wanca limayninchicćhu lïgiyta isquirbiyta yaćhaśhun

16
Wanca limayninchicćhu lïgiyta isquirbiyta yaćhaśhun Aprendamos a leer y escribir en nuestro idioma wanca LEELA

Upload: others

Post on 10-Jul-2022

2 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Wanca limayninchicćhu lïgiyta isquirbiyta yaćhaśhun

32

Wanca limayninchicćhu lïgiyta isquirbiyta yaćhaśhun

Aprendamos a leer y escribir en nuestro idioma wanca

LEELA

Page 2: Wanca limayninchicćhu lïgiyta isquirbiyta yaćhaśhun

2

Misión Wannca

Av. Giraldez 304 of. 205

Huancayo, Perú

Borrador

40 ejemplares

Título de la obra: LEELA

Autor: Área de producción y difusión.

Derechos reservados conforme a la ley.

Esta obra puede reproducirse para fines no lucrativas.

Asesoramiento por el equipo de SIL

Todas las ilustraciones han sido usados con el permiso de SIL

international.

Idioma Wanca

31

Page 3: Wanca limayninchicćhu lïgiyta isquirbiyta yaćhaśhun

30

Alfabeto Wanca

El alfabeto para el idioma wanca está formado por las siguientes letras: a, ä, b, c, d, ch, ćh, f, g, j, i, ï, l, ll, m, n, ñ, p, qu, r, s, sh, śh, t, u, ü, w, y, '. Hay otras letras del alfabeto castellano que a veces se prestan en el wanca. Mayormente se utilizan en nombres de personas y lugares como: E e, Eva H h, Hilda O o, Orcotuna V v, Villanueva Z z, Zacarías

Notas gramaticales

En el idioma wanca la lectura siempre es como leer una lectura en el castellano, solo hay que tener en cuenta las siguientes letras: ä, ï, ü, śh, ćh,'.

ä äla magüe ï ïra era ü üllay empollar śh śhala pedregal ćh ćhaqui pie ' śhun'u corazón

3

Propósito

Nuestra cultura wanca tiene su particularidad en lo cultural y

lingüístico. Por lo cual tenemos que valorar nuestro idioma wanca.

Si usted sabe hablar en el idioma wanca y sabe leer y escribir en

castellano, te presentamos un material auto didáctico donde usted

aprenderá muy fácilmente a leer y escribir en el idioma wanca.

Este libro se elaboró con el propósito de que usted se

acostumbre a usar las letras que son muy características en el

idioma wanca. De modo que al terminar de desarrollar este libro

usted estará completamente familiarizado con la escritura y

disfrutará de la lectura y comprensión de todo material escrito en el

idioma wanca.

La mejor manera de lograr la fluidez en la lectura y la escritura

del idioma wanca es con la práctica.

El libro empieza con las letras especiales del wanca, luego

vienen las lecciones y lecturas en el idioma wanca.

Esperamos que disfrute ampliamente las lecciones de este libro.

Page 4: Wanca limayninchicćhu lïgiyta isquirbiyta yaćhaśhun

4

Indice

Pag.

Letras especiales del Wanca …………………………. 5

Lección 1 la letra ä …………………………………… 6

Lección 2 la letra ü, ï ………………………………….. 8

Lección 3 la letra y …………………………………… 10

Lección 4 la letra w ………………………………… 12

Lección 5 repaso …………………………………….. 14

Lección 6 qu ………………………………………... 16

Lección 7 ćh …………………………………… …... 18

Lección 8 śh …………………………………… ….. 20

Lección 9 la letra muda ( ' ) ………………………… 22

Lección 10 repaso …………………………………. 24

Adivinanzas ……….. ………………………………… 26

Cuento ………………..………………………………. 27

Alfabeto wanca ……..………………………………. 30

29

Chayshi callwan'a päliylla pälil wasinman cutiycul

luncu pantaluntapis chapiycülun. Jinalcul malcanpa

müdananwan, limayninta limaśhtin yalülun. Chayläshi

lluy allumasincuna limapäcuyalcan.

