participación política e social das mulleres. Ámbito laboral
TRANSCRIPT
Igualdade e xéneroConceptos básicos
Mar F. Cendón
Módulo de igualdade de oportunidades para
persoal da Deputación de Pontevedra.
Pontevedra, maio de 2016.
Participación política e social das mulleres
Igualdade de oportunidades?
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
O mercado laboral
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
A «mística da feminidade»
A muller durante a Ditadura
Anxo do fogar e «templo da raza»
Gardiá da familia e dos valores nacionalcatólicos: nenos, fogar, igrexa.
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
Primeiros «pasos»…1961: Lei sobre dereitospolíticos, profesionais e de traballo da muller
1975: Reforma do Código Civil
1978: Constitución
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
Artigo 35.1 da Constitución española
Todos os españois teñen o deber de traballar e o dereito ao traballo, á libre elección de profesión ou oficio, á promoción a través do traballo e a unha remuneración suficiente para satisfacer as súas necesidades e as da súa familia, sen que en ningún caso poida facerse discriminación por razón de sexo.
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
Artigo 17.1 da Lei do Estauto dos traballadores
Entenderanse nulos e sen efecto os preceptos regulamentarios, as cláusulas dos convenios colectivos, os pactos individuais e as decisións unilaterais do empresario que contellan discriminacións directas ou indirectas desfavorables por razón de idade ou discapacidade oufavorables ou adversas no emprego, así como en materia de retribucións, xornada e demais condicións de traballo por circunstancias de sexo, orixe, incluído o racial ou étnico, estado civil, condición social, relixión ou conviccións, ideas políticas, orientación sexual, adhesión ou non a sindicatos e aos seus acordos, vínculos de parentesco con outrostraballadores na empresa e lingua dentro do Estado español.
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
Mulleres Homes
Taxa de actividade(persoas integradas no mercado de traballo)
53,64 % 65,25 %
Taxa de ocupación (poboaciónocupada como proporción da que está en idade de traballar)
8.182,2 miles de persoas
9.847,4 miles de persoas
Taxa de paro (poboación que carece de emprego)
2.413,5 miles de persoas
2.378 miles de persoas
Poboación inactiva maior de 16 anos
9.158,7 miles de persoas
6.512,1 miles de persoas
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
Elaboración propia cos datos da EPA 1T/2016
Mulleres Homes
Poboación 1.393 miles de persoas
1.304,8 miles de persoas
Poboación activa 598,2 miles de persoas
650,8 miles de persoas
Poboación ocupada 484,9 miles de persoas
536,2 miles de persoas
Poboación parada 113,3miles de persoas
114,6 miles de persoas
Poboación inactiva 627,5 miles de persoas
474,7 miles de persoas
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
Elaboración propia cos datos da EPA 1T/2016 para Galicia
A incorporación das mulleres ao mercado laboral, a súapermanencia no emprego e as súas condicións de traballoestán lonxe de darse en condicións de igualdade con respectoá dos homes.
A taxa de actividade das mulleres incrementouse nos últimos anos, reducíndose de forma progresiva a diferenza coa taxa de actividade dos homes.
Reducíuse tamén a diferenza entre a taxa de emprego de mulleres e homes, pero a causa do paro, xa que as mulleresnon viron crecer a súa taxa de emprego e foi a dos homes a que descendeu de forma importante.
A taxa de paro aumentou de forma considerable para mullerese homes nos últimos anos, pero a diferenza entre ambas reduciuse notablemente debido ao maior incremento da taxa de paro dos homes.
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
Outro dato importante a considerar, en relación ao mercado de traballo, é que, se tomamos os datos da Enquisa de PoboaciónActiva do INE as mulleres teñen arredor do 75 % dos contratos con xornada a tempo parcial.
Hai que subliñar tamén, para facer unha análise da situacióndas mulleres, a situación daquelas nas que concurren outros factores adicionais ao sexo que poden conducir a situacións de discriminación e potenciar a ausencia dunha igualdade de oportunidades efectiva no mercado de traballo; se atendemos á discriminación múltiple ponse de relevo a conexión entre o sexo e factores como a discapacidade, a orixe racial ou étnica, a idade, o estatus socioneconómico, a orientación sexual etc.
A análise destes datos é complexa porque é contrario ao ordenamento xurídico recoller datos sobre varios destes factores.
