paco garciaarrasateko sozialisten idazkari nagusia

“ezin diramaila berean jarri biktima eta borreroa”

puntua | 037 | 2015-11-06 | egubakoitza | |

H ez k u n t z a , H i z k u n t z a Po l i t i ka e ta Ku l t u ra Sa i l a k ( H i z k u n t z a Po l i t i ka ra ko Sa i l b u r u o rd e t z a k) d i r u z l a g u n d u ta ko a l d i z ka r i a

|

Argitaratzailea Goiena Komunikazio Taldea Kooperatiba ElkarteaOtalora Lizentziaduna 31 20500 ARRASATELehendakaria Aitor IzagirreZuzendari nagusia Iban ArantzabalZuzendaria Eneko Azkarate

Erredaktore burua Monika BelastegiDiseinu arduraduna Iñaki IturbeEuskara arduraduna Sergio AzkaratePublizitate arduraduna Mireia LarrañagaKluba eta banaketa Marta Leturia

Maketazioa Iñaki Iturbe, Kepa MarteloPublizitatea Mireia Larrañaga, Amaia Mundiñano, Ziortza Martin, Imanol ElortzaAdministrazioa Agurtzane Gaintzarain, Ane Berezibar, Iratxe Bengoa

EgoitZA nAguSiA Arrasate 20500 Otalora Lizentziaduna 31 132 posta-kutxa 943-25 05 05 | Faxa: 943-25 05 00berriak@goiena.eus

PubLiZitAtEA Arrasate 20500 Otalora Lizentziaduna 31 943-25 05 05 | Faxa: 943-25 05 00publi@goiena.eus

HArPiDEtZA Arrasate 20500 Otalora Lizentziaduna 31Tel.: 943-25 05 05 harpidetza@goiena.eusLege gordailua: SS-1509-2014iSSn: 2443-9738tirada: 4.100 ale

puntua | 037azaleko argazkiaren egilea: eneko azkarate

Gaur egun, pertsona baino mugikor gehiago daude. Horrela adierazten dute, behintzat, Espainiako Lehia eta Merkatu Batzordearen datuek. Horri, ordenagailu, tableta, erloju eta telebista bezalako beste gailu batzuk gehitzen badizkiogu, adimena duten gailu kopurua oraindik eta handiagoa da.

Gailu horiek sentsore anitzekin gaituta daude eta Internetera konektatzeko gaitasuna dute.

Informazio kantitate handiak sortu eta modu azkarrean partekatzeko aukera ematen dute, gure lagunekin eta, zeharka, aplikazioa eskaintzen duten

enpresarekin. Azken horiek gure interesak identifikatu eta produktuak eskaintzen dizkigute.

Industria alorrean, horrelako gailu eta aplikazio sozialak ez dira horren ugariak. Alemaniarrek bultzatuta, Industry 4.0 izenpean, Internetera konektatuta dauden gailu adimendunak txertatu nahi dira ekoizpen sistemen barnean. Horrela, enpresa ezberdinen beharrak azkar identifikatu eta merkaturatzea pentsatzen da.

Produktuek bizitza laburra dutenez, erraz egokitzeko gai diren robot kolaboratiboetan oinarritutako sistema flexibleak garatzea aurreikusten dira. Hori guztia ikusita, Interneten eragina hasi besterik ez dela egin esango nuke. ·

enpresen beharrak azkar identifikatu eta merkaturatzea pentsatzen da

Nestor Arana

Nire txaNda

Industria 4.0 –3 nire txanda industria 4.0 –4 bat-batean goizalde landabaso –6 irudiz zapatu arratsalde baten,

estalan –8 mundutik Volkswagen edo

ezinezkoa den enpresa –10 erreportajea Paretak eta sabaia dituen

erreka –16 iritzia – Goibeltibity

– ama izatea 46 urte baino

gehiago izanda – Joxe ta Piku – txioka –18 talaiatik erlijioa, adimena eta

ikaskuntza –20 elkarrizketa Paco garcia

24 bizi –24 osasuna Haragia eta minbizia,

lotura al dute?

–26 kirola zelan egin abdominalak

ondo –28 adituen esanetan lan bila nabil: ze pauso

eman? –30 otorduan gozogintza tradizionala

arrasateko goxo goxuan –32 moda bordatua, bakarra egiten

duen artean –34 motorra Poloniatik bergarara,

sidekarrean –36 gure artistak kepa uribarren

–38 kultura proposamena opera txikia eta herrikoia,

erraldoi bihurtuta –40 liburu artean Ordaina –41 goienakideak –42 gure altxorrak San Juan auzoko ermita –44 komunikazioa Youtuber-ak –45 gadgetmania –46 Handitzen, handitzen –46 jolasak Pacman! –47 jaioberriak

2 puntua

Goizalde Landabasobat-bateaN

testua: txomin madina argazkia: marisol ramirez / argazki press

zeure bizitzako zertzeladak gorde ei dituzu Babeserako kopia-n. ahazteari beldur? Bai. Ez da bakarra, baina bada idazteko arrazoi nagusi bat: zure burua eta zure ingurukoak gogoratzeko, ahazten ditugun gauzak oroitzeko... liburua irakurtzen duenak zein puntura arte ezagutuko du goizalde landabaso? Agertzen dena ez da Goizalde Landabaso edo idazle oso bat, une bat, tarte bat, zertzelada batzuk baizik. Apur bat ezagutuko du, baina niretzat garrantzitsuagoa, aberasgarriagoa da irakurleak bere burua aurkitzea poemaren baten. Hala balitz, pozik geratuko nintzateke. zerk bultzatzen zaitu idaztera? Milioiaren galdera! Gauza askok: ezinegonak, bakardadeak, asperdurak... Normalean, ez dut alaitasun uneetan idazten, beste gauza batzuk egiten ditut-eta orduan. Neure buruarentzat gordetzen ditudan momentuetan idazten dut. kulturaz aritzen den kazetaria izanda, zer galdetuko zenioke zeure buruari? “Zergatik kultura?”, galdetuko nioke. Erantzungo nuke salbatuko gaituen bakarra kultura dela iruditzen zaidalako; informaziotik merezi duen bakarra delako; eta norbanako, herri zein gizarte moduan aberastuko gaituena kultura delako. Askorentzat ez dela garrantzitsua jakin arren, uste dut gizarte batean gauza funtsezkoena kultura dela.15 urte pasatu dira euskarazko kazetaritza egitearen gaineko zailtasunei buruz Korte bat, mesedez liburu argitaratu zenuenetik. Hobera egin du egoerak? Bai, apur bat, behintzat, bai. Oraindik ere oztopo, anekdota, ezinegon eta erdaldun askorekin egiten dugu topo; baina, apurka-apurka bada ere, bagoaz, hori da garrantzitsuena.zer ematen dizu mikrofonoak? Iruditzen zait magia sortzen dela ahots baten eta belarri baten artean. Beste aldean dagoenarekin komunikatzeko ez da gauza handirik behar, mikrofono bat eta ahots bat bakarrik. Irratiak izugarrizko indarra du; indar primitiboa, zuzena, zintzoa eta autentikoa. Horregatik gustatzen zait hainbeste irratia entzule moduan ere: beste aldean gauza autentikoak aurkitzen ditudalako. bilborekin eta euskararekin lotutako topiko asko entzun behar izaten dituzu oraindik ere? Bai, eta konturatzen naiz ezjakintasuna ikaragarria dela. Gogoratzen dut Ramon Saizarbitoriak elkarrizketa baten esan zuela inon irabaziko edo galduko badugu, Bilbon egingo dugula; arrazoi osoa duela uste dut. Bilbok maitasuna eta gorrotoa pizten ditu; bada jendea ez duena maite, hain zuzen ere, oso erdalduna dela diotelako. Esan behar da euskal hiztun gehien dagoen tokia Bilbo dela, Euskaltzaindiaren egoitza nagusia Bilbon dagoela, bertan egon zela euskararen lehen katedra... Bilboren eta euskararen arteko lotura oso estua eta aspaldikoa da. zerk pizten dizu kuriositatea? Ezagutu berri ditudan pertsonek; argazki batek, edo argazki baten atzean dagoenak; informazioan ikusten ditugun gauza guztiek... Esaterako, Jordi Pujolen inguruko guztiaren atzean dagoenak: egin omen dituenak aspaldikoak badira, zergatik atera orain? Gauza askok pizten didate kuriositatea eta mesfidantza: begiekin ikusten ditugunen atzean, beti dago beste zerbait. Gustatzen zait ate itxiek gordetzen dituztenak jakitea. errudun sentiarazten zaituen plazerik aitortzekotan... Oso plazer garbiak ditut; ez didate buruhausterik ematen. Erretzaile ohia naiz, eta, akaso, garai hartan, erretzeak; baina orain ez. Aitorgarriak izan edo ez, nire plazerek ez didate buruhausterik ematen. ·

bilbon bizi da, baina, argi uzten duen moduan, deustuar peto-petoa; radio euskadiko kazetariak ‘babeserako kopia’ poesia liburua kaleratu du.

4 puntua puntua 5

irudiz

argazkia: imanol sorianotestua: eneko azkarate

antzuolako Estala futbol zelaia herriko gaztetxoenendako aisialdi-gune da. asteburuetan futbol taldeen partiduak ikustera joatea ez da plan txarra. atsedenaldietan, baloiari ostikada batzuk emateko aukera badago... Litxarreriek, gainera, gozoago egiten dute hitzordua.

Loraldia bizi izan du arestian herriko talde nagusiak; egungoak baino une hobeak. Berdin dio. Futbol zelai berrituan, zaleak beti hor. Harmaila funtzionaletan, aterperik barik bada ere. Gaztetxoendako ez da hoberik. ala?

Zapatu arratsalde baten, Estalan

puntua 76 puntua

Volkswagen,edo ezinezkoa den enpresa

Irailean jakin zen Volkswagenek (VW) 11 milioi diesel autotan isurpen kutsatzaileak kontrol teknikoetan ez detektatzeko software bat ilegalki instalatu zuela. Auto horiek 2009a eta 2015a bitartean fabrikatu ziren eta nitrogeno oxidoak muga legala baino 40 aldiz gehiago isurtzen dituzte. Iruzur horrek kontrol guztiak gainditu zituen, Ameriketako Estatu Batuetako Ingurumenerako Agentziakoak (EPA) ere bai. Iruzurraren lehen aztarnak duela urte eta erdi Europan azaldu ziren, baina EPAk VWri bidalitako Notice of Violation eskandalua aurtengo irailean eman zuen argitara. Kasu horrekin, laborategiko kontroletan iruzurrak oso posible direla ikusi da, eta, seguru asko, beste fabrikante

batzuek epe motzean arazo legalak izan ditzakete. Burtsan, enpresak %30etik gorako galerak izan ditu eta markaren irudia ez da dagoeneko berdina izango.

alemaniako egunkarietan azken asteotan gaiari buruz asko idatzi da. Angela Merkelek eskandalua argitzeko gardentasun osoa eskatu du. Berdeek aditzera eman dute Merkelek gaiari buruz bazekiela lehenagotik. Eztabaida politikoak alde

batera utzita, Alemaniako industriarentzako ondorioei buruz asko hitz egin da, eta hor iritzi ezberdinak daude. Noski, komentarioak norabide argi baten doaz: garbiketa handia egin beharko da, Volkswagenek bere bezeroei eta gizarteari konpentsazioa ordaindu beharra dauka, konpainia guztiak ikertu beharko dira, gobernuek arreta handiagoa ipini beharko dute horrelakorik ez errepikatzeko, eta abar. Alemaniako gobernua

historikoki legeak betetzen ez dituztenekin oso gogorra izan ohi da, baina jendearekiko elkarrizketetan eszeptizismo puntu bat igartzen da. Gutxik espero du hemen benetako errudunek ordaintzea.

Gainera, ez da erraza izango errudun konkretuak topatzea. VW oso entitate kriptiko eta konplexua da: pribatua, estatala –Saxonia Beheko Landek akzioen %20 daukate–, eta sindikatuek botere handia daukate. Azken hori Mitbestimmung edo

kogestio printzipioarengatik dator, baina, aldi berean, oso enpresa pertsonalista da eta lidergo autokratikoa, Ipar Korea enpresa munduan eta horrelako izendapenak erabili ohi dira VWri buruz hitz egiteko. Enpresa hori interes nahasketa hutsa da eta iruzur handi horretara nola heldu den deszifratzea zaila izango da. Baina horrelako iruzur potoloa maila altuenak moduren baten inplikatuta egon barik ez litzateke sekula erabakiko.

