Xia Tenzinen bidaia miresgarriaPatxi ZubizarretaMarrazkilariaJacobo Muñiz

PAPER TXORIAK

LITE

RATU

RA L

AN

TZEK

O F

ITXA

K

Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saileko hizkuntza-azterketa gainditu du.

Itzulpena: Patxi Ezkiaga © Ariketak: Fernando Castillo eta Otilia Coronado© Marrazkiak: Jacobo Muñiz© Editorial Luis Vives, 2012© Argitaraldi honena: Ibaizabal argitaletxea, 2012

InprimaketaETG (Edelvives Talleres Gráficos)

ISO 9001 Ziurtagiridun Tailer Grafikoak50012 Zaragoza

LITERATURA LANTZEKO FITXAK —Xia Tenzinen bidaia miresgarriaISBN: 978-84-8394-675-6Lege gordailua: BI-990/2012

Eragotzita dago, legeak ezarritako salbuespenetan izan ezik, obra honen edozein eratako berregintza, komunikazio publikoa eta moldaketa, aurrez jabetza intelektualaren titularren baimena eskuratzen ez bada. Eskubide horien urraketa jabetza intelektualaren aurkako delitu bezala har daiteke (Kode Penaleko 270 eta hurrengo artikuluak). CEDRO erakundeak (Centro Español de Derechos Reprográficos, www.cedro.org) babesten ditu aipatu eskubide horiek.

irakurri aurretik Begiratuazalari,etaerantzun.

•Zureustez,nordaXíaTenzin?

• Zergatikusteduzubidaiatzenduela?Zureustez,norairitsinahikodu?

• Zureustez, zeribegiradagopertsonaia?Zergatikusteduzudagoelahorribegira?

�Idatzi�zer-nolakoaldeakaurkitzendituzunpertsonaiarenganli-buruaribueltaematean.

Zuzenean Buelta ematean

Harenjantziahonelakoada:

Txanoahonelakoada:

Harenjantziahonelakoada:

Txanoahonelakoada:

Inguratuzureirudiaislatzekogauzadirenmaterialak.

� egurra� kristala� belarra� oihala

� izotza� ispilua� papera� metala

•Pertsonaiaaipatutakomaterialhorietakobatengainetikoinezdoa.Zeinotedamaterialhori?

2

Irakurriliburuarenkontrazala,etaerantzun.

• Ekaitzezgain,bestezer-nolakoarriskuakusteduzuaurkitukodituelaXíaTenzinek?

•Zeinizanlitezkemundukopertsonaiarikaltuenaizatearenabantailak?

•Etaeragozpenak?

Adierazibidaiabateangertadaitezkeengauzaharrigarriak.Ma-rraztuhorietakobat.

Gogoratuzurebidaietakobat.Zerizanzengauzarikdibertigarriena?

Xia

Ten

zine

n bi

daia

mir

esga

rria

3

4

Irak

urri

9. o

rria

ldet

ik 2

4. o

rria

lder

a

irakurri bitartean Erantzun:

•Nordaistorioarenprotagonista?

•Norairitsinahizuen?

•Norkeginzuenbidehuraberakbainolehenago?

•Jentzik,protagonistarenarrebak,zergatikjanztenzuenabitugorrizta?

•ZeremanzionJentzikanaiariagurtubainolehen?

�Osatuzutabeakhonakosinonimoaketaantonimoakerabiliz:

aldendu,�berotuta,�hurbildu,�nekatuta,�ikaragarria,�jaitsi,�txikia,�igo,�lasai,�izoztuta

HITZA SINONIMOA ANTONIMOA

goraegin

akituta

erraldoia

urrundu

jelatuta

Xia

Ten

zine

n bi

daia

mir

esga

rria

5

AdierazinordenSakyakoHandia,etazergatikematendiotenizenhori.

Inguratu� Xía Tenzinek erabili zituen hitzak kolore zuria lagunitsuarideskribatzeko.

irina�����������������������hodeiak

gatza����������������kotoia���������������esnea

azukrea����������������elurra

Osatu.�

Igarlearenhitzezoroituzen:« euriaegiten

duenean,orduan ».