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
Hai que facer referencia tamén á segregaciónhorizontal por actividades e á vertical por ocupacións, fenómenos que acaban por determinar, en gran medida, as condicións do emprego (salarios, temporalidade, progresoprofesional etc.)
A pesar dos avances as mulleres e os homes aíndatenden a traballar en diferentes tipos de traballo e adoitan a concentrarse en diferentes sectores de actividade. Por outra banda, dentro do mesmo sector e/ou empresa, as mulleres desempeñanocupacións de menor valor e peor remuneración.
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
Tamén hai que destacar a elevada feminización de sectores como o das actividades sanitarias e os servizos sociais, onde arredor do 78 % das persoasocupadas son mulleres, ou como a educación, onde as mulleres representan en torno ao 68 % do total de persoas ocupadas. Son actividades do sector servicios que posibilitaron, en gran medida, a incorporación das mulleres ao mercado laboral. Moitas destas ocupacións están vinculadas aos roles tradicionales de coidado e atención.
Mentres, en sectores como o da construción, os homes son máis do 90 % das persoas ocupadas e na industria manufactureira arredor do 75 %.
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
A Unión Europea di...Un modo de mellorar a competitividade de Europa é lograr un mellor equilibrio entre homes e mulleres en postos de toma de decisións económicas.
Os estudos demostran que a diversidade de xénero é rendible e que as empresas con maior porcentaxe de mulleres nos consellos de administración obteñenmellores resultados que aquelas con consellosexclusivamente masculinos».
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
Estratexia 2020Precisaranse políticas que promovan a igualdade entre sexos co fin de incrementar a participación da poboaciónlaboral, contribuíndo así aocrecemento e á cohesión social».
Obxectivo: 75 %
Detrás dun gran home
sempre hai unha gran muller
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
Instrumentos:• Programa comunitario para o emprego e a solidaridade
social Progress (2007-2013).
• Instrumento de microfinanciación Progress (IEMP)
• EURES: a rede europea para o emprego e a mobilidadedas persoas traballadoras
• EUROPASS: servizo da mobilidade da cidadanía
• Programas para a aprendizaxe mutua no ámbito doemprego.
• Observatorio europeo do emprego (OEE)
• Comité de emprego.
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
Cres que a participación de mulleres e homes no mercado laboral é similar en canto a acceso a postosde responsabilidade, sectores de actividade, duración da xornada, temporalidade da contratación, retribución etc?
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
Segregación verticalDesigual proporción de mulleres e homes na escala xerárquica de todos os sectores de emprego.
Fai referencia a certascaracterísticas nas xerarquíasdas persoas, dos postos e das tarefas nos centros de traballo que dificultan o acceso das mulleres a postoscon maior responsabilidade e mellor remunerados. A segregación vertical provoca unha concentración de mulleres e homes en niveisespecíficos de responsabilidade.
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
Algúns datosSegundo os datos do Instituto Nacional de Estatística, no curso 2009-2010 un total de 198.438 persoascompletaron os seus estudos universitarios. Destas, 118.952 eran mulleres, o que supuña o 59,9 % do total. Destacar que o 51,6 % das persoas que remataron os estudos fixérono con 24 anos ou menos (no caso das mulleres o 57,9 % do total).
Fonte: INE
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
Taxa de Paro Homes Mulleres20-24 anos 41,53 % 45,23 %
25-29 anos 27,74 % 29,08 %
30-35 anos 18,54 % 22,39 %
35-39 anos 15,62 % 21,00 %
40-44 anos 15,02 % 20,09 %
45-49 anos 16,86 % 20,81 %
50-54 anos 16,88 % 19,70 %
55-59 anos 18,70 % 18,45 %
60-64 anos 15,81 % 16,85 %
Elaboración propia cos datos da EPA 1T/2016
Segregación horizontalAs mulleres concentrámonos en certossectores de actividade e en certas ocupacións e os homes noutras distintas.
Esta división ten un valor social desigual e ten unharelación directa cos roles e estereotipos de xénero.
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
Homes Mulleres
Agricultura 7,2 % 4,2 %
Industria 19,0 % 8,2 %
Construción 11,9 % 1,1 %
Servizos 52,7 % 75,2 %
Paradas que buscan o primeiro emprego ou deixaron o último hai máis de un ano
9,1 % 11,2 %
Elaboración propia cos datos da EPA para Galicia 1T/2016
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
Algúns datosSegundo os resultados da Estatística da EnsinanzaUniversitaria no Estado español, durante o curso 2009-2010, só o 28,68 % do alumnado matriculado en estudos universitarios da área técnica foronmulleres, fronte ao 76,63 % que o fixeron en ciencias da saúde.