"Pï caśhanchictapis tuquictam licacuycunanchic"

"Mayćhu chayćhüpis wanca walaśhmi cá. Manam

malcayquitachu malcämi ní; manam limayniquitachu

limaynïmi ní"

Page 5: Wanca limayninchicćhu lïgiyta isquirbiyta yaćhaśhun

28

Chayshi chay fistaćhu mayanpis mana

aśhuycälinchu: "Cay'a cawsay cundinädumanćha ütac

lücüśhaćh Limapïta cutïmun" nil.

Chayćhu callwan allüñatacshi pucayacüśhala:

"¡Imapïtá ya'aman mayanpis mana aśhuycamumanchu!

Cay nunacunaca Limäta mana lisipäculćha pasaypi

ćhanćha uma capäcun. Ya'añatacmi ichá allin alluña

cacuyá, limïñu-cunapnüñam limaynïpis cayan. Ñatac

manam bidäćhuchu cä mayanpis mayanwanpis mana

limal'a. ¿Imanaśhätá?" nin.

Cayshi callwanca juc awquish alluman aśhuycul

tapucun:

“Taytay, ama chaynu callaychu niycallämay.

¿Imapïmi ya'apïtá allumasinchicuna ayiculcan-ayiculcan?

Ticshipuru allümanñatac urunwaypa

mishquinmanyupaypis lluy allucunaca ćhapaypa

ćhapayalcan. Am'a yaćhayanquimá willaycallämay'ari"

nin.

Niptinshi awquish alluca nin: "¿Mana umayüchun

canqui imatá? Linliquita sumäta quićhaycuy. Cay

malcanchicćhu micuyninchictam micunchic,

limayninchictam limanchic. Chaynu captiquim amwan

lluypis capäcun'a" nin.

5

śh

śhapla

Letras especiales del Wanca La mayoría de las letras usadas en el alfabeto wanca son

idénticas a las usadas en el alfabeto castellano. Letras que representan sonidos que no existen en el caste-

llano son:

El (') Apostrofo es una “letra muda” en palabras como:

En el idioma wanca hay vocales alargadas que se represen-

tan con dos puntos sobre la vocal. Las vocales que llevan dos pun-

tos se leen con más duración.

Este libro utiliza el alfabeto y la

ortografía wanca aprobados por Directiva N° 19 DSREJ/DTC-96.

sh

ashuti

ćh

ćhaqui

ya'a “yo” sin'a “nariz” a'ay “moler”

liman “él habla”

lïman “puedo ir”

pucayan “se vuelve rojo”

pücayan “está soplando”

Page 6: Wanca limayninchicćhu lïgiyta isquirbiyta yaćhaśhun

Lección 1

1. Leer y reconocer la letra ä alargada en las siguientes palabras.

2. Leer las siguientes palabras teniendo en cuenta la letra ä alargada:

malca malcämi ächa ächämi taca tacämi paca pacämi llica llicämi tanta tantämi anca ancämi lican licämi

3. Leer las oraciones. Luego releerlas identificando las palabras que tienen la letra ä:

Añäruca llicantin licun.

Ancaca laplanta cañälun

Tacäta mallilcuptin allinmi cala.

Allpa mancaca allpämanmi palpun.

Mamämi tantanta ipiculcul malcäta cuticun.

Anchap ächasapa calmi ächanta lutuchicämula.

Ä ä

äli upäman licanäpä

äran tantäta micunäpä

ächa malcäta asinäpä

äla

6 27

Mayan caśhantapis manam tantiaculachu

Mućhcapata nishan malcaćhüshi ishcay allucuna

yaćhapäcuña. Jucninpash callwan śhutin caña, juccäpañatacshi

ticshipuru caña. Paycuna muyun muyunpis pishillacta micuyalshi

callwan allucá amïshaña cayäla.

