POSTERioR ETMOiDAL SiNUS MUKOSELi OLGU SUNUMU

MUCOCELE OF POSTERIOR ETHMOIDAL SINUS: CASE REPORT

Emin OZYURT. Fatma OZLEN. irfan DEVRANOGLU. Cengiz KUDAY.

istanbul Universitesi Cerrahpa~a Tip Fakiiltesi Noro~iriirji ve Kulak Burun Bogaz (iD) Anabilim Dallan

Tiirk Noro~iriirji Dergisi 2: 68-70. 1991

OZET: C;iftgorme. periorbital agn ve goz kapagldii$iikliigii olmakslzm tek taraflI gorme kaybma ne­den olan posterior etmoidal siniis mukoseli olgusuve cerrahi tedavisi literatiir l$lgmda tartl$lldl..

Anahtar Kelimeler : Etmoid siniis. Mukosel. Op­tik kanal. Vizyon kaybl.

GiRi~

Posterior etmoid sinusten kaynaklanan mukosel­ler son derece nadirdir (4.7).Bu nedenle optik kanal­da optik sinire basl yaparak tek tarafh gbrme kaybmaneden olan posterior etmoid sinus mukoseli olgusu­nu sunuyoruz.

OLGU SUNUMU:

Gbrme kaybl ve ba~ agnsl ~ikayeti ile klinigimizeba~ vuran 54 ya~mdaki kadm hastanm anamnezin­den 5 yIldan beri sag gbzunde gbrme keskinliginingiderek azaldlgl. 6 ay bnce ba~mm sag tarafmda 10­kalize. hafif derecede. agn kesicilere cevap veren ba~agnsmm ba~ladlgl ve sag gbzde gbrmesinin tama ya­km kayboldugu bgrenildi. Lokal travma veya nazaloperasyon hikayesi yoktu. Oz ve soy gec;:mi~indebirbzellik olmayan hastanm fizik muayenesinde de pa­tolojik bulgu saptanmadl.

Nbrooftalmolojik muayenede sag gbzde gbrmekeskinligi 30 cm. den parmak sayabilecek blc;:udey­di. Pupiller izokorik. sagda l~lk refleksi tembel. kon­sansuel cevap ise mevcuttu. Sol gbzde vizyonnormaldi. Fundoskopik incelemede fundus sagda at­rofik. solda ise normal bulundu. Gbz hareketleri her

iki gbzde de normal ve agnslzdl. Epikantal bblgedekitle gbrulmedi. Yuzde hissiyet ve kornea refleksi et­kilenmemi~ti. Nazal bo~lugun muayenesinde herhan­gi bir kitle ve kronik infeksiyona rastlanmadl.

Direkt ve sella grafisinde sella tabam bozulmu~ve geni~lemi~ olarak gbruldu. Bilgisayarh Tomogra­fide (BT)sfenoid sinus ve sag etmoidal sinus hucre­lerini tamamen dolduran. sella tabamm ekspanseeden ve bozan. yumu~ak doku dansitesinde. kont­rast tutmayan. duzgun kenarh lezyon gbruldu (Re­sim 1). Sfenoetmoidal sinus mukoseli bn tamsl ileyatmlan hasta transetmoidal yolla ameliyat edildi.

68

SUMMARY: A case of the posterior ethmoid si­nus mucocele presenting as unilateral visual impair­ment without periorbital pain. proptosis. diplopia andits surgical treatment are discussed under the lite­rature.

Key Words: Ethmoid sinus. Mucocele. Optic Ca­nal. Visual impairment.

Resim I , Ameliyat bncesi BT

Etmoidal hucreler ameliyatla almdlktan soma sfeno­etmoidal sinus ic;:inidolduran kistik yaplya ula~lldl.Kist duvan aC;:lhpic;:indekikoyu mukus klVammdakiye~ilimsi SIVIve kist duvan aspiratbr ve spatiil yar­dlmlyla kolayhkla C;:lkanldl.Kistik yapl C;:lkanldlktansoma yapllan incelemede optik kanahn posterome­dial duvanm yapan kemik yapmm kistik yap I nede­niyle c;:okinceldigi ve optik kanala dogru itildigigbruldu. Optik kanala basl yaptIgI du~unulerek c;:okincelmi~ kemik yapl (lamina paprycea) C;:lkanldl.Kis­tik yapmm 9kanldlgl bo~luk adale ve yag dokusu iledolduruldu. patolojik tam. db~eyid hucrelerin tam gb­

