opinion consultiva corte iberoamericana de derechos humanos 17-02

128
7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02 http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 1/128 CORTE INTERAMERICANA  DE DERECHOS HUMANOS OPINIÓN CONSULTIVA OC-17/2002 DE 28 DE AGOSTO DE 2002, SOLICITADA POR  LA COMISIÓN INTERAMERICANA  DE DERECHOS HUMANOS Condición Jurídica y Derechos Humanos del Niño I Presen!"#$n %e &! "'ns(&!)))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))) párrs. 1-4 II Pr'"e%#*#en' !ne &! C're)))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))) párrs. 5-15 III C'*+een"#!))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))) párrs. 16-36 IV Esr("(r! %e &! O+#n#$n))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))párr. 37 V De#n#"#$n %e N#'))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))) párrs. 38-42 VI I.(!&%!%))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))párrs. 43-55 VII Iners S(+er#'r %e& N#'))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))párrs. 56-61 VIII Deeres %e &! !*#&#!, &! s'"#e%!% e& Es!%' Familia como núcleo central de protección.................... párrs. 62-70 Separación excepcional del niño de su familia............... párrs. 71-77 nstituciones y personal ..............................................párrs. 78-79 Condiciones de !ida y educación del niño.....................párrs. 80-86 "#li$aciones positi!as de protección ............................ párrs. 87-91 I Pr'"e%#*#en's 3(%#"#!&es ' !%*#n#sr!#4's en 5(e +!r#"#+!n &'s n#'s De#ido proceso y $arantías......................................... párrs. 92-98 %articipación del niño.................................................párrs. 99-102 %roceso administrati!o............................................... párr. 103 %rocesos &udiciales mputa#ilidad' delincuencia y estado de ries$o.............. párrs. 104- 114 De#ido proceso.......................................................... párrs. 115- 119 a( Jue) Natural................................................ párr. 120 #( Do#le instancia y recurso efecti!o..................párrs. 121- 123 c( %rincipio de nocencia................................... párrs. 124- 131 d( %rincipio de contradictorio............................. párrs. 132- 133 e( %rincipio de pu#licidad.................................. párrs. 134  Justicia alternati!a ..................................................... párrs. 135- 136 O+#n#$n))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))) párr. 137

Upload: agustin-barna

Post on 09-Feb-2018

221 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 1/128

CORTE INTERAMERICANA DE DERECHOS HUMANOS

OPINIÓN CONSULTIVA OC-17/2002DE 28 DE AGOSTO DE 2002,

SOLICITADA POR  LA COMISIÓN INTERAMERICANA DE DERECHOS HUMANOS

Condición Jurídica y Derechos Humanos del Niño

I Presen!"#$n %e &! "'ns(&!))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))párrs. 1-4

II Pr'"e%#*#en' !ne &! C're))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))párrs. 5-15III C'*+een"#!)))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))párrs. 16-36IV Esr("(r! %e &! O+#n#$n))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))párr. 37V De#n#"#$n %e N#')))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))párrs. 38-42VI I.(!&%!%))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))párrs. 43-55VII Iners S(+er#'r %e& N#'))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))párrs. 56-61VIII Deeres %e &! !*#&#!, &! s'"#e%!% e& Es!%'

Familia como núcleo central de protección....................párrs. 62-70Separación excepcional del niño de su familia...............párrs. 71-77nstituciones y personal..............................................párrs. 78-79Condiciones de !ida y educación del niño.....................párrs. 80-86"#li$aciones positi!as de protección............................párrs. 87-91

I Pr'"e%#*#en's 3(%#"#!&es ' !%*#n#sr!#4's en 5(e +!r#"#+!n &'sn#'s

De#ido proceso y $arantías.........................................párrs. 92-98%articipación del niño.................................................párrs. 99-102%roceso administrati!o...............................................párr. 103%rocesos &udicialesmputa#ilidad' delincuencia y estado de ries$o..............párrs. 104-114De#ido proceso..........................................................párrs. 115-119

a( Jue) Natural................................................párr. 120#( Do#le instancia y recurso efecti!o..................párrs. 121-123

c( %rincipio de nocencia...................................párrs. 124-131d( %rincipio de contradictorio.............................párrs. 132-133e( %rincipio de pu#licidad..................................párrs. 134

 Justicia alternati!a.....................................................párrs. 135-136

O+#n#$n)))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))párr. 137

Page 2: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 2/128

CORTE INTERAMERICANA DE DERECHOS HUMANOS

OPINIÓN CONSULTIVA OC-17/2002DE 28 DE AGOSTO DE 2002,

SOLICITADA POR  LA COMISIÓN INTERAMERICANA DE DERECHOS HUMANOS

Condición Jurídica y Derechos Humanos del Niño

Estuvieron presentes:

Antônio A. Cançao !rinae" #resiente$A%irio A&reu 'ure%%i" (i)epresiente$

*á+i,o #a)e)o /,e" ue$ernán a%ao #esantes" ue$%iver a),an" ue$erio ar)a a,re" ue Car%os (i)ente e ou+ enio" ue.

Estuvieron" ae,ás" presentes:

*anue% E. (entura o&%es" e)retario #a&%o aavera A%essanri" e)retario a;unto.

2

Page 3: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 3/128

LA CORTE

interaa en %a or,a antes ,en)ionaa"

e,ite %a siuiente pini/n Consu%tiva:

IPRESENTACIÓN DE LA CONSULTA

1. E% 30 e ,aro e 2001 %a Co,isi/n <ntera,eri)ana e =ere)os u,anos>en ae%ante ?%a Co,isi/n@ o ?%a Co,isi/n <ntera,eri)ana@" en ra/n e %o Bueispone e% art)u%o 64.1 e %a Conven)i/n A,eri)ana so&re =ere)os u,anos >enae%ante ?%a Conven)i/n A,eri)ana@" ?%a Conven)i/n@ o ?e% #a)to e an os@"so,eti/ a %a Corte <ntera,eri)ana e =ere)os u,anos >en ae%ante ?%a Corte<ntera,eri)ana@" ?%a Corte@ o ?e% !ri&una%@ una so%i)itu e pini/n Consu%tiva >enae%ante ?%a )onsu%ta@ so&re %a interpreta)i/n e %os art)u%os 8 25 e %a

Conven)i/n A,eri)ana" )on e% prop/sito e eter,inar si %as ,eias espe)ia%esesta&%e)ias en e% art)u%o 19 e %a ,is,a Conven)i/n )onstituen ?%,ites a%ar&itrio o a %a is)re)iona%ia e %os Estaos@ en re%a)i/n a niDos" asi,is,oso%i)it/ %a or,u%a)i/n e )riterios enera%es vá%ios so&re %a ,ateria entro e%,ar)o e %a Conven)i/n A,eri)ana.

2. En )riterio e %a Co,isi/n <ntera,eri)ana %a )onsu%ta tiene )o,oante)eente Bue

eFn istintas %eis%a)iones prá)ti)as e %os pases a,eri)anos" %avien)ia e %os ere)os arantas re)ono)ios en %os art)u%os 8 25 por %a Conven)i/n A,eri)ana no es p%ena respe)to a %os niDos)o,o su;etos a)tores en ;urisi))i/n pena%" )ivi% a,inistrativa"

por asu,irse Bue %a o&%ia)i/n e prote))i/n por e% Estao para sup%ir%a a%ta e p%enitu e ;ui)io e %os ,enores" puee a)er pasar aseuno p%ano i)as arantas. Eso i,p%i)a Bue %os ere)os e %os,enores e ea a %as arantas ;ui)ia%es a %a prote))i/n ;ui)ia%pueen ser ,enos)a&aos o restrinios. #or ene ta,&in otrosere)os re)ono)ios )ua vien)ia epene e %a ee)tivia e %asarantas ;ui)ia%es )o,o %os ere)os a %a interia persona%" a %a%i&erta persona%" a %a prote))i/n e %a onra %a inia" a %aprote))i/n e %a a,i%ia.

3. =e )onor,ia )on %as ,aniesta)iones e %a Co,isi/n" e+isten )iertas ?pre,isas interpretativas@ Bue autoriaes estata%es ap%i)an a% ,o,ento e i)tar

,eias espe)ia%es e prote))i/n a avor e ,enores" %as )ua%es tienen a%e&i%ita,iento e %as arantas ;ui)ia%es e stos. =i)as ,eias son %assiuientes:

3

Page 4: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 4/128

a. Gos ,enores son in)apa)es e ;ui)io p%eno so&re sus a)tos por )onsiuiente su parti)ipa)i/n por s o a travs e susrepresentantes se reu)e o anu%a tanto en %o )ivi% )o,o en %opena%.

&. Esa )aren)ia e ;ui)io personera es presu,ia por e%un)ionario ;ui)ia% o a,inistrativo" Bue" a% to,ar e)isionesBue entiene &asaas en %o Bue )onsiera %os ?,e;oresintereses e% niDo@" e;a en seuno p%ano esas arantas.

). Gas )oni)iones e% entorno a,i%iar e% niDo >situa)i/ne)on/,i)a e intera)i/n a,i%iar" a%ta e re)ursos,ateria%es e %a a,i%ia" situa)i/n eu)a)iona%" et). pasan aser a)tores )entra%es e e)isi/n respe)to a% trata,iento)uano un niDo o ao%es)ente es puesto &a;o %a ;urisi))i/npena% o a,inistrativa para e)iir su responsa&i%ia susitua)i/n en re%a)i/n )on una presunta inra))i/n" o para %aeter,ina)i/n e ,eias Bue ae)tan ere)os )o,o e%

ere)o a %a a,i%ia" a %a resien)ia o a %a %i&erta.. Ga )onsiera)i/n e Bue e% ,enor está en situa)i/n irreu%ar>a&anono" eser)i/n eu)ativa" a%ta e re)ursos e sua,i%ia" et). puee usarse para intentar ;ustii)ar %a ap%i)a)i/ne ,eias nor,a%,ente reservaas )o,o san)i/n paraiuras e%i)tivas ap%i)a&%es s/%o &a;o e&io pro)eso.

4. Ga Co,isi/n in)%u/ en %a )onsu%ta una so%i)itu a este !ri&una% para Bue sepronun)ie espe)i)a,ente so&re %a )o,pati&i%ia e %as siuientes ,eiasespe)ia%es Bue a%unos Estaos aoptan en re%a)i/n a ,enores" )on %os art)u%os 8 25 e %a Conven)i/n A,eri)ana:

a %a separa)i/n e ;/venes e sus pares Ho a,i%ia por

)onsierarse" a% ar&itrio e% /rano e)isor sin e&io pro)eso%ea%" Bue sus a,i%ias no poseen )oni)iones para su eu)a)i/n ,anteni,iento$

& %a supresi/n e %a %i&erta a travs e %a interna)i/n e ,enoresen esta&%e)i,ientos e uara o )ustoia" por )onsierárse%osa&anonaos o pro)%ives a )aer en situa)iones e rieso oi%ea%ia$ )ausa%es Bue no )oniuran iuras e%i)tivas sino)oni)iones persona%es o )ir)unstan)ia%es e% ,enor$F

) %a a)epta)i/n en see pena% e )onesiones e ,enores o&teniassin %as e&ias arantas$

%a tra,ita)i/n e ;ui)ios o pro)ei,ientos a,inistrativos en %osBue se eter,inan ere)os una,enta%es e% ,enor" sin %a

aranta e eensa e% ,enor$ Fe %Fa eter,ina)i/n en pro)ei,ientos a,inistrativos ;ui)ia%ese ere)os %i&ertaes sin %a aranta a% ere)o e ser oopersona%,ente %a no )onsiera)i/n e %a opini/n preeren)iase% ,enor en esa eter,ina)i/n.

4

Page 5: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 5/128

IIPROCEDIMIENTO ANTE LA CORTE

5. *eiante notas e 24 e a&ri% e 2001" %a e)retara e %a Corte >en ae%ante ?%a e)retara@" en )u,p%i,iento e %o Bue ispone e% art)u%o 62.1 e% e%a,entoe %a Corte >en ae%ante ?e% e%a,ento@1" trans,iti/ e% te+to e %a )onsu%ta a %osEstaos *ie,&ros e %a rania)i/n e %os Estaos A,eri)anos >en ae%ante

 ?EA@" a% <nstituto <ntera,eri)ano e% IiDo" a% Conse;o #er,anente " porinter,eio e% e)retario enera% e %a EA" a %os /ranos e %a rania)i/n Bue-por sus )o,peten)ias- puieran tener inters en %a ,ateria. Asi,is,o" %es inor,/Bue e% #resiente e %a Corte >en ae%ante ?e% #resiente@" en )onsu%ta )on %ose,ás ;ue)es Bue interan e% !ri&una%" ispuso Bue %as o&serva)iones es)ritas otros o)u,entos re%evantes so&re %a )onsu%ta e&eran ser presentaos en %ae)retara a ,ás tarar e% 31 e o)tu&re e 2001.

6. E% 7 e aosto e 2001 e% <nstituto <ntera,eri)ano e% IiDo present/ suso&serva)iones es)ritas en re%a)i/n )on %a so%i)itu e opini/n )onsu%tiva.

7. Gos Estaos Jnios *e+i)anos %a epK&%i)a e Costa i)a presentaron suso&serva)iones es)ritas e% 31 e o)tu&re e 2001.

8. Conor,e a %a pr/rroa e% p%ao e presenta)i/n e o&serva)iones Bue e%#resiente )on)ei/ a %a Co,isi/n <ntera,eri)ana" sta present/ nuevas pre)isionese% 8 e novie,&re e 2001.

9. Gas siuientes orania)iones no u&erna,enta%es presentaron sus es)ritosen )a%ia e amici curiae' entre e% 16 e% 29 e o)tu&re e 2001

- %a Coorinaora Ii)araLense e IMs Bue tra&a;a )on %a IiDe %aAo%es)en)ia >en ae%ante ?C=EI<@$

- e% <nstituto Jniversitario e =ere)os u,anos" A.C. e *+i)o$ - %a Nuna)i/n aae% #re)iao ernáne" A.C. e *+i)o.

10. #or eso%u)i/n e 12 e a&ri% e 2002" e% #resiente ispuso %a rea%ia)i/n euna auien)ia pK&%i)a so&re %a )onsu%ta en %a see e %a Corte e% 21 e ;unio e2002" a partir e %as 10:00 oras" e instru/ a %a e)retara para Bueoportuna,ente invitase a parti)ipar en i)o pro)ei,iento ora% a Buienes u&iesenso,etio por es)rito sus puntos e vista a% !ri&una%.

11. Gas siuientes orania)iones presentaron sus es)ritos en )a%ia e amici

curiae" entre e% 18 e ;unio e% 2 e aosto e 2002:- <nstituto Gatinoa,eri)ano e Ia)iones Jnias para %a #reven)i/n e%

=e%ito !rata,iento e% =e%in)uente >en ae%ante ?<GAIJ=@$

1=e )onor,ia )on %a eso%u)i/n e %a Corte e 13 e ,aro e 2001 so&re =isposi)iones !ransitorias a%e%a,ento e %a Corte" %a presente pini/n Consu%tiva se i)ta en %os tr,inos e% e%a,ento aoptaoen %a eso%u)i/n e %a Corte e 16 e septie,&re e 1996.

5

Page 6: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 6/128

- Centro por %a usti)ia e% =ere)o <nterna)iona% >en ae%ante ?CE<G@$ - %a Co,isi/n Co%o,&iana e uristas.

12. E% 21 ;unio e 2002" )on anterioria a% ini)io e %a auien)ia pK&%i)a)onvo)aa por e% #resiente" %a e)retara entre/ a %os )o,pare)ientes e% )on;untoe es)ritos e o&serva)iones o)u,entos presentaos" asta ese ,o,ento.

13. Co,pare)ieron a %a auien)ia pK&%i)a"

 por la Comisión nteramericana de Derechos Humanos**ar Ana 'e%o.

 por los +stados ,nidos -exicanos:E,&a;aor Car%os #u;a%te #iDeiro$ut (i%%anueva Casti%%e;a$

os <na)io *artn e% Ca,po. por Costa ica:

Arno%o 'renes Castro$Ariana *uri%%o uin$Ior,an Giano rti$oo%o (i)ente a%aar$*auri)io *erano oe&e%$ e<sa&e% á,e #áe.

 por el nstituto ,ni!ersitario de Derechos Humanos' /.C. de -0xico**ara Enra)ia e% Car,en orue *ore%e/n$Eno) Es)o&ar a,os$

*ara Cristina A%)aaa IKDe$ i%via %iva e Ar)e.

 por la Fundación afael %reciado Hern1nde)' /.C de -0xico*=i%)a a,anta ar)a Espinosa e %os *onteros.

 por el Centro de la Justicia y el Derecho nternacional*uan Car%os utirre$Guue% Cuni%%era$ Goures 'as)ar.

 por el nstituto 2atinoamericano de Naciones ,nidas para la %re!ención del Delito y3ratamiento del Delincuente*

Car%os !ier.14. =urante %a auien)ia pK&%i)a" e% #resiente seDa%/ a %os parti)ipantes Bueporan enviar o&serva)iones ai)iona%es a ,ás tarar e% 21 e ;u%io siuiente. E% 12e ;u%io siuiente inor,/ a %as partes intervinientes Bue %a Corte a&a prora,ao%as e%i&era)iones so&re %a )onsu%ta en %a aena e su G(< #eroo rinario eesiones" e% 26 e aosto a% 6 e septie,&re e 2002. Gos Estaos e *+i)o" %aCo,isi/n" CE<G %a Nuna)i/n aae% #re)iao ernáne" A.C. e *+i)opresentaron sus o&serva)iones entro e% p%ao )on)eio para e% ee)to.

6

Page 7: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 7/128

OO O

15. Ga Corte resu,e e %a siuiente ,anera %a parte )onu)ente e %aso&serva)iones es)ritas e% <nstituto <ntera,eri)ano e% IiDo" %os Estaosparti)ipantes en este pro)ei,iento" %a Co,isi/n <ntera,eri)ana %asrania)iones no u&erna,enta%es2:nstituto nteramericano del Niño* +n su escrito de 4 de a$osto de 5667 expresó*

A partir e %a apro&a)i/n e %a Conven)i/n so&re %os=ere)os e% IiDo e 1989" %os Estaos e% )ontinenteini)iaron un pro)eso e ae)ua)i/n e su %eis%a)i/n a %a%u e %a o)trina e %a prote))i/n intera%" en %a )ua% se)onsiera a% niDo )o,o su;eto p%eno e ere)os"e;ano atrás %a )on)ep)i/n e Bue es su;eto pasivo e

,eias e prote))i/n. En sta se )onte,p%a una ;urisi))i/n a%ta,ente is)ri,inante e+)%uente" sin%as arantas e% e&io pro)eso" en %a Bue %os ;ue)estienen a,p%ias a)u%taes is)re)iona%es so&re )/,opro)eer en re%a)i/n )on %a situa)i/n enera% e %osniDos. e io as %a transi)i/n e un siste,a ?tute%arrepresivo@ a uno e responsa&i%ia arantista enre%a)i/n )on %os niDos" en e% )ua% %a ;urisi))i/n espe)ia%se en,ar)a en e% prin)ipio e %ea%ia" siuieno %ase&ias arantas se aoptan ,eias ?orientaas a%reparo a %a v)ti,a reeu)a)i/n e% ,enor e eainra)tor a %a %e" re%eano a )asos a&so%uta,entene)esarios e% interna,iento@.

Ga Conven)i/n A,eri)ana so&re =ere)os u,anosesta&%e)e Bue %os ere)os en e%%a )onte,p%aos sonpropios e too ser u,ano " por e%%o" e% p%eno o)e e;er)i)io e %os ,is,os está arantiao ta,&in para%os niDos >art)u%os 3 1.2 e %a Conven)i/nA,eri)ana. En este sentio" no se e&e )onunir %a)apa)ia e o)e e ere)os" inerente a %a personau,ana Bue )onstitue una re%a e ius co$ens" )on%a in)apa)ia" re%ativa o a&so%uta" Bue tienen %os niDos,enores e 18 aDos e e;er)er eter,inaos ere)ospor s ,is,os.En re%a)i/n )on %as ,eias espe)ia%es ientii)aas por

%a Co,isi/n <ntera,eri)ana" seDa%/ %o siuiente:- Se+!r!"#$n %e &'s *en'res %e s(s +!%res +'r

"'ns#%er!r &! !('r#%!% 5(e s( !*#&#! n' +'see"'n%#"#'nes +!r! s( e%("!"#$n s(sen'6  %a

2  E% te+to )o,p%eto e %os es)ritos e o&serva)iones presentaos por %os Estaos" /ranos"institu)iones e iniviuos parti)ipantes en e% pro)ei,iento será pu&%i)ao oportuna,ente en %a serie ?'@e pu&%i)a)iones oi)ia%es e% !ri&una%.

7

Page 8: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 8/128

)aren)ia e re)ursos ,ateria%es no puee ser e%Kni)o una,ento e %a e)isi/n" ;ui)ia% oa,inistrativa" Bue orena %a separa)i/n e %aa,i%ia. A)tuar e esa ,anera inrine arantas

)o,o" entre otras" %a %ea%ia e% pro)ei,iento" %ainvio%a&i%ia e %a eensa %a u,ania e %a,eia. Ga ,eias e este tipo e&en seri,punaas )onsieraas invá%ias$

-

- Inern!"#$n %e *en'res "'ns#%er!%'s!!n%'n!%'s ' en s#(!"#$n %e r#es.', 5(e n'!n #n"(rr#%' en n#n.n %e&#'6  %a priva)i/n e%i&erta e ;/venes en situa)i/n e rieso so)ia%"siuieno %os prin)ipios e %a o)trina e %a situa)i/nirreu%ar" sinii)a %a ap%i)a)i/n e una san)i/n notipii)aa" %o )ua% vu%nera e% prin)ipio e %ea%ia e

%a pena" )on e% aravante e Bue por %o enera% seorena sin einir su ura)i/n. Asi,is,o" )ontrara%as re%as e% e&io pro)eso.

-

- A"e+!"#$n %e "'nes#'nes %e *en'res en se%e+en!& s#n &!s %e#%!s .!r!n9!s6 no o&stante Bue%a ,aora e %as %eis%a)iones e% )ontinentere)ono)e arantas ;ui)ia%es" por %o enera% %as)onesiones e niDos se o&tienen sin a&er seuioun pro)ei,iento e eten)i/n ae)uao o sin %apresen)ia e% representante %ea% e% niDo o e una,i%iar" %o )ua% es sui)iente para e)%arar nu%o e%pro)ei,iento ap%i)ao$

-

- Tr!*#!"#$n %e +r'"e%#*#en's !%*#n#sr!#4's' 3(%#"#!&es re&!#4's ! %ere"'s (n%!*en!&es%e& *en'r, s#n &!s %e#%!s .!r!n9!s s#n"'ns#%er!r s( '+#n#$n ' +reeren"#!s6  pro)esosrea%iaos e %a ,anera es)rita vu%neran arantasuna,enta%es )o,o %os prin)ipios e )u%pa&i%ia"%ea%ia u,ania" as )o,o arantaspro)esa%es >;urisi))iona%ia" )ontrai))i/n"invio%a&i%ia e %a eensa" presun)i/n e ino)en)ia"i,puna)i/n" %ea%ia e% pro)ei,iento pu&%i)ia e% pro)eso.

-A %a %u e %as prá)ti)as es)ritas" e% <nstituto esta&%e)i/%a ne)esia e a)er una revisi/n e% pro)eso eae)ua)i/n e %as %eis%a)i/n e %os Estaos a,eri)anosa %os prin)ipios e %a Conven)i/n so&re %os =ere)os e%IiDo %a Conven)i/n A,eri)ana" pues toava oe+isten pases Bue no an ar,oniao entera,ente sunor,ativa a esos prin)ipios" e )onor,ia )on e%art)u%o 2 e %a Conven)i/n A,eri)ana. Con)%u/

8

Page 9: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 9/128

seDa%ano Bue %os art)u%os 8" 19 25 e %a Conven)i/nA,eri)ana e&en )onstituir un %,ite a %a a)u%tais)re)iona% e %os Estaos para i)tar ,eiasespe)ia%es e prote))i/n a %os niDos. En )onse)uen)ia"

aBu%%os e&en ?ae)uar sus %eis%a)iones susprá)ti)as na)iona%es en )onsonan)ia a estos prin)ipios@.#or otro %ao e% <nstituto e+pres/" en sus ane+os" Bue %area%ia ,uestra Bue %os se)tores espe)ia%,entevu%nera&%es e %a so)iea se ven privaos e %aprote))i/n e sus ere)os u,anos" %o )ua% resu%ta)ontrario a% prin)ipio e universa%ia e %os ,is,os.En este sentio" seDa%/ Bue %a %%a,aa o)trina e %asitua)i/n irreu%ar )onsiera Bue son ?niDos@ Buienestenan sus ne)esiaes &ási)as satise)as"

 ?,enores@" Buienes se en)uentren ,arinaosso)ia%,ente no puean satisa)er sus ne)esiaes

&ási)as. #ara tratar a estos K%ti,os se esarro%%an%eis%a)iones Bue )onsieran a %os niDos )o,o ?o&;etose prote))i/n )ontro%@" se esta&%e)en ;urisi))ionesespe)ia%es" %as )ua%es resu%tan e+)%uentes is)ri,inatorias" niean a %os niDos %a )oni)i/n esu;etos e ere)o vu%neran sus arantasuna,enta%es. Asi,is,o" ?;ui)ia%ian@ %os pro&%e,aspsi)oso)ia%es e %a niDe )rean %a iura e% ;ue eniDos" Buien" )on a,p%ias a)u%taes is)re)iona%es"tiene %a un)i/n e reso%ver %os pro&%e,as e este ruposo)ia%" ante %a a%ta e po%ti)as so)ia%es e prote))i/npor parte e% Estao.=i)as ;urisi))iones esatienen e% prin)ipio e

%ea%ia" %a istin)i/n entre %as )apa)iaes e e;er)i)io o)e e ere)os" %a propor)iona%ia e %a pena e%e&io pro)eso. Asi,is,o" e% siste,a no respeta %aseaes para %os iversos tipos e interven)i/n" no seinspira en po%ti)as reso)ia%iantes o reeu)ativas propi)ia Bue niDos no inra)tores sean internaos"inieren)iaa,ente" )on ,enores e ea Bue aninrinio %a %e. e puo eter,inar" a travs e unestuio e% <nstituto Gatinoa,eri)ano e %as Ia)ionesJnias para %a #reven)i/n e% =e%ito !rata,iento e%=e%in)uente >en ae%ante ?<GAIJ=@" Bue e% peri% e%niDo inra)tor se )onor,a )on %os siuientes atos:

se+o ,as)u%ino" retraso es)o%ar e 4 aDos" resiente enonas ,arina%es" esarro%%o e a)tiviaes i%)itas para)ontri&uir a% soporte e su nK)%eo a,i%iar" a,i%iaesinteraa" o )on pare Bue se ese,peDa en unaa)tivia %a&ora% e ,enor inreso o está ese,p%eao" ,are ei)aa a% servi)io o,sti)o o a unaa)tivia e &a;a )a%ii)a)i/n %a&ora%.Ga Conven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo esarro%%/una nueva )on)ep)i/n Bue istinue entre a&anono

9

Page 10: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 10/128

)onu)ta irreu%ar. Ga pri,era iura reBuiere po%ti)ase oren a,inistrativo" ,ientras Bue %a seunasupone e)isiones e )ará)ter ;urisi))iona%.e esta&%e)e" asi,is,o" Bue %os niDos son ini,puta&%es

pena%,ente" aunBue a %os su;etos e 12 a 18 aDos Bueinrinen %a %e se %es so,ete a una ;urisi))i/nespe)ia%" Bue puee ap%i)ar san)iones )onsistentes en,eias so)io-eu)ativas. Este siste,a e ;usti)iaespe)ia%" ae,ás e %os )ara)teres &ási)os e too/rano ;urisi))iona%" se &asa en %os siuientesprin)ipios:

!) res+'ns!#&#%!% !ne &! #nr!""#$n: e% )onteniosan)ionatorio e %a nueva ;urisi))i/n s/%o se e&eap%i)ar a niDos ,aores e 12 aDos ,enores e 18aDos Bue aan inrinio %a %e pena% -por %a

ini,puta&i%ia e %os ,enores e 18 aDos-" %as,eias aoptaas pueen ser re)urrias por %os,is,os niDos. E% Estao e&e aoptar so&re estaspersonas una po%ti)a rea&i%itatoria" e ,anera Bue%os ao%es)entes Bue inrin;an %a %e ?se a)en,ere)eores e una interven)i/n ;uri)a@ istintae %a prevista por e% )/io pena% para %os au%tos.En parti)u%ar" e&erán esta&%e)erse ;urisi))ionesespe)ia%iaas para )ono)er e %as inra))iones a %a%e por parte e niDos" Bue ae,ás e satisa)er %osrasos )o,unes e )ua%Buier ;urisi))i/n>i,par)ia%ia" inepenen)ia" apeo a% prin)ipio e%ea%ia" resuare %os ere)os su&;etivos e %os

niDos" un)i/n Bue no )o,pete a %as autoriaesa,inistrativas.

) %es+en!&#:!"#$n %e& s#se*! %e 3(s#"#! 3(4en#&6en )onsiera)i/n a Bue %a san)i/n en esta

 ;urisi))i/n espe)ia% &us)a rea&i%itar no repri,ir"e% interna,iento e&e ser %a K%ti,a ,eia. Antese&en va%orarse otras ,eias e )ará)ter so)io-eu)ativo )o,o: orienta)i/n a,i%iar" i,posi)i/n ere%as e )onu)ta" presta)i/n e servi)ios a %a)o,unia" o&%ia)i/n e reparar e% aDo %i&ertaasistia. Gas ,eias e&en ser sie,pre

propor)iona%es estar una,entaas en e% interssuperior e% niDo su reintera)i/n a,i%iar )o,unitaria$

") se+!r!"#$n %e (n"#'nes !%*#n#sr!#4!s  3(r#s%#""#'n!&es6 se e&e ieren)iar entre %aprote))i/n so)ia%" Bue &us)a ore)er %as )oni)ionesne)esarias para Bue e% niDo esarro%%e supersona%ia satisaa sus ere)os

10

Page 11: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 11/128

una,enta%es" prote))i/n ;uri)a" entenia)o,o una un)i/n e aranta Bue tiene )o,oo&;etivo e)iir so&re %os ere)os su&;etivos e %osniDos$

%) .!r!n9! %e &'s %ere"'s6 %as arantas en%o&aasentro e% e&io pro)eso e&en respetarse en tres,o,entos: i. a% ,o,ento e %a eten)i/n" %a )ua%e&e sustentarse en una oren ;ui)ia%" sa%vo )asose inra))iones in fra$anti'  e&e ser e;e)utaa porpersona% po%i)ia% )apa)itao en e% trata,iento eao%es)entes inra)tores" es e)ir" persona% espe)ia%$ii. en e% esarro%%o e %os pro)ei,ientos ;ui)ia%es"tanto %os e )ará)ter sustantivo >prin)ipios e)u%pa&i%ia" %ea%ia u,ania" )o,o %os e)ará)ter pro)esa% >prin)ipios e ;urisi))iona%ia"

)ontrai))i/n" invio%a&i%ia e %a eensa"presun)i/n e ino)en)ia" i,puna)i/n" %ea%ia e%pro)ei,iento pu&%i)ia e% pro)eso$ iii. en e%)u,p%i,iento e una ,eia reeu)ativa o einterna,iento. Esta e&e ser supervisaa por e%/rano )o,petente. En )aso e priva)i/n e %i&erta"se e&e a)atar %a proi&i)i/n e re)%uir a niDos enesta&%e)i,ientos para au%tos" en enera%" respetar%os ere)os e% niDo a )ono)er e% ri,en a% )ua%está su;eto" re)i&ir asesora ;uri)a ei)a" )ontinuare% esarro%%o eu)ativo o proesiona%" rea%iara)tiviaes re)reativas" )ono)er e% pro)ei,ientopara presentar Bue;as" estar en un a,&iente si)o

ae)uao e iini)o" )ontar )on aten)i/n ,i)asui)iente" re)i&ir visitas e sus a,i%iares" ,antener)onta)to )on %a )o,unia %o)a% ser reinteraoraua%,ente a %a nor,a%ia so)ia%.

e) P!r#"#+!"#$n %e &! "'*(n#%!% en &!s +'&9#"!sree%("!#4!s %e re#nser"#$n !*#&#!r s'"#!&6)onstitue un e%e,ento esen)ia% entro e %a nueva

 ;usti)ia ;uveni%" pues %as ,eias &us)an %areinser)i/n raua% proresiva e %os niDosinra)tores en %a so)iea.

Costa ica* +n sus inter!enciones' tanto escritas como orales' el+stado de Costa ica manifestó*

!) En re&!"#$n "'n &! #ner+re!"#$n %e &'s !r9"(&'s8, 1; 2< %e &! C'n4en"#$n A*er#"!n!6

Gas arantas e %os art)u%os 8 25 e %a Conven)i/nA,eri)ana" en re%a)i/n )on e% art)u%o 19 e% ,is,oinstru,ento e&en interpretarse en os sentios: uno

11

Page 12: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 12/128

neativo" en ra/n e Bue i)as isposi)iones s)onstituen %,ites a% ar&itrio e %os Estaos" pues stosno pueen %eis%ar en etri,ento e esas arantas&ási)as$ otro positivo" Bue i,p%i)a per,itir su

ae)uao e;er)i)io" to,ano en )uenta Bue %os art)u%os,en)ionaos no i,pien aoptar isposi)ionesespe)i)as en ,ateria e niDe Bue a,p%en %asarantas a )onte,p%aas.

Gas arantas e %os art)u%os 8 25 e %a Conven)i/nA,eri)ana e&en ap%i)arse a %a %u e %a espe)ia%iaBue e% propio #a)to e an os a re)ono)io a %a,ateria e inan)ia ao%es)en)ia" en e% sentio e

 ?proteer reoraa,ente %os ere)os e niDos@" ta%)o,o su)ee )on otras situa)iones espe)ia%es )o,o son%as )onsaraas en sus art)u%os 5.5 27 e %a

Conven)i/n. #or e%%o e&en ?%eerse transversa%,ente@ -uti%iano )riterios a,p%ios e interpreta)i/n- )on %oesta&%e)io en %a Conven)i/n so&re %os =ere)os e%IiDo. #or esa ra/n" %a ap%i)a)i/n e i)os art)u%ose&e )onsierar %os prin)ipios e inters superior e %osniDos" prote))i/n intera%" ;usti)ia espe)ia%iaa"presun)i/n e ,inoria" prin)ipio e %esivia")onien)ia%ia priva)ia" or,a)i/n intera% reinser)i/n en %a a,i%ia %a so)iea" as )o,o %apre)isi/n a)er)a e %a ,anera )oni)iones en Bue %osniDos pueen a))eer a esos re)ursos ;ui)ia%es"to,ano en )uenta Bue su )apa)ia e a)tuar no esp%ena" ?sino Bue está vin)u%aa a% e;er)i)io e %a

autoria parenta%" eter,inaa por su rao e,aure e,o)iona% )apa)ia e is)erni,iento@.

E% art)u%o 19 e %a Conven)i/n A,eri)ana o&%ia a %osEstaos a esarro%%ar %a nor,ativa para arantiar %as,eias e prote))i/n Bue %os niDos reBuieran en su)oni)i/n e ta%es" e ,anera Bue )ua%Buier esarro%%onor,ativo Bue %os Estaos e%a&oren en torno a %as,eias e prote))i/n para %a niDe e&e re)ono)er Bue%os niDos son su;etos e ere)os propios" Bue e&enrea%iarse entro e% )on)epto e prote))i/n intera%.Estas ,eias positivas ?no )onsaran una potesta

is)re)iona% e% Estao@ )on respe)to a esta po&%a)i/n.Gos ere)os re)ono)ios en %os art)u%os 8 25 e %aConven)i/n an sio )onte,p%aos esarro%%aos en e%art)u%o 40 e %a Conven)i/n so&re %os =ere)os e%IiDo. Asi,is,o" are/ Bue son re%evantes para estaso%i)itu e opini/n %os art)u%os 3" 9" 12.2" 16" 19" 20"25 37 e% ,is,o instru,ento interna)iona%.

12

Page 13: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 13/128

Ga Conven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo re)ono)e %aprote))i/n espe)ia% Bue e% Estao e&e &rinar a %osniDos" parti)u%ar,ente en ,ateria e a,inistra)i/n e

 ;usti)ia" re)ono)e )o,o una prioria Bue %os

)on%i)tos en %os Bue aa niDos invo%u)raos seresue%van" sie,pre Bue e%%o sea posi&%e" sin a)uir a %ava pena%$ en )aso e re)urrir a sta" sie,pre se %ese&en re)ono)er %as ,is,as arantas e Bue oan %osau%tos" as )o,o aBue%%as espe)i)as propias e su)oni)i/n e niDos. =i)a Conven)i/n se re,ite"asi,is,o" a otros instru,entos interna)iona%es )o,o %ase%as *ni,as e %as Ia)iones Jnias para %aA,inistra)i/n e usti)ia a *enores >e%as e'ei;in" %as =ire)tri)es e %as Ia)iones Jnias para %a#reven)i/n e %a =e%in)uen)ia uveni% >=ire)tri)es eia %as e%as e %as Ia)iones Jnias para %a

#rote))i/n e %os *enores #rivaos e Gi&erta.En Costa i)a" espe)i)a,ente" estas nor,asinterna)iona%es an sio introu)ias en %as instan)iasa,inistrativas" ;ui)ia%es peniten)iarias. Ae,ás"e+iste un C/io e %a IiDe %a Ao%es)en)ia >1998"Bue esta&%e)e un pro)eso espe)ia% e prote))i/n en )asoe a))i/n u o,isi/n e %a so)iea o e% Estao" e %ospares o responsa&%es" o e a))iones u o,isiones Bue%os niDos )o,eten en su propio aravio. Este pro)esoestá a )aro e% #atronato Ia)iona% e %a <nan)ia" enpri,era instan)ia" )onte,p%a %a posi&i%ia e Bue %ase)isiones e ste sean re)urrias en %a va

 ;urisi))iona%. #or otro %ao" e+iste ta,&in una Ge eusti)ia #ena% uveni% >1996" en %a Bue se )onsaranarantas riurosas ,eias e prote))i/n enatura%ea )ontenio ierentes" ap%i)a&%es a %os niDosBue inrinen %a %e pena%. #ara %a o&servan)ia e i)asarantas a nive% ;ui)ia% se reBuera %a ?)rea)i/n euaos #ena%es uveni%es" e% !ri&una% uperior #ena%uveni%" uaos e E;e)u)i/n e %a #ena" =eensa#ena% uveni%" *inisterio #K&%i)o espe)ia%iao" F #o%i)aui)ia% uveni%@.

