u tsikbalil juan t'u'ul/el cuento de juan conejo

Upload: paul-worley

Post on 14-Oct-2015

139 views

Category:

Documents


1 download

DESCRIPTION

El cuento de Juan Conejo en maya yucatecoVisita: http://tsikbalichmaya.org/tsikbaloobstories/u-tsikbalil-juan-tuulel-cuento-de-juan-conejothe-story-of-juan-rabbit/

TRANSCRIPT

  • Tumen Mariano Bonilla Caamal. In kat kaaj a tan ti teen u tsikbal Juan Tuul Maalob, nin kaajen in tsikblatech u tsikbalil Juan tuul yete ma chiich letie jeelo nikaajen in tsikbaltech yoolal le ma chiicho. Junten yaakile le ma chiicho bin u pak buul, tu pakaj le buulo kaaj joop u joyatik yetel u jail jaltun.Ku joyatik le buulo. Jaalibe jumpel kiin ti le jeelo ma chiicho kaaj binij te tu paach u pakal buul, le kaaj kuche ka joop u man u ximbalt u pakal, u paach u pakal buul kaaj jtu yilike le buulo tsook u laj joklaaja, baale tu jaantaal tumeen Juan tuul , tu jaantaal le buulo tumen le Juano. Kaaj joop u tukultik ma chiich, kaaj joop u yaalik ma chiiche: Bix ken in beetij? Le buula in pakmaje tiaal in kuxtal. Kaaj joopu tsikbaltike tu jaantaal u pakal buul. Kaaj tsaab tun antaj ti wa consejo tumen ulak makoob baax unaj u beetik le ma chiicho. Jaalibe, le ma chiicho tsook u tsoolol ti tumeen le jalaachoobo baax unaj u u beetik, kaaj aalab tie: Kaaj u beete juntul mak, pero de lokok. Juntul mak de lokok wa de kib. Kaaj tu kaxtaj kib, lokok. Tu xaaktaj beya, Kaaj joop u patik, u patik juntul mak, tu beetaj u kab, tu beetaj pool, yich, u yook tulakl juntul mak. Kaaj bine, kaaj tu waalkuntal le mak beya tu beel tuux ku taal le Juan tuulo, kaaj tu tsaji tu waalkunsaj le mak beyo. Jaalibe Juane, Juan tuule kaaj joop u taal tu yakabtale kaaj joop u taal janal, ook janal buul, le

    Contado por Mariano Bonilla Caamal Quiero que me platiques el cuento de Juan Tuul. Est bien te voy a platicar el cuento de Juan Tuul con doa Chiich. Mira, te platicar la historia de doa Chiich. Una vez, doa Chiich fue a sembrar frijol, sembr los frijoles y los regaba con el agua de la sarteneja, con esa agua los regaba. Entonces un da doa Chiich fue a ver su sembrado de frijoles. Cuando lleg empez a recorrer toda la extensin de su sembrado y se dio cuenta que los frijoles estaban brotando, pero fueron comidos por Juan Tuul, estaba comiendo sus frijoles Juan. Empez a preocuparse doa Chiich, empez a decirse doa Chiich: Qu voy a hacer? El frijol lo sembr para subsistir. Por lo que empez a comentar que le estaban comiendo su sembrado de frijoles. Por lo que recibi ayuda, empezaron a darle consejos a doa Chiich por otras personas de lo que poda hacer. Los adultos le aconsejaron lo que poda hacer, ellos le comentaron: Haz una persona pero de lokok, una persona de lokok o de cera. Por lo que comenz a buscar el material. Lo revolvi de esta manera, y comenz a formarlo, comenz hacer un humano, le hizo la cabeza, la cara, los pies, todas las partes de una persona. Despus lo puso a esta persona de esta forma, en el camino donde entraba Juan tuul, ah lo puso, par esa persona de esta manera. Ni modos, Juan, cuando empez a caer la noche, Juan Tuul vino a comer, entro a comer frijol,