Fonte: Instituto da Muller
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
Fonte: SIU
Fonte: Unidade de Igualdade da Universidade de Vigo. Datos por ámbito e sexo para o curso 2013-
2014
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
Fonte: Unidade de Igualdade da Universidade de Vigo. Evolución da porcentaxe de mulleres por
titulación no ámbito tecnolóxico
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
Fonte: SIU
Fonte: Unidade de Igualdade da Universidade de Vigo. Evolución da porcentaxe de mulleres en
máster por ámbito e ano académico
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
Algúns datosNo ano 2009, despois de 4 anos de existencia, impartíronse2.266 Programas Oficiais de Posgrao nos que había 83.700 persoas matriculadas. Finalizaron estes programas, no ano 2010, 36.325, das que o 56,6 % eran mulleres.
Fonte: INE.
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
Fonte: Unidade de Igualdade da Universidade de Vigo. Premios Fin de Carreira Xunta de Galicia
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
Fonte: Unidade de Igualdade da Universidade de Vigo. Premios Fin de Carreira e Extraordinarios de
Grado da UVigo
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
O«teito de cristal»Concepto metafórico que xorde na década de 1970.
Barreira intanxible que moitas mulleres se atopan ao ascender no ámbito laboral.
Está conformada polos prexuizos e estereótipos de xéneroorganizativos e polos límites autoimpostos («teito de cemento»).
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
Algúns exemplos:
«as mulleres temen ocupar posicións de poder»
«ás mulleres non lles interesa ocupar postos de responsabilidade»
«as mulleres non poden enfrontar situacións difíciles que requiranautoridade e poder»
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
O «muro ou parede de cristal»Representa as áreas (dentro dunhaempresa, actividade ou profesión) reservadas ou exclusivas para o xénero masculino das que as mulleres quedamos excluídas.
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
Que elementos forman esa«barreira»?
Factor cultural: presupoñémonosautoimposicións e unha tendencia a aceptar e conformarnos con«algúns logros»
Tradición da actividade («parede ou muro de cristal»)
Rol familiar asignado
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
39
Nivel de estudos Mulleres Homes
Analfabeta 471,8 miles persoas
222,5 miles persoas
Estudos primarios incompletos 1.437,8 miles persoas
1.047 miles persoas
Educación primaria 3.037,3 miles persoas
2.528,1 miles persoas
1.ª etapa de educación secundaria e similares
5.186,9 miles persoas
5.892,4 miles persoas
2.ª etapa de educación secundaria con orientación xeral
2.518,7 miles de persoas
2.575,9 miles de persoas
2.ª etapa de educación secundaria con orientación profesional
1.459,5 miles de persoas
1.415,5 miles de persoas
Educación superior 5.642,4 miles de persoas
5.055,7 miles de persoas
Elaboración propia cos datos da EPA 1T/2016
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
40
Nivel de estudos Total* Homes MulleresAnalfabeta 0,7 0,3 0,5
Primarios incompletos 3,9 2,0 1,8
Primaria 15,9 9,3 6,6
Primeira etapa de educación secundaria ou similar
89,5 51,0 38,6
Segunda etapa de secundaria con orientación xeral
25,7 13,0 12,7
Segunda etapa de secundaria con orientación profesional
22,9 11,1 11,8
Educación superior 64,1 24,7 39,4
Elaboración propia cos datos da EPA para Galicia 4T/2015
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
O «chan pegañento»Forzas que manteñen as mulleres na base da pirámide económica.
Son as responsabilidades e cargas afectivas e emocionais que no ámbito doméstico recaen sobre as mulleres, atrapándoas cos lazos de seda dos afectos que dificultan ou impiden a súa saida e realización personal alén do ámbito familiar.
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
O«gueto de veludo»Sectores profesionais e laborais que se feminizan o que inmediatamente conlevaunha redución salarial, empeoramento das condicións laborais e dificultades de ascenso.
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
Homes Mulleres
Funcionariado 314.718 121.369
PersonalLaboral
54.315 35.508
Outro persoal 3.071 7.518
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
Elaboración propia cos datos do BEP, xaneiro de 2015
Homes Mulleres
Administración Seguridade Social
10.598 17.069
Axencia estatal de administración tributaria
12.042 313.696
Centros penitenciarios
17.157 6.630
Docencia non universitaria
1.810 4.984
Ministerios e OO. AA.