Marraztuigarleakigarritakoeuria.

• Izanere,zerzeneurihori?

6

Irak

urri

25.

orr

iald

etik

32

. orr

iald

era

irakurri bitartean Liburuarenhirugarrenkapituluaren izenburua«Euriberdea»da.

Adierazizergatik.Gero,marraztueuriberdeaerakutsikodigunpaisaia.

�Osatuparagrafoahonakohitzhauekin:

gobernadoreak� � jendea� � alde�egin

jatekorik� � zergak� � matxinatu

Lanzhou-ko da.Hangoprobintziako

,Krudelaesatendiotenak,izugarriigodizkie

. gabe,dirurikgabe,aukera

eginbeharizandute:hiriangeratuetagobernadoreariaurreegin

eta ,edoaldeegin.

Adierazierantzunzuzena.

•ZererabakizuenLanzhou-kojendeak?

Gobernadorearenaurkamatxinatzea

Hiritikaldeegitea

•Zerislatzenzutenhaienaurpegiek?

Kezkaetabeldurra

Harridura

Lasaitasuna

Xia

Ten

zine

n bi

daia

mir

esga

rria

7

Lotuhitzbakoitzadagokionesanahiarekin:

Monasterioa

Ziega

Meskita

Musulmaneneraikinerlijiosoa.

Lurpekokartzela.

Monjeenbizitokiadenetxeaedokomentua.

Adierazi�zertanaridirenmarrazkikosoldaduak.

Inguratu�zerikusetaentzunzezakeenXíaTenzinekziegatik.

Danborrensoinua

Musikaeztia

Txorienkantua

Soldaduenpatruilak

Iluntzenarizuenzerua

Emakumebatdantzan

Erantzun.ZergatiksartuzutenXíaTenzinkartzelan?

8

Irak

urri

33.

orr

iald

etik

42

. orr

iald

era

irakurri bitartean Osatuesaldihauekzeurehitzakerabiliz.

Soldaduakbehartuta,XíaTenzinekeguzkiairtetenzenetiksar-

tzenzenartelanegitenzuen .

Xíakdantzariaikustenzuen .

YaoniangPing-Pingda izena.

Pintoreakpintzelahartueta marraztuzuen.

�Asmatubertsoberriakdantzariarenabezalakopoemabatosa-tzeko.

Izannahizutenzeruanburubikoitzekotxoriabezala;eta,lurrean,berenadarrakelkartzendituztenbizuhaitzbezala.

Izannahizutenuretan

bezala;

eta,elurretan,

bezala.

Inguratu�besteekinzerikusirikezdaukanhitza.

marraztu�-�koloreztatu�-�margotu�-�zuritu�-�pintatu

lanbroa�-�elurra�-�kazkabarra�-�euria�-�mendia

ziztrin�-�zeken�-�zikoitz�-�eskuzabal�-�mizkin

goibel�-�betilun�-�triste�-�burumakur�-�alai

Xia

Ten

zine

n bi

daia

mir

esga

rria

9

Idatzitsedo�tz,dagokionarenarabera.

A ogoizeanikusizintudan.

Hu handiaeginzenuen.

Hamara ozihoazenazokara.

Goikoha asentituzuen.

Laumul otansailkatutadaude.

Ezabatu�silabaarrotza,etaberridatzitestuabeharbezala.

Eta,halapakopabateanharpatudupintzelapa,pabustipadutin-tapa beltzepan paeta, ezpa bat ezpa bi, lauzpapabost trapazulapaburrepatansekulapaeginpapadenkaparramarroparikper-pafektupaenaepataederrenenapamarrazpatuzupaen.

•Zerdahobekienmarraztenduzuna?

Lotuesaldibakoitzadagokionpertsonaiarekin.

Erabatekoisiltasunean,eskaileraigotzeariekinzion.

Arrozhautsezmakillatuta.

Hamarurteemanzituenkarramarrobatmarrazteko.

