otaño pm, zerbaiteta txikitan bizitu bada esan dan modu aietan, egunaz zerbait atzendu leike...

ZERBAIT

Pedro Mari Otaño

Iturria: Zerbait, Pedro M.ª Otaño. Victoriano Iraola-ren moldizkiran, 1895.

Klasikoen Gordailuan:http://klasikoak.armiarma.com/idazlanak/O/OtanoZerbait.htm

Klasikoen Gordailuak egindako lanak oro dominio publikokoak dira,eta, Jabego Intelektualaren Legearen arabera jatorrizko idazlanak bestelako eskubiderik ez baleuka, nahi bezala erreproduzi daitezke.

Otaño PM, Zerbait.qxd 13/02/2007 0:04 Página 2

PEDRO M.ª OTAÑO

ZERBAIT

Biktoriano Iraola-ren moldizkiran1895-garren urtian

PEDRO M.ª OTAÑO-RENOROIMENAK

5


Amerikatik osaba Jose Bernardori biralduak,oraiñ dala bost urte

Milla zortzireun larogei etabederatziya da aurten;orra ogei ta amabi urteknola arrapatu nauten,ni Illbeltzaren ogeita seianErrosariyo Santa Fen:nere osaba barkatu bizaitixilik egon banaiz len.

Zer kontatuba pranko badaukatondo esango banitu;bañan guztiyak karta batianeziñ litezke kabitu;sekulan ez naiz oraiñ aldiyanbeziñ nastuba arkitu;Joxe Leoni galde bizaionotizi denak ark ditu.

Ai, zer ote da goitikan beeragizona beiñ amiltzia!Beñere ez naiz arrua izan,bañan au da umiltziaez nuben uste bazeikialagaizkiyago ibiltzia;azken aldera errematxatuzait len nedukan iltzia.

Rosario-tik Córdoba-rañoJoxe anaiarenganajoan ta, izan naiz lau illabetez,bizi naiak eramana;

Oroitza

Saiatutzen da billellera zar auOndo egiten denariZeiñ dan askotan galdetu gabeInguratzen zaionari.Eskalerikan ez du utzitzenDatorrenik negargarriAu da ematen diaona betiDena laguntasunari.

Umore ona doakabeakNai baldin badu arkituIyo dedilla gela ontaraOri bakarrik aski du.Nola oz leiken emen tristerik

Alaitu gabe geldituRau, kolpez, miñak joango zaizkaTa aurpegia argitu.Emen mintsuak sendatu diraSanorik ez da gaizkituArgatikan au zerua dalaNeri oi zait idurituAgurrak merezi ditu.

ZERBAIT Pedro Mari Otaño

6 7


Bakarrik ez dan siñalia dapena bat agertutzia;andikan laxter sortu zitzaidangaitz bat txarra ta luzia:asko du jakiñ nai dubenianpasa detan gurutzia,Joxe Leoni biraltzeiotanpapera irakurtzia.

Nunbait betiko erori ez tanoizbait jarri nintzan txutik;bañan biziro gaizki nebillenburutik eta petxutik;Mikelak eta Juan Marik gerodeitu ziraten etxetik:Errosarion sendatu nautean sortutako gaitzetik.

Zizurkildikan Madrilla añabide gutxi gora-berani engañatzen ez banaiz dagoCordobatikan onera:anaia Joxek lagundu zirankotxiarekiñ treneraanparo billa etorri nediñnerien aldamenera.

Penaz bete ta pozaren billaetorri nintzan aruntztik;nere arrebak zer esan zirangoguan daukat geroztik:—Berso ederrak, ordañen truka,osabak biraltzen dizkik,oien bueltak jarri biaitukdenak aitu ez bazaizkik.

—Txit artakotzat artzen natxionosabak bere noblezan

Pedro Mari Otaño

9

osasuna ta esperantza zanaruntzian neramana;oso estutik eskapatu naiziya galdu nuben dana:

Nola aparte bizitu giñanbiyok denbora luzianai! ura gure eziñ asiaelkargana bildutzian;Joxek etzuben itzik somatzennik lepotik eldutzian;orduban etzan poza besteriklengo penak galdu ziran.

Zegon tokira ni joan baño lenirten zitzaidan bideraburnibideko estaziyuanizan zan gure billera;alkar topo an egiñ gendubenura gora ta ni beera;etzait aztuko bañan nol’esangau artako ibillera.

Guk ere anbat izan gintzakegeren alderdi flakuak:bañan senide guztiyak geraelkarrentzat alakuak:Josek botatzen zituben pozezginga añako malkuak;maite nola ez izan anaiakura dan bezelakuak.

Bañan luzatu etzezakiangau artako umoriak;urruti zeuden aita Juan Pelloeta gure senidiak;beti bezela maite ditugunaide ta adiskidiak;au pentsatzian illundu zirangure pozaren biriak.

ZERBAIT

8


bañan ez dago Donostiya-rikgure lurrian bestetan.

Ameriketan ikusten ditutzenbait euskaldun «andaré»bizi diranak beren lurrariaitormenik eman gabe...;bañan ez dute ezagutzen, taoielk barkatubak daure.Nik Donostiya eskatuko detParaiso-ra, joanta ere.

Euskal-lurreko lore-baratzaZeruko intzez bustiyabeste izar ta argi guztiyakitzaltzeko eguzkiya;zure berdiñik iñun ez dezunbiyotzeko Donostiya...Nork du mingaña zu gortitzekomerezi dezun guztiya!

Donostiyako Ziudadia,Irutxulo-ko uriya;Etxian zuben perlik onenaJainkuari ixuriyazartzen diranen alaitzalliagazte guztiyen nobiya;Zeruba zer dan ez dakit, bañan,zu zera nere gloriya.

Urruti zaude eta zalla dani zugana irixtia;onenbeste nai dizun batentzatzer bizimodu tristia!Alaipire bat bakarra daukat:ametsetan sinistia;Zu ikusteko noiznai asko detnere begiyak ixtia.

Pedro Mari Otaño

11

eta sentitzen deran guztiyanik etzekiñat nol’esan;bañan zedozer jarriko diñatseguru idukiezan,borondatia falta zaidanikiñork sinistu ez dezan.

Iduritutzen zaidan batzubekduda badabilkitelaikusirikan nik aiei añakaso egiten diratela;bañan ixilik egonagatikik ondo dakiñ, Mikela,guk nai diyegun baño geiagoeziñ nai izan leikala.

Beron gañian izaten diragure izketa geienak:nola ez ditu maiz aipatukoonenbeste nai diyenak!Guretzat oraiñ aundiyak diraorko gauzik txikiyenak.Au esaten det jakiñ dezatenlenago etzekitenak.

Lenago anbat aiñtzat artzen ezginduzen gauza guziyak,aiñbesteraño edertzen dituoraiñ eziñ ikusiyak:Euskal-erriko mendita zelaiibai arkaitz ta sasiyak,beñere eziñ aztu litzakeaien tartian aziyak.

Gu geienian gabiltza emenesna ere ametsetan,beti pentsatzen berengan etaEuskal-erriko gauzetanaskok diyonez bizi geradetxit toki aberatsetan,

ZERBAIT

10


On Fidel Lizarraga, atenditu beza:bedorrengana gatoz soñu eta dantza,ezaguturik dala, komeni dan gauza,ematia merezi duben alabantza.

Juan dan aspaldiyan desiotan geundengure alkate jauna ikusteko emen;eziñ konsideratu progatu baño len,erri au zertaraño konsolatu duben,

Jakiñik bedorrekiñ kontentuz gaudelaez gaitu utzi biar bakarrik bezela,gu emen geldituko gerade bestelaartzayikan ez duten ardiyak, bezela.

