quinto mÓdulo
DESCRIPTION
QUINTO MÓDULOTRANSCRIPT
QUINTO MÓDULO / PHISQÏR T'AQA
En el presente módulo aprenderá las relaciones de parentesco en la cosmovisión Aymara. También las ocupaciones, oficios y profesiones. Además, la conjugación de verbos en el tiempo presente pasado plural.
5.1 Utankirinaka / La familia
(Escuchar… )
Masculino Femenino
1. Achachila / Abuelo Awicha / Abuela
2. Jach'a tata / Anciano Jach'a mama / Anciana
3. Tata / Señor, padre Mama / Señora, Madre
4. Awkch'i / Suegro Taykch'i / Suegra
5. Jilata / Hermano jax / Hermana
6. Yuqa / Hijo Phuchha / Hija
7. Yuqalla / Chico Imilla / Chica
8. Tullqa / Yerno Yuxch'a / Nuera
9. Allchhi / Nieto/a/
Qillqañataki
1. Tatajan sutipax _______________
2. Mamajan sutipax ______________
3. Jilajan sutipax ________________
4. Achachilajan sutipax ___________
5. Awichajax--------------- maraniwa
6. Achachilapax---------------------jakasi
7. Imillampi yuqallampix-----------------sarapxi
8. Tullqapax----------------------- utjasi
9. Yuxch'apax------------------- wawaniwa
10. Phuchapax ------------------ utaniwa
Última modificación: lunes, 14 de diciembre de 2015, 09:05
5.2 Jañchin sutinakapa / Las partes del cuerpo humano
1. ¿Kunas jumar ustam? R. Kallachiw usutu
2. ¿Kawkhas ustam? R. _______________
3. ¿Kunas jupar usu? R. _______________
(Escuchar… )
Última modificación: jueves, 10 de
diciembre de 2015, 15:01
5.3 Lurawinaka / Profesiones
Lurawinaka yatipxañani /
Conozcamos las profesiones
1. Atamiri / Programador/a
2. Arxatiri / Abogado/a
3. Auto apnaqiri / Chofer
4. Yatichiri / Profesor/a
5. Qullirir yanapiri / Enfermero/a
6. Laka ch'ak qulliri / Dentista
7. Qulliri / Medico
8. Alakipa /Vendedora
9. Minan irnaqiri / Minero
Jiskt'atarjam jaysañataki / Responder a las preguntas
A. ¿Tatamax kun luririsa? /¿Tú padre que hace?/
B. Tatajax qulliriwa / Mi padre es médico/
A. ¿Jilapax kun luririsa? /Su hermano que hace?/
B. _________________ A. ¿Kullakamax kuns luraski? /¿Tu hermana que está
haciendo?/
B. _________________
A. ¿_________________?
B. Phuchhajax laka ch'ak qulliriwa A. ¿Tullqapax auto apnaqiriti?
B. _________________
A. ¿_________________?
B. Yuxch'ajax qullirir yanapiriwa
A. ¿_________________?
B. Awichasax alakipawa
Última modificación: jueves, 10 de diciembre de 2015, 15:20
5.4 Conjugar los verbos en tiempo presente/pasado 1 Página 2
Conjugar el verbo alaña en tiempo presente-pasado plural; en sus tres formas
5.4 Conjugar los verbos en tiempo presente/pasado 2 Página 2
Qillqañataki / Escribamos
1. ¿Jumax yatichiritati? / ¿Tú eres el/la profesor/a? R. Jïsa, nayax yatichiritwa / Sí, yo soy el/la profesor/a R. Janiw nayax yatichiriktti / No, yo no soy el/la profesor/a
2. ¿Jilapax alakipati? / ¿Su hermano es vendedor? R. _______________________ R. _______________________
6. ¿Tullqajax auto apnaqiriti? / ¿Mi yerno es chofer? R. _______________________ R. _______________________
3. ¿Yukamax qulliriti? / ¿Tú hijo es doctor? R. _______________________ R. _______________________
7. ¿Phuchhapax arxatiriti? / ¿Su hija es abogada? R. _______________________ R. _______________________
4. ¿Kullakasax qullirir yanapiriti? ¿Nuestra hermana es enfermera? R. _______________________ R. _______________________
8. ¿Mamamax atamiriti? / ¿Mi mamá es programadora? R. _______________________ R. _______________________
5. ¿Tatapax laka ch'ak qulliriti? / ¿Su papá es dentista? R. _______________________ R. _______________________
1. Forma
interrogativa
(Jiskht'iri)
Nanakax alapxtti?