Hitzahartuetagobernadorearihitzeginzion.

Pintoreak

Dantzariak

Alkateak

XíaTenzin

10

Irak

urri

43.

orr

iald

etik

50.

orr

iald

era

irakurri bitartean Aukeratuerantzunzuzena.

Iheseginarren,XiaTenzinzergatiksentitzenzentriste?

Ezinzuelakoaitaaurkitu. Dantzariazoroitzenzelako.

Yinchuanhirirahelduzenean,zerbilatuzuen?

Zapataribat. Mezularibat. Janaria.

XíaTenzineknonhartuzuenostatu?

Hotelbatean. Zapatariarenetxean. Kalean.

Zeremanzionzapatariakhiriautzibainolehen?

Mapabat. Oparibat. Gutunbat.

�Ordenatugertaerak.

Markabateginzuenpinturazuriz.

Markabateginzuenpinturagorriz.

Norbaitekzurizmargotuzituenateguztiak.

Ateguztiakmarkagorrizmarkatutaaurkituzituzten.

Gobernadoreakberegizonetakobatbidalizuenerraldoiarenatzetik.

Erantzun.

•Zergatikizutuzirensoldaduakapoetasugeeuriarekin?

•Zereginzutensoldaduekiheseginbainolehen?

Xia

Ten

zine

n bi

daia

mir

esga

rria

11

Inguratu�paragrafohoniezdagozkionzatiak.

Biharamunean,gainera,hodeietatikapoetasugeeuriaeginzuenYinchuanen.Antza,udaminean,lehorteadelarik,ingurunefres-ko eta hezeagoen bila, krokodiloak, apo eta sugeak basoetanedosasiarteanezkutatzendira,bainaeuriaegitearekinbaterairtenegitendirafreskuraetaloreenusainarenbila,etahainbesteigel eta suge batera ikustean jendeak, xalotasunik handienaz,pentsatzendueuriakekarritakoakdirela.

Jarrihitzbakoitzadagokiontokian,etaidatziezkerretikeskuine-ra,etagoitikbehera.

ibai

apo

suge

soldadu

zapatari

AsmatuYinchuanenerorizenapoetasugeeuriabezalakome-tereologiaegoerabitxiak.

Adibidea:Apoetasugeeuria.

elurra

kazkabarra

haizea

eguzkia

12

Irak

urri

51.

orr

iald

etik

58

. orr

iald

era

irakurri bitartean Idatziegia(E)edogezurra(G)honakoesaldihauetan:

Bidaztiakezinizanzienaguresannekazariei.

Herrixkakkiskalieginzituzten,paperezkoitsasontziakbalirabezala.

NekazariakatxilotueginzuenHandia.

XiaTenzinekatsedenhartuzuenarrozetagarilandazinguratuta.

�AdierazizereginzuenXíaTenzinekGu-Mangekonekazarienbi-zitzakbabesteko,etaadierazimarrazkibatenbidez.

Idatzi�s�edozdagokionarenarabera.

Behinbate amet ak burrunbat ua

apena entitu at eden

e natu miret i go atzeko

Xia

Ten

zine

n bi

daia

mir

esga

rria

13

Erabilizerrendahonetakohitzakparagrafoaosatzeko.

eguzkiarenlotanzahar

ipuinametsetanjanzten

haurberrogeijan

Behinbatez , izanomenzenGu-Mang izenekoherriurruneta

bat.Bertarasekulaezzensartzenezilargiarenez

argitasunik. Herritarrak apenas

ziren,ezbaitzuenezhotzikezberorikegiten,eta

eregutxiegitenzutenez,egunosoa igarotzenzu-

ten.Soil-soilik egunezbehinesnatzenzireneta,ho-

rreneraginez, agertzen zitzaienasinesten zu-

ten, eta esna zeudenean ikusten zutena ez.

horikontatuizanzienamazenak denboran,

JentzirietaXiaTenzini.

Inguratu�XíaTenzinenbidaiarenberri ematendigutenesaldiak.

Nekazariakesnatutautzizituen. Txistukaurrunduzen.