VWren istorioa ere harrigarria da: Hitlerren sostenguarekin fundatu zen herriaren autoa –escarabajo edo kakalardoa– produzitzeko; gerra garaian gatibu-lana, batez ere errusiarrena eta poloniarrena, erabili zen; armada britainiarrak gerra ostean bere kontrola hartu zuen eta Alemaniako gobernuari 1948 urtean bueltatu; Brasilgo gobernu militarrekin kolaboratzea leporatzen zaio; 2005 urtean eroskeria kasu handi batek dimisio ugari eragin zuen; eta orain hau. Volkswagen ez balego, ezinezkoa den enpresa adibide bezala ipini ahalko zatekeen. ·

argazkiak: wikiPedia

Josu TornayAlemanian bizi den arrasatearra

muNdutiK

zortzi urtez Volkswageneko administrazio kontseiluko presidente izan ostean, martin Winterkornek irailean dimititu egin zuen emisio kutsatzaileen eskandalua dela eta.

batzuen autoek gidatzeko baldintza normaletan kontroletan baino askoz gehiago isurtzen dute. Zalantzan jarri da diesel industria bera ere.

martin Winterkorn VWko zuzendari exekutiboak bezeroei barkamena eskatu, eta dimititu egin zuen. Beste kargu garrantzitsu batzuk eskandaluaren ostean beren lanpostuetatik kendu egin zituen administrazio-kontseiluak. Herrialdearen arabera, gaia modu ezberdinetan tratatzen ari da. Alemanian, adibidez, administraziotik kaltetutako autoetako erretreta osoa agindu du. Kraftfahrt-Bundesamt (KBA) ez da konformatu neurri partzialekin. Alemaniako administrazioak nahi duena da Volkswagenek auto guztiak hartu, software espioia kendu, isurpen baldintzak betearazi eta orduan jabeei bueltatzea. Horrek beste herrialde batzuetarako aurrekari garrantzitsua ezar dezake. Baina, horrez gain, mundu osoan Volkswagenen kontra kausa kriminalak zabaltzen ari dira eta Martin Winterkornek eta beste kargu

8 puntua puntua 9

izitzarik gabeko erreka da Ara-maio, Muzibarko biribilgunetik Maalako biribilguneraino. Izan ere, 1968an erreka estaltzea era-baki zuten, eta 1972tik 1982ra estal-tzeko obrak egin zituzten, hainbat fasetan. Eta, hain zuzen ere, ego-kitzeak –eta estaltzeak, batez ere– eragin zuzena izan du haren bio-dibertsitatean eta ekosisteman.

Arrasateko Udalak bultzatuta, urriaren 31n 60 bat herritar bildu ziren lur azpitik Aramaio erre-karen arroa jarraitzeko eta estalitako ibaiaren ezaugarriak gertutik ezagutzeko. Ikusten ez den Arrasate batean ibiltzeko aukera izateaz gain, Ingurumen Eskolako langile Itsaso Beitiak eta Arrasateko Udaleko Ingurumen teknikari Nerea

Lazpiurrek azaldu zuten gizakiaren inpaktuak errekan eta inguruetan izan duen eragina. “Lur azpian guztiz ezberdina den erreka bat aurkituko dugu. Hemen, azkenean, erreka estali egin da. Muzibartik Aramaio erreka Deba ibaiarekin elkar-tzen den punturaino ia ibilbide osoan lurpetik doa erreka, eta horrek ondorio batzuk dakartza”, azaldu du Itsaso Beitiak.

800 metro lur azpitik Muzibarko biribilgune ondoan hormigoizko kaxa itxurako bide baten sartzen da erreka, eta hor hasten da ibilbidea. Metro batzuk ilunpean oinez eman ondoren, ezkerraldetik, Meatzerrekaren arroa dago. Arro artifizialetik gora Villa Tranquila etxeraino hel daiteke. Gaur egun, Meatzerreka erreka desbideratuta dago, eta aurreko arroaren aztarnak daude gizakiak sor-

erreportajea

Paretak eta sabaia dituen errekaaramaio errekak ia 800 metro egiten ditu lur azpitik arrasaten; hura estaltzeak eta bideratzeak ondorio negatiboak ekarri ditu, eta otalora lizentziaduna kale azpian hormigoiz kanalizatutako eta bizitzarik ez duen erreka bat dago gaur egun.testua: josu bilbao argazkiak: josu bilbao, imanol soriano eta arrasate zientzia elkartea

adin askotariko arrasatearrek aramaio

errekaren lur azpiko ibilbidea egin zuten.

b10 puntua puntua 11

estuago batetik, Maalako biribilguneraino. Ber-tan, iluntasunetik argitasunera eta bizitzara igarotzen da erreka; izan ere, arrainak eta lan-dareak agertzen dira, hormigoia nagusi den lur azpiko zatian ez dagoena.

ekosistema artifiziala Erreka bideratzea eta estal-tzea gainean eraikitzeko eta uholdeak ekiditeko egin ohi da, baina horrek ibaiaren ekosistema propioa galtzea ekartzen du. “Guztiz antropizatu dugu erreka. Guztiz gizatiartuta dago. Azkenean, hemen duguna ez da ekosistema natural bat. Eko-sistema urtar batek edo erreka ekosistema batek bi unitate ekologiko izan behar ditu. Alde batetik, uraren ibilguan sortzen dena; eta, bestetik, ibai ertzetan sortzen dena: ibar-basoa, hain zuzen ere”, dio Beitiak.

“Erreka zati honetan, gizakiaren beharrak edo nahiak asebetetzeko urteetan ibar-baso hori ken-du eta inguruan eraiki dute. Baso hori kentzen dugun heinean, ekosistema horretan desoreka sortzen da, eta, azkenean, bertako bioaniztasunean galera handiak sortzen gabiltza”, azpimarratu du Itsaso Beitiak.

Ibaia ilunpean egoteak, gainera, bertan bizi-tzarik ez egotea dakar. Landareek eta animaliek ezin dute bertan bizi: “Landaretza horrek, batez ere, funtzio ezberdina du: alde batetik, urari oxi-genatzen laguntzen dio; eta, bestetik, bioanizta-sunaren gordailua da. Gainera, uholdeetan babes natural moduan jokatzen du eta hondakinen arazketan laguntzen dute. Funtzio mordoa ditu, eta guk hori moldatu egin dugu”.

eragin negatiboak Ibaia lurperatzeak dakartzan eragin negatiboak ere aipatu ditu Itsaso Beitia adituak: “Zer egin dugu Arrasaten? Gure nahiak betetzeko ibar-basoa kendu egin dugu guztiz, eta kanalizazio bat egin dugu. Hormigoizko kaxa bat eraiki dugu, eta erreka azaletik joan beharrean behera bidali dugu. Zergatik? Kaxa honetan ur emariak handiak direnean bolumen handiagoa sartzen delako eta, orduan, uholdeak ekiditen ditugulako”.

muzibarko sarreratik gertu meatzerreka eta aramaio errekak lur azpian batzen dira

estalitako zatian gizakiak sortutako bizitzarik gabeko ekosistema artifizial bat dago

San Agustin garbitokiko aztarna

aramaio eta Meatzerreka errekak biltzen diren tokian, lur azpian, Zarugaldeko edo San agustin garbitokiaren aztarnak daude. Bertan, Kanpanzartik datozen Meatzerrekako urak harraskako aska batetik jaisten dira eta aramaio ibaiarekin batzen dira.

Zarugalden zegoen garbitokia 1906an eraiki zuten, moja agustindarrek komentua aretxabaletara mugitu zutenean. Garbitokiak 118 metro koadro inguru zituen, eta 30eko hamarkadara arte –Espainiako gerra aurretik– bizi izan zituen bere urterik oparoenak. Bi errekak garbitokiaren alboan batzen ziren, gainera, eta, horregatik, arrantzarako oso gune apropos bilakatu zen gerraren ondorengo urteetan.

pixkanaka, ur sistema etxeetan jartzen joan ziren heinean, garbitokia degradatzen joan zen, eta 60ko hamarkadan bota egin zuten, gainean errepideak eta eraikinak eraikitzeko eta aramaio erreka lur azpitik bideratzeko.

zarugaldeko garbitokiko aska, gaur egun.

zarugaldeko garbitokia, erreka estali aurretik.

Lur azpiko ibilbidea egiteko errekara jaitsi ziren arrasatearrak, muzibarko biribilgunearen alboan.

meatzerreka errekaren lur azpiko ibilgutik gora, Villa tranquila etxeraino igo ziren herritarrak.

erreportajea

tutako tunelean. Meatzerreka eta Aramaio erre-kak Zarugalden zegoen garbitokiko aska baten bidez batzen dira.

Otalora Lizentziaduna kalean, lur azpitik, aurrera eginez, erreka bi ibilgutan banatzen da. Ur-emari fin eta nahiko garbia dago bertan, bai-na bizirik ez. Ia ibilbidearen erdialdean, Kultu-rate parean, erreka lurrazalera irteten da. “Era-kusgai dagoen zati bakarra Kulturate aurrean dagoena da, eta hori hormigoizko kaxa bat da. Kalean oinez goazenean, ez dugu ezer ikusten. Ahaztu egiten gara Aramaio erreka dagoenik ere. Erakusten zaigun leku bakarra hormigoi kaxa batean inongo bizirik ez duen ur lamina fin bat da”, dio Itsaso Beitiak.

Lurrazalera metro gutxi batzuetan irten ostean, erreka ilunpean sartzen da berriz ere, ibilbide

12 puntua puntua 13

Ibar-basoaren desagerpena eragin zuzenetako bat da. “Adibidez, albo batean errepidea dugu eta beste alboan umeendako parke bat, eta inguru hori iragazgaiztu egin dugu hormigoizko kaxa batekin. Basoa kentzen dugunean, euri guztia ez da azkenean filtratzen, zuhaitzik ez dagoelako. Orduan, ur guztia irristatu egiten da. Horrek esan nahi du errekaren ur emaria handitu egiten dela. Gainera, errekak sedimentu gehiago ekartzen ditu, eta hor eragin zuzena du ibar-basoaren desa-gerpenak. Azkenean, lur hori babesik gabe dagoe-lako, zuhaitzek lurra obatu egiten dutelako. Zuhai-tzik gabe, ura irristatzeaz gain, sedimentu gehia-go etortzen dira errekara. Hor gizakiaren eragin zuzena ikus dezakegu”, dio Beitiak.

“Kaltea itzela da. Hau ez da ekosistema natu-ral bat. Ez dago ia ibar-basorik. Guztiz antropiza-tutako zati edo eremu bat da. Hor barruan ez dago elementu naturalik. Ur isuri bat bakarrik dago, besterik ez”, azpimarratu du Ingurumen Eskola-ko langileak.

ezustekoa arrasatearrendako Erreka uste baino garbiago aurkitu zuten ibilbidea egin zuten arra-satearrek. Izan ere, orain dela hamarkada batzue-kin alderatuta, gaur egun erreka garbiago eta osasuntsuago mantentzeko lan garrantzitsua egin

dela adierazi du Itsaso Beitiak: “Aipatu behar dugu araztegia egin zen unetik ur lamina honen egoera fisiko-kimiko hori hobetu egin dela. Horren erakusgai dira errekan ikusten diren loinak, amuarrainak, ezkailuak... Uroiloak ikusten dira, eta martin arrantzalea ere etortzen da. Bazterre-tan dauden zuhaitz gutxi horietan ere bioanizta-suna handitzen hasi da. Hala ere, oraindik asko dugu egiteko, araztegi horrek ez duelako gaitasu-nik guk botatzen ditugun kimiko horiek guztiak hartzeko eta arazteko. Azkenean, teknologia hobetzen doan heinean, urak ere hobeto irtengo dira Elorregi alde horretan”.

Mitoak uxatzeko eta euren usteak aldatzeko balio izan die askori erreka lur azpitik ezagutzea: ibilbidea hasi aurretik arratoiak, zikinkeria edo usain txarrak aurkitu zituztela uste zutenak iritziz aldatu ziren ibilaldia egin ostean. ·

“gainetik goazenean ez gara azpian dagoenaz jabetzen”daVid manso

“askoz erreka zikinagoa aurkitzea espero nuen”andoni orobengoa

“ibilbide interesgarria da, Herriaren beste ikuspegi bat”igone cazalis

Espezie inbaditzaileen arazoa

Erreka estaltzean degradatu egin da, eta ekosistema degradatze horrek habitata ahultzea ekarri du. Horrek espezie inbaditzaileen sarbidea erraztu egiten du, eta aramaio errekan hiru landare espezie inbaditzaile daude, estalita dagoen zatia laga bezain laster: Fallopia Japonica, Buddleja Davidii eta Cortaderia Selloana.

Hiru espezie horiek eraldatzaileak dira, eta, horregatik, habitataren aldaketa ekartzen dute. Bertako landarediaren leku-aldatzea ekartzeaz gain, biodibertsitatea murriztu egiten dute.

Cortaderia Selloana.

Buddleja Davidii.Fallopia Japonica.

meatzerrekako ibilgura jaisteko sarbide bat. erreka hau aramaio errekarekin bateratzen da muzibarren.

maalako biribilgunean bukatu zen ibilbidea, eta bertan arrainak ikusteko aukera egon zen.

erreportajea

14 puntua puntua 15

joxe ta piKu

Iñaki San Miguel

errematea

Txioka Beti izan dut argi mezu labur eta zuzenak direla eraginkorrenak. Aspalditik nuen ustea baieztatu egin zen Twitter asmatu zutenean. Ba, nik ere laburrean botako dut buruan bueltaka daukadana.

Triste nago: ordu aldaketak jarri nau triste. Ordubeteko aldaketa txikia mundua da nire funtzionamenduan. Kosta egiten zait aldaketa barneratzea. Bakarra al naiz? Ez dago kontu hau konpontzerik?

Idea barik nago: akaso, ordu aldaketaren ondorioa da. Sekulako meritua daukate egunero kontu guztien inguruan iritzia ematen duten profesionalek.

Halaber, sinesgarritasuna galtzen dutela iritzi diot. Baina lan egin behar da, ezta?

