palabra de berger · 2007-11-09 · xudeos como conversos e que tras a grande expulsión, a...

16
160 NÚMERO ART S 8 y 9 E T BEOS 16 E sábado, 10 de noviembre de 2007 SUPLEMENTO DE CULTURA DE La Opinión A Coruña L CTURAS 7 Shakespeare y ‘El Quijote’ Egipto y Mesopotamia en A Coruña Briyney Spears resucita Nostalgia de Goscinny E RITMOS 12 Palabra de Berger SABERES ofrece aos seus lectores un relato de John Berger, un nome de respecto e consenso na literatura internacional á hora de comprender o tempo que estamos a vivir. ‘Cuestión de sitio’ —que abre o libro ‘Porca terra’, editado por Rinoceronte e traducido ao galego por Xoán Abeleira— mergúllase na vida labrega, fondamente ameazada polos grandes intereses económicos

Upload: others

Post on 16-Jul-2020

0 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Palabra de Berger · 2007-11-09 · xudeos como conversos e que tras a grande expulsión, a comunidade che-gou até os nosos días. Segundo tal, estes “cristiáns novos” constituirían

160NÚMERO

✱ ART S 8 y 9E ✱ T BEOS 16E

sába

do, 1

0 de

nov

iem

bre

de 2

007

✱S

UP

LE

ME

NT

O D

E C

ULT

UR

A D

ELa

Op

inió

n A

Cor

uña

✱ L CTURAS 7

Shakespeare y ‘El Quijote’ Egipto y Mesopotamia en A Coruña Briyney Spears resucita Nostalgia de GoscinnyE ✱ RITMOS 12

Palabra de BergerSABERES ofrece aos seus lectores un relato de John Berger, un nome de

respecto e consenso na literatura internacional á hora de comprender o tempoque estamos a vivir. ‘Cuestión de sitio’ —que abre o libro ‘Porca terra’, editadopor Rinoceronte e traducido ao galego por Xoán Abeleira— mergúllase na vida

labrega, fondamente ameazada polos grandes intereses económicos

Page 2: Palabra de Berger · 2007-11-09 · xudeos como conversos e que tras a grande expulsión, a comunidade che-gou até os nosos días. Segundo tal, estes “cristiáns novos” constituirían

sába

do, 1

0 de

nov

iem

bre

de 2

007

✱S

UP

LE

ME

NT

O D

E C

ULT

UR

A D

ELa

Op

inió

n A

Cor

uña

2SA

BE

Res

P O R L A S S O L A P A S

L O S M Á S V E N D I D O SCastellano. Ficción.

1 J. Boyne: El niño con el pijama... Salamandra.

2 Markus Zusak: La ladrona de libros. Lumen.

3 Vassili Grossman: Vida y destino. Galaxia G.

4 Cormac McCarthy: La carretera. Plaza y Janés.

5 Michael Crichton: Next. Plaza & Janes.

6 Isabel Allende: La suma de los días. Plaza & J.

7 Noah Charney: El ladrón de arte. Seix Barral.

8 J.M. Coetzee: Diario de un mal... Mondadori.

9 Woody Allen: Pura anarquía. Tusquets.

10 S. Kenyon: El beso de la noche. PLaza & J.

Castellano. No Ficción.

1 B. Graham: El inversor inteligente. Deusto.

2 A. Zácarate: Mueve tu dinero. Espasa-Calpe.

3 Mario Luna: Sex code. Nowtilus.

4 Eduardo Punset: El viaje al amor. Destino.

5 Ramón Campayo: Aprende inglés. Edaf.

6 Rhonda Byrne: El secreto. Urano.

7 J. Ratzinger: Jesús de N.. Espasa.

8 Robinette y Braud: Marketing. Gestión.

9 Fernando Trías: El libro negro. Empresa A.

10 Augusto Cury: Padres brillantes. Planeta.

Galego. Ficción.

1 Darío Xuan Cabana: Galván en Saos. Xerais.

2 Marcos López: A lúa dos Everglades. Xerais.

3 Mamá Cabra: Cartas que veñen... P. Persona.

4 Castelao: Os vellos non deben... Galaxia.

5 Tomi Ungerer: Os tres bandidos. Kalandraka.

6 Mario Regueira: Tanxerina. Espiral.

7 Eduardo Blanco Amor: Ars amandi. Galaxia.

8 Inma López Silva: New York, New York. Galaxia.

9 Héctor Carré: Diario do impostor. Xerais.

10 Carlos G. Meixide: O home inédito. Xerais.

Galego. No Ficción.

1 Pedro Ferrer: A Coruña. Xerais.

2 Carlos Díaz: Diccionario de mulleres... Xerais.

3 Eitor Mera: Bernardino Graña. Xerais.

4 Xosé Neira: Arredor do mundo. Xerais.

5 Vicente Risco: Obra gráfica. Galaxia.

6 Mario Regueira: Tanxerina. Espiral.

7 Eduardo Blanco Amor: Ars amandi. Galaxia.

8 Ramón Muñiz: Guía das fervenzas de Ponteve-

dra. Cumio.

9 Vitor Vaqueiro: Guía do norte de Portugal. Galaxia.

10 José Luis Calvo: Conversas con Darío Xohán.

Xerais.

Semana del 20 al 27 de octubre. Fuente: Casadellibro, Nós, Corte Inglés

De la autobiografíade De Quincey

Como señala el escritor chileno Jorge Ed-wards en su interesantísimo epílogo a esta cui-dada edición del sello Atalanta, Thomas deQuincey, en sus libros, recoge sus memorias,su autobiografía o sus observaciones sobrecuanto le rodea; no una ficción. Sin duda unode los títulos más celebrados es estas Confe-siones..., donde recoge su propia caída.

Thomas de Quincey: ‘Confesiones de unopiófago inglés’, Atlanta, 212 páginas

Crisol de personaxes

Premio Xerais 2007, Cardume relata ahistoria dos sobreviventes a un tempo con-fuso, enfermo e doloroso; a ese tempo aber-to pola eclipse da República e dos seus ide-ais. A novela caracteriza un período moilongo que retrata boa parte do século XX através de varias xeracións e sorprendéndo-nos coa fascinante recreación de atmosferas.

Rexina Vega: ‘Cardume’Xerais, 192 páxinas

Tratamentoinnovador

Un insecto pau que se camufla entre aspólas dunha árbore; un camaleón que nonsabe cambiar de cor; un oso que traballanun circo; un león que se queda calvo; unburro moi lazacán... Minimaladas, premioMerlín de literatura infantil 2007, son se-senta minihistorias protagonizadas por ani-mais cheas de orixinalidade.

Carlos López: ‘Minimaladas’Xerais, 64 páxinas

Conversaciones con un autista

Escrito con una sensibilidad, con una car-ga poética y con unas reflexiones y una ter-nura que seguro que llaman la atención del lec-tor, Mi querido Gabriel recoge las conversa-ciones y las relaciones del autor, crítico de li-bros, traductor y editor, con su hijo autista, deocho años. El volumen nos aporta datos y re-ferentes sobre esta afección.

Halfdan W.Freihow: ‘Mi querido Gabriel’, Leqtor, 157 páginas

El regalo inglés del Zar Alejandro

Cuando el Zar Alejandro visita Inglaterra,los ingleses, para impresionarle, le regalan una pulga de acero mecánica; para mostrar delo que son capaces, los rusos se proponen en-contrar al artesano que sea capaz de construiruna pulga igual. Un caústico retrato de la vi-da rusa del creador literario llamado NikoláiLeskov.

Nikolái Leskov: ‘La pulga de acero’, Impedimenta, 128 páginas

Sátira xocosa sobre as apariencias

A xuízo de moitos, O burgués fidalgo éa obra máis divertida de Molière, na quexunta con mestría as situacións xocosas e asátira mordaz do novo rico desquiciado poraparentar o que non é: Monseri Jourdian, unrico e zafio comerciante con aspiracións amesturarse coa clase superior. Un tema, co-mo se entenderá, moi actual.

Móliere, ‘O burgués fidalgo’, Laiovento, 121 páxinas

Sobre emigracióngalega

Merecedora do premio Terra de Melide2007, A lúa dos Everglades é unha novelade intriga na que amodiño van converxendo,baixo a banda sonora dos temas dos Tama-ra, tres historias moi emocionantes de amo-res e rancores, aparentemente sen vencelloentre elas, dos membros dunha familia deemigrantes galegos espallada polo mundo.

Manuel Marcos: ‘A lúa dos Everglades’, Xerais, 192 páxinas

Investigación de un asesinato

Esta historia es el relato de un viaje de des-cubrimiento, de reencuentro y perplejidad. Esuna permanente ida y vuelta entre el relatode los diálogos con sus entrevistados y el re-curso del ensayo para dialogar con sus lecto-res. Con ese método socrático, Buruma pe-netra en una sociedad indigestada con el re-cuerdo no resuelto de la Guerra Mundial.

Ian Buruma: ‘Asesinato en Amsterdam’,Debate, 234 páginas

Recomendado de la semana

El autor cuestiona elconcepto de realismo y re-alidad, los límites entre ob-jetividad y subjetividad sediluyen. El autor amalgamamateriales diversos en unanovedosa constelación na-rrativa, de inspiración ben-jaminiana: documentos,fotografías aparentementeilustrativas, diálogos gro-tescos y conversaciones se-rias. El resultado, un in-trincado producto entre re-alidad y ficción que, con-vertido en ficción, potenciaparadójicamente el docu-mento final.

Alexander Kluge: ‘El hueco que deja el diablo’,Anagrama, 377 páginas

Los documentos de Benjamín

Recomendado da semana

Desde A xeira das árbores (2004) Teresa Moure pareceafiunzarse no panorama das nosas letras sen desprezar for-mas de expresión como a narrativa breve e sabendo incor-porar desde outros xéneros, como o ensaio que ela practica,a realidade da Galicia deste e doutros tempos. Con A casa dosLucarios invítanos esta escritora a entrar no mundo íntimodas lembranzas de familia. A través da casa, convertida enmetáfora da vida —familiar e nacional—. Teresa Moure dei-ta imaxes e símbolos sobre a sociedade galega.

Teresa Moure: ‘A casa dos Lucarios’, Xerais, 94 páxinas

Unha viaxe pola memoria

Page 3: Palabra de Berger · 2007-11-09 · xudeos como conversos e que tras a grande expulsión, a comunidade che-gou até os nosos días. Segundo tal, estes “cristiáns novos” constituirían

Sen dúbida a referenciamáis erudita da narrati-va galega, o escritor eacadémico Xosé LuísMéndez Ferrín acheganunha serie de artigos a súa sabedoría sobreas orixes dos nomes eapelidos do noso país

Ens

ayos

MéndezFerrín

XOSÉ LUIS MÉNDEZ FERRÍN

F alouse dunha poboación xudía enVilanova dos Infantes. Non lonxede alí, polas partes de Soutomel ouFechas, documéntase por primera

vez a presenza de xudeos en Galicia(esquenzamos, de momento, as lápidasda Coruña). En documentos de 1042 e1044 coméntase do señor Airas Oduárizque lle prendeu ao conde Mendo Gundi-sálviz uns seus hebreos, os cales pareceque andaban no trato do gado. Pois si,había ao tempo uns xudeos galegos quepertencían ao aguerrido Mendo Gundi-sálviz, con posesións no Val do Aronia,pero para nada se nos di que tales hebre-os vivisen ou tivesen nada que ver coavila de Vilanova nin moito menos coconvento de Celanova.