  • kaaj kuche ku yilike waakbal juntul maaki, letie ma tu kajoltaj le Juan tuulo wa le mako de kib, kaaj joop u yaalik tie mako: Tselabaj tin beel, tumeen tene nin kaaj in kaxt in kuxtal. Wey yaan u muul in tae wey yaan u muul in wiixe- ku yaalik Juan tuul. Jaalibe ma tu nukaj ti tumeen le mako, pues tumeen el mako de kib. Ku yaalik ti le mako: Tselabaj tin beel, tumen wa ma ta lukul tin beele kin koochatikech - ku yaalik le Juan tuulo. Le mako ma tan u nukik, kaaj tu kojchajtaj kaaj kochabtaabe ti taak yook Juan tuuli, como tatakkil le kibo, taakij. Tsook u taakal beyo ku yaalike: Cha in wook tumeen wa mae kin koochatikech yetel junlak u tsiit in wooka. Tu kochataj beya yetel ulak juntsiit u yook, ti taaki. ku yaalike: Chaae tumeen wa mae kin lajikech. Kaaj tu lajaj le mako ti taak u kaabi tumeen de kib. Chaaeni kaaj xiiken janal, tumeen tene nin kaaj in kaxt in kuxtal. Chen tu taan Juan. Wa ma ta chaikene kin lajikech. Kaaj tu lajaje kaaj taak Juan tuul, bey yanila. Ku yaalik Juan tuule: Chaaeni, wa mae kin tesnaktikech.

    cuando lleg vio que haba una persona parada en el camino, l no pudo identificar que aquella persona era de cera, por lo que le empez a decir a esa persona: Fuera de mi camino, porque yo estoy aqu para buscar algo de comer, yo aqu naci y aqu crec dijo Juan Tuul. Pero no le contest esa persona, porque l era de cera. Entonces le dijo a esa persona: Fuera de mi camino, porque si no quitas, te dar una patada - dijo Juan t'u'ul. Aquella persona no contestaba, por tal motivo lo patearon, cuando lo pate se peg el pie de Juan Tuul, como estaba pegajoso la cera se peg. Despus de que se peg dijo: Suelta mi pie, de lo contrario te patear con el otro. Lo pateo de esta forma con el otro pie y se le peg, por lo que dijo: Sultalo, de lo contrario te voy a dar una bofetada. Entonces le dio una bofetada al sujeto y se le pegaron las manos porque es de cera. Sultame para que vaya a comer, porque yo vengo a buscar mi alimento. Juan hablaba solo. Si no me sueltas, te doy otra bofetada. Al darle la bofetada Juan quedo pegado, as estaba. Por lo que Juan Tuul dijo: Sultame de lo contrario te voy a dar un panzazo.

  • Kaaj tu tesnaktal beya, kaaj taak u nak ti le kibo. Chuuk tumen bey le kibo ma patchaj u bini, ti taak le Juano. Tsook u sastale kaaj bin ma chiich u ximbalt u pach u pakal buul. Le kaaj kuch te tu paach u pakal buulo, kaaj bin yilaj le Juane, lubij. Le Juano taakal ti le kibo: - Teech Juan lubech, in puutsulileche Juan lubech ku yaalik. Jaalibe ma chiich, maalob tsook a chukiken, maalob ku yaalik. Kaaj ensaab Juan te kibo, kaaj bisaabij: Baale ma chiich - ku yaalik. Pues tsook in lubul. Yaan a jaantiken? Yaan in jaantikech onsikil Juan kin in beetej. U onsikil tuul ken in beetej, onsikilil Juan, taaj ki, uch in jaantej. Maalob ma chiich, maalob- ku yaalik. Jaalibe kaaj kalaab sooy, kaal tu sooy Juan beyo, laj orai ku bin chaantbil tumen la abiltsiloobo. Ti yaan Juani ti ku sutikjunbaj Juani,kalaan sooy, ku yaalaj tie: Yaan tun in jantikech Juan, bukaaj kiil a wosikilil wale. Aaa maalob ma chiich- ku yaalik- maalob yaan a jantiken- ku yaalik. Pero tsaten u tsook u pajtalil wa oportunidad antes a jaantiken. Maalob, maalob Juan ku yaalik.

    Y le dio un panzazo de esta manera, y se le pego la barriga en la cera. Y de esta forma fue atrapado por la cera, no se pudo marchar, se peg Juan. Al amanecer fue doa Chiich a visitar su sembrado de frijol en la milpa, cuando fue a visitar a Juan, haba cado. Juan se haba pegado en la cera. T Juan ya caste, estabas prfugo Juan, caste le dijo. Ni modos doa Chiich, est bien ya me pescaste, ni modos replic. Cuando bajaron a Juan de la cera, lo llevaron: Pero doa Chiich mencion. Pues ya me atrapaste. Me vas a comer? Te voy a comer, pipin de Juan voy a comer. Pipin de conejo voy a preparar, pipin de Juan, est muy bueno, hace tiempo que no lo cmo. Est bien doa Chiich, est bien mencion. Pues lo encerraron en el gallinero, fue encerrado Juan, a cada rato iban los nietos. Ah estaba Juan, ah estaba dando vueltas, estaba encerrado en el gallinero, y le dijeron: Pues te voy a comer Juan, que rico ser tu pipin. Est bien doa chiich deca Me vas a comervolva a decir. Pero dame la ltima posibilidad u oportunidad antes de que me comas. Est bien, est bien Juan contest.