Bedorren anparua, gauza biarra dabakarrik gelditzia guretzat txarra dazuzen argi egingo digun izarra daonorez beterikan Fidel Lizarraga.

Erri onen karguba aurten artu badugradu andigua-re merezituba du:probintzi onek ondo luzituko baduoraiñ alkate da ta laxter diputadu.

Fidel ikusi naia, emen bazeguanjoan dan aspaldiyan espero genduan;ez berriz gugandikan apartera juan;danok bizi nai degu bedorren onduan.

Bedorrengana oso itxutubak gaudeaurrera ala izango gerade;gertatzen baldiñ bada zerbait nobedadegurekiñ konta beza kuidadorik gabe.

Biba on Fidel jauna, gure nagusiya;gradu ori daduka ondo mereziya;biba gero segitzen diyon justiziya.Jaunak diyela urte askoko biziya.

Pedro Mari Otaño

13

Nere osaba Joxe Bernardoiritxi naiz ontarañota ixiltzera nua, zer esanasko badaruzkat baño.Gure berriyak zabaldu bitzaderizkiyon lekurañoesanaz bere illoba dalaPedro Maria Otaño.

ZERBAIT

12


Amets bat

Ni jaio nintzan Euskal-lurrekoleku pozgarri abetaneta Euskera irintsi nubenlenbiziko asnasetan,amak siaskan nedukanianedo bere besuetan,kontu politak esanaz beti,kantatuaz batzubetan,geren aitonak moldatu-takoitz neurtu ta bersuetan.

Neri begira eziñ aspertuzantxen, ordu osuetan,semetxuaren bizigarriyaberak bere petxubetanemanaz, azi ninduben aiñizaera goxuetan,non egundaño etzaidan aztugeroz nere pausuetaniñoiz arkitu izanagatikbizitza erosuetan:ainbesteraño baturik negonneronen gurasuetanta txikitatik nere onduanikusitako gauzetan;bañan etsaiaz miñ artzen nonbaitgure poz ta jolasetan,argatik gerok batere kulpikez gendubela ezertan,txit urrutira joan biarraizandu nuben batetan;oso gazterik arkitu nintzanAmerikako Panpetanta bizimodu txit erosuaiduki arren an bertan,

Pedro Mari Otaño

15

Karidadea!

Miguel Oñateren doñuan

Ea, ea, euskaldunakmalkuak legortutzeratristeak alaitutzeraatozte, bada lagunak.

Denak, denak, itsasuakberekiñ eramanak«Reina Regenten» ziranakillak dirade gaxuak.

Umezurtzak eta alargunakdaude lagutzaren eske;gu nola egon gitezkelertu gaberik barrunak!

Gaxo aien bakardadeaalaitutzen ote degun,aurreratu zaiotegunguztiyon karidadea.

Zer gauza ederra!!dan karidadea.

ZERBAIT

14


batere neke gabeegiñaz pausuak,neretzat bire denakziran erosuak:inbiriya ziratenaideko usuak,atzian gelditutzenziran balazuak,ta etziran segitzentximistaren suak:eziñ busti nindubeneuri erasuak,aitu ziraden trabaeta arazuak;urruti egon arrennere gurasuak,Amerikan zabalduorduko besuak,biyen tartian artunituben gaxuak.

Nik.—Ama!... Aita!... amatxo!!

Amak.—Nere seme!! sematxo!!Nere besuetan... o!!

Aitak.—Mutill, emen aiz?Nola ago?

Amak.—Ai! Eutsi, nere xeme...;muxu bat, onlaxe...ma, ma, berriz ere bai,ma, len bezelaxe...jango zinduzket dana,aren nago gose...auxen da zoramena,ni eziñ naiz ase...Nere seme laztana,onda zaude noski?

Pedro Mari Otaño

17

nere biyotzak etziran uztensekulan ere paketan,iduri zuben berriz eguakneukazkiyela anketan:esaten da, bat bizi leikelaondo alderdi danetan,—bai asetzia beste gauzarikezpadu artzen arretan;—bañan gizonak odol pixka batbaldin badu erraietaneta txikitan bizitu badaesan dan modu aietan,egunaz zerbait atzendu leikedarabiltzkiyen lanetan;bañan pentsatzen jartzen danianbakardadian gaubetan,zenbateraño supritutzen dannik ando progatu det an:iñola eziñ pentsatu nubennere lurrian bestetan,eta, ara zer gerta zitzaidanarrats batez ametsetan.

Amets eragiñ ziranneukan desiuak,non artu ordurakoarrats artan luak,beriala zabalduzizkiran eguak,eta lagundurikanbetiko leluak,ixtan patez igaronituben leguak,mendi eta zelaiaktontor ta zuluaklegor eta bustiyaklur ta itsasuak,laño eta odaiakerri ta basuak,

ZERBAIT

16


Nere seme ederra,an poz’eman diak;iya ler egiñ zikannere barrunbiak!Ama guztiyak gaituksemien zaliak,bañan nork izateizkikonlako aliak?

Nik egiñgo nizkikekmillaka galdiak,nekatuba ez baldiñbaeuka biriak,bañan nola egongoaizen logaliak,ondo gobernatutaoiera joan biak.

Denak lotan zioztikire senidiak,i ezkeroztik sortu-tako landariak;bigar gonbidatukodizkiyat aidiakta inguru-marikoadiskidiak;pobre izan arren ezgaituk eskaliak,zer jana bazedukakgure sukaldiak;bañan nik badizkiyatmokaru obiak,armariyo txokuaniretzat gordiak,umotutako sagareta udariak,jarri ezkeroz iñorkikutu gabiak...,

Pedro Mari Otaño

19

Ni illko ninduke zuikustiak gaizki...

Sekulan ez det izanai! onenbeste pozargatikan begiyakbete zaizkit malkoz;bañan biyotzetikanaiñ eztiro datoz,farrez baño geiagogozatu det askoz;nere seme ederra,eldu berriz, atoz.

Nik.—Ama, aita...aparte bizi berazonenbeste naita!!

Aitak.—Mutill auxen nai nikan,oraiñ emen agota ez dek noski berrizasmorik izango,gure aldamenetikjoateko geiago,ez al diguk orlakopenarik emango!

Amak.—Zer da, nere senarra,zer da kontu ori?Geiago orlakorikbegira gero neriaipatutzen banazu!Atoz; Pello Mari;laztan gozo bat, muxu...orlaxen... amari...

* * *

ZERBAIT

18


semien bat agiyanaldegiñ dubana?Ainbeste begiramenneukan beregana,ikusirik aiñ xarragarbi ta txukuna;berrogei arabakizkonponduba gona,alde danetara aiñmodu polit-duna,diruri aingerubenkolkoko kutuna.Kontatu digu berebizitza astuna(Guk zer baliyo degu,ura da iztuna!)bañan erana dagononbait beazuna;negarrez aipatutzendu etorkizuna.Nik ere nola derantxit biyotz bigunaberialaxen artudiyot naitasuna,eta galdeturikanal beziñ leguna:—Ama, bedori zein da,anbat alarguna?—Erantzun dit esanaz:—Ni naiz Euskalduna.

* * *

Onen ondoren, amakagindu bezela,eskuban arturikanpiztu ta kandelata esanaz Jainkuakgaubon ziyotela,

Pedro Mari Otaño

21

Ia semetxo, muxubat eman akiak,goxatzen aukanianoieko pakiak,aiek janaz kontubakesango nazkiak...

