kabalga-ta antolatzen duten bertako kolektiboek lan hand ia egiten dute, edota mus ika proiektu bat antolatzen dutenek. Baina horiek ere Udala irabazi behar dute. Izan ere, k u l t u r a d i ru - l agun tzak ez direla oparitu behar uste dut.

• Norentzat lzaten da Udalaren kultur eskaintza? Lehenbizi, Barañaingo bizilagunen-

tzat, eurek ordaintzen baitituzte bertako zergak. Baina jende guztiari zabaldurik gaude. Musika kon tze r tue tan tu r i s t a a l e m a n i a r r a k izan d i t u g u , e t a gure e s k a i n t z a n e t o r k i z u n o p a r o a d u t e n nazioarteko gazteak ere izan dira. Adibi-dez, heldu den urtarrilean Bilboko Eus-k a l d u n a j a u r e g i a n izanen den Yi-Jia Hou biolin jolea gure artean ere izanen da. Bestalde, literatura eta argazki lehia-ketak direla eta, anitzetan tokatzen zai-gu kanpoko lehiaketagaiei Barañain ize-na letraka erratea.

• Zer nabarmenduko zenuke eskain-tza horretan? Dena. Niretako garrantz i bera dute

Anfas kolektiboaren zeramika lanen era-kusketak zein herriko txarangen karrika animazioa; hala Ins t i tu tuko l i teratura sailaren isñeko lana, nola euskara zerbi-tzuarekin dugun koordinazioa, eta baita kultura egitaraua etxe guzietako poston-tzietan egon dadin udaletxeko langileek egiten duten lana ere.

EUSKAL KANTU TXAPELKETA 1999 Izena emateko epea azaroaren lOean bukatzen da

AZKEN EGUNAK Izena emateko: 948 22 82 32/948 17 01 51

Tafal lako Udala

Lizarrako Udala

Donez tebeko Udala

ostirala, 1999ko azaroaren 19a Egunkaria

Page 5: Xxotxojiailoak - Euskaltzaindia · Zazpigarreri ekitaldiar izeni emateka epeo azaroarea 10earn akituki doa Euskal kantagintza zabaldu eta erakusteko,laster abiatuko da 1999ko Nafarroako

K l a s i k o b i t x i • a r r o n t k l a s i k o

Joxemiel Bidador

lzarbeibarreko eskola Euskal letretan eskolaren bat famazkoa izan bada, horixe

Sarako eskola izan da, Hegoaldean eta Larramendiren bultzadarekin jazo euskal letren XVIII. mendeko

errenazimendua baino mende bat lehenagokoa, eta Axular nafar-lapurtar eskola-kide guztien buruzagi nabarmen.

f f inez kurios agitzen zait, MJ ordea, bestelako eskola garaikiderik Hegoaldean ez topatzea, bereziki, Trentokoa izan zenetik, eta banago aldika aipatu ohi diren dotrina eta gisa horretako liburu solteak, bere unean ongisko bilbaturiko sare baten barruan kokatuak ziren, edo bederik ere, ezin dela aparteko lan isolatutzat eman, eta garaiko giroan txertaturik, berebiziko esanahi propioa bazutela.

Diodanaren adibidea Izarbei-barreko Eskola deitu dudana izan daiteke, hau da, isolaturik ezagutzen diren Juan Beriainen lanak gerizpetu zituen giro kul-toko Izarbe'ibar aldeko apezen bilkura. Ezagun da nahikoa berandu arte Erreniagatiko hegoaldera euskaraz mardo eta naroki hitz egin dela. Bonapar-teren karta zein jasoriko lan-gaiak honen lekuko, baita noiz-behinka agertzen diren datu bakanak: Adiosko Martin Azte-rainek eta Utergako Mariak 1547. urteañ elkarri emaniko ezkontzeko hitza, Satrustegik Muruzabalen atxemandako XVIII. mendeko predikuen bil-duma, edota Anselmo Legardak Utergako Baztan etxean topatu XVIII. mendeko dotrina, egile ezagunik gabekoa.

