renacimiento quattrocento arquitectura. arte renacentista 1.-contexto histÓrico 2.-caracterÍsticas...
TRANSCRIPT
RENACIMIENTOQuattrocentoArquitectura
ARTE RENACENTISTA
1.-CONTEXTO HISTÓRICO 2.-CARACTERÍSTICAS DA ARTE RENACENTISTA
3.-S. XV3. 1. OS PRECURSORES: BRUNELLESCHI, DONATELLO, MASACCIO. (1ª/2 S. XV) 3.1.1. -ARQUITECTURA: FILIPPO BRUNELLESCHI (1ª/2 S. XV, 1377-1446) 3.1.2.-ESCULTURA: DONATELLO 3.1.3.-PINTURA: MASSACIO 3. 2. A SEGUNDA XERACIÓN. ALBERTI. PIERO DELLA FRANCESCA. MANTEGNA. BOTTICELLI.
(2ª/2 S. XV) 3.2.1.-ARQUITECTURA: ALBERTI 3.2.2-PINTURA: PIERO DELLA FRANCESCA. MANTEGNA. BOTTICELLI
4.-S. XVI4.1. PERÍODO CLÁSICO DO RENACEMENTO: 4.1.1.-ARQUITECTURA: BRAMANTE4.1.2.-PINTURA: LEONARDO 4.1.3.-PINTURA:RAFAEL EN ROMA 4.1. 4.-PINTURA ESCULTURA: MIGUEL ANGEL4.2.O MANIERISMO. 4.3. A ESCOLA VENECIANA: TIZIANO.
5.-O RENACEMENTO EN ESPAÑA 5.1.-PLATERESCO EN SANTAGO DE COMPOSTELA 5.2.-PURISMO: EL ESCORIAL 5.3.-MANIERISMO: O GRECO
CONTEXTO HISTÓRICO
CARACTERÍSTICAS DO SÉCULO XV
-Historicamente, o Renacemento orixinouse na era dos descubrimentos xeográficos e as conquistas ultramarinas.
-Politicamente, xorden as nacionalidades en Europa. Aparece o Estado moderno Tras a Idade Media o poder da monarquía recupérase paulatinamente. Contantinopla cae ante os turcos o que supón o exilio de sabios cara Europa Occidental
-A Italia, berce do Renacemento, está fragmentada politicamente en numerosos Estados e cidades-estado independentes, enriquecidas polo comercio e convertidas en centros culturais e de mecenado baixo o amparo da ricas familias burguesas que os gobernan: en Florencia os Medicis, en Milán os Sforza, os Montefeltro en Urbino, os Gonzaga en Mantua, e o Papado en Roma.
-Socialmente afiánzase un grupo social xurdido na Baixa Idade Media: a burguesía que terá un gran protagonismo na vida sociopolítica e económica da época. Comeza a realizar encargos particulares aos artistas, os que se suman os dos gremios, asociacións ou o goberno comunal. Descóbrense neste momento moitos restos arqueolóxicos da antigüidade clásica que a burguesía colecciona, estuda e valora como índice de cultura.
-Economicamente superouse o peso dunha economía basicamente agrícola e unha vida cultural e intelectual dominada pola igrexa na Idade media, para dar paso a unha economía urbana e mercantil, na que se desenvolveu o mecenado da educación, das artes e da música.
-Culturalmente destaca o desmembramento da cristiandade, o humanismo, a introdución da imprenta, entre 1460 e 1480, e a consecuente difusión da cultura.
Claseshistoria
Contexto histórico
Caída de Constantinopla.Huída de sabios
Sociedadeburguesía
Desarrollo de la imprenta
CONTEXTO ARTÍSTICO
NOVA CONCEPCIÓN DO HOME E DO MUNDO: HUMANISMO.
O Renacemento supón a dignificación do home como ser capaz de superación intelectual
e de comprender a natureza: antropocentrismo. É a época da exaltación do individuo como
mostra a proliferación de biografías, retratos e grandes mausoleos. O home ten interese pola gloria e
a fama individual non só neste mundo senón tamén no futuro.