rulemedigi kist duvan ~eklinde geldi (CTF patolojiprot No. 587/89). Ameliyat somaSI ba~ agnlan belir­gin blc;:udeazalan hastanm 7. gunde c;:ekilenBTsin­de lezyon yerinde yag dansitesinde hipodens alangbruldu (Resim 2). Dbrt ay soma yapllan kontroldepupillalar izokorik. bilateral direkt ve indirekt l~lkref­leksi (+). vizyon sagda 8/10. solda 10/10 gbrme alamise sagda sentral skotom dl~mda normal olarak bu­lundu. Fundoskopik muayenede sagda fundus solukolarak degerlendirildi.

Resim 2, Ameliyat somaSl l. haftJda <;ekilen BT

TARTI:?MA

Mukoseller en slk frontal ve anterior etmoidal si­

nuslerde gorulur (5.7).Sfenoid sinus mukoselleri sey­rektir, literaturde sadeee 80 olgu bildirilmi:?tir (1.8).Posterior etmoid sinus kaynaklt olanlar ise son dere­ee nadirdir. Natvig ve Larsen (7) 112 paranazal sinusmukoseli arasmda posterior etmoid sinus kaynakltsadeee bir olgu bildirmi:?lerdir. Buna kar:?lltk Lloydve arkada:?lan (4) 12 olguluk etmoidal mukosel seri­lerinde posterior etmoid kaynakh mukosele rastlama­dllar. Onlara gore posterior etmoid mukoseli sfenoidsinus mukoselinden klinik ve radyolojik olarak aYlrtedilemez, Diger yazarlar posterior etmoid ve sfeno­id sinus kaynaklt mukoselleri birbirlerinden aYlrt et­mek zor oldugundan onlan sfenoetmoid sinusmukoselleri :?eklinde ortak tammlama altmda topla­ml:?lardn \5.9). Som ve Shugar (10) etmoidal muko­selin BT bulgulanm gozden ge<;irerek. sfenoidsinusten kaynaklamp etmoid sinuse dogru geni:?le­yen mukoselleri etmoid mukosellerin 3. tipi olaraktarif etmi:?lerdir.

Sundugumuz olgu radyolojik olarak kamtlayama­mamlza ragmen, klinik olarak literaturde tarif edilenposterior etmoidal sinus mukoseline uymaktadlr.

Mukosellerin klinik tablolan olduk<;afarkltdlr. Ta­

mda klinik bulgulann onemi buyuktur. <;:oguetmo­id mukoseller (anterior ve orta gruplar) kendilerinimedial kantal kitle, agn, proptozis ve diplopi ile bel­li ederler, hi<;birindevizyon etkilenmez (4),Diger yan­dan sfeno-etmoid veya daha dogrusu sfenoid sinusmukoseli <;ogunlukla "Orbital apeks sendromu"nuolu:?turur ki bu da optik kanal ve superior orbital fis­sur i<;indenge<;endamar ve sinirlerin tutulumu ile ka­rakterizedir (1.5,8). Olgumuzda unilateral gormekaybl, sagda direkt l:?lkrefleksinin tembel olmasl veoptik atrofi dl:?mda bulgu saptanmadl. Proptozis veekstraokuler goz hareketlerinin tutulumu yoktu. Kli-

nik bulgular lezyonun optik kanal i<;indeveya optiksinirde oldugunu gostermektedir. Normal olarak op­tik kanalm medial duvan sfenoid sinusle <;okyakm­dan ili:?kilidir.Eger optik kanal uzun olursa posterioretmoid sinuslerle de ili:?kiliolabilir (6). Mikroanato­mi yonunden optik kanaltn detaylt olarak ineelendigi<;ah:?madaHabal ve arkada:?lan (2)posterior etmoid si­nuslerin, <;alt:?llankadavralann %25'inde optik kanala<;okyakm olarak kom:?u olduklanm gostermi:?lerdir.Bu nedenle optik kanaltn posteromedial duvanm ya­pan <;okinee lamina papryeea, sfenoid ve posterior et­moid sinuslerden kaynaklanan geni:?leyen lezyonlartaranndan kolayltkla optik kanala dogru itilebilir. so­nu<;tasuperior orbital fissurdeki diger kranial sinirleretkilenmeden optik sinir lezyonlan ortaya <;lkar.