Alta, bada lekukotasunik XVII. mendean Izarbeibarren gai erlijiosoak bereziki lantzeko bilkura kulto bat izan zela baieztatzeko; eta hortaz, horren barruan ulertu eta kokatu behar dira Beriainen bi liburuak, bai 1621. urteko Tra-tado de como se ha de oir misa, eta bai 1626. urteko Doctrina cristiana en romance y bas-cuence.

Eskola honetako beste kide-en artean Beriainen laguna zen Juan Undiano aipatu beharra dago lehenik —1615. urteko abenduan Etxaguen izan zen Berianen sendikoa zen Altzo-rriztar baten ezkontzan—; izen ezaguna euskal letretan, Estor-nesek 1970eko FLVn ezagutze-ra eman zigunetik, alabaina bere euskal kantutegia, ez bere euskal bertsoak, ez zaizkigu iri-tsi, agidanean, eta Arnotegtn

eman zituen urteetako gora-behera kalapitatsuekin konfor-matu behar dugu gaur geroz.

Euskaraz idatzi ez bazuten ere, euskaldunak zirelako, eta bereziki izarbeibartarrak zirela-ko eta Izarbeibarren bete zute-lako beren apez-lana, adiostar eta garestar biren lekukotasun idatzia dugu eskola honen non-dik-norakoak zeh^zten haste-ko. Adiosko semea zen Juan Lezaun sorterriko abadea ere izan zen, bertan 1699an zendu zelarik. Urte batzuk lehentxea-go, 1692an hain zuzen, eta Iru-ñetik ekarrarazi zuen Domingo Berdalak moldakaturik, izen-buru luzeko eliz liburua atera zuen Adiosen bertan ere: Theso-ro Evangelico para los curas de almas en que se trata de siete articulos de la divinidad y de los primeros de la santa humani-dad de nuestro señorJesuchris-to, del aprecio del alma, obliga-cidn de los curas, de lafe, de la infabilidad de la sagrada escri-tura, de la creacion de los ange-les y de laprovidencia divina, de los siete vicios capitales y vir-tudes contrarias a ellos, de las excelencias de Maria Nuestra Señora, de la circuncision del niño Jesus, de la adoracidn de los reyes magos, de lajuga a Egipto y crueldad de Herodes, de los cinco ulttmos arttculos de la Santa Humanidad de Chrtsto Señor Nuestro, de la soledad de Maria Santtsima, de la Iglesia y su tesoro, de la comunion de los fieles, de los cuatro inflernos,de las indulgencias y sufragios de almas, del-purgatorio, de la muerte, de lapoca seguridad de lapresente vida, de la venida del Espmtu Santo, de sus siete dones y docejrutos, de la veni-da del anti-cristoy señales que precederan el juiciofmal y los rigores y circunstan-cias de el. Honako lana Irañean orduan gotzain

zegoen Juan Grande Santos de s San Pedrori eskeini zion, eta • Joseph Burdeus mertzedario -eta Manuel Sorkundekoa trini-tarioak idatzi zizkioten onarpe-nak. Liburuan bertan diosku-nez, Juan Lezaun ez zen, ia bizitza osoan, sorterritik atera, eta Adiosen eman zituen aba-de-garaian anaia baten lagun-tza izan zuen, apeza ere bertako benefiziadu.

Lezaunen liburua moldakatu zuen liburuegile berak, hau da, Iruñeko Zapateria karrikan moldetegia zuen Domingo Ber-dalak, Adioskoarena bukatu eta segituan, heldu zen 1693an hain zuzen ere, Garesko Joan Joakin Berdun Gendulainen lana prestatu zuen argitara emateko: Libro de las milagro-sas vidas y gloriosos triunfos de las dos apostolicas columnas de el augusto reino de Navarra San saturnino y San Fermm trisme-gistos admirables ilustres en la nobleza, heroicos en la dignidad y en el martirio grandes. Gare-sen bertan moldakatu zen honako lanak ez zuen egian-tzik, eta karrikan adi zitezkeen kontu zaharretan oinarrituago zirudien artxibotako datuetan baino; Iruñeari eskeinia, «vena feliz de purezas y gloriosas aza-ñas», San Ferminen eta San Zerninen bizitzak zein Bideko Donamariaren eta Aralarko Aingeruaren agerpenen gora-beherak jaso zituen, Perez Goienaren aburaz inolako kri-teriorik gabe ez eta zentzu his-torikorik; halaz ere, Berdun teologian doktorea genuen, eta

Garesko abadea izateaz gain, bertako Izpiritu Santuko moja agustindarren

bikarioa izan

zen, eta libu-raan jasotzen denez, ez zuen eragozpen haun-

dirik Lorentzo Gar-tzia Beraete domin-gotarraren eta

Domingo P6rez Atotxa artzedia-

noaren oniritziak eskuratzeko.