  • Baaxtun u tsook a oportunidad? Eske tene jatsuts in wokot. Wa kaaj a wilaaj in wokote ma chiich, jum, yaan u kiimaktal a wool tsokole ka jaantiken. Jeelo maalob Juan. Tu chimbal le kiin walkila kaaj aalab ti Juane kaaj jokok: Ma ta putsul Juan? Ma tin putsul, ma tin puutsul ku yaalik. Tsookole ka jaantiken. Si ti kin okot teela. Ma ta putsul Juan? Ma tin puutsul chiich, ma tan. Jeelo maalob. kaaj jeeb le sooyo, kaaj taal le paalaloobo, Juane kaaj joop u yokot, tu yokot le Juan tuulo. Tu yokot beya, tu yokot Juan, tu pit le Juano, tu yokot. Le ma chiicho tu cheej: Jajaja, jajaja, jajajaj, jajaja tu cheej. Hasta tu wixikubaj ma chiich, tu wixikubaj ma chiich, ikil u chaantik o yokot Juan. Ku bin paachnaj beya ku kaaj suut, ku bin paachnaj beya ku kaaj suut, tu sit Juan. Ma chiche tu papaxkab kiimak yol, tu chaantik u yokot Juan tuul. Le kaaj bin paach naj beya ma kaaj suunaji, putsij, putsij. Le kaaj bin Juan le kaaj joop u man kaxtbileminaan, binij. Kaaj joop u yokol ma Chiich: Tu tusajen le Juana, tu tusajen, tu yaalaj tene ma tu putsul.

    Y cul es tu ltima oportunidad? Lo que pasa es que yo bailo muy bonito, si vieras como bailo doa Chiich, juum, vas a contentarte luego me comes. Est bien, Juan. Estaba yndose la tarde, como esta hora cuando le dijeron a Juan que saliera: No te escapas Juan? No me escapo, no me escapo contest. Luego me comes, adems aqu voy a bailar. No te escapas Juan? No me escapo Chiich, no me escapo. Est bien. Cuando abrieron el gallinero, vinieron los nios y Juan empez a bailar, bailaba Juan Tuul. Estaba bailando de esta forma, as bailaba Juan, brincaba Juan, bailaba. Doa Chiich se reia: Jajaja, jajaja, jajajaj, jajaja se rea. Hasta se orinaba doa Chiich de tanto rerse, se orinaba de tanta risa, por ver bailar a Juan. Se iba detrs de la casa y regresaba, estaba saltado Juan. Doa Chiich aplauda, estaba contenta, por ver bailar a Juan Tuul. Cuando se fue detrs de la casa no regres, se escap, se escap. Cuando Juan se fue comenzaron a buscarlo, no lo encontraron, se haba ido. Entonces doa Chiich se puso a llorar: Me enga Juan, me enga, me dijo que no se escapaba.

  • Bix tun ken beetej paalaleex? Pues puutsij, ma tu suut. Kaaj joop u yokol ma chiich, tu yokol ma chiich. Jaalibe Juane binij, najchaji. Pero Juane u amigo juntul koj, u amigo juntul koj, ku yaallik ti le kojo. Yaan jumpel chan baxal in kaxtmaj. Baax baxalil? Koox ka in weestech. Kaaj binej Juano yetel u amigo koj, te sooy tuux kalab le Juano, ti ook yetel le kojo. Kaaj ook yetel le kojo ku yaalik tie. Ma tun a wojeli, jatsuts le chan baxal jeel in kaxtmaja. Bix a waalik? Jatsuts, jaalibe. Bixtun? Esk lela yaan a waalik ti le sooyaj, ka waalik tie: kalajbaj sooy, jeabaj sooy, kalajbaj sooy, jeabaj sooy, bix a wilik. Tene beey in beetiko, tene kin wokoli kin jokoli. okeni. Baale komo tsaabaan le ja look tun tial u joychokoltalo, tiaal u jaantaal le Juan kaaj putso, pues le jao paatal tu look. Jaallibe le kojo kaaj joop u yaalik beyo: Kalabaj sooy, jeabaj sooy. Bix a wilik? Jatsuts le baxalo masa?