Epel nago: Arantza Quirogak politika lagatzea erabaki du. Ez hotz, ez bero. Karisma gutxiko politikaria. Baina zenbatek daukate herritarrekin bat egiteko gaitasuna? Pufff!

Amaitu dut. Hurrengoan freskoago egotea espero dut.

Ondo bizi! ·

Haritz Gallastegi

eztabaida

Ama 46 urtetik gora izaten direnen kasuek gora egin dute.laukoiztu egin dira, hain justu, kasu horiek gipuzkoan, 2005ekin alderatuta; zein ondorio dakartza horrek?

NereaAlbillosEmagina

Ez gara egongo aurreratuago, zientziak uzten baldin badigu ama adin geroz eta handiagoan izaten. aurrera egingo dugu gure politika sozialek emakumeei laguntzen dietenean euren amatasuna garatzen euren erloju biologikoaren kontsonantziarekin. Hori izango da modua beharrezkoak ez diren arriskuak ekiditeko eta gelditzeko ama berandu izatearen joera.

IzaskunUrteagaHaurdun dago

ama izateko ez dut uste adin egokirik edo desegokirik dagoenik, bakoitzaren aukera dela baizik. Betidanik nahi izan nuen ama gazte izan, baina bizitzan izan ditudan egoerengatik, 40 urterekin, azkenean, haurdun gelditzea lortu dut, eta oso pozik nago. Haurdunaldia ona izaten ari da eta umea oso ondo dago. Ez dut arriskurik sumatu, ez umearekiko ezta nirekiko ere.

MartaVazquezHaurdun dago

Haurdun nago eta 26 urterekin izango naiz ama. nire gizona ni baino urte batzuk zaharragoa da, eta iaz ezkondu eta aurten umea ekartzea erabaki dugu, nahiz eta inoiz ez dudan buruan izan ama izateko adin zehatz bat. Inguruan ikusten dut ni baino zaharragoak diren emakumeak ama izateko bidean daudela, baina normala iruditzen zait, ikasketak bukatu eta lana aurkitu orduko urteak pasatzen baitira.

Jose RamonFernandezPediatra

adinez geroz eta nagusiagoak diren amek geroz eta segurtasun ez handiagoa izaten dute. Ezin da orokortu, baina lehen umea gazte izaten dutenek baino beldur handiagoa izaten diete gaixotasunei eta horrelakoei, eta umeekin permisiboagoak izaten dira; adibidez, ikusten dugu txupetea kentzeko garaia atzeratzen dutela. normalean, arazoak besterik ez du ekartzen.

l asai-lasai kafe bat hartzen nengoela, neska bat etorri zitzaidan: “¿Me contestarías a unas preguntas para una encuesta del Gobierno Vasco?”. Ez dut esango aho-zabalik utzi ninduenik espainolez hitz egin zidalako, baina

zertxobait gehiago harritu nintzen ondoren gertatu zenarekin: “Euskaraz erantzungo dizut, ados?”, erantzun nion nik, eta berak: “Ez daukat galdetegirik euskaraz”. Eta niri negatibitya eta goibeltibitya sartu zitzaizkidan gorputzean.

Zure hizkuntzan bizitzea Poziktibitya da, Lortzea, Artatzea, Elkarrizketatzea, Nahi Izatea, Erostea, Eskertzea… Hori guztia eta gehiago dio Eusko Jaurlaritzaren beraren Poziktibity

kanpainak. Harrigarria, ezta? Beno, egia esan, ez du esaten

inkestak norberaren hizkuntzan erantzutea poziktibitya denik. Beharbada oraindik ez dira horretaz ohartu.

Nik, badaezpada, gogorarazi nahi diet poziktiboago sentituko

nintzatekeela Jaurlaritzaren inkestak euskaraz erantzuteko aukerarik banu, edo Osakidetzara joan eta euskaraz artatuko banindute.

Bitartean, goibeltibitya eta negatibitya sentitzen jarraituko dut nire “euskal” administrazioarekin izaten ditudan harremanetan.

Pentsatzen jarrita, baliteke nik mezua gaizki ulertu izana; agian esan nahi digute euskaldunok ahaleginak egin behar ditugula euskaraz bizitzeko, baina, lortzen ez badugu ere, pozik sentitu behar dugula saiatu izanagatik, nahiz eta gero eurek horretarako aukerarik ez eman.

Horixe izango da! ·

‘Goibeltibity’

‘poziktiboago’ sentituko nintzateke euskaraz artatuko banindute

haiNbat aburu

Aintzane Irizar

16 puntua

iritzia

Hezkuntzaren xedea pertsona konpetentea lortzea da; hots, gure bizitzan ditugun egoerei erantzun egokiak ematean erakusten dugun abileziaz ari gara. Horrek dakar, ezinbestez, pertsonak berak jakin behar duela bere bizitzan zehar sortzen zaizkion arazoei aurre egiten, era indibidualean eta kooperatiboan. Howard Gadnerrek konpetentzia terminoaren ordez adimena proposatzen du: “Arazoak konpontzeko gaitasuna da adimena, baita kultura batean baino gehiagotan erabilgarriak diren produktuak sortzeko gaitasuna ere”.

baina arazoak ez dira modu bakarrean konpontzen eta sortzen ditugun produktuak askotarikoak dira. Beraz, gizaki orok ez dugu adimen mota bakarra, anitz baizik: musikala, espaziala, naturalista, linguistikoa, logiko-matematikoa, zinetiko-korporala, intrapertsonala eta interpertsonala. Hauei existentziala eta pedagogikoa gehitzekotan dira.

Hor adimen espirituala lekutzen da. Alegia, geure munduari eta geure esperientziei esanahia eta zentzua emateko dugun gaitasuna. Lau osagai ditu: (1) Maila fisikoa eta materiala transzenditzeko gaitasuna; (2) Kontzientzia-egoera garaiak esperimentatzeko gaitasuna; (3) Eguneroko jarduerei, gertaerei eta harremanei zentzu sakratua emateko gaitasuna; eta (4) Arazoak konpontzeko baliabide espiritualak erabiltzeko gaitasuna.

aita barandiaranek ere zioenez, “nor naiz?”, “zer gara?” eta “zertarako nago hemen?” galderei emandako erantzunek nonahiko gizakiaren kultur dimentsioa osatu ohi da. Azterlan antropologiko orotan aurki daiteke dimentsio espirituala.

Erlijioa, adimena eta ikaskuntza

Pertsona bakoitzaren konpetentzia espiritualak balio nabaria du autokontzientzia sendotzeko, minari aurre egiteko eta transzenditzeko, egoerez bisioa izateko, konexioak ikusteko, zergatiak bilatzeko, ikuspegiak irudikatzeko eta, azken finean, konbentzionalari aurre egiteko. Vaughanen ustez, adimen espiritualak bihotza zabaltzen du, burua argitzen du eta arima inspiratzen du.

erlijioa besterik da, konpetentzia espiritualarekin zerikusia badu ere. Erlijioari buruzko definizio hau baliagarri gerta dakiguke: “Jainkotasuna eta gizakiaren arteko erlazioa definitzen dituzten sineste eta dogmen multzoa; sineste horietako bakoitzak berezkoa duen praktika- eta errito-multzoa”. Sinpleago adierazita, erlijioa lotu ohi da sinesmen mota batekin, munduari eta esperientziei esanahi eta zentzua emateko modu bakar batekin, eta horren ondoriozko balio eta jokabide jakin batzuekin. Gure zibilizazioan eragina duten erlijioak –judua, katolikoa eta musulmana, nagusiki– garatzean, gizakiok baliatu ditugu ikuskera bakarra, gainerako ikuskerak etsai bihurtuta, gerrarako aitzakia, giza portaerak zigortzeko, eta ia behin ere ez adimen espirituala lantzeko. Inposatzeko tresna bihurtu da gehienetan.

Erlijioa ulertzeko modu horrek ez du egungo hezkuntza-prozesuan tokirik. Ez du ikasleen ikaskuntza eraikitzailea, indibiduala eta kooperatiboa laguntzen. Ume, nerabe, gazte eta helduok izan behar dugun konpetentzia espirituala lantzeko, nahitaezkoa zaigu norberaren sormen, irudimen eta eraikimen gaitasunetatik abiatzea eta horiek zaintzea.

adimen espirituala landu behar da, indibidualki, elkarrekin, familian... eta ikastolan. Pertsona konpetentearen alde saihestezina da. Eta ikas daiteke. Batzuontzat samurragoa izanen da, adimen musikala edo logiko-matematikoa beste batzuontzat errazagoa edo zailagoa suertatzen den bezala. Baina, ikaskuntza den heinean, ikaslea da subjektu aktiboa, eraikitzailea eta sortzailea. Irakasleak hori zaindu behar du. Erlijioak ikuspegi bakarreko inposizio gisa ezin du lekurik izan ikaskuntza-prozesuan, soluzio bakarra bailegoen irakatsi nahi baitu. ·

Joseba Iñaki EtxezarretaArizmendi Ikastolako zuzendaria

taLaiatiK

ikaslea da subjektu aktiboa, eraikitzailea eta sortzailea

azterlan antropologiko orotan aurki daiteke dimentsio espirituala

18 puntua puntua 19

Batez ere, bakea lortzeko lanean jardunagatik. Gainera, bakea lortu zenean, legebiltzarkide nintzen Gasteizen; sozialista bat zen lehendakari: Lopez. Eta Madrilen, barne ministroa ere sozialista bat zen: Rubalcaba. Eta euskal sozialisten presidente nire lagun min Jesus Egiguren zen. Harro nago horrekin. Bat egiten duzu Jesus Egigurenen tesiekin? Bai, bai, beti defenditu izan dut. Oso buru irekia dauka eta beti doa pauso bat aurretik. Eta asmatu du diagnostikoan. Oscar semeak hartu du aitaren lekukoa...Gaztea da, baina badauka esperientzia: Eskoriatzan zinegotzi izana da... Gainera, 16 urte zituenetik Alderdi Sozialistako kide da eta horregatik mehatxuak jaso ditu, bizkartzainen babesa edukitzea zer den badaki. Borrokalari hutsa izan da. Arrasateko institutuan ETAren hildako bategatik egin zen lehen greba, Tomas y Valiente epailearen hilketa salatzeko, hark bultzatu zuen. Horrek arazoak ekarri zizkion herrian…. Urte askoren ostean, sozialistak gobernuan zaudete berriro ere Arrasaten eta Gipuzkoan.EAJrekin batera lehen ere gobernu koalizioak osatu ditugu, eta emankorrenak izan dira Euskadirendako. Sozialistok ez gabiltza herriaren alde lanean, herritarren edo hiritarren alde baizik. Arrasateko Udalean urte eta erdi bakarrik eman ditugu gobernuan, Xabier Zubizarretaren aurkako zentsura-mozio baten ostean. Neuk aurkeztu nuen. Jose Maria Loiti jeltzalea izan zen alkate. Tarte hartan hasi ziren oraindik ere amaitzen dauden proiektuak.Une honetan, zelakoak dira sozialisten eta jeltzaleen arteko harremanak?

Ilusioa berpiztuta antzematen zaio Paco Garciari (Montilla, 62 urte), Pedro Sanchez PSOEko idazkari nagusiak Eibarrera bezperan egin duen bisitaren ostean. “Hark gobernatuko duela uste dut, eta, gainera, hauteskundeak irabaziko ditugula”, dio. Ia hiru hamarkada egon da Arrasateko Udalean eta beste erakunde batzuetan sozialisten lana defendatzen. Alderdi barrura begira lanean dihardu orain; semeak lekukoa hartu dio. Erretiroa hartzeko gertu?Datorren urtean hartu gurako nuke. Dena den, beti izango naiz militante. Gaur egun kargu publikorik ez daukat. 28 urte eman ditut Arrasateko Udalean zinegotzi, jarraian, 1987a ezkero. Xabier Zubizarreta alkate irten zenetik. Batzarkide eta legebiltzarkide ere izana naiz. Baina uko egin diot politikan erakundeetan lan egiteari, eta barrura begira dihardut orain. PSOEn afiliatu nintzen bakea eta elkarbizitza lortzeko lan egitearren, eta neure buruari promestu nion utziko nuela helburuak bete ostean. Euskadiko lehendakari izatea izango litzateke gorena, baina ez nuen helburu moduan jarri... [Barre]. Gaur egun, Arrasateko sozialisten idazkari nagusia naiz, eta Gipuzkoako exekutibako Euskadiko Komite Nazionaleko kide. Beste asko bezala, Espainiako hegoaldetik Euskal Herrira etorri zirenetakoa zara. Bai, Montillatik [Kordoba] etorri nintzen, ni neu bakarrik, 15 urte nituela, zapatu batez, eta astelehenean hasi nintzen lanean Gamei enpresan, laguntzaile. Arrasateko Udalean urte gehien eman dituen zinegotzia zara. Zerekin bereziki gustura?

Paco Garcia Arrasateko PSE-EEko idazkari nagusia

“Bakea lortzeko lan egin izanagatik nago harro”arrasateko udalean urte gehien eman dituen zinegotzia da, eta aurreko agintaldian utzi zion zeregin horri; lasaiago bizi da orain.testua eta argazkiak: eneko azkarate

eLKarrizKeta

zurgin kantoi parean, kalean herritar ugari agurtu ostean.