Esta valoración do home como ser capaz de entender o mundo e dominalo, fomentará o afán
por unha cultura universalista: Xorde o mecenado, que é un contrato case de exclusividade que
realiza un protector podente ou mecenas, cun artista. Os grandes príncipes humanistas, os Papas,
reis, financeiros e grandes señores acollen nos seus cortes aos máis destacados profesionais das
artes e das ciencias. Iso dálles ocasión para figurar á beira do artista, de modo que a gloria
alcánzalles. Desenvólvese o culto á personalidade.
Desdibuxanse os límites entre as diferentes disciplinas -universalidade do coñecemento-, e ata
non serán raros os que practiquen varias paralelamente, como é o caso de Leonardo Da Vinci
(pintor, escultor, arquitecto, investigador en temas de mecánica, botánica, ou defensa de cidades).
HumanismoErasmo de Roterdam
CAMBIO NA CONSIDERACIÓN SOCIAL DO ARTISTA
Se no Medievo era un artesán, vinculado a un gremio, agora convértese nun
traballador intelectual libre, nun artista que toma conciencia de se mesmo, vanglóriase
de si mesmo, firma orgullosamente as súas obras, se autorretrata e busca un estilo
persoal.
Cada cal afirma os seus trazos particulares para que a súa obra non se confunda
coas demais.
Ten unha formación esencialmente teórica e sobre todo intenta demostrar que a
práctica da arte é un labor moito máis intelectual que manual, para a que se necesita
unha sólida formación científica e humanística. A arte é ciencia e o pensamento precede
á execución ( a arte é cousa mental, dicía Leonardo dá Vinci ).
Constitúense grandes talleres con moitos colaboradores e aprendices. Elévase a
cotización do artista (viven en grandes palacios, organizan grandes festas). O artista
sentese creador
VOLTA AOS MODELOS CLÁSICOS GRECO- ROMANOS.
1. Espértase o interese polo estudo da antigüidade clásica tanto nas súas manifestacións literarias como
artísticas e filosóficas (o neoplatonismo). En arte suporá a substitución das formas góticas por outras
inspiradas nos modelos gregos e romanos.
2. A beleza non é un reflexo da divindade, como ocorría na arte medieval, senón a expresión dunha orde
intelectual e profano no que o número, a proporción e a medida xogan un papel importante.
3. A arte dótase dunha base científica que inclúe unha serie de principios:
-RACIONALISMO: a realidade é comprendida a través da razón.
-Na representación do espazo desenvólvese a PERSPECTIVA XEOMÉTRICA que se aplica nun principio
aos fondos arquitectónicos das pinturas. Os edificios renacentistas foron, en moitos casos, pintados antes
que construídos. Na representación das figuras hai unha síntese xeométrica e as composicións baséanse en
figuras xeométricas regulares: círculo, cadrado, triángulo equilátero ou isósceles.
-UNIVERSALISMO: trátanse temas valedoiros en calquera época e cultura por ser inherentes ao xénero
humano.
-IDEALIZACIÓN: represéntase a idea perfecta de cada ser, persoa ou cousa. Non aparecen
imperfeccións nin deformidades.
-ORDE, PROPORCIÓN e HARMONÍA: que transmitan beleza serenidade, mesura, equilibrio, etc.
-PERFECCIÓN: no acabado das obras, a súa técnica e o tratamento dos detalles.
Racionalismo.
PERIODIZACIÓN
O RENACEMENTO ITALIANO DIVÍDESE EN DOUS GRANDES PERÍODOS:
Século XV. Quattrocento ou Primeiro Renacemento.
Centro: Florencia.
Período de formulación de problemas. A arquitectura abandona a verticalidade gótica; a escultura
independízase e busca un canon de beleza humana; en pintura lógrase o dominio do espazo e do volume.
Século XVI:
Primeira metade: Cinquecento ou Alto Renacemento.
Centro: Roma baixo o mecenado dos Papas. Para demostrar o poder crecente da Igrexa e o Estado
recórrese ao clasicismo: utilízanse con maior rigor as ordes clásicas. A arquitectura perde importancia fronte
á pintura. É unha arte solemne e monumental, pero se foxe de todo colosalismo deshumanizado.
Pleno dominio das formas axustadas a canons de beleza ideal.
Segunda metade do século XVI: Manierismo ou Renacemento tardío, 1525
Cuestionase o concepto de beleza clásico, búscase a representación subxectiva da realidade. Época de
crise cultural: maniféstase na arquitectura pondo en dúbida a validez do clásico.