En re%a)i/n )on %as ,eias )on)retas ientii)aas por

%a Co,isi/n" Costa i)a ,aniest/ Bue i)as ?situa)iones no puee entenerseF )o,o P,eias eprote))i/nM vá%ias en %os tr,inos e% art)u%o 19 e %aConven)i/n A,eri)ana@" pues stas responen asitua)iones Bue en Costa i)a se ieron antes e %aentraa en vior e %a %eis%a)i/n a)tua%" Bue es a)ore)on %a Conven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo.

13

Page 14: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 14/128

- Se+!r!"#$n %e &'s 3$4enes %e s(s +!%res +'r"'ns#%er!r &! !('r#%!% 5(e s( !*#&#! n' +'see"'n%#"#'nes +!r! s( e%("!"#$n ' *!nen#*#en':sta ?resu%tara vio%atoria e% art)u%o 19 e %a

Conven)i/n A,eri)ana" as )o,o e %os art)u%os 8 25e%F ,is,o )uerpo %ea% e %os art)u%os 9" 12.2 40e %a Conven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo@. EnCosta i)a se puee ap%i)ar una ,eia" )onor,e a%C/io e %a IiDe %a Ao%es)en)ia" )on aranta ee&io pro)eso %a )ua%  se trata e una ,eia eprote))i/n provisiona% en a,i%ias sustitutas" o a&riote,pora% en entiaes pK&%i)as o privaas.

- Inern!"#$n %e *en'res en es!&e"#*#en's %e"(s'%#!, +'r "'ns#%er!r&'s !!n%'n!%'s ' ens#(!"#$n %e r#es.' ' #&e.!&#%!%, s#n 5(e !!n

#n"(rr#%' en %e&#'6 esta ,eia )onstitue un re%e;oe %a o)trina e %a situa)i/n irreu%ar" por %o tanto"resu%tara vio%atoria e %os art)u%os 7" 8" 19 25 e %aConven)i/n A,eri)ana" as )o,o e %os art)u%os 25" 37 40 e %a Conven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo. EnCosta i)a" )uano viene a% )aso una ,eia )o,o %aes)rita" se otora %a posi&i%ia e ape%a)i/n en va

 ;ui)ia%" &a;o %os pará,etros e% e&io pro)eso es)u)ano %a opini/n e% niDo.

- A"e+!"#$n %e "'nes#'nes %e *en'res en se%e+en!& s#n &!s %e#%!s .!r!n9!s: se vu%nerara %osart)u%os 19" 8.2 in)iso 8.3 e %a Conven)i/n

A,eri)ana" ae,ás e %a aranta seDa%aa en e%art)u%o 40" in)iso 2.&. Conor,e a %a %eis%a)i/n)ostarri)ense" e% niDo tiene e% ere)o e a&stenerse ee)%arar.

- Tr!*#!"#$n %e +r'"e%#*#en's !%*#n#sr!#4'sre&!#4's ! %ere"'s (n%!*en!&es %e& n#', s#n &!.!r!n9! %e %eens! %e se6  %a ip/tesis p%anteaavio%ara %os art)u%os 8" 19 25 e% #a)to e an os"as )o,o %os art)u%o 12" in)iso 2 40 e %a Conven)i/nso&re %os =ere)os e% IiDo. En e% )aso e Costa i)a"%a %eis%a)i/n a sio aaptaa a %os instru,entos

interna)iona%es ,en)ionaos.En )on)%usi/n" e% Estao air,/ Bue se a superao %a)on)ep)i/n e Bue %os niDos son ?seres in)o,p%etos Buee&en ser o&;eto e prote))i/n@" ese un punto evista t)ni)o" %os art)u%os 8 25 e %a Conven)i/nA,eri)ana no )onstituen %,ites a %a a)tivia e%Estao ?en tanto [Q] Bue no i,pien ,e;orar e% estánare tute%a aranta espe)ii)ano estas isposi)iones

14

Page 15: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 15/128

para %a ,ateria e %a niDe@. =e esta ,anera" ?%os,enores e ea por su )oni)i/n pueen e&enoar e ,aores espe)ia%es arantas a %asesta&%e)ias para %os au%tos" pero en ninKn )aso e

,enores arantas o e e&i%ita,iento e e%%as )on e%prete+to e una prote))i/n ,a% entenia@.

) S're &! C'n4en"#$n s're &'s Dere"'s %eN#'6

A nive% interna)iona% se a re)ono)io %a e+isten)ia eun prin)ipio universa% e prote))i/n espe)ia% a %a niDe"en ra/n e en)ontrarse en una posi)i/n e ?esventa;a ,aor vu%nera&i%ia@ rente a otros se)tores e %apo&%a)i/n" por enrentar ne)esiaes espe)i)as. Enese sentio se pronun)ia %a =e)%ara)i/n e %os =ere)os

e% IiDo" apro&aa por %a Asa,&%ea enera% e %a IJen 1959. in e,&aro" ue asta 1989" )on %aConven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo" Bue se io ?unaveraera transor,a)i/n )ua%itativa en %ainterpreta)i/n" )o,prensi/n aten)i/n e %as personas,enores e ea" por )onsiuiente en su )oni)i/nso)ia% ;uri)a@. =i)a Conven)i/n )ontiene una seriee prin)ipios isposi)iones re%ativos a %a prote))i/n e%os niDos )onstitue un parai,a e %as nuevasorienta)iones Bue e&en reir %a ,ateria. En parti)u%ar")onte,p%a %a ne)esia e atener e% inters superiore% niDo" %a re%a e Bue no sea separao e sus pares)ontra %a vo%unta e stos %a posi&i%ia e Bue e%

niDo sea es)u)ao en too pro)ei,iento ;ui)ia% oa,inistrativo Bue %o ae)te$ %os niDos inra)tores e %a%e e&en ser trataos ?e ,anera a)ore )on e%o,ento e su sentio e %a inia %a i,portan)ia epro,over una un)i/n )onstru)tiva en %a so)iea@.

.) D'"r#n! %e &! +r'e""#$n #ne.r!&6

Con %a Conven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo sea&anon/ %a antiua o)trina e %a situa)i/n irreu%ar"Bue )onsiera&a a %os niDos in)apa)es e asu,irresponsa&i%ia por sus a))iones. #or e%%o" se

)onstituan en o&;etos pasivos e %a interven)i/n ?prote))ionista@ o represiva e% Estao. Ae,ás" esao)trina )rea&a una istin)i/n entre ?niDos@" Bue tenan)u&iertas sus ne)esiaes &ási)as" ?,enores@" Bueeran ,ie,&ros e %a po&%a)i/n inanti% )on susne)esiaes &ási)as insatise)as" se en)ontra&an por%o tanto" en una ?situa)i/n irreu%ar@. #ara este seunorupo" e% siste,a tena a ;ui)ia%iar e institu)iona%iar)ua%Buier pro&%e,a vin)u%ao )on su )oni)i/n e

15

Page 16: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 16/128

,enores" %a iura e% ?;ue tute%ar@ so&resa%a )o,ouna or,a e restituir %as )aren)ias e% niDo.

Esta Conven)i/n" ;unto )on otros instru,entos

interna)iona%es" a)oi/ %a o)trina e %a prote))i/nintera%" Bue re)ono)e a% niDo su )oni)i/n e su;eto eere)o %e )oniere un pape% prin)ipa% en %a)onstru))i/n e su propio estino. En ,ateria pena%"espe)i)a,ente" sinii)/ e% )a,&io e una ;urisi))i/ntute%ar a una punitivo-arantista" en %a )ua%" entre otras,eias" se re)ono)en p%ena,ente %os ere)os arantas e %os niDos$ se %es )onsiera responsa&%es esus a)tos e%i)tivos$ se %i,ita %a interven)i/n e %a

 ;usti)ia pena% a% ,ni,o inispensa&%e$ se a,p%a %aa,a e san)iones" &asaas en prin)ipios eu)ativos$ se reu)e a% ,á+i,o %a ap%i)a)i/n e %as penas

privativas e %a %i&erta.) S(r.#*#en' %e& Dere"' %e &! n#e: &!

!%'&es"en"#!6

Ga Conven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo" entre otrosinstru,entos interna)iona%es" %a e%a&ora)i/n e %ao)trina e %a prote))i/n intera% tra;eron )onsio e%suri,iento e% =ere)o e %os niDos )o,o una nuevara,a ;uri)a" &asaa en tres pi%ares una,enta%es: elinter0s superior del niño" entenio )o,o %a pre,isa&a;o %a )ua% se e&e interpretar" interar ap%i)ar %anor,ativa e %a niDe %a ao%es)en)ia" Bue

)onstitue" por e%%o" un %,ite a %a is)re)iona%ia e%as autoriaes en %a aop)i/n e e)isionesre%a)ionaas )on %os niDos$ el menor de edad comosu&eto de derecho" e ,anera Bue se re)ono)en a stetanto %os ere)os u,anos &ási)os )o,o %os Bue seanpropios e su )oni)i/n e niDo$ el e&ercicio de losderechos fundamentales y su !ínculo a la autoridad

 parental : sieno Bue %a autoria parenta% tiene )o,oKni)o in pro)urar a% niDo %a prote))i/n %os )uiaosinispensa&%es para arantiar su esarro%%o intera%")onstitue una responsa&i%ia un ere)o para %ospares" pero ta,&in un ere)o una,enta% para %os

niDos a ser proteios orientaos asta a%)anar sup%ena autono,a. #or e%%o" e% e;er)i)io e autoria e&eis,inuir )onor,e avana %a ea e% niDo.

Co,o )on)%usi/n" Costa i)a ,aniest/ Bue ?%asisposi)iones e %os art)u%os 8 25 e %a Conven)i/nA,eri)ana so&re =ere)os u,anos resu%taninsui)ientes por s ,is,as para aseurar a %as personas,enores e ea e% respeto e %as arantas ere)os

16

Page 17: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 17/128

re)ono)ios por ese instru,ento a toas %as personas@" por e%%o e&en )onsierarse una serie e prin)ipios arantas propias e %a ,ateria e %a niDe" para)onor,ar as un nK)%eo una,enta% so&re %os ere)os

e %os niDos" Bue )onte,p%e un prin)ipio eis)ri,ina)i/n positiva )on e% prop/sito e pro)urar unaeBuia )o,pensar" ?,eiante e% re)ono)i,iento e,aores ,ás espe)i)as arantas" estas situa)ionese ran)a esiua%a Bue e+isten en %a rea%ia@. #araesto" air,/" es ne)esario Bue toos %os EstaosratiiBuen %a Conven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo ar,oni)en su %eis%a)i/n )on %os prin)ipios en e%%a)onte,p%aos.

+stados ,nidos -exicanos* +n sus comunicaciones escritas y orales' -0xicomanifestó*

Gos niDos no e&en ser )onsieraos ?o&;etos eprote))i/n sereativa@" sino su;etos e p%eno ere)oBue e&en re)i&ir prote))i/n intera%" oar e toos%os ere)os Bue tienen %as personas au%tas" ae,áse ?un rupo e ere)os espe)i)os Bue se %es otorapor %a parti)u%aria e Bue %os niDos se en)uentran enesarro%%o@. Io s/%o se e&en proteer sus ere)os"sino ta,&in es ne)esario aoptar ,eias espe)ia%ese prote))i/n" )onor,e a% art)u%o 19 e %a Conven)i/nA,eri)ana un )on;unto e instru,entosinterna)iona%es en ,ateria e niDe.

Gos os ranes prin)ipios Bue rien %os ere)osu,anos son %os e no is)ri,ina)i/n e iua%a ante %a%e" )uo re)ono)i,iento e&e rea%iarse a avor etoas %as personas" ?sin istinuir si e% &enei)iario eeFstos ere)os es un niDo" un ;oven o un au%[email protected] )onse)uen)ia" %as ,eias Bue p%antea %a Co,isi/n<ntera,eri)ana en su es)rito e )onsu%ta ?estaranre%a)ionaasF )on )uestiones e ei)a)ia e %as nor,ase %a Conven)i/n" ,ás Bue e )o,pati&i%ia e susrespe)tivos a%)an)es@. 

- Se+!r!"#$n %e &'s 3$4enes %e s(s +!%res +'r

"'ns#%er!r &! !('r#%!% 5(e s( !*#&#! n' +'see"'n%#"#'nes +!r! s( e%("!"#$n ' s(sen'6  sere)aa e% tr,ino ?;/venes@" por su a,&iLea" se opta por e% )on)epto e ?,enores@" Bue resu%ta,ás pre)iso para reerirse a este se)tor e %apo&%a)i/n. Asi,is,o" e% Estao )onsiera Bue e&eistinuirse entre

 ?%a separa)i/n e% ,enor ,otivaa por %a a%ta e)oni)iones e sus a,i%iares para su eu)a)i/n"

17

Page 18: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 18/128

seuno %a separa)i/n e% ,enor por %a a%ta e)oni)iones para su ,anteni,iento. A% respe)to" esinua&%e Bue en a,&os )asos e% /rano a)u%taopara to,ar i)a eter,ina)i/n e&e e respetar

sie,pre %as re%as e% e&io pro)eso %ea%@.Conor,e a% art)u%o 9 e %a Conven)i/n so&re %os=ere)os e% IiDo" %a separa)i/n e% niDo e suspares e&e ser e+)ep)iona%" %i,itarse a %os )asos e,a%trato o es)uio" aoptarse para proteer e%inters superior e% niDo.En ese sentio" %os art)u%os 8 25 e %a Conven)i/nA,eri)ana" ?,ás Bue representar un %,ite a%ar&itrio o a %a is)re)i/n e %os Estaos para i)tar,eias e prote))i/n e a)uero a% art)u%o 19 e%a ,is,a" )onstituen e% )au)e por e% )ua% e&entransitar ne)esaria,ente i)as a))iones@ para  ser

)onsieraas a)ores )on %as o&%ia)iones e% Estaoerivaas e %a propia Conven)i/n.

- Inern!"#$n %e *en'res en es!&e"#*#en's %e"(s'%#!, +'r "'ns#%er!r&'s !!n%'n!%'s ' ens#(!"#$n %e r#es.' ' #&e.!&#%!%, s#n 5(e !!n#n"(rr#%' en %e&#'6  en %as tres ip/tesisp%anteaas" a&anono" rieso o i%ea%ia")orrespone a %os Estaos instru,entar prora,ase prote))i/n so)ia% e %os niDos. =i)os prora,ase&en )onte,p%ar %a e+isten)ia e /ranos e)ontro% Bue supervisen %a ap%i)a)i/n %ea%ia eaBu%%os" as )o,o %a aop)i/n e ,eias oportunas

para prevenir o re,eiar %as situa)iones es)ritaspor %a Co,isi/n en Bue se en)uentren %os niDos.E% Estao e&e aoptar ,eias para %a prote))i/n e% )uiao e %os niDos a&anonaos" por tratarse eun se)tor so)ia% ,u vu%nera&%e" in)%uso su;eto a,aor prote))i/n Bue %a po&%a)i/n en situa)i/n epe%irosia Bue" e )onor,ia )on e% art)u%o 19e %a Conven)i/n A,eri)ana" %os art)u%os 3.2 20e %a Conven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo e%art)u%o 9 e %as =ire)tri)es e ia. E% interna,ientoe niDos en esta&%e)i,ientos e uara e&e tener)ará)ter provisiona% )onsierarse ?una ,eia Bue

auará a% niDo a en)auar e&ia,ente su proe)toe via@. Gos Estaos e&erán )uiar Bue e%interna,iento e niDos en esta&%e)i,ientos euara o e )ustoia" tena )ará)ter )aute%ar oprovisiona%" Bue su pertinen)ia ura)i/n estne&ia,ente sustentaas en estuios espe)ia%iaos sean revisaas peri/i)a,ente por %a vaa,inistrativa o ;ui)ia%. En *+i)o" e% a&anono eniDos )onstitue un e%ito.

18

Page 19: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 19/128

Gos niDos en situa)i/n e rieso" %%a,aos ?niDos e%a )a%%e@" ta,&in e&en ser a&ar)aos por ,eiase preven)i/n prote))i/n. iuieno %os tr,inos

esta&%e)ios por este !ri&una% en e% Caso 8illa$r1n-orales y otros" %os Estaos e&en aoptar ,eias"tanto %eis%ativas )o,o institu)iona%es" para proteer arantiar %os ere)os e %os niDos en situa)i/ne rieso. Entre estas ,eias puee iurar" iua%Bue en e% )aso e %os niDos en estao e a&anono"e% interna,iento en esta&%e)i,ientos e uara o)ustoia" sie,pre Bue stos sirvan a% o&;etivo e

 ?arantiar e% p%eno ar,onioso esarro%%o e [%a]

persona%ia [e% niDo]@. Ga ,eia e&e aaptarse)on o&servan)ia e %as arantas )orresponientes"previa )onsiera)i/n e% punto e vista e% niDo"

to,ano en )uenta su ea ,aure" sersie,pre i,puna&%e.E% Estao tiene %a o&%ia)i/n e e%a&orar prora,ase preven)i/n e% e%ito. E% interna,iento e niDossin Bue aan )o,etio una a%ta sin respetar %asarantas e% e&io pro)eso" )onstituira unavio%a)i/n a %os art)u%os 7 8 e %a Conven)i/nA,eri)ana" a% art)u%o 40 e %a Conven)i/n so&re %os=ere)os e% IiDo" a %a Constitu)i/n ,e+i)ana a%prin)ipio" una,enta% en e% =ere)o pena% e nulla

 poena sine le$e.En e% supuesto e priva)i/n e %a %i&erta e %osniDos" %a eten)i/n e&e rea%iarse )onor,e a %a %e"urante e% peroo ,ás &reve Bue pro)ea siuieno %os prin)ipios e e+)ep)iona%ia"eter,ina)i/n te,pora% K%ti,o re)urso. Asi,is,o"%as )oni)iones en %as Bue e% niDo puee ser etenioe&en ser %as ,is,as Bue rien %a eten)i/n e %osau%tos" pero re)ono)ieno Bue ?%a niDe reBuiere eere)os ai)iona%es e un )uiao espe)ia%@.Ae,ás" para %a eten)i/n e niDos ?e&en arse)oni)iones ,u)o ,ás espe)i)as en %as Bueresu%te i,posi&%e reso%ver %a situa)i/n )on )ua%Buierotra ,eia@.

- A"e+!"#$n %e "'nes#'nes %e *en'res en se%e+en!& s#n &!s %e#%!s .!r!n9!s6 e% Estao seDa%/Bue too niDo e&e oar e arantas ,ni,as)uano se esarro%%a un pro)eso ;ui)ia% )ontra %"entre e%%as: presun)i/n e ino)en)ia" o&%ia)i/n e %aautoria e ar aviso a %os representantes e% niDoe )ua%Buier a)tua)i/n Bue se aopte para o )ontraste" ere)o a ser asistio %ea%,ente ere)o eore)er prue&as. En )onse)uen)ia" )ua%Buier

19

Page 20: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 20/128

e)%ara)i/n en see pena% Bue se o&tena sin %asarantas pro)esa%es ,ni,as" no e&e tener va%orpro&atorio.

- Tr!*#!"#$n %e +r'"e%#*#en's !%*#n#sr!#4'sre&!#4's ! %ere"'s (n%!*en!&es, s#n &!.!r!n9! %e %eens! %e& *en'r6 %os niDos tienenere)o a ser asistios por un a&oao" en )ua%Buierpro)ei,iento seuio )ontra e%%os. E% esarro%%o epro)esos o pro)ei,ientos a,inistrativos sin esaaranta )onstitue una vio%a)i/n e %os ere)os)onsaraos en %os art)u%os 8 25 e %a Conven)i/nA,eri)ana.

- Deer*#n!"#$n en +r'"e%#*#en's!%*#n#sr!#4's ' 3(%#"#!&es %e %ere"'s

(n%!*en!&es %e& *en'r, s#n !er '9%' ! se "'ns#%er!r s( '+#n#$n6 )onor,e a %aConven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo" e% Estaoe&e arantiar a% niDo %as )oni)iones Bue %eper,itan or,arse un ;ui)io propio e+presaropini/n en %os asuntos Bue %o ae)ten. in e,&aro"%a %i&erta e e+presar su opini/n no es i%i,itaa$ %aautoria e&e va%orar%a seKn %a posi&i%ia Buetena e% niDo e or,arse un ;ui)io propio"atenieno a su ea ,aure" e )onor,ia)on e% art)u%o 12 e %a Conven)i/n so&re %os=ere)os e% IiDo. Asi,is,o" e% ere)o a ser oo)onstitue una aranta una,enta% Bue e&e

respetarse en too pro)ei,iento a,inistrativo o ;ui)ia%" )o,o an re)ono)io e% siste,aintera,eri)ano e prote))i/n a %os ere)osu,anos e% oren ;uri)o ,e+i)ano" tanto en %oBue respe)to a %a %eis%a)i/n" )o,o en %o Bue to)a a%esarro%%o ;urispruen)ia%.

Ante %a ausen)ia e un instru,ento intera,eri)ano Bue reu%eespe)i)a,ente e% ere)o e %os niDos" %a Conven)i/n so&re%os =ere)os e% IiDo )onstitue" )o,o %o a seDa%ao esta,is,a Corte" parte e% corpus iuris ?Bue e&e servir para i;are% )ontenio %os a%)an)es e %a isposi)i/n enera% einia"

 ;usto en este art)u%o 19 a Bue se a)e reeren)[email protected]%,ente" e% Estao seDa%/ Bue e% niDo es su;eto eere)os" in)%uso antes e su na)i,iento" sin per;ui)io e Bue%a )apa)ia e e;er)i)io se aBuiera asta %a ,aora e ea"es e)ir: ?sea un ,enor tra&a;aor" sea un ,enor estuiante"sea un ,enor is)apa)itao" sea un ,enor inra)tor" tiene e%ere)o a %a tute%a" por su )oni)i/n espe)ia% e ,enor eea@.

20

Page 21: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 21/128

Comisión nteramericana +n sus inter!enciones escritas y orales' la Comisiónde Derechos Humanos* nteramericana manifestó*

Ga apro&a)i/n e %a Conven)i/n so&re %os =ere)ose% IiDo )onstitu/ ?%a )u%,ina)i/n e un pro)esourante e% )ua% se )onstru/ e% %%a,ao ,oe%o oo)trina e %a prote))i/n intera% e %os ere)os e%niDo@. Este nuevo siste,a se )ara)teria por:i. re)ono)er a %os niDos )o,o su;etos e ere)os %a ne)esia e &rinar%es ,eias espe)ia%es eprote))i/n" %as )ua%es e&en i,peir interven)ionesi%eti,as e% Estao Bue vu%neren sus ere)os" prever presta)iones positivas Bue %es per,itanisrutar ee)tiva,ente sus ere)os$ii. a&er surio )on &ase en ?%os aspe)tos )rti)os@

e% ,oe%o e %a ?situa)i/n irreu%ar@ Bue i,per/ ennuestra rei/n por ,ás e o)enta aDos$iii. e;ar atrás %a ?;ui)ia%ia)i/n@ e asuntose+)%usiva,ente so)ia%es e% interna,iento e %osniDos o ;/venes )uos ere)os e)on/,i)os"so)ia%es )u%tura%es se en)uentran vu%neraos$iv. evitar %a uti%ia)i/n e ?eue,is,os ;ustii)aospor e% aru,ento e %a prote))i/n@" %o )ua% i,piae,p%ear %os ,e)anis,os e prote))i/n e ere)osuna,enta%es propios e% e&io pro)eso$v. &rinar un trato ieren)iao entre %os niDos)uos ere)os se en)uentran vu%neraos" aBue%%os otros a Buienes se %es i,puta %a )o,isi/n

e un e)o e%i)tivo$vi. aoptar %as ,eias e prote))i/n Buepro,uevan %os ere)os e% niDo Bue e ninuna,anera %os vu%neren" )onsierano e%)onsenti,iento e% niDo e su rupo a,i%iar$vii. esarro%%ar po%ti)as pK&%i)as universa%es" as)o,o ?o)a%iaas es)entra%iaas@" tenientes aa)er ee)tivos %os ere)os e %os niDos$ viii. esta&%e)er un siste,a e responsa&i%iaespe)ia% para ao%es)entes" respetuoso e toas %asarantas ,ateria%es pro)esa%es.

Con este nuevo ,oe%o" ?%os Estaos se)o,pro,eten a transor,ar su re%a)i/n )on %ainan)ia@" a&anonano %a )on)ep)i/n e% niDo )o,o

 ?in)apa@ %orano e% respeto e toos susere)os" as )o,o e% re)ono)i,iento e unaprote))i/n ai)iona%. Ae,ás" se enatia %aprote))i/n a %a a,i%ia por ser ?e% %uar pore+)e%en)ia one e&en ee)tiviarse en pri,er%uar %os ere)os e %os niDos" %as niDas %os

21

Page 22: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 22/128

ao%es)entes )uas opiniones e&en ser prioriaaspara %a to,a e e)isiones a,i%iares@. Estaprote))i/n a %a a,i%ia se &asa en %os siuientesprin)ipios:a. <,portan)ia e %a a,i%ia )o,o ?ente e )riana

[...] prin)ipa% nK)%eo e so)ia%ia)i/n e% niDo@$&. =ere)o e% niDo a tener una a,i%ia a )onvivir

)on e%%a" e ,anera Bue se evite %aesvin)u%a)i/n e sus pares &io%/i)os o e sua,i%ia e+tenia$ e no ser e%%o posi&%e" see&en &us)ar otras ?,oa%iaes e u&i)a)i/na,i%iar@ o" ina%,ente" re)urrir a ?entiaes ea&rio e %a )o,unia@$

). ?=es;ui)ia%ia)i/n@ e %os asuntos re%ativos a)uestiones so)ioe)on/,i)as aop)i/n eprora,as e aua so)ia% a% rupo a,i%iar"

to,ano en )onsiera)i/n Bue %a si,p%e a%ta ere)ursos e% Estao no ;ustii)a %a ausen)ia eestas po%ti)as.

A pesar e Bue %a Conven)i/n so&re %os =ere)os e%IiDo es uno e %os instru,entos interna)iona%es )on,aor nK,ero e ratii)a)iones" no toos %os pasesen e% )ontinente a,eri)ano an ar,oniao sus%eis%a)iones internas )on %os prin)ipios esta&%e)iosen e%%a" %os Bue %o an e)o an enrentaoii)u%taes para %%evar%os a %a prá)ti)a.

Ga Conven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDoesta&%e)e os á,&itos e prote))i/n: a e %osere)os e %os niDos" %as niDas %os ao%es)entesen enera%" & e% e %os niDos Bue an )o,etio une%ito. En este K%ti,o )a,po" %os niDos no s/%oe&en re)i&ir %as ,is,as arantas Bue %os au%tos"sino" ae,ás" una prote))i/n espe)ia%.

E% Estao" in)%uio e% #oer ui)ia%" tiene %ao&%ia)i/n e ap%i)ar %os trataos interna)iona%es. Enese sentio" %a Co,isi/n re)ono)e Bue %a Conven)i/nso&re %os =ere)os e% IiDo" ;unto )on otrosinstru,entos interna)iona%es" )onstituen un corpus

iuris  interna)iona% para %a prote))i/n e %os niDos"Bue puee servir )o,o ?ua interpretativa@" a %a %ue% art)u%o 29 e %a Conven)i/n A,eri)ana" paraana%iar e% )ontenio e %os art)u%os 8 25 sure%a)i/n )on e% art)u%o 19" e %a ,is,a Conven)i/n.

Asi,is,o" aBue%%os instru,entos - entre %os Bue seen)uentran %as ?e%as e 'ei;in@" %as ?e%as e!oio@ %as ?=ire)tri)es e ia@ - esarro%%an %a

22

Page 23: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 23/128

prote))i/n intera% e %os niDos ao%es)entes. Estai,p%i)a )onsierar a% niDo )o,o su;eto p%eno eere)os re)ono)en %as arantas )on Bue )uentaen )ua%Buier pro)ei,iento en e% Bue se ae)ten

esos ere)os. En e% siste,a intera,eri)ano" e%niDo e&e isrutar eter,inaas arantasespe)i)as ?en )ua%Buier pro)eso en e% )ua% est en

 ;ueo su %i&erta o )ua%Buier otro ere)o. Estoin)%ue )ua%Buier pro)ei,iento a,inistrativo@"art)u%os 8 25 e %a Conven)i/n A,eri)ana. =i)asarantas e&en ser o&servaas" en espe)ia%" )uanoe% pro)ei,iento sinii)a %a posi&i%ia e ap%i)aruna ,eia privativa e %i&erta >%%á,ese ?,eiae interna)i/n@ o ?,eia e prote))i/n@. En %aap%i)a)i/n e ,eias e priva)i/n e %i&erta e unniDo" es pre)iso )onsierar os prin)ipios: a %a

priva)i/n e %i&erta )onstitue %a ultima ratio3

" por e%%o es ne)esario preerir ,eias e otranatura%ea" sin re)urrir a% siste,a ;ui)ia%" sie,preBue e%%o resu%te ae)uao4$ & es pre)iso)onsierar sie,pre e% inters superior e% niDo %o)ua% i,p%i)a re)ono)er Bue ste es su;eto eere)os. Este re)ono)i,iento supone en e% )asoe %os niDos se )onsieren ,eias espe)ia%es Buei,p%i)an ?,aores ere)os Bue [%os Bue sere)ono)en ] a toas %as otras personas@ .

Gos art)u%os 8 25 e %a Conven)i/n A,eri)ana" en)on)oran)ia )on e% art)u%o 40 e %a Conven)i/nso&re %os =ere)os e% IiDo" re)oen arantas Buee&en o&servarse en )ua%Buier pro)eso en e% Bue seeter,inen ere)os e un niDo" entre e%%as:

!) =(e: N!(r!&: ?!oa persona tiene ere)o a ser ;uaa por un ;ue Bue sea )o,petente"inepeniente e i,par)ia%" esta&%e)io )onanterioria por %a %e@. En este sentio" e% art)u%o5.5 e %a Conven)i/n A,eri)ana )onte,p%a %ane)esia e Bue %os pro)esos a)er)a e ,enorese ea sean %%evaos antes ;ue)es espe)ia%iaos 5.

E% art)u%o 40 e %a Conven)i/n so&re %os =ere)ose% IiDo e+tiene %a aranta e% ;ue natura% a %ossupuestos en %os Bue se trate e autoriaes

3  Art)u%o 37 >& e %a Conven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo.

4  Art)u%o 40>3>& e %a Conven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo.

5  Ga Co,isi/n avierte Bue si &ien %a )onsu%ta es en re%a)i/n )on %os art)u%os 8" 25 19" %a nor,a)itaa en e% art)u%o 5 e %a Conven)i/n se re%a)iona )on %a ,ateria su;eto a )onsu%ta.

23

Page 24: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 24/128

estata%es ierentes e %os /ranos ;urisi))iona%es"o e ,e)anis,os a%ternativos" no ;ui)ia%es" parareso%ver e% )on%i)to.

)  Pres(n"#$n %e #n'"en"#!: no se e&erá tratar)o,o )u%pa&%e a una persona a)usaa e a&er)o,etio un e%ito" sino asta Bue se aaesta&%e)io ee)tiva,ente su responsa&i%ia. Gaaranta a&ar)a a %os niDos" i,puta&%es o no.

En ,ateria e niDe" %as %eis%a)iones%atinoa,eri)anas tienen a )onsierar Bue se tratae un siste,a e ere)o pena% e autor no ea)to" %o )ua% vu%nera %a presun)i/n e ino)en)ia.

Con anterioria a %a entraa en vior e %a

Conven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo" e% ;uee;er)a un pape% ?prote))ionista@ Bue %e a)u%ta&a" en)aso e en)ontrarse e% niDo en una situa)i/n epe%iro o vu%nera&i%ia" a vio%entar sus ere)os arantas. <n)%usive &asta&a %a si,p%e i,puta)i/ne un e%ito para suponer Bue e% niDo se en)ontra&aen situa)i/n e pe%iro" %o )ua% atraa %a i,posi)i/ne a%una ,eia" por e;e,p%o" e interna)i/n. ine,&aro" ra)ias a %a apro&a)i/n e %a Conven)i/nso&re %os =ere)os e% IiDo" %os ;ue)es estáno&%iaos a respetar %as arantas e ste. Esne)esario ?)onsierar %a investia)i/n eventua%san)i/n e un niDo" en un)i/n e% e)o )o,etio

no e )ir)unstan)ias persona%es.@ esu%ta )%aro Bue%as e&ias arantas no pueen ser es)ono)iaspor e% inters superior e% niDo. #or e%%o" )uano sepresenta a% ;ue un niDo in)u%pao e un e%ito" e%su;eto se en)uentra en espe)ia% estao evu%nera&i%ia" e&e arse ?interven)i/n a %os,e)anis,os Bue aa )reao e% Estao parao)uparse e esa situa)i/n parti)u%ar@" tratar a%niDo )o,o ino)ente" sin )onsierar su situa)i/npersona%.

")  Dere"' %e %eens!: in)%ue varios ere)os:

)ontar )on e% tie,po %os ,eios para preparar %aeensa" tener intrprete o trau)tor" ser oo")ono)er %a a)usa)i/n e interroar presentartestios. Esto ,is,o se ispone en e% art)u%o 40e %a Conven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo.

En esta aranta su&a)e e% prin)ipio e%)ontrai)torio se supera %a iea e Bue e% niDo no

24

Page 25: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 25/128

ne)esita eensa" pues e% ;ue asu,e %a eensa esus intereses.

E% ere)o e% niDo a ser oo )onte,p%a %a

oportunia e e+presar su opini/n en )ua%Buierpro)ei,iento en e% )ua% se is)utan sus ere)os"sie,pre Bue est en )oni)iones e or,arse un

 ;ui)io propio. Este e%e,ento es anu%ar para e%e&io pro)eso e% niDo" a in e Bue ?sea %eo)o,o una instan)ia e iá%oo" en %a Bue %a vo e%niDo sea tenia en )uenta" e ,oo e )onsierarBue %o Bue % o e%%a )onsieren respe)to a% pro&%e,ae Bue está invo%u)rao@.

%) D'&e #ns!n"#!6 >art)u%os 8.2. e %aConven)i/n A,eri)ana 40.&.v e %a Conven)i/n

so&re %os =ere)os e% IiDo: e% niDo e&e oar e%ere)o a Bue un tri&una% revise %a ,eia Bue %ea sio i,puesta" para )ontro%ar as e% poerpunitivo e %as autoriaes. =i)a aranta e&eestar viente en )ua%Buier pro)ei,iento en e% Buese eter,inen %os ere)os e% niDo" en espe)ia%)uano se ap%iBuen ,eias privativas e %i&erta.

e. Non bis in idem: >art)u%o 8.4 e %a Conven)i/nA,eri)ana %a aranta e Bue un niDo Bue a siopro)esao por eter,inaos e)os no porá seren;ui)iao nueva,ente por %os ,is,os e)os" seen)uentra )onte,p%aa en e% art)u%o 8.4 e %a

Conven)i/n A,eri)ana. En %a Conven)i/n so&re %os=ere)os e% IiDo no e+iste una isposi)i/nse,e;ante.

) P(&#"#%!%: >art)u%o 8.5 e %a Conven)i/nA,eri)ana vin)u%aa )on e% siste,a e,o)ráti)o eo&ierno" esta aranta e&e to,ar en )onsiera)i/n%a priva)ia e% niDo" sin is,inuir e% ere)o eeensa e %as partes ni restar transparen)ia a %asa)tua)iones ;ui)ia%es" para ?no )aer en e% se)retoa&so%uto e %o Bue pasa en e% pro)eso" so&re toorespe)to e %as partes@. En %a Conven)i/n so&re %os

=ere)os e% IiDo no se en)uentra una isposi)i/nse,e;ante.

Gas arantas e% e&io pro)eso" )onsaraas en e%art)u%o 8 e %a Conven)i/n A,eri)ana" poseen uno&%e va%or: intrnse)o" ,eiante e% )ua% %a personaes )onsieraa su;eto en e% esarro%%o e eseiá%oo$ e instru,enta%" )o,o ,eio para o&teneruna so%u)i/n ;usta. En este sentio" %a Conven)i/n

25

Page 26: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 26/128

so&re %os =ere)os e% IiDo ?re)%a,a e%re)ono)i,iento e %a autono,a su&;etivia e%niDo esta&%e)e e% peso Bue su opini/n puee e&e tener en %as e)isiones e %os au%tos@.

E% ere)o a un re)urso ee)tivo" esta&%e)io en e%art)u%o 25 e %a Conven)i/n A,eri)ana" i,p%i)a nos/%o %a e+isten)ia e un instru,ento pro)esa% Buea,pare %os ere)os vio%aos" sino ta,&in e% e&ere %a autoria e una,entar %a e)isi/n so&re e%re)%a,o %a posi&i%ia e revisi/n ;ui)ia% e %a,eia aoptaa.

En )on)%usi/n" %a Co,isi/n ,aniiesta Bue %aConven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo e&e seruti%iaa por %os /ranos e% siste,a intera,eri)ano

e prote))i/n e %os ere)os u,anos en %ainterpreta)i/n e toas %as nor,as e %a Conven)i/nA,eri)ana" en aBue%%os asuntos Bue invo%u)ren aniDos" en parti)u%ar en %o re%ativo a %ainterpreta)i/n ap%i)a)i/n e% art)u%o 19 e %aConven)i/n A,eri)ana. Asi,is,o" %a ap%i)a)i/n eesta K%ti,a isposi)i/n e&e a%%arse ?pre)eia a)o,paDaa@ por e% respeto e %as arantas)onte,p%aas en %os art)u%os 8 25 e %aConven)i/n A,eri)ana.  Nina%,ente" %a Co,isi/nseDa%/ %a i,portan)ia e Bue ?%os Estaos" enparti)u%ar %os ;ue)es" )u,p%an )on %a o&%ia)i/n eap%i)ar %os trataos interna)iona%es" aaptano su

%eis%a)i/n" o i)tano reso%u)iones Bue )u,p%an )on%os estánares i;aos por %os trataos e =ere)osu,anos@.

nstituto ,ni!ersitario deDerechos Humanos y otras"r$ani)aciones en la materia'

 /.C. de -0xico9:+n sus inter!enciones escritas y orales' manifestó:ue:

6

  Conse;o para %a =eensa e %os =ere)os u,anos e% (a%%e e *+i)o" Caenas u,anas" E%Aora uventu e% *aDana a&iura" Centro e *onitoreo para %a =eensa e %os =ere)os u,anos"Aso)ia)i/n e uana;uatenses e *+i)o" Coneera)i/n e /venes *e+i)anos" Bue arupa 500orania)iones ;uveni%es" e% IiDo Nuente e A,or" e% <nstituto *e+i)ano e #reven)i/n e% =e%ito e<nvestia)i/n #eniten)iaria" Centro e Estuios e #ost rao en =ere)o" Co,pro,iso por %a JniaIa)iona%" Conse;o Ia)iona% e %a uventu e *+i)o" A.C." e% <nstituto *e+i)ano e =o)trina o)ia%Cristiana" Co%eio e A&oaos #eniten)iaristas e% (a%%e e *+i)o" Aso)ia)i/n *e+i)ana e #ro,o)i/n Cu%tura" Nuna)i/n Ge/n R<<<" <nstituto e Cien)ias uri)as e A&oaos Eresaos e %a JIA*" Ca,pusAra/n" Nuna)i/n E)ono,a o%iaria" Co%eio *e+i)ano e Gi)en)iaos en !ra&a;o o)ia%" Centro eA%ternativas o)ia%es" Co%eio e Cien)ias uri)as en e% Estao e *+i)o" Nuna)i/n *e+i)ana eeintera)i/n o)ia% e <nstituto Ia)iona% e Apoo a ()ti,as Estuios en Cri,ina%ia.