Chayshi juc punćhu'a callwan alluca nicun: "Cayllaćhu'a

bidä manam canmanchu. Aśhwanpa allin cä malcaman licuśha" nil.

Chayshi juc muyun cunchawänincunactapis caćhaycul Limä

malcacta licun.

Chayshi Limä malcaćhu cayal cunchawänincunapi llaquisha

cayal: "Manam cayllaćhu'a allinchu cäman. Aśhwanpa illayta

juntupacuycul cay wata cuticuśha" nicun.

Chayshi chay quilla ćhämuptin achca illayta siquitapaculcul

mishtiylla mishtil cuticayämun.

Ñä callwan alluca malcanman carnabal quillaćhüshi ćhälun.

Chayshi fistaman jatun cuśhtalnu luncu pantalunniyü, cawallup

cadinanwanyupay cuncanman watäśha pulicuyan. Chaynütac

quiluncunapis intïyupay chipipicyayaptin ćhäcuyan. Jinaman

mancap yana täpanwannu ñawincunacta atajachicüśha, mana

lisïtucul chütipacüśha jalut-jalut pulicuyan. Liclactapis

wicapaycaćhaśhtin cuartaypa cuartacuyan wicman cayman pasal.

Page 7: Wanca limayninchicćhu lïgiyta isquirbiyta yaćhaśhun

26

¿Imallaśh aycallaśh?

1. ¿Imallaśh aycallaśh?

Wayunllanta puśhamaptuqui’a maytapis lishämi.

2. ¿Imallaśh aycallaśh?

Uchuy nunalla piña piñacha.

3. ¿Imallaśh aycallaśh?

Sïda cämallaćhu puñucun.

4. ¿Imallaśh aycallaśh?

Juc maćhaymi nin: “Ya’allawanmi mayćhüpis nunatucunqui.”

5. ¿Imallaśh aycallaśh?

Sumä puca puca lumichanülla mana challalcuyta atipana.

6. ¿Imallaśh aycallaśh?

Mayunpa patan junta pulin, tutapañatacmi patan basïdu cayan.

1.yacu 2. uchu 3.añaru llicantin 4. shimi 5. śhanśha. 6. śhucuy

(sapatu)

7

4. Leer la siguiente lectura:

Allicum achca malcacunaman lin, tantacta nunacunäpä

apaculcul. Ancäñatacmi alaläta amulcul pucacama usacta ätun.

Chaymi ancäta ancänanpä allpa callanaman Allicu jitalpun.

Jinalmi ancäpa cuncanta, patanta, tupshunta pucacamacta

licälun.

5. Cada palabra habla en el idioma wanca:

maguey äla es mi pueblo

escondió es mi cuello

no sé es mi papá

cabello es mi pan

vomita es mi olla

es mi cabeza yo barbechu

es mi olla es mi cabello

es mi mamá lo llevó

.

Page 8: Wanca limayninchicćhu lïgiyta isquirbiyta yaćhaśhun

8

Lección 2

1. Leer y reconocer la letra ü, ï alargada en las siguientes

palabras:

2.

Leer las siguientes palabras considerando la letra ü, ï alargada:

Ï ï

üllan

Ü ü

ütac pücan ïra ipïta

üru micümi ïgus asïlun

üllan müsu asïcuna michï

Püca Pücan pücalcan

pücapäcun

pücapäcunla

pücapäcunlämi pücapäcunlämari üllapäcunlämari üllapäcunlämi üllapäcunla üllapäcun üllalcan

ipïcunalämari ipïcunalämi ipïcunala ipïcunam ipïcuna ipï michï michïcuna michïcunam michïcunala michïcunalämi michícunalämari

25

Responder las siguientes preguntas:

¿Imacunapämi caćhica allin?

Caćhica mana captin ¿imanuyćha cawsayninchic canman?