Olgumuzun BT'sinde sfenoid sinusu tamamendolduran, bir yandan one posterior etmoid sinusleride i<;inealarak geni:?leyen ote yandan yukanda sellatabamm bozan ve geni:?leten, duzgun kenarlt, kont­rast tutmayan yumu:?ak doku dansitesindeki lezyonsfenoetmoid mukosel olarak tammlandl. Mukoselin

posterior etmoid sinusu etkileyip de lamina papryee­aYIoptik kanal i<;inedogru itmesi sonueu olgumuz­da gorulen unilateral gorme kaybl. direkt l:?lkrefleksinin tembelligi. optik atrofi ve tipik BTbulgu­lanndan olu:?an klinik tablo literatiirde "izole optikkanal sendromu" olarak tarif edilmektedir (11).

Bizim olgumuzda klinik bulgular posterior etmo­idal sinus mukoselini. radyolojik bulgular ise sfeno­etmoidal sinus mukosel tamsml on plana itmekte isede. sfenoid sinus mukoselinde klinik tabloda slkltk­

la orbital apeks sendromunun gorulmesi. buna kar­:?lltkolgumuzda izole optik sinir bulgulannm saptan­maSI nedeniyle biz, mukoselin posterior etmoid hue­relerden kaynaklamp. sfenoid sinus i<;inegirdigini vegeni:?lediginigozoniine alarak mukoselin posterior et­moidal sinusten kaynaklandlgml du:?unduk.

Cerrahi teknikle ilgili olarak transkraniyal. tran­setmoidal. transnazal van:? yollan kullamltr. Sfenoidsinus mukoseli i<;intransnazal van:? yolu eger optiksinir basIs I yoksa tercih edilir (1.8).Eger gorme azal­maSI ba:?hea semptom ise transkraniyal van:? yolu se­<;ilmesigerekir (1).Bizeerrahi teknik olarak mukoselbo:?lugunun transkraniyal van:?la yeterli eksplore edi­lememesi. transnazal van:?la da optik kanal dekomp­resyonunun zor olmasl nedeniyle transetmoidal yolutercih ederek hem mukosel bo:?lugunu tamamen ek­splore ettik, hem de optik kanalm <;okineelmi:? pos­terior klsmmdaki kemik lameli kaldlrarak optik sinirdekompresyonunu sagladlk.

Yazl~ma Adresi: 00<;. Or, Emin OzyurtLu. Cerrahpa~a Tip FakiiltesiN6ro~iriirji A.B,D. Aksaray/istanbul

69

KAYNAKLAR

1. chan HJ, Kao Ly, Lui CC: Mucocele of the sfenoid sinus withthe apex orbitae syndrome, Surg Neurol 25:101-104, 1986

2, Habal MB, Maniscalco JE, Lineaweaver Wc. et al: Microsurgi­cal anatomy of the optic canal: Anatomical relations and expo­sure of the optic nerve. Surg Form 27:542-544, 1976

3, Hashim ASM, Asuakura T, Awa H. et al: Giant mucocele of pa­ranasal sinuses. Surg Neurol 23:69-74, 1985

4. Lloyd GAS, Bartram Cl. Stanley P: Ethmoid mucoceles. Br J Ra­diol 47:646-651. 1974

5, Lundgren A, Olin T: Muco-pyocel of the sphenoidal sinus or pos­terior ethmoidal cells with special reference to the apex orbi­tae syndrome. Acta Otolarygol 53:61-79, 1961

6. Mattox DE, Delaney RG: Anatomy of the ethmoid sinus. Oto­larygol CHn North Am 18:3-14, 1985

7. Natvig K, Larsen TE: Mucocele of the paranasal sinuses. A ret­rospective clinical and histological study, J Laryngol Otol92:1075-1082, 1978

8. Nugent GR, Sprinkle p, Bloor BM: Sphenoid sinus mucoceles.J Neurosurg 32:443-451. 1970

9, Roberson GH. Patterson AK, El Deeb, et al: Sphenoethmoidalmucocele: Radiographic diagnosis, AJR 127:595-599, 1976

10, Som PM, Shugar )MA: The CT classification of ethmoid muco­celes. J Comput Assist Tomogr 4: 199-203, 1980

11. Yue CP, Mann KS, Chan FL: Optic canal syndrome due to pos­terior ethmoid sinus mucocele, J Neurosurg 65:871-873, 1986