Existe o relato de que en Vilanovaperdurou un conxunto importante dexudeos como conversos e que tras agrande expulsión, a comunidade che-gou até os nosos días. Segundo tal,estes “cristiáns novos” constituiríanfamilias que nunca se dedicaron áagricultura, que practicaron a endo-gamia, que habitaron sempre as rúasmáis prósimas ao castelo da vila e quese dedicaron a oficios que os obriga-ban á ambulancia e á viaxe. Os demúsico, artista de títeres e circo, pana-deira, comerciante de tecidos e, sobretodo, zapateiro ou “mestre de obraprima” foron algúns oficios nos quedestacaron estes veciños deVilanova.

Xa na súa Descrip-ción de los Estados dela Casa de Monterreyen Galicia, Pedro Gon-zález de Ulloa (1777)dicía dos meus antepasa-dos de Vilanova e dosoutros moradores queeran “los más pobres yharaganes”, debido(digo eu) a que non llesgustaría traballar a terra doconde nin as doutros figalgos concasa na vila coma os Enríquez, os Fei-xóo e os Camba. O caracter especialdestas xentes, aos ollos do tal Ulloa,faise evidente cando este di dos nososque “son bien plantados y los más conpoca raíz” ou, alternativamente, “gentebien plantada y mal podada”. Tales bul-ras poderían ser interpretadas comoestes veciños carecían das raíces antigasdos “cristiáns vellos” e non foran debi-damente domesticados no catolicismotridentino. Eu síntome orgulloso de quea metade do meu sangue veña de xenteque era como di o tiraboleiro cronista doconde de Monterrey.

A lenda, que chega aos nosos días,faise negra cando inclúe o elemento deque os de Vilanova temos rabo de marrao,detalle que nós aceptamos con moi bohumor. A este respecto eu podo decerllesque unha miña bisavoa (panadeira e naide zapateiros, naturalmente) levaba oalcume de Tía Rabina, alcume que tras-mitiu á descendencia. Os de fóra, sobretodo os señoritos de medio pelo de Cela-nova, houbo un tempo no que nos obse-quiaban, como insulto neste caso, co títu-lo de “sarracenos”. En fin, todo o ditopodería ser interpretado como indiciosfolklóricos de que as familias de Vilano-va dos Infantes como a miña paterna con-servaron ao longo de catro séculos ou asíunha comunidade de conversos que sofri-ría algún tipo de descriminación cultural.En todo caso, as mocedades das nosasfamilias nunca foron submisas e soube-ron facer pagar o seu atrevemento aosque usaban destas inxurias contra eles. Amemoria oral repite, xeración tras xera-ción, a crónica épica dos “ataques” oubatallas campais entre os de Vilanova e osde Celanova, batallas nas que os nososavós e tátaravós sempre saíran airosos ehoubo un día mítico no que chegaron atomar, armados de fondas e subelas dezapateiro, a praza de Celanova mesma.

Outro conto, este de natureza máis benerudita, é este. No camiño de Vilanova aSanta María existe realmente un subterrá-neo con dúas entradas e de fractura regu-lar, baixo o monte dos Pinabetes, que per-

tenceu ámiña tía Candita, ao que chamamos sin-xelamente As Covas e que foi excavadoen época indefinida cun fin pouco claro.Por parte, tamén hai no Arrabaldo da vilae case ao pé da muralla, outro subterrá-neo que foi usado até hai pouco tempocomo adega. Un respiradoiro moi benedificado en forma de garita no séculoXVIII, dá conta desta última utilidade e osubterráneo recibe o nome, enigmático ecristián, de San Bibián. Pois ben, estaoutra lenda, completamente fantástica,fala de que tanto As Covas como o San

Bibián eran sinagogas clandestinas nasque os conversos de Vilanova dos Infan-tes celebraban osseus ritos cripto-xudaicos naIdade Moderna.

Por tanto e en resume: os atributospexorativos e discriminatorios cos

que se describiu tradicional-mente as familias urbanas de

Vilanova dos Infantes nonson suficientes parapoder falar con seriedadedunha comunidade dexudeos conversos quesobrevivise desde 1492e menos dunhas xentesque practicasen secre-

tamente nese tempo osritos hebreos. Pódese tratar,

simplemente,da caracteri-zación negati-va que unhas o c i e d a d e

señorial elabrega

f a i

dunha poboa-ción artesana, non

rural e, aínda que pobre,libre, mediante comercio, dos

amos da terra durante o AntigoRéxime.

Os valores campesinos non serí-an asumidos en Vilanova e esa disidenciade vida, actitudes culturais e una mentali-dade moderna moi alpeiradora ocasiona-rían a aparición da lenda do xudaísmo edas sinagogas subterráneas. E se a hipó-tese dunha poboación xudía pertinaz nonpode ser considerada realmente, da exis-tencia dunha xudaría ou ghetto organiza-do como tal en Vilanova dos Infantes nonexiste a menor proba.

SU

PL

EM

EN

TO

DE

CU

LTU

RA

DE

La Op

inió

n A

Coruña

✱sábado, 10 de noviem

bre de 20073SA

BE

R

es

Sinagogasimaxinarias

buzó

n

Lin a explicación que lle dáa unha parella de mozossobre o nome dos días da

semana. Ó explicar o sentidoque tén empregar a palabra“feira" para designar os días detraballo e non de festa, di des-coñecer o momento e a razónde tal mudanza no significado.Pois ben, apuntolle, modesta-mente, a seguinte explicaciónpor se a considera de interese.Feria -ae en latín non significa-ba exactamente día sen laborsenón día sen acto civil (xuízos,reunións do Senado, etc.) xaque se dedicaba o día ó cultorelixioso. Cando alá polo séculoXI comezaron a celebrarse enEuropa mercados ós que oscomerciantes ían fornecerse,normalmente unha vez á sema-na (sobre todo os mercaderesmáis importantes que mercabanen grandes cantidades), sus-

pendíanse, entón, as actividadesde caracter civil que podíahaber nos burgos para alí acudi-ren... Dado que empezaron aproliferar nas diversas cidadese vilas mercados diversos, estestiveron que ordenarse nos pac-tos de mercados ou de feiras, easí xurdiu, probablemente, asecuencia de que os luns habe-ría feira por haber mercado ental sitio, os martes noutro, etc.,e daí, a falar de feiras por mer-cados e de feiras por días demercado e de feiras por días.Oque non logrei saber foi por queempeza a semana pola segundae non pola primeira.

Xaquín Sueiro

Sobre feiras e días da semana

Aqueles lectores que queiran colaborarcoa súa opinión nesta sección podenescribir a:

La Opinión de A Coruña C/ Franja, 40-42 15001 A Coruña

Page 4: Palabra de Berger · 2007-11-09 · xudeos como conversos e que tras a grande expulsión, a comunidade che-gou até os nosos días. Segundo tal, estes “cristiáns novos” constituirían

Escritor, ensaísta, críticode arte, pintor, dramatur-go, poeta, John Berger(Londres, 1926) é unautor fundamental paracomprender o nosotempo e un nome de con-senso na cultura mundialpor ser quen de espertarrespecto nos ambientesmáis dispares.

Lect

uras

Un nome de respecto

sába

do, 1

0 de

nov

iem

bre

de 2

007

✱S

UP

LE

ME

NT

O D

E C

ULT

UR

A D

ELa

Op

inió

n A

Cor

uña

4SA

BE

Res

JOHN BERGER

Riba da testa da vaca, o fillo colo-ca unha carauta de coiro negro eátalla ós cornos. O coiro deveunegro por mor do uso. A vaca

non ve nada. Por vez primeira, unha noitesúbita vén de caer sobre os seus ollos. Enmenos dun minuto quitaranlle a carauta,cando xa estea morta. Ó longo dun ano,no traxecto de dez pasos que hai entre acorte de xaxún e o matadoiro, esa carau-ta de coiro fornece vinte horas de noite.

Un vello e a súa muller, quince anosmáis nova ca il, e mailo seu fillo, que tenvinte e oito, levan o matadoiro.

Como non ve nada, a vaca resístese acamiñar, mais o fillo turra da corda queesta leva atada ós cornos, e a mai vaidetrás, colléndoa do rabo.

“Burro”, dise ó labrego a si mesmo,“se quedaras con ela dous meses máis,ata que dera algún xato... Pro daquela xanon poderiamos munguila, e, despois deparire, perdería peso... Non, non, agora éo momento.”

Ó chegar á porta do matadoiro, a vacaresístese de novo, mais logo deixa que amai e o fillo turren dela ata que conse-guen metela.

Dentro, case que á altura do teito, haiunha rede de raís. Por iles rodan as pole-as, e de cada polea colga unha barra cungarfo no cabo. Un rapaz de catorce anosben pode empuxar ou turrar da carcasadun cabalo de catrocentos quilos pendu-rada dise garfo.

O fillo achega a pistola de matadoiro ácachola da vaca. Nas execucións, a vendanos ollos volve pasiva á vítima e, asema-de, protexe ó verdugo da súa derradeiraollada. Nesta, a carauta garante que avaca non afaste a cabeza da pistola que adeixará inconsciente.

As patas dóbranse, o corpo esbarríga-se de súpeto. Cando un viaducto se esbo-rralla, a súa estrutura —vista de lonxe—semella caer devagariño ó val que haiembaixo. O mesmo que as paredes dunedificio tras unha explosión. Mais a vaca

esbarrocouse decontado, á velocidadedun raio. Non era cemento o que unía aspartes do seu corpo, senón enerxía.

“Por que non a matarían onte?”, pre-gúntase o labrego.

O fillo introduce un aramio polo bura-co do cranio ata o cerebro do animal, unsvinte centímetros. Reméxeo con forzapra se asegurar de que tódolos músculosfiquen relaxados, e logo sácao. A maisuxeita coas dúas maos, agarrándoa poloesporón, a pata dianteira, que está máisalta. O fillo fai un tallo na gorxa e o san-gue abrolla a cachón sobre o chao. Por unintre, iste adquire a forma dunha inmen-sa saia de veludo, cuxa minúscula cintu-ra é o rebordo da ferida. Logo segue aabrollar e xa non se asemella a nada.

A vida é líquido. Os chineses trabucá-banse ó crer que o celme vital era o folgo.Se cadra a alma é folgo. As ventas rosa-das da vaca tremenaínda. Os seusollos arregaladosxa non ven nada enabsoluto. A linguacólgalle por fóra, aun lado da boca.

Cando lla cor-ten, a lingua pen-durará a carón dacachola e do fíga-do. Tódalas cacho-las, as linguas e os fígados pendúransexuntos, formando unha ringleira. Asqueixadas abertas de todo, sen lingua; asdentaduras circulares, luxadas cun chiscode sangue, coma se o drama do mundoprincipiase cun animal, que non era car-nívoro, comendo carne. Su os fígados, nochao de cemento, vense unhas manchasde sangue, vermello brillante, a cor daspapoulas cando veñen de xenar, denantesde escureceren e deviren púrpuras.

En protesta polo dobre abandono dosangue e do cerebro, o corpo da vacaretórcese violentamente, e as súas patastraseiras coucean o ar. É abraiante que unanimal tan grande morra tan axiña comaun pequeno.

A mai solta a pata dianteira —como seo pulso fose xa demasiado feble pratomalo— e esta cae, toda frouxa, sobre ocorpo. O fillo empeza a espelicala, óredor dos cornos. Faino cunha rapidezque aprendeu do pai, aínda que agora osmovementos diste son máis lentos. Moidevagariño, ó fondo do matadoiro, o paiestá a tronzar un cabalo en dous.

Entre a mai e o fillo hai unha certacomplicidade. Traballan xuntos, medin-do o tempo, sen dar nin chío. De candoen vez, fítanse sen sorrir pero compren-déndose. Ela vai buscar un carriño decatro rodas, semellante a un cocheciño deneno longo, grande e cuberto de calados.Il fende cada unha das patas traseiras cuntallo do seu coiteliño e inserta os garfos.Ela preme o interruptor que pon en mar-cha o guindastre eléctrico. A carcasa davaca elévase por riba diles e logo baixa

ata ficar pousada sobre o lombo, nocarriño que iles empurran asemade.