26

Page 27: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 27/128

Gos prin)ipios e no is)ri,ina)i/n" inters superiore% niDo e iua%a son pri,oria%es en toas %asa)tiviaes Bue )on)iernen a %os niDos en %a

)orresponiente %eis%a)i/n. Es pre)iso tener en)uenta %a opini/n e %os niDos en %os asuntos Bue %es)on)iernen. Gos siste,as %ea%es e&en esta&%e)er

 ;urisi))iones e niDos Bue privi%eien %a preven)i/n"as )o,o o,entar su rea&i%ita)i/n reinser)i/nso)ia%" evitano en %o posi&%e %a pena%ia)i/n %apriva)i/n e %a %i&erta. En %a auien)ia are/ Buee&en )onsierarse %os iversos á,&itos epreven)i/n: pri,aria" en %a a,i%ia" se)unaria" en%a so)iea" ter)iaria )uano e% Estao e&aintervenir en %a aop)i/n e a%una ,eia.

- Se+!r!"#$n %e &'s 3$4enes %e s(s +!%res +'r"'ns#%er!r &! !('r#%!% 5(e s( !*#&#! n' +'see"'n%#"#'nes +!r! s( e%("!"#$n ' s(sen'6 e%tr,ino ?;oven@ e&e ser re)aao" pues a&ar)atanto a ,aores )o,o a ,enores e 18 aDos. E%tr,ino ?,enor@ es ;uri)o$ )onte,p%a %aasisten)ia %a tute%a Bue se e&e ar a %a personaBue" en ra/n e su ea no posee %a )apa)ia ee;er)i)io e sus ere)os.

Ga separa)i/n e %os niDos e sus pares e&eaoptarse &a;o %as e&ias arantas ;ui)ia%es"

 ?privi%eiano sie,pre e% inters supre,o e%

,enor" e% )ua% puee verse ,enos)a&ao por %aa%ta e )oni)iones para su e&io esarro%%ointera%@. #or e%%o" e% Estao s/%o puee isponer esarepara)i/n" en su )a%ia e pro,otor prote)tor e%os ere)os e% niDo" ante )ir)unstan)ias Bue)o%oBuen a ste en rieso e surir vio%en)ia",a%trato" a&uso e+p%ota)i/n se+ua%" entre otrospe%iros.

- Inern!"#$n %e *en'res en es!&e"#*#en's%e "(s'%#!, +'r "'ns#%er!r&'s !!n%'n!%'s 'en s#(!"#$n %e r#es.' ' #&e.!&#%!%, s#n 5(e

!!n #n"(rr#%' en %e&#', s#n' +'r "'n%#"#'nes+ers'n!&es ' "#r"(ns!n"#!&es %e& *en'r6 e%Estao e&e aoptar ,eias e prote))i/n",eiante pro)ei,ientos %eti,os e interven)i/n )on %a e&ia ap%i)a)i/n e %a %e" )uano %os niDosse en)uentren en situa)i/n rea% e a&anonoa,i%iar o so)ia% Bue se trau)a en rieso ovu%nera)i/n e %os intereses supre,os e %a niDe.Jna e estas ,eias es %a interna)i/n e niDos en

27

Page 28: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 28/128

esta&%e)i,ientos e )ustoia Bue atienan a%o&;etivo e arantiar su esarro%%o e% e;er)i)io esus ere)os. Gas situa)iones e rieso e i%ea%iano son sin/ni,as" )o,o apare)e en e%

p%antea,iento.

- A"e+!"#$n, en se%e +en!&, %e "'nes#'nes %e*en'res 5(e se 'en.!n s#n &!s %e#%!s.!r!n9!s6 %a )onesi/n e niDos" entenia )o,ouna e)%ara)i/n autoin)u%patoria" e&e renirsesie,pre )on arantas e% respeto p%eno e susere)os. Es ne)esario esta&%e)er un pro)ei,ientoespe)ia% para %a ;usti)ia e niDos" %o )ua% no i,p%i)ane)esaria,ente e% esarro%%o e un pro)ei,ientopena%.

- Tr!*#!"#$n %e +r'"e%#*#en's!%*#n#sr!#4's re&!#4's ! %ere"'s(n%!*en!&es %e& *en'r, s#n &! .!r!n9! %e%eens! %e& *en'r6 se e&e istinuir entre %ospro)ei,ientos a,inistrativos para %a aten)i/n eniDos inra)tores otros pro)ei,ientos re%ativos a)onu)tas no tipii)aas en %as %ees pena%es. Enestos K%ti,os )asos %a ausen)ia e% eensor noi,p%i)ará vio%a)i/n e %os ere)os. 

- Deer*#n!"#$n, en +r'"e%#*#en's!%*#n#sr!#4's ' 3(%#"#!&es, %e %ere"'s(n%!*en!&es %e& *en'r, s#n !er '9%' ! se

n# "'ns#%er!r s( '+#n#$n6 es pre)iso istinuir %aposi&i%ia e Bue e% niDo e+prese su opini/n%i&re,ente" por s ,is,o o por ,eio e unrepresentante" e% ere)o )onsierao en)onor,ia )on e% art)u%o 12 e %a Conven)i/nso&re %os =ere)os e% IiDo. Esto i,p%i)a ?%ane)esia e ana%iar a ono so&re %a or,a Bue see&e aoptar ese ere)o a Bue e% ,enor no pueee ,anera i%i,itaa e+presar su opini/n" sino Buese e&e atener a %as )oni)iones parti)u%ares e)aa ,enor" en un)i/n e su ea ,aure@.

Federación Coordinadora de "N;<s :uetra#a&an con la Niñe) y la /dolescencia=C"D+N' de Nicara$ua*

+n su escrito de 79 de octu#re de 5667' manifestó:ue:

En Ii)araua %a apro&a)i/n e% C/io e %a IiDe %a Ao%es)en)ia" en e% aDo 1998" a enerao)a,&ios estru)tura%es en e% trata,iento e %os

28

Page 29: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 29/128

ao%es)entes inra)tores e %a %e. Io o&stante"estos )a,&ios no an sio sustan)ia%es" e&io a %aa%ta e asina)i/n e un presupuesto espe)i)opara %a ap%i)a)i/n intera% e% )/io.

En re%a)i/n )on este se)tor e %a po&%a)i/n" resu%ta)onveniente e,p%ear %a ter,ino%oa ?niDas" niDos ao%es)entes@" para res)atar su )oni)i/n e su;etosso)ia%es e ere)o" prou)to e su persona%ia

 ;uri)a" e;ar atrás %a po%ti)a e %a situa)i/nirreu%ar" Bue e,p%ea e% vo)a&%o ?,enores@ enor,a peorativa.

Ga ini,puta&i%ia e% niDo e&e per,itirientii)ar%o &rinar%e un trata,iento ierente e%Bue )orrespone a un presunto inra)tor" en

)onsiera)i/n a Bue e% ?a)to in)urrio responeF auna situa)i/n parti)u%ar no ne)esaria,ente aF une)o pre,eitao o aprenio ta% )o,o %a p%antea%a po%ti)a e situa)i/n irreu%ar@. Ga %e e&e )onsierar" a% ,o,ento e eter,inar%as )ausas e %a )o,isi/n e un e)o e%i)tivo" e%estuio ?&iopsi)oso)ia%@ e% su;eto i,p%e,entao enIi)araua Bue ,uestra Bue ?)asi en un 100SeQF %os a)tos e%i)tivos evienen e )ir)unstan)iasuera e% a%)an)e e e%%osHe%%as o e situa)ionesespe)i)as e% ,is,o sFiste,a@" por )uanto %osniDos pro)%ives o propensos a )aer en situa)iones e

rieso o i%ea%ia son %os po&res" i;os e i;as eprostitutas e%in)uentes" entre otros.

a prin)ipios Bue están re%a)ionaos )on e% e&iopro)eso" )o,o %os e )u%pa&i%ia" u,ania"

 ;urisi))iona%ia" )ontrai))i/n e invio%a&i%ia e %aeensa" Bue e&en ser ap%i)aos a %a niDe:

!> Pr#n"#+#' %e C(&+!#&#%!%: %a pu&%i)ia Bue seenera ese e% ,o,ento e %a )o,isi/n e% e%ito"e% no atener a% vi)ti,ario e% e;ar e &rinar untrata,iento espe)ia%iao por personas e+pertas en

e% te,a" prou)e ?%a )u%pa&i%ia anti)ipaa e %osniDos niDas@. Ae,ás" e&e )onsierarse parte e%as o&%ia)iones e% Estao e% tener e+pertos ente,as e niDe ao%es)en)ia en %a *aistratura" %a#ro)uraura %a =eensa #K&%i)a.

> Pr#n"#+#' %e H(*!n#%!%: %a tipo%oa e %ose%itos Bue e&e reir )on respe)to a %osao%es)entes e&e ser istinta e aBue%%a prevista

29

Page 30: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 30/128

en %a %e )o,Kn$ %as ,eias )orre)tivas e&enpro)urar %a reso)ia%ia)i/n e% vi)ti,ario" ,ás Buesu si,p%e re)%usi/n" a Bue ?está e,ostrao Bueesta ,eia no )ausa ee)tos positivos@.

Asi,is,o" %a %e e&e esta&%e)er una )%aratipii)a)i/n e %a )onu)ta )onsierar Bue e%pro)eso ;ui)ia% es una instan)ia e ?prote))i/nespe)ia%@ no e inBuisi)i/n.

"> Pr#n"#+#' %e =(r#s%#""#'n!&#%!%: %a %e e&ee%i,itar %os )a,pos %os ro%es e )aa a)torresponsa&%e. Es pre)iso ap%i)ar ,eias so)io-eu)ativas Bue per,itan %a reso)ia%ia)i/n e% niDo.Ga instan)ia a,inistrativa vii%ará e% )u,p%i,ientoe esas ,eias.

%> Pr#n"#+#' "'nr!%#"'r#'6  e% ere)o a seres)u)ao se re%a)iona )on e% re)ono)i,iento e %apersona%ia ;uri)a" ?en tanto a,&os no seo&serven ese %a ,is,a ire))i/n" i)i%,ente unapersona au%ta sin e+perien)ia" esta&%e)erá %asieren)ias prá)ti)as e %a ter,ino%oa@.

e> Pr#n"#+#' %e &! #n4#'&!#&#%!% %e &! %eens!:En enera%" %a eensa e %os niDos no )orre a )aroe espe)ia%istas en te,as e %a niDe %aao%es)en)ia. Esto no )ontri&ue a% respeto e %osere)os e% niDo %a niDa. Es una,enta% e%

pape% e% Estao %a a,i%ia" no )o,o espe)taoreso san)ionaores e% iniviuo" sino ?)o,oa%ternativas para superar e% pro&%e,a@. Gae+isten)ia e espe)ia%istas psi)oso)ia%es Bueatienan a %os niDos %a )orre%a)i/n e estaaten)i/n )on %a a,i%ia" )onstituen o&%ia)iones e%Estao.

Fundación afael %reciadoHern1nde)' /.C' de -0xico* +n sus presentaciones escritas y orales* 

e to,a )o,o punto e partia para e% esarro%%o

e% te,a %a Conven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDoe Ia)iones Jnias" e 1989" por ser e% instru,entointerna)iona% Bue ,ar)/ e% ini)io e %a o)trina e %aprote))i/n intera% Bue eine a %os inantes )o,osu;etos p%enos e ere)o no )o,o o&;etos etute%a. Ga interpreta)i/n so%i)itaa e %os art)u%os 8"19 25 e %a Conven)i/n A,eri)ana so&re =ere)osu,anos e&e in)orporar p%ena,ente e% ,oe%opresentao aoptao en %a Conven)i/n so&re %os

30

Page 31: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 31/128

=ere)os e% IiDo.

e esta)an a%unas ire)tri)es pertinentes para %ainterpreta)i/n propuesta" a sa&er:

!) Pr'##"#$n %e se+!r!r ! &!s n#!s, &'s n#'s &'s !%'&es"enes %e s( *e%#' !*#&#!r '"'*(n#!r#' +'r "(es#'nes *er!*ene*!er#!&es)

E% a)tua% ,oe%o e prote))i/n a %a inan)ia sep%antea so&re %a &ase e una responsa&i%ia)on;unta entre e% Estao %os pares >oresponsa&%es e %os niDos. Con una,ento en e%prin)ipio e so%iaria" aBu% no e&e to,ar a%inante &a;o su tute%a" priváno%e e% e;er)i)io e sus

ere)os" so&re too e% ere)o e %i&erta" enra/n e %a )aren)ia e )oni)iones ,ni,as esu&sisten)ia o )o,o )onse)uen)ia e su espe)ia%situa)i/n persona%" so)ia% o )u%tura%" %os parese&en &rinar a% ,enos )oni)iones e viaae)uaas. Es e)ir" tanto e% Estao )o,o %a a,i%iason responsa&%es so%iarios e &rinar arantiara% niDo o niDa %as )oni)iones ,ni,as esu&sisten)ia. Esto i,p%i)a Bue %as %eis%a)iones Buese esarro%%an )onor,e a% prin)ipio e tute%a )ri,ina%ian %a po&rea" espo;ano e arantas

 ;ui)ia%es a% ,ane;o e %os )on%i)tos ;uri)os e %osse)tores ,ás esavore)ios e %a po&%a)i/n" e&en

ser o&;eto e re)onsiera)i/n )on e% o&;eto ea;ustar%as a% ,oe%o a %a rea%ia i,perantes.

) De&#*#!"#$n %e &!s $r#!s %e &! !%*#n#sr!"#$n %e &! !"#4#%!% 3(r#s%#""#'n!&)

Gas )uestiones e natura%ea ;urisi))iona% re%ativasa %os ere)os e niDas" niDos ao%es)entes" seane ere)o pena%" )ivi% o e a,i%ia" a %a %u e %aConven)i/n" e&en ser rea%iaas por ;ue)es )on)apa)ia p%ena espe)i)a para iri,ir )on%i)tose natura%ea ;uri)a" )on %as )ara)tersti)as e

t)ni)a" i,par)ia%ia e inepenen)ia inerentes asu )aro %i,itaos por %as arantas iniviua%es.

Ga Conven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo" prin)ipa%nor,ativia en e% seno interna)iona% Bue a venioa ree,p%aar a %as antiuas %ees tute%ares"esta&%e)e e% )ará)ter )o,p%e,entario e %os,e)anis,os espe)ia%es e prote))i/n e %os niDos"Bue no es aut/no,o sino unao en %a prote))i/n

31

Page 32: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 32/128

 ;uri)a enera% >art)u%o 41 Conven)i/n so&re %os=ere)os e% IiDo para %o )ua% ta,&in esta&%e)e)%ara separa)i/n entre %o asisten)ia% %o pena%.

=ese esta perspe)tiva se seDa%a Bue too pro)esoseuio a un inante e&e respetar %os siuientesprin)ipios:

1. =(r#s%#""#'n!&#%!%6  i,p%i)a e% respeto e )iertas)ara)tersti)as ,ni,as e %a ;urisi))i/n" ta%es)o,o" %a interven)i/n e% ;ue natura% %ainepenen)ia e i,par)ia%ia e% /rano %%a,ao ato,ar %a e)isi/n pertinente.

2. In4#'&!#&#%!% %e &! %eens!6 o&%ia a %a presen)iae% eensor t)ni)o en %a to,a e e)isiones Bue

ae)ten a% niDo en too pro)eso en e% Bue steintervena.

3. Le.!&#%!% %e& +r'"e%#*#en': too pro)ei,ientoBue i,p%iBue %a presen)ia e un niDo o %a to,a ee)isiones Bue ae)ten a% ,is,o e&e estarprevia,ente eter,inao en %a %e" para evitar %aap%i)a)i/n e )riterios is)re)iona%es arantiar e%esarro%%o ;usto eBuitativo e %os su;etos" evitanoe esta ,anera %a aop)i/n e e)isiones &asaasen %as )oni)iones persona%es e% niDo o %a niDa.

4. C'nr!%#""#$n6 i,p%i)a %a posi&i%ia e )ono)er %ose)os %as prue&as Bue )on)urren a% pro)eso" as)o,o %a e a)er%es rente ,eiante %a respe)tivaasisten)ia %ea%.

5. I*+(.n!"#$n6  presupone %a e+isten)ia e un/rano superior ante e% )ua% se puea re)urrir %ae)isi/n aoptaa.

6. P(&#"#%!%6 tiene os ,aniesta)iones$ por un %ao"%a posi&i%ia e a))eer a toas %as pieaspro)esa%es para arantiar %a eensa ae)uaa$

por e% otro" %a prote))i/n e %a ientia e %os niDos niDas para evitar su esti,atia)i/n.

") L's n#'s "'*' s(3e's +&en's %e %ere"')

E% art)u%o 3 e %a Conven)i/n A,eri)ana so&re=ere)os u,anos re)ono)e %a persona%ia ;uri)ae toas %as personas esto" por supuesto" in)%uea %os inantes. in e,&aro" e% antiuo ,oe%o

32

Page 33: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 33/128

tute%ar so%o vea a %os niDos )o,o o&;etos eprote))i/n no )o,o su;etos e ere)o. #or %otanto" aBu%%os no oa&an e% re)ono)i,iento esus ere)os. En %a a)tua%ia" e% preá,&u%o e %a

Conven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo %osprin)ipios e %a Carta e %as Ia)iones Jnias e;anen )%aro Bue %os niDos son su;etos e ere)o" en)oni)iones e iua%a )on una,ento en %ainia intrnse)a e toos %os seres u,anos.

eKn e% ,oe%o e prote))i/n intera% aoptao"%os niDos tienen ere)o a ser part)ipes e %ospro)esos Bue i,p%iBuen %a to,a e e)isiones Bue%es ae)ten" no s/%o entro e% á,&ito a,i%iar sinota,&in en %as a)tua)iones Bue se rea%i)en ante %asautoriaes )o,petentes.

En ra/n e estos )riterios" se )onsiera pertinentee+ortar a %os pases ,ie,&ros e %a EA a Bueaopten en su %eis%a)i/n interna %as ire)tri)esesta&%e)ias por e% ere)o interna)iona% en ,ateriae prote))i/n tute%a a %os inantes" a in ere)ono)er a stos )o,o titu%ares e ere)os o&%ia)iones. Esto in)%ue e% ere)o a un e&iopro)eso. En e% )aso e *+i)o" se o&serva )%ara,ente %aaop)i/n e% ,oe%o tute%ar. Ga %eis%a)i/n )onsieraa% niDo ini,puta&%e e in)apa" e esta or,a %e

&rina un trata,iento si,i%ar a% Bue )orrespone a%os is)apa)itaos ,enta%es" neáno%es e% a))eso a%e&io pro)eso Bue se o&serva en %as e)isiones

 ;urisi))iona%es so&re au%tos.

eKn %a %eis%a)i/n ,e+i)ana" %os niDos estánso,etios a un pro)eso no ;urisi))iona% a&straoe %a aranta ;ui)ia% e% e&io pro)eso. ABu%i,p%i)a un ?trata,iento@ Bue )onsiste en %apriva)i/n e %a %i&erta e)iia sin aranta a%una" Bue en ve e )ontri&uir a %a prote))i/n e %osinantes trae )onsio una serie e vio%a)iones

siste,áti)as a %os ere)os arantas e %os niDosniDas ao%es)entes.

Ga %eis%a)i/n ,e+i)ana e&e aoptar e% ,oe%o eprote))i/n re)ono)io por %a nor,ativainterna)iona%.

nstituto 2atinoamericano para la %re!encióndel Delito y el 3ratamiento del Delincuente

33

Page 34: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 34/128

de Naciones ,nidas >2/N,D(*

+n sus ar$umentaciones escritas y orales el 2/N,Dhi)o las si$uientes apreciaciones*

espe)to e %a pri,era )uesti/n p%anteaa por %aCo,isi/n Bue se re%a)iona )on %a separa)i/n e %os

 ;/venes e sus a,i%ias por raones e eu)a)i/n sustento" e% <nstituto esta&%e)i/ Bue %os art)u%os 8 25e %a Conven)i/n )onstituen %,ites a% ar&itrio is)re)i/n e %os Estaos para i)tar ,eias eprote))i/n e a)uero )on %o esta&%e)io en e% art)u%o19 e este ,is,o instru,ento. ?Ga separa)i/n e %os

 ;/venes e sus pares Ho a,i%ias sin e% e&iopro)eso" por )onsierar Bue sus a,i%ias no poseen %as)oni)iones para &rinar%es eu)a)i/n ,anteni,iento"

vio%a e% art)u%o 2 e %a Conven)i/n so&re %os =ere)ose% IiDo" as )o,o %os prin)ipios esta&%e)ios en e%=ere)o <nterna)iona% =ere)os u,anos$ e% prin)ipioe iua%a e% ere)o a %a no is)ri,ina)i/n@.

Con respe)to a %a ,eia re%a)ionaa )on %a supresi/ne %a %i&erta e personas ,enores e ea" por)onsierárse%es a&anonaos o pro)%ives a )aer ensitua)iones e rieso o i%ea%ia" )onsier/ ?Bue %asarantas esta&%e)ias en e% art)u%o 8 25 e %aConven)i/n A,eri)ana ...F )onstituen un %,ite para%os Estaos #artes" para e)iir so&re estas ,eiasespe)ia%es. Ga prá)ti)a e a)orar %a supresi/n e %a

%i&erta )onsierano )ir)unstan)ias espe)ia%es e %os,enores e ea" vio%a e% =ere)o a %a <nteria#ersona% >art)u%o 5 e% =ere)o a %a Gi&erta #ersona%>art)u%o 7" a,&os e %a Conven)i/n A,eri)ana ...F" %o,is,o Bue %os prin)ipios e =ere)o <nterna)iona% =ere)os u,anos )o,o e% prin)ipio pro li#ertatis" e%prin)ipio pro homine . !a,&in se vio%ara )%ara,ente e%prin)ipio e iua%a no is)ri,ina)i/n@.

espe)to e %a a,isi/n e )onesiones e personas,enores e ea" sin %as e&ias arantas" en seepena%" ,aniest/ ?Bue %as arantas ;ui)ia%es %a

prote))i/n ;ui)ia% esta&%e)ias en %os art)u%os 8 25e %a Conven)i/n" )onstituen %,ites ere)os,ni,os Bue e&en respetar %os Estaos partes )uanose re)i&e )onesi/n o e)%ara)i/n a )ua%Buier persona" espe)ia%,ente a %os ,enores e ea. A)eptar estas,eias espe)ia%es en or,a is)re)iona% sin %,ites")oniura una vio%a)i/n a% prin)ipio e espe)ia%ia e %a

 ;usti)ia e ,enores esta&%e)io en e% art)u%o 5.5 e %aConven)i/n A,eri)ana@" a% iua% Bue e&io pro)eso.

34

Page 35: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 35/128

Con re%a)i/n a %os pro)esos a,inistrativos en %os Buese eter,inan ere)os una,enta%es sin %a arantae %a eensa" seDa%/ Bue ?esta prá)ti)a vio%a %as

arantas ;ui)ia%es esta&%e)ias en e% art)u%o 8 25 e%a Conven)i/n A,eri)ana por %o Bue s )onstituen%,ites a% ar&itrio is)re)i/n para %os Estaos #[email protected],is,o )onsier/ Bue i)as prá)ti)as atentan)ontra e% ere)o a %a eensa esta&%e)io en e% art)u%o40" in)iso 2" párrao ii e %a Conven)i/n so&re %os=ere)os e% IiDo. Este ere)o supone Bue serespeten toas %as arantas ;ui)ia%es" )o,o son %osere)os a )ono)er %a a)usa)i/n" %a presun)i/n eino)en)ia a %a o&%e instan)ia" entre otros.

#or K%ti,o" )on re%a)i/n a %a )uesti/n p%anteaa por %a

Co,isi/n <ntera,eri)ana reeria a eter,inar enpro)ei,ientos a,inistrativos o ;ui)ia%es ere)os %i&ertaes sin %a aranta e ser oo persona%,ente" %a no )onsiera)i/n e opini/n e %a persona ,enor eea" aru,ent/ Bue sta vio%ara %o )onsarao en %osart)u%os 8 25 e %a Conven)i/n A,eri)ana" puesestas nor,as )onstituen %,ites a% ar&itrio is)re)i/ne %os Estaos partes ?)o,o ere)os ,ni,os" Bue see&en respetar a toos sus )iuaanos en espe)ia% a%os niDos ao%es)entes@. Asi,is,o esta situa)i/natentara )ontra %o esta&%e)io en e% art)u%o 40 e %aConven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo" ?as )o,oprin)ipios e% ere)o interna)iona%,ente a)eptaos

re)ono)ios )o,o por e;e,p%o: e% prin)ipio e% interssuperior e% niDo" e% re)ono)i,iento e personas,enores e ea )o,o su;etos e ere)o" e% prin)ipioe %a prote))i/n intera%" e% prin)ipio e ;urisi))i/nespe)ia%iaa" e% prin)ipio e or,a)i/n intera% reinser)i/n a %a a,i%ia %a so)iea@.

Gueo e %a aop)i/n e %a Conven)i/n so&re %os=ere)os e% IiDo %a ,aora e %as %eis%a)iones%atinoa,eri)anas e,pearon a )a,&iar %a teora tute%ar"usua%,ente ap%i)ao en %a va ;ui)ia% o a,inistrativa"e a)uero a )aa Estao" por %a e prote))i/n intera%

esta&%e)ia en e% instru,ento interna)iona%,en)ionao. #ara ta% ee)to se uti%i/ una t)ni)a%eis%ativa Bue pora ser eno,inaa ?)F/ioso,ni)o,prensivos" %%a,aos )/ios e %a niDe Buereu%an too tipo e %as situa)iones tanto e o,isi/n eere)os" )o,o ta,&in e inra))i/n a %a %e pena%@.

Centro por la Justicia y elDerecho nternacional* +n su escrito y en su exposición oral manifestó

35

Page 36: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 36/128

:ue*

L! C'n4en"#$n s're &'s Dere"'s %e& N#'6Ga prin)ipa% rea))i/n rente a% siste,a e %a ?situa)i/n

irreu%ar@ en e% )a,po nor,ativo ue %a aop)i/n e %aConven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo en 1989" %a )ua%sinii)/ un )a,&io e parai,a a% re)ono)er a %os ,enores)o,o su;etos e ere)os esta&%e)er e% prin)ipio e% ?interssuperior e% niDo@ )o,o ?una nor,a e reso%u)i/n e )on%i)tosentre ere)os" Ho )o,o una ua para %a eva%ua)i/n e %ees"prá)ti)as po%ti)as reerias a %a inan)ia@" as )o,o prin)ipiosta%es )o,o e% respeto a %a opini/n e% niDo" e% prin)ipio eso&reviven)ia esarro%%o e% prin)ipio e no is)ri,ina)i/n.Asi,is,o" %a Conven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo )onsar/nor,ativa,ente %a ?o)trina e %a prote))i/n intera%@",eiante %a )ua% se e%i,ita %a %a&or e% ;ue a %a reso%u)i/n e

)on%i)tos e natura%ea ;uri)a" se orta%e)en %as arantaspro)esa%es se esta&%e)en o&%ia)iones a )aro e% Estao eesta&%e)er ?po%ti)as e )ará)ter intera% Bue respeten %osere)os arantas proteias@ en %a ,en)ionaaConven)i/n.Este i,pu%so e %a o)trina e %a prote))i/n intera% asinii)ao una serie e ,oii)a)iones en %as %eis%a)iones e%a rei/n$ no o&stante" ?%as prá)ti)as e %a a,inistra)i/n e

 ;usti)ia %a po%ti)a e Estao siuen sin ae)uarse a %ospre)eptos e %a Conven)i/n so&re %os =ere)os e% [email protected],is,o" en a%unos pases se vive en ?un entorno )aa ve,ás e+)%uente >so)ia% po%ti)a,ente@ para %os ,enores eea %as vio%a)iones raves o siste,áti)as e sus ere)os

u,anos ponen en evien)ia e% in)u,p%i,iento e %os Estaose sus o&%ia)iones interna)iona%es.

S#(!"#$n &e.#s&!#4! !"(!&6A%unos pases e %a rei/n an esarro%%ao nuevas%eis%a)iones en sus orena,ientos )on e% prop/sito e &rinaruna prote))i/n espe)ia% para %os ,enores e ea. ine,&aro" %a )aren)ia e reor,as %eis%ativas orientaas a

 ?orta%e)er %as po%ti)as so)ia%es &ási)as@ )onstitue uno&stá)u%o para e% o)e ee)tivo e %os ere)os re)ono)ios en%a Conven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo. Ae,ás" e+istenpases en %os )ua%es no se a ini)iao %a reae)ua)i/n

%eis%ativa o sta se e&e prouniar para ?%orar %a ee)tivaae)ua)i/n e %a nor,ativa a %os pre)eptos e %a@ Conven)i/nso&re %os =ere)os e% IiDo" prin)ipa%,ente en ,ateria earantas.Asi,is,o" in)%usive en aBue%%os pases en %os )ua%es se aaoptao una nueva %eis%a)i/n" e+isten una serie eei)ien)ias Bue resu%ta ne)esario )orreir" )o,o %o son" entreotras" %a )rea)i/n e insta%a)iones ne)esarias para %a ap%i)a)i/ne ,eias privativas e %i&erta )on )oni)iones inas %a

36

Page 37: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 37/128

esvin)u%a)i/n e %as %eis%a)iones e% vie;o siste,a e %ao)trina e %a situa)i/n irreu%ar. =e esta ,anera" %a o)trinae %a prote))i/n intera% se a en)ontrao )on ,u)oso&stá)u%os e iversa natura%ea" )o,o %o son:

- E)on/,i)os: %a a%ta e partias presupuestarias para&rinar una ae)uaa un)i/n tute%ar e %os ere)os e %osniDos$- #o%ti)os: e% asto so)ia% no )onstitue una prioriapara %os o&iernos" )uano se rea%ia resu%ta ?in)oerente en%as e;e)u)iones por %a a%ta e una ae)uaa p%anea)i/n@$- <eo%/i)os: es ne)esario pro,over una ,aorsensi&i%ia)i/n )o,pro,iso rente a %as nuevas e+ien)ias e%a inan)ia" rente a una ?e+tenia )u%tura autoritaria represiva@$- <nstitu)iona%es: e+iste una )aren)ia e )apa)ita)i/n e%os operaores ;uri)os so)ia%es en esta ,ateria" pues ?no

entienen %os a%)an)es e su )o,peten)ia ni %oran esvin)u%arp%ena,ente esta un)i/n e %a un)i/n san)ionaora@" rente aun niDo inra)tor.- <nor,ativos: es ne)esario rea%iar un pro)eso e)apa)ita)i/n a %os a&oaos" e&io a su ?espe)ia% parti)ipa)i/na nive% e )ontro% e+ien)ia@ rente a %as institu)ionesestata%es en)araas e e;e)utar %as ,eias e prote))i/n$- Geis%ativos: %os avan)es en este )a,po an sio %entos e )ará)ter or,a%$ - Nor,ativos: a pesar e %os %oros a%)anaos" no e+iste

 ?una ,asa )rti)a e proesiona%es Bue est en %a )apa)ia e)rear opini/n@ so&re esta ,ateria.-

Pr'&e*?#"! !"(!& %e &! n#e:6En %a rei/n" ,i%%ones e niDos viven en )oni)iones epo&rea ,arina)i/n" sieno ?v)ti,as e un in,enso ei,perona&%e o%vio@ ?prou)tos e ranes a%%asestru)tura%es@" re%a)ionaas )on po%ti)as na)iona%es einterna)iona%es. e esta)an %as siuientes pro&%e,áti)as:

!) L! n#e: en s#(!"#$n %e "'n&#"'s !r*!%'s6Este tipo e )on%i)tos an io apare;aos e vio%a)iones a %osere)os u,anos a% =ere)o <nterna)iona% u,anitario enper;ui)io e niDos ao%es)entes e %a rei/n" )on)onse)uen)ias para e%%os Bue resu%tan aKn ,ás intensas

trau,áti)as Bue para %os au%tos. Asi,is,o" %os )on%i)toseneran ,ás po&rea a% estinarse a estos ines ,aoresre)ursos$ su)ee ta,&in Bue au,enta %a ,a%nutri)i/n ante %aes)asa prou))i/n e a%i,entos" as )o,o au,entan %oso&stá)u%os para a))eer a %os servi)ios. Ae,ás" %os niDose&en enrentarse ,u)as ve)es a% esp%aa,iento separa)i/n e sus a,i%ias" priváno%os e un entorno seuro.A% respe)to" es i,portante %a e+isten)ia e% #roto)o%oNa)u%tativo e %a Conven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo

37

Page 38: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 38/128

re%ativo a %a parti)ipa)i/n e %os niDos en )on%i)tos ar,aos)o,o una or,a e )o,p%e,entar %as o&%ia)iones ,ni,as e%os Estaos esta&%e)ias en %a Conven)i/n so&re %os =ere)ose% IiDo en re%a)i/n )on %os niDos en )on%i)tos ar,aos su

re)upera)i/n" pues" entre otras )osas" se e%eva %a ea ,ni,apara e% re)%uta,iento e 15 a 18 aDos.Asi,is,o" no o&stante Bue ,u)os Estaos re)ono)en %ae+isten)ia e niDos so%aos re)%utaos por %as uerasar,aas Bue aBuieren e% )o,pro,iso e i)tarisposi)iones para evitar nuevos re)%uta,ientos" por %o enera%su)ee Bue no an e%a&orao isposi)iones para a)i%itar %aes,ovi%ia)i/n e %os niDos a)tua%,ente re)%utaos"i,piino%es a estos K%ti,os e% a))eso a %a eu)a)i/n" %areunii)a)i/n a,i%iar o %a a%i,enta)i/n a%&erue ne)esariospara su reintera)i/n so)ia%. Ae,ás" en re%a)i/n )on %osesp%aa,ientos internos e %os ,enores e ea" e% ?no ar%e

e% ,ar)o %ea% a %a situa)i/n e %a ,anera )o,p%eta Bue stareBuiere )o%o)a a %a inan)ia en esprote))i/n por %a noe+isten)ia e un re)urso %ea% espe)i)o para proteer esasitua)i/n@" en etri,ento e% ?ere)o e no esp%aarse )o,oun )oro%ario e% ere)o e Cir)u%a)i/n e esien)ia@.

) Re(.#' N!"#'n!&#%!%6#ara einir e% a%)an)e e %as ,eias e prote))i/n Bue)onte,p%a e% art)u%o 19 e %a Conven)i/n A,eri)ana respe)toe %os niDos reuiaos o so%i)itantes e asi%o" resu%tauna,enta% interar %as nor,as prin)ipios )onsaraos en %aConven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo %a Conven)i/n e1951 so&re e% Estatuto e %os euiaos" )o,o un ,ar)o

 ;uri)o )onso%iao e prote))i/n. En )onse)uen)ia" %as,eias e prote))i/n e&en ser to,aas en )onsiera)i/n a%rea%iar %a eter,ina)i/n e %a )oni)i/n e reuiao en e%trato Bue %os niDos reuiaos &us)aores e asi%o e&enre)i&ir" en parti)u%ar )uano an sio separaos e sus pareso uarianes.Gas o&%ia)iones interna)iona%es en ,ateria e ere)osu,anos e+ien Bue %os ere)os )onte,p%aos en %osierentes trataos se aranti)en a toas %as personas" sin)onsierar su ea. #or e%%o" %a is)ri,ina)i/n en ra/n e %aea s/%o puee a,itirse en a%unas )ir)unstan)ias" e)onor,ia )on %a propia ;urispruen)ia e %a Corte" sie,pre

Bue %a istin)i/n respona a )riterios raona&%es o&;etivos Bue %as ,eias aoptaas resu%ten propor)iona%es. AKn ,ás"tratánose e niDos" %os Estaos e&en to,ar ,eiasespe)ia%es para proteer%os" )on una,ento en e% prin)ipio e%inters superior e% niDo.Gas arantas ;ui)ia%es )onte,p%aas en e% art)u%o 8 e %aConven)i/n A,eri)ana" %as )ua%es se e+tienen a toopro)ei,iento -a,inistrativo o ;ui)ia%- one se eter,inenere)os" e&en ap%i)arse en e% trá,ite e eter,ina)i/n e %a

38

Page 39: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 39/128

)oni)i/n e reuiao" por )uanto este ,e)anis,o per,iteesta&%e)er si %a persona )u,p%e %as )oni)iones para isrutare% ere)o a% asi%o %a prote))i/n )ontra e% refoulement .Asi,is,o" e% ere)o a un re)urso sen)i%%o rápio Bue

a,pare )ontra a)tos Bue vio%en ere)os una,enta%es"esta&%e)io en e% art)u%o 25 e %a Conven)i/n A,eri)ana" e&eap%i)arse sin is)ri,ina)i/n a toas %as personas su;etas a %a

 ;urisi))i/n e% Estao" in)%ueno a %os iniviuos Bue no sonna)iona%es e ese Estao. En parti)u%ar" se e&e )onsierar e%respeto e %as siuientes arantas en e% pro)eso eeter,ina)i/n e %a )oni)i/n e reuiao:

- e% ere)o a una auien)ia para Bue e% niDo presente suso%i)itu e asi%o e+prese su opini/n %i&re,ente" en unp%ao raona&%e ante una autoria )o,petente"i,par)ia% e inepeniente. Esto a su ve presupone %aprote))i/n )ontra e% refoulement   %a evo%u)i/n en %a

rontera. Asi,is,o" para arantiar %a ,aorparti)ipa)i/n posi&%e e% niDo" se %e e&e e+p%i)arae)uaa,ente )/,o un)iona e% pro)ei,iento" )uá%ese)isiones se an to,ao )uá%es pueen ser %as)onse)uen)ias e %as ,is,as$ ae,ás" )uano)orrespona" e% Estao e&e arantiar Bue e% niDo)uente )on %a asisten)ia e un representante %ea% )on %aprepara)i/n para rea%iar esta un)i/n$

- %a aop)i/n e ,eias espe)ia%es Bue per,itan estuiar%a so%i)itu e asi%o e un niDo e una ,anera ,ás%e+i&%e" en )onsiera)i/n e Bue %os niDos" por %o enera%"e+peri,entan %a perse)u)i/n e ,anera ierente Bue %osau%tos$ estas ,eias poran )o,prener e%

otora,iento e% &enei)io e %a ua a% ana%iar %a)rei&i%ia e su so%i)itu" estánares e prue&a ,enosrios un pro)ei,iento ,ás e+peito$

- una eva%ua)i/n e% rao e esarro%%o ,enta% ,auree% niDo por parte e un espe)ia%ista )on %a prepara)i/n e+perien)ia e&ia$ e no )ontar e% niDo )on %a sui)iente,aure" es ne)esario )onsierar a)tores ,ás o&;etivosa% ana%iar su so%i)itu" ta%es )o,o %as )oni)iones e supas e orien %a situa)i/n e sus a,i%iares.