P a t z i k u P e r u r e n a

Uxioren arimagatik

Badoa mendian bidea, zoroa beza-la i t sumustuan. Bakarrean iragai-

ten du mendi osoa, zeruaren presentz ia haund ia , beste lagunik ez duela, pentzearen ixilaren gainean. Nik ez dakit nora doan, begira gelditzen natzaiolarik. Amesten ari nai-zen ametsa hantxe burutzen dela dakit bakarrik. Bidea goi-ti behiti okerka, eta hurrune-an hil...

Jose de Parada doa, baka-rrik iraganez Devesa do Rebo-loa. Geldiro bide eginaz ardoar-ren lurra du iragaiten, Viana do Bolorantz. Atzean utzi du mendia . Acima dio h a r t u a bideko malurak. Freixeiroko lur zakarrak! Mendi pikoak! Herri pobreak hezurretan gel-dituak!...

Harriagen Moreda! Barxako lizarrondo intxaurrondoak! Boca do Couto! Regueirako Urak eta Pentzeak! Lur mal-karrean behiti, Fontaña da Rosatik errota untzadunerai-no, urak harrietan hauzika, ateari uxarka zezena, neskak irazkian ehotzen, mendi urru-na ketan, eta m a r r u k a idi gorria...

Regueirako Ur Zuriak! Sasi-pe ilunak txaraz eta otez! Beti-lorak haginak pagoak goros-tiak eta hariztiak! Baso luze isila! Orkatzaren iturriñoak! Ubide sajconak! Ez dago tem-plu zabalagorik, ez beste sinesterik, isiltasun hau bai-zik...

Lucenzako lur goiak eta argiak, hurbi lean ikusteko mendilepo urrunak! Hegan doaz arranoak hegalak zabal, itzala harkaitz zurietan zehar eramanaz eta belar urre eta odol kolorekotan. Ikus ten d u d a n eta ikus ten n a u e n hauxe nauzu ni: Cebreiro! Faro! Iribio! Cervantes! Anca-res! Capeloso! Montauto! Rebolo! Coureleko gailur ilu-nak! Oencia eta Val di Orrase-ko mendi luzeak!... bihotza bortuen isiltasun antzinako-anpreso...

Elurra ari du gailurraren tontorrean, elurra ari hegian, e lurra ari du te i la tuan eta larrainean... Ni suari begira,

eta niri begira sua. Erre gabe suak ni egiten nau ke... Jo dute elur ezkilek. Arima berez baitaratua isilago bilakatu da eta ezin du eta ez da ausar-tzen. Heldu da lotako tenorea. Suak ez du iada kerik ematen, ez garrik. Hainbeste gauza esan ondoren, ahituak dira hizketarako gogoak... Suaren begiak bat egiten ditu soak...

Trumoi haize eta euri, lurrak musu eman dio zerua-ri. Bart bota duen gaua, entzun zuenarentzat izan da bakarrik. Lubicierasko itu-rria, hogei ahotatik sortua, milaka doinutako kantaria! Uraren distira bazterretan... Kukulapatxak txilardietan, goiko baso eta laiotzetan... Heldu dira haizeak Rodela-rantz, heldu dira feriak, nes-katilak joatekoak izterrak era-kus t e ra . Neskatilak

neskatilak neskatilak dira, neskat i la dontzeila luzera lirainekoak, neskatila gazte uzta berrlkoak! Heldu dira feriak. Heldu dira festak...