Jumanakax alapxtati?
Jupanakax alapxiti?
Jiwasanakax alapxtanti?
2. Forma
afirmativa
(Iyaw siri)
Nanakax alapxtwa
Jumanakax alapxtawa
Jupanakax alapxiwa
Jiwasanakax alapxtanwa
3. Forma
negativa
(Janiw siri)
Nanakax janiw alapktti
Jumanakax janiw alapktati
Jupanakax janiw alapkiti
Jiwasanakax janiw alapktanti
Jiskt'anaka qillqañani / Formular las preguntas
1. ¿Kunas tataman sutipaxa? / ¿Cuál es el nombre de tu papá?
R. Tatajan sutipax Felipewa / El nombre de mi papá es Felipe.
2. ¿__________________?
R. Nayax 45 maranitwa
6. ¿__________________?
R. Jupax San Pedron utjasi
3. ¿__________________?
R. Mamapax arxatiriwa
7. ¿__________________?
R. Achachilajax Cochabambankiriwa
4. ¿__________________?
R. Jilasax Villa Victorian utjasti
8. ¿__________________?
R. Nayax Alcaldian trabajta
5. ¿__________________?
R. Jïsa, yuqajax laka ch'ak qulliriwa
Tarea 5A: Empareje con las respuestas correctas Descargue el archivo TAREA 5A.pdf y empareje con las respuestas correctas. Fecha de entrega: lunes, 21 de diciembre de 2015, 00:00
Tarea 5B: Empareje con las respuestas correctas Descargue el archivo TAREA 5B.pdf y empareje con las respuestas correctas. Fecha de entrega: martes, 22 de diciembre de 2015, 00:00
CHAT 5: Profesiones y ocupaciones Describa al menos 15 profesiones u ocupaciones de su entorno familiar.
QUINTO MÓDULO / PHISQÏR T'AQA
TAREA 5A: Empareje los nombres de estas listas según el género que corresponda.
N. MASCULINO FEMENINO
1. …Tullqa / Yerno 7 … Imilla / Chica
2. …Awch'i / Suegro 4 ... Awicha / Abuela
3. …Tata / Señor, Padre 11 ... Tawaqu / Jovencita
4. …Achachila / Abuelo 5 ... Phuchha / Hija
5. …Yuqa / Hijo 10 ... Tayka /Madre
6. …Jilata / Hermano 1 ... Yuxch'a / Nuera
7. …Yuqalla / Chico 2 ... Taykch'i / Suegra
8. …Jacha tata / Anciano 3 ... Mama / Señora, Madre
9. …Warmi / Esposa 12 ... Ichumama / Madrina
10. … Awki / Padre 9 ... Chacha / Esposo
11. … Wayna /Joven 8 ... Jacha mama / Anciana
12. …Ichutata /Padrino 6 ... Kullaka / Hermana
QUINTO MÓDULO / PHISQÏR T'AQA
TAREA 5B: Empareje las preguntas con las respuestas que correspondan.
1 ... ¿Tatamax qulliriti?
/ ¿Tú papa es doctor?
5 ... Nayax arxatiritwa
/ Yo soy Abogado/a
2 ... ¿Kunas sutimaxa?
/ ¿Cómo te llamas?
7 ... Yuxch’ajax atamiriwa
/ Mi nuera es programadora
3 ... ¿Kawkhans utjasta?
/ ¿Dónde es tu casa?
4 ... Janiw, jilajax atamiriwa
/ No, mi hermano es programador
4 ... ¿Jilamax auto apnaqiriti?
/ ¿Tu hermano es chofer?