<ua%,ente" %a prote))i/n a %a a,i%ia" )o,o unia so)ia%&ási)a" ta,&in se en)uentra )onte,p%aa en %os trataosinterna)iona%es e ere)os u,anos. #or e%%o" )ua%Buier

e)isi/n estata% Bue ae)te %a unia a,i%iar" e&e aoptarse)on apeo a %as arantas ;ui)ia%es )onsaraas en %aConven)i/n A,eri)ana. E% respeto por %a unia a,i%iar a)ene)esario Bue e% Estao no s/%o se a&stena e )o,eter a)tosBue siniiBuen %a separa)i/n e %os ,ie,&ros e %a a,i%ia"sino Bue aopte a))iones para ,antener %a unia a,i%iar opara reunii)ar%os" e ser e% )aso.En este sentio" se e&e presu,ir Bue e% per,ane)er )on sua,i%ia o reunirse en )aso e a&erse separao" va en

39

Page 40: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 40/128

&enei)io e% inters superior e% niDo. Io o&stante" e+isten)ir)unstan)ias en %as )ua%es esta separa)i/n resu%ta ,ásavora&%e para e% niDo. #revio a to,arse esta e)isi/n" esne)esario es)u)ar e% pare)er e toas %as partes interesaas.

Asi,is,o" es o&%ia)i/n e% Estao no s/%o e% a&stenerse eto,ar a))iones Bue puean resu%tar en %a separa)i/n e %aa,i%ia" sino Bue ae,ás e&e aoptar aBue%%as ,eias Bueper,itan ,antener %a unia a,i%iar o %a reunii)a)i/n e sus,ie,&ros" en )aso e a&er sio separaos.=e iua% ,anera" %a eten)i/n e %os so%i)itantes e asi%oresu%ta inesea&%e e&io a %as )onse)uen)ias neativas en susposi&i%iaes e parti)ipar en e% pro)ei,iento e so%i)itu easi%o porBue puee resu%tar una e+perien)ia trau,áti)a. Eneste sentio" e% Co,it E;e)utivo e% A%to Co,isionao e %asIa)iones Jnias para %os euiaos >ACIJ a ,aniestaoBue %as personas Bue so%i)itan asi%o Bue an sio a,itias

en un pas para %a eter,ina)i/n e %a )oni)i/n e reuiao ?no e&en ser san)ionaos o e+puestos a un trata,ientoesavora&%e &asao s/%o en Bue su presen)ia en ese pas sea)onsieraa i%ea%@. =e esta ,anera" %a eten)i/n e estaspersonas -e ser ne)esaria- e&e arse urante un peroo)orto e&e tener )ará)ter e+)ep)iona%" ano preeren)ia aotras ,eias a%ternativas. Asi,is,o" %a situa)i/n parti)u%are )aa persona e&e ser estuiaa antes e orenar sueten)i/n. En )onse)uen)ia" este Co,it a ientii)ao )uatro supuestosen %os )ua%es %a eten)i/n e %a persona pora )onsierarse

 ?ne)esaria@:i. para verii)ar su ientia$

ii. para eter,inar %os e%e,entos en Bue se &asa %aso%i)itu e )oni)i/n e reuiao o asi%ao$

iii. para tratar %os )asos en Bue %os so%i)itantes e reuio oasi%o an estruio su o)u,ento e ientia o anuti%iao o)u,entos rauu%entos )on e% prop/sito einu)ir a error a %as autoriaes$ o

iv. para proteer %a seuria na)iona% o e% oren pK&%i)o.En e% )aso e ,enores e ea" stos )riterios e&en ser aKn,ás restri)tivos " en )onse)uen)ia" )o,o re%a" %os niDos noe&e ser etenios " por e% )ontrario" e&en re)i&ir ospea;e una supervisi/n ae)uaa por parte e autoriaes estata%esprote)toras e %a inan)ia. Ante %a a%ta e a%ternativas" %a

eten)i/n e&e ser una ,eia e ultima ratio por e% peroo,ás )orto posi&%e$ asi,is,o" %os niDos e&en re)i&ir" a%,enos" %as ,is,as arantas pro)esa%es otoraas a %osau%tos.#or otro %ao" %os niDos )uos pares so%i)itan asi%o o re)i&enreuio se en)uentran en una situa)i/n e espe)ia%vu%nera&i%ia en re%a)i/n )on %as po%ti)as restri)tivas e)ontro% ,iratorio e+istentes en %a rei/n" a Bue %as ?a,i%iasse en)uentran )aa ve ,ás ,arinaasF vu%nera&%es rente

40

Page 41: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 41/128

a %os a&usos@. Asi,is,o" %os niDos se ven e+puestos a serrepatriaos oraa,ente sin %as )oni)iones e seuria arantas ,ni,as.Asi,is,o" %a e+isten)ia e niDos sin na)iona%ia a)e Bue

stos se en)uentran en una situa)i/n e esprote))i/n en %aesera interna)iona%" a Bue no re)i&en %os &enei)ios ere)os Bue %os )iuaanos isrutan " ae,ás" a% near%ese% Estao sus partias e na)i,iento )uano na)en en e% pase reuio" se %es )o%o)a en un ?rieso per,anente e sere+pu%saos ar&itraria,ente en )onse)uen)ia e serseparaos e sus a,i%ias@" %o )ua% ,u)as ve)es enera Bue

 ?se %e )on)u%)a a %a inan)ia a travs e un pri,er ere)o,u)os otros@.

") C!s's %e +e&#.r' ! &! 4#%! &! s!&(%6Cuano %os niDos son v)ti,as e a&usos" ?no s/%o %es )ausa

aDos psi)o%/i)os" si)os ,ora%es" sino Bue ae,ás %ose+pone a ener,eaes e trans,isi/n se+ua%" a)entuanoaKn ,ás e% pe%iro Bue )orre su via@. Ga,enta&%e,ente"estos e)os ,u)as ve)es Buean en e% entorno a,i%iar enotros )asos e% Estao no a)tKa" aunBue se en)uentra a)u%taoa e;er)er %os ,e)anis,os ae)uaos para su prote))i/n.Asi,is,o" %os ,e)anis,os san)ionatorios en )ontra e %osvi)ti,arios )are)en e ee)tivia" neano e% a))eso a %a

 ;usti)ia )ontrariano toa iea e prote))i/n a %a niDe.

%) C!s's %e n#'s !%'&es"eneses+e"#!&*ene 4(&ner!&es6

Ga a%ta e provisi/n e %os Estaos en &rinar una ae)uaa

prote))i/n a niDos Bue se en)uentran en una situa)i/n espe)ia%por a%una in)apa)ia si)a o ,enta%" )o%o)a a estos niDos enun estao e ineensi/n" %o )ua% se arava )uano se %esso,ete en un siste,a e interna)i/n Bue no )uenta )on %osre)ursos ae)uaos para estos ee)tos.

e) C!s's %e .(!r%! ' (e&! @!%'+"#$n>6Ga pro&%e,áti)a e %as aop)iones i%ea%es" as )o,o %aprostitu)i/n pornoraa inanti% eneran una prounapreo)upa)i/n a nive% interna)iona%. Esta pro&%e,áti)a tiene%uar ,aor,ente )uano ?se an a%%as e tipo %eis%ativo Bueno i,p%i)an ninKn tipo e o&stá)u%o para este tipo e i%)itos@.

Espe)ia%,ente en re%a)i/n )on %a aop)i/n" e&e %orarse %ainterven)i/n ;ui)ia% para )ontro%ar su e;e)u)i/n" a Bue esi,portante Bue sea ?un a)to teniente a% &ienestar e% niDo@ %a a%ta e )ontro% so&re e%%a puee ar %uar a a&usos a))iones i%)itas.

) N#'s !%'&es"enes 5(e n' +(e%en!""e%er ! &! e%("!"#$n6

!oos %os niDos tienen ere)o a %a eu)a)i/n" )o,o un

41

Page 42: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 42/128

ere)o una,enta% universa%,ente re)ono)io. ine,&aro" e+isten ,i%%ones e niDos en ea para asistir a %aes)ue%a pri,aria Bue no tienen %a posi&i%ia e a)er%o"en)ontránose en una situa)i/n e nea)i/n e% ere)o a %a

eu)a)i/n" %a )ua% está unia a vio%a)iones e ere)os )ivi%es po%ti)os" ta%es )o,o e% tra&a;o i%ea%" %a eten)i/n enprisiones %a is)ri,ina)i/n tni)a" re%iiosa o e otras)oni)iones" Bue se arava )uano se trata e niDos en)ir)unstan)ias espe)ia%,ente i)i%es )o,o niDos e ,inorastni)as" uranos" reuiaos u o,ose+ua%es.Asi,is,o" %a e+isten)ia e vio%en)ia para ,antener %ais)ip%ina en %as au%as para san)ionar a %os niDos )on ,a%reni,iento a)a,i)o son a)tores Bue" a parte e %as)onse)uen)ias ire)tas Bue puean o)asionar" )onstitueno&stá)u%os a% a))eso a %a eu)a)i/n Bue %os Estaos e&en)o,pro,eterse a e%i,inar.

E& %es!rr'&&' %e& !r9"(&' 1; %e &! C'n4en"#$n A*er#"!n!6Con &ase en e% art)u%o 19 e %a Conven)i/n A,eri)ana" e% niDotiene ere)o a re)i&ir ,eias e prote))i/n por parte e %osEstaos" %as )ua%es e&en ser &rinaas sin is)ri,ina)i/n. =e,anera Bue para ar )ontenio a esta isposi)i/n" se e&eto,ar en )uenta %o esta&%e)io en otros instru,entosinterna)iona%es" e )onor,ia )on e% )riterio interpretativoe% art)u%o 29 e %a Conven)i/n A,eri)ana Bue )onsara ?e%prin)ipio e ap%i)a&i%ia e %a nor,a ,ás avora&%e a%iniviuo@" as )o,o %as nor,as prin)ipios e %a Conven)i/nso&re %os =ere)os e% IiDo" Bue se ,aniiesta espe)ia%,enteen e% prin)ipio e% ?inters superior e% niDo@.

Gas ,eias e prote))i/n espe)ia% Bue %os niDos e&en re)i&ir ?superan e% e+)%usivo )ontro% e% Estao@ e% art)u%o 19 e %aConven)i/n A,eri)ana e+ie a %os Estaos %a e+isten)ia e

 ?una po%ti)a intera% para %a prote))i/n e %os niDos@ %aaop)i/n e toas %as ,eias ne)esarias para arantiar e%isrute p%eno e sus ere)os.

G!r!n9!s s(s!n#4!s +r'"es!&es re&!#4!s ! &!+r'e""#$n es+e"#!& "'ns!.r!%! en e& !r9"(&' 1; %e &!C'n4en"#$n A*er#"!n!6Gas arantas e% pro)eso %a prote))i/n ;ui)ia% sonp%ena,ente ap%i)a&%es ?a% ,o,ento e reso%ver isputas Bue

invo%u)ran a niDos" niDas ao%es)entes" as )o,o respe)to apro)esos o pro)ei,ientos para %a eter,ina)i/n e susere)os o situa)i/n@.

A) G!r!n9!s s(s!n#4!s6Gos art)u%os 8 25 e %a Conven)i/n A,eri)ana tienen e%prop/sito e ?arantiar %a tute%a ee)tiva e %os ere)os"roeano a %a ,is,a e %os resuaros pro)esa%es sustantivos inispensa&%es@ para %a rea%ia)i/n e %os ere)os

42

Page 43: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 43/128

e %os niDos. e esta)an prin)ipa%,ente tres:

#) Pr#n"#+#' %e "(&+!#&#%!% @nulla poena sine

culpa>6

e)ono)io en iversos trataos interna)iona%es" este prin)ipio)onsiste en %a ?ne)esia e %a e+isten)ia e )u%pa para ser)astiao@. eKn su )on)ep)i/n a)tua%" e% prin)ipio epresun)i/n e ino)en)ia es )onsierao una ?re%a pro&atoria ore%a e ;ui)io@ una ?re%a e trata,iento e i,[email protected] re%a)i/n )on %as prá)ti)as Bue %a Co,isi/n propone en suso%i)itu" resu%ta ne)esario esta&%e)er Bue %a )u%pa&i%ia seen)uentra estre)a,ente vin)u%aa )on %a i,puta&i%ia" e,anera Bue Buien )are)a e a)u%taes psBui)as si)as"&ien por no tener %a ,aure sui)iente o por pae)er ravesa%tera)iones si)as" no puee ser e)%arao )u%pa&%e " en)onse)uen)ia" no puee ser responsa&%e pena%,ente e sus

a)tos" aunBue stos sean tpi)os anti;uri)os. As" %aini,puta&i%ia se erie )o,o ?una %i,ita)i/n e %aresponsa&i%ia pena% &asaa en %a )apa)ia inte%e)tiva vo%itiva@" as )o,o en otros a)tores re%evantes Bue e&e)onsierarse para %a eter,ina)i/n e %a i,puta&i%ia.E% ;ui)io e i,puta&i%ia no e&e sinii)ar is)ri,ina)i/na%una" ni pro)esos esti,atiantes )ontra %os ini,puta&%es")o,o %os niDos" en e% sentio e )onsierar%os seres inerioreso in)apa)es" sino Bue ?si,p%e,ente son personas ensitua)iones e esiua%a@. #or e%%o" %a eter,ina)i/n e

 ?ini,puta&%es@ e&e pro)eer e ?una e)isi/n so)iopo%ti)a po%ti)o-)ri,ina%" Bue re%e;en %a o&%ia)i/n e% Estao e)onsierar su espe)ia% )oni)i/n en %a so)iea@" e ,anera

Bue s e&en responer por sus a)tos" pero e una ,aneraistinta Bue %os au%tos. =e&e ap%i)arse enton)es e% prin)ipioe iua%a" en e% sentio e Bue ?a Bue tratar esiua% a %osesiua%es" para )onvertir%os en iua%[email protected] re%a)i/n )on %os niDos" e% re)ono)i,iento e %as espe)ia%esne)esiaes Bue stos tienen e&e to,arse en )uenta a%,o,ento e otorar%e %a titu%aria e sus ere)os" as )o,oa% ,o,ento e e+iir%es responsa&i%iaes. En %a a)tua%ia"

 ?no se &us)a e+tener %a i,puta&i%ia pena% a %osao%es)entes" sino QF esta&%e)er su responsa&i%ia pena%@" eor,a Bue sus a)tos" si &ien no serán )onsieraos e%itos" stenrán )onse)uen)ias ;uri)as" %as )ua%es serán )onruentes

)on su )oni)i/n e persona" su inia" sus ere)os %as)ara)tersti)as espe)ia%es e )aa niDo.En )onse)uen)ia" se esti,a Bue %os niDos ,enores e 18 aDos"pero ,aores e 12 / 14 aDos" ?no e&eran ser )onsieraospena%,ente i,puta&%es" pero s pena%,ente responsa&%es@"to,ano en )onsiera)i/n Bue" en virtu e su )oni)i/n eniDo" es una persona ini,puta&%e Bue ?a tenio o&stá)u%ospara parti)ipar iua%itaria,ente en %a so)iea parasatisa)er sus ne)esiaes@" por e%%o e% Estao e&e to,ar en

43

Page 44: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 44/128

)uenta estas )ir)unstan)ias pro,over %as )oni)iones Bue %esper,itan interarse a %a so)iea.

##) Pr#n"#+#' %e &e.!&#%!% @nullum crimen, nulla

 poena sine lege>6

Entenio )o,o aranta pro)esa%" este prin)ipio &us)aarantiar Bue ?too pro)ei,iento se %%eve e%ante e a)ueroa %a %e@" as )o,o eter,inar un ,ar)o e a))i/n a %aautoria Bue e&e e)iir so&re a%una )uesti/n re%ativa a %os,enores e ea.Este prin)ipio se en)uentra esarro%%ao en %a ;urispruen)ia e%a Corte )onte,p%ao en %a nor,ativa interna)iona%" ei,pone %a i,posi&i%ia e ?penar un a)to sin una %e Bue %oaa san)ionao )o,o un )ri,en previa,ente@. Asi,is,o"o&%ia a re)ono)er %a ini,puta&i%ia e% ,enor e ea

respe)to e su responsa&i%ia pena%" tanto para i;ar %os%,ites en Bue ini)ia ter,ina esta )ausa e ini,puta&i%ia")o,o para ?e% tie,po en e% Bue se e&e i,poner e% trata,ientoreso)ia%iaor e% ,enor inra)[email protected]%unas ve)es e% prin)ipio e %ea%ia se en)uentra

 ?)onrontao )on %a rea%ia@" a Bue e+isten %eis%a)iones Bue)onte,p%an isposi)iones Bue i,p%i)an un ,enos)a&o a %osere)os e %os niDos niDas" ?&asaos Kni)a,ente en)oni)iones persona%es o )ir)unstan)ia%es e [email protected] o&stante Bue %as )onstitu)iones e %os pases e %a rei/n)onte,p%an %a proi&i)i/n e ser privao e %a %i&ertaar&itraria,ente" re)uente,ente %as autoriaes in)u,p%en)on esta aranta )uano se trata e asuntos e ,enores e

ea" pues no )uentan )on una oren ;ui)ia% para rea%iar %aeten)i/n" no ponen a% niDo ante autoria ;ui)ia% )o,petenteen un p%ao ,á+i,o e 24 oras o por %as ,is,as )oni)ionese eten)i/n" too %o )ua% pone en pe%iro a% ,enor e Bue se)o,etan en su per;ui)io u%teriores vio%a)iones.

###) Pr#n"#+#' %e (*!n#%!%6Este prin)ipio tiene e% prop/sito e proi&ir a %as autoriaes %a)o,isi/n e a&usos urante e% )u,p%i,iento e una pena ourante %a institu)iona%ia)i/n e un niDo o niDa. !iene tres)onse)uen)ias prin)ipa%es: %a proi&i)i/n e+presa e ap%i)artorturas o tratos )rue%es" inu,anos o eraantes$ seDa%ar

%os ines reeu)ativos tenientes a %a reinser)i/n so)ia% e %osniDos Bue re)i&en %as ,eias$ %a proi&i)i/n e ap%i)ar %apena e ,uerte a personas Bue tenan ,enos e 18 aDos a%,o,ento e %os e)os. En )onse)uen)ia" una ,eiaprivativa e %i&erta ?en ninKn )aso puee i,p%i)ar %a priae a%unos e %os ere)os Bue sean )o,pati&%es )on e%%a ein)%uso e&e re)ono)rse%es toos aBue%%os ere)os Bue seanne)esarios para su ae)uaa so)ia%ia)i/[email protected],is,o" ,u)os )entros e eten)i/n no tienen %as

44

Page 45: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 45/128

)oni)iones e inraestru)tura ae)uaas" ni re)ursos u,anosni proesiona%es )on )apa)ia e esarro%%ar %os prora,as eeu)a)i/n tra&a;o Bue per,itan %a reeu)a)i/n %areinser)i/n so)ia% Bue stas ,eias pretenen.

) G!r!n9!s +r'"es!&es6Estas se reieren a toas aBue%%as arantas Bue e&enrespetarse por ser ne)esarias en )ua%Buier situa)i/n ;ui)ia%one se &usBue e)iir una )ontroversia so&re un ere)o eor,a eBuitativa. =e esta ,anera" e&erán ser re)ono)ias nos/%o en %os pro)esos one se einan responsa&i%iaespena%es" sino ?en toos aBue%%os pro)esos ;ui)ia%es oa,inistrativos en one se is)uta" ire)ta o inire)ta,ente"so&re un ere)o una,enta%@ e %os niDos.

#) Pr#n"#+#' %e 3(r#s%#""#'n!&#%!%6

Ga a,inistra)i/n e ;usti)ia e&e estar a )aro e un ;uenatura%" )o,petente" inepeniente e i,par)ia%" e)onor,ia )on e% art)u%o 8 e %a Conven)i/n A,eri)ana.Asi,is,o" a% e)iir so&re )ontroversias o situa)iones Bueinvo%u)ren niDos ao%es)entes" e&e &us)ar preservarse %aespe)ia%ia e %os oranis,os en)araos e esta tarea.Ae,ás" en ,ateria pena%" %a autoria e&erá ser ;ui)ia%"sa%vo )uano se presenta %a iura e %a ?re,isi/n@ a seea,inistrativa" en )asos en Bue sea %o ,e;or para %as partesinvo%u)raas" espe)ia%,ente" e% niDo o niDa. <ua%,ente" e&e&rinarse %a )apa)ita)i/n e %as autoriaes Bue resue%ven %os)on%i)tos e %os ,enores e ea" )o,o un reBuisitouna,enta% e% e;er)i)io e sus un)iones.

##) Pr#n"#+#' %e& "'nr!%#"'r#'6esu%ta una,enta% %a eter,ina)i/n e %as partesinvo%u)raas en un pro)eso" tanto )o,o e% arantiar %osere)os )onsaraos en %a %e. #or e%%o" es ne)esario Bue ?se)oniera iua%a e oportuniaes a %as ;usti)ia&%es para %aa%ea)i/n eensa e sus pretensiones@ se &rine e%

 ?e&io eBui%i&rio entre %os su;etos pro)esa%es@. Asi,is,o"e&e pro)urarse Bue ?e% pro)eso )uente )on una parte a)tora"a)usaora o so%i)itante ieren)iaa )%ara,ente e %a un)i/n

 ;ui)ia% en)araa e %a e)isi/[email protected] ae)uaa asesora ;uri)a %a parti)ipa)i/n e %os pares o

tutores urante %e pro)eso per,iten Bue se aranti)e %aprote))i/n Bue por su espe)ia% )oni)i/n e% niDo o niDane)esitan.

###) Pr#n"#+#' %e &! #n4#'&!#&#%!% %e &! %eens!6Este prin)ipio sinii)a Bue toa persona isrute ee)tiva,entee% ere)o e preparar su eensa ae)uaa,ente" %o Buei,p%i)a )ono)er %os )aros %as prue&as en su )ontra" as )o,oe% ere)o a una asisten)ia %etraa i/nea urante too e%

45

Page 46: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 46/128

pro)eso" %o )ua% ?no es sustitui&%e por pares" psi)/%oos"asistentes so)ia%es@. Ae,ás" este ere)o i,p%i)a no so,etera %a persona etenia a torturas para o&tener una )onesi/nso&re %a )o,isi/n e %as )onu)tas e%i)tivas.

#4) Pr#n"#+#' %e +(&#"#%!% %e& +r'"es'6=e )onor,ia )on este prin)ipio" toas %os su;etos pro)esa%ese&en )ono)er tener a))eso a %as a)tua)iones pro)esa%es)o,o ?un ,eio e poer )ontro%ar e% esarro%%o e% pro)eso evitar poner en una posi)i/n e ineensi/n a a%uno e e%%[email protected],is,o" )uano se trata e ,enores e ea" %a pu&%i)iae&e ser %i,itaa en &enei)io e su inia o inti,ia" as)o,o en aBue%%os supuestos one e% e&ate e% )aso pueatener )onse)uen)ias neativas o esti,atiantes.

4) Pr#n"#+#' %e #*+(.n!"#$n ' re4#s#$n6

!oa persona" in)%ueno a% niDo" tiene e% ere)o e isrutare %a posi&i%ia e revisi/n e una reso%u)i/n )on e% prop/sitoe va%orar %a )orre)ta ap%i)a)i/n e %a %e apre)ia)i/n e %ose)os prue&as" en too pro)eso en one se e)ia so&rea%unos e sus ere)os una,enta%es. Asi,is,o" ?esteere)o sie,pre es a,p%iao )on %a posi&i%ia e uti%ia)i/ne re)ursos e+peitos >á&eas )orpus o a))iones si,i%ares)ontra reso%u)iones Bue siniiBuen priva)iones e %a %i&erta osu pro%ona)i/n@.

C'n"&(s#'nes=urante %a K%ti,a )aa se )oniur/ un nuevo es)enarioo)trina% &asao en e% ere)o interna)iona% e %os ere)os

u,anos" eno,inao ?o)trina e %a prote))i/n intera%@" e%)ua% en)ontr/ su una,ento en e% re)ono)i,iento e %os niDos niDas )o,o su;etos e ere)o" %o )ua% a per,itio e;aratrás %a ?teora e %a situa)i/n irreu%ar@. En este sentio" ?%aConven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo" a )onstituioF %a&ase piera anu%ar e %a nueva o)[email protected] re%a)i/n )on e% art)u%o 19 e %a Conven)i/n A,eri)ana" %aCorte <ntera,eri)ana ?a ao via a% )ontenio sustantivo ei)a nor,a" in)orporano para su interpreta)i/n ap%i)a)i/ne% )orpus nor,ativo o)trinario Bue an per,itio a,p%iar%os estánares en %a ,ateria@" en/,eno Bue se a vistoesarro%%ao )on e% )on)epto e% ?inters superior e% niDo@"

too %o )ua% a per,itio ?un avan)e sustan)ia% en %aprote))i/n e %os ere)o u,anos e %os niDos" niDas ao%es)entes" aseuráno%es una ,e;or ,ás a)a&aaaranta en e% e;er)i)io e sus ere)os [email protected]% re)ono)i,iento ee)tivo e %os ere)os e %os niDos a)ene)esario un ran ,ovi,iento so)ia% )u%tura%" ,ás Bue ?un,ar)o %eis%ativo ae)uao@" en one iversos aentes tienenun pape% una,enta%: %a so)iea )ivi%" en tanto %a eu)a)i/n pro,o)i/n e %os ere)os e% niDo en toos %os nive%es$ %as

46

Page 47: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 47/128

orania)iones no u&erna,enta%es" en %a enun)ia" eensa e+ii&i%ia e %os ere)os e% niDo$ %os Estaos en ?aseurare% )u,p%i,iento e %as ,eias e prote))i/n Bue iniere e%art)u%o 19 e %a Conven)i/n A,eri)ana QF a %a %u e% inters

superior e% niDo" as )o,o %os e,ás trataos ratii)aos en %a,ateria@$ %os /ranos e% siste,a intera,eri)ano" e% reto ea,p%iar e% re)ono)i,iento e+iir e% )u,p%i,iento a %osEstaos partes e %a Conven)i/n A,eri)ana.o&re %as prá)ti)as Bue %a Co,isi/n <ntera,eri)ana aientii)ao" )on)%uen Bue ?en toas )aa una e e%%as" see&en ap%i)ar %as arantas e% e&io pro)eso %a prote))i/n

 ;ui)ia% ee)tiva@" %o )ua% ne)esaria,ente ae)ta %ais)re)iona%ia e% Estao a% e)iir so&re asuntos en %as Buese is)utan %os ere)os una,enta%es e %os ,enores eea.

Comisión Colom#iana de Juristas:+n su escrito de 5 de a$osto de 5665' la Comisión Colom#ianade Juristas manifestó :ue*

#ara poer a)er rea% e% ane%o e %a nueva nor,ativiainterna)iona% en ,ateria e prote))i/n a %os ere)os e %osniDos es i,perante %a ,oii)a)i/n e a%unas e %as%eis%a)iones e %a rei/n Bue están esta&%e)ias paraenrentar %os pro&%e,as e %a niDe" pero so&re too %ospro&%e,as e %a niDe inra)tora e %a %e pena%. #ara %orar ta%o&;etivo es pertinente apuntar Bue no &asta )on e% esueroesarro%%ao para e% esta&%e)i,iento e una ;urisi))i/n pena%espe)ia% para e% niDo Bue pretene a)a&ar )on e% siste,a e %a

situa)i/n irreu%ar" a Bue este so%o aona en %a presen)ia eirreu%ariaes" sieno e% too )ontrario a% ,oe%o eprote))i/n intera% Bue e&e aoptarse " por %o tanto"in)onse)uente )on %os ere)os e %a niDe inra)tora.

En )onse)uen)ia" %os niDos e&en ser e+oneraos e toaap%i)a)i/n e %a %e pena%" as sea esta )onsieraa e )ará)terespe)ia%. E% Estao e&e propener por %a aranta p%ena e%os ere)os e %a niDe para prevenir %a in)ursi/n e %os niDos niDas en %a via e%i)tiva. Asi,is,o" e&e arantiar %ap%enitu e% e;er)i)io e %os ere)os %a posi&i%ia ea))eer a una eu)a)i/n )o,p%eta a)ore )on %a inia

u,ana )on %os prin)ipios e ere)os u,anos" enparti)u%ar %os e to%eran)ia" %i&erta iua%a so%iaria.

En este sentio" es i,portante esta)ar Bue ?para %apreven)i/n e %a e%in)uen)ia ;uveni% %as po%ti)as epreven)i/n e% e%ito e niDo e&en estar en,ar)aas entroe una po%ti)a so)ia% Bue en su )on;unto tena por o&;etopro,over e% &ienestar e %a niDe@. Gos Estaos e&en a)ersu ,e;or esuero para &rinar %as )oni)iones sui)ientes para

47

Page 48: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 48/128

%a su&sisten)ia ina a %a a,i%ia" pues %os niDos ne)esitan e%os ,eios para su )a&a% esenvo%vi,iento si)o ,enta% so)ia%.

Ae,ás" e&e evitarse a% ,á+i,o %a separa)i/n e %os niDos esu entorno a,i%iar" a Bue esta e&e ser una ,eia eu%ti,a instan)ia Bue en too )aso e&erá ser aoptaa )on e%p%eno e %as arantas ;urisi))iona%es Bue e toas or,ase&e ser a)ore )on %a inia u,ana por )onsiuiente

 ?en ninKn )aso e&erá i,p%i)ar %a reu))i/n e %os ere)os"espe)ia%,ente e% ere)o a %a %i&erta@.

En )uanto a %a o&servan)ia Bue e&e tenerse e %os )riteriosesta&%e)ios respe)to e %a )apa)ia %ea% e %as personaspara esta&%e)er%a )o,o un %,ite un )riterio a %a inan)ia" esne)esario ,en)ionar Bue %a ,aora e %as %eis%a)iones

)onsiera Bue en ra/n e% esarro%%o si)o ,enta% e %apersona es s/%o asta %os 18 aDos Bue se )uenta )on %a,aure sui)iente para asu,ir a)titu e au%to Bue" porene" too aBue% Bue se u&iBue por e&a;o e este rano a eser )onsierao )o,o niDo" niDa o ao%es)ente %o Bue i,p%i)a%a ap%i)a)i/n e% tota% e %as arantas ere)os )onsaraospara %os ,is,os" rea%iano ese este punto" Bue too ,enore 18 aDos esta in)apa)itao para e)iir ae)uaa,ente" %oBue i,p%i)a una ,aor aten)i/n por parte e% Estao %aa,i%ia en %a orienta)i/n e% apoo e% )uiao e% ,is,o.

#or otro %ao" a e resa%tarse Bue toa e)isi/n estata%respe)to e %a niDe inra)tora tiene )o,o o&;etivo prin)ipa%

)asi e+)%usivo %a eu)a)i/n e% niDo" niDa o ao%es)ente" )uaorienta)i/n e&e estar en,ar)aa entro e %os prin)ipios eprote))i/n satisa))i/n e ne)esiaes e %os inantes.Criterios estos Bue  per se  a)en es)artar %a ap%i)a)i/n e%ere)o pena%" as sea espe)ia%" a %os niDos ao Bue e% o&;etoe% ,is,o no es %a eu)a)i/n e% su;eto a)tivo e %a inra))i/npena% ni su )uiao" sino por e% )ontrario" %a san)i/n a% ,is,opor in)urrir en %os tipos proi&ios por %a %e.

En ra/n e %o e+puesto" se )on)%ue Bue:1. %a Conven)i/n A,eri)ana so&re =ere)os u,anos

e&e interpretarse e ,anera ta% Bue se reair,e %a

o&%ia)i/n e% Estao e proteer a %os inantes earantiar%es sus ere)os$2. %a aranta e %as )oni)iones ne)esarias para %a

su&sisten)ia e %os inantes es %a ,e;or ,anera eprevenir %a e%in)uen)ia inanti% ;uveni%$

3. %os niDos inra)tores e&en so,eterse a un trata,ientoa)ore )on %as respe)tivas arantas" Bue &usBuepri,oria%,ente %a eu)a)i/n e %os ,is,os Bue sesustraia )o,p%eta,ente e% ere)o pena%. Evitánose

48

Page 49: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 49/128

a% ,á+i,o %a priva)i/n e %a %i&erta &us)ano Bue esta,eia sea s/%o %a K%ti,a instan)ia a %a Bue se tenaBue re)urrir$

4. %os siste,as e aten)i/n a niDos e&en in)%uir

prora,as e eu)a)i/n a pares ,aestros" a su veaBue%%os Bue ,ane;en %os prora,as e asisten)ia aniDos e&en ser personas )apa)itaas en e% área eere)os u,anos e %a inan)ia$

5. %os Estaos e&en )o,pro,eterse a prevenir a% ,á+i,o%a vio%a)i/n e %os ere)os e %os niDos" a investiar san)ionar a %os inra)tores e %os ,is,os" as )o,o"a resta&%e)er %os ere)os vu%neraos.

III

COMPETENCIA

16. Esta )onsu%ta ue so,etia a %a Corte por %a Co,isi/n en e% e;er)i)io e %aa)u%ta Bue otora a sta e% art)u%o 64.1 e %a Conven)i/n" Bue esta&%e)e:

%Fos Estaos ,ie,&ros e %a rania)i/n porán )onsu%tar a %aCorte a)er)a e %a interpreta)i/n e esta Conven)i/n o e otrostrataos )on)ernientes a %a prote))i/n e %os ere)os u,anos en%os Estaos a,eri)anos. Asi,is,o" porán )onsu%tar%a" en %o Bue %es)o,pete" %os /ranos enu,eraos en e% )aptu%o R e %a Carta e %arania)i/n e %os Estaos A,eri)anos" reor,aa por e% #roto)o%oe 'uenos Aires7.

17. Ga a%uia a)u%ta se a e;er)io en e% presente )aso satisa)ieno %osreBueri,ientos re%a,entarios )orresponientes: or,u%a)i/n pre)isa e %as

preuntas so&re %as )ua%es se pretene o&tener %a opini/n e %a Corte" ini)a)i/n e%as isposi)iones )ua interpreta)i/n se so%i)ita e% no,&re ire))i/n e%e%eao" presenta)i/n e %as )onsiera)iones Bue oriinan %a )onsu%ta >art)u%o59 e% e%a,ento" as )o,o ini)a)i/n e %as nor,as interna)iona%es ierentes a%as e %a Conven)i/n A,eri)ana" Bue ta,&in se reBuiere interpretar >art)u%o60.1.

18. Ga Co,isi/n so%i)it/ a %a Corte Bue ?interprete si %os art)u%os 8 25 e %aConven)i/n A,eri)ana so&re =ere)os u,anos presentan %,ites a% ar&itrio o a %ais)re)i/n e %os Estaos para i)tar ,eias espe)ia%es e prote))i/n e a)uero a%art)u%o 19 e %a ,is,a@" para e%%o p%ante/ )in)o prá)ti)as ipotti)as )on e%prop/sito e Bue %a Corte se pronun)ie so&re %a )o,pati&i%ia e stas )on %a

Conven)i/n A,eri)ana" a sa&er:a %a separa)i/n e %os ;/venes e sus pares Ho a,i%ia por no tener)oni)iones e eu)a)i/n ,anteni,iento$

7  E% Captu%o (<<< e %a Carta e %a rania)i/n e %os Estaos A,eri)anos esta&%e)e Bue %aCo,isi/n <ntera,eri)ana es uno e %os /ranos e %a EA.

49

Page 50: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 50/128

& %a supresi/n e %a %i&erta a travs e %a interna)i/n e ,enores enesta&%e)i,ientos e uara o )ustoia" por )onsierárse%osa&anonaos o pro)%ives a )aer en situa)iones e rieso o i%ea%ia$)ausa%es Bue no )oniuran iuras e%i)tivas sino )oni)iones

persona%es o )ir)unstan)ias e% ,enor$F

) %a a)epta)i/n en see pena% e )onesiones e ,enores o&tenias sin%as e&ias arantas$

%a tra,ita)i/n e ;ui)ios o pro)ei,ientos a,inistrativos en %os Buese eter,inan ere)os una,enta%es e% ,enor" sin %a aranta eeensa para e% ,enor$ F

e %a eter,ina)i/n en pro)ei,ientos a,inistrativos o ;ui)ia%es eere)os %i&ertaes sin %a aranta a% ere)o e ser oopersona%,ente %a no )onsiera)i/n e %a opini/n preeren)ias e%

,enor en esa eter,ina)i/n.Ae,ás" se reBuiri/ a %a Corte Bue or,u%e ?)riterios enera%es vá%ios@ so&re estoste,as.

19. E% )u,p%i,iento e %os reBuisitos re%a,entarios para %a or,u%a)i/n e una)onsu%ta no i,p%i)a Bue e% !ri&una% est o&%iao a responer a e%%a. En este orene ieas" %a Corte e&e tener presentes )onsiera)iones Bue tras)ienen %osaspe)tos ,era,ente or,a%es8  Bue se re%e;an en %os %,ites enri)os Bue e%!ri&una% a re)ono)io a% e;er)i)io e su un)i/n )onsu%tiva9. =i)as)onsiera)iones serán re)oias en %os siuientes párraos.