Fronte á obxectividade absoluta do ideal do Renacemento, acentúase a individual do artista. A liberdade
anteponse a calquera autoridade. Os arquitectos non achegan novos elementos senón que combinan dunha
forma nova os xa existentes: multiplican os elementos arquitectónicos empregándoos dun modo arbitrario.
Renacimiento(Introducción)
Concepto
S.XV Lorenzo Ghiberti: “Renascere”: Regreso a los valores formales y espirituales de Antigüedad ClásicaS.XVI Giorgio Vasari habla de “rinascita”: recuperación de modelos de Antigüedad ClásicaS. XIX Jules Michelet y Jacob Burckhardt: generalizan concepto para referirse al periodo de la civilización occidental iniciado con el renacer italiano.
Causas
Salida de crisis del s.XIV: Recuperación demográfica y económica (expansión comercio = crecimiento ciudades)Avance del pensamiento racional y científicoProgresiva aparición de los Estados modernosAmplia difusión del conocimiento gracias a la aparición de la imprenta
Análisis de textos antiguosGusto por conocimientos clásicos Análisis de ruinas grecorromanas pero con visión científica
Sabios bizantinos refugiados en Italia tras caída de Constantinopla
Nueva mentalidad
Afán de sabiduría Gradual proceso de secularización del pensamiento Junto a la obra bien hecha importa la originalidad y el proceso de creación
Valoración del talento Prestigio social para intelectuales Artes (considerados oficios manuales) intentan adquirir ese reconocimiento(1º arquitectura) Humanismo
Antropocentrismo Hombre como medida de todas las cosas Canon de Lisipo (8 cabezas)
Búsqueda de belleza ideal en las proporciones Hombre vitrubiano (altura cuerpo =longitud brazos)
Valoración racional de obra de arte Nacimiento de la crítica de arteSe recupera el valor estético (en E.M. eclipsado por funcionalidad)
Surgimiento en Italia
causas
Crecimiento económico (Desarrollo comercial Centro y Norte)
Fragmentación política (ciudades estado)
Tradición romana pervive con mayor intensidad
Gusto por lujo y belleza ColeccionismoCultura como elemento de distinción social Mecenazgos
DesarrolloS.XV Foco principal Florencia (Médicis)s. XVI Foco principal Roma (fortalecimiento papado)
1ª/2 S. XV
PRECURSORES: BRUNELLESCHI,
DONATELLO, MASACCIO.
ARQUITECTURA
A arquitectura renacentista rompe coas formas medievais, pois o seu obxectivo é lograr unha arquitectura racional.
En consecuencia, adoptaranse as formas arquitectónicas da antigüidade clásica, especialmente as romanas.
PLANTAS
ELEMENTOS SUSTENTANTES
ELEMENTOS SUSTENTADOS
Brunelleschi.Logia
Hospital de los Inocentes
Módulo: la altura de la columna coincide
con el ancho de los arcos y la profundidad
del pórtico
Creación de modelo cúbico que se repite
rítmicamente nueve veces
Acceso a través de unas
escalinatas
Elementos constructivos clásicos: columnas corintias de fuste liso, arcos de medio punto,etc, algunos del románico toscano, pero articulados
de una manera nueva
Tondos circulares de cerámica
vidriada en enjutas
Empleo de tirantes de hierro en cúpula
vaída
Brunelleschi.Capilla Pazzi.
Interior
En la sala interior se pasa de planta rectangular a centralizada gracias a la creación en los laterales
de dos espacios estrechos rectangulares cubiertos con bóveda de cañón y en
el espacio central que se crea, de forma cuadrada se coloca cúpula
sobre pechinas coronada con linterna lo que potencia el
punto de fuga hacia la vertical
DECORACIÓN
BrunelleschiHospital de los Inocentes.
Florencia.
Fusión del edificio con el urbanismo: fachada
porticada ocupa lateral de la plaza. Con
su profundidad interrelaciona espacio abierto de la
plaza y espacio cerrado del hospital
Verticalidad de columnas de pórtico y ventanales del piso superior
se equilibran con horizontalidad de líneas de impostas y tejado.