A mai e o fillo traballan coma alfaia-tes. Su o coiro, o pelexo é branco. Xun-tos, abren o coiro, dende o pescozo órabo, ata convertelo nun abrigo senbotóns. O labrego ó que pertence a vacaachégase ó carriño pra comentarlles porque debían sacrificala: xa tiña dous tetosmedio podres, e así era case que imposi-ble munguila. Agarra un dos tetos: estátan quente como cando il munguía a vacana corte. A mai e o fillo escóitano, peronon lle responden nin paran de traballar.

O fillo tronza e retorce, ata arrincalos,os catro pezuños denantes de botalos aunha carretilla. A mai retira a ubre. Logo,

SABERES OFRECE AOS SEUS LECTORES UN RELATO do prestixioso escritor John Berger, ‘Cuestión de sitio’, que abre o libro ‘Porca Terra’ —editado en galego por Rinoceronte e traducido por Xoán Abeleira—, sobre a extinción da vida labrega

Cuestión de sitio

DERRADEIRO MACHADAZO...o fillo parte o esterno cun machado, comocando se lle dá o derradeiro machadazo aunha árbore denantes de derrubala...

Page 5: Palabra de Berger · 2007-11-09 · xudeos como conversos e que tras a grande expulsión, a comunidade che-gou até os nosos días. Segundo tal, estes “cristiáns novos” constituirían

SU

PL

EM

EN

TO

DE

CU

LTU

RA

DE

La Op

inió

n A

Coruña

✱sábado,

10 de noviembre de 2007

5SAB

ER

es

Ningún poeta que lo sea de verdad muestrauna sola cara. Seamus Heaney evoca en susversos, con escueta y precisa palabra, unaáspera infancia rural, una historia violenta, lade Irlanda del Norte, pero también es poetade poetas, gozoso recreador de lo leído. EnDistrito y Circular (Visor), su último libro,está el eco de recientes acontecimientos queocuparon la primera página en todos losperiódicos, como los atentados del metro deLondres, y están también las paráfrasis de losclásicos o las directas traducciones de poetasadmirados.Traduce, prologa y anota el libro —cuya edi-ción original es del 2006— Dámaso LópezGarcía. El prólogo y las notas ofrecen buenainformación para aclarar las numerosas refe-rencias que resultan oscuras al lector no fami-liarizado con el mundo de Seamus Heaney.La traducción tiene el mérito, que es tambiénun demérito, de no pretender convertir el ori-ginal en un poema español.El modelo de traducción que Heaney nosofrece —versiones de Horacio, Rilke, Cava-fis— solo es válido cuando quien traduce esun poeta que se identifica con el texto tradu-cido. En caso contrario los esfuerzos pormantener el metro y la rima suelen obligar amuchos sacrificios a cambio de poca com-pensación.La picadora de nabos se titula el primerpoema. Ninguna sorpresa para quien conoceel mundo de Seamus Heaney: una sobriaestampa costumbrista se convierte en un

emblema de la vida humana. No siempre lainterpretación simbólica resulta tan explícita:en Anahorish 1944 se contempla el paso delos americanos hacia Normandía (el títuloalude a la escuela a que asistió el poeta)“mientras nos arrojaban chicles y tubos concaramelos de colores”.Puede ocurrir cualquier cosa —imitación deuna oda de Horacio— fue la respuesta poéti-ca de Heaney a los atentados del 11 de sep-tiembre: “Puede ocurrir cualquier cosa, pue-den caer / las más altas torres, se puede desa-fiar a quienes se hallen en lo alto, / puedenganar respeto quienes fueron despreciados”.A mucha literatura han dado lugar aquellosatentados, pero ninguna es capaz de superar ala fuerza de las imágenes que vimos en direc-to —una torre arde, un avión se estrella con-tra la otra— y que conservarán para siempresu capacidad de aterradora fascinación.En el primer poema de Rilke que se traducese habla también de la destrucción causadapor el fuego. Entre los restos de un incendiojuegan unos niños que se quedan calladoscuando aparece “el hijo del lugar, quien, conuna larga horquilla, / sacaba una lata vieja ouna tetera deformada / de debajo de las vigasmedio quemadas, todavía calientes”. Luegotrata de explicarles lo que allí había habido,como un extranjero que habla de un paísremoto. En el plural mundo de Rilke, Heaneyencuentra lo que más se parece a su propiomundo.El homenaje a George Seferis, con quien visi-tó una mañana de primavera el cabo Sunion(un nombre “todo brisa de ozono y sonoridadde caverna”), le sirve para probar el filo delas palabras, para contraponer seggans (cuchi-lla dialectal) a sedge (un puñal de plástico).

En la poesía de Heaney las palabras, usualeso desacostumbradas, dialectales o arcaicas,están tratadas con el primor y la precisión conque los viejos artesanos usaban sus herra-mientas.Un tarro de mermelada de camueso le sirvepara homenajear a Pablo Neruda, no al poetatribuno que se subía a las alturas de MachuPicchu para arengar a los oprimidos y adulara Stalin, sino al otro, al de las Odas elementa-les, el que no se imaginaba paraíso mejor queun colorista mercado restallante con el colori-do de los frutos de la tierra.Recuerdos de infancia hay en el verso y laprosa de Párvulos —así traduce López Gar-cía Senior infants— entreverados con el tiem-po presente: los adultos siguen llevando den-tro al niño que fueron.En esta poesía áspera, sabia y seca, sorprendede pronto la felicidad doméstica de El soto deabedules. Dos amantes toman el té en un jar-dín donde se oye el ruido del río, junto a unacasa de ladrillos rojos y pizarra, rodeados deciruelos y manzanos; al fondo, un soto deabedules que han sido plantados recientemen-te. La música de Bach les hace compañía;sobre ellos, la estela de un avión se borrapoco a poco. El poema termina con una refle-xión que parece contradecir buena parte dellibro: “Si el arte nos enseña algo —dice,engañando la vida / con una cita—, es que lacondición humana es privada—. Privada ypública, como este libro al que dan título doslíneas del metro londinense, que sabe unircomo ningún otro lo vivido y lo leído, la his-toria y la intrahistoria.

José Luis García Martín es director de la revista literaria ‘Clarín’

Privado y públicoJOSÉ LUIS GARCÍA MARTÍN

a través do coiro aberto, o fillo parte oesterno cun machado, como cando se lle dáo derradeiro machadazo a unha árboredenantes de derrubala, pois, a partir diseintre, a vaca deixa de ser un animal pratransformarse en carne, igual cá árbore setransforma simplemente en madeira.

O pai deixa o cabalo e atravesa o mata-doiro canicando pra saír a mexar. Faino tresou catros veces cada mañá. Cando vai conalgún outro propósito, camiña con máispulo. Inda así, non é doado saber se agorarinculea debido á presión da vexiga ou pralembrar á súa muller, moito máis nova, que,malia que a súa vellez pode parecer patéti-ca, segue a ser il quen manda.

A muller obsérvao, inexpresiva, ata quechega á porta. Daquela vólvese solemne-mente, comeza a lava-la carne e logo sécaacun pano. A carcasa arrodéaa, pero ela xanon parece tan tensa. Ben podería estarordenando a despensa, bardante o feito deque as febras da carne aínda tremen pormor do impacto da matanza, igual que o faio pelico do pescozo dunha vaca no verao,pra escorrenta–las moscas. O fillo dividecon perfecta simetría o corpo do animal.Agora os seus costados non son máis cadous cachos de carne, coma ises cos quesoñan os esfameados dende hai centos demilleiros de anos. A mai empúxaos ó longodo sistema de raís ata a báscula. Xuntos,

pesan douscentos cincuenta e sete quilos. O labrego achégase a comproba-lo peso.

Xa axustara co matachín os nove francospor quilo. Pola lingua, o fígado, os pezu-ños, a cachola e os miúdos, non lle dannada. Os pobres do agro non reciben nin uncan polas partes que logo mercan os pobresdas cidades. Tampouco lle dan nada polocoiro.

Xa na casa, na corte, o sitio que ocupa-ba a vaca sacrificada está baleiro. O labre-go mete unha das xatas alí. O próximoverao xa estará afeita a il, e cada tarde ecada mañá, cando volva dos lameiros ehaxa que munguila, saberá moi ben cal é oseu sitio na corte.

Antiga escena da matanza do porco.

DISTRITO Y CIRCULARSeamus HeaneyVisor

Page 6: Palabra de Berger · 2007-11-09 · xudeos como conversos e que tras a grande expulsión, a comunidade che-gou até os nosos días. Segundo tal, estes “cristiáns novos” constituirían

ARMANDO REQUEIXO

S eguindo cunha serie haixa un tempo aberta,Xerais publica na súaColección Crónica un

novo libro de entrevistas cunautor de indubidable relevo nasletras galegas contemporáneas:o poeta chairego Darío XohánCabana.

Desta volta os responsablesda edición foron os profesores einvestigadores J. Luis Calvo eYago Rodríguez, bos coñecedo-res da circunstancia humana eliteraria do entrevistado, ao queinquiriron durante máis decatorce horas de gravacións nasúa casa de Romeán para elabo-rar esta longa conversa sobrevida e escrita.

O libro figura estruturado encatro apartados: Vida e Literatu-ra, Poesía, Narrativa, Traducióne uns moi útiles Apéndices, nosque se inclúe unha detalladaCronoloxía e mais unha exhaus-tiva Bibliografía do autor.

Ao longo de case trescentaspáxinas, Cabana vai contandocomo foron os seus inicios lite-rarios, quen influíron neles, calfoi e é a súa relación con outroscreadores galegos, que opiniónlle merecen certos libros e auto-res deste tempo de noso, quepretendeu ir tecendo coa súaobra e unha non pequena restrade temas máis que suxestivos,que fan deste volume unha lec-tura moi recomendable pararevisitar os últimos corenta anosda historia da literatura galegabaixo a óptica do que foi, do queé, un dos seus protagonistas

indiscutibles.Valioso traballo, sen dúbida,

o dos entrevistadores, que nonestivo exento de excesos admi-rativos que pouco axudan nestaslides. Ao poeta, ao personaxe —mesmo aqueles que teñan asorte de tratalo, á persoa—haberá moitos que o aprecien enalto grao. Ora ben, o que noncanxa é que no prólogo á obra sepresente esta como un traballoque “non foi concibido dendeningunha clase de adhesióninteresada ou cega” cando, pou-cas liñas atrás, se dixo del: “Assúas mans, curtidas a causa davariabilidade dos tempos e docontacto coa terra, recrean unhapersoa mítica, case de lenda,ornada cunha cabeleira gregaque nos trae constantementememoria as obras pindáricas”ou que “semella Darío, polo depronto, o noso último clásico,polo que non nos podemosresistir a identificalo con Danteou Petrarca”. É evidente queCalvo e Rodríguez dominan aretórica clásica e moi especial-mente recursos como a hipérbo-le, abofé.

E secasí, cómpre a lectu-ra desta longa entrevista na que moito e moi interesante érelatado.

PILAR PONTE

O Certame Literario de Relato de Aven-turas Avilés de Taramancos, convoca-do polo concello de Noia e organiza-do pola revista Casa da Gramática do

IES Virxe do Mar, xa vai pola súa sexta edi-ción, é obrigado enviar os nosos parabéns áConcellaría de Cultura e, sen restarlle méritoá anterior, aos integrantes da revista Casa daGramática por reunir dous méritos: dunhabanda, o do bo facer sabendo levar o intere-se das aulas fóra do recinto educativo e, dou-tra, o da continuidade, tan difícil de atoparnestes eidos.

Cando se fala dos premios como elemen-tos dinamizadores do panorama literario ten-demos a pensar que se trata dunha frase feitaque de tanto repetirse remata por non signi-ficar nada. O escritor e a obra á que nosachegamos nesta ocasión son exemplo clarode canta verdade hai nesa afirmación.