20 puntua puntua 21

Nire iritzia emango dut: EAJk beti uste izan du Euskadi dela kortijo bat, non EAJ den nagusia, jakina, eta sozialistok garen lekaioak. Baina ez da ohartzen hori ez dela horrela. Hau da gizarte plural bat hainbat ideologiarekin. Gizarte honetako beste kide bat dela ohartzen denean, koalizio kideak dituela ohartzen denean, asko hobetuko da gure arteko harremana. Zelan ikusten duzu Arrasate?Primeran. Etorri nintzenean oso herri itsusia zen, nahiz eta denendako zegoen lana. Herritarren arteko harremanak oso jatorrak ziren, elkarren artean harremana zegoen. Herria aldatu egin da eta hobera egin du. Politagoa da. Dena den, Eibarren egon berri naiz, eta asko gustatzen zait. Beste toki batera joatea bezala da: bizitza handiko herria da eta hiritarren arteko harremana beroagoa da. Arrasaten itxiagoak gara. Gizartea politizatuagoa dago. ETAk hiltzeari utzi dionetik egoera hobea da. Harremanak hobeak. Lehen, nekez hurbiltzen zitzaizun inor kalean agurtzera edo hizketan egitera. Asko aurreratu da, baina asko geratzen da egiteko, batez ere politikan gabiltzanon aldetik. Zerk eroan zintuen politikan sartzera?Politikan sartu nintzen egoera hobetu gura nuelako eta seme-alabendako ez nuelako gura guk bizi izan genuena. Soldadutza Franco bizi zela egin nuen. Gure aitajauna Errepublikaren alde borrokatu zen, eta horregatik fusilatu zuten gerran. Francoren diktaduraren aurka borrokatu nintzen, eta hemen beste diktadura bati aurre egin behar izan diot. Lau urte dira ETAk jardun armatua utzi zuela.ETAk laga dio, baina ez da desagertu eta etakideek jarraitzen dute, eta ETAren ingurukoek ez dute bilakaerarik egin.Zeri buruz diharduzu ETAren ingurukoez diharduzunean?Gaur egun Bildu denaren gainean, ez dezagun gure burua engainatu. Jende horrek, duela lau urte, politikariak edo kazetariak hiltzea babesten zuen. Beste alderdi batzuek beste alde batera begiratzen zuten: EAJk, EAk… Bildukoek, azkenean, Konstituzioa onartu behar izan dute. Porrot politikoa izan dute. Onar dezatela oker zirela. Ez da ezer gertatzen. Hori egingo balute, jende asko lasaiago geratuko litzateke.Arantza Quirogaren azken ahaleginaren gainean ze iritzi duzu?ETAk egin behar du urratsa, baina Quirogaren keinua aurrerapausoa izan da. Sozialistok ere gehiago egin behar genuela? Baliteke.

Rubalcabak agintean jarraitu izan balu, egingo ziren aurrerapausoak. Orain duzue beste aukera bat, Espainiako gobernura iritsiz gero.Sanchezek irabazten badu, aldaketak aurreikusten ditut, baina, berriro diot, ETAk konpon dezala armen kontua eta desegin dadila, eta utz dezala politikarien eskuetan arazoaren konponbidea. Patxi Lopez ondoan dauka Sanchezek, eta baita Rodolfo Ares ere. Uste dut lehenengoa Barne ministro ona izango dela Sanchez presidente bada.Presoen egoera ere konpondu egin beharko da, sakabanaketarena eta abar, ala?Ulertzen dut presoen senideen egoera, haien gertukoak oso urrun dituztelako, baina ez dut oso gogoko horren gainean berba egitea; izan ere, beste aldean daude senideak galdu dituztenak eta ez dituztenak ez urrun eta ez gertu, hil egin zituztelako. Gizarteak oraindik ez du hori onartu. Memoriaren kontuaz dihardugu, baina ezin ditugu jarri maila berean biktima eta borreroa. Biktimak ezin ditugu ahaztu. Biktimak aintzat hartu eta omentzeko Eusko Jaurlaritzatik egiten ari diren ahaleginen gainean ze iritzi duzu?Berriro diot, biktima guztiak ez dira igualak. ETAko, GALeko, Batallon Vasco Españoleko edo Estatuaren segurtasun indarren biktimak daude. Hori onartzen dugu. Aurrerapauso bat da. Baina guztiak ez dira maila berekoak. GALek hildako etakide edo ETAren gertuko batek eta Isaias Carrascok ezin dezakete aitorpen bera izan. Azken hau hil zuten ideiengatik eta askatasunaren alde lan egitearren; lehenengoa hil zuten ETAren gertuko izatearren. Eta herrietan biktimak omentzeko egingo diren ekitaldien gainean?Ikusi beharko da zelan egiten den. Era guztietako biktimak ditugu Arrasaten. Ez dakit udalbatzak zelan jokatuko duen. Aurreko agintaldian alkateak gonbita egin zidan bakearen eta elkarbizitzaren gainean zerbait egiteko. Nik ez nuen posible ikusten ETA

eLKarrizKeta

desegiten ez bada eta egindako mina aitortzen ez duen bitartean. Ni neu terrorismoaren biktima naiz. Ez naute hil, ezin izan dutelako, baina 13 urte behartu naute bizkartzainekin bizi izatera. 13 urte askatasun barik. Eta bizkartzainekin ibili aurretik, osoko bilkuretan oihu egiten zidaten, mehatxatu, bultza egin… Nik, orain, aurrerapausoak eman behar baditut eta kontatu dudan guztia egin didatenak heroiak badira eta ni errudun, zaila da. Gustatuko litzaidake nire bilobak lasai, askatasunean, bizi izatea, herri honetan justizia egin dela ikusita.Kritiko zara Felipe Gonzalezen gobernuek GALekiko izan zuen jarrerarekin?Arrasaten zinegotzi izan naizen urte guztietan, ETAren eta biolentziaren aurka azaldu naiz beti. Hemerotekatara bazoaz, ikusiko duzu beti bozkatu izan dudala edozein motatako biolentziaren aurka, baita GALena ere. Gogoan duzu bizkartzainak edukitzeari utzi zenion eguna?Ez, eta ez dut gogoratu gura. ETAk jardun armatua behin betiko utzi aurretik izan zen. Legebiltzarkide nintzen Gasteizen. Lehen egunetan ez nuen nire burua kokatzen. Ez nekien zer egin. Baina azkar ohitzen zara egoera berrira. 13 urtez espetxeratze baldintzatuan bizi izan naiz, ETAk baldintzatuta.

Isaias Carrasco da ETAk hil zuen azken politikaria. Zelan gogoratzen duzu egun hura? Begira, kuriosoa da. Arrasateko sozialiston egoitzan, atarian, Isaias Carrascoren omenezko plaka bat daukagu jarrita eta bertatik pasatu naizenean ikusi dut pertsona bat zegoela bertan. Hurbildu, eta Isaias Carrascoren arreba zen. Esan dit atea zabalik badago ahal duen bakoitzean anaia ikustera joaten dela. Zelan bizi izan nuen hura? Asko hunkitzen naiz gogoratzen dudan bakoitzean. Izan ere, nire lagun min ziren Isaias Carrasco eta Froilan Elespe, Lasarteko zinegotzia zena, biak hil zituen ETAk. Carrascori beti esan nion ez ziezaiola utzi bizkartzainekin ibiltzeari. Zeure bitartez sartu zen politikan?Bai, bai… Bueno, barikua zen Carrasco hil zuten eguna. Zapateroren kanpainaren azken eguna. San Andresko azokan arrosak banatzen ibili ginen eta bazkaltzen geunden Bittoriren tabernan. Han geundela, bigarren platera hasi behar genuela, deitu zidaten esateko Isaias Carrasco tirokatu berri zutela. Rafaela Romero, Iñaki Pierrugues, Miren Lana, Aritz Arrieta… elkarrekin geunden. Korrika irten, eta lurrean etzanda aurkitu genuen, odolez, begiak itxuragabetuta… Odolustu egin zen; erietxera eroan eta bertan hil zen handik gutxira. Berriki, berriro epaitu eta berretsi egin diote zigorra Carrascoren hiltzaileari.Medikua bera, juramentu hipokratikoa egin izanagatik bizia salbatzeko aritu beharko lukeena, pertsonak hiltzen. Bizitzaren patua! Bi epaiketetan izan naiz, eta frogatuta geratu da, lekukoen bidez, hura izan zela hiltzailea. Justizia egin da. Dena den, badakizu zerk amorrarazten nauen? Isaias Carrascoren bizilagun horrek, libre dagoenak, hiltzaileari Carrasco hiltzen lagundu ziola. Isaias Carrasco kanpoan egona zen eta egun horretan etorria zen Arrasatera. Gertuko norbaitek eman zuen abisua. Gorroto dut hura. Bi arrazoirengatik: batetik, tiroak bota zituenak bezain hiltzaile delako; eta, bestetik, koldarki jokatzearren eta aurpegia ez ematearren. Ez ahaztu, ez barkatu?Ez dut inoiz ahaztuko. Ez dut ahaztu gura. Barkatu? Ez dakit. Biktimek merezi duten aitormena izan dezaten lan egingo dut. Azken urteotan borrokatu naiz Isaias Carrascoren omenez plaka oroigarri bat jar dezaten Arrasateko kalean, Demokraziaren alde borrokatu eta terrorismoaren, ankerkeriaren edo ETAren biolentziak eraila moduko esaldi batekin. Ez dugu lortu. Oraindik ere, ez da hori egin gura. ·

“jeltzaleek uste dute euskadi kortijo bat dela: Haiek nagusiak eta gu lekaioak”

“eta-ko biktimek merezi duten aitortza izan dezaten lan egingo dut; ez dut aHaztu gura”

bizkartzain barik lasaiago bizi dela dio Garciak.

22 puntua puntua 23

Haragi prozesatua minbizia eragiten duten gaien zerren-dan dago; orain bai, denak zoratu gara. IARCek, Minbizia Ikertzeko Nazioar-

teko Agentziak, ebidentzia dezen-te dagoela dio haragi mota hori jatearen eta kolon eta ondesteko minbizia izatearen arteko lotura egiteko. Hori horrela, zehazki Osasunaren Mundu Erakundea-ren agentziak (OME) ohartarazi du egunero 50 gramo jateak %18 areagotzen duela kantzerra iza-teko arriskua. Orain, informe honek zenbateko egia dauka?

Zer egin behar dugu beraien ondorioekin?

Hasteko. lasai egon, gauzak ez dira hain sinpleak. Ikerketa honetan xehetasun asko galtzen dira; nola da posible zaku berean sartzea frankfurt-saltxitxak eta iberiarra den ezkur-urdaiazpi-koa? McDonal’s-eko hanburgesak eta bazkaz elikatutako txahal baten haragia? Zoratu egin gara? Oso garrantzitsua da haragiaren kalitatea, guk jan behar dugun animalia horren elikadura eko-logikoak eta bizimodu naturalak kalitate oneko produktua eman-go digu; beraz, ez, ez ditzagun nahastu gauzak.

kantitate Handiegia Agentziako Monografia buru Kurt Straif doktoreak dioenez, “gizabana-koarentzat, prozesatutako okela mota hau jatearen ondorioz, kolon eta ondesteko minbizia garatzeko arriskua txikia da oraindik, baina arriskua kon-tsumitutako haragi kopuruaren araberakoa da. Beraz, haragi hau jaten duten lagunen kopu-

rua hazten doala ikusita, eragi-na aipatzeko modukoa da”.

Argi dago estatu mailan jaten den kantitatea handiegia dela; ENIDEk (Espainiako Ahorakin Dietetikoko Inkesta Nazionala) egindako azken inkesten arabera, eguneko eta pertsonako kontsu-moa, batez beste, 164 gramokoa da. Aspalditik ari gara esaten haragiak –zuria zein gorria– kali-tatezkoa izan behar duela eta astean 2-3 aldiz baino gehiagotan ez dela jan behar; nutrizioniston-tzat, OMEren notizia ez da berria.

zentzuzko abisua OMEren ohar-tarazpena ez dago neurriz kanpo, guztiz fidagarria da; arazoa kaze-taritza eta titularrek sorrarazten duten sentsazionalismoan dago. OME agentziaz fida gaitezke, baina ez titularretan jartzen diren

lekuz kanpoko ondorioez. Ezin da esan txorizo-ogitarteko bat jateagatik kantzerra izango duzu-nik; elikaduraz gain, beste fak-tore batzuk kontuan izan behar dira. Kantzer moten etiologia multikausala da; hau da, asko-tariko faktoreak izaten dira kau-sa: genetika, bizi garen ingurua, elikadura eta ongizate psikolo-gikoa, beste batzuen artean.