8 ... Jisa, awichajax alakipawa
/ Sí, mi abuela es vendedora
5 ... ¿Jumax kun luriritasa?
/ ¿A qué te dedicas?
1 ... Jïsa, tatajax qulliriwa
/ Sí, mi papa es doctor
6 ... ¿Ichumamax kawkhankisa?
/ ¿Tu madrina donde esta?
14 ... Nayax alcaldian trabajta
/ Yo trabajo en la alcaldia
7 ... ¿Yuxch’ama kuns luri?
/ ¿Que hace tu nuera?
10 ... Jisa, Phuchajax arxatiriwa
/ Sí, mi hija es Abogada
8 ... ¿Awichamax alakipati?
/ ¿Tu abuela es vendedora?
9 ... Yuqajan sutipax Carlosawa
/ Mi hijo se llama Carlos
9 ... ¿Yuqaman kunas sutipax?
/ ¿Tu hijo como se llama?
2 ... Sutijax Pablowa
/ Me llamo Pablo
10 ... ¿Phuchhamax arxatiriti?
/ ¿Tu hija es abogada?
15 ... Awkch’ijax qulliriwa
/ Mi abuelo es medico
11 ... ¿Tullqamax kawkhatasa?
/ ¿Tu yerno donde esta?
6 ... Ichumajax Oruronkiwa
/ Mi madrina está en Oruro
12 ... ¿Jilamax auto apnaqiriti?
/ ¿Tu hermano es chofer?
13 ... Janiw, mamajax yatichirikiti
/ No, mi mama no es profesora
13 ... ¿Mamapax yatichiriti?
/ ¿Tú madre es profesora?
11 ... Tullqajax Santa Cruzatawa
Mi yerno esta en Santa Cruz
14 ... ¿Jumax kawkins trabajta?
/ ¿Dónde trabajas?
12 ... Janiw jilajax auto apnakirikiti.
/ No, mi hermano no es Chofer
15 ... ¿Awkch’imax kun luririsa?
/ ¿Tu suegro que es?
3 ... Nayax Sopocachin utjasta
Yo vivo en Sopocachi
CHAT 5: Profesiones y ocupaciones Describa al menos 15 profesiones u ocupaciones de su entorno familiar. 1. Tatajax chachan awkipawa / Mi papá es dentista 2. Mamajax qullirir qullirirwa / Mi mama es enfermera 3. Chachajax arxatiri / Mi esposo es abogado 4. Ichu Tatajax alakipa / Mi suegra es vendedora 5. Ichu mamajax irnaqiriwa / Mi suegro es minero 6. Yuqajax Auto apnaqiri / Mi hijo es chofer 7. Phuchhajax Arxatiri / Mi hija es abogada 8. Phuchhajax Qulliriwa / Mi hija es doctora 9. Kullakajax yanapiri / Mi hermana es enfermera 10. Jilatajax Atamiri / Mi hermano es programador 11. Jilatajax alakipa / Mi hermano es vendedor 12. Kullakajax yanapiri / Mi hermana es enfermera 13. Ichu wawa jax yatiqiri mecánica / Mi nieto es estudiante de mecánica 14. Ichu yuqajax yatiqiri / Mi nieta es estudiante de ingeniería 15. Ichu phuchhajax yatiqiri aviación / Mi nieto es estudiante de aviación.
Comenzado el martes, 22 de diciembre de 2015, 15:11
Estado Terminado
Finalizado en martes, 22 de diciembre de 2015, 15:16
Tiempo empleado 4 minutos 26 segundos
Puntos 13.00/13.00
Calificación 100.00 de un total de 100.00
Pregunta 1
Correcta
Puntúa 1.00 sobre 1.00
Señalar con bandera la pregunta
Texto de la pregunta
Jaysawipamp waythapiñani / Empareje con las
respuestas correctas Taykch’ipax kawkinkirisa?.
Respuesta 1Taykch’ipax Sorata markankiriw a.
Achachilpar kunas usu?. Respuesta 2
Achachilapar jikhaniw usu.