Podemos dicir que Mario Franco Rodrí-guez, cando menos, ten un perfil singulartanto biográfico como creativo. No biográfi-co, trátase dun home que, atraído polo

mundo domar, aban-donou oseu traballona Renfe ese enrolounun baca-llaeiro. Nol i t e r a r i o ,publica asúa primeiraobra aossetenta anos,Terranova ,un volumeque recolleas memoriasdun mariñei-ro, publicadopor Toxosou-tos en 2004.E agora, tresanos despois,resulta gañadorno VI Certame Lite-rario de Relato de Aven-turas Avilés de Taramancoscoa obra A derradeira campa-ña do capitán Samuel.

Esta é unha historia de aventu-ras mariñas co bo facer dos clásicos, o autordun xeito fluído dálle cabida en poucas páxi-

nas aos principais ingredientes doxénero: a viaxe a terras descoñeci-das, o capitán que agocha algo, oamor inmorredoiro produto dunencontro fugaz nun porto afastado,as paisaxes singulares, o microcos-mos da vida do barco, a pesca, aforma en como o mar engaiola osmariñeiros para non o abandona-ren...

Cando se remata de ler A derra-deira campaña do capitán Samuelunha fica con ganas de máis, edálle mágoa que o autor non tivesetirado maior proveito de semellan-te historia, das súas subtramas epersonaxes. Quereriamos coñecermáis datos sobre o futuro de Car-los, o narrador, gustaríanos saberdo encontro de Outeiral e Greta, dasorte de Dardo... Mais logo, dei-xando atrás o primeiro sentimentovisceral, o que nun comezo poderíater sido defecto convértese en vir-tude, e rematamos por lle recoñe-cer ao escritor o mérito da súa sabiacontención.

Sería de desexar que a escrita de MarioFranco Rodríguez, esta recente voz incorpo-radas ás nosas letras, non esmorecese aquí eseguise a agasallarnos con novos froitos lite-rarios.

A DERRADEIRA CAMPAÑA DO CAPITÁN SAMUELMario Franco RodríguezEd. Toxosoutos, Noia, 2007 68 páxinas

CONVERSAS CON D. X. CABANAJ. Luis Calvo e Yago RodríguezEd. Xerais, Vigo, 2007 292 páxinas

Segredos de capitán

Galván en Romeán

sába

do, 1

0 de

nov

iem

bre

de 2

007

✱S

UP

LE

ME

NT

O D

E C

ULT

UR

A D

ELa

Op

inió

n A

Cor

uña

6SA

BE

Res

ROMÁN RAÑA

P rosegue Xesús ManuelValcárcel o seu proxectoliterario chamado“senti_mental_ismo”

publicando Tensión nuclear. Sena anterior entrega, Tratado deamor, o noso poeta indagabano misterioso sentimento queleva os humanos a enlazaren asalmas nun estraño vínculo,nesta ocasión temos unha dis-paratada sucesión de aforis-mos, de pensamentos enfiadosuns cos outros e que van con-firmando o ideario do autor.Quérese dicir, no anterior volu-me había un sustento sentimen-tal que permitía precisamenteas excursións líricas, o queconfería ao poema unha urdi-me onde a paixón e a razónconvivían sen rivalidade, senestridencia, sen exclusión. Arealidade do presente libro ében diferente. Agora todos ospoemas están dirixidos á puraespeculación.

Creo que bastan os títulos enque a obra se divide para darcontra do que estamos a dicir:Embarcar cara ás estrelas,Parada e fonda no Edén, Civi-lización, Avernos exteriores”,Exploración do labirinto, Des-censo aos infernos, O tesouroda illa, Montaña da ilumina-ción. A estrutura de setes can-tos que conteñen, no seu inte-rior, sete poemas remite acifras místicas, misticismo queremite a teorías orientais eoccidentais que coinciden,todas, no camiño de superacióne da perfección humanas.

Efecti-vamente, esta-

mos diante dun tra-tado que Xesús Manuel Valcár-cel xa editara no seu ensaiosobre o sentimentalismo, maisagora envolto en moralexas, enton retranqueiro, en confesiónsruscas, con elevado ton colo-quial proprio da cultura popu-lar do século XX: “achégate ápedra / negra, colle uns cartu-chos de dinamita, moitos, evainos/colocando arredor,como fan coas, / caixas fortesdas pelis de / vaqueiros, acendeun misto na sola do / zapato eplántalle lume”. O resultadopode ser un mare magnum ásveces simpático, outras vecesfatigante.

Xesús Manuel Valcárcel éun excelente contista, tamén,cando quer, un poeta afinado.Libros como estes, onde só ato-pamos unha prosa argumentale argumentativa, que anula entodo momento o voo poético,parecen malcasar coa poesía.Trataríase, pois, sinxelamente,dunha equivocación de xénero.

TENSIÓN NUCLEARXosé Manuel ValcárcelEd. Bubela, Santiago 2007 127 páxinas

Cara á especulación

Page 7: Palabra de Berger · 2007-11-09 · xudeos como conversos e que tras a grande expulsión, a comunidade che-gou até os nosos días. Segundo tal, estes “cristiáns novos” constituirían

Memoria de Hiroshimano

veda

des

Karl-Joseph Zum-brunnen, fotógrafoaustriaco con raí-ces galiztianas,viaja buscando susorígenes a la Ucra-nia de los añosnoventa del sigloXX. Tras el derrumbe del imperio soviéti-co, encuentra un Estado en el que losdesajustes por su nacimiento serpenteanentre el nacionalismo, la nostalgia por losHabsburgo, la tentación del retorno alrégimen anterior, el folklore y el embrute-cimiento vulgar de un mercado sin con-trol. Enamorado de su intérprete, el prota-gonista de esta novela viaja con ella a unantiguo observatorio que, tras ser un cen-tro de espionaje y un complejo deportivosoviético, es hoy un hotel en los Cárpatos.Allí, pasado y futuro se encuentran, y todafrontera geográfica pierde definición.

DOCE ANILLOSYuri Andrujovic Acantilado

328 páginas

Casi 70.000 muer-tos produjo la gue-rra entre el movi-miento terroristaSendero Luminosoy el Estado peruanoentre los añosochenta y noventa.Responsable de más de la mitad de lasvíctimas, Sendero fue el grupo subversi-vo más letal en la historia del continenteamericano y Abimael Guzmán, el hombreque condujo toda esa violencia, se consi-deraba a sí mismo como la “cuarta espa-da” del comunismo internacional trasLenin, Stalin y Mao. Rocangliolo nos pre-senta el resultado de sus investigacionessobre este grupo y su líder en este libroque, más allá del documento periodístico,se lee como una novela en la tradición de‘A sangre fría’: una inmersión en lamente del asesino, un retrato del mal.

LA CUARTA ESPADASantiago RocanglioloDebate

285 páginas

Ambientada enBarcelona, estaobra —X PremioFrancisco GarcíaPavón de Narrati-va— es una novelapoliciaca de humorprotagonizada porPrudencio Lavandeira, un ex policía cua-rentón metido a detective privado quevive con su anciana madre. Lavandeirainvestiga en la capital catalana la apari-ción de un cadáver descalzo en lacámara frigorífica de un restaurantejaponés. El primer enigma es la ampliasonrisa del muerto y, con la ayuda delcocinero Niruhito Maremoto, el detectiveintentará llevar la delantera a la policíaen un caso delirante que recuerda lasmejores novelas policiacas de EduardoMendoza y en el que a simple vista nadaes lo que parece.

EL CASO DEL CADÁVER SONRIENTEPaco Piquer VentoRey Lear

176 páginas

SU

PL

EM

EN

TO

DE

CU

LTU

RA

DE

La Op

inió

n A

Coruña

✱sábado,

10 de noviembre de 2007

7SAB

ER

e s

H istoria de Cardenio es unaobra basada en un personajede la primera parte de ElQuijote de Miguel de Cer-

vantes, que acaba de ser autentifi-cada por la Royal ShakespeareCompany, cuyo director, GregoryDoran, incluso ha anunciado que lallevará a escena en el año 2009. Elhallazgo no desvela si el genioinglés y el español se conocieron personal-mente, pero confirma que Shakespeare leyócon admiración la gran novela de Cervantes.Estrenada el 20 de mayo de 1613 y perdidaposteriormente, la erudición y tesón investi-

gador del hispanista CharlesDavid Ley permitieron des-cubrir esta joya olvidada ytraducirla ahora por primeravez al español, en una edi-ción que ha corrido a cargode José Esteban, amigo yconfidente del propio Ley(ya desaparecido).

La historia de este autén-tico descubrimiento biblio-gráfico data de los años cin-cuenta, cuando David Leydedica unas páginas a estapieza en su libro Shakespea-re para españoles. Pero fue a

mediados de los ochenta cuando Estebanrecibió una apasionante carta en la cual el his-panista le informaba de que “en el sigloXVIII, el obispo anglicano Warburton teníauna biblioteca de manuscritos de teatro inédi-

tos de principios del siglo XVII, entre los quese encontraba uno de Shakespeare llamadoCardenio. Por desgracia, el sabio prelado,descuidando su preciosa colección, dejó quese acercara a ella su cocinero en busca depapel viejo para uso culinario. Como resulta-do, desapareció Cardenio, además de otrasobras. En 1952, al escribir mi libro Shakespe-are para españoles, decidí dedicar dos capí-tulos a las obras que escribió el dramaturgoinglés en colaboración con otro dramaturgoestimable de la época, John Fletcher. Se trata-ba de Enrique VIII, Los dos nobles parientesy el perdido Cardenio. David Ley contactó,además, con el único traductor español de lasobras completas de Shakespeare, Luis Astra-na Marín, “que —refiere— en sus alegres yalgo fantásticas conversaciones solía expo-nerme sus teorías sobre la visita de Shakespe-are a España como miembro del séquito de laembajada inglesa en 1608”.

Shakespeare ¡y ‘El Quijote’!HISTORIA DE CARDENIOWilliam Shakespeare y John FletcherRey Lear152 páginas

EL HISPANISTA DAVID LEY DESCUBRIÓ una joya oculta desde el siglo XVIII escrita por el genio inglés que demuestra que leyó la obra maestra española de la literatura

MASUJI IBUSE, uno de los más célebres escritores japoneses del siglo pasado, se enfrentaa la devastación causada por la bomba atómica y al testimonio de las víctimas

D espués de las bombas del 6y 9 de agosto de 1945 enHiroshima y Nagasaki, lossupervivientes tuvieron que

enfrentarse no sólo a los efectos dela radiación, que dio origen a unsinfín de afecciones, sino tambiénal rechazo de su propia sociedad.Ambos desafíos son abordados enesta novela que, basada en docu-mentos históricos sobre la devastación cau-sada por la bomba atómica y en entrevistas ydiarios de víctimas de la masacre, está consi-derada la novela japonesa que mejor se ha

enfrentado a las consecuen-cias de la explosión atómicaen Hiroshima.

La novela —que sepublicó por primera vez en1965 de forma seriada enuna revista— se centra en lahistoria de una joven, Yasu-ko, que se vio sorprendidapor la “lluvia negra” radiac-tiva que cayó en los alrede-dores de Hiroshima. Lasposibles consecuencias desu contacto con la radiaciónhan dado lugar a un sinfínde habladurías entre los pre-

tendientes de la joven: ¿está enferma?,¿podrá tener hijos? Su familia rememoraaquellos días aciagos tratando de conjurar elpeligro que la acecha.

La novela alterna dos escenarios: unosituado en Kobatake, una aldea a cierta dis-tancia de Hiroshima, varios años después dela guerra, y el otro, en la Hiroshima de losdías posteriores a la explosión.