Ziztubizianaldenduzen.

Arrastakaeramanzuenberegorputzbustia.

Igarlearenhitzakgogoratuzituen. Begiaknegarbateanzituen.

Aitaezotezuenaurkitukobeldurzen.

Erantzungalderahauei:

•NolajaistenzenIbaiHoria?

•ZerpaisaiekjartzenzutenXiaTenzinametsbateanbezala?

14

Irak

urri

59.

orr

iald

etik

66.

orr

iald

era

irakurri bitartean Idatziegia(E)alagezurra(G)dagokionarenarabera:

XíaTenzinkezkatutazegoenigeriegitenezzekielako.

Arrantzaleeklagundueginziotenbidaztiariizurdeasalbatzen.

Bazkalostean,XíaTenzinektenplubataurkituzuen.

XíaTenzinekoihuetanegareginzuenitsasoahurbiletikikusizuenean.

Ilargiarenargitan,Konfuziokegitenzuenbezala,YaoniangPing-Pingengutunairakurrizuen.

Lagunitsuarenoroitzapenaklagundueginzionerraldoiari.

�Osatuistorioazeurehitzekin.Nahiizanezgero,alda�dezakezujatorrizkokontakizuna.

Hasiera:Izurdeasokabatezaingurarilotutazegoen.Barrurabe-

giratzeko ahoa ireki ziotenean,

Arrainhandiahiltzearzegoen.

Korapiloa:Ahalizanzutenguztiairekiziotenahoa.XíaTenzinek

. Gero, gurinaz igurtzi zituen

besoaketa .

Gutxira ,

Urrezkolingotebatzen!

Amaiera: Azkenean, izurdea isatsari eta hegalei eragitenhasi

zen,eta

.

Xia

Ten

zine

n bi

daia

mir

esga

rria

15

Adierazi.

•Zeresannahidaesaldihonekin:«Etazegozoaitsasurarengazia!»

•XíaTenzinekzergatikezinzionitsasoadeskribatuDodelagunitsuari?

Ordenatugertatutakoarenarabera.

NolaerreakzionatuzuenXíaTenzinekitsasoaikusizuenean?

Isilikgeldituzen.

Xuxurlatueginzuen.

Oihuikaragarriaeginzuen.

Erantzungalderahauei:

•Zer-nolako zalantzak izan zituen Xía Tenzinek Gu-Mang utzietagero?

•Zergatikpentsatzenzuenhorrela?

•Zersentituzuenhorizontearibegira,erbiarenorduaetorrize-nean?

•Zerabenturazeukanberezainarrantzaleenherrirairitsitakoan?

16

Irak

urri

67.

orr

iald

etik

74

. orr

iald

era

irakurri bitartean Ordenatuegoerak1etik5eragertatutakoarenarabera:

SakyakoHandiatxunditueginzenYaoniangPing-Pingenoi-nakikustean.

XíaTenzinekigarlearenhitzakgogoratuzituen.

Nekazariekgogorekinziotenlanarietaberreraikieginzituztenherrixkak.

XíaTenzini,dantzariagogoratzeak,itsasoalehenengoaldizikusteaksortuzionsentsazioberberasortzenzion.

XíaTenzinekezzeukankurkuiluenbeharrikitsasoarientzuteko.

�Ezabatuerrepikatzendensilabaarrotza,etaberridatzitestuabeharbezala.

Bizarginabarenganajoabanzenbaapaintzera;jostubanarengaba-nabatxukunjanztebara,babitxigilearenganajadezkobabalepokobabaterostera;bazjostailuegilearebanera,bakometabatbaeros-tera;ebatabazapatariarengana,azkebanik,baoinetakobebarriakbaegiterabaetabalagunzaharrababisitatzera.

Adierazi.

•NolasarituzutenarrantzaleekXíaTenzin?

•ZenbatdenborabeharizanzuenbidaztiakLanhouraitzultzeko?

Xia

Ten

zine

n bi

daia

mir

esga

rria

17

Erantzun arrantzaleek Xia Tenzini egin zizkioten galderei, etaerantsibestehiru,gusturaegingozenizkiokeenak.