Irule maitemindua, suton-doan irule, begiak emana zau-de gar gorriska zuri urdinei. Neguko gau luzeetan, haririk mehenak pentsamenduaren hariaz iruten dituzun irulea. Elurra isil ari du kanpoan, tei-latu gainetan mutu, zuk irun eta amets egiten duzu, urru-neko zera ba tean . . . Irule mazala, beti irun beharrez, beti irun eta amets, eta gero zera hura deus ez...

Isilik bide eginaz badoa bidaztia bere ametsetan, bide luzea betean, hain lurralde berean, non ikusi eta ez dakien, dakusan ala oroitu egiten duen. Denbora itxia daukadan gela neurea! Egu-neroko egunak! Neure gano-ragabekeriak badaki noizbait bizitzaz. Dena iada iraganda-ko zerbait balitz bezala.

Baina leku orok du bideren bat, haratago ez doana. Jaitsi da otsoa basoaren begitik, bidezihorretako orbeletan

. zarataka, ordoki bakar eta beldurtienaren bila. Aztarren-du, gelditu, usnatu, atzaparra tinkatu, burua jaso eta, ulu egin du zerurantz, gauaren itzal osoa ahoan...

» Motxorrosolo >

Bide berriak

Zabaltzeak tr inkotzea ekarri du . Tr inkotzearena ez da g e r t a k i z u n be r r i a , a r o a k egi ten d u ezbe rd in . Bide

berriak urratzera kondenaturik gurean. Aukeran, ederrena izan dadila.

Egunkariaj ostirala, ,1-999ko. azaroaren. 5a

Page 6: Xxotxojiailoak - Euskaltzaindia · Zazpigarreri ekitaldiar izeni emateka epeo azaroarea 10earn akituki doa Euskal kantagintza zabaldu eta erakusteko,laster abiatuko da 1999ko Nafarroako

J J J J J s f J / j ^ J ^ 1 ^ J F u t b o l a r i a

«Guztia emanen nuke lehen C2TC tTXllCC -''

Osasunako harrobiko jokalarietako bat da

Cesar Krutxaga. Aurtengo denboraldian, hala

ere, ez du zorte handirik izan, hilabete eman

baitu jokatu gabe, lesio bat zuelako. Orain,

talde gorritxoarekin elkarrizketetan da,

kontratua berritzeko. Nafarrak etxean

gelditu nahi du.

Taxoaren en t rena tu on-doren hartu gintuen C.e-

sar Krutxaga jokalari gorri-txoak, I r u ñ e a n , O s a s u n a n eman dituen urteei buruz eta t a l dea ren„egungo egoeraz mintzatzeko.

• Ia karrera osoa Osasunan e m a n duzu . Nolakoa da nafarren artean hainbeste jarraitzaile duen talde ba-teko kide izatea? H a u r r a n i n t z e n e a n n i r e

idoloa Martin zen; Sadarrera auzolagun batekin joaten nin-tzen, eta han ziren Urban, Iri-gibel; belaunaldi har tako jo-kalari guztiak. Niretzat bene-

tako'izarrakzi-r e n . N a f a r r a izanik, Osasu-n a n j o k a t z e a ametsa zen ni-r e t z a t , b a i n a oso u r r u n i-k u s t e n n u e n , ia ez inezkoa . Gutxinaka, or-dea, u r r a t s a k egi ten d i t u z u eta, konturatu gabe , O s a s u -nako bigarren taldera iristen zara, eta gero lehehengora. Zorteak ere zeri-kusi handia du. Bigarren tal-detik bota ninduten eta urte-bete kanpoan egon nintzen. Gero, Mar t inek h a r t u zuen taldea eta harekin itzuli nin-tzen Osasunara. • Orain zu zara Osasunako

izarra. Beno, nik ez dut uste Irigi-

bel, Etxeberr ia eta bes t eak bezalakoak garenik. Niretzat haiek izarrak ziren, eta ez dut