20. Ga Co,isi/n so%i)it/ una interpreta)i/n ;uri)a e )iertos pre)eptos e %a

Conven)i/n A,eri)ana" posterior,ente a,p%i/ su p%antea,iento reBuiri/ %ainterpreta)i/n e otros trataos" prin)ipa%,ente %a Conven)i/n so&re %os =ere)ose% IiDo" en )uanto estos K%ti,os poan )ontri&uir a i;ar e% a%)an)e e %aConven)i/n A,eri)ana. #or e%%o" esta Corte e&e e)iir" en pri,er %uar" si estáinvestia e a)u%taes para interpretar" por va )onsu%tiva" trataos interna)iona%esistintos e %a Conven)i/n A,eri)ana10" )uas nor,as )ontri&uan a i;ar e% sentio

8  +l Derecho a la nformación so#re la /sistencia Consular en el -arco de las ;arantías del De#ido%roceso 2e$al.  pini/n Consu%tiva C-16H99 e 1 e o)tu&re e 1999. erie A Io. 16" párr. 31$ enformes de la Comisión nteramericana de Derechos Humanos >art. 51 e %a Conven)i/n A,eri)ana so&re=ere)os u,anos. pini/n )onsu%tiva C-15H97 e 14 e novie,&re e 1997. erie A Io.15" párr. 31.

9  ?"tros 3ratados@ "#&eto de la Función Consulti!a de la Corte >art. 64 Conven)i/n A,eri)ana so&re

=ere)os u,anos. pini/n )onsu%tiva C-1H82 e 24 e septie,&re e 1982. erie A Io. 1" párr. 13.10  +l Derecho a la nformación so#re la /sistencia Consular en el -arco de las ;arantías del De#ido%roceso 2e$al' supra nota 8" párr. 32$  ?"tros 3ratados@ "#&eto de la Función Consulti!a de la Corte >art.64 Conven)i/n A,eri)ana so&re =ere)os u,anos" supra nota 9" párr. 19. En e;er)i)io e %a ;urisi))i/n)onten)iosa" %a Corte a io ,ás a%%á e si,p%e,ente interpretar otros trataos istintos e %a Conven)i/nA,eri)ana" a% ap%i)ar trataos )o,o %a Conven)i/n <ntera,eri)ana para #revenir an)ionar %a !ortura o%a Conven)i/n <ntera,eri)ana so&re =esapari)i/n Noraa e #ersonas para eter,inar %a responsa&i%iainterna)iona% e %os Estaos en un )aso parti)u%ar. Cfr.  Caso A1maca 8el1s:ue). enten)ia e 25 enovie,&re e 2000. erie C Io. 70" párrs. 126 157$ Caso Cantoral Aena!ides. enten)ia e 18 eaosto e 2000. erie C Io. 69" párrs. 98" 100 101$ Caso 8illa$r1n -orales y otros >Caso de los ?Niñosde la Calle@(.  enten)ia e 19 e novie,&re e 1999. erie C Io. 63" )aptu%o R<<<$ Caso %ania$ua

50

Page 51: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 51/128

e% a%)an)e e %as estipu%a)iones )ontenias en esta K%ti,a.

21. Ga Corte a i;ao a%unos %inea,ientos so&re %a interpreta)i/n e nor,asinterna)iona%es Bue no iuran en %a Conven)i/n A,eri)ana. #ara e%%o a re)urrio a

%as isposi)iones enera%es e interpreta)i/n )onsaraas en %a Conven)i/n e(iena so&re e% =ere)o e %os !rataos" parti)u%ar,ente e% prin)ipio e &uena epara aseurar %a )on)oran)ia e una nor,a )on e% o&;eto in e %a Conven)i/n 11.Asi,is,o" este !ri&una% a esta&%e)io Bue %a interpreta)i/n e&e atener a ?%aevo%u)i/n e %os tie,pos %as )oni)iones e via a)tua%es@ 12" Bue %a)orresponiente a otras nor,as interna)iona%es no puee ser uti%iaa para %i,itare% o)e e% e;er)i)io e un ere)o$ asi,is,o" e&e )ontri&uir a %a ap%i)a)i/n ,ásavora&%e e %a isposi)i/n Bue se pretene interpretar.

22. <ua%,ente" este !ri&una% esta&%e)i/ Bue pora ?a&orar %a interpreta)i/n eun tratao sie,pre Bue est ire)ta,ente i,p%i)aa %a prote))i/n e %os ere)osu,anos en un Estao *ie,&ro e% siste,a intera,eri)ano@ 13" aunBue i)o

instru,ento no provena e% ,is,o siste,a reiona% e prote))i/n14

" BuenFo e+iste ninuna ra/n para e+)%uir" previa a&stra)ta,ente" Buepuea so%i)itarse e %a Corte" sta e,itir" una )onsu%ta so&re untratao ap%i)a&%e a un Estao a,eri)ano en ,ateria )on)erniente a %aprote))i/n e %os ere)os u,anos" por e% so%o e)o e Bue seanta,&in partes e i)o tratao" Estaos Bue no pertene)en a%siste,a intera,eri)ano" o e Bue no aa sio aoptao entro e%,ar)o o &a;o %os auspi)ios e ste15.

23. Ga Corte a tenio oportunia e reerirse espe)i)a,ente a %a Conven)i/nso&re %os =ere)os e% IiDo" instru,ento a Bue %a Co,isi/n se reiere en %apresente )onsu%ta" a travs e% aná%isis e %os art)u%os 8" 19 25 e %a Conven)i/n

A,eri)ana. En e% )aso e %os ?Niños de la Calle@ >8illa$r1n -orales y otros" en Buese ap%i)/ e% art)u%o 19 e %a Conven)i/n A,eri)ana" %a Corte uti%i/ e% art)u%o 1 e

-orales y otros. enten)ia e 8 e ,aro e 1998. erie C Io. 37" párr. 133.

11  estricciones a la %ena de -uerte >arts. 4.2 4.4 Conven)i/n A,eri)ana so&re =ere)osu,anos. pini/n Consu%tiva C-3H83 e% 8 e septie,&re e 1983. erie A Io. 3" párr. 49.

12  +l Derecho a la nformación so#re la /sistencia Consular en el -arco de las ;arantías del De#ido%roceso 2e$al' supra nota 8" párrs. 113-114.

13  +l Derecho a la nformación so#re la /sistencia Consular en el -arco de las ;arantias del De#ido%roceso 2e$al' supra nota 8" párr. 36$ nterpretación de la Declaración /mericana de los Derechos yDe#eres del Hom#re en el marco del artículo 9B de la Con!ención /mericana so#re Derechos Humanos .pini/n Consu%tiva C-10H89 e% 14 e ;u%io e 1989. erie A Io. 10" párr. 44$ "tros 3ratados "#&etode la Función Consulti!a de la Corte >art. 64 Conven)i/n A,eri)ana so&re =ere)os u,anos" supra nota9" párr. 21.

14  +l Derecho a la nformación so#re la /sistencia Consular en el -arco de las ;arantías del De#ido%roceso 2e$al " supra nota 8" párrs. 71 109$ "tros 3ratados "#&eto de la Función Consulti!a de laCorte >art. 64 Conven)i/n A,eri)ana so&re =ere)os u,anos" supra nota 9" párr. 38.

15  "tros 3ratados "#&eto de la Función Consulti!a de la Corte >art. 64 Conven)i/n A,eri)ana so&re=ere)os u,anos" supra nota 9" párr. 48. Ae,ás" vase" párrs. 14" 31" 37" 40 41.

51

Page 52: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 52/128

%a Conven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo )o,o instru,ento para i;ar e% a%)an)ee% )on)epto e ?niDo@ 16.

24. En aBue% )aso" e% !ri&una% esta)/ %a e+isten)ia e un ?,u )o,prensivo

corpus iuris e ere)o interna)iona% e prote))i/n e %os ere)os e %os niDos@>e% )ua% or,an parte %a Conven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo %a Conven)i/nA,eri)ana" Bue e&e ser uti%iao )o,o uente e ere)o por e% !ri&una% paraesta&%e)er ?e% )ontenio %os a%)an)es@ e %as o&%ia)iones Bue a asu,io e%Estao a travs e% art)u%o 19 e %a Conven)i/n A,eri)ana" en parti)u%ar a% pre)isar%as ?,eias e prote))i/n@ a %as Bue se a)e reeren)ia en e% ,en)ionaopre)epto17.

25. Gos niDos interan un rupo Bue a ,ere)io e% ,aor inters e %a)o,unia interna)iona%. E% pri,er instru,ento interna)iona% re%ativo a aBu%%os ue%a =e)%ara)i/n e ine&ra e 1924" aoptaa por %a Jni/n <nterna)iona% para %a#rote))i/n e %a <nan)ia18. En sta se re)ono)i/ Bue %a u,ania e&e ar a% niDo

%o ,e;or e s ,is,a" )o,o un e&er Bue se a%%a por en)i,a e toa )onsiera)i/ne raa" na)iona%ia o )reen)ia.

26. En e% si%o RR se prou;eron a% ,enos 80 instru,entos interna)iona%esap%i)a&%es" en iversa ,eia" a %os niDos 19. En e% )on;unto esta)an %a =e)%ara)i/n

16  Caso 8illa$r1n -orales y otros. enten)ia e 19 e novie,&re e 1999. erie C Io. 63" párr.188.

17  Caso 8illa$r1n -orales y otros" supra nota 10 párr. 194.18  =e)%ara)i/n e %os =ere)os e% IiDo ine&ra" 1924. <ntrou))i/n.

19  nter alia" Convenio <nterna)iona% e% !ra&a;o Iu,ero 16 re%ativo a% E+a,en *i)o &%iatorioe %os *enores E,p%eaos a 'oro e 'uBues >1921" Convenio <nterna)iona% e !ra&a;o nK,ero 58 por e%

Bue se i;a %a ea ,ni,a e A,isi/n e %os IiDos a% !ra&a;o *arti,o >1936"=e)%ara)i/n Jniversa% e=ere)os u,anos >1948"=e)%ara)i/n A,eri)ana e %os =ere)os =e&eres e% o,&re >1948"Convenio <nterna)iona% e !ra&a;o nK,ero 90 re%ativo a% !ra&a;o Io)turno e %os *enores en %a <nustria>1948" Conven)i/n para %a #reven)i/n an)i/n e% =e%ito e eno)iio >1948" Conven)i/n e ine&rare%ativo a %a #rote))i/n e #ersonas Civi%es en !ie,pos e uerra >1949"Convenio para %a epresi/n e %a!rata e #ersonas e %a E+p%ota)i/n e %a #rostitu)i/n A;ena >1949" Conven)i/n so&re e% Estatuto e %osApátrias >1954" Conven)i/n so&re %a &ten)i/n e A%i,entos en e% E+tran;ero >1956" Conven)i/nup%e,entaria so&re %a A&o%i)i/n e %a Es)%avitu" %a !rata e Es)%avos %as <nstitu)iones #rá)ti)asAná%oas a %a Es)%avitu >1956" Convenio <nterna)iona% e !ra&a;o nK,ero 112 re%ativo a %a Ea *ni,ae A,isi/n a% tra&a;o e %os #es)aores >1959" =e)%ara)i/n e %os =ere)os e% IiDo >1959" Conven)i/nre%ativa a %a Gu)a )ontra %as =is)ri,ina)iones en %a Esera e %a EnseDana >1960" Conven)i/n paraeu)ir %os Casos e Apatriia >1961" Conven)i/n so&re e% Consenti,iento para e% *atri,onio" %a Ea*ni,a para )ontraer *atri,onio e% eistro e %os *atri,onios >1962" Convenio <nterna)iona% e!ra&a;o nK,ero 123 re%ativo a %a Ea *ni,a e A,isi/n a% !ra&a;o u&terráneo en %as *inas >1965"Convenio <nterna)iona% e !ra&a;o nK,ero 124 re%ativo a% E+a,en *i)o e Aptitu e %os *enores parae% E,p%eo en !ra&a;os u&terráneos en %as *inas >1965" =e)%ara)i/n so&re e% No,ento entre %a uventu

e %os <ea%es e #a" espeto *utuo Co,prensi/n entre %os #ue&%os >1965" e)o,ena)i/n so&re e%Consenti,iento para e% *atri,onio" %a Ea *ni,a para Contraer e% *atri,onio e% eistro e %os*atri,onios >1965" #a)to <nterna)iona% e =ere)os E)on/,i)os" o)ia%es Cu%tura%es >1966" #a)to<nterna)iona% e =ere)os Civi%es #o%ti)os >1966" =e)%ara)i/n so&re %a E%i,ina)i/n e %a =is)ri,ina)i/n)ontra %a *u;er >1967" =e)%ara)i/n so&re e% #roreso e% =esarro%%o en %o o)ia% >1969"Conven)i/nA,eri)ana so&re =ere)os u,anos >1969" =e)%ara)i/n e %os =ere)os e% etrasao *enta% >1971"Convenio <nterna)iona% e !ra&a;o nK,ero 138 so&re %a Ea *ni,a e A,isi/n a% E,p%eo >1973"=e)%ara)i/n Jniversa% so&re %a Errai)a)i/n e% a,&re %a *a%nutri)i/n >1974" =e)%ara)i/n so&re %a#rote))i/n e %a *u;er e% IiDo en Estaos e E,eren)ia o e Con%i)to Ar,ao >1974 =e)%ara)i/n e%os =ere)os e %os <,peios >1975" #roto)o%o Ai)iona% a %os Convenios e ine&ra e% 12 e aosto e1949 re%ativo a %a #rote))i/n e %as ()ti,as e %os Con%i)tos Ar,aos <nterna)iona%es >#roto)o%o <>1977" #roto)o%o Ai)iona% a %os Convenios e ine&ra e% 12 e aosto e 1949 re%ativo a %a #rote))i/n

52

Page 53: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 53/128

e %os =ere)os e% IiDo" aoptaa por %a Asa,&%ea enera% e %as Ia)iones Jnias>1959" %as e%as *ni,as e %as Ia)iones Jnias para %a A,inistra)i/n e %austi)ia e *enores >e%as e 'ei;in" 198520" %as e%as *ni,as e %as Ia)ionesJnias so&re %as *eias Io #rivativas e %a Gi&erta >e%as e !oio" 1990 21  %as

=ire)tri)es e %as Ia)iones Jnias para %a #reven)i/n e %a =e%in)uen)ia uveni%>=ire)tri)es e ia" 199022. En este ,is,o )r)u%o e prote))i/n e% niDo iuranta,&in e% Convenio 138 %a e)o,ena)i/n 146 e %a rania)i/n <nterna)iona%e% !ra&a;o e% #a)to <nterna)iona% e =ere)os Civi%es #o%ti)os.

27. #or %o Bue a)e a% siste,a intera,eri)ano e prote))i/n e %os ere)osu,anos" es pre)iso )onsierar e% prin)ipio 8 e %a =e)%ara)i/n A,eri)ana e=ere)os =e&eres e% o,&re >1948 e% art)u%o 19 e %a Conven)i/nA,eri)ana" as )o,o %os art)u%os 13" 15 16 e% #roto)o%o Ai)iona% a %aConven)i/n A,eri)ana so&re =ere)os u,anos en *ateria e =ere)osE)on/,i)os" o)ia%es Cu%tura%es >?#roto)o%o e an a%vaor@ 23.

28. #or %o Bue to)a a% )itao art)u%o 19 e %a Conven)i/n A,eri)ana va%eesta)ar Bue )uano ste ue e%a&orao e+ista %a preo)upa)i/n por aseurar a% niDo

e %as ()ti,as e %os Con%i)tos Ar,aos sin Cará)ter <nterna)iona% >#roto)o%o << >1977" Conven)i/nso&re %a E%i,ina)i/n e !oas %as Nor,as e =is)ri,ina)i/n )ontra %a *u;er >1979" =e)%ara)i/n so&re %aaa %os #re;ui)ios a)ia%es >1978" Conven)i/n so&re %os Aspe)tos Civi%es e %as ustra))i/n<nterna)iona% e *enores >1980"=e)%ara)i/n so&re %a E%i,ina)i/n e !oas %as Nor,as e <nto%eran)ia =is)ri,ina)i/n unaas en %a e%ii/n o %as Convi))iones >1981" Conven)i/n <ntera,eri)ana so&reCon%i)to e Gees en *ateria e Aop)i/n e *enores >1984" e%as *ni,as e %as Ia)iones Jniaspara %a A,inistra)i/n e %a usti)ia e *enores >e%as e 'ei;in >1985" =e)%ara)i/n so&re %os=ere)os u,anos e %os <niviuos Bue no son Ia)iona%es en e% #as en Bue (iven >1985"=e)%ara)i/nso&re %os #rin)ipios o)ia%es uri)os re%ativos a %a #rote))i/n e% 'ienestar e %os IiDos )on parti)u%arreeren)ia a %a Aop)i/n a %a Co%o)a)i/n en oares e uara" en %os #%anos Ia)iona% e <nterna)iona%>1986" Convenio <nterna)iona% e !ra&a;o nK,ero 168 so&re e% No,ento e% E,p%eo %a #rote))i/n)ontra e% =ese,p%eo >1988" Conven)i/n e %as Ia)iones Jnias )ontra e% !rái)o <%)ito e Estupea)ientes ustan)ias i)otr/pi)as >1988" #roto)o%o Ai)iona% a %a Conven)i/n A,eri)ana so&re =ere)os u,anos

en *ateria e =ere)os E)on/,i)os o)ia%es Cu%tura%es ?#roto)o%o e an a%vaor@ >1988" Conven)i/n<ntera,eri)ana so&re &%ia)iones A%i,entarias >1989" Conven)i/n <ntera,eri)ana so&re estitu)i/n<nterna)iona% e *enores >1989.Conven)i/n so&re %os =ere)os =e% IiDo >1989"Conven)i/n <nterna)iona%so&re %a #rote))i/n e %os =ere)os e !oos %os !ra&a;aores *iratorios sus Na,i%iares >1990"Conven)i/n so&re %a #rote))i/n e *enores %a Coopera)i/n en *ateria e Aop)i/n <nterna)iona% >1993"#%an e A))i/n para %a Ap%i)a)i/n e %a =e)%ara)i/n *unia% so&re %a uperviven)ia" %a #rote))i/n e%=esarro%%o e% IiDo en e% =e)enio >1990" =e)%ara)i/n *unia% so&re %a uperviven)ia" %a #rote))i/n e%=esarro%%o e% IiDo >1990" =ire)tri)es e %as Ia)iones Jnias para %a #reven)i/n e %a =e%in)uen)iauveni% >1990" e%as e %as Ia)iones Jnias para %a #rote))i/n e %os *enores #rivaos e Gi&erta>1990" eso%u)i/n so&re %a Jti%ia)i/n e IiDos )o,o <nstru,ento para %as A)tiviaes =e%i)tivas >1990"eso%u)i/n so&re %os =ere)os e %os IiDos >1993" =e)%ara)i/n #rora,a e A))i/n e (iena >1993.

20  e$las -ínimas de las Naciones ,nidas para la /dministración de la Justicia de -enores >enae%ante ?e%as e 'ei;in@. Aoptaas por %a Asa,&%ea enera% e Ia)iones Jnias en su reso%u)i/n40H33" e 29 e novie,&re e 1985" Tuinta #arte" !rata,iento en esta&%e)i,ientos peniten)iarios.

21  e$las -ínimas de las Naciones ,nidas so#re las -edidas No %ri!ati!as de la 2i#ertad   >enae%ante ?e%as e !oio@. Aoptaas por %a Asa,&%ea enera% en su reso%u)i/n 45H110" e 14 ei)ie,&re e 1990.

22  Directrices de las Naciones ,nidas para la %re!ención de la Delincuencia Ju!enil   >en ae%ante ?=ire)tri)es e ia@. Aoptaas pro)%a,aas por %a Asa,&%ea enera% en su reso%u)i/n 45H112" e 14e i)ie,&re e 1990.

23  us)rito por %a Asa,&%ea enera% e %a EA" an a%vaor" E% a%vaor" 17 e novie,&re e 1988 en vien)ia a partir e novie,&re e 1999.

53

Page 54: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 54/128

%a e&ia prote))i/n" ,eiante ,e)anis,os estata%es orientaos a% ee)to. o ae&e arse una interpreta)i/n iná,i)a e este pre)epto Bue respona a %as nuevas)ir)unstan)ias so&re %as Bue e&e proe)tarse atiena a %as ne)esiaes e% niDo)o,o veraero su;eto e ere)o no s/%o )o,o o&;eto e prote))i/n.

29. Ga Conven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo a sio ratii)aa por )asi toos%os Estaos ,ie,&ros e %a rania)i/n e Estaos A,eri)anos. E% ran nK,eroe ratii)a)iones pone e ,aniiesto un a,p%io )onsenso interna)iona% > opinio iuriscomunis avora&%e a %os prin)ipios e institu)iones a)oios por i)o instru,ento"Bue re%e;a e% esarro%%o a)tua% e esta ,ateria. (a%a esta)ar" Bue %os iversosEstaos e% )ontinente an aoptao isposi)iones en su %eis%a)i/n" tanto)onstitu)iona% 24 )o,o orinaria25" so&re %a ,ateria Bue nos o)upa$ isposi)iones a%as )ua%es e% Co,it e =ere)os e% IiDo se a reerio en reiteraasoportuniaes.

30. i esta Corte re)urri/ a %a Conven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo para

esta&%e)er %o Bue e&e entenerse por niDo en e% ,ar)o e un )aso )onten)ioso" )on,aor ra/n puee a)uir a i)a Conven)i/n a otros instru,entosinterna)iona%es so&re esta ,ateria )uano se trata e e;er)er su un)i/n )onsu%tiva"Bue versa so&re ?%a interpreta)i/n no s/%o e %a Conven)i/n" sino e Potros trataos)on)ernientes a %a prote))i/n e %os ere)os u,anos en %os Estaosa,eri)anosM@ 26.

31. iuieno su prá)ti)a en ,ateria )onsu%tiva" %a Corte e&e eter,inar si %ae,isi/n e %a )onsu%ta pora ?)onu)ir a a%terar o e&i%itar" en per;ui)io e% seru,ano" e% ri,en previsto por %a Conven)i/n@ 27.

24  nter alia' art)u%o 14" Constitu)i/n e %a Ia)i/n Arentina" >1 e ,ao e 1853$ art)u%o 8.eConstitu)i/n #o%ti)a e% Estao e 'o%ivia" >2 e e&rero e 1967$ art)u%o 42" Constitu)i/n #o%ti)a eCo%o,&ia" >4 e ;u%io e 1991$ art)u%os 51" 52" 53" 54 55" Constitu)i/n #o%ti)a e %a epK&%i)a e Costa

i)a" >7 e novie,&re e 1949$ art)u%os 35-38" Constitu)i/n #o%ti)a e %a epK&%i)a e Cu&a" >24 ee&rero e 1976$ art)u%o 1.2 Constitu)i/n #o%ti)a e %a epK&%i)a e Ci%e" >11 e aosto e 1980$art)u%os 37 40" Constitu)i/n #o%ti)a e %a epK&%i)a e% E)uaor$ art)u%os 32" 34" 35 36" Constitu)i/n#o%ti)a e %a epK&%i)a e E% a%vaor" >an a%vaor" 15 e i)ie,&re e 1983$ art)u%os 20" 47" 50 51" Constitu)i/n #o%ti)a e %a epK&%i)a e uate,a%a" >31 e ,ao e 1985$ art)u%o 111" Constitu)i/ne %a epK&%i)a e onuras" >11 e enero e 1982$ art)u%os 35" 70" 71" 73" 75 76" Constitu)i/n#o%ti)a e %os Estaos Jnios *e+i)anos$ art)u%os 35" 70" 71" 73" 75 76" Constitu)i/n #o%ti)a eIi)araua" >19 e novie,&re e 1986$ art)u%os 35" 70" 71" 73" 75 76" Constitu)i/n #o%ti)a e %aepK&%i)a e #ana,á" >11 e o)tu&re e 1972$ art)u%os 49" 50" 53" 54" 55 56" Constitu)i/n Ia)iona% e%a epK&%i)a e #araua" > 20 e ;unio e 1992$ art)u%o 4" Constitu)i/n #o%ti)a e% #erK" >31 e o)tu&ree 1993$ art)u%os 40" 41 43" Constitu)i/n e %a epK&%i)a rienta% e% Jruua" >24 e aosto e1966$ art)u%o 75" Constitu)i/n e %a epK&%i)a 'o%ivariana e (eneue%a" 1999.

25  8id' inter alia" 'rasi%: Ge Neera% 8069 13 e ;u%io e 1990$ Costa i)a: Ge e usti)ia #ena%uveni% e 1 e ,ao e 1996 C/io e %a IiDe %a Ao%es)en)ia 6 e e&rero e 1998$ E)uaor:C/io e *enores e 16 e ;u%io e 1992$ E% a%vaor: Ge e% *enor <nra)tor e 1 e o)tu&re e 1994$uate,a%a: C/io e %a IiDe %a Ao%es)en)ia" apro&ao e% 26 e septie,&re e 1996$ onuras:C/io e %a IiDe %a Ao%es)en)ia e 5 e septie,&re e 1996$ Ii)araua: C/io e %a IiDe %aAo%es)en)ia e 1 e i)ie,&re e 1998$ (eneue%a: Ge ráni)a e prote))i/n a %a inan)ia ao%es)en)ia e 1999$ uate,a%a: e)reto 78H96 e 1996$ #erK: Ge Io. 27337e 2000$ 'o%ivia: GeIo. 1403 e 1992.

26  estricciones a la %ena de -uerte  >arts. 4.2 4.4 Conven)i/n A,eri)ana so&re =ere)osu,anos" supra nota 11 párr. 34.

27  +l Derecho a la nformación so#re la /sistencia Consular en el -arco de las ;arantías del De#ido%roceso 2e$al " supra nota 8" párr. 43$  ?"tros tratados@ o#&eto de la función consulti!a de la Corte >art.

54

Page 55: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 55/128

32. (arios son %os pará,etros Bue pueen ser uti%iaos por e% !ri&una% a% a)ereste e+a,en. Jno e e%%os" )oin)iente )on ran parte e %a ;urispruen)iainterna)iona% en esta ,ateria28" se reiere a %a in)onvenien)ia e Bue" por va e una

so%i)itu )onsu%tiva" se o&tena pre,atura,ente un pronun)ia,iento so&re unte,a o asunto Bue pora eventua%,ente ser so,etio a %a Corte en e% ,ar)o e un)aso )onten)ioso29.  in e,&aro" esta Corte a avertio Bue %a e+isten)ia e una)ontroversia so&re %a interpreta)i/n e una isposi)i/n no )onstitue"  per se" uni,pei,ento para e% e;er)i)io e %a un)i/n )onsu%tiva30.

33. En e% e;er)i)io e su un)i/n )onsu%tiva" %a Corte no está %%a,aa a reso%ver)uestiones e e)o" sino a esentraDar e% sentio" prop/sito ra/n e %as nor,asinterna)iona%es so&re ere)os u,anos31. En este á,&ito" e% !ri&una% )u,p%e )onsu un)i/n )onsu%tiva32. Ga Corte a sostenio en iversas o)asiones %a istin)i/nentre sus )o,peten)ias )onsu%tiva )onten)iosa" a% seDa%ar Bue

%Fa )o,peten)ia )onsu%tiva e %a Corte iiere e su )o,peten)ia)onten)iosa en Bue no e+isten ?partes@ invo%u)raas en e%pro)ei,iento )onsu%tivo" no e+iste ta,po)o un %itiio porFreso%ver. E% Kni)o prop/sito e %a un)i/n )onsu%tiva es ?lainterpretación de esta Con!ención o de otros tratados concernientes ala protección de los derechos humanos en los +stados [email protected]% e)o e Bue %a )o,peten)ia )onsu%tiva e %a Corte puea serpro,ovia por toos %os Estaos *ie,&ros e %a .E.A. /ranosprin)ipa%es e sta esta&%e)e otra istin)i/n entre %as )o,peten)ias

64 Conven)i/n A,eri)ana so&re =ere)os u,anos" supra nota 9 $ opini/n seuna.

28  Cfr . /pplica#ility of /rticle 8' Section 55' of the Con!ention on the %ri!ile$es and mmunities ofthe ,nited Nations" Avisor pinion" <.C.. eports 1989" p. 177" para 29-36$ 2e$al Conse:uences for

States of the Continued %resence of South /frica in Nami#ia >South est /frica( notEithstandin$ SecurityCouncil esolution 549 >1970" Avisor pinion" <.C.. eports 1971" p. 16" para. 27-41$ estern Sahara"Avisor pinion" <.C.. eports 1975$ eser!ations to the Con!ention on ;enocide" Avisor pinion"<.C.. eports 1951" p. 15" para. 6 an 19$ e <.C..: nterpretation of %eace 3reaties" Avisor pinion"<.C.. eports 1950" p. 68 >71" 72.

29  +l Derecho a la nformación so#re la /sistencia Consular en el -arco de las ;arantías del De#ido%roceso 2e$al " supra nota 8" párr. 45$   2a Cole$iación "#li$atoria de %eriodistas >arts. 13 29Conven)i/n A,eri)ana so&re =ere)os u,anos. pini/n Consu%tiva C-5H85 e 13 e novie,&re e1985. erie A Io. 5" párr. 22.

30  +l Derecho a la nformación so#re la /sistencia Consular en el -arco de las ;arantías del De#ido%roceso 2e$al " supra nota 8 párr. 45$ Compati#ilidad de un %royecto de 2ey con el /rtículo .5.h. de laCon!ención /mericana so#re Derechos Humanos. pini/n Consu%tiva C-12H91 e 6 e i)ie,&re e1991. erie A Io. 12" párr. 28$ estricciones a la %ena de -uerte >arts. 4.2 4.4 Conven)i/n A,eri)anaso&re =ere)os u,anos" supra nota 11" párr. 38.

31  +l Derecho a la nformación so#re la /sistencia Consular en el -arco de las ;arantías del De#ido%roceso 2e$al " supra nota 8 párr. 47$ esponsa#ilidad nternacional por +xpedición y /plicación de 2eyes8iolatorias de la Con!ención >arts. 1 2 Conven)i/n A,eri)ana so&re =ere)os u,anos. pini/nConsu%tiva C-14H94 e 9 e i)ie,&re e 1994. erie A Io. 14" párr. 23.

32  Cfr. +l Derecho a la nformación so#re la /sistencia Consular en el -arco de las ;arantías delDe#ido %roceso 2e$al " supra  nota 8 párr. 47$ estricciones a la pena de muerte >arts. 4.2 4.4Conven)i/n A,eri)ana so&re =ere)os u,anos" supra  nota 11" párr. 32$ e <.C.." nterpretation of%eace 3reaties" Avisor pinion" <.C.. eports 1950" para. 65.

55

Page 56: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 56/128

)onsu%tiva )onten)iosa e %a Corte.

QF Conse)uente,ente %a Corte avierte Bue e% e;er)i)io e %a un)i/n)onsu%tiva Bue %e )oniere %a Conven)i/n A,eri)ana es e )ará)ter

,u%ti%atera% no %itiioso" %o )ua% está ie%,ente re%e;ao en e%e%a,ento e %a Corte" )uo art)u%o 62.1 esta&%e)e Bue unaso%i)itu e opini/n )onsu%tiva será notii)aa a toos %os ?Estaos*ie,&ros@" %os )ua%es pueen presentar sus o&serva)iones so&re %aso%i)itu parti)ipar en %as auien)ias pK&%i)as respe)to e %a ,is,a.Ae,ás" aun )uano %a opini/n )onsu%tiva e %a Corte no tiene e%)ará)ter vin)u%ante e una senten)ia en un )aso )onten)ioso" tiene"en )a,&io" ee)tos ;uri)os innea&%es. =e esta ,anera" es evienteBue e% Estao u /rano Bue so%i)ita a %a Corte una opini/n )onsu%tivano es e% Kni)o titu%ar e un inters %eti,o en e% resu%tao e%pro)ei,iento33.

34. A% air,ar su )o,peten)ia so&re este asunto" e% !ri&una% re)uera e% a,p%ioa%)an)e e su un)i/n )onsu%tiva34" Kni)a en e% ere)o interna)iona%)onte,poráneo35" %a )ua% )onstitue ?un servi)io Bue %a Corte está en )apa)ia eprestar a toos %os interantes e% siste,a intera,eri)ano" )on e% prop/sito e)oauvar a% )u,p%i,iento e sus )o,pro,isos interna)iona%es@ reerentes aere)os u,anos36"  e

auar a %os Estaos /ranos a )u,p%ir a ap%i)ar trataos en,ateria e ere)os u,anos" sin so,eter%os a% or,a%is,o a%siste,a e san)iones Bue )ara)teria e% pro)eso )onten)ioso 37.

35. Ga Corte )onsiera Bue e% seDa%a,iento e a%unos e;e,p%os38  sirve a%

33  nformes de la Comisión nteramericana de Derechos Humanos >/rt. G7 Con!ención /mericanaso#re Derechos Humanos(' supra nota 8" párrs. 25 26.34

  +l Derecho a la nformación so#re la /sistencia Consular en el -arco de las ;arantías del De#ido%roceso 2e$al " supra nota 8 párr. 64$ %ropuesta de -odificación a la Constitución %olítica de Costa icarelacionada con la Naturali)ación. pini/n Consu%tiva C-4H84 e 19 e enero e 1984. erie A Io. 4"párr. 28$  ?"tros tratados@ "#&eto de la Función Consulti!a de la Corte >art. 64 Conven)i/n A,eri)anaso&re =ere)os u,anos" supra nota 9" párr. 37.

35  +l Derecho a la nformación so#re la /sistencia Consular en el -arco de las ;arantías del De#ido%roceso 2e$al " supra nota 8" párr. 64$ estricciones a la pena de muerte >arts. 4.2 4.4 Conven)i/nA,eri)ana so&re =ere)os u,anos" supra nota 11" párr. 43.

36  +l Derecho a la nformación so#re la /sistencia Consular en el -arco de las ;arantías del De#ido%roceso 2e$al " supra nota 8" párr. 64 ?"tros tratados@ "#&eto de la Función Consulti!a de la Corte >art.64 Conven)i/n A,eri)ana so&re =ere)os u,anos" supra nota 9" Io. 1" párr. 39.

37  estricciones a la %ena de -uerte >arts. 4.2 4.4 Conven)i/n A,eri)ana so&re =ere)osu,anos" supra nota 11" párr. 43.

3880ase Solicitud de "pinión$ es)rito e )onsiera)iones ai)iona%es e Co,isi/n ane+os$ seuno es)ritoe )onsiera)iones ai)iona%es e %a Co,isi/n" 3ranscripción de la audiencia pú#lica: %resentación de laComisión nteramericana$ es)ritos e %a Neera)i/n Coorinaora Ii)araLense e IUs Bue tra&a;an)on %a niDe %a ao%es)en)ia" Nuna)i/n aae% #re)iao ernáne e *+i)o" Centro por %a usti)ia e%=ere)o <nterna)iona% Estao e Costa i)a.

56

Page 57: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 57/128

prop/sito e reerirse a un )onte+to parti)u%ar39  e i%ustrar %as istintasinterpreta)iones Bue pueen e+istir so&re %a )uesti/n ;uri)a o&;eto e %a presentepini/n Consu%tiva40 e Bue se trate" sin Bue por esto i,p%iBue Bue e% !ri&una% este,itieno un pronun)ia,iento ;uri)o so&re %a situa)i/n p%anteaa en i)os

e;e,p%os41. Ae,ás" estos K%ti,os per,iten a esta Corte seDa%ar Bue su pini/nConsu%tiva no )onstitue una ,era espe)u%a)i/n a)a,i)a Bue e% inters en %a,is,a se ;ustii)a por e% &enei)io Bue puea traer a %a prote))i/n interna)iona% e%os ere)os u,anos42. Ga Corte a% a&orar e% te,a a)tKa en su )oni)i/n etri&una% e ere)os u,anos" uiaa por %os instru,entos interna)iona%es Bueo&iernan su )o,peten)ia )onsu%tiva pro)ee a% aná%isis estri)ta,ente ;uri)o e%as )uestiones p%anteaas ante e%%a.

36. #or %o tanto %a Corte" esti,a Bue e&e e+a,inar %os asuntos p%anteaos en %aso%i)itu Bue aora se ana%ia e,itir %a )orresponiente pini/n.

IV

ESTRUCTURA DE LA OPINIÓN

37. Es inerente a %as a)u%taes e esta Corte" %a e estru)turar suspronun)ia,ientos en %a or,a Bue esti,e ,ás ae)uaa a %os intereses e %a

 ;usti)ia a %os ee)tos e una opini/n )onsu%tiva. #ara e%%o" e% !ri&una% to,a en)uenta %as )uestiones &ási)as Bue sustentan %os interroantes p%anteaos en %aso%i)itu e opini/n %as ana%ia para %%ear a )on)%usiones enera%es Bue pueanproe)tarse" a su ve" so&re %os puntos espe)i)os ,en)ionaos en %a propiaso%i)itu so&re otros te,as )one+os )on aBu%%os. En %a espe)ie" %a Corte aresue%to o)uparse" en pri,er tr,ino" e %os te,as e ,aor a%)an)e )on)eptua%Bue servirán para e,ar)ar e% aná%isis %as )on)%usiones en torno a %os asuntosespe)i)os" parti)u%ar,ente e )ará)ter pro)esa%" so,etios a su )onsiera)i/n.

VDEBINICIÓN DE NIO

38. E% art)u%o 19 e %a Conven)i/n A,eri)ana" Bue orena aoptar ,eiasespe)ia%es e prote))i/n a avor e %os niDos" no eine este )on)epto. E% art)u%o 1e %a Conven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo ini)a Bue ?niDo esF too ser u,ano,enor e ie)io)o aDos e ea" sa%vo Bue" en virtu e %a %e Bue %e sea

39  +l Derecho a la nformación so#re la /sistencia Consular en el -arco de las ;arantías del De#ido%roceso 2e$al " supra nota 8" párr. 49$ ;arantías &udiciales en estados de emer$encia >arts. 27.2" 25 8Conven)i/n A,eri)ana so&re =ere)os u,anos. pini/n Consu%tiva C-9H87 e 6 e o)tu&re e 1987.erie A Io. 9" párr. 16.

40  +l Derecho a la nformación so#re la /sistencia Consular en el -arco de las ;arantías del De#ido%roceso 2e$al " supra nota 8" párr. 49$ estricciones a la pena de muerte >arts. 4.2 4.4 Conven)i/nA,eri)ana so&re =ere)os u,anos" supra nota 11" párrs. 44 in fine 45.

41  +l Derecho a la nformación so#re la /sistencia Consular en el -arco de las ;arantías del De#ido%roceso 2e$al " supra nota 8" párr. 49$ esponsa#ilidad internacional por expedición y aplicación de leyes!iolatorias de la Con!ención >arts. 1 2 Conven)i/n A,eri)ana so&re =ere)os u,anos" supra nota 31"párr. 27.

42  +l Derecho a la nformación so#re la /sistencia Consular en el -arco de las ;arantías del De#ido%roceso 2e$al " supra nota 8" párr. 49.