* * *

Aitak.—Zer goguangarriyadan gaurko eguna;auxen da suertiaizandu deguna!;etortziaz gañeragure seme ona,guk etxian ostatuzdaukagun amona!...

Amak.—Iya ez nintzan artzazoroitzen, gizona;gure mutillak emandigun poztasunadala meriyo neukanburutikan juna.Uraxen da xarra tapolita zegona!;begiyetan, aldizka,zer alaitasuna!bañan galdu xamarradauka osasunaedo barrenen zerbaitberak nai eztuna.Suspiriyo batzubekixilik entzunanago berari, etapentzatzen egona:—Atxo xar polit onekzer ote du Jauna.

ZERBAIT

20


urruti izan dan batentzakofranko lan zalla diruri;bañan eztiyot nik eskatutzeneziñ dubenik iñori.eta ara zer agindutzekoasmoa daukadan zuri.

Eskutik eldu ta muñ emanazbertan belaunikaturik,erantzun niyon: Ama, agindu;ez izan nitzaz ardurik.Beraz bedorren lurrian dagoEuskera iya galdurik?Ni beria nau eta ez det naikontzientziko kargurik.

Diyozun aña maite badezuzartu dan Ama Euskera,billa ezazu Euskal-erriaizendatzen dan papera;ura da nere bizi-lekubaez det nai andik atera;seme leialak an biltzen zaizkitjoan zaiztez aien artera.

Ama Euskerak au esan ziranjarririk begi alaiak,orrengatikan nakar oneraberari lagundu naiak,gutxi nezake, oso txikiyakdira nik dauzkadan gaiak;bañan pozkiroz egiñgo ditutgaubak egun, aste jaiak;leku pixka bat Euskal-errianeskatzeizutet, anaiak.

Pedro Mari Otaño

23

zai nedukan oierajoan nintzan bezela,amona xar on uragoguan nubela.Erantzi ta maindiretarteko epelagoxatzen, iya luakartuban neguelata begiyak itxiyaknedukazkiyela,kolpez ikusi nubenargituba gela,eta erdi erdiyantxutik zeguela,amona xar bat diz dizegiten zubela,zeña izketan asizitzaidan onela:—Ama Euskera naiz, Pello Mari,etzaitezela bildurtu;kezketan nator beste alderaote zerade biurtu.Ainbeste semek iges egin dit,iya naiz negarrez urtu!ez ote dezu zuk ere naikonere malkorik legortu!

Au aditzian odol guztiyakur biurtu zitzaizkianeta saltatu nintzan oietikzergatik negon gaizki an,esanaz: —Ama! bere lurlrianberaz berori eskian?Beria nau ta agindu bizaitnik zer egiñ nezakian.

—Gauza aundirik etzenezakeezagututzen det ori;

ZERBAIT

22


zabaltzen balizkigubezela besuak...orra zer egiñ digunbetiko paltsuak.

Zan Martxoko illarenamargarrenian,oraiñ arkitzen geranurte barrenian,guda-ontzi bikaiñ batKadiz-ko urianzisne bat bezin liraiñitsas bazterrian,aiñ itxura egokieta ederrianarkitutzen zan jendeaskoren aurrian,aruntz-onuntz txiki bategiñ bearrian.

Ikustera jauregiur-gañeko ura,ainbeste lagun bilduziran ingurura,mirariztera berakzedukan itxura,iritziyak emanaznork bere modura.

Askok goititutzeanbegiyak zerura,eguzkiya par-irrizzeguan lekurata gero ikusteanitsasoko ura,urdiñ ta geldi, belar-soruen moduralasaitasun bat sartzenzitzaien petxura

Pedro Mari Otaño

25

Karidadea!

Españi triste ontanaspalditik geundenatsekabe gogorraksentirik barrunen;munduko mirariyakizan giñanak len,ez dakit ontara zerkekarri gaituben.Aiñ gauza miñgarriyakpasa dira ementa ez gentzake ezankulpa zeñek duben.

Lagun bear ditugunurak eta suak,nola biyak diradengauza indartsuak,pixti gogorren gisakalparrak jasuak,zelatatzen dituztegizonen pausuak,balirake bezelaetsaien lazuak:bestela esan bitzaSantander gaxuak,guztiyok memoriyandauzkagun kasuak,ta beste Españikofamili osuak,ondatu zitubenakujal erasuak.Aien ondoren oraiñberriz, itsasuak,erakutsiyaz berezelaidi mantsuak,

ZERBAIT

24


etzan erasuak,«Reina Regente» ederartako maisuaknagusi eta morroi,guztiyak osuak,gorde ditu asetzenez dan itsasuak.

Oraiñ or daruzkaguoien gurasuak,buruak makurturikmiñ ezin jasuaketa alargundurikemazte txintxuak,negarrez, ikusirikume zurtzatxuak,malezirik oraiñdikez duten uxuak,luzatzen dizkatelaberen eskutxuak,amatxori esanazonla, kontutxuak,purrakatuaz onenbiyotz ta petxuak:—Aitak noiz ekarrikodizkigu goxuak?—Amak aurreraturikorduban besuak,biltzen ditu, esanaz—Ai aingerutxuak!—ta partituaz malkotartian muxuak...ez daki zer erantzun...,ezin du, gaxuak!!!

Joan ziran itsas-gizonprestuak Tanger-a,moro zatarrak bizidiran parajera,

Pedro Mari Otaño

27

ta, zenbati etorrizitzaion burura,pozik egiñ zeikelajuan etorri ura!

Ontan azaldu ziranitsas gudariak,ontzi eder artakojaun agintariak,ondoren zituztelaberen mirabiakta inguruan morobiyotzik gabiak:oiek Marrueko-tiketorri berriak,guri erakusterakoran-en legiak;emen janik, an bañomokadu obiak,esker gabeko gizonerdi aberiak,laguntzalle emanazEspañi nobliakberak ainbeste maitezituben semiak,utzirik ama, aitaandre ta umiakberen lur maite, laguneta senidiak,pixti-tzar aiekin joanziraden jendiakpar irriz alaiturikberen aurpegiak.Eta andikan laxter...A..., doakabiak!!

Lareun eta geiagogizon biotztsuak,menderaturik uste

ZERBAIT

26


—Aurrera, aurrera...—Trafalgar inguruangutxi gora bera,uste da joan ziraladenak itxaspera!!

Trafalgar...! O, zer izengoguangarriya!Odolezko letrakinkondairan jarriya;nork ez daki au dalaTxurruka aundiyaegun batez betikogaldu zan tokiya!Bañan gerran illtziagizon gudariya,irabazten dubelabetiko gloriya,tristea dalarikanda alaigarriya.Oraiñ gertatu danada negargarriyaargatikan bete dalutoz Españiya.

Ez balira bezeladiña gure penak,galduarekiñ «ReinaRegenten» zeudenak,ontzi «Karpio»kuakito dira denakbereganaturikanitsaso zekenak.Guztiyak ziran semeEspañiyarenaketa gure anaiakgaldu diradenakNola ez negar egiñbiyotzik dubenak!