Caćhinu allin canapä ¿nunacunaca imanuymi cachwan?

4. Ordenar las palabras en las siguientes oraciones:

chutayan Quiquin awquillunmi llaquisha quilunta.

Quimsa tuquishcama llanquim jitalayäña.

ayicun Cananmi ćhunca ćhina canćhanpi ćhaclaman.

chayćhu calpis wanca walaśhmi cayá Mayćhu.

caćhüña Ucuśhmi muśhü śhucuynïta.

śhalcächin Allaśh acaśhcätam caśhpiwan.

wayapam awćhuśhtin wa'ayan Sin’asapä.

wi'itïluptinmi pin'acüśha ma'aycaćhacuyan Ñawin.

5. El nombre de los siguientes dibujos diga en el idioma wanca y

recuerda alguna experiencia con el dibujo. ćhaqui sin'a

Page 9: Wanca limayninchicćhu lïgiyta isquirbiyta yaćhaśhun

24

Lección 10

1. Leer y reconocer qu, ćh, śh y la letra muda (') en las siguientes palabras:

2. Leer

las siguientes palabras considerando qu, ćh, śh y la letra muda ('):

3. Leer el texto. Luego releerla identificando qu, ćh, śh y '.

Chaynütacmi caćhipis llallayninwan lisichicun caćhi caśhan-ta. Chay llallaynin chincäluptin'a ¿imawanćha caćhichacuchwan? Manañaćhari wanupäpis nï imapäpis bälinmanñachu. Jinaptinćha wicapäśha jitaycaćhacun'a. Linliyu cal'a cay nishäta uyaliculcay.

yalpalcuśhun

ćhämunćha śhämunshi śhun'unćha

ćhaquinćha aśhälunshi pin'ayćha

capćhülunćha acaśhninshi sin'anćha

ućhpa ućhpan ućhpayan ućhpayälun capćhulayan capćhulayanmi capćhulayanmari capćhulayalcanmi capćhulayalcanmari

śhalcupacuyalcanñamari śhalcupacuyalcanñam śhalcupacuyalcanmi śhalcupacuyalcan muśhmuyalcan muśhmuyan muśhmun śhutinshi śhutin

wa'ay

wa'ayan

wa'ayalcan

wa'ayalcanmi

wa'ayalcanmari

wa'acuyalcanlämi

wa'aycaćhacuyanla

wa'aycaćhacuyanlämi

wa'aycaćhacuyalcanlämi

9

5. Diga el nombre y la utilidad de cada dibujo en el idioma wanca.

Page 10: Wanca limayninchicćhu lïgiyta isquirbiyta yaćhaśhun

10

Lección 3

1. Leer y reconocer la letra y en las siguientes palabras.

2. Leer las siguientes palabras considerando la letra y:

ayay apay micuy yaluy puñuy cutiy yanuy filtay yaycuy limay licuy licay

3. Leer las oraciones. Luego reelerlas identificando la letra y:

Lluy lluy nunam lüyayal aylliculcun.

Yacuca chuyallam pucyupi yalayämun.

Anyan muyunmi tulumanyaca yuläyälun.

Shincaca puñuyalmi micuyninta cutïchimun.

Juc juclla cayalmi supay fisyunta julunacülun.

Yanasapa shimiyu nunaca imactapis uyalinchu.

Linlin uyalïta uyaliyan shiminñatac cuyuylla cuyuyan.

Micuyta yanuyalmi mancapis yanayänancama yanülun.

Ayacta apäca pampayculmi manchaypä cuticalcämun.