57

Page 58: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 58/128

ap%i)a&%e" aa a%)anao antes %a ,aora e ea@ 43.

39. En %as e%as e 'ei;in" en %as e%as e !oio en %as =ire)tri)es e iase uti%ian %os tr,inos ?niDo@ ?,enor@ para esinar a %os su;etos estinatarios

e sus isposi)iones. =e a)uero )on %as e%as e 'ei;in ?,enor es too niDo o ;oven Bue" )on arre%o a% siste,a ;uri)o respe)tivo" puee ser )astiao por)o,eter un e%ito en or,a ierente a un au%to@ 44. En %as e%as e !oio no seesta&%e)e sa%vea a%una a% %,ite e ie)io)o aDos e ea.

40. Ga Corte no entrará a )onsierar en este ,o,ento %as i,p%i)a)iones e %asiversas e+presiones )on Bue se esina a %os interantes e %a po&%a)i/n ,enor e18 aDos. En a%unos e %os p%antea,ientos or,u%aos por %os parti)ipantes en e%pro)ei,iento )orresponiente a esta pini/n" se io notar %a ieren)ia Bue e+isteentre e% niDo e% ,enor e ea" ese )iertas perspe)tivas. #ara %os ines Buepersiue esta pini/n Consu%tiva" es sui)iente %a ieren)ia Bue se a e)o entre,aores ,enores e 18 aDos.

41. Ga ,aora e ea )on%%eva %a posi&i%ia e e;er)i)io p%eno e %os ere)os"ta,&in )ono)ia )o,o )apa)ia e a)tuar. Esto sinii)a Bue %a persona pueee;er)itar en or,a persona% ire)ta sus ere)os su&;etivos" as )o,o asu,irp%ena,ente o&%ia)iones ;uri)as rea%iar otros a)tos e natura%ea persona% opatri,onia%. Io toos poseen esta )apa)ia: )are)en e sta" en ran ,eia" %osniDos. Gos in)apa)es se a%%an su;etos a %a autoria parenta%" o en su ee)to" a %atute%a o representa)i/n. #ero toos son su;etos e ere)os" titu%ares e ere)osina%iena&%es e inerentes a %a persona u,ana.

42. En einitiva" to,ano en )uenta %a nor,ativa interna)iona% e% )riteriosustentao por %a Corte en otros )asos" se entiene por ?niDo@ a toa persona Bueno a )u,p%io 18 aDos e ea45.

VI

IGUALDAD

43. Co,o %o i)ieron notar tanto *+i)o Costa i)a )o,o e% <nstituto<ntera,eri)ano e% IiDo" <GAIJ= CE<G" es pre)iso puntua%iar e% sentio a%)an)e e% prin)ipio e iua%a )on respe)to a% te,a e %os niDos. En o)asionesanteriores" este !ri&una% a ,aniestao Bue e% art)u%o 1.1 e %a Conven)i/nA,eri)ana o&%ia a %os Estaos a respetar arantiar e% p%eno %i&re e;er)i)io e%os ere)os %i&ertaes a%% re)ono)ios sin is)ri,ina)i/n a%una. !ootrata,iento Bue puea ser )onsierao )o,o is)ri,inatorio respe)to e %osere)os )onsaraos en %a Conven)i/n es" per se' in)o,pati&%e )on sta46.

43 8id' en i$ual sentido' Caso 8illa$r1n -orales y otros" supra nota 10" párr. 188.

44  e%a 2.2a. e%as e 'ei;in.

45  E% tr,ino niDo a&ar)a" eviente,ente" %os niDos" %as niDas %os ao%es)entes.

46  %ropuesta de -odificación a la Constitución %olítica de Costa ica relacionada con laNaturali)ación' supra nota 34 ' párr. 53.

58

Page 59: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 59/128

44. En un sentio ,ás espe)i)o" e% art)u%o 24 e %a Conven)i/n )onsara e%prin)ipio e iua%a ante %a %e. As" %a proi&i)i/n enera% e is)ri,ina)i/nesta&%e)ia en e% art)u%o 1.1 ?se e+tiene a% ere)o interno e %os Estaos #artes"e ta% ,anera Bue es posi&%e )on)%uir Bue" )on &ase en esas isposi)iones" stos se

an )o,pro,etio" en virtu e %a Conven)i/n" a no introu)ir en su orena,iento ;uri)o reu%a)iones is)ri,inatorias reerentes a %a prote))i/n e %a %e@ 47.

45. En una opini/n )onsu%tiva" %a Corte io notar Bue

%Fa no)i/n e iua%a se esprene ire)ta,ente e %a unia enatura%ea e% nero u,ano es insepara&%e e %a iniaesen)ia% e %a persona" rente a %a )ua% es in)o,pati&%e toa situa)i/nBue" por )onsierar superior a un eter,inao rupo" )onu)a atratar%o )on privi%eio$ o Bue" a %a inversa" por )onsierar%o inerior" %otrate )on osti%ia o e )ua%Buier or,a %o is)ri,ine e% o)e eere)os Bue s se re)ono)en a Buienes no se )onsieran in)ursos en

ta% situa)i/n e inerioria. Io es a,isi&%e )rear ieren)ias etrata,iento entre seres u,anos Bue no se )orresponan )on suKni)a e inti)a natura%ea48.

46. Aora &ien" a% e+a,inar %as i,p%i)a)iones e% trato ieren)iao Bue a%unasnor,as pueen ar a sus estinatarios" %a Corte a esta&%e)io Bue ?no toaistin)i/n e trato puee )onsierarse oensiva" por s ,is,a" e %a iniau,ana@ 49. En este ,is,o sentio" %a Corte Europea e =ere)os u,anos"&asánose en ?%os prin)ipios Bue pueen eu)irse e %a prá)ti)a ;uri)a e un rannK,ero e Estaos e,o)ráti)os@ " avirti/ Bue s/%o es is)ri,inatoria unaistin)i/n )uano ?)are)e e ;ustii)a)i/n o&;etiva raona&%e@ 50. E+isten )iertasesiua%aes e e)o Bue pueen trau)irse" %eti,a,ente" en esiua%aese trata,iento ;uri)o" sin Bue esto )ontrare %a ;usti)ia. *ás aKn" ta%es istin)iones

pueen ser un instru,ento para %a prote))i/n e Buienes e&an ser proteios")onsierano %a situa)i/n e ,aor o ,enor e&i%ia o esva%i,iento en Bue seen)uentran.

47. Asi,is,o" este !ri&una% esta&%e)i/ Bue:

nFo a&rá" pues" is)ri,ina)i/n si una istin)i/n e trata,iento estáorientaa %eti,a,ente" es e)ir" si no )onu)e a situa)iones

47  %ropuesta de -odificación a la Constitución %olítica de Costa ica relacionada con laNaturali)ación" supra nota 34" párr. 54.

48  %ropuesta de -odificación a la Constitución %olítica de Costa ica relacionada con laNaturali)ación" supra nota 34" párr. 55.

49  %ropuesta de -odificación a la Constitución %olítica de Costa ica relacionada con laNaturali)ación" supra nota 34" párr. 55.

50  +ur. Court H..' Case of illis !. 3he ,nited Iin$dom' Ju$dment of 77 June' 5665 " para. 39$ +ur.Court H..' Case of essels=Aer$er!oet !. 3he Netherlands' Ju$dment of Bth June' 5665 " para. 42$ +ur.Court H..' Case of %etro!ic !. /ustria' Jud$ment of 54th of -arch' 7" eports 1998-<<" para. 30$ +ur.Court H..' Case relatin$ to certain aspects of the laEs on the use of lan$ua$es in education in Ael$ium!. Ael$ium'  Jud$ment of 5Krd July 79' Series / 79" para. 34.

59

Page 60: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 60/128

)ontrarias a %a ;usti)ia" a %a ra/n o a %a natura%ea e %as )osas. =e aBue no puea air,arse Bue e+ista is)ri,ina)i/n en toa ieren)ia etrata,iento e% Estao rente a% iniviuo" sie,pre Bue esa istin)i/nparta e supuestos e e)o sustan)ia%,ente ierentes Bue

e+presen e ,oo propor)ionao una una,entaa )one+i/n entreesas ieren)ias %os o&;etivos e %a nor,a" %os )ua%es no pueenapartarse e %a ;usti)ia o e %a ra/n" va%e e)ir" no pueen perseuirines ar&itrarios" )apri)osos" esp/ti)os o Bue e a%una ,anerarepunen a %a esen)ia% unia inia e %a natura%ea u,ana 51 

>infra 97.

48. Ga propia Corte <ntera,eri)ana a esta&%e)io Bue no e+iste ?is)ri,ina)i/npor ra/n e ea o )oni)i/n so)ia% en %os )asos en Bue %a %e %i,ita e% e;er)i)io e%a )apa)ia )ivi% a Buienes" por ser ,enores o no oar e sa%u ,enta%" no estánen )oni)iones e e;er)er%a sin rieso e su propio patri,onio@ 52.

49. En este punto" pro)ee re)orar Bue e% art)u%o 2 %a Conven)i/n so&re %os=ere)os e% IiDo53 ispone:

1. Gos Estaos #artes respetarán %os ere)os enun)iaos en %apresente Conven)i/n aseurarán su ap%i)a)i/n a )aa niDo su;eto asu ;urisi))i/n" sin istin)i/n a%una" inepeniente,ente e %a raa"e% )o%or" e% se+o" e% iio,a" %a re%ii/n" %a opini/n po%ti)a o e otrano%e" e% orien na)iona%" tni)o o so)ia%" %a posi)i/n e)on/,i)a" %osi,pei,entos si)os" e% na)i,iento o )ua%Buier otra )oni)i/n e%niDo" e sus pares o e sus representantes %ea%es.

2. Gos Estaos #artes to,arán toas %as ,eias apropiaas paraarantiar Bue e% niDo se vea proteio )ontra toa or,a e

is)ri,ina)i/n o )astio por )ausa e %a )oni)i/n" %as a)tiviaes" %asopiniones e+presaas o %as )reen)ias e sus pares" o sus tutores oe sus a,i%iares54.

50. En iua% sentio" %os prin)ipios enera%es e %as e%as e 'ei;in esta&%e)enBue

51  %ropuesta de -odificación a la Constitución %olítica de Costa ica relacionada con laNaturali)ación' supra nota 34" párr. 57.

52  %ropuesta de -odificación a la Constitución %olítica de Costa ica relacionada con laNaturali)ación' supra nota 34" párr. 56.

53  E% prin)ipio 1 e %a =e)%ara)i/n e %os =ere)os e% IiDo >1959 esta&%e)i/: E% niDo isrutará etoos %os ere)os enun)iaos en esta =e)%ara)i/n. Estos ere)os serán re)ono)ios a toos %os niDos sine+)ep)i/n a%una ni istin)i/n o is)ri,ina)i/n por ,otivos e raa" )o%or" se+o" iio,a" re%ii/n" opinionespo%ti)as o e otra no%e" orien na)iona% o so)ia%" posi)i/n e)on/,i)a" na)i,iento u otra )oni)i/n" a seae% propio niDo o e su a,i%ia.

54  En )uanto a% prin)ipio e no is)ri,ina)i/n" ste a sio ana%iao por e% Co,it e =ere)os e%IiDo se a pronun)iao en varias o)asiones" cfr.'  inter alia" <nor,e e% Co,it e =ere)os e% IiDo en#araua" 2001$ <nor,e e% Co,it e =ere)os e% IiDo en uate,a%a" 2001$ e <nor,e e% Co,it e=ere)os e% IiDo en 'e%i)e" 1999.

60

Page 61: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 61/128

stasF se ap%i)arán a %os ,enores e%in)uentes )on i,par)ia%ia"sin istin)i/n a%una" por e;e,p%o" e raa" )o%or" se+o" iio,a"re%ii/n" opini/n po%ti)a o e )ua%Buier otra no%e" orien na)iona% oso)ia%" posi)i/n e)on/,i)a" na)i,iento o )ua%Buier otra )oni)i/n.

51. En su &serva)i/n enera% 17 so&re e% #a)to <nterna)iona% e =ere)osCivi%es #o%ti)os" e% Co,it e =ere)os u,anos seDa%/ Bue e% art)u%o 24.1 ei)o instru,ento re)ono)e e% ere)o e too niDo" sin is)ri,ina)i/n a%una" a %as,eias e prote))i/n Bue su )oni)i/n e niDo reBuiere" tanto por parte e sua,i%ia )o,o e %a so)iea e% Estao 55. Ga ap%i)a)i/n e esta isposi)i/n entraDa%a aop)i/n e ,eias espe)ia%es para %a prote))i/n e %os niDos" ae,ás e %asBue %os Estaos e&en aoptar" en virtu e% art)u%o 2" para arantiar a toas %aspersonas e% isrute e %os ere)os previstos en e% #a)to56. E% Co,it a)ot/ Bue %osere)os previstos en e% art)u%o 24 no son %os Kni)os ap%i)a&%es a %os niDos: stos

 ?oan" en )uanto iniviuos" e toos %os ere)os )ivi%es enun)iaos en %@ 57.

52. Asi,is,o" e% Co,it ini)/ BueFe a)uero )on e% #a)to" e&e otorarse prote))i/n a %os niDos sinis)ri,ina)i/n a%una por ,otivos e raa" )o%or" se+o" iio,a" re%ii/n"orien na)iona% o so)ia%" posi)i/n e)on/,i)a o na)i,iento. E% Co,ito&serva a este respe)to Bue" ,ientras Bue %a no is)ri,ina)i/n en e%isrute e %os ere)os previstos en e% #a)to se eriva ta,&in" para%os niDos" e% art)u%o 2 su iua%a ante %a %e" e% art)u%o 26" %a)%áusu%a no is)ri,inatoria e% art)u%o 24 se reiere e ,anera)on)reta a %as ,eias e prote))i/n previstas en esta isposi)i/n58.

53. Ga prote))i/n e %os niDos en %os instru,entos interna)iona%es tiene )o,oo&;etivo K%ti,o e% esarro%%o ar,onioso e %a persona%ia e aBu%%os e% isrute

e %os ere)os Bue %es an sio re)ono)ios. Correspone a% Estao pre)isar %as,eias Bue aoptará para a%entar ese esarro%%o en su propio á,&ito e)o,peten)ia apoar a %a a,i%ia en %a un)i/n Bue sta natura%,ente tiene a su)aro para &rinar prote))i/n a %os niDos Bue or,an parte e e%%a59.

54. !a% )o,o se seDa%ara en %as is)usiones e %a Conven)i/n so&re %os =ere)ose% IiDo" es i,portante esta)ar Bue %os niDos poseen %os ere)os Bue

55  !oo niDo tiene ere)o" sin is)ri,ina)i/n a%una por ,otivo e raa" )o%or" se+o" iio,a"re%ii/n" orien na)iona% o so)ia%" posi)i/n e)on/,i)a o na)i,iento" a %as ,eias e prote))i/n Bue su)oni)i/n e ,enor reBuiere" tanto por parte e su a,i%ia )o,o e %a so)iea e% Estao.

56u,an its Co,,ittee" enera% Co,,ent 17" its o Ci% >Art. 24" 07H04H1989" CC#HCH35" para.

1 an 2.

57  u,an its Co,,ittee" enera% Co,,ent 17" its o Ci% >Art. 24" 07H04H1989"CC#HCH35" para. 2.

58  u,an its Co,,ittee" enera% Co,,ent 17" its o Ci% >Art. 24" 07H04H1989"CC#HCH35" para. 5.

59  En iua% sentio" !id. u,an its Co,,ittee" enera% Co,,ent 17" its o Ci% >Art. 24"07H04H1989" CC#HCH35" p. 2.

61

Page 62: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 62/128

)orresponen a toos %os seres u,anos V,enores au%tos- tienen ae,ásere)os espe)ia%es erivaos e su )oni)i/n" a %os Bue )orresponen e&eresespe)i)os e %a a,i%ia" %a so)iea e% Estao.

55. e puee )on)%uir" Bue en ra/n e %as )oni)iones en %as Bue se en)uentran%os niDos" e% trato ierente Bue se otora a %os ,aores a %os ,enores e ea noes  per se is)ri,inatorio" en e% sentio pros)rito por %a Conven)i/n. #or e%)ontrario" sirve a% prop/sito e per,itir e% )a&a% e;er)i)io e %os ere)osre)ono)ios a% niDo. e entiene Bue" en virtu e %os art)u%os 1.1 24 e %aConven)i/n" %os Estaos no pueen esta&%e)er ieren)ia)iones Bue )are)an e una

 ;ustii)a)i/n o&;etiva raona&%e no tenan )o,o o&;eto Kni)o" en einitiva" e%e;er)i)io e %os ere)os esta&%e)ios en aBu%%a.

VII

INTERS SUPERIOR  DEL NIO

56. Este prin)ipio reu%aor e %a nor,ativa e %os ere)os e% niDo se una en%a inia ,is,a e% ser u,ano 60" en %as )ara)tersti)as propias e %os niDos" en%a ne)esia e propi)iar e% esarro%%o e stos" )on p%eno aprove)a,iento e suspoten)ia%iaes as )o,o en %a natura%ea a%)an)es e %a Conven)i/n so&re %os=ere)os e% IiDo.

57. A este respe)to" e% prin)ipio 2 e %a =e)%ara)i/n e %os =ere)os e% IiDo>1959 esta&%e)e:

E% niDo oará e una prote))i/n espe)ia% isponrá e oportuniaes servi)ios" ispensao too e%%o por %a %e por otros ,eios" para Buepuea esarro%%arse si)a" ,enta%" ,ora%" espiritua% so)ia%,ente en

or,a sa%ua&%e nor,a%" as )o,o en )oni)iones e %i&erta inia. A% pro,u%ar %ees )on este in" %a )onsiera)i/n una,enta% aBue se atenerá será e% inters superior e% niDo. >E% su&raao no es e%te+to oriina%

58. E% prin)ipio anterior se reitera esarro%%a en e% art)u%o 3 e %a Conven)i/nso&re %os =ere)os e% IiDo" Bue ispone:

1. En toas %as ,eias )on)ernientes a %os niDos Bue to,en %asinstitu)iones pK&%i)as o privaas e &ienestar so)ia%" %os tri&una%es" %asautoriaes a,inistrativas o %os /ranos %eis%ativos" una)onsiera)i/n pri,oria% a Bue se atenerá será e% inters superior e%

niDo. >E% su&raao no es e% te+to oriina% 61

60  En iua% sentio" e% preá,&u%o e %a Conven)i/n A,eri)ana.

61  E% Co,it e =ere)os e% IiDo a esta&%e)io %a ne)esia e interar en %a %eis%a)i/n" o &ien"e ee)tiviar %o )onsarao en %a ,is,a" )o,o una e %as re)o,ena)iones prin)ipa%es para atener e%inters superior e% niDo" inter alia" <nor,e e% Co,it e =ere)os e% IiDo en #araua" 2001$ <nor,ee% Co,it e =ere)os e% IiDo en uate,a%a" 2001$ <nor,e e% Co,it e =ere)os e% IiDo enepK&%i)a =o,ini)ana" 2001$ <nor,e e% Co,it e =ere)os e% IiDo en urina," 2000$ <nor,e e%Co,it e =ere)os e% IiDo en (eneue%a" 1999$ <nor,e e% Co,it e =ere)os e% IiDo en onuras"1999$ <nor,e e% Co,it e =ere)os e% IiDo en Ii)araua" 1999$ <nor,e e% Co,it e =ere)os e%IiDo en 'e%i)e" 1999$ <nor,e e% Co,it e =ere)os e% IiDo en E)uaor" 1999$ e <nor,e e% Co,it

62

Page 63: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 63/128

QF

59. Este asunto se vin)u%a )on %os e+a,inaos en párraos pre)eentes" si se

to,a en )uenta Bue %a Conven)i/n so&re =ere)os e% IiDo a%ue a% inters superiore ste >art)u%os 3" 9" 18" 20" 21" 37 40 )o,o punto e reeren)ia para aseurar%a ee)tiva rea%ia)i/n e toos %os ere)os )onte,p%aos en ese instru,ento" )uao&servan)ia per,itirá a% su;eto e% ,ás a,p%io esenvo%vi,iento e suspoten)ia%iaes62. A este )riterio an e )eDirse %as a))iones e% Estao e %aso)iea en %o Bue respe)ta a %a prote))i/n e %os niDos a %a pro,o)i/n preserva)i/n e sus ere)os.

60. En e% ,is,o sentio" )onviene o&servar Bue para aseurar" en %a ,aor,eia posi&%e" %a preva%en)ia e% inters superior e% niDo" e% preá,&u%o e %aConven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo63 esta&%e)e Bue ste reBuiere ?)uiaosespe)ia%es@" e% art)u%o 19 e %a Conven)i/n A,eri)ana seDa%a Bue e&e re)i&ir

 ?,eias espe)ia%es e prote))i/n@. En a,&os )asos" %a ne)esia e aoptar esas,eias o )uiaos proviene e %a situa)i/n espe)i)a en %a Bue se en)uentran %osniDos" to,ano en )uenta su e&i%ia" in,aure o ine+perien)ia.

61. En )on)%usi/n" es pre)iso ponerar no s/%o e% reBueri,iento e ,eiasespe)ia%es" sino ta,&in %as )ara)tersti)as parti)u%ares e %a situa)i/n en %a Bue sea%%an e% niDo.

VIII

DEERES DE LA BAMILIA, LA SOCIEDAD  EL ESTADO 

e =ere)os e% IiDo en 'o%ivia" 1998.

62  En iua% sentio e% prin)ipio 7 e %a =e)%ara)i/n e %os =ere)os e% IiDo >1959 esta&%e)i/ %osiuiente:

E% inters superior e% niDo e&e ser e% prin)ipio re)tor e Buienes tienen %a responsa&i%iae su eu)a)i/n orienta)i/n$ i)a responsa&i%ia in)u,&e" en pri,er tr,ino" a suspares.

As ta,&in e% #rin)ipio 10 e %a Coneren)ia <nterna)iona% so&re #o&%a)i/n e% =esarro%%o aoptaa e% 5a% 13 e septie,&re e 1994 en E% Cairo" Eipto > 1994 seDa%a:

QF

E% inters superior e% niDo e&erá ser e% prin)ipio por e% Bue se uen %os en)araos e eu)ar%o orientar%o$ esa responsa&i%ia in)u,&e ante too a %os pares

QF63  Ga ne)esia e propor)ionar a% niDo una prote))i/n espe)ia% a sio enun)iaa en %a =e)%ara)i/ne ine&ra e 1924 so&re %os =ere)os e% IiDo en %a =e)%ara)i/n e %os =ere)os e% IiDo aoptaa por%a Asa,&%ea enera% e% 20 e novie,&re e 1959 re)ono)ia en %a =e)%ara)i/n Jniversa% e =ere)osu,anos" en e% #a)to <nterna)iona% e =ere)os Civi%es #o%ti)os >en parti)u%ar" en %os art)u%os 23 24"en e% #a)to <nterna)iona% e =ere)os E)on/,i)os" o)ia%es Cu%tura%es >en parti)u%ar" en e% art)u%o 10 en %os estatutos e instru,entos pertinentes e %os oranis,os espe)ia%iaos e %as orania)ionesinterna)iona%es Bue se interesan en e% &ienestar e% niDo. En %a =e)%ara)i/n e %os =ere)os e% IiDo seini)a Bue We% niDo" por su a%ta e ,aure si)a ,enta%" ne)esita prote))i/n )uiao espe)ia%es"in)%uso %a e&ia prote))i/n %ea%" tanto antes )o,o espus e% na)i,ientoW.

63

Page 64: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 64/128

Familia como núcleo central de protección

62. Ga aop)i/n e ,eias espe)ia%es para %a prote))i/n e% niDo )orresponetanto a% Estao )o,o a %a a,i%ia" %a )o,unia %a so)iea a %a Bue aBu%

pertene)e. o&re este punto" e% art)u%o 16 e% #roto)o%o e an a%vaor ,aniiestaBue

[t]oo niDo sea )ua% uere su i%ia)i/n tiene ere)o a %as ,eias eprote))i/n Bue su )oni)i/n e ,enor reBuieren por parte e su a,i%ia"e %a so)iea e% Estao. !oo niDo tiene e% ere)o e )re)er a%a,paro &a;o %a responsa&i%ia e sus pares$ sa%vo )ir)unstan)iase+)ep)iona%es" re)ono)ias ;ui)ia%,ente" e% niDo e )orta ea no e&eser separao e su ,are. !oo niDo tiene ere)o a %a eu)a)i/nratuita o&%iatoria" a% ,enos en su ase e%e,enta%" a )ontinuar suor,a)i/n en nive%es ,ás e%evaos e% siste,a eu)ativo.

63. En este sentio e% art)u%o 3 e %a Conven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo aesta&%e)io Bue

QF

2. Gos Estaos #artes se )o,pro,eten a aseurar a% niDo %a prote))i/n e% )uiao Bue sean ne)esarios para su &ienestar" tenieno en )uenta%os ere)os e&eres e sus pares" tutores u otras personasresponsa&%es e % ante %a %e " )on ese in" to,arán toas %as ,eias%eis%ativas a,inistrativas ae)uaas.

3. Gos Estaos #artes se aseurarán e Bue %as institu)iones" servi)ios esta&%e)i,ientos en)araos e% )uiao o %a prote))i/n e %os niDos

)u,p%an %as nor,as esta&%e)ias por %as autoriaes )o,petentes"espe)ia%,ente en ,ateria e seuria" sania" nK,ero )o,peten)ia e su persona%" as )o,o en re%a)i/n )on %a e+isten)ia euna supervisi/n ae)uaa.

64. A %o anterior es pre)iso arear %a puntua% o&servan)ia e o&%ia)ionesesta&%e)ias en e% art)u%o 4 e %a Conven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo" BueseDa%a:

Gos Estaos #artes aoptarán toas %as ,eias a,inistrativas"%eis%ativas e otra no%e para ar ee)tivia a %os ere)osre)ono)ios en %a presente Conven)i/n. En %o Bue respe)ta a %os

ere)os e)on/,i)os" so)ia%es )u%tura%es" %os Estaos #artesaoptarán esas ,eias asta e% ,á+i,o e %os re)ursos e Bueisponan " )uano sea ne)esario" entro e% ,ar)o e %a )oopera)i/ninterna)iona%.

65. En aras e %a tute%a ee)tiva e% niDo" toa e)isi/n estata%" so)ia% o a,i%iarBue invo%u)re a%una %i,ita)i/n a% e;er)i)io e )ua%Buier ere)o" e&e to,ar en)uenta e% inters superior e% niDo a;ustarse riurosa,ente a %as isposi)iones Buerien esta ,ateria.

64

Page 65: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 65/128

66. En prin)ipio" %a a,i%ia e&e propor)ionar %a ,e;or prote))i/n e %os niDos)ontra e% a&uso" e% es)uio %a e+p%ota)i/n. X e% Estao se a%%a o&%iao no s/%o aisponer e;e)utar ire)ta,ente ,eias e prote))i/n e %os niDos" sino ta,&in

a avore)er" e %a ,anera ,ás a,p%ia" e% esarro%%o %a orta%ea e% nK)%eoa,i%iar. En este sentio" ?eF% re)ono)i,iento e %a a,i%ia )o,o e%e,ento natura% una,enta% e %a so)iea@" )on ere)o a ?%a prote))i/n e %a so)iea e%Estao@" )onstitue un prin)ipio una,enta% e% =ere)o <nterna)iona% e %os=ere)os u,anos" )onsarao por %os art)u%os 16.3 e %a =e)%ara)i/n Jniversa%64"(< e %a =e)%ara)i/n A,eri)ana" 23.1 e% #a)to <nterna)iona% e =ere)os Civi%es #o%ti)os65  17.1 e %a Conven)i/n A,eri)ana66.

67. Gas =ire)tri)es e ia an seDa%ao Bue ?%a a,i%ia es %a unia )entra%en)araa e %a intera)i/n so)ia% pri,aria e% niDo" %os o&iernos %a so)ieae&en tratar e preservar %a interia e %a a,i%ia" in)%uia %a a,i%ia e+tensa. Gaso)iea tiene %a o&%ia)i/n e auar a %a a,i%ia a )uiar proteer a% niDo

aseurar su &ienestar si)o ,enta% QF@ >apartao uo)i,o. Asi,is,o" e%Estao e&e ve%ar por %a esta&i%ia e% nK)%eo a,i%iar" a)i%itano" a travs e suspo%ti)as" %a presta)i/n e %os servi)ios ae)uaos para stas 67" arantiano %as)oni)iones Bue per,itan a%)anar una via ina >infra 86.

68. E% art)u%o 4 e %a =e)%ara)i/n so&re e% #roreso e% =esarro%%o en %o o)ia%>1969" pro)%a,aa por %a Asa,&%ea enera% e %as Ia)iones Jnias en sureso%u)i/n 2542 >RR<(" e 11 e i)ie,&re e 1969" esta&%e)i/:

Ga a,i%ia" )o,o unia &ási)a e %a so)iea ,eio natura% para e%esenvo%vi,iento &ienestar e toos sus ,ie,&ros" espe)ia%,ente %osniDos %os ;/venes" e&e ser auaa proteia para Bue puea asu,irp%ena,ente sus responsa&i%iaes en %a )o,unia. Gos pares tienen e%

ere)o e+)%usivo a eter,inar %i&re responsa&%e,ente e% nK,ero espa)ia,iento e sus i;os.

69. E% Co,it e =ere)os u,anos e %as Ia)iones Jnias se reiri/ a %atitu%aria e %os ere)os )onsaraos por %os art)u%os 17 23 e% #a)to<nterna)iona% e =ere)os Civi%es #o%ti)os68. Es i,portante )onsierar e% a%)an)eBue tiene e% )on)epto e a,i%ia para rai)ar %os e&eres a)u%taes a %os Bue

64  Ga a,i%ia es e% e%e,ento natura% una,enta% e %a so)iea tiene ere)o a %a prote))i/n e%a so)iea e% Estao.

65  Ga a,i%ia es e% e%e,ento natura% una,enta% e %a so)iea tiene ere)o a %a prote))i/n e%a so)iea e% Estao.

66  Ga a,i%ia es e% e%e,ento natura% una,enta% e %a so)iea e&e ser proteia por %aso)iea e% Estao.

67  En %a =ire)tri e ia Io. 13 se esta&%e)e Bue:

Gos o&iernos e&erán aoptar una po%ti)a Bue per,ita a %os niDos )riarse en un a,&iente a,i%iar eesta&i%ia &ienestar. =e&erán a)i%itarse servi)ios ae)uaos a %as a,i%ias Bue ne)esiten asisten)ia parareso%ver situa)iones e inesta&i%ia o )on%i)to.

68  Caso /umeeruddy=C)iffaand others !. -auritius. 09H04H81" CC#HCH12H=H35H1978" para. 92 >&.

65

Page 66: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 66/128

a)e,os reeren)ia. Ga Corte Europea e =ere)os u,anos a sostenio eniversas o)asiones Bue e% )on)epto e via a,i%iar ?no está reu)i [o] Kni)a,entea% ,atri,onio e&e a&ar)ar otros %aos a,i%iares e e)o one %as partestienen via en )o,Kn por uera e% ,atri,onio@ 69.

70. Ga Corte <ntera,eri)ana a a&orao e% punto ese %a perspe)tiva e %osa,i%iares e %a v)ti,a e vio%a)i/n e ere)os. A este respe)to" e% !ri&una% esti,aBue e% tr,ino ?a,i%iares@ e&e entenerse en sentio a,p%io" Bue a&arBue a toas%as personas vin)u%aas por un parentes)o )er)ano70.

Separación excepcional del niño de su familia

71. E% niDo tiene ere)o a vivir )on su a,i%ia" %%a,aa a satisa)er susne)esiaes ,ateria%es" ae)tivas psi)o%/i)as. E% ere)o e toa persona are)i&ir prote))i/n )ontra in;eren)ias ar&itrarias o i%ea%es en su a,i%ia" or,a parte"i,p%)ita,ente" e% ere)o a %a prote))i/n e %a a,i%ia e% niDo" ae,ás está

e+presa,ente re)ono)io por %os art)u%os 12.1 e %a =e)%ara)i/n Jniversa% e %os=ere)os u,anos71" ( e %a =e)%ara)i/n A,eri)ana e =ere)os =e&eres e%o,&re72" 17 e% #a)to <nterna)iona% e =ere)os Civi%es #o%ti)os 73" 11.2 e %aConven)i/n A,eri)ana so&re =ere)os u,anos74  8 e %a Conven)i/n Europea e=ere)os u,anos75. Estas isposi)iones poseen espe)ia% re%evan)ia )uano se

69  +ur. Court H..' Iee$an !. reland' Jud$ment of 59 -ay 7B' Series / no. 56' para. 44$  +ur.Court H..' Case of Iroon and "thers !. 3he Netherlands' Jud$ment 54th "cto#er' 7B' Series / no.54=C' para. 30.

70  Cfr. Caso  3ru&illo "ro)a.  eparaciones  >art. 63.1 Conven)i/n A,eri)ana so&re =ere)osu,anos. enten)ia e 27 e e&rero e 2002. erie C Io. 92" párr. 57$ Caso  A1maca 8el1s:ue).eparaciones >art. 63.1 Conven)i/n A,eri)ana so&re =ere)os u,anos. enten)ia e 22 e e&rero e2002. erie C Io. 91" párr. 34$ Caso 8illa$r1n -orales y otros. eparaciones >art. 9K.7 Con!ención

 /mericana so#re Derechos Humanos(. enten)ia e 26 e ,ao e 2001. erie C Io. 77" párr. 68.71  Iaie será o&;eto e in;eren)ias ar&itrarias en su via privaa" su a,i%ia" su o,i)i%io o su)orresponen)ia" ni e ataBues a su onra o a su reputa)i/n. !oa persona tiene ere)o a %a prote))i/ne %a %e )ontra ta%es in;eren)ias o ataBues.

72  !oa persona tiene ere)o a %a prote))i/n e %a Ge )ontra %os ataBues a&usivos a su onra" a sureputa)i/n a su via privaa a,i%iar.

73  Iaie será o&;eto e in;eren)ias ar&itrarias o i%ea%es en su via privaa" su a,i%ia" su o,i)i%io osu )orresponen)ia" ni e ataBues i%ea%es a su onra reputa)i/n.

74  Iaie puee ser o&;eto e in;eren)ias ar&itrarias o a&usivas en su via privaa" en %a e sua,i%ia" en su o,i)i%io o en su )orresponen)ia" ni e ataBues i%ea%es a su onra o reputa)i/n.

  3. !oa persona tiene ere)o a %a prote))i/n e %a %e )ontra esas in;eren)ias o esos ataBues.75  En este sentio" e% art)u%o 8 e %a Conven)i/n e a%vauaria e %os =ere)os e% o,&re e%as Gi&ertaes Nuna,enta%es esta&%e)e Bue

1.- !oa persona tiene ere)o a% respeto e su via privaa a,i%iar" e su o,i)i%io esu )orresponen)ia.

2.- Io puee a&er in;eren)ia e %a autoria pK&%i)a en e% e;er)i)io e este ere)o sino entanto en )uanto esta intereren)ia est prevista por %a Ge )onstitua una ,eia Bue" enuna so)iea e,o)ráti)a" sea ne)esaria para %a seuria na)iona%" %a seuria pK&%i)a" e%&ienestar e)on/,i)o e% pas" %a eensa e% oren %a preven)i/n e %as inra))iones

66

Page 67: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 67/128

ana%ia %a separa)i/n e% niDo e su a,i%ia.

72. Ga Corte Europea a esta&%e)io Bue e% isrute ,utuo e %a )onviven)iaentre pares e i;os )onstitue un e%e,ento una,enta% en %a via e a,i%ia 76$

Bue aun )uano %os pares estn separaos e sus i;os %a )onviven)ia a,i%iare&e estar arantiaa77. Gas ,eias Bue i,pian ese o)e )onstituen unaintereren)ia en e% ere)o proteio en e% art)u%o 8 e %a Conven)i/n 78. E% ,is,o!ri&una% seDa%/ Bue e% )ontenio esen)ia% e este pre)epto es %a prote))i/n e%iniviuo rente a %a a))i/n ar&itraria e %as autoriaes pK&%i)as. Jna e %asintereren)ias ,ás raves es %a Bue tiene por resu%tao %a ivisi/n e una a,i%ia.

73. Cua%Buier e)isi/n re%ativa a %a separa)i/n e% niDo e su a,i%ia e&e estar ;ustii)aa por e% inters e% niDo79. A% respe)to" %a =ire)tri 14 e ia aesta&%e)io Bue

)Fuano no e+ista un a,&iente a,i%iar e esta&i%ia &ienestar"

%os intentos e %a )o,unia por auar a %os pares en este aspe)toaan ra)asao %a a,i%ia e+tensa no puea a )u,p%ir estaun)i/n" se e&erá re)urrir a otras posi&%es ,oa%iaes e )o%o)a)i/na,i%iar" entre e%%as %os oares e uara %a aop)i/n" Bue en %a,eia e %o posi&%e e&erán reprou)ir un a,&iente a,i%iar eesta&i%ia &ienestar " a% ,is,o tie,po" )rear en %os niDos unsenti,iento e per,anen)ia" para evitar %os pro&%e,as re%a)ionaos)on e% Wesp%aa,ientoW e un %uar a otro.

74. Ga propia Corte Europea a e)o ver Bue %as autoriaes poseen" ena%unos )asos" a)u%taes ,u a,p%ias para reso%ver %o Bue ,e;or )onvena a%)uiao e% niDo80. in e,&aro" no a Bue perer e vista %as %i,ita)iones

pena%es" %a prote))i/n e %a sa%u o e %a ,ora% o %a prote))i/n e %os ere)os %as%i&ertaes e %os e,ás.

76  +ur. Court H..' Case of Auch#er$er !. /ustria' Jud$ment of 56 Decem#er 5667" para. 35$ +ur.Court H..' Case of 3 and I !. Finland' Jud$ment of 75 July 5667" para. 151$ +ur. Court H..' Case of+lshol) !. ;ermany' Jud$ment of 7K July 5666" para. 43$ +ur.  Court H.." Case of Aronda !. taly'

 Jud$ment of June 7' eports 7=8 " para. 51$ +ur. Court H.." Case of Johansen !. NorEay' Jud$ment of 4 /u$ust 79' eports 79=8 " para. 52.

77  +ur. Court H.." Case of /hmut !. the Netherlands' Jud$ment of 54 No!em#er 79' eports79=8 " para. 60$ +ur. Court H.." Case of ;Ll !. SEit)erland' Jud$ment of 7 Fe#ruary 79' eports79= " para. 32$ +ur. Court H.' Case of Aerreha# !. the Netherlands' Jud$ment of 57 June 7'Series / no. 7K" para. 21.

78  inter alia" +ur. Court H.." Case of Auch#er$er !. /ustria' Jud$ment of 56 No!em#er 5667" para.35$ +ur. Court H..' Case of +lshol) !. ;ermany' Jud$ment of 7K July 5666' para. 43 +ur. Court H..'Case Aronda !. taly' Jud$ment of June 7' eports 7=8' para. 51$ +ur. Court H..' Case of

 Johansen !. NorEay' Jud$ment of 4 /u$ust 79' eports 79=' para 52.

79 +ur. Court H..' Case of 3 and I !. Finland' Jud$ment of 75 July 5667" para. 168$ +ur. Court H..' Caseof Sco))ari and ;iunta !. taly' Jud$ment of 77 July 5666' para. 148$ +ur. Court H..' Case of "lsson !.SEeden >no. 7(' Jud$ment of 5B -arch 7' Series / no. 7K6'  para. 72.

80  +ur. Court H..' Case of Auch#er$er !. /ustria' Jud$ment of 56 No!em#er 5667 " para. 38$ +ur.Court H..' Case of I and 3 !. Finland' Jud$ment of 75 July 5667 " para. 154 +ur. Court H..' Case of+lshol) !. ;ermany' Jud$ment of 7K July 5666' para. 48 +ur. Court H..' Case of Sco))ari and ;iunta'

 Jud$ment of 77 July 5666" para. 148$ +ur. Court H..' Case of Aronda !. taly' Jud$ment of June 7'

67

Page 68: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 68/128

e+istentes en iversas ,aterias" )o,o e% a))eso e %os pares a% ,enor. A%unas eestas ,eias )onstituen un pe%iro para %as re%a)iones a,i%iares. =e&e e+istir un&a%an)e ;usto entre %os intereses e% iniviuo %os e %a )o,unia" as )o,o entre%os e% ,enor sus pares81. Ga autoria Bue se re)ono)e a %a a,i%ia no i,p%i)a

Bue sta puea e;er)er un )ontro% ar&itrario so&re e% niDo" Bue puiera a)arrearaDo para %a sa%u e% esarro%%o e% ,enor82. Estas preo)upa)iones otrasvin)u%aas )on e%%as eter,inan e% )ontenio e varios pre)eptos e %a Conven)i/nso&re %os =ere)os e% IiDo >art)u%os 5" 9" 19 20" inter alia.

75. Esta Corte esta)a %os tra!aux pr0paratoires  e %a Conven)i/n so&re %os=ere)os e% IiDo" Bue poneraron %a ne)esia e Bue %as separa)iones e ste)on respe)to a su nK)%eo a,i%iar ueran e&ia,ente ;ustii)aas tuvieranpreerente,ente ura)i/n te,pora%" Bue e% niDo uese evue%to a sus pares tanpronto %o per,itieran %as )ir)unstan)ias. En e% ,is,o sentio se pronun)ian %ase%as e 'ei;in >17" 18 46.

76. Ga )aren)ia e re)ursos ,ateria%es no puee ser e% Kni)o una,ento parauna e)isi/n ;ui)ia% o a,inistrativa Bue supona %a separa)i/n e% niDo )onrespe)to a su a,i%ia" %a )onse)uente priva)i/n e otros ere)os )onsaraos en%a Conven)i/n.

77. En )on)%usi/n" e% niDo e&e per,ane)er en su nK)%eo a,i%iar" sa%vo Buee+istan raones eter,inantes" en un)i/n e% inters superior e aBu%" para optarpor separar%o e su a,i%ia. En too )aso" %a separa)i/n e&e ser e+)ep)iona% "preerente,ente" te,pora%.

nstituciones y personal 

78. Ga ei)a oportuna prote))i/n e %os intereses e% niDo %a a,i%ia e&e

&rinarse )on %a interven)i/n e institu)iones e&ia,ente )a%ii)aas para e%%o" Bueisponan e persona% ae)uao" insta%a)iones sui)ientes" ,eios i/neos e+perien)ia pro&aa en este nero e tareas. En in" no &asta )on Bue se trate eoranis,os ;urisi))iona%es o a,inistrativos$ es pre)iso Bue stos )uenten )ontoos %os e%e,entos ne)esarios para sa%vauarar e% inters superior e% niDo. Eneste sentio" e% in)iso ter)ero e% art)u%o 3 e %a Conven)i/n so&re %os =ere)os e%IiDo eter,ina %o siuiente:

QF

eports 7=8 " para. 59 +ur. Court H..' Case of Johansen !. NorEay' Jud$ment of 4 /u$ust 79'eports 79= " para. 64$ +ur. Court H..' Case of "lsson !. SEeden >no. 5(' Jud$ment of 54 No!em#er75" Series / no. 5G6' para. 90.

81  inter alia" +ur. Court. H..' Case of Auch#er$er !. /ustria' Jud$ment of 56 No!em#er 5667 " para.40$ +ur. Court H..' Case of +lshol) !. ;ermany' Jud$ment of 7K July 5666' para. 50 +ur. Court H..'Case of Johansen !. NorEay' Jud$ment of 4 /u$ust 79' eports 79= " para 78$ +ur. Court H..'Case of "lsson !. SEeden >no. 5(' Jud$ment of 54 No!em#er 75' Series / no. 5G6' para. 90.

82  +ur. Court. H..' Case of Auch#er$er !. /ustria' Jud$ment of 56 Decem#er 5667 " para. 40$ +ur.Court H..' Case of Sco))ari and ;iunta !. taly' Jud$ment of 77 July 5666' para. 169$ +ur. Court H..'Case of +lshol) !. ;ermany' Jud$ment of 7K July 5666" para. 50$ Case of Johansen !. NorEay'

 Jud$ment of 4 /u$ust 79' eports 79=8 " para. 78.

68

Page 69: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 69/128

3. Gos Estaos #artes se aseurarán e Bue %as institu)iones" servi)ios esta&%e)i,ientos en)araos e% )uiao o %a prote))i/n e %os niDos)u,p%an %as nor,as esta&%e)ias por %as autoriaes )o,petentes"

espe)ia%,ente en ,ateria e seuria" sania" nK,ero )o,peten)ia e su persona%" as )o,o en re%a)i/n )on %a e+isten)ia euna supervisi/n ae)uaa83.

79. Esto e&e inor,ar %a a)tivia e toas %as personas Bue intervienen en e%pro)eso" Buienes an e e;er)er sus respe)tivas en)o,ienas to,ano en)onsiera)i/n tanto %a natura%ea ,is,a e stas" en enera%" )o,o e% interssuperior e% niDo ante %a a,i%ia" %a so)iea e% propio Estao" en parti)u%ar. Io&asta )on isponer prote))iones arantas ;ui)ia%es si %os operaores e% pro)eso)are)en e )apa)ita)i/n sui)iente so&re %o Bue supone e% inters superior e% niDo" )onse)uente,ente" so&re %a prote))i/n ee)tiva e sus ere)os84.

Condiciones de !ida y educación del niño80. En )uanto a %as )oni)iones e )uiao e %os niDos" e% ere)o a %a via Buese )onsara en e% art)u%o 4 e %a Conven)i/n A,eri)ana" no s/%o )o,porta %asproi&i)iones Bue en ese pre)epto se esta&%e)en" sino %a o&%ia)i/n e proveer e,eias ne)esarias para Bue %a via revista )oni)iones inas 85. E% )on)epto evia ina" esarro%%ao por este !ri&una%" se re%a)iona )on %a nor,a )ontenia en %aConven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo" )uo art)u%o 23.1" re%ativo a %os niDos Buepresentan a%Kn tipo e is)apa)ia" esta&%e)e %o siuiente:

1. Gos Estaos #artes re)ono)en Bue e% niDo ,enta% o si)a,entei,peio e&erá isrutar e una via p%ena e)ente en )oni)ionesBue aseuren su inia" %e per,itan %%ear a &astarse a s ,is,o

a)i%iten %a parti)ipa)i/n a)tiva e% niDo en %a )o,unia.

81. E% p%eno e;er)i)io e %os ere)os e)on/,i)os" so)ia%es )u%tura%es e %osniDos se a re%a)ionao a %as posi&i%iaes e% Estao o&%iao >art)u%o 4 e %aConven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo" e% )ua% e&e rea%iar e% ,aor esuero" e,anera )onstante e%i&eraa" para aseurar e% a))eso e %os niDos a esosere)os" e% isrute e %os ,is,os" evitano retro)esos e,oras in;ustii)aas asinano a este )u,p%i,iento %os ,aores re)ursos isponi&%es. Ga Coneren)ia<nterna)iona% so&re #o&%a)i/n e% =esarro%%o >E% Cairo" 199486 resa%t/ Bue

83  En iua% sentio %as e%as e 'ei;in an tratao varios aspe)tos i,portantes e unaa,inistra)i/n e ;usti)ia e ,enores ei)a" ;usta u,anitaria entro e %a ioneia proesiona% en %a)apa)ita)i/n e %os e+pertos )o,o un ,eio va%ioso para aseurar e% e;er)i)io pruente e %as a)u%taesis)re)iona%es en ,ateria e e%in)uen)ia e ,enores. >(anse %as re%as 1.6" 2.2" 6.1" 6.2 6.3..

84  Nor,a)i/n e un)ionarios en)araos e %a niDe %a ao%es)en)ia ><nor,e e% Co,it e=ere)os e% IiDo en Costa i)a" 2000$ e <nor,e e% Co,it e =ere)os e% IiDo en aint Yitts anIevis" 1999.

85  Caso 8illa$r1n -orales y otros" supra nota 10" párr. 144.

86  #rin)ipio 11 e %a Coneren)ia <nterna)iona% so&re #o&%a)i/n e% =esarro%%o aoptaa e% 5 a% 13e septie,&re e 1994 en E% Cairo" Eipto >1994.

69

Page 70: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 70/128

[t]oos %os Estaos toas %as a,i%ias e&eran ar %a ,á+i,aprioria posi&%e a %a inan)ia. E% niDo tiene ere)o a un nive% e viaae)uao para su &ienestar a% ,ás a%to nive% posi&%e e sa%u a %a

eu)a)i/n. [Q] >prin)ipio 11

82. En iua% sentio" %a << Coneren)ia *unia% e =ere)os u,anos >(iena"199387 puntua%i/ Bue

[]e&en reorarse %os ,e)anis,os prora,as na)iona%es einterna)iona%es e eensa prote))i/n e %os niDos" en parti)u%ar %asniDas" %os niDos a&anonaos" %os niDos e %a )a%%e %os niDose+p%otaos e)on/,i)a se+ua%,ente" in)%uios %os uti%iaos en %apornoraa %a prostitu)i/n inanti% o %a venta e /ranos" %os niDosv)ti,as e ener,eaes" en parti)u%ar e% <=A" %os niDos reuiaos esp%aaos" %os niDos etenios" %os niDos en situa)iones e

)on%i)to ar,ao %os niDos v)ti,as e% a,&re %a seBua o eotras )a%a,iaes88.

87  << Coneren)ia *unia% e =ere)os u,anos aoptaa e% 14 a% 25 e ;unio e 1993" (iena"Austria.

88  #rin)ipio 10 e %a Coneren)ia <nterna)iona% so&re #o&%a)i/n e% =esarro%%o aoptaa e% 5 a% 13e septie,&re e 1994 en E% Cairo" Eipto >1994. En iua% sentio" %a Coneren)ia *unia% e =ere)osu,anos" =e)%ara)i/n #rora,a e A))i/n e (iena >1993" páina 69.

QF. Ga Coneren)ia *unia% )onsiera Bue %a eu)a)i/n" %a )apa)ita)i/n %a inor,a)i/n pK&%i)a en,ateria e ere)os u,anos son inispensa&%es para e% %oro %a pro,o)i/n e re%a)iones esta&%es ar,oniosas entre %as )o,uniaes para o,entar %a )o,prensi/n ,utua" %a to%eran)ia %a pa.

QF. Gos Estaos e&en tratar e e%i,inar e% ana%a&etis,o e&en orientar %a eu)a)i/n a)ia e% p%eno

esarro%%o e %a persona%ia u,ana e% orta%e)i,iento e% respeto e %os ere)os u,anos %as%i&ertaes una,enta%es. Ga Coneren)ia *unia% pie a toos %os Estaos e institu)iones Bue in)%uan %osere)os u,anos" e% ere)o u,anitario %a e,o)ra)ia e% i,perio e %a %e )o,o te,as en %osprora,as e estuio e toas %as institu)iones e enseDana a)a,i)a no a)a,i)a.

QF. Ga eu)a)i/n en ,ateria e ere)os u,anos e&e in)%uir %a pa" %a e,o)ra)ia" e% esarro%%o %a ;usti)ia so)ia%" ta% )o,o se ispone en %os instru,entos interna)iona%es reiona%es e ere)os u,anos"a in e %orar %a )o,prensi/n sensi&i%ia)i/n e toos a)er)a e %os ere)os u,anos )on o&;eto eaianar %a vo%unta e %orar su ap%i)a)i/n a nive% universa%.

QF. !enieno en )uenta e% #%an *unia% e A))i/n para %a eu)a)i/n en pro e %os ere)os u,anos %ae,o)ra)ia" aoptao en ,aro e 1993 por e% Conreso <nterna)iona% so&re %a Eu)a)i/n en pro e %osere)os u,anos %a e,o)ra)ia" otros instru,entos e ere)os u,anos" %a Coneren)ia *unia%re)o,iena Bue %os Estaos e%a&oren prora,as estrateias espe)i)os para Bue %a eu)a)i/n %aiusi/n e inor,a)i/n pK&%i)a en ,ateria e ere)os u,anos %%eue a% ,á+i,o nK,ero e personas"tenieno parti)u%ar,ente en )uenta %os ere)os u,anos e %a ,u;er.

QF. Gos o&iernos" )on %a asisten)ia e orania)iones interu&erna,enta%es institu)iones na)iona%es orania)iones no u&erna,enta%es" e&en o,entar una ,aor )o,prensi/n e %os ere)os u,anos %a to%eran)ia ,utua. Ga Coneren)ia *unia% esta)a %a i,portan)ia e intensii)ar %a Ca,paDa *unia% e<nor,a)i/n #K&%i)a rea%iaa por %as Ia)iones Jnias. Gos o&iernos e&en ini)iar apoar %as a)tiviaese eu)a)i/n en ,ateria e ere)os u,anos iunir ee)tiva,ente inor,a)i/n pK&%i)a so&re esta)uesti/n. Gos prora,as e servi)ios e asesora,iento asisten)ia t)ni)a e% siste,a e %as Ia)ionesJnias e&en poer atener in,eiata,ente a %as so%i)itues e a)tiviaes eu)a)iona%es e or,a)i/nen %a esera e %os ere)os u,anos Bue presenten %os Estaos as )o,o a sus so%i)itues e eu)a)i/nespe)ia% so&re %as nor,as )ontenias en %os instru,entos interna)iona%es e ere)os u,anos en e%ere)o u,anitario su ap%i)a)i/n a rupos espe)ia%es" )o,o ueras ,i%itares" ueras e% oren" po%i)a persona% e sa%u. =e&e )onsierarse %a posi&i%iaes pro)%a,ar un e)enio e %as Ia)iones Jnias para

70

Page 71: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 71/128

83. En e% ,is,o sentio" %a Coneren)ia <nterna)iona% so&re %a #o&%a)i/n e%=esarro%%o ta,&in resa%t/ Bue

[t]oa persona tiene ere)o a %a eu)a)i/n" Bue e&erá orientarsea)ia e% p%eno esarro%%o e %os re)ursos u,anos" e %a iniau,ana e% poten)ia% u,ano" prestano espe)ia% aten)i/n a %as,u;eres %as niDas. Ga eu)a)i/n e&era )on)e&irse e ta% ,aneraBue orta%e)iera e% respeto por %os ere)os u,anos %as %i&ertaesuna,enta%es" in)%uios %os re%a)ionaos )on %a po&%a)i/n e%esarro%%o89.

84. e e&e esta)ar Bue entro e %as ,eias espe)ia%es e prote))i/n e %osniDos entre %os ere)os re)ono)ios a stos en e% art)u%o 19 e %a Conven)i/nA,eri)ana" iura e ,anera esta)aa e% ere)o a %a eu)a)i/n" Bue avore)e %aposi&i%ia e oar e una via ina )ontri&ue a prevenir situa)iones

esavora&%es para e% ,enor %a propia so)iea.85. En e% prin)ipio 7 e %a =e)%ara)i/n e %os =ere)os e% IiDo >1959 seesta&%e)i/:

E% niDo tiene ere)o a re)i&ir eu)a)i/n" Bue será ratuita o&%iatoria por %o ,enos en %as etapas e%e,enta%es. e %e ará unaeu)a)i/n Bue avore)a su )u%tura enera% %e per,ita" en)oni)iones e iua%a e oportuniaes" esarro%%ar sus aptitues su ;ui)io iniviua%" su sentio e responsa&i%ia ,ora% so)ia%" %%ear a ser un ,ie,&ro Kti% e %a so)iea.

QF

E% niDo e&e isrutar p%ena,ente e ;ueos re)rea)iones" %os)ua%es e&en estar orientaos a)ia %os ines perseuios por %aeu)a)i/n$ %a so)iea %as autoriaes pK&%i)as se esorarán porpro,over e% o)e e este ere)o.

86. En su,a" %a eu)a)i/n e% )uiao e %a sa%u e %os niDos suponen iversas,eias e prote))i/n )onstituen %os pi%ares una,enta%es para arantiar e%isrute e una via ina por parte e %os niDos" Bue en virtu e su in,aure vu%nera&i%ia se a%%an a ,enuo esprovistos e %os ,eios ae)uaos para %aeensa ei)a e sus ere)os.

"#li$aciones positi!as de protección

87. Esta Corte a esta&%e)io reiteraa,ente" a travs e% aná%isis e %a nor,aenera% )onsaraa en e% art)u%o 1.1 e %a Conven)i/n A,eri)ana" Bue e% Estao

%a eu)a)i/n en ,ateria e ere)os u,anos a in e pro,over" a%entar orientar estas a)tiviaeseu)a)iona%es.

89  #rin)ipio 10 e %a Coneren)ia <nterna)iona% so&re #o&%a)i/n e% =esarro%%o aoptaa e% 5 a% 13e septie,&re e 1994 en E% Cairo" Eipto > 1994.

71

Page 72: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 72/128

está o&%iao a respetar %os ere)os %i&ertaes re)ono)ios en e%%a a  oraniare% poer pK&%i)o para arantiar a %as personas &a;o su ;urisi))i/n e% %i&re p%eno e;er)i)io e %os ere)os u,anos. eKn %as nor,as e% ere)o e %aresponsa&i%ia interna)iona% e% Estao ap%i)a&%es en e% =ere)o <nterna)iona% e

%os =ere)os u,anos" %a a))i/n u o,isi/n e )ua%Buier autoria pK&%i)a" e)ua%Buiera e %os poeres e% Estao" )onstitue un e)o i,puta&%e a% Estao Bue)o,pro,ete su responsa&i%ia en %os tr,inos previstos en %a Conven)i/nA,eri)ana90. =i)a o&%ia)i/n enera% i,pone a %os Estaos #artes e% e&er earantiar e% e;er)i)io e% isrute e %os ere)os e %os iniviuos en re%a)i/n )one% poer e% Estao" ta,&in en re%a)i/n )on a)tua)iones e ter)erosparti)u%ares91. En este sentio" para ee)tos e esta pini/n" %os Estaos #artes en%a Conven)i/n A,eri)ana tienen e% e&er" &a;o %os art)u%os 19 >=ere)os e% IiDo 17 >#rote))i/n a %a Na,i%ia" en )o,&ina)i/n )on e% art)u%o 1.1 e %a ,is,a" eto,ar toas %as ,eias positivas Bue aseuren prote))i/n a %os niDos )ontra ,a%ostratos" sea en sus re%a)iones )on %as autoriaes pK&%i)as" sea en %as re%a)ionesinteriniviua%es o )on entes no estata%es.

88. En iua% sentio" se esprene e %as nor,as )ontenias en %a Conven)i/nso&re %os =ere)os e% IiDo Bue %os ere)os e %os niDos reBuieren no s/%o Bue e%Estao se a&stena e intererir ine&ia,ente en %as re%a)iones privaas oa,i%iares e% niDo" sino ta,&in Bue" seKn %as )ir)unstan)ias" aopte provien)iaspositivas para aseurar e% e;er)i)io isrute p%eno e %os ere)os. Esto reBuiere %aaop)i/n e ,eias" entre otras" e )ará)ter e)on/,i)o" so)ia% )u%tura% 92. Enparti)u%ar" e% Co,it so&re =ere)os e% IiDo a enatiao en su pri,er)o,entario enera% %a re%evan)ia e% ere)o a %a eu)a)i/n93. Ee)tiva,ente" esso&re too a travs e %a eu)a)i/n Bue raua%,ente se supera %a vu%nera&i%iae %os niDos. Asi,is,o" e% Estao" )o,o responsa&%e e% &ien )o,Kn" e&e" eniua% sentio" resuarar e% ro% preponerante e %a a,i%ia en %a prote))i/n e%niDo$ prestar asisten)ia e% poer pK&%i)o a %a a,i%ia 94" ,eiante %a aop)i/n e

,eias Bue pro,uevan %a unia a,i%iar 95.

89. Ca&e esta)ar Bue e% Co,it so&re =ere)os e% IiDo &rin/ espe)ia%

90  Cfr. Caso de la Comunidad -aya$na >Sumo( /Eas 3in$ni.  enten)ia e 31 e aosto e 2001.erie C Io. 79" párr. 134$ Caso !cher Aronstein. enten)ia e 6 e e&rero e 2001. erie C Io. 74" párr.168$ Caso del 3ri#unal Constitucional. enten)ia e 31 e enero e 2001. erie C Io. 71" párr. 109$Caso A1maca 8el1s:ue) " supra nota 10" párr. 210$ Caso Ca#allero Del$ado y Santana. enten)ia e 8e i)ie,&re e 1995. erie C Io. 22" párr. 125.

91  Cfr. -edidas %ro!isionales' Comunidad de %a) de San Jos0 de /partadó" eso%u)i/n e %a Corte e18 e ;unio e 2002" )onsierativo 11.

92  u,an its Co,,ittee" enera% Co,,ent 17" its o Ci% >Art. 24" 07H04H1989"CC#HCH35" para. 3.

93  Co,,ittee on te its o te Ci%" !e Ai,s o Eu)ation" enera% Co,,ent 1"CCHCH2001H1" 17.04.2001.

94  u,an its Co,,ittee" enera% Co,,ent 17" its o te Ci% >Arti)%e 24" 07.04.1989"para. 6.

95  +ur. Court H..' "lsson !. SEeden >no. 7(" u,ent o 24 *ar) 1988" eries A no. 130" para.81$ +ur. Court H..'  Johansen !. NorEay " u,ent o 7 Auust 1996" eports 1996-<(" para. 78$ %. C.and S !. the ,nited Iin$dom" u,ent o 16 u% 2002" para. 117.

72

Page 73: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 73/128

aten)i/n a %a vio%en)ia )ontra %os niDos tanto en e% seno e %a a,i%ia )o,o en %aes)ue%a. eDa%/ Bue ?%a Conven)i/n so&re %os =ere)os IiDo esta&%e)e a%tosestánares para %a prote))i/n e% niDo )ontra %a vio%en)ia" en parti)u%ar en %osart)u%os 19 28" as )o,o en %os art)u%os 29" 34" 37" 40" otros" QF to,ano en

)uenta %os prin)ipios enera%es )ontenios en %os art)u%os 2" 3 12@ 96.

90. Ga Corte Europea" a)ieno a%usi/n a %os art)u%os 19 37 e %a Conven)i/nso&re %os =ere)os e% IiDo" a re)ono)io e% ere)o e% niDo a ser proteio)ontra intereren)ias e a)tores no-estata%es ta%es )o,o e% ,a%trato e uno e %ospares97$ ae,ás" a re)ono)io Bue si %os niDos an sio es)uiaos por suspares )are)en e satisa))i/n para arontar sus ne)esiaes so)ia%es &ási)as" e%Estao tiene e% e&er e intervenir para proteer%os 98.

91. En )on)%usi/n" e% Estao tiene e% e&er e aoptar toas %as ,eiaspositivas para aseurar %a p%ena vien)ia e %os ere)os e% niDo.

IPROCEDIMIENTOS =UDICIALES O ADMINISTRATIVOS EN FUE PARTICIPAN LOS NIOS

De#ido proceso y $arantías

92. Co,o se a i)o anterior,ente >supra 87" %os Estaos tienen %a o&%ia)i/ne re)ono)er respetar %os ere)os %i&ertaes e %a persona u,ana" as )o,oproteer aseurar su e;er)i)io a travs e %as respe)tivas arantas >art)u%o 1.1",eios i/neos para Bue aBu%%os sean ee)tivos en toa )ir)unstan)ia 99" tanto e%corpus iuris  e ere)os %i&ertaes )o,o %as arantas e stos" son )on)eptosinsepara&%es e% siste,a e va%ores prin)ipios )ara)tersti)o e %a so)ieae,o)ráti)a. En sta ?%os ere)os %i&ertaes inerentes a %a persona" susarantas e% Estao e =ere)o )onstituen una traa" )aa uno e )uos

)o,ponentes se eine" )o,p%eta aBuiere sentio en un)i/n e %os otros@ 100.

93. Entre estos va%ores una,enta%es iura %a sa%vauara e %os niDos" tantopor su )oni)i/n e seres u,anos %a inia inerente a stos" )o,o por %asitua)i/n espe)ia% en Bue se en)uentran. En ra/n e su in,aure vu%nera&i%ia" reBuieren prote))i/n Bue aranti)e e% e;er)i)io e sus ere)osentro e %a a,i%ia" e %a so)iea )on respe)to a% Estao.

96  Co,,ittee on te its o te Ci%" eport o its !Zent-Eit ession" 28.11.2001"CCHCH111" para. 678.

97  +ur. Court H..'  / !. 3he ,nited Iin$dom" u,ent o 23 epte,&er 1998" eports 1998-(<"para. 22$ !id  ta,&in u,an its Co,,ittee" enera% Co,,ent 17" its o te Ci% >Arti)%e 24"07.04.1989" para. 6.

98  +ur. Court H..' M and others !. the ,nited Iin$dom" u,ent o 10 *a 2001" para. 73-75$ !id. ta,&in te eport o te Co,,ission o 10 epte,&er 1999" para. 93-98.

99  +l H1#eas Corpus #a&o Suspensión de ;arantías  >arts. 27.2" 25.1 7.6 Conven)i/n A,eri)anaso&re =ere)os u,anos. pini/n Consu%tiva C-8H87 e% 30 e enero e 1987. erie A Io. 8" párr. 25.

100  +l H1#eas Corpus #a&o Suspensión de ;arantías  >arts. 27.2" 25.1 7.6 Conven)i/n A,eri)anaso&re =ere)os u,anos" supra nota 99" párr. 26.

73

Page 74: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 74/128

94. Estas )onsiera)iones se e&en proe)tar so&re %a reu%a)i/n e %ospro)ei,ientos" ;ui)ia%es o a,inistrativos" en %os Bue se resue%va a)er)a eere)os e %os niDos " en su )aso" e %as personas &a;o )ua potesta o tute%a se

a%%an aBu%%as.

95. Gas arantas )onsaraas en %os art)u%os 8 25 e %a Conven)i/n sere)ono)en a toas %as personas por iua%" e&en )orre%a)ionarse )on %os ere)osespe)i)os Bue estatue" ae,ás" e% art)u%o 19" en or,a Bue se re%e;en en)ua%esBuiera pro)esos a,inistrativos o ;ui)ia%es en %os Bue se is)uta a%Knere)o e un niDo.

96. Es eviente Bue %as )oni)iones en %as Bue parti)ipa un niDo en un pro)esono son %as ,is,as en Bue %o a)e un au%to. i se sostuviera otra )osa sees)ono)era %a rea%ia se o,itira %a aop)i/n e ,eias espe)ia%es para %aprote))i/n e %os niDos" )on rave per;ui)io para estos ,is,os. #or %o tanto" es

inispensa&%e re)ono)er respetar %as ieren)ias e trato Bue )orresponen aieren)ias e situa)i/n" entre Buienes parti)ipan en un pro)ei,iento.

97. A este respe)to" )onviene re)orar Bue %a Corte seDa%/ en %a "piniónConsulti!a acerca del Derecho a la nformación so#re la /sistencia Consular en el-arco de las ;arantías del De#ido %roceso 2e$al  )uano a&or/ esta ,ateria eseuna perspe)tiva enera%" Bue

pFara a%)anar sus o&;etivos" e% pro)eso e&e re)ono)er reso%ver %osa)tores e esiua%a rea% e Buienes son %%evaos ante %a ;usti)ia.Es as )o,o se atiene e% prin)ipio e iua%a ante %a %e %ostri&una%es101  a %a )orre%ativa proi&i)i/n e is)ri,ina)i/n. Gapresen)ia e )oni)iones e esiua%a rea% o&%ia a aoptar ,eias

e )o,pensa)i/n Bue )ontri&uan a reu)ir o e%i,inar %os o&stá)u%os ei)ien)ias Bue i,pian o reu)an %a eensa ei)a e %os propiosintereses. i no e+istieran esos ,eios e )o,pensa)i/n"a,p%ia,ente re)ono)ios en iversas vertientes e% pro)ei,iento"i)i%,ente se pora e)ir Bue Buienes se en)uentran en )oni)ionese esventa;a isrutan e un veraero a))eso a %a ;usti)ia se&enei)ian e un e&io pro)eso %ea% en )oni)iones e iua%a )onBuienes no arontan esas esventa;as102 >supra 47.

98. En einitiva" si &ien %os ere)os pro)esa%es sus )orre%ativas arantas sonap%i)a&%es a toas %as personas" en e% )aso e %os niDos e% e;er)i)io e aBu%%ossupone" por %as )oni)iones espe)ia%es en %as Bue se en)uentran %os ,enores" %a

101  Cfr. Art)u%os << R(<<< =e)%ara)i/n A,eri)ana so&re =ere)os =e&eres e% o,&re$ art)u%os 7 10 e %a =e)%ara)i/n Jniversa% e =ere)os u,anos$ art)u%os 2.1" 3 26 e% #a)to <nterna)iona% e=ere)os Civi%es #o%ti)os$ art)u%os 2 15 e %a Conven)i/n para %a E%i,ina)i/n e !oas %as Nor,as e=is)ri,ina)i/n Contra %a *u;er$ art)u%os 2.5 7 e %a Conven)i/n <nterna)iona% so&re %a E%i,ina)i/n e!oas %as Nor,as e =is)ri,ina)i/n a)ia%$ art)u%os 2 3 e %a Carta Ari)ana e =ere)os u,anos e%os #ue&%os$ art)u%os 1" 8.2 24 e %a Conven)i/n A,eri)ana so&re =ere)os u,anos$ art)u%o 14 e%a Conven)i/n Europea e =ere)os u,anos.

102  +l Derecho a la nformación so#re la /sistencia Consular en el -arco de las ;arantías del De#ido%roceso 2e$al " supra nota 8" párr. 119.

74

Page 75: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 75/128

aop)i/n e )iertas ,eias espe)i)as )on e% prop/sito e Bue o)enee)tiva,ente e i)os ere)os arantas.

%articipación del niño

99. =entro e %as situa)iones ipotti)as p%anteaas por %a Co,isi/n<ntera,eri)ana se a%ue ire)ta,ente a %a parti)ipa)i/n e% niDo en %ospro)ei,ientos en Bue se is)uten sus propios ere)os )ua e)isi/n esre%evante para su via utura. E% art)u%o 12 e %a Conven)i/n so&re %os =ere)os e%IiDo )ontiene ae)uaas previsiones so&re este punto" )on e% o&;eto e Bue %ainterven)i/n e% niDo se a;uste a %as )oni)iones e ste no reune en per;ui)ioe su inters enuino:

1. Gos Estaos #artes arantiarán a% niDo Bue est en )oni)iones eor,arse un ;ui)io propio e% ere)o e e+presar su opini/n%i&re,ente en toos %os asuntos Bue ae)tan a% niDo" teninose

e&ia,ente en )uenta %as opiniones e% niDo" en un)i/n e %a ea ,aure e% niDo.

2. Con ta% in" se ará en parti)u%ar a% niDo oportunia e seres)u)ao" en too pro)ei,iento ;ui)ia% o a,inistrativo Bue ae)tea% niDo" a sea ire)ta,ente o por ,eio e un representante o e un/rano apropiao" en )onsonan)ia )on %as nor,as e pro)ei,ientoe %a %e na)iona%103.

100. 'a;o esta ,is,a perspe)tiva" espe)i)a,ente )on respe)to a eter,inaospro)esos ;ui)ia%es" %a &serva)i/n enera% 13 re%ativa a% art)u%o 14 e% #a)to e=ere)os Civi%es #o%ti)os e %as Ia)iones Jnias" so&re %a iua%a e toas %aspersonas en e% ere)o a ser oas pK&%i)a,ente por un tri&una% )o,petente" seDa%/

Bue i)a nor,a se ap%i)a tanto a tri&una%es orinarios )o,o espe)ia%es104" eter,in/ Bue %os ?,enores e&en isrutar por %o ,enos e %as ,is,as arantas prote))i/n Bue se )on)een a %os au%tos en e% art)u%o 14@ 105.

103  espe)to a reorar %a posi&i%ia e e,isi/n e opiniones por parte e %os niDos e% Co,it e=ere)os e% IiDo pronun)i/ %os siuientes inor,es: <nor,e e% Co,it e =ere)os e% IiDo en#araua" 2001$ <nor,e e% Co,it e =ere)os e% IiDo en uate,a%a" 2001$ <nor,e e% Co,it e=ere)os e% IiDo en epK&%i)a =o,ini)ana" 2001$ <nor,e e% Co,it e =ere)os e% IiDo en urina,"2000$ <nor,e e% Co,it e =ere)os e% IiDo en ranaa 2000$ <nor,e e% Co,it e =ere)os e%IiDo en (eneue%a" 1999$ <nor,e e% Co,it e =ere)os e% IiDo en onuras" 1999$ <nor,e e%Co,it e =ere)os e% IiDo en (eneue%a" 1999$ <nor,e e% Co,it e =ere)os e% IiDo en Ii)araua"1999$ <nor,e e% Co,it e =ere)os e% IiDo en 'e%i)e" 1999$ <nor,e e% Co,it e =ere)os e% IiDoen E)uaor" 1999$ e <nor,e e% Co,it e =ere)os e% IiDo en 'o%ivia" 1998.

104

  u,an its Co,,ittee" enera% Co,,ent 13" EBuit &eor te Courts ant te rit to a airan pu&%i) earin & an inepenent )ourt esta&%ise & %aZ >art. 14. 13H04H84" CC#HCH21" p. 2.

105  u,an its Co,,ittee" enera% Co,,ent 13" EBuit &eor te Courts ant te rit to a airan pu&%i) earin & an inepenent )ourt esta&%ise & %aZ >art. 14. 13H04H84" CC#HCH21" p.  4. E%art)u%o 14 e% #a)to )itao rea:

QF. !oas %as personas son iua%es ante %os tri&una%es )ortes e ;usti)ia. !oa persona tenrá ere)o aser oa pK&%i)a,ente )on %as e&ias arantas por un tri&una% )o,petente" inepeniente e i,par)ia%"esta&%e)io por %a %e" en %a su&stan)ia)i/n e )ua%Buier a)usa)i/n e )ará)ter pena% or,u%aa )ontra e%%ao para %a eter,ina)i/n e sus ere)os u o&%ia)iones e )ará)ter )ivi%. Ga prensa e% pK&%i)o porán sere+)%uios e %a tota%ia o parte e %os ;ui)ios por )onsiera)iones e ,ora%" oren pK&%i)o o seuria

75

Page 76: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 76/128

101. Este !ri&una% )onsiera oportuno or,u%ar a%unas pre)isiones )on respe)to aesta )uesti/n. Co,o anterior,ente se i;o" e% rupo einio )o,o niDos invo%u)ra atoas %as personas ,enores e 18 aDos >supra  42. Eviente,ente" a ran

variea en e% rao e esarro%%o si)o e inte%e)tua%" en %a e+perien)ia en %ainor,a)i/n Bue poseen Buienes se a%%an )o,prenios en aBue% )on)epto. Ga)apa)ia e e)isi/n e un niDo e 3 aDos no es iua% a %a e un ao%es)ente e 16aDos. #or e%%o e&e ,atiarse raona&%e,ente e% a%)an)e e %a parti)ipa)i/n e% niDoen %os pro)ei,ientos" )on e% in e %orar %a prote))i/n ee)tiva e su interssuperior" o&;etivo K%ti,o e %a nor,ativa e% =ere)o <nterna)iona% e %os =ere)osu,anos en este o,inio.

na)iona% en una so)iea e,o)ráti)a" o )uano %o e+i;a e% inters e %a via privaa e %as partes o" en %a,eia estri)ta,ente ne)esaria en opini/n e% tri&una%" )uano por )ir)unstan)ias espe)ia%es e% asunto %apu&%i)ia puiera per;ui)ar a %os intereses e %a ;usti)ia$ pero toa senten)ia en ,ateria pena% o)onten)iosa será pK&%i)a" e+)epto en %os )asos en Bue e% inters e ,enores e ea e+i;a %o )ontrario" o

en %as a)usa)iones reerentes a p%eitos ,atri,onia%es o a %a tute%a e ,enores.QF. !oa persona a)usaa e un e%ito tiene ere)o a Bue se presu,a su ino)en)ia ,ientras no seprue&e su )u%pa&i%ia )onor,e a %a %e.

QF. =urante e% pro)eso" toa persona a)usaa e un e%ito tenrá ere)o" en p%ena iua%a" a %assiuientes arantas ,ni,as:

a A ser inor,aa sin e,ora" en un iio,a Bue )o,prena en or,a eta%%aa" e %a natura%ea )ausas e %a a)usa)i/n or,u%aa )ontra e%%a$

& A isponer e% tie,po e %os ,eios ae)uaos para %a prepara)i/n e su eensa a )o,uni)arse)on un eensor e su e%e))i/n$

) A ser ;uao sin i%a)iones ine&ias$

A a%%arse presente en e% pro)eso a eenerse persona%,ente o ser asistia por un eensor e sue%e))i/n$ a ser inor,aa" si no tuviera eensor" e% ere)o Bue %e asiste a tener%o" " sie,pre Bue e%inters e %a ;usti)ia %o e+i;a" a Bue se %e no,&re eensor e oi)io" ratuita,ente" si )are)iere e ,eiossui)ientes para paar%o$

e A interroar o a)er interroar a %os testios e )aro a o&tener %a )o,pare)en)ia e %os testios ees)aro Bue stos sean interroaos en %as ,is,as )oni)iones Bue %os testios e )aro$

A ser asistia ratuita,ente por un intrprete" si no )o,prene o no a&%a e% iio,a e,p%eao en e%tri&una%$

A no ser o&%iaa a e)%arar )ontra s ,is,a ni a )onesarse )u%pa&%e.