Masuje Ibuse retrata con sensibilidad ycon esperanzado humor la compleja red deemociones que se establece entre unos super-vivientes que siguen soportando las enferme-dades y el dolor provocados por la explosióny que ignoran hasta qué punto su salud puedeestar afectada. Lluvia negra resulta, así pues,una de las mejores aproximaciones a la mag-nitud del sufrimiento humano causado poreste hecho histórico y un clásico de la litera-tura japonesa del pasado siglo. El autor deesta obra, Masuji Ibuse (1898-1993) estáconsiderado uno de los más célebres escrito-res japoneses del siglo pasado, a la altura deKenzaburo Oé o Yukio Mishima.

LLUVIA NEGRAMasuji IbuseLibros del Asteroide408 páginas

Page 8: Palabra de Berger · 2007-11-09 · xudeos como conversos e que tras a grande expulsión, a comunidade che-gou até os nosos días. Segundo tal, estes “cristiáns novos” constituirían

La colección permanentedel Museo de Belas Artes,que supera las 5.000 pie-zas, está centrada en lapintura y escultura de lossiglos XVI al XX (haciendoespecial hincapié en elarte gallego), grabado,cerámica y artes decora-tivas. Estos fondos proce-den en su mayor partedel Estado y del Museodel Prado.

Art

es

Belas Artes

sába

do, 1

0 de

nov

iem

bre

de 2

007

✱S

UP

LE

ME

NT

O D

E C

ULT

UR

A D

ELa

Op

inió

n A

Cor

uña

8SA

BE

Res

ÁLVARO MANGAS

En el año 2003 Caja Madrid hizodonación a la Abadía de Montserratde una colección arqueológica yartística que reúne ciento cuarenta

piezas de la más variada procedencia yantigüedad, entre las cuales destaca ungrupo de objetos originarios de Orientepróximo: Egipto y civilizaciones mesopo-támicas. El Museo de Belas Artes de A Coruña ha preparado la exposición Cul-tura-Culturas (del 19 de noviembre hastafebrero de 2008), formada por una selec-ción de esas obras de arte y arqueología.Procedentes de diversas culturas, se trata enalgunos casos de testimonios paleolíticos yneolíticos, mientras que en otros suponenya un desarrollo cultural considerable: pie-zas mesopotámicas, hititas, egipcias, iraní-es, chipriotas, preetruscas, de la Grecia clá-sica y de la Roma Imperial, precolombinas,del Extremo Oriente, junto con otras asiáti-cas y de Papúa Nova Guinea. Además deofrecer al público una amplia y rica colec-ción de unas artes tan antiguas como vigen-tes, el proyecto, coordinado por Joseph deC. Laplana y comisariado por J. Corredor-Matheos, quiere poner de manifiesto comoun conjunto de objetos procedentes detiempos y de civilizaciones tan aleja-das, son capaces de establecer unainteracción y un diálogo entre sí,constatando que los distintos códigosempleados representan un mismosignificado trascendente compartidopor todos ellos.

La muestra recuerda que hacemás de medio siglo que André Mal-raux publicó su famoso libro Lesvoix du silence, en el que habíaempezado a trabajar en 1935. En él,plantea la idea de un museo imagi-nario en que se reunieran obras dearte de culturas y tiempos distintosque demostrarían la profunda unidadcultural. Por debajo de cierto diletan-tismo que parecía denotar la per-sonalidad y la actitud de este des-tacado intelectual francés y, supe-rando en parte el racionalismodominante, supo ver y exponer conbrillantez la unidad del arte, porencima de sus variantes históricas.“El arte de los vivos —escribió—inserta al hombre en la gran meta-morfosis de los muertos”. Las obrasdel pasado gravitan sobre el arte delpresente —y la vanguardia no haescapado a esta necesaria influen-cia— y el arte universal podemosverlo como un todo, en el que lasrealizaciones culturalmente dis-tintas revelan el fondo común.

EL MUSEO DE BELAS ARTES de A Coruña inaugura el 19 d

Viaje al origen

1

6

2

Page 9: Palabra de Berger · 2007-11-09 · xudeos como conversos e que tras a grande expulsión, a comunidade che-gou até os nosos días. Segundo tal, estes “cristiáns novos” constituirían

SU

PL

EM

EN

TO

DE

CU

LTU

RA

DE

La Op

inió

n A

Coruña

✱sábado, 10 de noviem

bre de 20079SA

BE

R

es

de noviembre una gran muestra sobre Egipto y las civilizaciones mesopotámicas

de las culturas

8

7

3 4 5

9 10

OBRAS

1. ChinaPlacas de biombo XVIII-XIX2. MéxicoJugador de pelota 100 a.C.-250 d.C.4 Y 5. GreciaCerámica de figuras áticas IV a.C.Cerámica de figuras de la MagnaGrecia IV a.C.6. Indonesia 7. Urna Siglo XX8. MesopotamiaFigura mitológica 1000. a.C.9. EgiptoSarcófago de mujer: 600-200 a.C.10. Nueva GuineaTabla de casa, siglo XX

Page 10: Palabra de Berger · 2007-11-09 · xudeos como conversos e que tras a grande expulsión, a comunidade che-gou até os nosos días. Segundo tal, estes “cristiáns novos” constituirían

En 1972, María Moliner fuepropuesta como candidataa ocupar un sillón en laAcademia, pero finalmenteel elegido fue Alarcos Llo-rach. Pese a no haberseconvertido en la primeramujer académica de lahistoria, afirmaba sentirsealiviada: “¿Y de qué podríahablar yo en un discursode admisión si en toda mivida no he hecho más quezurcir calcetines?”.

Léxi

cos

‘Sus labores’

sába

do, 1

0 de

nov

iem

bre

de 2

007

✱S

UP

LE

ME

NT

O D

E C

ULT

UR

A D

ELa

Op

inió

n A

Cor

uña

10SA

BE

Res

LUCÍA NOVO BARRO

Han pasado cuarenta años desde queMaría Moliner lograse publicar suDiccionario de uso del español,aniversario que la editorial Gredos

celebra presentando su tercera edición, unaexhaustiva puesta al día de la obra, constitui-da ya por unas 93.800 entradas.

En 1966 Gredos sacaba a la luz el primertomo del célebre diccionario y en 1967, elsegundo, seis años después de que María Mo-liner entrase por primera vez en la editorialcargada con varias cajas con miles de fichasmecanografiadas. Aquel era su diccionario,en el que había trabajado desde 1952, moti-vada, según su hijo y colaborador Pedro Ra-món Moliner, por la necesidad de volver aemplear sus enormes energías de madre, quepoco a poco se habían quedado sin objeto.Así, cuenta cómo un día, a las cinco de lamañana, cogió varias cuartillas, dividió cadauna en cuatro para hacer fichas y se puso a es-cribir sin más herramientas que dos atriles yuna máquina de escribir portátil. Las peque-ñas fichas, en paquetitos atados con gomas,iban invadiendo todos los cajones disponiblesde la casa. Pretendía ser tan exhaustiva en sutrabajo, al que llegó a dedicar diez horas dia-rias, que, durante los quince años que em-pleó en la elaboración de su diccionario, siem-pre le faltaban dos para su finalización. Y esque siempre había algo que añadir para que laobra fuese completa, como pudieron com-probar los editores de Gredos, a los que Mo-liner convencía periódicamente de la nece-sidad de añadir catálogos, etimologías o ex-plicaciones gramaticales, alargando la pu-blicación de la obra en más de seis años.

De esta primera edición del Diccionariode uso del español se vendieron unos 190.000ejemplares, cifra que nunca llegó a conocersu autora, ya gravemente enferma en los añosde mayor éxito editorial de la obra. Sin em-bargo, Moliner únicamente parecía tener enmente la necesidad de actualizar el diccio-nario. Declaraba en una entrevista en 1972:“Después de publicado, yo sigo trabajando enél. En un diccionario no se puede dejar detrabajar. Constantemente estoy viendo en losperiódicos o en las novelas expresiones queanoto para incluirlas. Ya tengo una gran co-lección de adiciones. Si no me muriera, se-guiría siempre haciendo adiciones al diccio-nario”. La enfermedad y la muerte le impi-dieron completar esta tarea, pero familiaresy colaboradores se encargaron de mantenerviva la obra hasta que la editorial Gredos com-pletó y dio forma definitiva a los materialesexistentes, publicando una segunda edicióndel diccionario, a la que se incorporaron 7.500nuevas entradas y 25.000 acepciones, en1998.

Ahora, con motivo del cuarenta aniversa-rio de la publicación de la primera, Gredos po-ne a la venta la tercera edición del Dicciona-

rio de uso del español, presentada el 25 de sep-tiembre de este año.

Se trata de una edición revisada y actua-lizada, pero fiel a la idea original con la quela obra fue concebida por María Moliner,quien pretendía ofrecer “un instrumento pa-ra guiar en el uso del español tanto a los quelo tienen como idioma propio como a aque-llos que lo aprenden y han llegado en el co-nocimiento de él a ese punto en el que el dic-cionario bilingüe puede y debe ser sustitui-do por un diccionario en el propio idioma quese aprende”. Es decir, esta última edición con-serva su esencia de diccionario de uso, espe-cialmente diseñado para los profesionalesde la lengua, periodistas, escritores o traduc-tores que tengan la necesidad de ir “de la i-

dea a la palabra”, de encontrar la palabra o fra-se adecuada para expresar una idea determi-nada. De ahí que el nuevo diccionario man-tenga el vocabulario sencillo y próximo al lec-tor utilizado por Moliner en la primera edi-ción, quien sustituyó las definicioneselaboradas a partir de sinónimos y frases es-tereotipadas del tipo “dícese de…” por ex-plicaciones claras y directas. Y es que la prin-cipal virtud que muchos valoran del DUE esprecisamente la claridad de sus definicio-nes, lo que la convierte en una obra de agra-dable lectura, que se entiende con facilidad.

Respetando también el afán de su autorapor ser fiel reflejo de la lengua viva en su in-

La zurcidora HACE 55 AÑOS QUE MARÍA MOLINER comenzó a compaginar su trabajo como bibliotecaria y amde uso del español’, publicado por la editorial Gredos en 1966 y 1967. La tercera edición, revisa

María Moliner trabajando en su domicilio.

DICCIONARIO DE USO DEL ESPAÑOL1ª EDICIÓN (2 volúmenes)Gredos, Madrid.1966-1967

Revisión de las definicio-nes contenidas en elDRAE. Moliner desechótérminos lingüísticos queconsideró en desuso ycambió el lenguaje aca-demicista utilizado porotro más claro y cercano.

DICCIONARIO DE USO DEL2ª EDICIÓN (2 volúmenes)Gredos, Madrid.1998

Edición reeditada yaumentada con 7.700nuevas entradas y25.000 acepciones. En 2003 se presentó enuna edición especial coCD ROM.

DICCIONARIO DE USO DEL ESPAÑOLEDICIÓN ELECTRÓNICAGredos, Madrid.1995

CD ROM de la primeraedición con 82.500 entra-das y 190.000 definicio-nes. Posibilita mayorrapidez en la búsquedade términos y permite alusuario realizar comenta-rios en las entradas.

(Pasa a la página siguiente)

Page 11: Palabra de Berger · 2007-11-09 · xudeos como conversos e que tras a grande expulsión, a comunidade che-gou até os nosos días. Segundo tal, estes “cristiáns novos” constituirían

cesante evolución, el nuevo diccionario in-cluye más de 12.000 nuevas voces pertene-cientes a los más diversos ámbitos de la so-ciedad actual. Así, relacionadas con las nuevastecnologías se recogen palabras como hacker,blog o bajar; pertenecientes al ámbito musical,chill out o jam session entre otras; del mundodeportivo, pilates, dream team o fitness; vin-culadas a la economía, se incluyen voces co-mo euribor, stock o masa salarial y del ámbi-to político, batasuno, islamista o eurocámara.También se incluyen otros términos muy pre-sentes en la realidad cotidiana actual del tipode anisakis, burka, mobbing o cayuco, así co-mo numerosos coloquialismos (rayarse, fli-

pante o farlopa).Además, se han incluido dos nuevos apén-

dices de gran utilidad. Se trata de una relaciónde topónimos y gentilicios, que permite bus-car desde el topónimo al gentilicio y vicever-sa, y una lista de abreviaturas y símbolos, al-gunos de uso común y otros más especializa-dos, tanto alfabéticos como no alfabéticos.