«Nik argi daukat

Osasunan gelditu nahi

dudala, baina cdozein

erabaki hartu aurretik

gauzak oso ongi

pentsatu nahi ditut,

oso urrats

garrantzitsua delako»

u s t e gu h a l a k o a k garen ik . Agian haiei gauza bera gerta-tzen zitzaien, ba ina egoera ezberdina zen. Lehen mailan aritzen ziren, eta ez da gauza be ra Real Madr iden a u r k a edo Bigarren mailan aritzea. Nik daukadan guztia emanen nuke urtebetez Lehen mailan aritzearen truke. • Entrenatzaile berriarekin

hasi duzue denboraldi be-rria. Aldaketa handia su-matu al duzue? Martin eta Lotina entrena-

tzaile ezberdinak dira, baina ez dut uste aldaketa oso han-

dia i zan de-nik . Denbo-

I ra ld i -aur rea da e n t r e n a -tzaile berriak nahi duenera e g o k i t z e k o g a r a i a , e ta , azken finean, f u t b o l a k ez du h a i n b e s -teko sekretu-r ik . Ema i -t zak o n a k badira, mun-du guztia da ona, eta„ al-

derantziz. • Miguel Angel Lotina ez da

taldeko kide berri baka-rra; jokalari berriak etorri dira aurten, eta beste ba-tzuek alde egin dute. As-ko aldatu al da aldagelako giroa? Ez, an t zeko gi roa d u g u .

Morales, Josetxo, Descarga, Arteaga eta Lopez Vallejo joan dira, baina oraindik nafarrak gara Osasunako muina. Eto-rri direnak ere oso ja tor rak

s o s I a i a

1974. urteko urtarrilaren 26an sortu zen Cesar Krutxaga jokalari gorritxoa,

Ezkarozen. Futbolean jokatzen hasi aurretik, eskubaloian aritu zen,

ikastetxean, eta txirrindularitza munduan murgiltzen ere saiatu zen. Azkenean,

ordea, futbola aukeratu zuen Krutxagak: Osasunako haurren taldean hasi eta

lehenengo taldean da orain. #

Urtebetez kanpoan egon ondoren, Enrique Martinekin itzuli zen Krutxaga

Osasunara. Talde nafarrarekin Bigarren Mailan jokatu du nafarrak, baina

aitortu du duen guztia emanen lukeela Lehen Mailan aritzearen truke. «laz

igoeratik inoiz baino gertuago egon ginen, baina azkenean ez genuen lortu.

Futbolean pazientzia izan behar da».

Nafarroako Unibertsitate Publikoan Ingeniaritza ikasten ari da Cesar Krutxaga.

«Hasieran, ikasketak ziren garrantzitsuena, eta, futbola, aisialdia betetzeko

modu bat. Orain, ordea, alderantzizkoa da egoera: futbola da lehenengo, eta,

ondoren, ikasketak daude».

dira, eta giroa beti bezain ona da. • Hilabete egon zara jokatu

gabe giharretako l e s ioa zela eta; igandean Lotina-ren hamaikakora itzuli zi-nen. Hainbeste denbora

zelaitik kanpo egon ondo-ren, nola bizi du futbolari batek hamaikakora itzul-tzea? Lesioa duzunean denbora

oso m a n t s o i g a r o t z e n da ; etengabe ari zara berriro jo-

katzeko prest noiz egonen za-ren pen t sa tzen . Eta berr iro bes te jokalar iekin en t rena -tzen h a s t e n z a r e n e a n poza izugarrizkoa da.

• Lesio baten erruz denbora asko eman dezakezu tal-d e t i k k a n p o , j o k a l a r i gehiago baitago zuk hu-tsik utzi duzun lekua be-tetzeko. Zuk ez duzu zorte handirik izan aurten lesio-ekin. Asko sofritzen al da? Bai, konpetentz ia h a n d i a

dagoelako taldean. Txartela ikus ten duzunean , edo min hartzen duzunean, badakizu taldera itzultzea zaila izanen dela, eta, aukera hori ailega-tzen d e n e a n , a p r o b e t x a t u egin behar duzu.

• Taldea bolada txarra pasa-tzen ari da orain, batez ere e txet ik kanpo lortutako emaitza txarren ondorioz. Urduritzen hasi al zarete? Beno, nik uste dut kanpoan

partida bat irabazten dugune-a n egoe rak h o b e r a eg inen duela . Kosta tzen ari zaigu, baina uste dut laster amaiera emanen diogula bolada txar honi. Gainera, lesio eta txar-telekin zorte txarra izan dugu, eta taldea berriro ongi egoten denean emaitzetan nabar i tu eginen dela uste dut.