Nondikzetorren?

Zer-nolakohelburuarekin?

Nolakoaizanzenbidaia?

G:�

G:�

G:�

Osatu�dendenetalanbideentaulahau.Emanazkenlerrokodatuguztiak.

Denda Lanbidea Zer saltzen duen

farmazia botikaria sendagaiak

harakina

oinetakodenda zapataria

bitxigilea

liburuak

Inguratuparagrafohoniezdagozkionhitzak.

Istant batez, isilik, elkarri begira egon ziren. Bitxia bada ere,elkarrenbegietan,harrezkeroelkarrekin,herrixkabateanbizikozutenhistoria ikusinahi izanzuten.Hitzikesangabe,pikondobatenazpianeseriziren,etahitzegitenhasiziren.Hegohaizeazebilen. Yaoniang Ping-Pingek astiro-astiro oinetakoak kenduzizkionbidaiarinekatuari,etabereeskuttikiakigurtzikahasizi-tzaizkion,masaiaematen.

18

Irak

urri

75.

orr

iald

etik

91.

orr

iald

era

irakurri bitartean Idatziegia(E)edogezurra(G)dagokionarenarabera:

EzkonberriakJentzietaDodeikustekoirrikanzeuden.

XíaTenzinekezzuenkontuanhartuamarenaholkua.

Gobernadoreak konbentzitu egin zuen Yaoniang Ping-Pingberarekinezkonzedin.

Xía Tenzini iruditu zitzaion bizitza sei jakitun indioen isto-rioarenantzekoazela.

Aitaizotzarenazpianikusizuenean,negareginzuen,itsasoaikusizueneanbezala.

EguralditxarrakhondatueginzienXíaTenzinietaYaoniangPing-Pingiitzulerabidaia.

�Lotu.

BehartueginnahizuenYaoniangPing-Pingberarekinezkontzera.

Eskubatezelurgeruzakenduzuen.

YinchuanetikLanzhourainokobidaiaeginzuen.

Kometabatikusizuenzeruan.

YaoniangPing-Ping

Jentzik

XíaTenzinek

Gobernadoreak

Erantzunhonakogalderahauei:

•NoizgogoratuzuenXíaTenzinek jakitun indioenetaelefan-tearenipuina?

•ZerksortarazizionXíaTenzinibihotzeanhotzikara?

•ZersusmatuzuenXíaTenzinekberearrebaJentziriburuz?

Xia

Ten

zine

n bi

daia

mir

esga

rria

19

Adierazi.

•ZereskainiziongobernadoreakYaoniangPing-Pingiemazte-

tzathartzeko?

•YaoniangPing-Pingenustez,zer-nolakoamarruazekarrenes-

kuetangobernadoreak?

•Nolalortuzuendantzaritxikiakgobernadorearengandiklibra-

tzea?

Bilatuletrazopanzerekinkonparatzendutenseijakintsuitsuekelefantea.

H A I Z E M A I L E A

O E S V S A R X O E Z

R F O E C T A N E E U

M G K P L A N T Z A H

A B A H I G U T O E A

R O L D F E A N I E I

D L J E P D N L L E T

A S U G E A S T I E Z

M A T P N I X O E E A

Osatu.

Xia Tenzinek zabal-zabal irri eginez ezpainekin eta begiekin,

Bihotzekopilpirakizugarriazkartuzitzaizkion

Poz-pozikabestuetadantzatuzuten,baina

XíaTenzinekzerurabotazuenarrebarentzaterositakokometa:

20

irakurri ondoren Asmatubesteizenburubatliburuarentzat.

�Adierazizersentituzenuenitsasoaikusizenuenlehenengoal-dian.Inoizikusiezbaduzu,nolakoaizangodelausteduzu?

Lotu igarlearenhitzakXiaTenzinekbiziduenegoerarekin,etaordenatuliburukogertaerenarabera.