OMEren proposamena da haragi prozesatuaren kontsumoa eguneko 20 gramora mugatzea –hirugihar xerra bat–. Nire ahol-kua beste bat da: zenbat eta gutxiago, hobeto, alkoholarekin eta gehitutako azukreekin moduan. Hasieran esan dudan moduan, ez dugu alarmistak izan behar, eta gomendioa lasaitasu-nez hartu behar da, baina argi izan hestebetea ez dela inolaz ere beharrezkoa, ez digu ezer interesgarririk ematen, beste elikagai osasungarriagoetatik har ez genezakeena. Gure elika-duratik kentzeak ez du eragin kaltegarririk eta profesionalok badakigu osasunean onurak eman

ditzakeela… baina hemen, kul-turarekin egin dugu topo.

benetako elikagaiak jan Aspaldi-tik jakina da elikagai prozesatu guztiak, haragia bakarrik ez, kaltegarriak direla osasunerako. Zenbat eta prozesatuago, orduan eta okerrago. Elikagai bati arre-ta osoa jarri ordez, elikadurari osotasunean begiratu behar dio-gu. Dieta orok pertsonaren beha-rrei egokitutakoa izan behar du, baina, gomendio orokor bezala, hobe dugu lekaleen –ila-rrak, dilistak, babarrunak, gar-bantzuak...–, fruitu lehorren, hazien –sesamoa, kalabaza-pi-pak...–, arrautzen eta arrainen kontsumorekin haragiarena baztertzea. Beti, aurreko guztia zereal integral, fruta eta baraz-kiekin osatuta. Proteina bege-talen aukera ere oso interesga-rria da –seitana, tofua, tem-peh-a…–; hori bai, horiek ondo erabili behar dira. Adibidez, tofua ez dugu inoiz gordinik jango. Laburbilduz: benetako elikagaiak jan ditzagun! ·

Haragia eta minbizia: loturarik badute?argazkiak: goiena

osasuNa

Eneritz OlabarriaDietista-nutrizionista eta naturopata

Argi gera dadin

zer da prozesatutako Haragia? Ikerketaren frogak kontuan izanda, kartzinogenoen lehenengo taldean sartu dute prozesatutako haragia, tabakoarekin, amiantoarekin eta diesel motorren kearekin batera. Berez, Europako legeriaren arabera ez dago definizio zehatzik haragi mota horiek sailkatzeko, ezta legeztatzeko ere, baina OMEren dokumentu baten arabera, “gatzunetan jarritako, ondutako, hartzitutako, ketutako eta zaporea edo kontserbazioa hobetzeko bestelako prozesuen bidez tratatutako okela da prozesatutakoa”. Haragi prozesatua egiteko gehien erabiltzen den okela txerriarena edo ganaduarena da, baina beste okela batzuk, hegaztiarena adibidez, barrukiak edo odola ere erabil daiteke. talde horretan, odolostea, txorizoa, hirugiharra, urdaiazpikoa, hanburgesa, saltxitxak… ditugu.

eta Haragi gorria? Haragi gorriari dagokionez, 2-a taldean sartu dute; hau da, balizko kartzinogenoen artean –frogak mugatuak direla diote–. Kolon eta ondesteko minbizia, pankrea eta prostata minbizia eragin dezakeela ondorioztatu du Osasunaren Mundu Erakundeak, baina maila txikiagoan. Behi, idi, txerri, arkume, zaldi eta ahuntzaren haragia daude okela gorriaren artean.

kontsumoa Handia da, 164 gramo egun eta pertsonako; 20 gomendatzen dira

bizi

puntua 2524 puntua

izango dugu zoru pelbikoan. Abdominala egiterakoan tripa irten egiten bada, zoru pelbikoan presioa dagoen seinale da.

Abdominal on bat egiteko kontuan hartu behar da: “Lepoa sekula ez da mugimenduan egon behar, gorputzarekin alienatuta egon behar du; indarra egiten dugunean, arnasa bota egingo dugu; eta zentroa ondo konek-tatuta izango dugu”. Beheko giharra lantzerakoan, hankak mugituz egingo dugu abdomina-la. Hau hartu behar dugu kon-tuan: “Buruak lurra ukituko du, eta lunbarrek ere lurra ukituko dute”.

kirolariendako, beHarrezkoa Ari-keta hipopresiboak agertu ziren ondoren; hipopresiboen defen-datzaileek diote abdominalak txarrak direla, presioa dagoela-ko zoru pelbikoan. Zubizarreta-ren ustez, ze kirol mota egiten den arabera, beharrezkoa da betiko crunch-ak egitea. “Kiro-lari profesionalen gorputzak, adibidez, muskularki oso ondo gertatuta egon behar du. Mugi-mendu batzuk egiteko abdomi-nalak indartsu izan behar dituz-te”, gaineratu du. Ariketak hel-buruen arabera egingo dira. “Mugak ez dira pasatu behar, baina entrenamendu funtziona-lak dio noizean behin mugak pasatu egin behar direla, egu-neroko bizitzan mugak pasatzen direlako. Zoru pelbikoak, adibi-dez, pisua hartzerakoan presio handia jasaten du”. ·

a riketa eraginkorra iza-teko, giharrak egoki eta ondo landu behar dira. Abdominalak lantzeko

ariketa mota asko daude; horiek azaldu ditu Junkal Zubizarretak, Bergarako Agorrosin gimnasio-ko monitoreak.

betikoak: crunch-ak Abdominal zuzena –goiko eta beheko zatia dituena– eta alboetako abdomi-nalak daude. “Goiko giharra lantzeko, burua gora altxatzeko ariketak egingo lirateke”, dio Zubizarretak. “Hankak mugitzen direnean, aldiz, beheko partea lantzen da”, gaineratu du. Alboe-tako giharrak lantzeko gerria mugitu behar da. Horiek betiko abdominalak lirateke, crunch izenekoak.

Beste jarduera batzuetan ger-tatzen den moduan, hainbat joe-ra agertu dira abdominalak lantzeko. Pilatesak beste era bateko ariketak proposatzen ditu. “Hala ere, esan behar da pilatesak betiko abdominal hauek ontzat ematen dituela”, azaldu du. Abdominala egiterakoan arriskua dago zoru pelbikoa kaltetzeko: “Horregatik, oso garrantzitsua da zentroa konek-tatzea”, dio Zubizarretak. Baina zer da zentroa? “Bi mokorreta-ko hezurren erdian egongo litza-teke zentroa. Abdominala egi-terakoan, egin behar dena da: zentroa –hobeto ulertzeko, tirri-na– barrura sartu eta gora igo. Modu horretan, organoak gorantz igoko dira eta presio txikiagoa

KiroLa

zelan egin abdominalak ondo testua: arantzazu ezkibel argazkiak: goiena

Hiru gihar multzo indartzekoabdominalak, crunch-ak: goikoa, behekoa eta alboetakoa.

Hipopresiboakabdominalak lantzen dira, baina gehiago da barrurako, ez hainbeste kanpoko giharrak lantzeko. “Beste era bat da indartsu mantentzeko, baina osasunari begira”, dio Zubizarretak. Lesio bat izan ostean edo haurdunaldiaren ostean oso garrantzitsua da hipopresiboak egitea.

Pilatesapilatesean oso ondo erakusten dute abdominalak zelan egin behar diren: “alde batetik, erakusten dute arnasketa nola egin behar den; eta, bestetik, gorputzaren zentroa lantzen erakusten dute”, azaldu du Junkal Zubizarretak. pilatesean ariketa asko egiten dira burua altxatuta dutela.

Beste aukera batzuk

26 puntua puntua 27

1 Hausnarketa prozesua

• zer dakigun ondo egiten, ze kon-petentzia azpimarratuko geni-tuzkeen, zer nahi dugun egin, zein lanpostu bilatzen ari garen, etab. Hori guztia definitu beha-rra daukagu lan bilaketa era-ginkorra egin ahal izateko.

• Helburu profesionala finkatu behar dugu. Izan ere, helburu bat jarraitu ezean, noraezean ibiliko gara, horrek dakarren nekearekin eta frustrazio senti-menduarekin. Hau da, guk geuk lan merkatuari eskatzen diogu-na zehaztu beharko genuke, gero, lan merkatuak eskatzen duena-rekin kontrastatu ahal izateko.

• Lan merkatuari buruzko analisi txiki bat egin behar dugu, defi-nituriko lanpostuen araberakoa. Zeintzuk dira lan merkatuak

eskatuko dizkigun baldintzak hautatutako norabidean? Adi-bidez, Bigarren Hezkuntzan ira-kasle bezala aritzeko, dagokion unibertsitate masterra eskatuko digutela jakin behar dugu.

• aski ezaguna eta erabilia den AMIA tresna oso egokia da hone-tarako (DAFO gazteleraz). Nork bere ahuleziak, kanpoko meha-txuak, indarguneak eta kanpoko aukerak aztertzea ahalbidetzen du, norabidea definitzeko ondo-rio garrantzitsuak lortuz.

2 estrategia bat sortu

• Behin gure helburua eta lan merkatuak eskatuko diguna argi dugunean, lana bilatzeko tresnei erabilera egokia eman behar diegu. Eta, horretarako, lehenik eta behin, ezagutu egin behar ditugu, eta ondoren, nor-

berak bilatzen duenaren ara-bera egokitu.

• Curriculum erakargarria egin, aurkezpen gutuna sortu, enpre-setan gure burua aurkeztu, sare sozialak erabili, komunikazio eta kontaktu eraginkorrak izan, elka-rrizketari aurre egin... Horiek gure helburua eta lan merkatua kontuan izanda erabili behar ditugu. Bereziki, lanpostu jakin baterako garrantzitsuak diren eta garatuta ditugun konpeten-tziak islatu behar dira gure curri-culumean, aurkezpen gutunean eta noski, baita elkarrizketan ere. Are gehiago, gure konpetentziak prozesu honetan islatu behar dira, kontaktuak egiterako orduan, sare sozialak erabiltzeko orduan... Eskain dezakeguna garbi izan behar dugu modu egokian trans-mititu ahal izateko. Marka per-tsonalari buruz ari gara.

aditueN esaNetaN

lan bila nabil: ze pauso eman? testua: mankomunitateko orientazio zerbitzua argazkiak: goiena

• Nork bere marka pertsonala lan-du behar du, eta, horretarako, halabeharrez identifikatu eta azaleratu behar ditugu gure gai-tasun eta konpetentziak. Ez da nahikoa formazioa eta lan espe-rientzia izatearekin, zeharkako konpetentziek berebiziko garran-tzia dute lan munduan. Lantal-dean aritzeko gaitasuna, komu-nikazio trebetasuna, sormena, proaktibitatea... erabakigarriak dira lanpostu lortzeko orduan.

• sare sozialetan egotea oso garran-tzitsua da gaur egun. Gero eta enpresa gehiagok jotzen dute sare sozialetara hautagai bila eta hautagaien informazio bila. Beraz, aukera gehiago izango ditugu bertan profesional beza-la azaltzen bagara. Linkedin sare profesional handiena da, eta haren helburua kontaktuak egi-tea da. Kontuan hartuta lana

bilatzeko modurik eraginkorre-netako bat kontaktuen bitartez izaten dela, oso tresna interes-garria da.

3 ekintzen plana egin

• Hartuko dugun norabidea eta honetan oinarrituta tresnak eza-gutu eta sortu ostean, planing bat egiteko ordua da. Helburuak finkatu behar ditugu, eta neur-garriak, eskuragarriak eta gra-dualak izan behar dute. Esate-rako, astean hiru enpresarekin kontaktatu, lau enplegu bilatzai-le egiaztatu edo astean artikulu bat ingelesez irakurri. Halako helburuak jarraitzean eta bete-tzen goazen heinean, gure moti-bazioak gora egingo du.

• planifikazio honek jarraipena eta ebaluazioa behar du, hobe-kuntzak egiten joan ahal izateko.

Era askotako curriculumak

Hainbat curriculum mota daude –kronologikoa, funtzionala, konpetentziala...–, baina gaur egun, krisia dela eta, sormenak curriculumean gero eta presentzia handiagoa du. Beraz, egiteko milaka modu daude. nork bere marka pertsonala nolabait islatzeak erakargarriagoa bihurtuko du. Hala ere, hona hemen aholku orokor batzuk.

• Garrantzizko datuak soilik ezarri.

• Titular bat erantsi, profesional bezala definitzen zaituena.

• Zehatza, laburra eta garbia izan dadila.

• Ahal bada, orrialde bat baino gehiago ez; bi, asko jota.

• Lorpenak ezarri.• Hizkuntza baikorra

erabili.

Elkarrizketarako jarraibideak

• Elkarrizketa prestatu. Galdera posibleak aztertu eta hausnartu.

• Lanpostua eta enpresaren inguruan informazioa bildu.

• Zure curriculuma eraman.

• Hizkera baikorra erabili.• Zure konpetentziak eta

indarguneak zeintzuk diren garbi izan eta elkarrizketan azaleratu.

lana bilatzea prozesu bat da; askotan, gogorra eta dedikazio handia behar duena. Esaten den moduan, lana bilatzea lan bat da. Proze-su honetan hainbat etapa daude. Lana bila-

tzeko orduan lehenengo pausoa zein den galdetu-ko bagenu, curriculum egoki bat egitea, horixe erantzungo lukete gehienek, ziur asko. Baina hori baino lehenago badago orokorrean gutxiesten den ezinbesteko zeregin bat, nork bere buruaren inguruko haus-narketa egitea, alegia. Zalantza-rik gabe, hausnarketa prozesua da aurreneko pausoa; eta ondo-ren datoz estrategia bat sortzea eta ekintzen plana egitea.

laguntza Prozesu horrek guztiak dinamikoa eta flexiblea izan behar du, etengabe hobetzeko auke-ra izateko. Debagoieneko Mankomunitateko orien-tazio zerbitzutik hori guztia definitzen laguntzen dugu. Gure helburua lana bilatzen ari den pertso-na orori laguntza ematea da, tresnak eskainiz eta prozesu horretan guztian laguntza emanez. Baina azpimarratu behar da norberak egin beharreko

lana dela hori guztia. Nork bere prozesuaren arduradun izan behar du, nork bere bizitzaren ardura-dun izan behar duen bezalaxe. Orientazioaren azken helburua erabiltzailea autonomoa izatea eta aktibo mantentzea da. ·

Hiru etapa daude lana bilatzeko prozesuan

gure adituendako galderak dituzula?bidali zure zalantzak, eta argitzen ahaleginduko gara. mbelastegi@goiena.eus

28 puntua puntua 29

Gozoak egiteko, Frantziako eskolaren oinarriak hartzen ditut kontuan. Parisen ikasi nuen gozogintza eta Andorran egon nintzen lanean bertako pastelak, mousse-ak, gozoak... egiten. Han ezagutu nuen sukaldari lanetan zebilen Aitor Isasa, eta, orain dela zazpi urte, biok batera zabaldu genuen Goxo Goxua Arrasaten, Otalora Lizentziaduna kalean.