    Y cmo le haremos nios? Ni modos, ya se fue. Doa Chiich se puso a llorar, se puso a llorar. De esta manera Juan se fue, se alej. Sin embargo Juan tena a un amigo puma, se llevaba con un puma, y le dijo: Tengo un juego que hall. Qu tipo de juego? Vamos para que lo veas. Juan y su amigo puma fueron al gallinero donde estaba encerrado, ah entro con el puma. Cuando entr con el dijo: Lo que no sabes es que este juego que s me est bonito. De veras? Est bonito, vas a ver que s. Y cmo es? Es que le vas a decir al gallinero, le dices: cirrate gallinero, brete gallinero, cirrate gallinero, brete gallinero, cmo lo ves?. As le hago, entro y salgo. Entra. Como haban puesto agua para calentar para cocer a Juan, pero se haba escapado, pues el agua segua calentndose en el fuego. Entonces el puma empez a decir: Cirrate gallinero, brete gallinero. Cmo ves? Est bonito este juego, verdad?

  • Jatsuts Juan. Beelo beora kin jan suuta ku yaalik. Kaaj tu ptaj le kojo. Kaaj bin leti. Beora kin suuta ku yaalik. Maalob. Kaaj binij, le kojo ku yokol tu jokol: Kalajbaj sooy, jeabaj sooy. Ma kaaj tuubti le kojo ku yaalike: Kalabaj sooy, kalabaj sooy, kalajbaj sooy. Kaaj kaal le sooy tu jaajilo. Le kaaj man le paalaloob u yabil le x-Chiicho, le chan x-Chiicho, ku yaalikoobe: Chiich, le Juane, tsook u suut, ti yaan ti le sooyo, kooten a wilej, jach beey Juane. Kaaj bin ma chiich, ku yaalike: Paalaleex ma Juani, juntul, juntul baabaal ku yaalik - juntul baabaal yaani, ma Juani. Taaseex le chokoj jao kaak joychokoj jaateex ku yaalik. Jeel tun ku chuuyaal le ja tu look tiaal u joychokoj jaataal Juano. Kaaj lalaab yokol koj, jok yaalkab koj tu kachal tak le sooyo kaaj putsij. Jootsol yook koj, tu bin yalkab: Yaan in chukik le chan Juana kin jaantik ku yaalik tumen tu tusajen ku yaalik- tu tusajen, jeela tsook in joichokoljaataal kaaj bini.

    Est bonito Juan. Entonces ahorita regreso dijo. Dej al puma y l se march. Ahorita regreso mencion. Est bien. Y se fue, el puma entraba y sala. Cirrate gallinero, brete gallinero. De repente al puma se le olvid: Cirrate gallinero, cirrate gallinero, cirrate gallinero. Y el gallinero se cerr de verdad. Cuando cruzaron los nietos de doa Chiich, dijeron: Chiich, Juan ya regres, est dentro del gallinero, vamos para que veas, creemos que es Juan. Y doa Chiich fue a verlo y dijo: Nios no es Juan, es un animal feroz mencion es otro animal el que est ah, no es Juan. Traigan el agua caliente para echrselo. Entonces fueron a buscar el agua que estaba en el fuego para echrselo a Juan. Lo derramaron en su espalda y sali corriendo, quebr el gallinero, se escap. Corra con la espalda quemada. Voy a pescar a Juan para comrmelo se dijo porque me enga, me enga, por su culpa ya me echaron agua caliente en la espalda luego se fue.

  • Jaalibe kaaj joop u man kaxtbil, tu man kaxantbil Juan, ma tu kaxtaal. Kaaj ilabil, kaaj ilabe ku yaalik tie. Juan, yaan in jantikech. Baaxten ka jaantiken, ma amigooni? A wojel k-et bisbai, jach maalob k-et bisikbaj, ma unaj a jaantikeni. Unaj in jaantikech tumen teche jach yaab ta tusilen, ta waalaj ten le sooy, jeabaj sooy, kalabaj sooy. Tene kaaj tin waalaj kalabae kaaj kaaleni. Kaaj taal ma chiiche kaaj tu joi chokoljaaten, jeelo ilej jootsolen. Yaan in jaantikech. Jum, wa kaaj a wil jumpel chan baxal tsook in kaxtike, jatsuts, yaanal sajkab, yaanal sajkabe bix a wilik? weye le jatsuts le sajkaba . Ooken a wilej. U machmaj le sajkab Juan beya: Ooken a wilej, ooken a wilej, lela letie kaana in latmaj le kaan beya. Wa ka chaaik le sajkaba ku jutul le kaana. Bix a waalik? Beyo. Tsookole yaan jumpel chan baxal xan teela ku yaalik Jumpel chan baaxal. Te ichil le sajkabtuno yaan letie, yaan le xuuxoob chuyen chuuyoob sajkab, te ichil le sajkabo yaan le xuuxoob beya, pero yaan yikel tun. Ku yaalike: Lela jumpel chan baxal xan. Bix a waalik Juan? Leti, wa ka wilik tin xantal ma tin suute ka