Pedro Mari Otaño

29

egualdiyak emanikalako aukera,Mahomaren illobakpakian uztera.Jiratu ziranianEspañi aldera,lurretik aldegiñezitsas zabalera,onek kolpez galduriklengo urdinkera,beltza ta itsusiyaazaldu zan bera.Eguzkiya sarturiklotsaz odoipera,aizeak altxa zubenalako kolera,non zirudien goiakzetozela beerata itsasuak berenoitik irtetera;olatuak igoazelkarren gañera,egiñik suge amo-rratuen papera,bazetozen bezelaguztiyak jatera,saltatutzen ziraden«Reina Regentera»:iduri zuben mundu-aren bukaera.Ta ala ere guregud’ontzi ederra,beldur gabe sartu zanguztiyen tartera,esanaz: —bire; bire;españolak gera,ta iritxi nai degugeren lur maitera,—ta kapitanak ziyon:

ZERBAIT

28


Ordañak

Beti oitura deran bezelajuan dan larunbatian,lantegitikan atera etaafaltzera bitartian,Lenguxu-nera juan nintzan tasartu orduko atianPakok sei berso eman zizkidanpapertxo txuri batianezanaz: —ia asmatzen dezunzeñek moldatubak diran?

Aiñ griña aundiz gelditu nintzanbegira paper artaranon irakurri nitubenekobost edo sei errenkaraeranzun nion: Pako, kantu auizugarri ederra data nere ustez etzitzakianSarituak bestek para;nik dakidanik ura bakarrikirixten da orretara.

«Asmatu dezu (zion far-irritz)ark berak ipiñi ditu,ta badiruri ederragorikeziñ leikela aditu;or ezagun da nola etzaizkanoraindik indarrak aitu;bañan txit onak arek jartziazeziñ giñtezke arritu,sinisten zaill bai izango zalatxarrak azaldu balitu».

Pedro Mari Otaño

31

Erregutu dezagunito zan jendea,Jaunak iduki dezanberekiñ gordea,eta eginik bizidiranen galdea,lagun dezagun triste-en bakardadea:Au da egiñ bearradaukagun tarea.

O, Zer gauza ederradan Karidadea!!

ZERBAIT

30


sartu naian auspera,nola ez gera gu altxatukoamari txutik eustera?Izan gaitezen seme leialakgoitu dediyen ostera.

Sarituari nik opa diotesan dedan aña sari,batek bear du ta, zergatikanau ez izan buruzari?gañera emen badaude onakbeste zenbait biursari,buru ta biotzezko lan ontanoi diranak tajuz ari,amak eskerrak emango dizkaseme danen laguntzari.

Pedro Mari Otaño

33

Askok aitortzen ez du dubelaeuskerak edertasunik,ezagutzen ez dakitenentzatezer ez baita gauz onikbañan paper au irakurritazuri esaten dizut nikkantu doaiez betetako aubear bezela entzunikez nuke nere lagun izan nailimurtzen ez dan gizonik.

Sarituaren muñetan subaMusak zuten irazekita pentsaerik aundienentzatbadu bear aña toki;jakintsu danen gisara egitendu bere buruba txiki,aiñ maite duben Ama Euskeranairik lurretik erakibiursarien galdezka datorta berak aña, nork daki?

Ama Euskera maite dutenakzenbait euskaldun onraduoraindik ere arkitzen diraontan suerte ona du;bañan aiñ ego motxak dauzkagueziñ juan gera gora gu,zu Saritua zuaz aurretiketa bandera zabaldu,nik desio det ibillitziazure atzetik soldadu.

Beste izkuntzik galtzen saiatuez bada Ama Euskera,zertako datoz atzeerritarrakoso zegona austera?pixti gaizto bat balitz bezela

ZERBAIT

32


Nasketak

Lengo egun batianJuan eta Andres,inguraturik berenume eta andrez,asi ziran izketanbullan eta oskabazirudiñ norbait jannai zutela ozka.

Andre eta umiakgero etxera juanta bakarrik geldituziran Andres ta Juan.

Biyak mintzatzen ziranainbesteko subanjende ark nunbait txit miñizan biar zuban.

Andresek onla ziyon:—adi ezazu, Juan:lengo oitura onaknora zaizkigu juan?—Lengo oitura onaknora juan diran?baziñaki bada zersu ematen diran...—«Zu» ematen dizula?—«Su» esan dizut, «su»;zer euskaldun andaluzzerade berriz «zu»!

—Nik ori esan arreneuskaldun bikaña,lur au maite detanaagiyan bik aña.

Pedro Mari Otaño

35

B-rekiñ

Baldiñ bizi baleikebat bakarrik, berez,besteren biarrikanbage, bakardadez,baliteke burubaberotzia birez;bañan bakoitzak betibiar badu bestez;beti baldiñ dagabiltzbiarren biarrez...begiratu biagu,bi begiz, biyotzez;bestela bildu biarbaletorke,... baietz;baldiñ begiramenikbage, banidadezbagabiltz bekokiyabiurturik beltz.Bagebiltake beiñ berenbesteren bildurrezbiar bezelakuakbagiña barrunbez?

—Onen ondoren jarritakuakbeste batzubek baziran;bañan etzaizkit bururatutzen,ai, zenbat aztu zaizkiran...!—

ZERBAIT

34


Seme bat du ta berasoldaruskan sartubat denbora baño len,nola ez bada zartu!

Oraindik gaztia daurtez eta illez,buru dana betiabiar zuben illez,ortzak ere juan zaizkaindar danak illez.

Aren kolore onakzeduzkanak igezegiñ diote noskisekulako iges.

Len pozez mendirañooi zana ateragaur ozta azaltzen daetxeko atera.

Beldur nintzan gaitz urageiegi eltzia,ta salda onarekiñjartzekotz eltzia,biarrezkua nubenzerbaiti eltzia.

Ill nituben lau olloollarra ta atiabañan nere andriakeziñ pasa atia.

Beiak ere esneriketzedukan iyazergatik jaten zubenzingirako iya.

Pedro Mari Otaño

37

Nola esan nik zenbaitmaite detan bera!ikusten deraniandijuala beera,negarrez urtutzen danere biyotz beraa.

Gure ontasun danakdizkigute ostu,gero sutan gaudela,nola ordia oztu?

Guri bildu zaizkiguurtiak gañerata semiak soldarueraman gañera.

Eziñ gusto emanazainbeste eroriguk, zer egingo degu?lurpera erori!

Nere emaztiaribegira negon atzogaztia dalarikanbiurtu zait atso.

Txardiña zarka jan tagañetikan ura,nola onduko zaiokolore txar ura?

Ezurretan barrenasartu zayo otzagau guztiyan badegueztularen otsa.

ZERBAIT

36


danak eman giñuzkanzure etsai ari.

Nik ere banitubenala ta botiadiana darukat aiñurruti botia,gomak ez luke egingoaiñ luze botia.

Oraiñ etorri zaigubizi-modu zallagaldu gendubelakolen gendukan salla.

Lo egiteko daukatoirik ez ta aska,alperrik da nai arrenmemoriya aska,ill arte bizi biarburubari azka.—

Izugarrizkua zangizon aien miñtza,argatikan ziradenera ortan mintza,aserrez gorriturikaurpegiko mintza.

Aiek esango zutengeiagore anbatbañan ezin zeikianbeti egon an bat.

Argatik ez niotengeiago aditu,ta neronek somatzenez det nai aritu.

Pedro Mari Otaño

39

Onelakoxe lanaketorririk guriiya igartu geralen geundenak guri.

—Zure koitak isillikdizkitzut aditu,esan dezu nekianzerala aditu,lengo ontasun danakala-ere aitu,sinista zazu ez naizbatere arritu.

Ni gauz oien gañianizketan astianari neike ixildugabe bi astian.

Nik guztiyak esangobanizkitzu zuri,izubak ipiñikozinduzke aiñ zuri,non egingo zendukenzuk, ezikan eze,ikararen indarrezbalantz edo ese,ta lurrera eroriigar eta eze.