En definitiva, en palabras del académicoManuel Seco —prologuista de esta tercera e-dición—, el Diccionario de uso del español “re-pite el milagro de ser nuevo y ser el mismo”,el mismo al que María Moliner dedicó mediavida y el mismo que García Márquez calificóen cierta ocasión como “el diccionario máscompleto, más útil, más acucioso y más diver-tido de la lengua española” no sin razones.

SU

PL

EM

EN

TO

DE

CU

LTU

RA

DE

La Op

inió

n A

Coruña

✱sábado, 10 de noviem

bre de 200711SA

BE

R

esde palabrasma de casa con la elaboración de las miles de fichas que componen su ‘Diccionario ada y actualizada con más de 12.000 nuevos términos ya está en las librerías

“Añado sobre todo las palabras que encuen-tro en los periódicos, porque allí viene elidioma vivo, el que se está usando, las pala-bras que tienen que inventarse al momentopor necesidad”. Así hablaba María Molinersobre su intención de reflejar la evolución dela propia vida a través de las palabras. Ahora, respetando el principio original de suautora, la última edición del Diccionario deuso del español da cabida a numerosasvoces no admitidas todavía por la Real Aca-demia Española. Es el caso de mobbing,blog, farlopa, dream team, burka, fitness oanisakis. Pero el carácter de avanzadilla delDUE también se refleja en muchas de lasacepciones incorporadas. Así, mientras Víc-tor García de la Concha justifica que el dic-cionario de la academia no recoja la acep-ción de matrimonio como unión de dos per-sonas del mismo sexo alegando que aún es

pronto para saber si esa expresión cuajarádel todo entre los hispanohablantes, elMaría Moliner lo define como “unión de unapareja de humanos legalizada con las cere-monias y formalidades civiles o religiosasestablecidas para constituir una familia”. Se adapta así a la legislación vigente y,con ella, a la sociedad española de estesiglo XXI. Quizá por estas diferencias Gabriel GarcíaMárquez llegó a afirmar en cierta ocasiónque el Diccionario de uso del español “vienea ser dos veces mejor” que el de la Real Aca-demia de la Lengua, en el que “las palabrasson admitidas cuando ya están a punto demorir, gastadas por el uso, y sus definicionesrígidas parecen colgadas de un clavo”. Yquizá también por esta razón los académi-cos se opusieron a entregarle a María Moli-ner el sillón que merecía en 1972.

Moliner y la RAE

DICCIONARIO DE USO DEL ESPAÑOLEDICIÓN ABREVIADAGredos, Madrid.2000

Edición reducida de lapublicada en 1998. Man-tiene lo esencial, ademásde incorporar 40.000entradas y más de115.000 acepciones,ejemplos y frases delespañol actual.

DICCIONARIO DE USO DEL ESPAÑOL3ª EDICIÓNGredos, Madrid.2007

Con prólogo de ManuelSeco, incluye más de12.000 novedades quereflejan el lenguajeactual utilizado en dife-rentes ámbitos: deporte,economía, nuevas tecno-logías o sexualidad.

L ESPAÑOL

on

biog

rafía

María Moliner nace enPaniza (Zaragoza), el30 de marzo de 1900,

en un ambiente acomodado. Alos dos años su familia se tras-lada a Madrid, donde estudiaen la Institución Libre de Ense-ñanza. En 1921 obtiene lalicenciatura en Filosofía yLetras, con sobresaliente y Pre-mio Extraordinario. Tras superaruna oposición pasa a formarparte del Cuerpo Facultativo deArchiveros, Bibliotecarios yArqueólogos. En Murcia conoceal que será su marido, un cate-drático de Física. En los añostreinta, se instalan en Valencia,en una etapa de gran plenitudvital. Moliner es una institucio-nista convencida en las empre-sas culturales que surgen conla II República: participó en lasMisiones Pedagógicas y seencargó de la organización delas bibliotecas rurales. En esteperiodo y durante la guerra,dirige la Biblioteca universita-ria, la Oficina de Adquisición yCambio Internacional de Publi-caciones, trabaja en el ConsejoCentral de Archivos, Bibliotecasy Tesoro Artístico y publica rele-vantes trabajos y proyectossobre ordenación bibliotecaria.Pero al finalizar la contienda, sumarido es despedido de suempleo y ella sufre la pérdidade 18 puestos en el escalafón.En 1970 se jubila y se trasladaa Madrid para dedicarse delleno a su pasión por las pala-bras. Los últimos años de suvida son los más tristes debidoa la muerte de su marido y a suenfermedad: una arteriosclero-sis cerebral que le impidióseguir con su trabajo intelec-tual desde 1975 hasta sumuerte, el 22 de enero de 1981.

La bibliotecaria republicana

❚ FLIPAREmpezar a estar bajo los e-fectos una droga. Quedar es-tupefacto

❚ MOBBINGAcoso moral o laboral

❚ BATASUNODe Herri Batasuna, coaliciónpolítica independiente vasca

❚ EURIBORPrecio del dinero en el mer-cado interbancario de la zonaeuro

❚ HACKERPersona con sólidos conoci-mientos informáticos capazde introducirse en sistemas a-jenos para manipularlos, ob-tener información o simple-mente por diversión

❚ RAYAR (SE)Enloquecer, desequilibrarse,disparatar. Enfadarse, enco-lerizarse

❚ SALIR DEL ARMARIO No ocultar alguien que es ho-mosexual

❚ VIOLENCIA DE GÉNEROViolencia, física o psicoló-gica, ejercida por un miem-bro de una pareja sobre el o-tro, especialmente del varónsobre la mujer.

❚ DREAM TEAMEquipo integrado por juga-dores considerados estrellas

❚ BURKAVestidura usada por las mu-jeres afganas, que cubre en-teramente el cuerpo, con una abertura para los ojos

Nuevos términos incorporados

(Viene de la página anterior)

Page 12: Palabra de Berger · 2007-11-09 · xudeos como conversos e que tras a grande expulsión, a comunidade che-gou até os nosos días. Segundo tal, estes “cristiáns novos” constituirían

Ritm

ossá

bado

, 10

de n

ovie

mbr

e de

200

7 ✱

SU

PL

EM

EN

TO

DE

CU

LTU

RA

DE

La O

pin

ión

A C

oruñ

a12

SAB

ER

es

El primer sencillo delnuevo álbum de BritneySpears, ‘Blackout’ (Apa-gón), ha alcanzado elnúmero 1 de la lista Bill-board en la categoría decanciones digitales ycomienza con unos jade-os más que sugerentes.El videoclip de la can-ción está ambientadoen un club de ‘striptea-se’ y con la cantantetransformada en unasensual rubia. En You-Tube ha recibido unmillón de visitas.

‘Dame más’

RAFA LÓPEZ

Britney Spears ve la luz al final deltúnel, aunque, tal vez sarcástica-mente, haya titulado su últimoálbum Blackout (Apagón). Su frus-

trada reaparición, el pasado mes de sep-tiembre, en la ceremonia de los MTV VideoMusic Awards —momento que ilustra lafotografía—, confirmó que2007 no es el año de la nortea-merica-na,

agobiada por la pérdida de la custodia desus hijos y por un sinfín de acontecimientosdesagradables. Sin embargo, la crítica ame-ricana ha acogido de forma favorable sudisco, que la puede situar de nuevo como laprincesa del pop bailable.

Los augurios no podían ser peores. UnaBritney algo rolliza había fracasado en laque debía haber sido un regreso por todo loalto, con una actuación nefasta el pasado 9

de septiembre en Las Vegas. Además,el temor de que el álbum pudiese

estar antes en el Emule que enlas tiendas provocó que se

adelantase en dos semanassu salida al mercado.

Sin embargo, quelos medios de co-municación des-pedazaran a Brit-

ney Spears por supésima actuación —descoordinada enla coreografía y enel playback— noimpidió que sutema GimmeMore alcanza-se el número

1 de la lista Billboard en la categoría decanciones digitales.

Gimme More (Dame más), el primersencillo, que además abre el álbum,comienza con una voz que proclama “esBritney, puta”, e incluye jadeos más quesugerentes.

El videoclip de la canción se estrenó elpasado 5 de octubre, ambientado en un clubde striptease y con Britney Spears transfor-mada en una sensual rubia. En YouTube, elnúmero de visitas supera el millón.

En lo estrictamente musical, el álbum se decanta por el pop electrónico bailableen la línea de Madonna y Kylie Minogue.Gimme More, Piece Of Me y Radar —posi-bles próximos singles— son ejemplos deeste estilo.

Críticos de medios tan influyentes comoRolling Stone y The Guardian han otorgadoun notable a Blackout, el álbum que puedelograr que Britney Spears, con 83 millonesde discos vendidos en ocho años, vuelva alas páginas musicales y abandone las dechismorreos.

Britney sale del túnelTRAS PASAR POR UN CALVARIO PERSONAL, la cantante levanta por fin cabeza con su álbum ‘Blackout’, un disco de baile que la crítica, y esto es noticia, no ha vapuleado

apun

tes

ABritney Spears la vio unabruja este año. Sus pro-blemas con las drogas y

la pérdida de la custodia de sushijos la llevaron a raparse lacabeza, en una imagen queconmocionó el mundo delespectáculo en Hollywood. Enlos últimos meses, la otrora“princesa del pop” no se halibrado de hacer correr ríos detinta al protagonizar sucesoscada vez más rocambolescos.Después de que un joven inten-tase vender a los medios unvídeo que confirma que pasóuna “noche loca” con la cantan-te, los ladrones asaltaron enoctubre su casa de Los Angeles,llevándose su colección devídeos y fotos pornográficas,además de varios trajes paraprácticas sadomasoquistas queBritney guardaba en su armario. Hace un par de semanas, lacantante se entregó a la policíade Los Ángeles después de quefuera acusada formalmente dehuir tras un accidente y de con-ducir sin licencia. Días despuéspisó con su vehículo el pie deun cámara en un aparcamientode Beverly Hills. El calcetín delreportero atropellado alcanzólos 585 dólares en una subasta.Por si fuera poco, la pensiónmillonaria que pasa a su exmarido por sus hijos ha dejadoa la cantante bajo mínimos.Definitivamente, alguien le ponela pierna encima para que nolevante cabeza.

El ‘annushorribilis’ de laprincesa del pop

Britney Spearsdurante su

reaparición endirecto el pasadomes de septiembreen Las Vegas. Suactuación fuecalificada casi

unánimementecomo

“horrible”.

Page 13: Palabra de Berger · 2007-11-09 · xudeos como conversos e que tras a grande expulsión, a comunidade che-gou até os nosos días. Segundo tal, estes “cristiáns novos” constituirían

IVÁN LEIS

C on sus propias manos, el apoyo devarios amigos y una motivación excep-cional, el rapero vigués Bansy acaba deponer en las tiendas del país Barrio

Sound, su disco de debut. Con 28 años, IvánPozo Pérez, más conocido por el alias Bansyy artísticamente El Pillo Astuto, cuenta conuna amplia experiencia musical. Fue uno delos pioneros del hip-hop gallego como miem-bro fundador de La Familia (junto a PutoCoke, Ojo Maestro, Roty 340 y Pániko en lasCalles), ha compartido escenario con gruposprincipales del hip-hop nacional (Violadoresdel Verso, Mala Rodríguez, Solo los Solo, ElPayo Malo...) y colabora en los trabajos dedestacados MC’s gallegos como Slowlee oDrumdrama. Ahora ve la luz su primer álbum.