Bicromía: paramentos blancos frente a elementos estructurales (columnas, arcos, impostas)en piedra gris (pietra serena) lo que acentúa el efecto
perspectívico
Ventanas del cuerpo superior presentan un tamaño
graduadamente inferior para potenciar el efecto
perspectívico
Remate de ventanascon frontones rectos
Arcos armonizan dos principios geométricos opuestos: profundidad
y superficie
Palacio Rucellai
TIPOLOXÍAS
León Battista Alberti.Templo Malasteniano
Sobriedad decorativa
Empleo de arco de triunfo para fachada
religiosa
Nichos enmarcados por arcos de medio punto sobre
gruesas pilastras con intencionalidad funeraria (sarcófagos
para miembros de la corte de Malatesta
Juego de salientes y huecos profundos articulan fachada,
dotándola de volumetría
Palacio Rucellai.Alberti
Fachada distribuida en tres pisos. Superposición
de órdenes: dórico en primer cuerpo, jónico y corintio en
los siguientes
Banco corrido para los clientes que esperaban
Entablamentos horizontales equilibran ritmos verticales de
pilastras adosadas
Cornisa muy saliente sostenida por ménsulas sustituye tejados góticos
Proporción entre las partes y el todo a partir de un módulo basado en el rectángulo
que se constituye entre dos pilastras. Todos los elementos guardan una relación matemática con
este módulo
Originalmente el edificio estaba formado por cinco
tramos, estando el eje de simetría en la puerta de acceso. Al añadirse
tres nuevos módulos se rompió la composición ideal
El paramento aplantillado con sillares de distintos formatos aumenta efecto geometrizador
Piso inferior ventanas pequeñas y cuadradas
en zona superior
Piso principal ventanas rectangulares en vertical con sutil juego de formas puras geométricas rectas
(jambas, dinteles) y curvas (Arcos de medio
punto, círculos)
Obsesión por proporción hizo que líneas de imposta no
coincidan con nivel de los suelos en el interior
SIGNIFICADO
Os edificios eran resultado dun cálculo matemático derivado do coñecemento científico e das leis da harmonía, bo gusto, e proporción. É nestes trazos onde reside a beleza. A simetría e a claridade tamén perseguen ese obxectivo. As partes do edificio deben gardar proporción entre se e co conxunto, de maneira que non se pode engadir, quitar ou alterar nada sen prexudicar a estrutura do mesmo. Dado o carácter antropocéntrico da arte renacentista, a arquitectura faise á medida do home. É el quen ha de dominar o edificio.
BRUNELLESCHI
Filippo De Brunelleschi (1377-1446) era ourive, escultor e arquitecto e é o
iniciador da arquitectura renacentista.É a figura máis importante da
arquitectura da primeira metade do século XV, famoso non só polas súas
construcións senón tamén polo seu labor teórico ao escribir o primeiro tratado
sobre a perspectiva matemática ou científica.
As súas obras máis importantes atópanse en Florencia, a cidade onde se
formou nos círculos científicos e humanistas, onde se coñecía a obra de
Vitruvio e onde se empezaban a estudar de forma regular as obras dos
clásicos gregos e latinos, tanto en arte como en letras e filosofía.
Foi o primeiro arquitecto que intentou crear un novo espazo
arquitectónico acorde coas novas ideas humanistas sen romper
bruscamente coa tradición medieval. Formulou a teoria da perspectiva.
TEORÍA DA PERSPECTIVA Basada na PIRÁMIDE VISUAL: o ollo do
espectador colocado, inmóbil no centro da base dunha hipotética pirámide, sendo o vértice da mesma o punto de fuga cara ao que converxen todas as liñas do espazo representado.
Ambos os puntos -o centro da base (ollo humano) e o vértice da pirámide (punto de fuga) están unidos por unha liña imaxinaria que é o eixo desta pirámide visual.
Esta teoría aplicouna ás súas construcións. Con ela organizou o espazo interior dos edificios.