Nik ere banitubenlau bei ta bi ari,gañera berdumenakzenbat libra ari,nere andria betiardatzian ari,semiari esanaz«mutill», saia ari,

ZERBAIT

38


On geiena dan lekutikZerutik

Ez eskolan ikasiyajatxiya

Zebillela ardi ondorenzuben

Perrandok suba barrunenZerutik jatxita zuben.

Arek etzekiyen askomoldezko

ta esku-izkribuetanletretan;

Bañan ura zan Euskerabera

Argatik nai det ateramoldezko letretan bera.

Pedro Mari Otaño

41

Perrando Amezketarra

Egon oi dira gordiakloriak

Nik nai det billatzen saiausaia

Eta arki leike errezberez

Nola dakarkiyen legezLoriak usaia berez.

Zenbat gauza on munduantxokuan

Daude larpian galdurikazturik

Eta gelditzen diralaala!

Ez ditzagun utzi badaTxokuan azturik ala.

Sasipietan egonakgizonak

Diamante ta urrienlorien

Autzera oi dira izangisan

Ai! zenbat ote dabiltzanGizonak lorien gisan.

Azaldu gabia ondoPerrando

Zabaldu arren usaiaArtzaia

Bañan lezateke esannor zan

Amezketan ta TolosanPerrando artzaia nor zan.

ZERBAIT

40


Lur txiki artañ guzien diñagauza nola etzegoanseme batzuek txit urrutirabear izan zuten joan;bañan, ai! nola arkitzen ziranandik aldegindakoan!itz bat bakarra zebillen aienbiotzean ta aboan:«ama» gaxoa beste gauzariketzeramaten gogoan.

Atzeerrian noizean beiñkaberen aldeko berriakartzen zituzten seme on aiek,bañan txit negargarriak;alako batez bat altxatu zanmalkoz bustirik begiak,esanaz: —«ama» galdu ez dezannorbaiten gaiztakeriak,ekairazute besarkara batberagana joan nai diat.

Batzuek penaz utzi ta pozekbesteen aldameneraabiyatu zan seme leial aubide luzean aurrera;noizbait, azkenik, inguratu zanbera jaio zan lurrea,egualdi otzak ziran denboran,Egoarriak aldera:ai! zer barrendik egiñ zion batibere amaren galdeera!

—Adiskidea: bai al dakizugure ama ona non dan?—Bai alafede, eta, nola ez,gaur gaubean bere onranfesta degu ta? begira zazu

Pedro Mari Otaño

43

Ama Euskara

Esan beldurrik gabeEuskaldunak gera.

Iparragirre

Bizi lekutxo txiki bateanberez toki zekenean,bañan ala ere pozez semeakbildurik zeduzkanean,bizi zan ama biyotz samurraberien aldamenean;danak alkarri lagun egiñazsaiaturikan lanean,iritxi ziran larreak baratzbiurtzera azkenean.

Jaungoiko onak ikusirikanjende aren ontasuna,beti oparo ematen zienindarra ta osasuna;lanaren birez berendu zutenlur zallaren erantzuna,urrutietan ere izan dageroz askotan entzuna,nola mirariz artu oi zutenango ugaritasuna.

Ainbeste zuten lur zikoitz uralandu eta ongarritunon eman zuben jankaiarekiñdanak oi ziran arritu;bañan jatunak ere geieginola ziran ugaritu,ta leku txiki edertu uraeziñ zeikian aunditunorabaitera joan bearreanasko ziraden arkitu.

ZERBAIT

42


Republika ta Fueroakedo Mendiburuko Maiztarra

Alaba, suia eta illobakikustera aita zarra,puxka maiteak emen, kalean,daduzkan baserritarra,urte luzeai gallen egiñazgazte bat beziñ azkarra,Donostiyara etorri zaigu .utzirik bere baztarra,Tolosa bañan goragotikanMendiburuko maiztarra.

Igaro dira egun batzueksekulako azkarrenaeta aitonak or azaltzen dulen barrenen zekarrena:zortzi urteko rnutill koxkor batJoxe, illobik zarrenaeskatutzen du eramateko(ai! ura amaren pena!)esanaz zorrotz kalea dalagaztientzako txarrena.

Bere ait’amen baimenarekiñJoxetxo au goierrirajoan zan oitura onak artzeraaitonaren baserrira;geroztik ama gaxua betialde artara begira,eziñ bizi zan bere semeajoan zanetik urte bira;bañan azkenik bere aitonazarrarekiñ etorri da.

Pedro Mari Otaño

45

apaiñduta nola noan;etziñan bada galdez asikoaldi egokiagoan:atoz nerekiñ ikusitzerazeñen alaia dagoan.

Anai leial ta seme on urabestien ondora pozikjoan zan bilguma eder bateraeziñ geldituz biotzik;nola etzuben ikusitzeaespero alako gauzik«ama» deadar egiñ nai zubenta eziñ somatu itzik,barren barrendik Jaungoikoariesker ematea baizik.

Ama onratzen ikusirikanbere anai ta lagunak,au esan zuben urrutitikanetorri zan euskaldunak:—Euskaragatik albiste txarrakguri eman dizkigunakez ditu ondo ezagututzengure itz ezti legunak;alkar maiteak izan gaitezenizen santu au degunak.

ZERBAIT

44


egitiya zeradelaeta diyozu erreplurikakpuerua dakarrela...Orduban saia gaitezen denokta lenbailen datorrela.

Pedro Mari Otaño

47

Lenbizi utzi diote egitenamarekiñ milla jolasbañan txandikan nola ematenetzuten oiek iñolazta aitak ere begiratutzenziyon benaz ta ajolazgaldetu ziyon aiton zarrarifar-irriyan, erdi burlaz:—mutill ederra dakarki, bañan,nol’ote dago eskolaz?

—Ori aditu zuben denboranaitonak altxarik garboz;erantzun ziyon: —eskol’oberikeziñ eska leike aboz;euskalduna da eta pueroakmaitatzen ditu oraingoz;nola karrika beterik dagonerreplurikano gaiztoz,—eraman nuben ta obe lukeberriz an balego askoz.

—Republika zer dala uste du?Aitona betor onuntza;eztegu ondo entenditutzenez baita gure izkuntza;bañan eskatzen du egitekodenok elkarri laguntza,beren modura gobernatubazprobintzi t’erri bakoitza.Ortik fuerora, zer diferentzidago, aitona? Zer? Utsa.

—Zure tokiyan beste zenbaitekitzegiñ balit onela;animatikan aitortzen dizutsinistuko ez nubelabañan zu, suia, nik ondo dakit

ZERBAIT

46


gisa berian altxatu ziranaiñbeste milla atzapar:txikiyak laxter aunditu ziranartu zutenian alkar,aundiyak berriz, eta nola ez!txikitu ziraden azkar;Frantziyak daukan aunditasunaegun santu arek dakar.

Uztaillaren amalaubiangaur eun eta lau urte,frantzesak azañ izugarri auegiñ izan ez balute,etorkizuna etzitekiandaukan aña argiz bete.Bai, animako ogiya denoibidean jarri digute;agur ditzagun gure maisuakguztiya merezi dute.

Pedro Mari Otaño

49

Bastilla

Jakitearen argitasunairitxi zaioten denak,nola itsasoz aruntzkotarrakala onontztik daudenak,eta geiago oien tartianbiyotz altxia dubenak,gaur Frantziyari biraltzen dizkaeskumuñ bereztubenak.Gutxiyagorik ez du mereziBastilla-ren oroimenak.