–¿Qué significa Barrio Sound?–Es un estilo de vida que nació en Vigo, en

el barrio de Hispanidad, justo debajo de miventana. Un día escuchamos esa frase en undisco del grupo belga De Puta Madre, nosrepresentó mucho y empezamos a hacer piñaalrededor de ello. Toda la gente que venía porHispanidad pasaba a formar parte de ese esti-lo, quisieran o no.

–¿Cómo surgió la idea del disco?–Hace ya unos tres años. Después de la

disolución de La Familia debido a proyectospersonales de cada uno, me puse a colaborarcon otra gente, aunque siempre tuve en lacabeza hacer un álbum propio. La Familiasacó dos discos y ahí yo tenía un papel, enton-ces dije ‘voy a demostrar quién soy con mitrabajo’.

–Incluye nada menos que diecisietetemas, con estilos bastante diferentes.¿Cuál sería el nexo de unión entre todos,además de su propia voz rapeando?

–Lo que define al disco son las letras,letras reales que tratan de describir la vida deun rapero underground español. Yo siemprefui muy callejero, me he pasado los días en elbarrio, de ahí el rollo.

–¿Musicalmente, qué aporta?–He tratado de hacer un disco bastante

audible, muy musical, con tintes de soul...Hay otros temas más hardcore, canciones quehablan del rap que sorprendentemente le gus-tan a gente que no tiene que ver con estemundo. Intento llegar a todo el público; losrappers se identifican mucho, pero a cual-quiera le puede gustar, aunque no les vaya elrap, comentan que ‘suena guay’.

–¿Cómo fue la grabación?–Un tuttifrutti, el tema central Barrio

Sound nació en los estudios de Zentinela, delcolectivo Arkestra.

–Hay cantidad de colaboradores...–Ya desde la carátula intento vender que

Barrio Sound abarca a mucha gente, genteque se mojó y se hace notar: Roty 340, miem-bro de La Familia afincado en Madrid, PabloV, de Santiago; Drumdrama, Pániko, Slowlee,en un tuyo-mío; también está Mariah, unachica que está empezando y tiene una voz

muy dulce y cálida, me gustó tanto que parti-cipa en tres canciones.

–¿Cómo consiguió que un sello se fijaraen usted para editar el LP y distribuirlo?

–Me curré todo solo, el diseño, los contac-tos, las llamadas... hay una canción que tituloHazlo por ti mismo precisamente para expli-car cómo uno solo puede lanzar un disco almercado, sólo con ganas de salir y la rabia dehacerlo. Me curré un MySpace y envié pro-mos a las discográficas más importantes.

–La motivación es su punto fuerte...–He insistido en el disco sobre todo por

amor al hip-hop, que es una cultura que nopodemos perder. En Galicia la gente no estáacostumbrada a esto; en Francia, Alemania,nos llevan generaciones de ventaja. Quieroque se vea que el hip-hop es una cultura sanay muy motivadora, que somos reales y queestamos creciendo. Con este disco esperolevantar a saco el hip-hop tanto en Vigo comoen Galicia.

SU

PL

EM

EN

TO

DE

CU

LTU

RA

DE

La Op

inió

n A

Coruña

✱sábado, 10 de noviem

bre de 200713SA

BE

R

esno

veda

des

Cuando Queenofreció dosconciertos enMontreal ennoviembre de1981, ya erauna de lasbandas más grandes del rock. Estedoble en directo, remezclado a partir delas cintas originales, refleja uno de losmejores momentos del cuarteto, antesde que los teclados se incorporaran a laformación sobre el escenario. Clásicoscomo ‘Another one bites the dust’, ‘Wewill rock you’ y ‘Bohemian Rhapsody’suenan con una energía inigualable. Ylos fans de Queen disfrutarán tambiénde versiones sorprendentes como la de‘Jailhouse rock, Flash’, una acelerada‘We will rock you’ y solos consecutivosde batería y guitarra.

QUEEN ROCK MONTREALQueenEMI

Nada máscomenzar laescucha surgeuna inevitablecomparación:Pablo Morofrente a QuiqueGonzález. Ambos comparten el gusto por las historias de perdedores y las influencias del rockamericano. No es, ni mucho menos,el asturiano una mala copia del másconocido cantante madrileño: Moro sabefacturar buenas melodías y letras menos crípticas que las de González,deslizándose a veces hacia territoriossonoros cercanos a los de Carlos Goñi.Atesora un estilo personal y un indudable talento como compositor que podrán comprobar quienes acudana sus conciertos.

SMOKING POINTPablo MoroCarlito Records

Los suecosThe Hives,aquellos quecosecharonexcelentescríticas con‘Veni VidiVicious’ (2000) y ‘Tyrannosaurus Hives’(2004) vuelven a la carga con su cuartoálbum. Catorce descargas de rockurgente y energético con influencias losCramps, los Ramones y los Stooges.Hay también un instrumental y unmedio tiempo que dan tregua al frenesígarajero de los nórdicos. En líneasgenerales, la banda liderada por Howlin'Pelle Almqvist parece haber tomadoejemplo de Franz Ferdinand y KaiserChiefs y ha añadido algunos colores asu paleta musical, aunque sigan ado-rando el blanco y negro.

THE BLACK AND WHITE ALBUMThe HivesA&M Records

El rapero vigués Bansy acaba de lanzar su primerdisco en solitario ‘Barrio Sound’, un tratado sobre el hip-hop callejero realizado con pocos medios

Bansy✱ RaperoEntrevista

“Quiero levantar elgallego”

Page 14: Palabra de Berger · 2007-11-09 · xudeos como conversos e que tras a grande expulsión, a comunidade che-gou até os nosos días. Segundo tal, estes “cristiáns novos” constituirían

Clara Usón (Barcelo-na,1961) saltó a la arenaliteraria con ‘Noches deSan Juan’, ganadora delpremio femenino Lumenen 1998. Después publicó‘Primer vuelo’ y ‘El viajede las palabras’. Admira-dora confesa de AntónChéjov, Usón consiguecon ‘Perseguidoras’ unade las mejores novelasde este año.

Ent

revi

stas

Una de lasnovelas del año

sába

do, 1

0 de

nov

iem

bre

de 2

007

✱S

UP

LE

ME

NT

O D

E C

ULT

UR

A D

ELa

Op

inió

n A

Cor

uña

14SA

BE

Res

JOSÉ LUIS ARGÜELLES

Qué persigue en su novela?–En Perseguidoras me he pro-puesto el reto de interesar al lec-tor en su propia realidad, narrán-

dole una historia de nuestro tiempo, a con-tracorriente de la moda invasiva de lanovela histórica. Proust decía: ‘Todo lec-tor es, cuando lee, el propio lector de símismo. El hecho de que el lector reconoz-ca en sí mismo lo que dice el libro es laprueba de la verdad de éste’, y eso es loque busco en mi novela, el reconocimien-to del lector, que éste, al leerla, piense ‘sí,éste soy yo, esto lo he sentido, o deseado,o padecido yo más de una vez, pero nuncalo había expresado con palabras’; es, sinduda, una meta ambiciosa, pero si no nosproponemos retos, ¿para qué escribir? Heintentado dotarla de un ritmo ágil y de unlenguaje conciso y eficaz, muy visual,para retener en todo momento el interésdel lector y que éste, al terminar una pági-na, quiera leer la siguiente. Perseguidorasse vertebra en una trama conductora, unaintriga de novela negra, que luego sebifurca por otros derroteros y me sirvecomo excusa para tratar esos asuntos queme preocupan: la familia, la libertad indi-vidual, la muerte, las drogas, el mercanti-lismo brutal de la sociedad contemporá-nea... Y porque la historia que cuento esdramática, he querido aligerarla con unavisión humorística, irónica, y evitar elmelodrama y el sentimentalismo, quetanto abundan y personalmente me dis-gustan en literatura.

–Como escritora, ¿busca o huye?–Cuando escribo, busco, por supuesto,

al igual que cuando leo. ¿Qué busco?Entenderme mejor a mí misma y al mundoque me rodea, pero también me evadoescribiendo, escapo a esa realidad que yocreo, para mí y para el lector, y me instaloen ella durante meses, incluso años,durante todo el proceso que dura la escri-tura. Disfruto escribiendo y mi deseo esque, al leerme, el lector también disfrute.

–¿Los seres queridos son los másenigmáticos?

–Son los que más nos interesan, porqueson los que más nos conciernen; creo quetodos somos, en mayor o menor medida,un enigma para los demás, incluso paranosotros mismos. Más de una vez nos pre-guntamos, asombrados: ‘¿Por qué hehecho esto?’, ‘¿por qué he dicho aque-llo?’, ‘¿cómo he podido ser capaz deactuar con tanta cobardía?’, o, al contrario,‘no me esperaba este rasgo de generosidaden mí, que soy tan egoísta’. Si no nosconocemos a nosotros mismos, difícil-mente podremos conocer a los demás.Pero descifrar los estados de ánimo, losmotivos ocultos de los que nos rodeanpuede ser necesario, un imperativo desupervivencia; lo primero que hace unniño cuando se despierta es sondear elambiente familiar, ¿de qué humor estánhoy papá y mamá?, y en función de esoactuará de uno u otro modo. Me gustaría

de todas formas matizar: no sólo los seresqueridos nos importan, también los odia-dos y aborrecidos, y con el mismo ahínconos dedicamos a averiguar sus secretaspulsiones, pues también ellos condicionannuestras vidas.

–Chéjov, ¿inspira o intimida?–Ambas cosas; Chéjov me intimida, en

el sentido de que soy consciente de quealcanzar su excelencia escribiendo esimposible y, por tanto, me obliga a pre-guntarme: ¿qué sentido tiene que meesfuerce en intentar describir la naturalezahumana, si Chéjov ya lo hizo de formaimpecable?, pero a la vez su ejemplo meestimula a escribir. Yo he tomado de Ché-jov varias consignas: la concisión, la sen-cillez en la forma de expresarme, demanera que lo que escribo sea accesible allector (dicho de otro modo: que la dificul-tad esté sólo de mi parte), la importanciade las pequeñas cosas, el drama que encie-rran las vidas ordinarias... Cuando escri-bo, tengo la impresión de que Chéjov estámirando por encima de mi hombro y devez en cuando me aconseja: ‘Ese párrafoes demasiado sentimental’, ‘ese otro esprolijo, corta, suprime, no te repitas’, peroen alguna rara ocasión, aprueba: ‘Eso noestá mal, sigue así’, y, sí, Chéjov me animaa escribir.

–¿Ha dejado de soñar?

–¡No, eso nunca, sólo cuando memuera! Sueños más o menos baladíes,más o menos ambiciosos, todos los alber-gamos y alimentamos constantemente,pues sólo eso, la esperanza, la ilusión deque en el futuro las cosas, nuestras cir-cunstancias, puedan cambiar para mejores lo que nos mantiene activos a los huma-nos, eternos insatisfechos, y hace que cadamañana nos tracemos planes, nos propon-gamos metas y apliquemos a su consecu-ción nuestro empeño, aunque a menudome pregunto si no somos como el burro dela noria, que persigue incansable la zana-horia que nunca alcanzará, porque si lohiciera y pudiera comérsela, dejaría demoverse.

–¿Escribir la ayuda a entendermejor el mundo o todo lo contrario?

–Creo que a medida que te haces adul-to vas perdiendo creencias y certidumbresy acumulando dudas, y al final llegas a lavieja conclusión del filósofo, sólo sé queno sé nada. Escribir me ayuda a indagarsobre lo que me rodea, a replanteármelotodo y a hacerme preguntas. Según Chéjov(¡siempre Chéjov!), sólo los necios y losignorantes creen saberlo todo y tienen res-puestas para todo; la tarea del escritor esformular interrogantes y lanzarlos al aire,a sabiendas de que muchos de ellos nuncatendrán solución.