LA PERSPECTIVA
•LINEAL
Atribuido su descubrimiento a Bruneleschi en el s. XV, representa al espacio en “profundidad”, por aplicación de las leyes de la visión, fundada en que “rectas paralelas pueden unirse en el infinito, en el punto de fuga”. Así el espectador “entra” en el mundo representado. Los personajes en primer plano son mas altos y mayores que los de los planos posteriores. El dibujo va “achicándose” hacia el fondo. Es necesaria una cierta separación entre el espectador y la pintura, para tener la impresión de distancia
ARQUITECTURA RELIXIOSA
BASÍLICA SAN LORENZO
Brunelleschi.Iglesia de San Lorenzo.
Florencia
Planta de cruz latina, con tresnaves con capillas adosadas
Organización racional,armoniosa y equilibrada basada en el módulo y en la perspectiva
Estructurada respecto a distintos ejes ortogonales
Naves laterales y cabecera a distinta altura separada por
escalinataCubierta de navel central adintelada con casetones que potencian líneas de fuerza de eje longitudinal
Cubierta de naves laterales vaídasseparadas por
arcos de medio punto
Eje longitudinal y axial (simetría).Es el principal, los
distintos elementos estructurales dirigen sus líneas de fuerza
hacia el punto de fuga en el fondo de la nave
Eje transversal: Arcos de medio punto dan a tramos cúbicos de nave laterales cuyos muros se
abren capillas con arcos. Los arcos de nave central y los de la capilla
guardan una relación 5 a 3, es decir están desarrollados en proporción
perspectívica
Luz uniforme, proporcionada especialmente por grandes ventanales de nave central
y óculos de laterales
Eje en altura:Columnas corintias
de fuste liso en arquerías trozo de entablamento y arranque de arcos que
conducen a estructura adintelada
Bicromía: “pietra serena” gris para elementos estructurales(representa primer término)
y paramentos blancos(simboliza profundidad infinito)
Elementos arquitectónicos clásicos: arcos medio punto, casetones, bóvedas de cañón en capillas, bóvedas
vaídas en naves laterales, pilastras acanaladas corintias en paredes naves laterales, óculos, etc
Cúpula da Catedral de Florencia.
Cúpula de la Catedral de Florencia.Brunelleschi
Catedral gótica había dejado enorme espacio en
el crucero. Su cubrición implicaba retos técnicos
muy grandes
Sobre tambor octogonal armazón de ocho castillos de ladrillo en las aristas del octógono
y dos más en cada paño entre aristas. A ciertas alturas tramos horizontales reforzaban el
esqueleto. Para aligerar peso, además de usar ladrillos huecos en lugar de macizar creó una
doble cúpula, la interior más esférica y baja (con tendencia a abrirse hacia fuera por presiones laterales) y la exterior
más peraltada que servía de contrafuerte, al tender a abrirse por su parte superior y cerrarse por la base. En la base
los dos cascos se unían con gruesas piedras
Bicromía de tejas naranjas y blanco del mármol
de nervios (4 metros de grosor) y de linterna que remata conjunto
Tambor octogonal con placas de mármol verdes y blancas
y con óculos circulares
Modillones sirvieron de base para andamios (cúpula
autoportante, no necesitaba de andamiajes desde el suelo
Doble juego perspectívico: Interior cúpula: un espacio vacío, sin
nervios los plementos curvados focalizan atención y dirigen punto de fuga hacia hueco de linterna
Exterior de cúpula: volúmenes llenos: La masa de paños reforzadas por las líneas de fuerza de los nervios blancos
dirigen atención hacia linternaLa linterna permite iluminar interior, pero, a diferencia
del Panteón de Roma, no se ve el cielo
Cúpula se alzamajestuosa sobre
ciudad y se fusiona con el paisaje alomado
de la Toscana
Fusión de concepcióndinámica de la tectónica
gótica y de la visión estática arquitectónica
del mundo clásico
Frente a multiplicación gótica de fuerzas ascensionales
aquí toda la dinámica ascendente converge hacia
un único punto de fuga
ARQUITECTURA CIVIL
PALACIO PITTI
Palacio PittiBrunelleschi
Grandes sillares poco labrados (estilo
rústico) en planta baja
Más labrado en zona superior
Eliminación de torres defensivas y almenas
Vanos con arcos de medio punto
adovelado
Características generales: proporción, simetría, relación
armónica del todo con las partes y entre ellas, proporciones matemáticas
empleando la escala humana, etc
Muy remodelado en s. XVI
Tendencia a la horizontalidad acentuada
por líneas de impostas salientes