Bastilla deitzen zitzaion etxetzar bat Parixen gaiñduba,agintariyen josta-lekubamendekuan infernuba:jende «txe» dena oiñperatubazluzaruan egonduba;gaur eun ta lau urte, altxarikaserre erri miñduba,onen indarrez izan zan urapurrukatu ta kenduba.

Erriya ala ikusitzianagintariyak atiakitxi zituzten; bañan aitubakzeuden aien agintiak;Parixko seme alkar maitiaksamiñtusunez betiak,autsi zituzten beren anaiaklotzeko zeuden katiaketa len goien zeudenak izanziran azpira botiak.

Nola itsaso aserretuaiñoiz biurtzen dan apar,

ZERBAIT

48


Txepetxa

Askotan esan izandu dutegizon ikastun argiyaknola pixtiyak izan litezkengure erakuslariyak,erlia da bat aipatzen danao! zer lau arrigarriyakjartzen dituzten gure aurrianonek eta txingurriyak!txepetxak berriz erakusten duainbeste nola aik biyak.

Euskal-lurreko txoriyetan dantxikitxuena da bera;gaztañ kolore bakarrekua,nai bada ez da ederra:begi argiyak, buru xanpalamoko ttenttia aurrera;korputza motxa anka laburrak,xaltokako ibillera;xalapartako egalariyaeta kantari ergela.

Txotx batek aisa jasoko lukenola karga gutxi duan,bañan gustatzen zaio jartziaadar sendoxiaguan;amildu arren ez leike galdudakiyelako eguan:bañan arkitzen baldin bada ereburnizko aldamiyuaniru lau aldiz xanpatutzen duseguru ote daguan.

Udaberriyan lendabizikokabiya txepetxarena

Pedro Mari Otaño

51

Españolak eta Moruak

Erdi lotan bezelajoan dan aspaldiyan,iñoren parragarrigeunden Españiyan;argatikan moruakausardi aundiyan,artu nai zuten legoizarra oñ azpiyanta gaztiak azalduzaizkate kabiyan.

Zar itxuran daguenlegoia tximutzat,artuko zuten bada?Oiek astaputzak!Berak nola diradenanimali utsak,izan arren Koran taMahoma laguntzat,astinduko dizkatetxilabako autsak.

Españiyan biyotzakdaude txit jasuak,legoia esnatu dutximu erasuak:baleudezke segurujoan diran gaxuak,aientzako dauzkalaberen gurasuak:malko bat illentzakobizintzat besuak.

ZERBAIT

50


Beti-betiko

Nire adiskide maiteBuenaventura Soroaren doñurako egiñdako letra.

Galaiak.—Zure aita ta amari(trantze estua!)izandu naiz eskatzenzedorren eskua;egiña zendukazulaamarekikua,zuk esan eta nedukan

sinistua,aita berriz mintzatu zait

aiñ prestua,baietz agiñdu dit eta

au da gustua!nere biyotz gaxua dago

birpiztua

Damak.—Nola dezun zuk barren batdanik onena,beti izan dizut nikzure sinismena;baña falta zitzaigunlanikan zallena:nere aita prestuaren

aitormena:aspalditik banekiyen

amarena,ta oraiñ badegulako

biyen baimena,badakizu ni zuretzako

naguena.

Pedro Mari Otaño

53

azaldutzen da ta ezagunagoroldiyozkua dena;arbol gerriyan untza tartiandu lekurik maitienata gizon askok ikusitzianiritxpirian daguena,esan oi dute: —zer konfiantza,txori txar onek dubena!

Ta edozeñek esan lezakeberari begiratzian,arretarikan ez dadukalaegiñ leioken gaitzian;ez-iduriyan ark kabiyaribeste zulua atzianegiten diyo, andik joatekoaurrerakua tapatzian;erakutsiyaz pentsa zagulanola atera sartzian.

ZERBAIT

52


Limosnatxo bat

Mutill koxkor bat itxu aurrekozubela aldamenian,gizon burusoll bizar-zuri batbi makuluren gañian,kale eskiñan ikusi nubeniñora ezin joanian;ta bera nor zan jakiñ nayianinguratu nintzanian...limosnatxo bat eskatu ziranJainkuaren izenian.

Zerbait emanaz galdetu niyonaltzan modu onenian,jaiotzatikan al zeukan alagaitzak artuba mendian;erantzun ziran: ez, semia, ez,nik sasoia nubenian,ez nuben uzte iritxitzerikonetara azkenian...gaur limosna bat eskatutzen detJainkuaren izenian.

Eta segitu zuben esanaz:—lengo gerrate denian,ni aurren xamar ibiltzen nintzanbeti edo geienian;nekatu gabe, aisa igoazaldapik luzienian;etzan burura asko etortzengu ala gebiltzanian...gero limosna eskatutzerikJainkuaren izenian.

Odolak bero eta burubaarrua daguenian,

Pedro Mari Otaño

55

Galaiak.—Nola mundu onetan ezdezun berdiñik,eziñ arki nezakenik zure ordañik;neretzako zeradelasinistu eziñikaspaldiyan igaro det

gau samiñik;bañan ez da mudakorrik

biyotz fiñik;oraiñ lengo traba denak

alderagiñik.biziko gorade gu biyok

bat egiñik.

Galaiak.—Ai, nik zenbat nai dizudan!

Damak.—Eta nik zur’i?

Galaiak.—Mingañez eziñ esangenezake ori.Biyotzak aiñ alkartuzaizkigu biyorinola bildu etzaiozkan

len iñoripetxu batian daudela

badiruri.Ori egiya izanik...

muxu bat neriez al nazu bada emango?

Damak.—Tori, tori.

ZERBAIT

54


Elizakuakedo

Au mundua!

Illunak nabarturikbideko tiñuazeukan, ta, ixildu zantxorien doñua:odoi tartetik iñoizizarren keñuasenti zan, bañan biansortu zan lañua;argi baten aurretikkolpez errañuaazaldu zan ta laxter(eliza siñua)gugana iritxi zantxintxarri soñua.

Txilin, txilin jo zubenberriz txintxarriyak,aditzera emanazgauza mirariyakbeti txit onak, bañaniñoiz mingarriyak,izaten diraniangaitzak ekarriyak.Oso tristetu zirangure aurpegiyakta beria azalduzuben illargiyak:eskuban arturikanburu estalkiyaklurrian belaunikoan geuden jarriakta parte-artu zubenZeru-gau-argiyak:an pasa biar zubenJaungoiko aundiyak!

Pedro Mari Otaño

57

edozeiñ moduz sartutzen da batalako itxumenian;atsekabe ta negar samiñakbadatoz ondorenian;nola ere bait batek biziyautzitzen ez dubenian...limosnatxo bat eskatu biarJainkuaren izenian.

Iñoiz pentsatzen nere artianni jarritzen naizenian,gaur ere asko dirala joangolirakenak zuzenian,ez luke iñork sinistatukozer pena ematen diran.Ai! orla nintzan ni ere sanota gazte nenguenian...gaur limosna bat eskatutzen detJainkuaren izenian.

Ai! txorakeri asko egitenda zentzurik ez danian,sinista zazu ur au pasiadaukanaren esanian:obiago da, sasoi dan artesaiatutzia lanian,negar egiñaz ibilli gabegero denbora joanian...limosnatxo bat bildu eziñikJainkuaren izenian.