Hasiera batean, Frantzian ezagunak ziren

gozoak egiten genituen. Baina ikusi genuen bezeroek nahiago zituztela betiko bizkotxoak, hostopilak, pantxineta... Beraz, orain, hemengo gozogintza tradizionala eskaintzen dugu, gehienbat; jendeak eskertu egiten du esne-gain edo krema ona.

aukera zabala daukagu gozoetan. Egunero etxean egiten ditugun pastak eta pastelak izaten ditugu, eta gosaltzeko croissant eta askotariko opilak eskaintzen ditugu. Bonboiak ere baditugu.

Bezeroek gustura jaten dituzte bertako gozoak, eta terraza bat ere badaukagu bertan kafea hartzeko.

pastelak enkarguz egiten ditugu; horretarako, 943 03 64 00 telefonora deitu behar izaten da. ·

otorduaN

gozogintza tradizionala arrasateko goxo goxuan

Momentu berezietarakoHauxe da aukeratu dudana: tatin sagar-tarta. Frantzian arrakasta handia duen tarta da, eta, hemen bezeroek sarri eskatzen ez duten arren, aukera berezietarako aproposa da. Beraz, enkarguz egiten ditugu. prestakuntza prozesu luzea dauka: 24 ordu behar ditu hozkailuan, baina samurra da prestatzeko. Erraz apurtzen ez diren sagarrak erabili behar dira; golden sagarrak, esaterako, egokiak dira. Hostorea erositakoa izan daiteke eta tarta izozki edo esne-gainez lagunduta sekulakoa egoten da. Merezi du probatzea.

Claudia DipasqualeObratzailea

argazkiak: aitor isasa eta amaia txintxurreta

pasta eskaintza zabala daukate arrasaten dagoen Goxo Goxua

gozotegi-kafetegian.

1. Zartagin batean egin karamelua, 300 gramo azukrerekin eta urarekin. Kolorea hartzen duenean, tarta egingo den moldera bota.

2. Sagarrak zuritu, erditik moztu eta kendu mutxikina. 3. Karamelua botatako moldea bete sagarrekin. Sagarrak soberan izanez

gero, atalak moztu eta bete zuloak atalekin.4. Hostorea luzatu, sardexkarekin zulatu eta sagarrak dauden moldea tapatu

horrekin. 5. Sartu moldea 250 graduan dagoen labera. Jarri moldea labearen beheko

aldean, ordubetez. 6. atera moldea labetik eta hozten utzi. Hotza dagoenean, sartu hozkailura. 7. Egun bat hozkailuan utzi ostean, tarta zerbitzatuko den platerean buelta

emanda atera. 8. Labean edo mikrouhin-labean bero daiteke zerbitzatu aurretik.

arrasateko Goxo Goxua gozotegian prestatutako

tatin sagar-tarta.

Osagaiak (8 lagunendako)

Prestaketa

Denbora: 90 minutu. Zailtasuna:

Sagarrak, 12azukrea, 300 gHostorea

tatin sagar-tarta

GOXO GOXUA GOZOTEGIARI EskER irabazi bi lagunendako otordua. hartu parte:

943 25 05 05 kluba@goiena.eus KLUBA Jatetxea [bazkidearen zenbakia] 688 69 00 07 zenbakira.

Aurreko zozketako irabazlea: Ramon Iturrikastillo Biteri (Aretxabaleta).

Indarrean dagoen LOPD 15/1999 legearen arabera, jakinarazten dizugu zure datu pertsonalak Goiena Komunikazio Zerbitzuaren fitxategi automatizatu baten sartuko direla. Datu-bilketa honen helburu bakarra da indarrean dagoen sustapena gestionatzea. Eskubidea izango duzu datuotan sartzeko, haiek zuzentzeko edo ezeztatzeko, helbide honetara idatzita: kluba@goiena.eus Euskara irabazle, denok irabazle!

30 puntua puntua 31

KoLaborazioa

on egin!Garrantzitsuak dira mahai-zapiak, tresneria, beirateria eta ontziak mahaia txukun jartzeko. Baina bada kontuan hartzeko besterik ere.

Dekorazioan, garrantzitsua da oztopo bisualik ez egotea. Hau da, aurrean duzuna ikusi nahi baduzu, ez jarri mahaiaren erdian metro erdiko altuera duen lore sorta bat. Kandelek kolore zurikoak edo oso argiak izan beharko dute. Gabonetan kandela gorriak ere onartzen dira; afaritan bakarrik jarriko ditugu, eta gonbidatuak mahaian daudela piztu. Loreak nahi? Hobe naturalak eta usainik gabeak –usainak janaria dastatzeko arazoak eman ditzake–. Gainera, garaiko produktuekin gauza polit asko egin daitezke. Udazkenaren kolore laranjak aprobetxatu eta kalabaza edo gaztaina batzuekin mahaia polit asko apain dezakegu. Gogoratu gutxi eta sinple beti asmatuko duzula! ·

Alaine AltubeEkitaldi antolatzaileaalainealtube@gmail.com

m imo eta dedikazio han-dia dago bordatuen atzean. Tradizio horri eustea eta egungo ten-

dentziekin uztartzea lortu du Black 3 Bordados tailerreko Maria Cordero bergararrak. “Bordatuak ez dira inoiz modatik pasa. Gai-nera, urteen poderioz eboluzio-natu egin duen artea da. Egun-go bordatuek ez daukate zeriku-sirik lehengo bordatuekin. Lehen, toalletan inizialak egiteko eskae-ra bakarrik zegoen; gaur egun, bestelako eskariak ere egiten dizkigute: praka bakeroetan bor-datzeko eskaera, esaterako”, esan du bordatzaile bergararrak. “Irudi korporatibo indartsua duen enpresak arropa guztia bere logoarekin bordatu gura izaten du”, dio.

bakarra “Bordatuek ezberdina egiten dute produktua edo arro-pa. Diferentzia markatzen dute. Gure bezeroek, hain zuzen ere, originaltasuna eta ezberdinta-suna lortzeko egiten dizkigute enkarguak”, azpimarratu du. “Umeen kontura ere askok eska-tzen dizkigute izen-abizenak mantatxoan, adur-zapietan edo arropatxotan jartzeko. Lehengo ohitura da, baina oraindik askok eskatzen dute eta ez da ohitura hori galdu. Euskal jantzietan ere bordatuek protagonismo itzela daukate”.

Corderok dio bordatzearen artea etxean betidanik ikusi eta bizi izan duela familiarekin. “Herri bakoitzean beti borda-

tzaile bat zegoen. Gure etxean betidanik josi izan da, eta ondo-ren bordatzaileari ematen zitzaion bordatzeko”.

modan barneratua Bordatzearen artea eta teknika modarekin ondo ezkonduta dago. Goi mailako diseinatzaileek aspaldiko tekni-ka horri indarra eman gura izan diote eta euren moda bildumetan nabarmendu dute. Parisko, Milan-go edota Nueva Yorkeko pasare-letan, adibidez, ukitu etnikoa duten bordatu koloretsuek seku-lako arrakasta izan dute.

moda

“Orain, oso erraza da, guztia makinaz egiten delako. Mimo handiz egin behar da, bai, baina ez dauka aparteko zailtasunik, dena mekanizatuta dagoelako. Antzina, ordea, dena eskuz egin behar zen eta dedikazio handiz lan egiten zuten bordatzaileek. Orain, aldiz, gure tailerrean, txanda aurrez hartuz gero, momentuan egiten ditugu beze-roak eskatutako lanak”.

Hala, tailerretako makinei esker, bordatu ingelesa egitea oso erraza da. Txaketa eta soi-nekoetan ez ezik, bikinietan ere bordatu mota hori ikusteko auke-ra izan da aurten. Bordatuen tendentzia gogor sartu da mer-katuan eta badirudi datorren denboraldian ere iraungo dute-la ukitu etniko eta koloretsua duten bordatuek. ·

bordatua, arrunta ezberdin bihurtzekotestua: maider arregi argazkiak: black3 bordados eta goiena

euskal jantzi tradizionalen bordatuek eredu eta identitate izaten segitzen dute gaur egun ere.

betiko bordatuak –haurren izenak–eta modako bordatu ingelesa dira nagusi bordatuenmerkatuan.

“Herri bakoitzean beti egon da bordatzaile bat”maria cordero

32 puntua

pragatik frantziara Hiriburuak saihesten saiatu ziren, baina Pragan geldialdia egin zuten. “Aurretik txinpartaren arazoa generaman eta Pragako gasolin-degi baten motorra asko berotu zitzaigun. Ordu erdi martxan ibili, eta gelditu behar izaten genuen. Hala ere, zortea izan dugula esan behar da, ia beti tailer baten alboan matxuratu baita sidekarra. Txinpartaren arazoa konponduta, aurrera jarraitu genuen, baina motorra ez zen ondo ibili hortik aurrera”, dio Jon Mujika bergararrak.

“Gainera, Polonian eta Pragan 40 gradutik gora izan genituen, eta, beroarekin, motorra kea bota-tzen hasten zen alde guztietatik. Poliki-poliki, Pragatik Estrasbur-gora jo genuen. Handik lehen-bailehen heldu nahi genuen etxe-ra”, azaldu du Josu Ibabek.

Sidekarrak Bordele ondoko Marmande hirian amore eman zuen. “Botata, hemendik 300

kilometro ingurura gelditu ginen, Bordeletik oso gertu. Etxetik nahiko gertu izan zen, eta moto-rraren bila joateko aukera izan genuen”, dio Mujikak.

errepikatzeko gogoz Arazo ugari izan arren, oso gustura ibili dire-la azaldu du Josu Ibabek: “Moto-rra ondo zebilenean, sidekarrean ederki ibili ginen. Oso erosoa da. Hala ere, aldapa beheretan inpresioa ematen du, eta batzue-tan aurrealdeari heldu behar zaio. Kopilotu joanda, pilotua-rengan konfiantza eduki behar da, eta pazientzia ere beharrez-koa da. Gauzak trankil hartu behar izan ditugu”.

Jon Mujika gidariak ere bidaia esperientzia polita izan dela adierazi du: “Oso esperien-tzia ona izan da, eta beste bidaia-ren bat egin beharko dugu. Oraindik ez dugu ezer planeatu, baina Josu animatzen bada, zer-bait egingo dugu”. ·

j on Mujika bergararrak IMZ-Ural markako sidekar berdea erosi du Polonian, eta motorra Elorregi auzo-

ra ekartzeko Josu Ibabe adiski-dearen laguntza izan du.

IMZ-Ural marka errusiarra da, Sobietar Batasunaren garaian sorturikoa, eta sidekar berde hori 1989ko modelo berezi bat da: “Ural markako motor hori BMW Boxerraren kopia bat dela esan daiteke. Hori esan ziguten bidaian zehar, behintzat”, azal-du du Jon Mujikak.

Hala ere, Poloniatik Berga-rara egindako bidaia ez da bate-re erraza izan: “Arazo asko izan ditugu. 100 kilometro jarraian ia ezin izan ditugu egin moto-rrarekin. Hala ere, mekanika erraza dauka, eta matxurak kon-pondu ahal izan ditugu. Jendeak, egia esateko, asko lagundu digu gelditu garen toki guztietan”, dio Mujikak.

polonia zeHarkatzen Varsoviara hegazkinez heldu ostean, side-karra Lukowen erosi zuten.

Motorraren paperak lortu ondo-ren hasi zuten bidaia: “Varso-viara joan ginen berriz ere, eta hiriburua laga eta 100 kilome-trora lehenengo matxura izan genuen. Motorrak ez zeukan indarrik, eta tailer baten lagun-du ziguten. Tailerretik poz-pozik irten ginen, eta kilometro bat egin aurretik berriro hondatu zen. Konpondu ostean, nahiko ondo ibili ginen eta Krakovia aldera jo genuen. Auschwitz ikusi, eta obra batzue-tan geundela beste matxura bat izan genuen. Konpontzeko, alan-bre bat behar genuen eta koa-derno bateri kendu genion. Horre-la joan ginen hurrengo herrira arte. Bertan alanbre hobea ero-si genuen, eta nahiko ondo eutsi zuen”, adierazi du Jon Mujikak.