• Osasunarekin duzun kon-tratua berritzeko elkarriz-ketetan zabiltza orain; Re-ala eta beste hainbat tal-dek zu ñtxatzeko interesa agertu izan dute. Zuk non ikusten duzu zure burua? I r u ñ e a n e d o h e m e n d i k kanpo?

Nik argi daukat hemen gel-ditu nahi dudala, baina edo-zein e rabaki h a r t u aur re t ik gauzak ongi pentsatu nahi di-tut, u r ra t s oso garrantzitsua delako. 25 u r t e d i tu t eta o-raingoa izan daiteke futbolari gisa nire azken kontratua. Nik hemen gelditu nahi dut, eta, ahal bada, Osasunarekin jo-k a t u Lehen mai lan . Hemen gelditzen banaiz , ba ld in tza egokietan izan beharko du.

— » Edurne Elizondo

ostirala, 1,999ko azaroaren 5a Egunkaria

I JOXE L A C A L L E

Page 7: Xxotxojiailoak - Euskaltzaindia · Zazpigarreri ekitaldiar izeni emateka epeo azaroarea 10earn akituki doa Euskal kantagintza zabaldu eta erakusteko,laster abiatuko da 1999ko Nafarroako

Egunkaria

• ostirala • 1999ko azaroaren 5a

Aitor Arozena

Periferiatik Santiagora,

zentrotik pasatu gabe

£ T statu Batuak zentroa, gainerako mundu osoa periferia. Madril eta

Paris zentroak, estatu horietako gainera-ko hiri eta herriak periferia; Iruñea zen-troa, Nafarroako gainerako hiri eta he-rriak periferia. Komunikabide munduan ari garenontzat kontujakina da hori. Be-rri gehienak zentroetan sortzen dira, ko-munikabide gehienak zentroetan biitzen dira, politiko gehienek zentroan duten beraien aulkiak. Kultur mugimendu gehiena zentroan dago, antzerkiak, zine-mak, musika taldeak... zentroetan dau-de. Periferian gauzak izan badaude, bai-na konplexu batek jota edo, ez,gara inoiz zentroko gauzekin konparatzera ausar-tzen. Periferiako irrati, aldizkari edo tele-bista ez da inoiz zentrokoaren parekoa izanen, nahiz eta zentroko komunikabi-deak herriz herriko berri horien bila -ikus-entzule, irakurle gehiagoren bila, alegia- gero eta gehiago saiatu. Periferia-ko politikoa zentrora jo beharko du peri-feriarako beharrezko diren kontuak es-katzera eta aferak moldatzera. Zentroko politikari-kontseilari-zuzendari-presi-dentea inaugurazioen karietara bakarrik agertuko da periferiara (gastronomia kontuan ez baitago hainbertzeko alderik zeritro eta periferiaren artean). Kultur munduko taldeek zentrora beglratuko dute beraien agerraldiak egiteko, ikus-entzule-irakurle potentziaien gehiengoa zentroan biltzen baita.

Zergatik nabil horrelako ingurumarie-tan? Bada, salbuespenak ere izaten dire-la aipatzeko. Horren adibidea da Berako Lamixine Antzerki Taldeak emandako pausoa. Antzerki tailer batetik abiatu eta profesionalizaziorako bidea hartu dute, non eta Beran, Pauso horren nondik no-rakoak emateko prentsaurrekoa Berako Herriko Etxean eman dute eta ez Iruñe-an. Eta beraien lehen antzerki lan profe-sionalaren estreinaldia Eiizondo eta Be-rako karriketan egin dute eta ez Gaiarre antzokian. Eta ez pentsa beraien antzez-lariaren gaia herri mañakoa denik: Done-jakuerantzako bidean antzezianak San-tiago Bidea du oinarritzat eta, Elizondo eta Bera ondotik, Bide horrekin zeriku-sia duten Nafarroa eta Espainiako he-rrietan karrikaratzeko asmoa dute. Eus-karazko izenaren zuzentasunean sartu gabe, bide ausarta hartu dute Lamixine-koek: Periferiatik Santiagora, zentrotik pasatu gabe.