ZERBAIT

56


malko bi zerorizkanbere masallianta ziyon: —ortxen dagogaxu iyillian!...—Bere ama maitiazedukan oyian!Arriturik gelditunintzaion aurrianta kanta otsa nolasenti zan artian,esan niyon: —or noladaude umorian,agoniya arkitzenbada etxe berian?Ori ez da kabitzenkristauben legian;zita erantzun ziranerdi negarrian:—Ai! Or famili askonola bizi diran,anbat jakingo ereez dute ordian,desgrazi au arkitzendanikan gurian!Eziñ biziyak gauzkaaiñ bakardadian,ixil ixilik gerenbaztartxo pobrian,beste guztiyetatikkasikan gordian,ez bagiña bezelajaiuak lurrian!...Illtzia obe izanliteke, aldian.bizi ez danarentzatitxura obian...!—Zenbat onlako oi damundu zabalian!!

Pedro Mari Otaño

59

Eukaristi Santuajarriya Maisuakzijuan pasatzen, taberaren pausuak,umill agurtzen ditukristau fedetsuak;ta nola emen alageran geientsuak,gertatzen diranianalako kasuak,burubak makur etabiyotzak jasuak,barrendikan egitendira errezuak,meserez izan ditzanmiñ duben gaxuak.

Pentsatutzen mundukoizate aulian,kasikan lorik egiñez nuben gaubian,ta urrengo goizianzortziyak aldian,joan nintzan Jauna artuzunaren galdian.Ezkaratz zar baterasartu ondorian,kanta otsa senti zanetxe barrunbian,guztizko doñu alaieta ederrian.Pozez bera aditzennegola an bian,biziro berri onakziraden idian,gizon bat azaldu zanate brinbalian,eta nere galdeeraegiñ niyonian,

ZERBAIT

58


Ixiltzen diraniangizon jakintsunak,izketan asten geragutxi dakigunak;aientzat bide askodaude txit illunak,estrapozoz betiaketa trabadunak;guretzat berriz denaklirañ ta legunak,gañera geren ustezoso ezagunak;ez bestek erakutsiizan dizkigunakedo ikasbiretikdatorkizkigunak,baizikan ametsetansortzen zaizkigunak.Naiz farra egiñ iñoizaditzen digunak,beti izango diraguretzat lagunak.

Argatik, galdetzian:Donostiya zer da?Ikusten da lenagodiyotan bezela,jakintsu aundi denakixilik daudela,edo geienaz eremintzatzen dutelalan ori erabakieziñ ditekela;ametsgilliak berriz,kolpian, berela,bere erantzueraematen dubelaesanaz; —Donostiya?

Pedro Mari Otaño

61

DONOSTIYA, UXUA

Saritua

Nola gizon guztiyaktxit aundiyak diraneta oso txikiyakdenbora berian,batek asko pentsatueta ondorian,igartzen diyo nolagauz’asko lurrian,ainbeste itsasuanala legorrian,egonagatik anbatgugandik urrian,Jaungoikuak daduzkanbetiko gordian.

Argatik dago txutikbetiko galdeera:—Zergatikan da gauz’anbeste ori zer da?—Iñoiz erantzutekoizaten da era,gizona iritxi dazerbait jakitera,illunpetatik gauzaasko du atera;bañan jakintsunetangeiena dan beraerortzen da maizenagalde egitera:—Zergatikan da gauz’anbeste ori zer da!

ZERBAIT

60


Putzuban emanikanlen ainbeste jira,uso ona biralduzutenak urdira,noizbait itxi ziranArarat-mendira,lenbizi egokituzan legortegira.—Noe buruzariyakirtenik erdirata eskerrak emanazZerura begira,itza bireztu zubenbere familira,esanaz; —Sem ta Jafettegun’etorri data Jaunak agindubakegiñ bear dira.Zeron emazteakiñbiyak urrutirajoan bear dezutebizitza berrira;Kan ta bere andreanerekiñ baitira;ait’amak zarrak gaudeta izan kupira,ez lotsikan biraldugure aurpegira.Oraiñ bendiziyuaar zazute, tira!—Eta agindu zubenbeste alderdira:—Pixti denak bijoazal duten tokira.

Aiñ leial legor billajoan zan egaztiya,ekarririk birpiztu

Pedro Mari Otaño

63

Kantauriko perla,ta beste izen asko,errezki, orrela,txit ondo datozenakjartzen ditubela.Nork ukatu doaiaberez datorrela!Naspillaturik berenpisuz eta neurriz,mundu guztiya betenai dutenak egiz,bete oi dutena dakopeta izerdiz,gauzak ezagutzekoarreta geiegiz.Nik agurtutzen ditutbegiramen aundiz,naiz berak farra egiñgure umekeriz.Or konpon ditezelaberen jakinduriz.Neretzat Donostiya,ara zer dan berriz:—Uso bat biraldubaNoe-ren Arkatik,iñon legorrik bazanjakitiagatik,pixti leial gaxuaal zuben lekutik,izpi bat txintxilikazubela mokotik,aditzera emanazargiro gogotik,azaltzen ari zalalurra ujalpetik,biurtu zan atzeraurditza artatik,lokabetuaz denakzeukaten dudatik.

ZERBAIT

62


dauden birietan,Beste pixti batzubekegope onetanikusten dira iñoizuda-egunetan,beren lumak bustiyazKontxako oletan,pozkidaz dabiltzalajostatzen uretan...Sartu gabe kondairaluziaguetan...orra nere iritzizDonostiya zer dan.

Pedro Mari Otaño

65

zituben izpiya,pixti denak bezelaizan zan utziya;bañan argitasuneznola zan jantziya,aurrera eramanikbere iritziya;laster igaro zubenlegordi guztiya.Oroitutzen zan lekuon bat ikusiyaeta bera izaniktxit egalariya,alderdi artara zanberela abiya,topatzera goguanzedukan tokiya.Iritxi zubenianberriz Kantauriya,ementxen autu zubenberetzat kabiya:etzin zan, eta ez dageroztik jaikiya;begira, non daguangaxua jatxiya:«len uxua zan etaoraiñ Donostiya».

Buruba ageri dugaztelu orretan;korputza Donostikoetxe ederretan,ta isatsa Loiola-ko erriberetan;eskuiko eguaAtegorriyetaneta ezkerrekuaAntiguan bertanedo alde artara

ZERBAIT

64


Agur laztana,bai, betiko agur,deitutzen dit Jaunak

Jaunakbore ondoren gaur.

Jaungoikoak nai duni ara joatia

maitia!Egiñ bedi bada Jaunaren

borondatia.

Pedro Mari Otaño

67

LarriyaRomanza de Oñate

Uxo ego txuriya,jatxiya zerutik,izate guziyaemango det zugatik.

Entzun nazazu arren,aingeru kutuna,nai dizun biyotzakgaur esaten dizuna.

Adoratutzen zaitutume zoragarriya,belauniko zugatikemen nago jarriya.Atoz munduko illunkentzalle,

izar argiya;atoz kentzera, maitea,nik daukadan larriya.

Zerutikan mundurajatxi zerade eganta gloriyaren puxka batnola zerori ala zeran(nik ez dakit, au zer dan!)txoratzen naiz zure aurrrean...Urrikaldu zaiteata barkatu, maitea,nik zuregandik aldegitea.

Illko naiz miñezzu gabe, ederra;atozkit onera

Ez, ez...Joan zaite meserez.

ZERBAIT

66


Amerikatik etorri, eta, bere etxeko atia joaz, osaba Jose Bernardori, abotik abora botia, oroiturik nola berak ni aruntz joaterakoan esan ziran kantuz:

«Oraiñdikan an dago, jaio ziñan oia...»

—Osaba baldiñ ez badadukaeiteko aundiyen bat or,gizon bat dago bedorren galdez,ate ondoraño betor:bedorrek ondo dakiyena daagintzen dana dala zor:bera jaio zan oiaren billailloba orantxen dator.

Goie aipatzen dan osabarekiko partieran, abotik abora botatako bat, aditzalliak ikasiya:

—Agur nere osaba ta parientiakariyo adiskide ta lagun maitiak;pena ematen dit zubek utzi ta joatiak;berriz etortzen banaiz ez itxi atiak.

Abotik abora, leku ta aldi banatuetan botatako batzuek, aditzalliak ikasiyak:

TREKURENIANFermiñak ura bota dit deskuidatu-taeta utzi nau indar geienak kendu-ta;bañan nik esperantza ez daukat galdu-taoztu dubenak aisa berotuko du-ta

BARTOLO-ENIANJaun abek beti jantzi oi duteZeru-koloreko kapa,esku bat jarri petxuban eta

Pedro Mari Otaño

69

Gu ta gu-tarrak

(Antonio Espondak eskatuta egiña.)

«Zer da Euskara, nor euskaldunak,zeiñ, ta nongotarrak dira?»

Galdezka daude atzerritarrakalde ontara begira,mundu guztiyan bere berdiñikez duben Euskal-errira.

Eziñ ikusi gaituzte ondo,irten gaitezen argira,iñork mantxarik sortu ez dezangure jatorri garbira.

ZERBAIT

68


eztakit nola konformatutzengeran txokuan uztera:esku on batek beiñ aterakobaluke erakustera,ez det bildurrik larperatukolitzakianik ostera.

VILLABONANEtorritzen danian Agustin Belokileiora tirako du zerbait poliki;onek deituko dizu biziro egokizuk belarriyak erne orduban iduki,

azkar oitik jaikita jantzi ederkibeera jatxi aurkit’atia iriki;

ortik aurrerakua berak badaki.

Amerikatik aitari, Mikelak (nere arrebak) izkribatutako karta baten barreniaz biraldua

Aita, bai al daukagu esan biarrikan,maiz aipatzen dirala berok Amerikan?Gure artian ez da beste okerrikan,aparte bizitzia bakar bakarrikan.

Jose Leon-i biraldutakuetatik bat (andik)

Kafia artzen diat egunian bi aldizeta nai detanian pasiatu zaldiz;obeto izatia zalla uke agitzbaldiñ bizimodu au Donostiyan balitz.

Nere adiskide Vegari, Rosario de Santa Fé-tik Plata-ko errira biralduak

Pedro Mari Otaño

71

bestiarekiñ arrapa:munduko gauzai itsasten zaizkanola arrokari lapa...oiek dirade diszipuluakta maisubu Karlos Txapa.

MISERIKORDIKO MAISUARIAmerikara nua nere borondatezaspertu naizelako emengo suertez;onetara ezkero joan biar det nai’tezemen gelditzeiranak ondo bizi bitez.

TREKU-ENIANIñulabarrerako asten gera iñoizesanaz etxera joan biar degula goizbañan eziñ giyatu gerade arrazoizmunduko al gera...; bañan ez dakit noiz.

OSABA JOSE BERNARDORI (KARIDADEN)Geiagua naizela, nik ez derizkiyot,gero zer pasako dan, eziñ esan iñork;deitutzen badigute joango gera biyok;edozeiñ lekutara lagunduko diyot.

PATRAMAN-EN ETXE AURRIANBeraz etxe onetan bizi da Patraman?laxter aberasteko zer martxa deraman!Nik zerbait utzitzeko asmoa neraman;ortxen konpon dedilla nai ez badu eman.

CAFÉ NORTE-NSerenuen kabua asi zaigu gogorgu etxera biraldu nayian derrigor:onen esanagatik ez da joango iñor,ez kasorikan egiñ konpon dedilla or.

ROSARIO DE SANTA FÉ-NSasi tarteko lore eder batbezela dago Euskera,

ZERBAIT

70


Ire gustoko gauzak zer dirannere ustez bazekiñat,gaztiatuko dizkiñadalaargatik agintzen diñat:asko esan nai nizkiken etaguztiyak eziñ dizkiñat;ainbeste ditun, auxen den lana!nondik asi etzekiñat.

Nere adiskide Axintxo, Aduna-koSonela-kuari Amerikatik biraldua

Eziñ geiago triste dago Buenos Aires,adituko zenduten norbaiten birez;kanpotarrak millaka zetozenak igez,aurten lezakianak egiten du iges;

aupen geiegiyez,bete da langillez,denok gaure miñez,gaurko buruzpirez;

bañ’ez gera aztutzen geren aixkirez.

Pedro Mari Otaño

73

Gure Donosti eder artatikirten nintzan ezkeroztik,nik ez nekiyen non ziñan, urezononztik edo aruntztik:zure berriyak etorri zaizkitPlata ta Buenos Aires-tik,ondo zerala esan dirateJuan Berra-k eta Aristik;len kuidadotan nebillen, baño,pozkikoz nago gerostik.

Aristi emen ikusi etalendabiziko galdeeraegiñ giñukan, bazekiyen nonta nola zebillen Vega.Erantzun zigun: —Platan dago tatxit ondo bizi da bera;aspaldi gora igo zan etanekez jatxiko da beera,zergatikan guk korri bezelaarek egiten du ega.

Besarkada bat biraltzen diyotnere amigo Vega-ri;animatikan sentitutzen deteziñ emana berari;bañan besuak eziñ iritxiurruti daguenari;nik oraiñ ere igual nai diyetlen maite nitubenari;nai dezunian etorri zaitez,emen dago Pedro Mari.

Mikela, nene arreba maitiari, emendik Amerikara karta baten barrenian biraldua

ZERBAIT

72


Inguruan daruzkanmenditxuak berriz,aiñ alakiyan ez detnik ikusi begiz;betiak gaztañez tasagar muxu gorriz,denetan politenatontortuba arriz,Santa baten izenadauka edergarriz.

Begira zaiozuteSanta Barbara-ri,ardiyak zaitzen dagonartzaia diruribeti ernai «otsorik»ote dan ageri;ez diyo txarkeririkegin nai iñori,baizik lagundu bereerri maitiari.

Asko lezakianaedo indartsuabezela da Ernaniprestu ta mantsua;baztartutzen dubenaetsai setatsuabizi da lagunduazjende biartsua:nik agurtutzen zaituterri doatsua.

Ernani-ko alabaeder ta txukunak,zubek zerate egi-azko euskaldunak:oraindikan zautenak

Pedro Mari Otaño

75

Ernani

On Manuel Zendoya-ri

Urbieta-ko Juan-ensort-erriya, orraseme leial askorensiaska jatorra;biyotz biguñekua,gudari gogorra,zure izen maitiaez liteke borrazergatikan zeradeneuskaldunen onra.

Ez izanagatikanaundi ta bikañaaiñ zerade polita,txukun ta apaña,gañera euskaldunabesterik ez aña:lur ontan biyoztsuakdenak dira, bañanere ustez, Ernanizu zera estraña.

Euskaldunen oiturakta gure izkuntzajakin nai ditubenajoan bedi aruntza;nola Euskara dagoniya umezurtza,au sapai txarrekuaknai diyote bultza...Ernani, zu zeradeezti onen eultza.

ZERBAIT

74


Pedro Mari Otaño

aigeru kutunak,gero izan zaitezteandre t’ama onakbeti sortu ditezenseine biyotzdunak.

ZERBAIT

76


otaño pm, zerbaiteta txikitan bizitu bada esan dan modu aietan, egunaz zerbait atzendu leike...

Documents