Y y

yalun ayan tacay

yula ayayan micuy

yacu tulumanya michiy

yana

23

4. Leer las palabras teniendo en cuenta la letra muda (') y formar una oración con cada palabra en el idioma wanca:

5. Leer y pensar a qué tipos de persona se menciona de esta manera:

sin'a

a'u wi'aw pin'ay wi'i

ma'ay śhun'u wa'ay

Page 11: Wanca limayninchicćhu lïgiyta isquirbiyta yaćhaśhun

22

Lección 9

1. Leer y reconocer la letra muda ( ' ) en las siguientes palabras:

2. Leer las siguientes palabras considerando la letra muda ( ' ):

sin'a sin'an sin'anman sin'ancunam sin'ncunaman sin'ancunamanmi sin'ancunallamanmi sin'ancunallamanñam sin'ancunallamanñamari

3. Leer el texto. Luego releerla identificando la letra muda ( ' ): Mamä ma'amaptinmi wa'ay wa'ay śhun'uwan awćhuśhtin

pulilá. Jinaptinmi wa'ay wa'ay cäräwan pin'aypa cutiyämú. Chaymi jucllacta sin'asapa atüca ji'alpämuptin wa'ay cäräpis chincacun. Jinalmi wi'awnïman maquïta ćhulapacuycul manchacuycäwan nunatucucuyá. Chaynu pasacuyalmi ćhaqui mu'unïta müsïlú. Chaymi caśhanñatac wa'ay wa'ay śhun'üwan mamäman cutiycülú.

laquityä '

śhun'u wa'ay a'u

sin'a ma'ay wi'aw

pin'ay mu'u ji'alpun

sin'a

11

3. Leer la siguiente adivinanza y responder ¿qué es?

¿Imallaśh aycallaśh? Lluy imacta uyaliyalpis manatacmi imactapis licantacchu.

¿Imallaśh aycallaśh? Uchuy nunalla piña piñacha. 4. Leer las palabras en wanca y formar oraciones con cada palabra en un cuaderno.

5. Dialogar entre dos personas en el idioma wanca de la siguiente

pregunta: - Pasaypi yana yana tutapay cayaptin ¿imanuymi canquiman?

yana

uyuy

uycuy

uyllur

upyayan

yulä

linli

uchu

Page 12: Wanca limayninchicćhu lïgiyta isquirbiyta yaćhaśhun

12

Lección 4

1. Leer y reconocer la letra w en las siguientes palabras:

2. Leer las siguientes palabras considerando la letra w:

wishla wishlacha wacuy wacuycha wïti wïticha wayapa wayapacha watu watucha walin walincha

3. Leer el texto. Luego releerla identificando la letra w.

Wacuycäpa jananmi walmica ashï licun

Müsu Wanshim wacuyninta wayuncawan ñitïchin. Jinaptinmi mamanñatac wishlawan wishlaypa wishlälun. Chaymi Wanshi wïtillantapis tuwayninwan pichapaculcul ayicun: “Aw, aw, ananaw, ananaw, isisí mamä cacun; waytacta apticulcul walmi ashï lisha” nil. Nilculmi walmi ashï wacuyta ipiculcul waytacta chalaculcul shiwyaylla shiwyal pasacun.

W w

walmi away aw

wayta awin ananaw

wacuy tawa alalaw

wishla

21

Contestar las siguientes preguntas:

¿Acchica mana captin imanuyćha cawsachwan?

¿Acchica imawanmi tincuchisha?

¿Am imaćhümi acchinu juccunäpä caycunqui? 4. Decir el nombre de cada dibujo y escribe en tu cuaderno una pequeña historia con cada dibujo en el idioma wanca:

5. Leer y practicar las siguientes trabalenguas:

Śhaśhay śhawacuśha liyäśhanćhümi, śhaśhay śhaśhay tünaśhta

śhaśhächin.

Śhanśhacta śhanśhachinanpä caśhpicta śhawayäśhäćhümi

śhucśhucta talïlun.

Allaśh aćhaśhca śhanśhäman śhaticacüśha śhäcuyalmi

śhätachicülun.

Śhucśhu śhanśhacta śhanśhachinayquipä Shamu śhalcuy.