52.523 59.291
Patrimonio nacional
842 498
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
Elaboración propia cos datos do BEP, xaneiro de 2015
Homes Mulleres
Axencias estatais
6.928 6.518
Institucións Sanitarias S.S./Defensa
851 2.394
Garda Civil 71.515 5.080
Policia Nacional 57.758 8.761
Forzas Armadas 106.695 15.153
Maxistradas e Xuizas
3.027 3.795
Fiscais 1.110 1.968
Outro persoal 4.667 10.292
Entidadespúblicas empresariais e O.P. con réxime específico
23.581 8.266
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
Elaboración propia cos datos do BEP, xaneiro de 2015
C.A. Homes Mulleres
Administración Xeral
378.621 841.896
Consellerías e os seus OO.AA.
92.959 121.063
Docencia non universitaria
158.896 372.134
Instituciónssanitarias S.N.S.
126.766 348.699
Administración de Xustiza
10.591 26.817
Forzas de Seguridade
21.459 4.642
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
Elaboración propia cos datos do BEP, xaneiro de 2015
Administración local.
Homes Mulleres
Concellos 284.172 233.666
Deputacións/Cabildos/ConsellosInsulares
27.623 31.703
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
Elaboración propia cos datos do BEP, xaneiro de 2015
Universidades Homes Mulleres
PDI 57.413 37.970
PAS 21.408 30.324
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
Elaboración propia cos datos do BEP, xaneiro de 2015
Homes Mulleres
TOTAL das Administracións Públicas
1.173.391 1.371.413
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
Elaboración propia cos datos do BEP, xaneiro de 2015
Pontevedra Homes Mulleres
Administración Pública Estatal
6.850 2.689
Adm. CC. AA. 7.553 18.599
Adm. Local 4.979 3.673
Universidades 934 825
TOTAL 20.316 25.786
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
Elaboración propia cos datos do BEP, xaneiro de 2015
Pontevedra Homes Mulleres
Funcionariado de carreira 6.850 2.689
Persoal laboral 7.553 18.599
Outros 4.979 3.673
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
Elaboración propia cos datos do BEP, xaneiro de 2015
52
1) A maioría dos novos contratos son temporais.
2) Aumenta o número de contratos a tempo parcial.
3) A remuneración dos novos traballos é máis reducida.
4) Todos os novos contratos dispoñen de menos dereitoslaborais e de menor intensidade que os anteriores a 2010
5) Os novos empregos son maioritariamente nos sectores «típicos» da economía española: os de baixovalor engadido.
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
Que é a fenda salarial?
Sabes, aproximadamente, cal é na actualidade?
A que cres que pode estar debida?
Cres que, no teu ámbito concreto de traballo existe? Por que?
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
A fenda salarial fai referencia á distancia na retribuciónmedia (salario máis complementos) de mulleres e homes. Parte desas diferencias salariais poden estar fundamentadas en factores de tipo persoal (nivel de formación, experiencia laboral, antigüidade etc.), do posto de traballo (funcións realizadas, nivel de responsabilidade, tipo de contrato ou xornada etc.) e/ou da empresa para a que se traballa (tamaño, tipo de actividade etc.). Unha vez considerados estes factores, a fenda é a parte desas diferenza que non queda xustificada po unha distinta achega de valor no desempeño dun traballo igual ou de igual valor, e que só pode ser explicada en funcióndo sexo da persoa que o realiza. Segundo os datos recollidos nos últimos anos, conavances e retrocesos, a fenda é un fenómenopersistente.
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de
Trab
alla
r en
espa
zos d
e ig
uald
ade
E na administración pública, como definirías, desde a perspectiva de xénero, a situación de homes e mulleres neste ámbito?
Cres que existe unha situación de igualdade? Por que?
Cales consideras que son os sectores máis igualitarios?
E os menos?
Por que?
Que implicacións ten isto?
Agora que coñeces os conceptos identifica, no teu ámbito de traballo concreto situacións e exemplos -diferentes dos citados na clase-de:
- Androcentrismo
- Machismo
- Segregación horizontal
- Segregación vertical
- Teito de cristal
A co
nstru
ción
soc
ial d
a de
sigu
alda
de