“Alemania oso ondo zehar-katu genuen, autobidetik. Bidaia osoan jendeak asko lagundu digula esan behar dugu”, azaldu du Josu Ibabek.

motorra

poloniatik bergarara, sidekarreantestua: josu bilbao argazkiak: josu bilbao eta josu ibabe

argazki nagusian, jon mujika, pilotuaren eserlekuan, eta josu ibabe, kopilotuarenean, elorregi auzoan.

argazki txikietan, sidekar berdearekin europan zehar egindako bidaiaren hainbat une.

matxurak zirela-eta ia ezin izan zituzten 100 kilometro gelditu barik egin

34 puntua puntua 35

egurrarekin lotura estua dauka Kepa Uribarrenek gazte-gaztetatik. Arrasaten bizi zela,

17 urte zituenean hasi zen tailaren ofizioa ikasten, eta geroztik artisautza lanean dihardu: tarimak, mahaiak, eskopeten kulatak, figura eta eskulturak... denetarik egiten du egurrarekin. Orain, Aramaioko Oleta auzoan bizi da, eta bertan egiten du lan. Zuhaitza botatzetik mahai baten azken izkina lixatu eta olioztatzeraino, lanaren prozesu osoa berak egiten du.Nondik datorkizu egurra lantzeko zaletasuna? Familian ez dut horretan dabilen inor izan, baina, hala ere, niri, mutikotatik gustatu izan zait. Gurasoei honela esaten nien: “Ni arotza izango naiz”. Oso garbi neukan.Tailarekin hasi zinen. Bai; 17 urterekin Arrasaten ikastaro bat egin nuen, eta horren ostean Gasteizera joan nintzen ofizioa ikastera. Azken urtean beka bat eman zidaten profesional baten alboan ikasteko. Bi urte egin nituen

harekin, eta horren ostean jada profesionala nintzen.

Orain, aldiz, lehen baino taila gutxiago egiten dut. Izan ere, Arrasaten Uribarri auzoan neukan lokalean lan egiten nuen, eta inguruko lantegietan-eta mugimendu handia zegoen; horrek motibatzen ninduen. Orain, aldiz, baserrian bakarrik nago, eta gehiago aspertzen naiz, lan errepikakorra baita. Zer lan mota duzu orain gustukoen? Mahaiak egitea ikaragarri gustatzen zait. Gehienbat, intxaur-egurrezko mahai esklusiboak egiten ditut. Egia

esan, nahi baino gutxiago; izan ere, horrelakoak saltzeko denda bat izan behar da, non jendeak ikusiko dituen. Baina oso polita da: lehenengo, ohola aukeratu behar da, eta bi piezakoa egiten badut, esaterako, simetria bilatzea gustatzen zait. Gainera, egurrak korapiloak baditu, ez ditut kentzen, benetako egurra dela ikus dadin. Arbolak ere zuk zeuk botatzen dituzu.Bai. Laneko denboraren %50 horretan ematen dut. Basoa ere badaukat, eta gustatzen zait hura kudeatzea, zuhaitzak aukeratzea...Zelako etorkizuna ikusten diezu egurrarekin lotutako ofizioei? Pentsatzen dut udalek hirigintzan egurraren aldeko apustua eginez gero, lanpostu ugari sortuko liratekeela. Adibidez, farolak edo seinaleak egurrez egingo nituzke nik, material ona baita, eta birzikla

daitekeena. Hemen inguruan zuhaitz asko daukagu,

baina gaur egun jendeak ez daki arbolak desberdintzen ere,

kultura hori galdu egin da. Gazte batek

taila ikasi nahi badu, oso zaila da norbait topatzea. Ni neu, tailerra zuen Gasteizko azkenengo

zizelkatzailearekin izan nintzen. ·

kepa uribarrenGure artistaK

testua: maite txintxurreta argazkiak: kepa uribarren eta maite txintxurreta

detaile eta zailtasun handiko lanak egiten ditu egurrarekin uribarrenek.

arrasateko portaloiaren irudia.

egurrezko eskulturak ere egin izan ditu uribarrenek.

intxaur-egurrarekin egindako mahai esklusiboa.

rococo estiloko ispilua.

puntua 37

diseinuak Nestor Basterretxea eskultoreari enkargatzea: “Bas-terretxeak oso pozik hartu zuen proiektua, eskuzabaltasun han-diarekin, adinez eta osasunez nahiko jota zegoen arren. Dena prest utzi zuen; handik hilabe-tera hil egin zen. Nestorrek diseinatutako panpinak haren semeak egin zituen gero, duen Menina tailerrean”. Hauxe gai-neratu du Matak: “Panpinak egiten ari zela, baimena eman zidaten nire beharretara egoki-tzeko. Luxua izan da hori, oso mugimendu errealak lortzeko aukera eman digu eta”. Taile-rrean eta entseguetan egindako lan hori guztia Xabier Lozano argitzaileak ederto borobildu duela diote.

martxoan donostian Eusko Jaur-laritzaren eta Gipuzkoako Abes-batzaren Federazioaren lagun-tzarekin, eta, adibidez, Donostia 2016 ekimenaren babesarekin, lortu dute ametsa gauzatzea: irailaren 12an Tolosan egin zuten aurrestreinaldia; Frantziako Charleville-Meziereseko Mun-duko Txotxongiloen Jaialdian arrakastarekin erakutsi zuten irailaren 26an; eta Victoria Euge-nian izango dira martxoaren 20an. Ondoren, herrietara era-mateko asmoa ere badute.

Mexikoraino ere helduko dira, Emmanuel Marquezen kon-painiak bikoiztu egingo ditu-eta operako txotxongiloak, Altzoko haundia-ren bertsio mexikarra antzezteko helburuarekin. ·

tolosako Ekinbide Etxeak (Topic) –Tolosako Abes-batzen Lehiaketa eta Txotxongilo Jaialdia antolatzen ditu– propo-

satu zion David Azurtzari, urtee-tan Bergarako Orfeoiaren zuzen-daria izan denari, ekintza bi horiek uztartuko zituen zerbait egitea. “Altzoko haundia hau-rrentzako txotxongilo opera egitea proposatu nien. Ganbe-ra-opera bat da; ordubete ingu-ruko opera txiki bat”, azaldu du Azurtza musikariak.

zuzeneko musikarekin antzeztuta Azurtzak sortu zuen, bada, ope-rarako musika, eta Koldo Izagi-rre idazleari enkargatu zion testua, libretoa, egitea. “Ikuski-zuna publiko guztiarentzako izateko musika hurbila izatea nahi nuen, bada, batetik; baina musikaria naizen ikuspegitik begiratuta ere, erakargarria iza-tea gura nuen, arrunkeriatan jausi barik. Oreka hori manten-duz eta musika tresna bereziekin sonoritate koloretsua bilatuta idatzi nituen partiturak. Taula-ren gainean dauden boskote instrumental batek, hiru bakar-larik eta Esteban Urtzelai oña-tiarrak zuzentzen duen Donos-tiako Orfeoi Txikiak gauzatzen dute, zuzenean, ikuskizunaren soinu-banda”.

iñaki mata, altzokoaren azalean Bi metro eta 42 zentimetro zituen Migel Joakin Eleizegiren Altzo-ko haundia-ren (Altzo, 1818) his-

toria lau txotxongiloren ahotik kontatzen dute: “Gaixotasun baten ondorioz, 18 urterekin, bat-batean handitzen hasi eta erraldoi bihurtu zen Eleizegi; zirkuko animalia bat balitz beza-la, munduan zehar alde batetik bestera eraman zuten geroago. “Istorio tristea eta gogorra, bes-te ikuspegi batetik kontatu gura izan dugu. Pertsonaia oso sen-tsiblea zen, gizatiarra eta haurren laguna, oso pertsonaia goxoa. Eta horrelakoa da operan bizia ematen dion aktorea ere: Iñaki Mata antzuolarra, hain zuzen ere”, gaineratu du Azurtzak. “Ate berri bat zabaltzea bezala izan da opera horretan parte hartzea”, dio Matak, eta zera gaineratu du: “Arantzazuko basi-likan Basterretxearen lanak ikusten ari nintzela jaso nuen deia. Bete-betean harrapatu nin-duen proiektuak; pentsa, esku artean nituen beste batzuk albo-ratu egin nituen. ‘Zergatik ni?’, galdetu nien bultzatzaileekin egin nuen lehenengo bileran, eta aho batez erantzun zidaten manipulatzen eskarmentua zuen norbait behar zutela; eta hemen eta han atera zela nire izena”. Azurtzak dio “ikaragarria” izan dela pertsonaia hori modu horre-tan berreskuratzea.

Emmanuel Marquez mexi-karra arduratu da arlo eszeni-koaz, eta, Matarekin batera, Bilboko La Enana Naranja tal-dekoek manipulatu dituzte pan-pinak. Azurtzak dio Marquezek proposatu zuela txotxongilo

KuLtura

opera txikia eta herrikoia, erraldoi bihurtutatestua: aitziber aranburuzabala argazkiak: daVid azurtza

ezkerreko argazkian, iñaki mata (zutik). argazki nagusian, tolosako saioa bukatuta, azurtza (zutik, eskuinetik bigarrena) eta mata (makurtuta, eskuinetik lehenengoa).

“musika Hurbila eta erakargarria egin gura izan dut”daVid azurtza

“txotxongilo opera Horrek beste ate bat zabaldu dit niri”iñaki mata

“luxua da elkarlan zoragarri Horretako parte izatea”esteban urtzelai

38 puntua puntua 39

Irail amaieran, jaioberrien kanpainan egin zen Goiena Klubeko bazkide Oñatin bizi den atarratz Zabalondo.

Zergatik erabaki zenuen klubeko kide egitea?alaba jaio zenean, ospitalean txikiari argazkia atera zioten

Goienan argitaratzeko, eta aukera eman ziguten klubeko bazkide egiteko. aurretik ere banuen asmoa harpidetzeko; izan ere, nahiz eta orain Oñatin bizi, aiaraldekoa naiz, eta han bizi izan nintzenean ere banintzen bertako tokiko euskal komunikabideko harpidedun. Beraz, hona

etorritakoan Goienakoa egiteko asmoa banuen, eta, ospitalean aukera sortu zitzaigunez, aurrera egin genuen.Gustatzen zaizu PUNTUA?Bai; begirada orokor bat ematen diot lehenengo, eta gero, interesatzen zaizkidan orriak lasaiago irakurtzen ditut.Jarraitzen duzu Goiena hedabidea?Bai; Debagoieneko albiste iturri da Goiena. Interneteko atarira betidanik sartu izan naiz bertako albisteak irakurtzeko, ostiraleko papereko edizioa ere irakurtzen dut, eta orain puntua etxean jasotzen dut. Lehen, tabernetan irakurtzen nuen. ·

GoieNaKideaK

“debagoieneko albiste iturri da goiena hedabidea”testua eta argazkiak : amaia txintxurreta

Atarratz Zabalondo Goiena Klubeko bazkidea

Euskara irabazle, denok irabazle!

goIenA kluBeko ABAntAIlA gehIAgo: Deskontuak komertzioetan: Debagoieneko hainbat komertziotan deskontuak.Puntua: Egubakoitzetan etxean jasoko duzu. Deskontuak:. Goienan jartzen dituzun iragarki sailkatu eta eskela guztietan.

urteko kuota: 55 €. Azaroan bazkidetuz gero: 10 €. 943 25 05 05 | kluba@goiena.eus | blogak.goiena.eus/goienakluba

philip K. Dick-en hamaika ipuin biltzen dira honako liburu honetan; kronologikoki

antolatuta daude: 1953koa da lehena eta 1980koa azkena. Zientzia fikziozko ipuinak dira ia denak, genero hori landu baitzuen gehienbat idazleak. Ipuin luze samarrak dira, 50 orrialde ingurukoak gehienak. 50eko eta 60ko hamarkadetan idatzitakoak dira ipuin gehienak, eta asko nabari da Gerra Hotzaren eragina, munduaren amaiera atomiko baten beldurra eta bidaia espazialetarako joera. Burdin Aro-koak direla diot, askotan hemen agertzen den Zientzia dagoeneko desfasatu samar dagoelako batzuetan, eta, gaur egun, ditugun teknologien aztarnarik ere ez zuelako aurreikusi inolaz ere.

Dena dela, zientzia fikzioa izan arren, garrantzitsuena ez da zientzia bera, imajinazioa eta gizartearen kritika dira hemen garrantzitsuagoak. Ordaina ipuinean, adibidez, liburuari hasiera ematen diona, protagonista espazioan urteetan lanean egon den gizona da eta bueltatzean ordainsaria eskatzen duena.

Askotan ageri dira izar arteko bidaiak eta horrelakoak, baina garrantzi handiagoa daukate gerora agertzen diren ezusteek, korporazio handiei eta boteredunei kritikak, bidaiak eta teknologiak berak baino.

Philip K. Dick idazlea ezagunagoa da bere lanetan oinarritutako filmengatik bere liburuengatik baino; Blade Runner pelikula bikaina bere liburu batean oinarritua dagoelako da ezaguna, batez ere; baina Ordaina=Paycheck, Gutxiengoaren txostena=Minority report edo Zure ordez den-dena gogora dezakegu=Desafío total pelikulak ere egin dira hemen bildutako ipuinotan oinarrituak, besteak beste.

1928an jaio zen, Chicagon, eta 1982an hil, Kalifornian. 60ko hamarkadan hippy mugimenduaren eragina izan zuen eta drogazalea izan zen, hori ere bere obran nolabait islatzen da mundu paraleloetan, eta abar.