Clara Usón ✱ EscritoraEntrevista

“No sólo los seres queridos nos importan, también los odiados y los aborrecidos, pues también ellos condicionan nuestras vidas”

“Todos somos un enigma”

Page 15: Palabra de Berger · 2007-11-09 · xudeos como conversos e que tras a grande expulsión, a comunidade che-gou até os nosos días. Segundo tal, estes “cristiáns novos” constituirían

SU

PL

EM

EN

TO

DE

CU

LTU

RA

DE

La Op

inió

n A

Coruña

✱sábado, 10 de noviem

bre de 200715SA

BE

R

es

CARLOS HERGUETA

C uando el Episo-dio III de StarWars, La ven-ganza de los sith,

finalizaba con DarthVader en el puente demando de un destruc-tor del Impe-rio, no todoestaba per-dido paralos jedis. Ellord sith,aparen te -mente con-sumido porcompleto,aún alber-gaba algode bondaden su cora-zón acechado porel lado oscuro.

Por eso Vader decidió entrenar en secre-to a un jedi que derrocara al Imperio antesde sucumbir por completo y convertirse enel despiadado personaje conocido portodos. Este es el argumento de Star WarsThe Force Unleashed (La Fuerza desata-da), el capítulo perdido de La guerra de lasgalaxias con el que George Lucas unirá laantigua y la moderna trilogía. Y no será enel cine, sino en las consolas.

El ideólogo de la popular Guerra de lasgalaxias decidió que su millonaria franqui-cia estaba bien como estaba en el cine peroquiso que la saga se completase en el sec-tor del ocio audiovisual que domina actual-mente el mercado: los videojuegos.

De esta forma, actualmente supervisa ynutre de contenidos The Force Unleashed,un videojuego que unirá el tercer con elcuarto episodio —dividido durante unos30 años, toda la vida de Lucke y Leia— yque narrará el último intento de un ya oscu-ro Anakin Skywalker por hacer las cosasbien.

Por supuesto, toda la saga galáctica haservido para construir esta nueva historia y

la más reciente trilogía ha sido la gran ins-piradora de este videojuego.

El principal personajeserá el aprendiz de

Darth Vader —in-terpretado por SamWitwer—, que pro-

tagonizará rocescon la bellacapitana JunoEclipse —Nat-halie Cox—.

El general Kota—Cully Frede-

ricksen— será unmaestro jedi con quien elaprendiz se encuentra a

lo largo de la aventura y conel que “desarrollará unarelación especial” hastatenerle como una “figuranueva de mentor”.Como no podía ser distinto

en una entrega de Star Wars, habrá unsimpático androide, Proxy que recordará aR2-D2, que “aportará comedia al argu-mento”, según los creadores de The ForceUnleashed. Y, por supuesto, el quinto endiscordia será el imponente Darth Vader,“el maestro del aprendiz con quien la rela-ción va cambiando conforme avanza la his-toria”.

Será el juego más ambicioso de LucasArts basado en su saga galáctica de los últi-mos años. Y es que tiene las importantesresponsabilidades de enlazar los guionesde los episodios III y IV y completar latransición de Anakin Skywalker de caba-llero jedi a lord Sith. A semejante cita, pre-vista para principios de 2008, no faltaráprácticamente ninguna consola. Han sidoconfirmadas versiones para Wii, Xbox360, Playstation 3, Playstation 2, PSP yNintendo DS.

Mientras que las consolas más potentesaprovecharán su capacidad para mostrarimágenes cercanas a la imagen real, Wii sevaldrá de su detección de movimiento paraofrecer un modo de juego en el que usar sumando como un sable láser. La Fuerza estáque arde en su 30º aniversario.

El juego de entrenado-res de fútbol más ven-dido sale al mercadocon más ligas, jugado-res y competiciones(Copa Confederacionesde la FIFA, Mundial sub20 y otras competicio-nes internacionales declubes). Adicionalmen-te, la renovada base dedatos contiene más de75.000 resultados his-tóricos de las principa-les ligas del mundo.

Tecn

olog

ías

Toda la presióndel fútbol

LA FUERZA DESATADA será el capítulo perdido que una las trilogías de Star Wars y estará sólo en consolas

arte

fact

os

Equipado conprocesador dedoblenúcleo AMDAthlon 64X2, el ordenadorAspire M3100 está equipado con elchipset AMD 690G con controlador degráficos integrado ATI Radeon X1250con salida HDMI para disfrutar del ren-dimiento de visualización de alta defini-ción 1080i y audio de alta definiciónintegrado. Es el compañero ideal paratelevisiones preparadas de alta defini-ción y de sistemas de entretenimientomodernos: la salida HDMI ofrece seña-les de vídeo y audio de alta calidad.

Equipado con pantallaLCD, este manos librespuede ser utilizadotanto en el coche comoen otros entornos y tra-baja con Bluetooth V1.2,clase II, asegurando un rango de funciona-miento de 10 metros. Soporta encriptadode seguridad para voz de 128 bits, ofrecesalida de audio de hasta 115 decibelios,con una calidad óptima gracias a su siste-ma de reducción de ruido y cancelaciónde ecos. Admite registro de vinculacióncon ocho terminales diferentes, permitien-do la marcación por voz. Puede montarseen la rejilla de ventilación del salpicaderoo en el parasol.

Este reproductorde la firma gallegaBlusens destaca porsu diseño ultrafinode 8 mm de grosor ysu elegante acabadoen aluminio. Es capazde reproducir múltiplesformatos de audio y mediante supantalla LCD de 1,8” y 65.00 colo-res se pueden visualizar fotografí-as JPEG y vídeos en formato AMV.Es compatible con ficheros deletras de canciones LRC, soportaetiquetas ID3 y entre sus funcio-nes complementarias destacan laradio FM y el grabador de voz.

REPRODUCTORMULTIMEDIABLUSENS P14PVP: 59,90 EUROS

más

site

s

‘www.microfest.net’Este fin de semana tiene lugaren Santiago el quinto festivalMicrofest, dedicado a la cultu-ra hip-hop. Su página informade las actividades que acoge eincluye vídeos de varios artis-tas invitados, entre los quedestacan DJ Muggs y ReyesBrothers —componentes deCypress Hill— y los sevillanosSFDK.

‘www.orujodegalicia.org’Esta nueva web informa sobrelas aplicaciones gastronómi-cas del orujo gallego. Tambiénse detalla el proceso de ela-boración de estos espirituososy su profundo entronque conla cultura popular de la comu-nidad gallega.

Festival

Gastronomía

‘www.nowplayit.com’Íntegramente en inglés, estaweb es una especie de acade-mia musical virtual. A travésde vídeos descargables previopago, enseña a tocar partes deguitarra, batería y bajo de mul-titud de canciones de artistasinternacionales de éxito.

Música

La fuerza de la

ORDENADORDE SOBREMESA ACER ASPIRE M3100PVP: A CONSULTAR

MANOS LIBRES BLUETOOTHIDEUS VV910PVP: 49 EUROS

consola

Page 16: Palabra de Berger · 2007-11-09 · xudeos como conversos e que tras a grande expulsión, a comunidade che-gou até os nosos días. Segundo tal, estes “cristiáns novos” constituirían

sába

do, 1

0 de

nov

iem

bre

de 2

007

✱S

UP

LE

ME

NT

O D

E C

ULT

UR

A D

ELa

Op

inió

n A

Cor

uña

16SA

BE

Res

Tebe

os Un hasta siempre

René GoscinnyNacido en agosto de1926 en el centro deParís, hijo de una fami-lia judía de origenpolaco, Goscinny pasósu infancia y buenaparte de su adolescen-cia en Buenos Aires,donde su padre, inge-niero químico, fue con-tratado cuando Renétenía dos años.

DOS BIOGRAFÍAS de René Gosciny llegan a las librerías para recordar la vida y la imaginación del autor de Asterix, Lucky Luke o el pequeño NicolásL. O. C.

Un paro cardiaco puso fin hacehoy 30 años a la vida de RenéGoscinny, que dejaba para laposteridad personajes inmorta-

les como Astérix, Lucky Luke o elpequeño Nicolás, desempolvados estosdías en memoria de su creador.

Dos biografías del autor llegan a laslibrerías francesas aprovechando laefeméride del guionista francés de ori-gen judío polaco, crecido en BuenosAires y enterrado en Niza bajo elsobrio epitaf io de René Goscinny,escritor.

Pero Goscinny, que murió a los 51,fue más que un escritor. Consideradoel inventor del oficio de guionista decómic, el autor ha dado a este géneroalgunas de sus más conocidas viñetasasociado a dibujantes como AlbertUderzo, Morris o Sempé.

De su imaginación y del lápiz de losartistas fueron emergiendo un tropelde personajes que figuran ya con nom-bre propio en el imaginario colectivode medio mundo y frases que se hanhecho un hueco en varios idiomas.

“El hombre que disparaba más rápi-do que su sombra” o aquel que “nopodía tomar la pócima mágica porquese había caído en la marmita de peque-ño” se han convertido en leyendas delcómic y en un extraordinario negocio.

Se calcula que de su incansablelabor a los mandos de su inseparablemáquina de escribir, siempre la mismaRoyal Keystone, salieron unos 2.000personajes que han permitido vendermás de 500 millones de ejemplaresen 130 países, con sus correspon-dientes traducciones.

En primera línea de fuego Asté-rix, el irreductible guerrero galo, yla tropa que puebla la aldea quepone en jaque a Julio César, unaidea que nació en dos horas juntoa su amigo Uderzo en 1959 y quepasó de las páginas de la revistaPilote a cobrar vida propia enforma de más de treintaaventuras que sistemática-mente se han convertido enfenómenos editoriales.

O Lucky Luke, el cow-boy solitario que ideójunto a Morris y que nopara de perseguir a loshermanos Dalton; o lasaventuras del pequeñoNicolás que han acompa-ñado la infancia de niñosde todo el mundo.

Un tropel de persona-jes que salieron de laimaginación de un hom-bre que había tenido una

vida de novela.

Nacido en agosto de 1926 en el cen-tro de París, hijo de una familia judíade origen polaco, Goscinny pasó suinfancia y buena parte de su adoles-cencia en Buenos Aires, donde supadre, ingeniero químico, fue contrata-do cuando René tenía dos años.

Allí vivió hasta que en 1945 semudó a Nueva York y, posteriormente,regresó a Europa, primero a Bruselas ydespués a París, donde se instaló defi-nitivamente.

Dibujante de vocación, Goscinnydescubrió pronto que su talento eramás propicio para la escritura ycomenzó a idear guiones para otrosautores.

Trabajadorinfatigable,G o s c i n n yllegó adirigir la

revista de cómic Pilote, en la que diocabida a dibujantes revolucionariosque marcaron el género en los añossiguientes.

Su fuerza creadora y su carisma leconvirtieron en un referente que relan-zó el género del cómic en Francia y enel mundo.

Convertido en un “productor cultu-ral”, Goscinny abrió unos estudios dedibujos animados bautizados comoIdéfix, deseoso de competir con elimperio Disney.

La idea no fue un gran negocio,nada que hiciera presagiar el granéxito que las aventuras de Astérix tie-nen en la actualidad adaptadas al cine.

Sumergido en sus problemas, entris-tecido por el cáncer de mama quepadecía su esposa, enfrentado a edito-res franceses por temas de derechos deautor, el fumador empedernido Gos-cinny sufrió una angina de pecho quele obligó a consultar a un cardiólogo.

En su consulta, mientras efectuabaun test de esfuerzo, sufrió un dolor enel brazo. Posteriormente sederrumbó en brazos de su espo-sa y murió.