Poztasunakizangodituzu Kartzelakoziegan. 1

Harridurasortukoduzu

Dantzariarengutunairakurrizuenean. 5

Minasentitukoduzu Izurdeaaskatuzuenean. 2

Zinezmaitezaituenbatek

Kazkabarrakburuanjozionean. 7

Itxaropenaizangoduzu

Nekazarienbizitzasalbatuzuenean. 3

Tristeziakizangodituzu

Dantzariaberrizikusizuenean. 6

Norbaitzainedukikoduzu Ezteiotorduan. 8

Harrietazurgelditukodira

Dantzariaknolalibratuzengobernadorearengandiknola 4

Erantzun.

• Zer-nolakoopariakeginzizkiotenXíaTenzineketaYaoniangPing-Pingekelkarri?

libratuzenesanzionean.

Xia

Ten

zine

n bi

daia

mir

esga

rria

21

OsatuXiaTenzinibereamakemandakoaholkua,etaadierazinoizgogoratuzuen:

« antzekoabeharduzuizan:

eta makurtzenbaduteere,altxaegitenda

beti,eta ».

• gogoratuzuenaholkua,

Lotu zutabetako hitzak elkarrekin, konparazioak egiteko.

Itsasoa

Belarra

Kolorezuria

XiaTenzin

Harenbesoak

haizeerrotarenak

zerua

jadea

esnea

banbua

bezain

bezain

bezain

bezain

bezain

urdinada

berdeada

zuriada

altuada

luzeakziren

GogoratuzeinegoeratansentituzuenXíaTenzinekburutikoi-netakobehatzetarainokohotzikara,etaidatz�itzazu.

22

irakurri ondoren Ikertuzerdenyakbat,etadeskribatu.

Osatuesaldiakfaltadirenhitzekin.

Arratsaldea orduada,eta

erbiarenorduada.

beharizanzuenuhinhandibatek

itzultzeko.

Bazekienoso zelaharenberririk :

batmandioanaurkitzeabezainzaila.

XiaTenzinek hasizuenberebidaia,ia

lehenago,etaneguan .

XiaTenzinmutilnormalbatengisahazizen urte

betezituenarte;gero, metroneurtzerairitsizen.

Imajinatu,etaidatzibesteamaierabatistorioarentzat.

Adierazi,etaarrazoituzureiritzia.

•Zerpentsatzenduzunorbaiti,ezberdinaizateagatikbarreegi-

tenzaionean?

23

irakurketa-fitxaLiburuarenizenburua:

Idazlea:

Marrazkilaria:

Bilduma:

Saila:

Agitaletxea:

Orrialdeak:

Agertzendirenpertsonaiak:

Pertsonaianagusiarendeskribapena:

Istoriarenzatihandienagertatzendenlekua:

Gaia

Xia Tenzingazte daeta txikitatikpairatubehar izan zituen

bromakikaragarrihandiazelako.Amakadoretuegitenzuenbetietaaholkuak

ematenzizkion,hilzenarte.Ordukoohiturari jarraituz,gazteakegunbatez

bisitaeginzion bati.AguresanzienJentziberearrebari,Dode

lagun itsuari,etaXui emanzionyakartaldearenardura.Or-

duan bidaia gorabeheratsu, arriskutsu eta ustekabez beteari ekin zion,

eta bila.Txinazeharkatuzueneta,

ibaiarijarraituz,esperientziaugariizanzituenetajendeaskoezagutuzuen,

etabereaitaezagutzenzuten zien.XiaTenzinek

sentituzuenitsasoaezagutuetaaitaaurkituzuenean,izotzetan .

Igarlearenprofeziabeteondoren,bidaiariakamarenhitzakgogoratuzituen

etaetxeraitzulizen .

24

irakurketa-fitxaZure�iritzia

Gehiengustatuzaizuna.

Gutxiengustatuzaizuna.

Gustatualzaizuamaiera?Azalduzegatik.

Liburuarenbalorazioa:1 2 3 4 5

Gomendatukoalzeniekeliburualagunei?Azalduzergatik.

Irakurketarendata: Sinadura: