Profesor: Adán Gonçalves

INTRODUCIÓNINTRODUCIÓN

O Reino Animal podémolo dividir en

InvertebradosInvertebrados

VertebradosVertebrados

Cuestións:

1. Que caracteriza ós animais respecto do resto de seres vivos?

2. Que diferenza os animais Invertebrados dos Vertebrados?

3. Pon exemplos de Invertebrados que coñezas.

4. Observa as imaxes da seguinte diapositiva e indica que animais son invertebrados e cales vertebrados.

1 3

2

4 5

1. QUE CARACTERIZA AOS ANIMAIS1. QUE CARACTERIZA AOS ANIMAIS

Como é o seu corpo

Gran variedadevariedade de formas e tamaños, estruturas e comportamento que lles permiten colonizar tódolos medios.

Son eucariotas e pluricelulareseucariotas e pluricelulares

Acadan un alto grao de complexidadecomplexidade: teñen órganos e incluso, aparellos e sistemas para desempeñar as súas funcións vitais.

Teñen simetríasimetría*, e dicir, no seu corpo repítense estruturas segundo un eixe ou un plano. Dependendo como sexa falamos de simetría radial (máis dun plano) ou bilateral (un só plano que divide o corpo en dúas partes, esquerda e dereita).

* Reforzo: Simetría, o seu corpo pódese dividir en varias partes iguais ou só en dúas partes.

1.1.1.1. COMO SON OS ANIMAISCOMO SON OS ANIMAIS

Ficha: Simetría (non reforzo)

Funcións vitais dos animais

NutriciónNutrición: Todos heterótrofosheterótrofos. Poden ser: herbívoros, carnívoros ou omnívoros.RelaciónRelación: A maioría poden desprazarse. Tenden a CefalizaciónCefalización: o S.N. e os sentidos concéntrase na cabeza.

Maioritariamente sexualsexual, algún ten tamén asexual (p.e. estrelas de mar, platelmintos...)

ReproduciónReprodución:

A maioría unisexuaisunisexuais (machos e femias), pero algúns poden ser hermafroditas hermafroditas (individuo con órganos masculinos e femininos;p.e: caracois.

En canto o desenvolvemento do embrión poden ser:

Vivíparos: Vivíparos:

*O embrión desenvólvese dentro da nai.

Ovíparos:Ovíparos:

*O embrión está dentro de ovos que saen ao exterior.

Ovovivíparos:Ovovivíparos:

*A eclosión do ovo ocorre dentro da nai.

*Reforzo:

-Vivíparos: paren crías vivas.

-Ovíparos: poñen ovos.

- Ovovivíparos: teñen ovos que quedan no interior da nai.

Ex. 1 e 2 p.79

Ficha: Cefalización

1. QUE CARACTERIZA AOS ANIMAIS1. QUE CARACTERIZA AOS ANIMAIS

1.2. 1.2. PRINCIPAIS GRUPOS ANIMAISPRINCIPAIS GRUPOS ANIMAIS

Como xa dixemos os animais pódense clasificar en dous grandes grupos: os InvertebradosInvertebrados e os VertebradosVertebrados.

InvertebradosInvertebrados:: carecen de columna vertebral e esqueleto interno. Poden ou non ter simetría.

VertebradosVertebrados::posúen columna vertebral, esqueleto interno e simetría bilateral.

Esta división é útil organizativamente, pero non ten sentido biolóxico, xa que todos os Vertebrados proceden dun antecesor común, pero iso non sucede nos Invertebrados.

Ficha: Árbore evolutivo dos Animais

Ficha I Reforzo

2. OS PORÍFEROS* E OS CNIDARIOS*2. OS PORÍFEROS* E OS CNIDARIOS*

*Reforzo: Poríferos= Esponxas/ Cnidarios= Invertebrados tipo pólipo ou medusa

Son animais moi sinxelos na súa estrutura. Son acuáticos. A maioría son inmóbiles, e por iso, moitos foron considerados na antigüedade plantas.

Porífero ou Esponxa Cnidarios: Pólipos e medusas

2.1.2.1. OS PORÍFEROS: AS ESPONXASOS PORÍFEROS: AS ESPONXAS

Non teñen simetría ou si a teñen é radial. (Reforzo non saber). A maioría son mariñas. Viven fixasfixas a rochas en augas pouco profundas. Son filtradoresfiltradores: aliméntanse dos seres vivos microscópicos que hai na auga. A súa armazón utilízase dende sempre para usos de hixiene persoal.

Como é o seu corpo:

- As paredes do seu corpo está perforadas de porosporos.

- Posúen unha cavidade interna, o atrio*.atrio*.- Esta cavidade desemboca ao exterior a través dunha abertura superior chamada ósculo*.ósculo*.- O seu corpo sostEnse grazas a pequenas espiñas chamadas espículas*.espículas*.

Ex.1 p.81

2.1.2.1. OS PORÍFEROS: AS ESPONXASOS PORÍFEROS: AS ESPONXAS

Como se alimentan: a auga con partículas de alimento en suspensión entra polos poros cara a cavidade interna (atrio) e é expulsada pola abertura superior (ósculo). Este fluxo de auga a través do corpo da esponxa débese ao movemento dos flaxelo dunha células especializadas (coanocitos*).coanocitos*).Este fluxo permite que as partículas de alimento que están na auga sexan recollidas polas células do animal.

2.1.2.1. OS PORÍFEROS: AS ESPONXASOS PORÍFEROS: AS ESPONXAS

Ex.2 p.81

2.1.2.1. OS PORÍFEROS: AS ESPONXASOS PORÍFEROS: AS ESPONXAS

Como se reproducen:

As esponxas non posúen órganos, pero si producen gametos masculinos e femininos segundo o caso (reprodución sexualreprodución sexual): A unión dos gametos orixina unha larva (estadio intermedio) que nada libremente ata fixarse a unha rocha e dar lugar a un novo individuo.

Ademais as esponxas pódense reproducir asexualmenteasexualmente a partir de anacos do seu corpo.

Describe no teu caderno como é a reprodución sexual das esponxas

2.2.2.2. OS CNIDARIOS*: OS PÓLIPOS E AS MEDUSASOS CNIDARIOS*: OS PÓLIPOS E AS MEDUSAS

Teñen simetria radial*. Teñen forma de sacoforma de saco. A maioría son mariños e ou viven flotandoflotando na auga (medusas) ou fixosou fixos no sustrato (pólipos). Como é o seu corpo:

- Teñen unha cavidade interna (cavidade gastrovascular*) cavidade gastrovascular*) que actúa como estómago e que comunica co exterior mediante un orificio orificio rodeado rodeado de tentáculosde tentáculos que fai as veces de boca e ano.

- Presentan dúas formasdúas formas corporais:

+ Forma pólipoForma pólipo: Viven fixos e a boca sitúase na parte superior. Son as hidras, anémonas, corais...

+ Forma medusaForma medusa: Flotan na auga e a súa boca sitúase na parte inferior.

- Tanto pólipos como medusas posúen nos seus tentáculos unhas células especiais urticantes (cnidocitos*cnidocitos*) que conteñen veleno e un filamento enrolado.

Como se alimentan: Os pólipos e medusas cazan.

Cando unha presa achégase demasiado a un tentáculo do animal, os cnidocitos* (células urticantes) disparan o seu filamento, a xeito dun resorte, e inxectan o veleno na presa.

Esta substancia paraliza ou mata a vitima permitindo que os tentáculos do animal poidan introducila pola boca cara a cavidade interna e alí dixerila.

Os restos da dixestión son expulsados polo mesmo orificio que agora actúa como ano.

2.2.2.2. OS CNIDARIOS*: OS PÓLIPOS E AS MEDUSASOS CNIDARIOS*: OS PÓLIPOS E AS MEDUSAS

Como se reproducen: Posúen reprodución sexualreprodución sexual (mediante gametos) e asexualasexual ( a partir de nacos do seu corpo: característico nos pólipos) dependendo da especie.

Asexual

Sexual

Ex.4 p.81/ Ex.9 p.94 Ficha II Reforzo

Cuestión: É verdade que as medusas “pican”?

3. OS VERMES3. OS VERMES

Animais de corpo alongado e brando. Sen esqueleto. Con simetría bilateral* O termo “vermes” inclúe varios grupos de Invertebrados:

- Platihelmintos*

- Nematodos*

- Anélidos

Reforzo: Vermes parasitos

3. OS VERMES3. OS VERMES3.1. 3.1. Platihelmintos* (Vermes Platihelmintos* (Vermes planos): planos): (Non reforzo)(Non reforzo)

Vermes de corpo aplanado.A maioría parasitos. Os máis coñecidos son as teniastenias.

3.1 e 3.23.1 e 3.2 Vermes parasitos:Vermes parasitos: Hainos co corpo plano ou co corpo cilíndrico. Producen distintos tipos de enfermidades. Dentro dos planosplanos o máis importante é a teniatenia e nos cilíndricoscilíndricos destacan as lombrigas intestinaislombrigas intestinais. Como é unha tenia?

- Ten entre 2 a 8 m de lonxitude.

- Posúe cabeza cabeza (escólex*escólex*) provista de ganchos e ventosasganchos e ventosas para suxeitarse ás paredes do intestino.

- O resto do corpo está formado por aneis aplanadosaneis aplanados.

- Carece de aparello dixestivo xa que se alimenta, a través da súa pel, das substancias intestinais das persoas que parasita.

- Transmítese o comer carne de porco ou de vaca contaminada.

- A persoa afectada sinte un apetito insaciable e trastornos dixestivos.

Tenia ou solitariaTenia ou solitaria

3. OS VERMES3. OS VERMES3.2. 3.2. Nematodos*Nematodos* (Non reforzo)(Non reforzo)

Vermes de corpo cilíndrico adelgazado cara os extremos. Viven na auga, en solos húmidos ou son parasitos. Os máis coñecidos son as lombrigas intestinaislombrigas intestinais, parasito habituais nos nenos pequenos.

3. OS VERMES3. OS VERMES3.3. 3.3. Anélidos* (Reforzo: Miñocas ou lombrigas)Anélidos* (Reforzo: Miñocas ou lombrigas) Teñen boca e ano. Posúen un corpo dividido en segmentoscorpo dividido en segmentos iguais (aneisaneis). En cada anel repítense algúns órganos. P.e.: os excretores, os nervios... A maioría son acuáticos (p.e. Nereis), pero o máis coñecido é a lombriga de terra ou miñoca. Tamén pertencen a este grupo as sambesugas.

Como é unha miñoca?

- Ten corpo brando e alongado.

- En cada anel posúe uns peliños (sedas ou quetas*) que usa para desprazarse.

- É hermafrodita (nunca a vez macho e femia).

- Ten respiración cutánea: o osíxeno penetra a través da súa pel que ten que estar sempre humida).

- Coa súa actividade airean e enriquecen o solo, polo que son beneficiosas para a agricultura.

ANÉLIDOS

3. OS VERMES3. OS VERMES

3.3. 3.3. Anélidos* (Reforzo: Miñocas ou lombrigas)Anélidos* (Reforzo: Miñocas ou lombrigas)

Cuestión:

1. As miñocas nunca se expoñen a acción directa do Sol. A que pensas que é debido?

Ex.1,2 e 3* p.83

Ex.3 p.94

Ficha III Reforzo

4. OS MOLUSCOS4. OS MOLUSCOS “Mollusca”: brando

Hainos acuáticos e terrestres. Con simetría bilateral* (non reforzo) A maioría posúen unha cuncha que os protexe. En case todos o seu corpo podémolo dividir en tres partes: cabeza, pé e cabeza, pé e masa visceralmasa visceral. A cabezacabeza posúe os órganos sensoriais. A masa visceralmasa visceral contén os órganos internos (vísceras). Está recuberta dunha lámina de tecido chamada manto*.manto*. O pé é musculoso pé é musculoso e ten distintas formas segundo o tipo de molusco. Pode e ten distintas formas segundo o tipo de molusco. Pode servir para desprazarse, para escavar, para atrapar as presas...servir para desprazarse, para escavar, para atrapar as presas...

Ex.1 p.84

Principais tipos de moluscos:Principais tipos de moluscos: GasterópodosGasterópodos: caracois, lesmas...: caracois, lesmas... BivalvosBivalvos: ameixas, mexillóns, ostras... CefalópodosCefalópodos: polbos, luras (calamares), xibias....

4. OS MOLUSCOS4. OS MOLUSCOS

4.1. 4.1. GasterópodosGasterópodos A maioría teñen unha cuncha externa enrolada en espiral. Posúen un pé musculoso grande que empregan para desprazarse. Teñen cabeza con órganos sensoriais desenvolvidos.Na boca posúen unha “lingua raspadora” chamada rádula*. Hainos terrestres e respiran por pulmóns; e hainos acuáticos que respiran por branquias. A maioría son herbívoros. Son exemplos: os caracois, as lesmas, as minchas, as lapas...

4. OS MOLUSCOS4. OS MOLUSCOS

4.2. 4.2. BivalvosBivalvos Posúen unha cuncha formada por dúas partes chamadas valvas que o animal pode pechar. O pé, con forma de cuña, sérvelles para desprazarse e excavar. Sen cabeza, nin rádula*. Son acuáticos e respiran por branquias.Son filtradores: aliméntanse dos seres microscópicos que hai na auga. Algúns teñen biso*, un conxunto de filamentos cos que se fixan as rochas. Son exemplos os mexillóns, as ameixas, os berberechos...

Ex.2* p.84/ Ex. 3 p.84

4. OS MOLUSCOS4. OS MOLUSCOS

4.3. Cefalópodos4.3. Cefalópodos A maioría non teñen cuncha ou posúen unha pequena cuncha interna chamada pluma. (Excepción: Nautilius) O pé está transformado en tentáculos cos que atrapan as presas. Cabeza ben diferenciada e órganos sensoriais moi desenvolvidos, sobre todo a vista. Na boca teñen rádula* e unha mandíbula chamada bico de loro. Son acuáticos e respiran por branquias. Son carnívoros e cazadores.

Ex.4 p.94

Ficha IV e V Reforzo

CEFALÓPODOS

LURALURA

NAUTILUSNAUTILUS

Pico de loroPico de loro

5. OS ARTRÓPODOS5. OS ARTRÓPODOS Teñen simetria bilateral*. (Non reforzo) Posúen unha coiraza ríxida externa, e dicir, un esqueleto externo chamado exoesqueleto*. Este esqueleto externo ríxido posúe apéndices articulados (patas, mandíbulas, antenas...) para permitir os movementos destes animais. Son o grupo máis numeroso e variado do Reino Animal.

Como é o seu corpo:

O corpo dos artrópodos está dividido en segmentos (segmentado) e pode ter tres formas:

- Dividido en cabeza, torax e abdome. P.e.: unha abella.

- Dividido en cefalotorax (fusión da cabeza e o torax) e abdome. P.e: unha gamba ou un langostino.

- Dividido en cabeza e tronco. P.e: un cempés.

5.1. 5.1. Como son os Artrópodos?Como son os Artrópodos?

5. OS ARTRÓPODOS5. OS ARTRÓPODOS

5.1. 5.1. Como son os Artrópodos?Como son os Artrópodos?

5. OS ARTRÓPODOS5. OS ARTRÓPODOS

Os Ollos dos Artrópodos:

Unha das características máis chamativa dos artrópodos é que poden posuír dous tipos de ollos:

- Ollos simples: lentes sinxelas coas que distinguen a luz e imaxes pouco definidas.

- Ollos compostos: formados por miles de lentes. Obteñen con eles unha visión precisa, en especial de obxectos en movemento.

5.1. 5.1. Como son os Artrópodos?Como son os Artrópodos?

5. OS ARTRÓPODOS5. OS ARTRÓPODOS

5.1. 5.1. Como son os Artrópodos?Como son os Artrópodos?

A respiración:

- Os acuáticos respiran por branquias, p.e. os crustáceos como os cangrexos, os langostinos ou a centola.

- Os terrestres respiran mediante tráqueas, que son uns tubos internos ramificados que levan o aire dende o exterior ata as células internas do animal.

5. OS ARTRÓPODOS5. OS ARTRÓPODOS

5.1. 5.1. Como son os Artrópodos?Como son os Artrópodos?

A Reprodución:

- É sexual.

- Son animais ovíparos.

-Presentan no seu desenvolvemento metamorfose*: conxunto de modificacións que sofren algunhas especies (non é excludiva dos artrópodos) dende que nacen ata que chegan a adultos

reprodutores.

Tipos de Metamorfose:

- Incompleta: Do ovo nace un individuo parecido ao adulto, a ninfa, que crece e muda o seu exoesqueleto ata transformarse nun adulto. P.e.: un saltón. (*Non Reforzo).

- Completa: Do ovo nace unha larva (estadio intermedio moi diferente do adulto) que crece e forma un capullo, neste estado é xa unha ninfa. Dentro do capullo a ninfa sobre grandes transformacións ata converterse en adulto. P.e: bolboreta. (*Non Reforzo)

5. OS ARTRÓPODOS5. OS ARTRÓPODOS

Tipos de Metamorfose (Reforzo)

- Incompleta: Do ovo nace un individuo parecido ao adulto. P.e.: un saltón.

- Completa: O novo individuo é moi diferente do adulto polo que sofre grandes transformacións. P.e.: bolboreta.

5.1. 5.1. Como son os Artrópodos?Como son os Artrópodos?

Ex. 4* p.86

5.2. 5.2. Principais tipos de Artrópodos (*Non Reforzo)Principais tipos de Artrópodos (*Non Reforzo)

5. OS ARTRÓPODOS5. OS ARTRÓPODOS

Pódense diferenciar dous grandes grupos: Con Quelíceros: apéndices situados xunto a boca. Aparecen nos arácnidos. Con Mandíbulas: un conxunto de pezas arredor da boca. Aparecen nos miriápodos, crustáceos e insectos.

6. OS DISTINTOS GRUPOS DE ARTRÓPODOS6. OS DISTINTOS GRUPOS DE ARTRÓPODOS

6.1. 6.1. ArácnidosArácnidos Son arañas, escorpións e ácaros. Poden posuír quelíceros* con veleno. A maioría son terrestres e carnívoros. O seu corpo divídese en cefalotorax e abdome. No abdome:

- As arañas teñen as glándulas da tea.

- Os escorpións teñen un aguillón con veleno. Teñen catro pares de patas e un par de apéndices tipo pinza ou con sensores (palpos*). Teñen ollos simples.

6. OS DISTINTOS GRUPOS DE ARTRÓPODOS6. OS DISTINTOS GRUPOS DE ARTRÓPODOS

6.1. 6.1. ArácnidosArácnidos

6. OS DISTINTOS GRUPOS DE ARTRÓPODOS6. OS DISTINTOS GRUPOS DE ARTRÓPODOS

6.2. 6.2. CrustáceosCrustáceos Son os cangrexos, gambas, lubrigantes... Teñen mandíbulas*. A maioría son mariños e carnívoros. Teñen o corpo dividido en cefalotorax e abdome. O seu esqueleto externo é duro. Teñen antenas e dez ou máis patas, algunha a xeito de pinza. Posúen ollos compostos.

6. OS DISTINTOS GRUPOS DE ARTRÓPODOS6. OS DISTINTOS GRUPOS DE ARTRÓPODOS

6.3. 6.3. MiriápodosMiriápodos Son os milpés e cempés Posúen mandíbulas*. Son terrestres e carnívoros. O seu corpo está dividido en cabeza e tronco (con moitos aneis). Un par de antenas e un ou dous pares de patas por anel. Algúns son velenosos p.e.: escolopendras. Posúen ollos simples.

6. OS DISTINTOS GRUPOS DE ARTRÓPODOS6. OS DISTINTOS GRUPOS DE ARTRÓPODOS

6.4. 6.4. InsectosInsectos Son as abellas, as avespas, as moscas, os saltóns, os escaravellos.... Posúen mandíbulas*. A maioría son terrestres. Poden ser herbívoros, carnívoros, carroñeiros ou parasitos. Teñen o corpo dividido en cabeza, torax e abdome. Posúen un par de antenas, tres pares de patas, e moitos, un par de ás. Teñen un par de ollos compostos e un número variable de ollos simples. Son os animais máis abundantes do planeta polas súas características ventaxosas: poden voar, comen pouco e reprodúcense rápidamente.

Ex.1 e 4 p.89

Ex. 5, 8 e 10 p.94

Ficha VI Reforzo.

6. OS DISTINTOS GRUPOS DE ARTRÓPODOS6. OS DISTINTOS GRUPOS DE ARTRÓPODOS

7. OS EQUINODERMOS7. OS EQUINODERMOS

Teñen simetria radial*. Son mariños. Algúns viven fixos e outros desprázanse lentamente. Teñen un corpo segmentado con formas diferentes:

- Forma globosa: ourizos de mar.

- Forma estrelada: estrelas de mar.

- Forma cilíndrica: holoturias* (non reforzo). Non posúen cabeza. Baixo a capa superficial presentan un esqueleto externo dividido en placas e provisto de espiñas. Son ovíparos. Teñen metamorfose. A reprodución é sexual, pero algúns, como as estrelas, teñen tamén reprodución asexual por fragmentación ( a partir de anacos do seu corpo).

Ficha VII (só apartado B)

7. OS EQUINODERMOS7. OS EQUINODERMOS

Posúen sistema ambulacral: é un conxunto de tubos recheos de líquido cunhas prolongacións chamadas pés ambulacrais. Os pés ambulacrais poden ter diversas funcións, como a captura de alimento, a respiración..., pero habitualmente serven para desprazarse. Cada pé fíxase ao chan coma unha ventosa e arrastra o peso do animal.

*Os de Reforzo non teñen que saber nada deste texto

Ex.1 e 2* p.90

7. OS EQUINODERMOS7. OS EQUINODERMOS

Holoturia

GRAZAS POR ATENDERMEGRAZAS POR ATENDERME

Bibliografía:Bibliografía:

Barrio Gómez de Agüero, Jorge et al. 2002. “Ciencias da Natureza”. Oxford Educación. Madrid.

Zubiaurre Cortés, Sabino et al. 2011. “Ciencias da Natureza”. Grupo Anaya. Madrid.

Webgrafía:Webgrafía:www.amarisco.comwww.amarisco.comangustias-blogdequinto.blogspot.com angustias-blogdequinto.blogspot.com animales--asombrosos.blogspot.com animales--asombrosos.blogspot.com www.asturnatura.comwww.asturnatura.comwww.aula2005.com www.aula2005.com benitobios.blogspot.com benitobios.blogspot.com bioagus.wordpress.com bioagus.wordpress.com biologiadetodos.blogspot.combiologiadetodos.blogspot.comwww.biologia.edu.ar www.biologia.edu.ar biologialab.blogspot.com biologialab.blogspot.com buceantes.blogspot.combuceantes.blogspot.comwww.cabodegata.net www.cabodegata.net cienciasnaturales2oja.blogspot.com cienciasnaturales2oja.blogspot.com cmaps.cmappers.net cmaps.cmappers.net cuadernodecienciasnaturales.blogspot.comcuadernodecienciasnaturales.blogspot.comwww.dpd.cdc.gov www.dpd.cdc.gov dsantaclarabiologia.galeon.comdsantaclarabiologia.galeon.com

www.educadores.diaadia.pr.gov.br www.escalofrio.com www.escuelapedia.comwww.esonaturality.blogspot.comwww.fondosdemascotas.comwww.flickr.comfresno.pntic.mec.es www.gastronomiadegalicia.comwww.gastrosoler.com www.gireaud.net herramientas.educa.madrid.org www.icarito.clwww.juntadeandalucia.eswww.kalipedia.comlafamiliapicola.blogspot.comwww.madrimasd.org materiacfb.blogspot.com -www.not1.xpg.com.br www.notinovedades.comwww.percebamar.comwww.pescacreativa.netplatea.pntic.mec.eswww.profesorenlinea.clsebastianromeu.blogspot.com www.tarantulasdemexico.comtaxonomia-invertebrados-no-artropodos.blogspot.com 

www.umm.edu www.vanfotos.com