Page 13: Wanca limayninchicćhu lïgiyta isquirbiyta yaćhaśhun

20

Lección 8

1. Leer y reconocer śh en las siguientes palabras:

2. Leer las siguientes palabras considerando śh:

3. Leer el

texto. Luego releerla identificando śh: Manamá juc acchicta walaycachinchic mancawan pacaycunapächu, nïtac cawitup lulinman ćhulaycunapächu. Aśhwanpa altu ćhulacunmanmi ćhulcunchic yaycamücunaca sumä ima caśhantapis licananpä. Chaynümi cay tincuchiyllap willaśhaccäpis pictapis lluy tantiapacachin. Manam canan imapis pacalanñachu, aśhwanpa willaśhañam. Chayurá sumäta uyalipäcuy. Tantiäcunätá mas tantiayta uśhalämi capäcun. Mana tantiäcunätam ichá uywätucuśhantapis aśhwanpalä chincalpächisha capäcun.

Śh śh

śhamuy aśhucuy allaśh

śhalcuy uśhu acaśh

śhutin aśha ucuśh

śhucśhu

śha śhu —

shashushi

śhamulaśh liśhäćha upyaśhäćha limaśhäćha śhanśhäćha aśhuśhäćha micuśhäćha acaśhcaläćha aśhucuśhälämi

aśhuy aśhucuy aśhuculcay aśhuculcayña aśhucalcämuy aśhucalcämuyña aśhulcapäcuyñari aśhupäcuśhunñari aśhupäcuśhunñamari

13

Responder las siguientes preguntas:

Müsu Wanshi ¿imanäñämi wayuncäwan ?

¿Imapïmi maman wishlaypa wishläla?

¿Imapïmi mamacunaca aptishanwan wawinta asutipäcun?

Wawicunaca ¿imanapäcunmi piñacalälil ?

4. Escribir en un cuaderno las siguientes palabras en el idioma wanca:

señora qué frio

cucharón pequeño cucharon

si marchitado

porongo flor

cuerno sombra

ayre legaña

ladera soga

muere qué dolor

costilla llenar

5. Observa el siguiente dibujo y crea una historia en el idioma wanca en forma hablada, usando las nuevas letras aprendidas.

Page 14: Wanca limayninchicćhu lïgiyta isquirbiyta yaćhaśhun

14

Lección 5

1. Leer las siguientes palabras considerando las letras ä, ï, ü, y, w. Luego comente oralmente en tu familia lo que quiere decir en castellano.

2. Formar oraciones en el idioma wanca con las siguientes palabras:

yanucülun üllan imchïlun michïca upyälun asïlun ipïta isisïña wañüchin yalülun wasïta awïlun

yalpalcuśhun

yanu yanun yanuyan yanucuyan yanucuyalcan yanuculcächunña yanucuyalcañäñam

walmicunamanña walmicunaman walmicunaca walmicuna walmim walmin walmi

pälin päliyan päliyalcan päliyalcanña päliyalcanñam päliyalcächunña päliyalcächunñari

pücay pücayan pücayalcan pücayalcanña pücayalcanñam pücayalcanñamari pücayalcantacñachun

lantïlunñachun lantïlunmari lantïlunñam lantïlunmi lantïlun lantïla lantï

äray ärälümi ärälunmari. ärälunñachun ärälunñapischa ärälunñapischari ärälunñatacpischari

19

4. Leer las siguientes oraciones y comente qué quiere decir:

5. Leer y memorizar la siguiente poesía:

¡Mayantá yaćhaycullan!

Micanaylla chalalcamaptin,

Waläcucunalla caćhul pulishäta.

Yacunaylla chalalcamaptin,

Chuycushcunallacta shil pulishäta.

¡Mayanmá musyaycullan!

¿Amchun taytallay yaćhaycullanqui?

¿Amchun mamallay musyaycullanqui?

Mamallá wamanripällam,

Taytallá chuycushcällam.