44 nobela eta 121 ipuin idatzi zituen, guztira, eta horietako asko aldizkarietan argitaratu zituen. ·

Joseba Lopez de ArmentiaAretxabaletako liburutegikoa

Hamaika ipuin batzen dira

liburuan, 1953koa lehena eta

1980koa azkena

burdin aroko zientzia fikzioa

ORDAINAEgilea: philip K. Dickargitaratzailea: Meettok 2015 / 390 orrialdeGeneroa: Ipuinak

Liburu arteaN

40 puntua puntua 41

san juan auzoko ermita

paradoxikoa dirudien arren, sute bat izan da Bergarako San Juan ermitaren azken aurkikuntzaren abia-puntua. Duela lau

urte, ondoko baserriak su hartu eta ermitaren teilatua erre egin zen. Hiru urtez egon zen base-liza teilatu barik, eta denbora horretan busti eta hezetasunez josi zen. Bada, teilatu berria jarri ostean, hezetasunak sika-tzen hasi zirenean, paretetako margo-geruza berrienak erortzen hasi ziren eta agerian geratu zen ustez ermita eraiki zen garai-ko, hau da, XVI. mendeko, hor-ma-margo berezia: hitzez osatu-tako horma-margoa, hain zuzen ere, hosto formadun greka batez hornitua.

san juani erreferentzia Erdiko erretaularen albo banatan azal-du diren hitz solteek osatzen dute horma-margoa. Ermitan lanean ari den Artez zaharbe-rritze enpresako zaharberritzai-leetako batek, Maite Fernande-zek, azaldu duenez, bistan dagoen horma-irudia ez dago osorik: “Hitz solteak dira, eta, ondorioz, ez dakigu esanahia. Ternatus muijer jartzen du aldeetako baten, eta bestean, Joanes Gloria. Ez dira esaldi osoak. Uste dugu ermitak urteetan jasandako eral-daketen ondorioz zatiak galdu direla. Pentsatzen dugu gaur egun galduta dagoen zeruaren bueltan hitz gehiago egongo zire-

la, eta litekeena da XVII. men-deko erretaularen atzean ere gehiago egotea; hau da, erretau-lak hormako hitzak estaltzea”.

Maite Fernandezek azpima-rratu du San Juango ermitakoa aurkikuntza garrantzitsua dela: “Gipuzkoan halako gutxi kon-tserbatzen dira, harria atera edo bistan lagatzeko modaren ondo-rioz pikatu egin zituzten. Ber-garako Santa Marina parrokian azaldu zitzaizkigun batzuk, esa-terako, hura zaharberritzeko lanetan. Garrantzitsua da hala-koak mantentzea, informazio asko ematen digutelako, eta San Juango auzotarrek, esaterako, badute sentsibilitate hori”.

baseliza, auzotarrena Fernande-zek azaldu duenez, auzotarrek deitu zieten aurkikuntzaren berri emateko. Zaharberritzai-leak laginak hartu eta horma-margoen garrantziaz jabetu zirenean, zaharberritzeko era-bakia hartu zuten auzotarrek. Izan ere, auzoarena da baseliza, Obieta elkarteko –San Juan auzoa-ren garapenerako elkartea– kideek azaldu duten moduan. “Sutearen ondorioz, baseliza konpontzeko mugitzen hasi gine-nean aurkitu genituen Oñatin 1810eko eskriturak, eta hor kon-turatu ginen auzoarena dela ermita. Han dago erregistratuta nola Udalak saldu egin zion esan-dako urtean auzoari”, Obieta elkarteko kide Edurne Arenazak azaldutakoaren arabera.

Hori horrela, teilatua kon-pondu zuten, eta, elizkizuneta-rako ez ezik, bestelako ekintze-tarako gune ere bilakatu da ermita gaur egun. “Erabilera askotarako lekua da, hitzaldie-tarako, jaietako ekintzetarako, bihar, zapatua, gaztañerrea egin-go dugu... azken baten, auzoak eskatzen duenerako erabiltzen dugu”, zehaztu du Arenazak.

San Juan ermita Erromani-ko-Gotikoa da, nabe bakarreko oinarekin. Hiru aldare dauzka erretaula banarekin eta erretau-lek balio artistiko handiko ele-mentuak dituzte. Aipatzekoa da, esaterako, XIV. mendeko Andre Mariaren zurezko irudi polikro-matua. ·

Gure aLtxorraK

Horma-pintura aurkitu dute bergaran; XVi. mendekoa da ustez, ermitaren garaikidea, eta zenbait hitzek eta greka batek osatzen dute. testua eta argazkiak: monika belastegi

“Hitz solteak dira, eta, ondorioz, ez dakigu esanahia; eraldaketengatik zatiak galdu dira”

ezkerreko eta eskumako hitzak, hosto formadun greka batez hornituta. adibidez, Joanes Gloria dago idatzita batean.

erdiko erretaularen bi alboetan azaldu dira hitzak. behean, aida paya eta maite Fernandez zaharberritzaileak.

marijo igartua eta edurne arenaza, duela hiru urte zaharberritutako xiV. mendeko zurezko andre mariarekin.

42 puntua puntua 43

ANTELOPEKirol-jantzia | 1.600 euro

Giharren estimulazio elektrikoa egiten duen kirol-jantzia da antelope. Jarduera fisikoan erabiltzen diren gihar talde osoak kitzikatzen ditu, ariketa egoki egin dadin. Hainbat modelo diseinatu dituzte, estimulazio kanal bereziekin eta lau neurritan. Garbigailuan garbi daiteke, lau orduko autonomia du eta bluetooth bidez konektatzen da androideko eta iOSerako aplikazioetara.

GadGetmaNia

Jon Berezibarjberezibar@goiena.eus

DITTOjakinarazlea | simple matters | 39,95 euro

Mugikorraren etengabeko jakinarazpenen hain mendeko ez izateko gailutxoa da Ditto. poltsikoan sartu edo eskumuturrean eramanda, deiak eta mezu esanguratsuak –erabiltzaileak zehaztutakoak– heltzean, bibrazio bidez jakinarazpen isila egiten zaio erabiltzaileari. Ez du ez kable, ez botoi ezta kargaren beharrik eta txanpon txiki baten antzerako neurri dauka.

NINEBOT MINImonopatina | xiaomi | 265 euro

Mugikorretatik dibertsifikatu eta garraioaren merkatuan lehen urratsak egiten dabil etxe txinatarra. Segway ezagunaren antzera erabiltzen da ninebot, baina belaunen parean mugimendua atzemateko gailutxo bat darama. 21 kilometroko autonomia dauka, 16 kilometro orduko abiadura har dezake, 12 kiloko pisua du eta 15 graduko maldak igo ditzake. Mugikor bidez blokeatzen da, giltza balitz bezala.

‘Youtuber’-akaurreko batean, Mondragon unibertsitateko blog baterako idatzitako artikuluan nire sorpresa erakutsi nuen irakurri nituenean ikus-entzunezko komunikazioko 1. mailako ikasleek egindako inkesta baten erantzunak.

kontua da, urtero, gradura etorritako ikasle berriek galdetegitxo bat bete behar

izaten dutela, besteak beste, guk ezagutzeko zeintzuk diren euren gustuko esparruak eta jakiteko zertan nahiko luketen lan egin etorkizunean. Orain arte, gustuko lanbideen zerrenda horretan ohikoena zen aurkitzea, batez ere, telebistarekin lotutako jarduerak: kameralaria, aurkezlea, produktorea, gidoilaria… horrelakoak. Baina aurten, bi ikaslek sorpresa eman digute: esan dute etorkizunean Youtuber-ak izan nahi dutela.

Youtuber-ak dira –gehienak 30 urtetik beherakoak– Youtuben era askotariko edukiak sortzen dituzten gazteak; bertan, kanalak sortu, eta, kasu askotan, jarraitzaile piloa lortu: ehunka, milaka eta, zenbaitetan, milioika jarraitzaile lortu ere. Hala, kasu batzuetan, neska-mutil horiek bildu izan dituzte punta-puntako artista askok baino jarraitzaile gehiago. Zer egiten? Bada, denetik: bizipenak kontatzen modu informal eta umoretsuan –era histrionikoan ere bai–, partekatzen istorio pertsonalak,

komentatzen bideo joko partidak edo, dirua jasota edo ez, deskribatzen produktu berrien ezaugarriak. Dagoeneko genero horrek badu ikus-entzunezko lengoaia propioa: 10-15 minutuko bideo horiek egoten dira grabatuta kamera bakarrarekin etxeko gela batean, edizio ez oso-oso landuarekin. Gainera, aurkezleek joera jakin batzuk jarraitu ohi dituzte: aurpegiekin keinu ugari egin, besoak eta eskuak modu adierazgarrian mugitu, kamerara hurbildu eta urrundu… Eta beste ezaugarri garrantzitsu bat: youtuber-ek

oso harreman estua izaten dute jarraitzaileekin; horretarako, jakina, batez ere Youtube bera erabiltzen dute, baina baita Twitter eta Facebook ere.

nola ez, hain modan jarri diren pertsonaia horiek marketinaren jomuga bilakatu dira. Izan ere, onerako eta txarrerako, youtuber-ek sekulako preskripzio ahalmena dute eta pertzepzioan eragiteko inoizko indarra euren jarraitzaile sutsu izan ohi diren 12-25 urte arteko gazteen artean.

fenomenoaren dimentsioa ulertzeko adibide batzuk. Ruben Doglas El Rubius 25 urteko youtuber malagarrak ia 15 miloi (!) jarraitzaile ditu. Euskaldunen artean bi youtuber daude azpimarratzeko modukoak: Borja Luzuriaga Luzu bilbotarra eta, maila apalagoan, Iban Gartzia 16 urteko legazpiarra. Luzu-k sei milioi baino jarraitzaile gehiago bildu ditu Los Angelestik kudeatzen dituen gaztelerazko hiru kanalak batuta. Iban Gartziak, bestalde, 31.000 jarraitzaile ditu gaztelerazko kanalean eta 700

bat euskarazkoan; beste batean jorratuko dugu youtuber-en kontuetan –ere– euskarak hartzen duen toki tristea.fenomeno faszinagarria da youtuber-ena, eta ikuspegi irekiko hurbilketa eskatzen duena. Gainera, joerak hartu duen tamaina ikusita, arinkeria da pentsatzea lerdokeria hutsak direla eta, beste barik, horien kontra

marmarka eta purrustaka hastea aitona-amona Zebolleta-ren moduan.

Post-data: proposamen bat etxean gaztetxoak dituzuenontzat: galdetu zuen seme-alabei zeintzuk diren euren gustuko youtuber-ak. Akaso, bideoak ikusita, sorpresa bat edo beste hartuko duzue, edo, gutxienez, balioko dizue jakiteko zertan dabilen zuen neska edo mutikoa hainbeste ordu ordenagailuaren parean. ·

KomuNiKazioa

Goio Arana@goioarana

PMk

44 puntua puntua 45

1Kirol zelaiak markatuta dauden lekua behar dugu (saskibaloia, futbola, eskubaloia…) (1. irudia). Marrak izango dira jolas esparrua.

2 Harrapaketa-jolasa da oinarria, baina Pac-man edo Come-Cocos bideo jolasean bezala mugitu beharko dugu: marrak izango dira bidea.

3 Bi marrak elkar gurutzatzen dutenean, bidea aukeratu beharko dugu.

4 Mamu bat izendatu beharko da (2. irudia), beste jolaskideak zelaian zehar sakabanatu eta harrapaketa-jolasa hasiko dugu (3. irudia). Gogoratu marra gainean bakarrik ibil daitekeela (4. irudia).

5 Mamuak norbait harrapatzean, hura ere mamu bilaka daiteke (5. irudia).

6 Ea nor den harrapatzen azkena!

joLasaK

‘pakman!’Egilea: Txatxilipurdi | www.txatxilipurdi.com | Oñatiko Txaloka ludotekako haur eta hezitzaileek irakatsitako jolasa Argazkietan: Oñatiko ludotekako haur eta hezitzaileak

1 2

3

4 5

alaia arriaran aseginolaza Oñati. 3,420 kilo. urriaren 31. Gurasoak: Maite eta Mikel. argazkian, alaia, sehaskan.

Aroa Velasco Alday aretxabaleta. 3,240 kilo. urriaren 29a. Gurasoak: ane eta Oskar. argazkian, aroa txikia, sehaskan.

markel nin ugalde arrasate. 3,520 kilo. urriaren 28a. Gurasoak: amets eta Gorka. Goian, Markel, arreba alaitz eta Garazirekin.

june iturrospe arrondo Bergara. 4,090 kilo. urriaren 28a. Gurasoak: Maitane eta Eneko. argazkian, June, amaren besoetan.

danel larrea zubia Bergara. 3,240 kilo. urriaren 28a. Gurasoak: ainara eta Iñaki. argazkian, Danel, gurasoekin.

fatima azam arrasate. 3,460 kilo. urriaren 26a. argazkian, Fatima jaioberria, aitaren besoetan.

jaioberriaK

ArrAsAte* Debagoieneko ospitalean jaiotzen Direnentzat

Musakola 11 arrasatetel.: 943 71 10 30

eroskik zuen lehen beharretarako, OPARIA* egingo dizue Goiena Klubeko bazkide zaretenoi.

Guraso berriei EROSKI hipermerkatuaren partetik,

zorionak!

46 puntua puntua 47

Handitzen, Handitzen

Gipuzkoa etorbidea 36 • ARRASATE • 943 71 18 70

GOLF SPORTVAN BERRIAsport autoen beste dimentsio bat

sport monobolumen familiarra