Tullqasax kawkinkirisa?. Respuesta 3
Tullqasax Tarija markankiriw a.
Phuchhajax kun luririsa?. Respuesta 4
Phuchhamax yatichiriw a.
Tatapax laka ch’ak qulliriti?. Respuesta 5
Jisa, tatapax laka ch’ak qulliriw a.
Jumax yatichiritati?. Respuesta 6
jisa, nayax yatichiritw a.
Retroalimentación
Respuesta correcta
La respuesta correcta es: Taykch’ipax kawkinkirisa?.
– Taykch’ipax Sorata markankiriwa., Achachilpar kunas usu?.
– Achachilapar jikhaniw usu., Tullqasax kawkinkirisa?.
– Tullqasax Tarija markankiriwa., Phuchhajax kun luririsa?.
– Phuchhamax yatichiriwa., Tatapax laka ch’ak qulliriti?.
– Jisa, tatapax laka ch’ak qulliriwa., Jumax yatichiritati?.
– jisa, nayax yatichiritwa.
Pregunta 2
Correcta
Puntúa 12.00 sobre 12.00
Señalar con bandera la pregunta
Texto de la pregunta
Aka aruskipt’awi phuqhañcht’añani. A. Aski Respuesta
urupan kullaka.
B. Aski Respuestaurupanay
jilata.
A. Kunans Respuestayanapt'irisma
?
B. Terminal Respuestathaqaskta
, kawkhasa?
A. RespuestaTerminalax
Perez Velasco ukhat alayankiwa.
B. Walikiwa Respuestajumax
kawkinkiritasa?
A. Nayax Oruro markankiritwa, Respuestajumasti
?
B.RespuestaNayax
Oruro markankiritwa.
A. Ä RespuestaWaliki
unt'asiñanipï.
B. RespuestaJisa
unt'asiñaniwa.
A. Ukhamax Respuestajikisiñkama
kullaka.
B. Jikisiñkamaya Respuestajilata
.
Retroalimentación
http://eliasreynaldo.blogspot.com/2009/12/la-familia-en-ingles-espanol-y-aymara.html
LA FAMILIA (EN INGLÉS, ESPAÑOL Y AYMARA) Por: Elias Reynaldo Ajata Rivera
Parents (Padres) Awkinaka Father (Padre) Awki Dad, Daddy (Pá, papá) Tatayitu
Mother (Madre) Tayka Mom, Mum, Mummy (Má, mami) Mamayita
Husband (Esposo, marido) Chacha Wife (Esposa, mujer) Warmi
Daughter (Hija) Phuchha Son (Hijo) Yuqa
Only child (Hijo único) Sapa yuqa, Sapa wawa Firstborn (Primogénito/a) Jilïri
Brother (Hermano) Jila Sister (Hermana) Kullaka
The baby of the family (El benjamín de la familia, el hijo o hija menor) Sullka Twins (Gemelos) Millisunaka Father-in-law (Suegro) Chachan awkipa (para la esposa respecto de su esposo), warmin awkipa (para el esposo respecto de su esposa) Mother-in-law (Suegra) Chachan Taykapa (para la esposa respecto de su esposo), warmin taykapa (para el esposo respecto de su esposa) Daughter-in-law (Nuera) Yuxch'a Son-in-law (Yerno) Tullqa Brother-in-law (Cuñado) Chachan jilapa (para la esposa respecto de su esposo), warmin jilapa (para el esposo respecto de su esposa) Sister-in-law (Cuñada) Chachan kullakapa (para la esposa respecto de su esposo), warmin kullakapa (para el esposo respecto de su esposa) Girlfriend (Novia, enamorada) Munata Boyfriend (Novio, enamorado) munata Godfather (Padrino) Ichu Tata Godmother (Madrina) Ichu mama Godson (Ahijado) Ichu wawa, ichu yuqa Goddaughter (Ahijada) Ichu wawa, ichu phuchha Grandparents (Abuelos) Jach'a awkinaka Grandfather (Abuelo) Jach'a tata Grandmother (Abuela) Jach'a mama Grandson (Nieto) Allchhi Granddaughter (Nieta) Allchhi Grandchildren (Nietos) Allchhinaka Great-grandfather (Bisabuelo) Jach'a tatan tatapa, Jach'a maman tatapa Great-grandmother (Bisabuela) Jach'a tatan mamapa, jach'a maman mamapa
Great-great-grandparents (Tatarabuelos) Nayra awkinaka Great-great-grandfather (Tatarabuelo) Nayra awki, nayra achachila. laq’a achachila. Great-great-grandmother (Tatarabuela) Nayra Tayka, nayra awicha, laq’a awicha. Uncle (Tío) Tiyu Aunt (Tía) Tiya Adopted (Adoptado) Uywata Orphan (Huérfano/a) Wajcha Relative (Pariente) Wila masi Ancestors , Forebears , Forefathers (Antepasados) Nayra awkinaka.