    Entonces lo fue a buscar, estaban buscando a Juan, no lo hallaban. Cuando lo vieron le dijeron: Te voy a comer Juan. Y por qu me vas a comer si somos amigos? Sabes que somos cuates, nos llevamos bien, no deberas de comerme. Debera de comerte porque t me has engaado bastante, me dijiste que le dijera al gallinero: brete gallinero, cirrate gallinero. Cuando yo mencion: cirrate no se volvi a abrir, luego vino doa Chiich y me ech agua caliente en la espalda, mira como me dej. Te voy a comer. Juum, si vieras un juego que encontr, esta bonito, es bajo la cueva, bajo la cueva, Como lo ve. Aqu la cueva esta linda. Entra para que veas: Juan sostena la cueva de esta manera: Entra para que veas, entra para que veas, este es el cielo que sostengo. Si lo sueltas el cielo se cae. T crees? As es. Adems aqu hay un pequeo juguete deca un pequeo juguete. Entonces dentro de la cueva haba varios panales de avispa, dentro de la cueva estaban los panales llenos de avispas. Por lo que dijo: Este es un juego. Ests seguro Juan? S es, si ves que me tardo y no regreso lo

  • kolik le chan baxal beey jumpel chan campanae ku yaalik. Maalob ku yaalik. Pero ma tin xantal beora tsook in suuta. Ma kaaj tu chaakabtal, kaaj pat le kojo u lat le sajkabo, kaaj puuts Juan. Bin Juan u taakubaj tu kaaten. Yaake ku yubik le kojo tsook u kaanal nukaaj jutul le sajkabo, kaaj tu yaalaje : Paatik in peksik le chan campana. Ma chan campanai juntul xuux. Kaaj tu peksaj le xuux beya, kaaj chiichibaab le kojo. Jok yalkab, kaaj juut sajakabe jeel tun ku bino kojo: Yaan in jaantik Juan, tsook u tusiken, tsook u kaa tusiken le Juana. Kaaj tu kaa yilaj: Baax ka beetik Juan? Nin kaaj in bis suuk ku yaalik nin kaaj in bis suuk. Baax tiaaltech suuk? Tiaal in beetik in wotoch. Jan kuchej. Ma, yaan in jaantikech. Ma, ma jan kuchej suukaj. Ma kaaj tu kaxaj junkuch suuk tu puuch le kojo kaaj joop u binoob. Tsook in kaanal, anteni ku yaalik. Kaaj tu kaxaj tu puuch le kojo, kaaj joop u binoob, yetel tu binoobe kaaj tu tabaj. Tabaab

    golpeas este juguetito, es como una campana dijo. Est bien mencion. Pero no me tardo, enseguida regreso. Luego solt el techo, para que el puma lo sostuviera, y Juan se escap. Se fue Juan a esconderse de nuevo. Caundo el puma senti cansancio y estaba a punto de caerse la cueva, se dijo: Voy a mover la campana. Aunque no era una campana, era un panal de avispas. Cuando movi el panal de avispas picaron al puma. l sali corriendo, la cueva se cay, el puma sali huyendo: Voy a comer a Juan, ya me enga, este Juan me minti de nuevo. Cuando lo vio de nuevo: Qu haces Juan? Estoy llevando zacate contest estoy llevando zacate. Para qu quieres zacate? Para que yo haga mi casa. Me ayudas cargarlo? No, te voy a comer. No, carga un momento esta carga de zacate. Y de esta forma le amarr una carga de zacate en la espalda del puma. Ya me cans, aydame mencion. Cuando amarr el zacate en el lomo del puma, comenzaron a caminar, mientras caminaban lo