Ulluta maqui.

Ićhash nuna.

Umayu nuna. Ućhcu maqui.

Cala maqui.

Tullu maqui.

Page 15: Wanca limayninchicćhu lïgiyta isquirbiyta yaćhaśhun

18

Lección 7

1. Leer y reconocer ćh en las siguientes palabras.

2. Leer las siguientes palabras considerando ćh:

3. Leer el texto. Luego releerla identificando ćh.

Anyanmi ćhunca ćhićhucama ćhinacuna malcanman cutiycälälimun. Jinalculmi canćhanman jiacuycul ćhaćhacuycun. Chaynu ćhaćhaycuyaptinmi ćhuncantin ćhuncantin cućhicuna licalilcul ćhupantañatac caćhucuyal-can. Chaymi ćhïćhi ćhïćhïman lilcul ćhïćhïwan lapćhichicucuyan ćhupanpis calayänancama. Jinaptinmi nunanñatac llaquicuypïta awćhuyal wïtisapaman muyülun.

ćhupa caćhpa manaćh

ćhacla ućhpa imaćh

ćhina ućhcu uywaćh

Ćh ćh

ćhina

ćha

ćhi

ćhu

cha

chi

chu

ćhaclanćha wasinćha mamanćha uywanćha chulinćha malcanćha yacunćha müdananćha micuyninćha

ćhacla ćhaclan ćhaclanmi ćhaclancuna ćhaclayücuna ćhaclayücunämi ćhaclancunaman ćhaclancunamanmi ćhaclancunamanlämi

15

5. Memorizar las siguientes trabalenguas:

Ärä yulä wäla wäca ärayal yuläyälunmi.

Acapaca üructa licälul acapamasintam “acapa, üru” nil üllacuycun.

Ïgus ipïmi ïgus ïgusnintin isisïpäña ismüña.

Wila wila wishlam wiluyü wacuycäta waylinpächin.

Yana yana yawarta yana wamlam llutuntin lläwälun.

Page 16: Wanca limayninchicćhu lïgiyta isquirbiyta yaćhaśhun

Lección 6

1. Leer y reconocer qu en las siguientes palabras:

2. Leer las siguientes palabras conciderando qu:

quintu quintunman quinlay quinlayman llanquin llanquinman llaquin llaquinman taquin taquinman quiquin quiquinman quillan quillanman maquin maquinman

3. Leer el texto. Luego releerla identificando qu.

Llaqui cära Quinti Awquillú Quintim quimsa tuquicama quintuwan, imanuy quinuan ishpinantapis quiquin licayan. Quiquinpa maqui paltanmanmi quintun quinlayman chutacälun. Chaymi llaquisha quilläta licapayan: “Cay sawca quintuca wañunquim niyämanmi, imañatan cawsayni canman” nil. Nilculmi llaquisha quintunta apticulcul llanquinwan llanquiculcul llaquisha cärallanwan quinlayta licun.

Qu qu

quilla awquillu wañunqui

quilu llaquisha llanqui

quimsa tuquish achqui

quilu

16

Responder las siguientes preguntas:

¿Imactam Quinti licala?

¿Imapïmi llaquisha quilläta licapayäla?

¿Imactapis tantiayta munal mayantam tapucuchwan?

¿Imapïmi llaquisha nunaca pulipäcun?

4. Leer y memorizar las siguientes adivinanzas:

¿Imallaśh aycallaśh?

Limaysapa nuna birdi tirnuyu puca chucuyu.

¿Imallaśh aycallaśh? Malcanpi japallan yalun; juc nunap

maquinman yacülul japanyälun.

¿Imallaśh aycallaśh? Maman lil talimunchu, wawin lilñatacmi

challwacta wicapämun.

¿Imallaśh aycallaśh? Juc uchuy uwi türucha micupacuycul bïbu

bïbulla micunanta pilwacuycun.

17