PARTES DEL CUERPO HUMANO
JAQI JANCHI CHIQANAKA - Por: Elias Reynaldo Ajata Rivera Estas son las partes del cuerpo humano en aymara: Akïrinakaw jaqi janchi chiqanakaxa:
Nayra = Ojo Jinchu = Oreja Laka = Boca Laxra = Lengua Nayra phichhu = Cejas, pestañas Nasa = Nariz Ispillu = Labios Ampara = mano Para = Frente Ñik’uta = Cabello Ankha =Quijada Laka ñak’a = Paladar Kunka = Cuello Kallachi = Hombro Jikhani = Espalda Ñuñu = Seno, teta Chhiqanqara = Axila, sobaco Mujlli = Codo Luk’ana = Dedo Ch’illa = Cintura Thixni = Cadera Kururu = Ombligo Puraka = Abdomen Kayu = Pie Chara = Pierna Lankhu chara = Muslo Ch’akha = Hueso Laka ch’akha = Diente Aqu = Muela Mallk’a = Esófago
Lixwi = Cerebro T’ullu = Tráquea Chuyma = Pulmón Lluqu = Corazón K’iwcha = Hígado Mulla = Vesícula biliar Phathanka = Estómago Jiphilla = Tripa Lankhunta = Intestino grueso Juch’us Jiphilla = Intestino delgado Ch’ankhara = Páncreas Phichhilu, Allu = Pene Q’uruta = Testículo Chupila, ch’ina = Vagina Puraka = Útero Yak’allachi = Vejiga Jamaña = Ano, trasero, nalga Qunquri = Rodilla K’ilik’ili = Vértebra Jaraphi = Costilla Maymuru, maymura = Riñón T’uxlu = Cráneo Taqataqa = Omoplato Sillu = Uña Pikura = Hueso de las extremidades Anku = Nervio T’usu = Tobillo
Las principales partes del cuerpo humano en aymara, son:
Jaq'i Kurpu Cuerpo Humano
Jaq'i Kurpu Cuerpo Humano
Ampara Mano
Laka phispi Labios
Anku Nervio, tendón
Lanku Chara Muslo
Ati Cerviz
Lanku Jipilla Intestino grueso
Ch’aka Hueso
Lik'i Grasa
Chara Pierna
Lixwi Sesos
Chara kuchu Ingle
Lluq'u Corazón
Chhuxu Orina
Luk'ana Dedo
Tiranqaya Quijada
Malqa Garganta
Ch'ina Sentadera
Mayruru Riñón
Chuyma Pulmón
Nasa Nariz
Inñakha Cara
Nayra Ojo
Janchi Piel
Ñuñu Seno
Jarapi Costillas
Ñuñu p'iqi Pezón
Jikhana Espalda
Para Frente
Jinchu Oreja
Phat'anka Estomago
Jipilla Tripa
Pichu Pecho
Jiwata Muerto
P'iqhi Cabeza
Jumpi Sudor
Puraka Barriga
Kayu Pie
Q'unqura Rodilla
Kayu najna Empeine
Sillu Uña
Kunka Cuello
Taluna Talón
Kururu Ombligo
Thusa Saliva
Laka Boca
T'usu Pantorrilla
Laka chaka Diente
Wila Sangre