  • le suuk ti le kojo, kaaj chuuj le koj tu kaateno. Kaaj, alkabnaj Juane ma jaantaabi. ujchaj bey tu man kaxtbilo, tak kaaj kaxtaabi, ku yaalal tie: Bejlae yaan tun in jantikech Juan. Ma jaantiken. Baax ma in jaantikech? Tsook a seen tusiken. Ma. Yaan jumpel chan baxal tsook in kaxtik. Baax baxalil? Ma jeela, kooten a wilej. Jumpel maata xaan tun beya kaanal le xaano: Ilawilej, ilawil bix kin in beetik - ku yaalik Tene weey kin baxal sansmale, walkila kin naakal te baxalo. Ilawilailej. Ku naakal te kab le xaan beya, ku naakali, ku kaantale ku kaa emel, ku naakale ku kaa emel. Letie wa tun le baxalo? Juum, jatsuts baal, beora kan a wila. Maalob - ku yaalik. Ku naakal tun beya, ku yaalik tie: Satsajbaj xaan, satsajbaj xaan. Ku satsikubaj le xaan beya, ku satsikubaj le xaano. Satsabaj xaan. Ku satsikubaj xaan.

    encendi. Prendi el zacate al puma, y se quem el puma de nuevo. Juan se ech a corre y no fue atrapado. Pas el tiempo para poder encontrarlo de nuevo, cuando lo encontraron le dijeron: Hoy si te voy a comer Juan, No me vas comer. Por qu no he de comerte si me has engaado mucho? No, encontr un nuevo juego. Qu tipo de juego? Aqu esta, ven a verlo. Es una mata de huano, que estaba alto: Ven a verlo, mira como lo hago le dijoaqu juego todos los das, a estas horas me subo a jugar, mira. Se suba en la mata de huano de esta forma, se suba, se elevaba y volva a bajar, suba y bajaba. Y este es el nuevo juego? Juum, est muy bonito, ahora lo vas a ver. Est bien contest. Se suba as, y le deca: Estrate huano, estrate huano. El huano se estiraba asi, se estiraba el huano. Estrate huano. Se estiraba el huano.

  • Motsajbaj xaan. Ku kaamotsikubaj le xaano. Satsabaj xaan. Ku kaasatsikubaj. Motsabaj xaan. Ku naakal tu yemel le xaan beya. Bix a wilik? Masa jatsuts, kuxtun kaaj naakakechi? Naakeni. Jeel wa in kanike? Jeele, naakeni. Le kaaj naak Juan, le kaaj naak Juane kaaj joop u yaalik xan, osea kaaj joop u yaalik koj beyo: Satsabaj xaan, motsajbaj xaan. Mientras tu yaalik beyo, kaaj leti, kaaj joopu satsikubaj le xaano, tu satsikubaj le xaano, beora bix tun? Tuub ti koje bix ken un yaalike kaaj u motsubaj le xaano. Xanxij kaaj kaaj ti. Kaaj tu yaalaj tie: Motsabaj xaan, motsajbaj xaan. Jujumpitile kaaj joop u bin u motsikubaj, tu motsikubai, hasta kaaj tu motsajubai le xaano kaaj tu pulajubaj koj. Ku yaalike: Yaan in jaantik le Juan kin in kaxtej. Hasta kaaj kaxtaab tun le Juano, kaaj jaantaab tumen koj. Beeytun tsookik ti le kojo, ma chiich yetel Juan. Jaantaab tumen koj. Tik k-iliktune kaaj tsook le, le ma chiich yetel le juano.

    Encgete huano. Se encoga el huano. Estrate huano. Se estiraba. Estrate huano. El huano bajaba y suba. Cmo ves? Verdad que estEa chvere, Qu tal si te subes? Sube. Ser que aprenda? Si, sube. Y se subi, cuando se subi Juan empez a decir tambin, o sea empez el puma a decir: Estrate huano, encgete huano. Mientras deca eso, el huano comenz a estirarse, se estiraba el huano, Y ahora como qu? Se le olvid al puma que iba a decir para que el huano se encogiera. Pas un buen rato hasta que se acord. Por lo que le dijo: Encgete huano, encgete huano. De poco en poco el huano se fue encogiendo, se encoga, hasta que se encogi el huano y el puma se bajo, y mencion: Cuando encuentre a Juan, lo voy a comer. Hasta que un da fue encontrado Juan por el puma y se lo comi. De esta forma termina el cuento de doa Chiich, Juan y el Puma. A Juan se lo comi el puma. Y as terminaron doa Chiich y Juan.

  • Seen uts, yuum bootik don Mariano. Est muy bien, gracias don Mariano.