KONTZERTUAK

I lekunbBPPi: Bide Ertzean Gipuzkoako taldea Kultur Etxean ariko da gaur, 20:00etan.

I Zizur Nagusia: Alboka taldea Kultur Etxean izanen da gaur, 22:00etan.

I Aitzoain: Ktulu Trash taldea

Artsaian izanen da gaur. I Falces: Koma eta Bui t ra-

ker mus ika taldeek kon-tzer tua emanen dute gaur d iskotekan, gaueko 00:30etan.

> Elizondo: Yambar senegaida-rrek bihar, 20:00etan, kon-tzerfua emanen dute Kultur Etxean.

» flpantza: Orbela foik taldea eskolako gimnasioan izanen da bihar, 20:30etan.

> Lizarra: Berri Txarrak eta Withness ikusteko parada egonen da bihar, 23:00etan, Gaztetxean.

IDonibane-Lohizune: Koma talde bu r l a t a r r ak joko du, as teazkenean . Oste-gunean Lizarran izanen di-ra.

I lpuñea: Withness ta ldea Terminal t a b e r n a n iza-nen da os tegunean , 21:00etan.

I Barañain: Bide Ertzean gipuz-koarrak Eulza ikastetxean izanen dira os tegunean , . 20:00etan.

BERTSOLARIAK

I Oitz: Bihar, l a r u n b a t a r e :

kin, ber t so afar ia izanen da Andoni Egaña eta Se-bastian Lizaso gipuzkoarre-kin.

I llrepel: Igandean Xalbadorren Eguna ospatuko dute. Eli-zan, 16:00etan, Lizaso, Amu-riza, Sa ra sua , Ezponda, Lujanbio eta Xanpun izanen dira.

HITZALDIAK

» Alarrabia: Gaur, 19:30e-tan , ku l tu r e txean Eus-karaz bizitzea helburu hi-tzaldia eskainiko du Ka-rrikiriko kide Rosa Ramo-sek.

» iPUñea: Gaur, 20 :30e tan ,

Patxi Sanchez-Dehesa gas te iz ta r rak Ekuador eta Galapago Uharteak diapositiba emanaldia es-kainiko du Nafarroa Kirol E lkar tean . Era be-rean , Nepal, pais de re-

Jiexion argazki e r akus -keta zabalduko du Elkarte-an.

i Ipuñea: As teazkenean Jo-xe Ir iarte Bikilak Borro-karen gorrian l i bu rua aurkeztuko du Zaldiko Mal-dikon, 20:00etan.

I Mutiloa Goiti: Os tegunean , 20:00etan, Herriko Kultur Etxean, Anfas e lkar teko zuzendari Maria Jesus Alva-

rezek Down sindromeaz hitz eginen du.

ANTZERKIA

» Buplata: Gaur, 20 :00etan , Hika ta ldeak Arraultza delikatua an tzez lana es-kainiko du Axular e lkar-tean.

I Etxarri-Aranalz: Bihar, Txalo taldeak Dama eta kardinala lana taularatuko du Kultur Etxean, 20:00etan.

I Itupmendi: Bihar, T'Omblio Teatrok Aitona mutua antzezlana eskainiko du, 19:00etan, herr iko f ron-toian.

ERAKUSKETAK

» Etxarri-Aranatz: Hilaren 13a arte, Kultur Etxean Corrado Massaciren txotxongilo era-kuske ta ikusteko aukera dago.

BESTELAKOAK

I Epponkapi: Bihar Txan Handia magoak haurrendako saioa eskainiko du Urzainkiko uda-letxean, 18:30etan. Gaueko 21:00etan helduendako saioa emanen du Burgiko udaletxe-an, eta ondoren euskaltzaleen afaria izanen da, Kebenko tal-deak antolaturik.

A r e s t i r e n l i b u r u t e g i a Castelao nos

—£Y-es te e o mundo que fixo Deus?

Eta mundu hau Jainkoak egina de-a?