QF. En e% pro)ei,iento ap%i)a&%e a %os ,enores e ea a ee)tos pena%es se tenrá en )uenta esta)ir)unstan)ia %a i,portan)ia e esti,u%ar su reaapta)i/n so)ia%.

QF. !oa persona e)%araa )u%pa&%e e un e%ito tenrá ere)o a Bue e% a%%o )onenatorio %a penaBue se %e aa i,puesto sean so,etios a un tri&una% superior" )onor,e a %o pres)rito por %a %e.

6. Cuano una senten)ia )onenatoria ir,e aa sio u%terior,ente revo)aa" o e% )onenao aa sioinu%tao por a&erse prou)io o es)u&ierto un e)o p%ena,ente pro&atorio e %a )o,isi/n e un error

 ;ui)ia%" %a persona Bue aa surio una pena )o,o resu%tao e ta% senten)ia e&erá ser ine,niaa")onor,e a %a %e" a ,enos Bue se e,uestre Bue %e es i,puta&%e en too o en parte e% no a&ersereve%ao oportuna,ente e% e)o es)ono)io.

7. Iaie porá ser ;uao ni san)ionao por un e%ito por e% )ua% aa sio a )onenao o a&sue%to poruna senten)ia ir,e e a)uero )on %a %e e% pro)ei,iento pena% e )aa pas.

76

Page 77: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 77/128

102. En einitiva" e% ap%i)aor e% ere)o" sea en e% á,&ito a,inistrativo" seaen e% ;ui)ia%" e&erá to,ar en )onsiera)i/n %as )oni)iones espe)i)as e% ,enor su inters superior para a)orar %a parti)ipa)i/n e ste" seKn )orrespona" en %aeter,ina)i/n e sus ere)os. En esta ponera)i/n se pro)urará e% ,aor a))eso

e% ,enor" en %a ,eia e %o posi&%e" a% e+a,en e su propio )aso.

% "C+S"  /D-NS3/38"

103. Gas ,eias e prote))i/n Bue se aopten en see a,inistrativa" e&ena;ustarse estri)ta,ente a %a %e" apuntar a Bue e% niDo )ontinKe vin)u%ao )on sunK)%eo a,i%iar" si esto es posi&%e raona&%e >supra 71$ en e% )aso e Bue resu%tene)esario una separa)i/n" Bue sta sea por e% ,enor tie,po posi&%e >supra 77$ BueBuienes intervenan en %os pro)esos e)isorios sean personas )on %a )o,peten)iapersona% proesiona% ne)esaria para ientii)ar %as ,eias a)onse;a&%es enun)i/n e% niDo >supra 78 79$ Bue %as ,eias aoptaas tenan e% o&;etivo ereeu)ar reso)ia%iar a% ,enor" )uano e%%o sea pertinente$ Bue s/%o

e+)ep)iona%,ente se aa uso e ,eias privativas e %i&erta. !oo e%%o per,itee% esarro%%o ae)uao e% e&io pro)eso" reu)e %i,ita ae)uaa,ente %ais)re)iona%ia e ste" )onor,e a )riterios e pertinen)ia ra)iona%ia.

% "C+S"S  J,DC/2+Smputa#ilidad' delincuencia y estado de ries$o

104. #ara e% e+a,en e %a )uesti/n Bue aora interesa )onviene ientii)ara%unos )on)eptos ,u re)uente,ente ,ane;aos en este á,&ito V)on ,aor o,enor a)ierto- )o,o son %os e i,puta&i%ia" e%in)uen)ia estao e rieso.

105. Ga i,puta&i%ia" ese %a perspe)tiva pena% Vvin)u%aa a %a rea%ia)i/n e)onu)tas tpi)as puni&%es a %as )orresponientes )onse)uen)ias san)ionatorias-

es %a )apa)ia e )u%pa&i%ia e un su;eto. i ste )are)e e e%%a" no es posi&%eor,u%ar en su )ontra e% ;ui)io e repro)e Bue se iriira" en )a,&io" a Buien esi,puta&%e. Ga i,puta&i%ia Buea e+)%uia )uano %a persona )are)e e )apa)iae entener %a natura%ea e su a))i/n u o,isi/n Ho e )onu)irse )onor,e a esa)o,prensi/n. e sue%e a)eptar Bue )are)en e esa )apa)ia %os ,enores e )iertaea. e trata e una va%ora)i/n %ea% enri)a" Bue no e+a,ina %as )oni)ionesespe)i)as e %os ,enores" )asusti)a,ente" sino Bue %os e+)%ue e p%ano e%á,&ito e %a ;usti)ia pena%.

106. Gas e%as e 'ei;in en su isposi)i/n 4" Bue no tiene natura%eavin)u%ante" esta&%e)i/ Bue %a i,puta&i%ia pena% ?no e&erá i;arse a una eae,asiao te,prana a&ia )uenta e %as )ir)unstan)ias Bue a)o,paDan %a

,aure e,o)iona%" ,enta% e inte%e)tua%@ e% niDo.107. Ga Conven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo no a%ue e+p%)ita,ente a %as,eias represivas para este tipo e situa)iones" sa%vo e% art)u%o 40.3 in)iso a 106"

106  Gos Estaos #artes to,arán toas %as ,eias apropiaas para pro,over e% esta&%e)i,iento e%ees" pro)ei,ientos" autoriaes e institu)iones espe)i)os para %os niDos e Buienes se a%eue Bue aninrinio %as %ees pena%es o a Buienes se a)use o e)%are )u%pa&%es e a&er inrinio esas %ees" enparti)u%ar: E% esta&%e)i,iento e una ea ,ni,a antes e %a )ua% se presu,irá Bue %os niDos no tienen)apa)ia para inrinir %as %ees pena%esQF.

77

Page 78: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 78/128

Bue o&%ia a %os Estaos #artes a tener una ea ,ni,a en %a )ua% se presu,a Buee% niDo no puee inrinir %a %eis%a)i/n pena% o )ri,ina%.

108. Esto )onu)e a )onsierar %a ip/tesis e Bue %os ,enores e ea VniDos"

en e% sentio e %a Conven)i/n respe)tiva- in)urran en )onu)tas i%)itas. Gaa)tua)i/n e% Estao >perse)utoria" punitiva" reaaptaora se ;ustii)a" tanto en e%)aso e %os au%tos )o,o en e% e %os ,enores e )ierta ea" )uano aBu%%os ostos rea%ian e)os previstos )o,o puni&%es en %as %ees pena%es. Es pre)iso"pues" Bue %a )onu)ta Bue ,otiva %a interven)i/n estata% sea pena%,ente tpi)a. As"se aseura e% i,perio e %a %ea%ia en este e%i)ao )a,po e %as re%a)iones entre%a persona e% Estao. Esta Corte a seDa%ao Bue e% prin)ipio e %ea%ia pena%

 ?i,p%i)a una )%ara eini)i/n e %a )onu)ta in)ri,inaa" Bue i;e sus e%e,entos per,ita es%inar%a e )o,porta,ientos no puni&%es o )onu)tas i%)itassan)iona&%es )on ,eias no pena%es@ 107. Esta aranta" )onte,p%aa en e% art)u%o9 e %a Conven)i/n A,eri)ana" e&e ser otoraa a %os niDos.

109. Jna )onse)uen)ia eviente e %a pertinen)ia e atener en or,aieren)iaa espe)i)a %as )uestiones reerentes a %os niDos" parti)u%ar,ente"%as re%a)ionaas )on %a )onu)ta i%)ita" es e% esta&%e)i,iento e /ranos

 ;urisi))iona%es espe)ia%iaos para e% )ono)i,iento e )onu)tas pena%,entetpi)as atri&uias a aBu%%os. o&re esta i,portante ,ateria se proe)ta %o Bueantes se i;o a prop/sito e %a ea reBueria para Bue una persona sea)onsieraa )o,o niDo )onor,e a% )riterio preo,inante en e% p%ano interna)iona%.Conse)uente,ente" %os ,enores e 18 aDos a Buienes se atri&ua %a )o,isi/n e)onu)tas previstas )o,o e%i)tuosas por %a %e pena%" e&erán Buear su;etos" para%os ines e% )ono)i,iento respe)tivo %a aop)i/n e %as ,eias pertinentes" s/%oa /ranos ;urisi))iona%es espe)i)os istintos e %os )orresponientes a %os,aores e ea. As" %a Conven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo )onte,p%a e%

 ?esta&%e)i,iento e %ees" pro)ei,ientos" autoriaes e institu)iones espe)i)os

para %os niDos e Buienes se a%eue Bue an inrinio %as %ees pena%es o a Buienesse a)use o e)%are )u%pa&%es e a&er inrinio esas %ees@ >art)u%o 40.3.

110. Es ina,isi&%e Bue se in)%ua en esta ip/tesis %a situa)i/n e %os ,enoresBue no an in)urrio en )onu)ta pena%,ente tpi)a" pero se en)uentran ensitua)i/n e rieso o pe%iro" por esva%i,iento" a&anono" ,iseria o ener,ea" ,enos aKn %a e aBue%%os otros Bue si,p%e,ente o&servan un )o,porta,ientoierente e% Bue )ara)teria a %a ,aora" se apartan e %as patrones e )onu)taenera%,ente a)eptaos" presentan )on%i)tos e aapta)i/n a% ,eio a,i%iar"es)o%ar o so)ia%" en enera%" o se ,arinan e %os usos va%ores e %a so)iea e%a Bue or,an parte. E% )on)epto e e%in)uen)ia inanti% o ;uveni% s/%o pueeap%i)arse a Buienes se a%%an en e% pri,er supuesto ,en)ionao" esto es" a %os Bue

in)urren en )onu)tas tpi)as" no as a Buienes se en)uentran en %os otrossupuestos.

111. En este sentio" %a =ire)tri 56 e ia esta&%e)e Bue PPe&erá pro,u%arseuna %eis%a)i/n por %a )ua% se aranti)e Bue too a)to Bue no se )onsiera un e%ito"ni es san)ionao )uano %o )o,ete un au%to" ta,po)o e&erá )onsierarse une%ito ni ser o&;eto e san)i/n )uano es )o,etio por un ;oven@.

107  Caso Castillo %etru))i y otros. enten)ia e 30 e ,ao e 1999. erie C Io. 52" párr. 121.

78

Page 79: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 79/128

112. Nina%,ente" )onviene seDa%ar Bue a niDos e+puestos a raves riesos oaDos Bue no pueen va%erse por s ,is,os" reso%ver %os pro&%e,as Bue %es aBue;ano en)auar ae)uaa,ente su propia via" sea porBue )are)en a&so%uta,ente e

un ,eio a,i%iar avora&%e" Bue apoe su esarro%%o" sea porBue presentaninsui)ien)ias eu)ativas" a%tera)iones e %a sa%u o esvia)iones e)o,porta,iento Bue reBuieren %a interven)i/n oportuna >supra  88 91 es,eraa e institu)iones e&ia,ente otaas persona% )o,petente parareso%ver estos pro&%e,as o ,itiar sus )onse)uen)ias.

113. &via,ente" estos niDos no Buean in,eiata,ente privaos e ere)os sustraos a %a re%a)i/n )on sus pares o tutores a %a autoria e stos. Io pasana% ?o,inio@ e %a autoria" e ,anera ta% Bue sta asu,a" uera e pro)ei,iento%ea% sin arantas Bue preserven %os ere)os e intereses e% ,enor" %aresponsa&i%ia e% )aso %a autoria p%ena so&re aBu%. En toa )ir)unstan)ia" se,antienen a sa%vo %os ere)os ,ateria%es pro)esa%es e% niDo. Cua%Buier

a)tua)i/n Bue ae)te a ste e&e a%%arse pere)ta,ente ,otivaa )onor,e a %a%e" ser raona&%e pertinente en e% ono en %a or,a" atener a% inters superiore% niDo su;etarse a pro)ei,ientos arantas Bue per,itan verii)ar en too,o,ento su ioneia %eiti,ia.

114. Ga presen)ia e )ir)unstan)ias raves" )o,o %as Bue e,os es)rito"ta,po)o e+)%ue in,eiata,ente %a autoria e %os pares ni %os re%eva e %asresponsa&i%iaes pri,oria%es Bue natura%,ente %es )orresponen Bue s/%opueen verse ,oii)aas o suspenias" en su )aso" )o,o resu%tao e unpro)ei,iento en e% Bue se o&serven %as re%as ap%i)a&%es a %a ae)ta)i/n e unere)o.

De#ido proceso

115. Gas arantas ;ui)ia%es son e o&servan)ia o&%iatoria en too pro)eso en e%Bue %a %i&erta persona% e un iniviuo está en ;ueo. Gos prin)ipios a)tos e%e&io pro)eso %ea% )onstituen un )on;unto irreu)ti&%e estri)to Bue pueea,p%iarse a %a %u e nuevos avan)es en e% =ere)o e %os ere)os u,anos.Co,o esta&%e)iera este !ri&una% en su opini/n )onsu%tiva so&re el Derecho a lanformación so#re la /sistencia Consular en el -arco de las ;arantías del De#ido%roceso 2e$al :

e% pro)eso es un ,eio para aseurar" en %a ,aor ,eia posi&%e" %aso%u)i/n ;usta e una )ontroversia. A ese in atiene e% )on;unto ea)tos e iversas )ara)tersti)as enera%,ente reunios &a;o e%

)on)epto e e&io pro)eso %ea%. E% esarro%%o ist/ri)o e% pro)eso")onse)uente )on %a prote))i/n e% iniviuo %a rea%ia)i/n e %a ;usti)ia" a trao )onsio %a in)orpora)i/n e nuevos ere)ospro)esa%es. on e;e,p%o e este )ará)ter evo%utivo e% pro)eso %osere)os a no autoin)ri,inarse a e)%arar en presen)ia e a&oao"Bue o a iuran en %a %eis%a)i/n en %a ;urispruen)ia e %ossiste,as ;uri)os ,ás avanaos. Es as )o,o se a esta&%e)io" enor,a proresiva" e% aparato e %as arantas ;ui)ia%es Bue re)oe e%art)u%o 14 e% #a)to <nterna)iona% e =ere)os Civi%es #o%ti)os" a%

79

Page 80: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 80/128

Bue pueen e&en arearse" &a;o e% ,is,o )on)epto" otrasarantas aportaas por iversos instru,entos e% =ere)o<nterna)iona%108.

116. #or %o Bue to)a a %a ,ateria Bue aora interesa" %as re%as e% e&io pro)esose a%%an esta&%e)ias" prin)ipa% pero no e+)%usiva,ente" en %a Conven)i/n so&re %os=ere)os e% IiDo" %as e%as e 'ei;in" %as e%as e !oio %as =ire)tri)es eia" Bue sirven a% prop/sito e sa%vauarar %os ere)os e %os niDos so,etios aierentes a)tua)iones por parte e% Estao" %a so)iea o %a a,i%ia.

117. Gas re%as e% e&io pro)eso %as arantas ;ui)ia%es e&en ap%i)arse nos/%o a %os pro)esos ;ui)ia%es" sino a )ua%esBuiera otros pro)esos Bue sia e%Estao109" o &ien" Bue estn &a;o %a supervisi/n e% ,is,o >supra 103.

118. A nive% interna)iona%" es i,portante esta)ar Bue %os Estaos #artes en %aConven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo an asu,io %a o&%ia)i/n e aoptar una

serie e ,eias Bue resuaren e% e&io pro)eso %ea% %a prote))i/n ;ui)ia%"&a;o pará,etros pare)ios a %os esta&%e)ios en %a Conven)i/n A,eri)ana so&re=ere)os u,anos. Estas nor,as son %os art)u%os 37110  40111.

108  +l Derecho a la nformación so#re la /sistencia Consular en el -arco de las ;arantías del De#ido%roceso 2e$al " supra nota 8" párr. 117.

109  Caso !cher Aronstein" supra nota 90" párrs. 102-104$ Caso Aaena icardo y otros. enten)ia e2 e e&rero e 2001. erie C Io. 72" párrs. 124-126$ Caso del 3ri#unal Constitucional " supra nota 90"párrs. 69-71$ +xcepciones al /$otamiento de los ecursos nternos  >arts. 46.1" 46.2.a 46.2.&"Conven)i/n A,eri)ana so&re =ere)os u,anos. pini/n Consu%tiva C-11H90 e% 10 e aosto e 1990.erie A Io. 11" párr. 28.

110  Gos Estaos #artes ve%arán por Bue:

a IinKn niDo sea so,etio a torturas ni a otros tratos o penas )rue%es" inu,anos oeraantes. Io se i,ponrá %a pena )apita% ni %a e prisi/n perpetua sin posi&i%ia ee+)ar)e%a)i/n por e%itos )o,etios por ,enores e 18 aDos e ea$

& IinKn niDo sea privao e su %i&erta i%ea% o ar&itraria,ente. Ga eten)i/n" e%en)ar)e%a,iento o %a prisi/n e un niDo se %%evará a )a&o e )onor,ia )on %a %e seuti%iará tan s/%o )o,o ,eia e K%ti,o re)urso urante e% peroo ,ás &reve Buepro)ea$

) !oo niDo privao e %i&erta sea tratao )on %a u,ania e% respeto Bue ,ere)e %ainia inerente a %a persona u,ana" e ,anera Bue se tenan en )uenta %asne)esiaes e %as personas e su ea. En parti)u%ar" too niDo privao e %i&erta estaráseparao e %os au%tos" a ,enos Bue e%%o se )onsiere )ontrario a% inters superior e% niDo" tenrá ere)o a ,antener )onta)to )on su a,i%ia por ,eio e )orresponen)ia evisitas" sa%vo en )ir)unstan)ias e+)ep)iona%es$

!oo niDo privao e su %i&erta tenrá ere)o a un pronto a))eso a %a asisten)ia ;uri)a otra asisten)ia ae)uaa" as )o,o ere)o a i,punar %a %ea%ia e %a priva)i/ne su %i&erta ante un tri&una% u otra autoria )o,petente" inepeniente e i,par)ia% auna pronta e)isi/n so&re i)a a))i/n.

111  Gos Estaos #artes re)ono)en e% ere)o e too niDo e Buien se a%eue Bue a inrinio%as %ees pena%es o a Buien se a)use o e)%are )u%pa&%e e a&er inrinio esas %ees a ser trataoe ,anera a)ore )on e% o,ento e su sentio e %a inia e% va%or" Bue orta%e)a e% respetoe% niDo por %os ere)os u,anos %as %i&ertaes una,enta%es e ter)eros en %a Bue se tenanen )uenta %a ea e% niDo %a i,portan)ia e pro,over %a reintera)i/n e% niDo e Bue steasu,a una un)i/n )onstru)tiva en %a so)iea.

80

Page 81: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 81/128

119. #ara %os ines e esta pini/n Consu%tiva" )on)ierne or,u%ar a%unas)onsiera)iones a)er)a e iversos prin)ipios ,ateria%es pro)esa%es )uaap%i)a)i/n se a)tua%ia en %os pro)ei,ientos re%ativos a ,enores Bue e&en

aso)iarse a %os puntos e+a,inaos )on anterioria para esta&%e)er e% panora,a)o,p%eto e esta ,ateria. A este respe)to es e&io )onsierar asi,is,o %aposi&i%ia )onvenien)ia e Bue %as or,as pro)esa%es Bue o&servan esostri&una%es revistan ,oa%iaes propias" )onse)uentes )on %as )ara)tersti)as ne)esiaes e %os pro)ei,ientos Bue se esarro%%an ante e%%os" to,ano en )uentae% prin)ipio esta&%e)io en %a Conven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo" Bue en esteoren se puee proe)tar tanto a %a interven)i/n e tri&una%es" en %o )on)erniente a

Con este in" a&ia )uenta e %as isposi)iones pertinentes e %os instru,entos interna)iona%es" %osEstaos #artes arantiarán" en parti)u%ar:

a Tue no se a%eue Bue ninKn niDo a inrinio %as %ees pena%es" ni se a)use o e)%are)u%pa&%e a ninKn niDo e a&er inrinio esas %ees" por a)tos u o,isiones Bue no esta&an

proi&ios por %as %ees na)iona%es o interna)iona%es en e% ,o,ento en Bue se )o,etieron$& Tue a too niDo e% Bue se a%eue Bue a inrinio %as %ees pena%es o a Buien se a)usee a&er inrinio esas %ees se %e aranti)e" por %o ,enos" %o siuiente:

i Tue se %o presu,irá ino)ente ,ientras no se prue&e su )u%pa&i%ia )onor,e a %a %e$

ii Tue será inor,ao sin e,ora ire)ta,ente o" )uano sea pro)eente" por inter,eioe sus pares o sus representantes %ea%es" e %os )aros Bue pesan )ontra % Bueisponrá e asisten)ia ;uri)a u otra asisten)ia apropiaa en %a prepara)i/n presenta)i/ne su eensa$

iii Tue %a )ausa será iri,ia sin e,ora por una autoria u /rano ;ui)ia% )o,petente"inepeniente e i,par)ia% en una auien)ia eBuitativa )onor,e a %a %e" en presen)ia e unasesor ;uri)o u otro tipo e asesor ae)uao " a ,enos Bue se )onsierare Bue e%%o uere)ontrario a% inters superior e% niDo" tenieno en )uenta en parti)u%ar su ea o situa)i/n

a sus pares o representantes %ea%es$iv Tue no será o&%iao a prestar testi,onio o a e)%ararse )u%pa&%e" Bue porá interroar oa)er Bue se interroue a testios e )aro o&tener %a parti)ipa)i/n e% interroatorio etestios e es)aro en )oni)iones e iua%a$

v i se )onsierare Bue a inrinio" en ee)to" %as %ees pena%es" Bue esta e)isi/n toa,eia i,puesta a )onse)uen)ia e e%%a" serán so,etias a una autoria u /rano ;ui)ia%superior )o,petente" inepeniente e i,par)ia%" )onor,e a %a %e$

vi Tue e% niDo )ontará )on %a asisten)ia ratuita e un intrprete si no )o,prene o noa&%a e% iio,a uti%iao$

vii Tue se respetará p%ena,ente su via privaa en toas %as ases e% pro)ei,iento.

Gos Estaos #artes to,arán toas %as ,eias apropiaas para pro,over e% esta&%e)i,iento

e %ees" pro)ei,ientos" autoriaes e institu)iones espe)i)os para %os niDos e Buienesse a%eue Bue an inrinio %as %ees pena%es o a Buienes se a)use o e)%are )u%pa&%es ea&er inrinio esas %ees" en parti)u%ar:

a E% esta&%e)i,iento e una ea ,ni,a antes e %a )ua% se presu,irá Bue %os niDos notienen )apa)ia para inrinir %as %ees pena%es$

& ie,pre Bue sea apropiao esea&%e" %a aop)i/n e ,eias para tratar a esos niDossin re)urrir a pro)ei,ientos ;ui)ia%es" en e% enteni,iento e Bue se respetaránp%ena,ente %os ere)os u,anos %as arantas %ea%es.

e isponrá e iversas ,eias" ta%es )o,o e% )uiao" %as /renes e orienta)i/n

81

Page 82: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 82/128

%a or,a e %os a)tos pro)esa%es" )o,o a% e,p%eo e ,eios a%ternativos e so%u)i/ne )ontroversias a% Bue se a%ue ae%ante > infra  135 136: ?sie,pre Bue seaapropiao esea&%e se aoptarán ,eias para tratar a %as niDos a Buienes sea)use o e)%are )u%pa&%e e a&er inrinio %ees pena%esF sin re)urrir a

pro)ei,ientos ;ui)ia%es" en e% entenio e Bue se respetarán p%ena,ente %osere)os u,anos %as arantas %ea%es@>art)u%o 40.3.& e %a Conven)i/n so&re%os =ere)os e% IiDo.

a( Jue) Natural 

120. Ga aranta e %os ere)os i,p%i)a %a e+isten)ia e ,eios %ea%es i/neospara %a eini)i/n prote))i/n e aBu%%os" )on interven)i/n e un /rano ;ui)ia%)o,petente" inepeniente e i,par)ia%" )ua a)tua)i/n se a;uste es)rupu%osa,entea %a %e" en %a Bue se i;ará" )onor,e a )riterios e oportunia" %eiti,ia ra)iona%ia" e% á,&ito e %os poeres re%aos e %as potestaes is)re)iona%es 112.A este respe)to" %a e%a Io. 6 e 'ei;in reu%a %as atri&u)iones e %os ;ue)es para

%a eter,ina)i/n e %os ere)os e %os niDos:6.1 a&ia )uenta e %as iversas ne)esiaes espe)ia%es e %os,enores" as )o,o e %a iversia e ,eias isponi&%es" sea)u%tará un ,aren sui)iente para e% e;er)i)io e a)u%taesis)re)iona%es en %as ierentes etapas e %os ;ui)ios en %os istintosnive%es e %a a,inistra)i/n e ;usti)ia e ,enores" in)%uios %os einvestia)i/n" pro)esa,iento" senten)ia e %as ,eias)o,p%e,entarias e %as e)isiones.

6.2 e pro)urará" no o&stante" arantiar %a e&ia )o,peten)ia entoas %as ases nive%es en e% e;er)i)io e )ua%Buiera e esasa)u%taes is)re)iona%es.

6.3 Gos Bue e;eran i)as a)u%taes e&erán estar espe)ia%,entepreparaos o )apa)itaos para a)er%o ;ui)iosa,ente en)onsonan)ia )on sus respe)tivas un)iones ,anatos 113.

supervisi/n" e% asesora,iento" %a %i&erta vii%aa" %a )o%o)a)i/n en oares e uara" %osprora,as e enseDana or,a)i/n proesiona%" as )o,o otras posi&i%iaes a%ternativas a%a interna)i/n en institu)iones" para aseurar Bue %os niDos sean trataos e ,aneraapropiaa para su &ienestar Bue uare propor)i/n tanto )on sus )ir)unstan)ias )o,o )on%a inra))i/n.

112  Caso 2as %almeras. enten)ia e 6 e i)ie,&re e 2001. erie C Io. 90" párr. 53$ Caso Castillo%etru))i y otros" supra nota 107" párrs. 129 130$ +l H1#eas Corpus #a&o Suspensión de ;arantías

>arts. 27.2" 25.1 7.6 Conven)i/n A,eri)ana so&re =ere)os u,anos" supra nota 99" párr. 30.113Gas re%as 6.1" 6.2 6.3 tratan varios aspe)tos i,portantes e una a,inistra)i/n e ;usti)ia e,enores ei)a" ;usta u,anitaria: %a ne)esia e per,itir e% e;er)i)io e %as a)u%taes is)re)iona%esen toos %os nive%es i,portantes e% pro)ei,iento" e ,oo Bue %os Bue aoptan eter,ina)iones pueanto,ar %as ,eias Bue esti,en ,ás ae)uaas en )aa )aso parti)u%ar" %a ne)esia e prever )ontro%es eBui%i&rios a in e restrinir )ua%Buier a&uso e %as a)u%taes is)re)iona%es sa%vauarar %os ere)ose% ;oven e%in)uente. Ga )o,peten)ia e% proesiona%is,o son %os instru,entos ,ás ae)uaos pararestrinir e% e;er)i)io e+)esivo e i)as a)u%taes. #or e%%o" se a)e espe)ia% in)api en %a ioneiaproesiona% en %a )apa)ita)i/n e %os e+pertos )o,o un ,eio va%ioso para aseurar e% e;er)i)io pruentee %as a)u%taes is)re)iona%es en ,ateria e e%in)uen)ia e ,enores. >(anse ta,&in %as re%as 1.6 2.2.. 

82

Page 83: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 83/128

#( Do#le instancia y recurso efecti!o

121. Ga aranta pro)esa% anterior se )o,p%e,enta )on %a posi&i%ia e Buee+ista un tri&una% superior Bue puea revisar %as a)tua)iones e% inerior. Esta

a)u%ta a Bueao p%as,aa en e% art)u%o 8.2. e %a Conven)i/n A,eri)ana en e% art)u%o 40.& in)iso v e %a Conven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo" Bue,aniiesta:

v i se )onsierare Bue [e% niDo] a inrinio" en ee)to" %as %eespena%es" Bue esta e)isi/n toa ,eia i,puesta a )onse)uen)ia ee%%a" serán so,etias a una autoria u /rano ;ui)ia% superior)o,petente" inepeniente e i,par)ia%" )onor,e a %a %e [Q].

122. E% art)u%o 25 e %a Conven)i/n A,eri)ana ispone Bue toa persona e&etener a))eso a un re)urso rápio sen)i%%o. En este ,ar)o se sitKan e% a,paro e%h1#eas corpus'  Bue no pueen ser suspenios ni siBuiera en %a situa)i/n e

e+)ep)i/n114.

 

123. Asi,is,o %as e%as e 'ei;in an situao %os siuientes pará,etros

7.1 En toas %as etapas e% pro)eso se respetarán arantaspro)esa%es &ási)as ta%es )o,o %a presun)i/n e ino)en)ia" e% ere)oa ser notii)ao e %as a)usa)iones" e% ere)o a no responer" e%ere)o a% asesora,iento" e% ere)o a %a presen)ia e %os pares otutores" e% ere)o a %a )onronta)i/n )on %os testios a interroar astos e% ere)o e ape%a)i/n ante una autoria superior.

c( %rincipio de nocencia

124. Es ap%i)a&%e a esta ,ateria e% art)u%o 8.2. e %a Conven)i/n A,eri)ana"Bue esta&%e)e

QF

2. !oa persona in)u%paa e e%ito tiene ere)o a Bue se presu,asu ino)en)ia ,ientras no se esta&%e)a %ea%,ente su )u%pa&i%ia.=urante e% pro)eso" toa persona tiene ere)o" en p%ena iua%a" a%as siuientes arantas ,ni,as:

QF

. ere)o a no ser o&%iao a e)%arar )ontra s ,is,o ni a e)%ararse)u%pa&%e"

114

  ABue%%a ?QF isposi)i/n e )ará)ter enera% QF re)oe %a institu)i/n pro)esa% e% a,paro"entenio )o,o e% pro)ei,iento ;ui)ia% sen)i%%o &reve Bue tiene por o&;eto %a tute%a e toos %osere)os re)ono)ios por %as )onstitu)iones %ees e %os Estaos #artes por %a Conven)i/n@. +l H1#easCorpus #a&o Suspensión de ;arantías >arts. 27.2" 25.1 7.6 Conven)i/n A,eri)ana so&re =ere)osu,anos. pini/n Consu%tiva C-8H87 e% 30 e enero e 1987. erie A Io. 8" párr. 34.

83

Page 84: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 84/128

QF

125. Ga nor,a anterior e&e %eerse en re%a)i/n )on e% art)u%o 40.2 & e %aConven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo" %a )ua% i)ta Bue

2. Con este in" a&ia )uenta e %as isposi)iones pertinentes e %osinstru,entos interna)iona%es" %os Estaos #artes arantiarán" enparti)u%ar:

QF

& Tue a too niDo e% Bue se a%eue Bue a inrinio %as %ees pena%eso a Buien se a)use e a&er inrinio esas %ees se %e aranti)e" por %o,enos" %o siuiente:

i Tue se %o presu,irá ino)ente ,ientras no se prue&e su

)u%pa&i%ia )onor,e a %a %e$126. En iua% sentio" %a e%a 17 e !oio seDa%a Bue

e presu,e Bue %os ,enores etenios &a;o arresto o en espera e ;ui)io son ino)entes e&erán ser trataos )o,o ta%es. En %a ,eiae %o posi&%e" e&erá evitarse %i,itarse a )ir)unstan)iase+)ep)iona%es a %a eten)i/n antes e% ;ui)io. En )onse)uen)ia" e&eráa)erse too %o posi&%e por ap%i)ar ,eias sustitutorias. Cuano" apesar e e%%o" se re)urra a %a eten)i/n preventiva" %os tri&una%es e,enores %os /ranos e investia)i/n e&erán atri&uir %a ,á+i,aprioria a %a ,ás rápia tra,ita)i/n posi&%e e estos )asos a in eBue %a tra,ita)i/n sea %o ,ás &reve posi&%e. Gos ,enores etenios

en espera e ;ui)io e&erán estar separaos e %os e)%araos)u%pa&%es.

127. Este !ri&una% a esta&%e)io Bue i)o prin)ipio ?e+ie Bue una persona nopuea ser )onenaa ,ientras no e+ista prue&a p%ena e su responsa&i%ia pena%.i o&ra )ontra e%%a prue&a in)o,p%eta o insui)iente" no es pro)eente )onenar%a"sino a&so%ver%a@ 115.

128. =entro e% pro)eso a a)tos Bue poseen Vo a %os Bue se a Buerio atri&uir-espe)ia% tras)enen)ia para %a eini)i/n e )iertas )onse)uen)ias ;uri)as Bueae)tan %a esera e ere)os responsa&i%iaes e% ;usti)ia&%e. A esta )ateora)orrespone %a )onesi/n" entenia )o,o e% re)ono)i,iento Bue a)e e% i,putao

a)er)a e %os e)os Bue se %e atri&uen" %o )ua% no ne)esaria,ente sinii)a Bueese re)ono)i,iento a%)an)e a toas %as )uestiones Bue puieran vin)u%arse )onaBue%%os e)os o sus ee)tos. !a,&in se a entenio Bue %a )onesi/n puieraentraDar un a)to e isposi)i/n e %os &ienes o %os ere)os so&re %os Bue e+iste)ontiena.

129. A este respe)to" por %o Bue to)a a ,enores e ea" es pertinente

115  Caso Cantoral Aena!ides" supra nota 10" párr. 120.

84

Page 85: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 85/128

,aniestar Bue )ua%Buier e)%ara)i/n e un ,enor" en )aso e resu%tarinispensa&%e" e&e su;etarse a %as ,eias e prote))i/n pro)esa% Bue)orresponen a ste" entre e%%os %a posi&i%ia e no e)%arar" %a asisten)ia e%eensor %a e,isi/n e aBu%%a ante %a autoria %ea%,ente a)u%taa para

re)i&ir%a.

130. Ae,ás" e&e to,arse en )uenta Bue e% niDo puee )are)er" en un)i/n esu ea o e otras )ir)unstan)ias" e %a aptitu ne)esaria para apre)iar o reprou)ir%os e)os so&re %os Bue e)%ara" %as )onse)uen)ias e su e)%ara)i/n en este )asoe% ;uaor puee e&e va%orar )on espe)ia% )aute%a %a e)%ara)i/n.Eviente,ente" no se puee asinar a sta ei)a)ia ispositiva" )uano)orrespone a una persona Bue" pre)isa,ente por )are)er e )apa)ia )ivi% ee;er)i)io" no puee isponer e su patri,onio ni e;er)er por s ,is,o sus ere)os>supra 41.

131. !oo %o anterior sera ap%i)a&%e a un pro)ei,iento en e% Bue e% ,enor

parti)ipe est %%a,ao a e,itir e)%ara)iones. #or %o Bue to)a a pro)esospropia,ente pena%es V ?en see pena%@ seDa%a %a so%i)itu e pini/n - a Bue)onsierar Bue %os ,enores e ea están e+)%uios e parti)ipar )o,o in)u%paosen esa espe)ie e en;ui)ia,ientos. En )onse)uen)ia" no e&e presentarse %aposi&i%ia e Bue en stos rinan e)%ara)iones Bue puieran )orresponer a %a)ateora pro&atoria e una )onesi/n.

d( %rincipio de contradictorio

132. En too pro)eso e&en )on)urrir eter,inaos e%e,entos para Bue e+ista e%,aor eBui%i&rio entre %as partes" para %a e&ia eensa e sus intereses ere)os. Esto i,p%i)a" entre otras )osas" Bue ri;a e% prin)ipio e )ontrai)torio en%as a)tua)iones" a% Bue atienen %as nor,as Bue en iversos instru,entos isponen

%a interven)i/n e% niDo por si o ,eiante representantes en %os a)tos e% pro)eso"%a aporta)i/n e prue&as e% e+a,en e stas" %a or,u%a)i/n e a%eatos" entreotros116.

133. En este sentio" %a Corte Europea a seDa%ao Bue:

E% ere)o a )ontrae)ir en un pro)eso para %os ee)tos e% art)u%o 6.1"ta% )o,o a sio interpretao por %a ;urispruen)ia" ?sinii)a enprin)ipio %a oportunia para %as partes en un ;ui)io )ivi% o pena% e)ono)er ana%iar %a prue&a au)ia o %as o&serva)iones re,itias a%e+peiente QF" )on e% o&;etivo e in%uir so&re %a e)isi/n e %a Corte@.

e( %rincipio de pu#licidad 

116  En este sentio" !id " inter alia" 7.1 e %as e%as e 'ei;in" art)u%o 8 e %a Conven)i/nA,eri)ana so&re =ere)os u,anos" art)u%o 6.1 6.3 e %a Conven)i/n Europea e =ere)os u,anos.En iua% sentio" +ur. Court H..' Case -eftah and others !. France' Jud$ment of 59 July' 5665" para. 51$+ur. Court H..' S.N. !. SEeden' Jud$ment of 5 July' 5665 " para. 44$ an +ur. Court. H. .' Siparicius !.2ithuania' Jud$ment of 57 Fe#ruary' 5665" para. 27-28. E+isten a%%os anteriores en esta ,is,a Cortere%ativos a% ,is,o te,a.

85

Page 86: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 86/128

134. Cuano se trata e pro)ei,ientos en %os Bue se e+a,inan )uestionesre%ativas a ,enores e ea" Bue tras)ienen en %a via e stos" pro)ee i;ar)iertas %i,ita)iones a% a,p%io prin)ipio e pu&%i)ia Bue rie en otros )asos" no por%o Bue to)a a% a))eso e %as partes a %as prue&as reso%u)iones" sino en %o Bue

ataDe a %a o&serva)i/n pK&%i)a e %os a)tos pro)esa%es. Estos %,ites atienen a%inters superior e% niDo" en %a ,eia en Bue %o preservan e apre)ia)iones" ;ui)ioso esti,atia)iones Bue pueen ravitar so&re su via utura. A% respe)to" %a CorteEuropea a seDa%ao" a%uieno a% art)u%o 40.2.& e %a Conven)i/n so&re %os=ere)os e% IiDo" Bue ?a %os niDos a)usaos e )r,enes e&e respetárse%estota%,ente su priva)ia en toas %as etapas e% pro)eso@ 117. Asi,is,o" e% Conse;oe Europa oren/ a %os Estaos #artes revisar )a,&iar %a %eis%a)i/n )on e% o&;etoe a)er respetar %a priva)ia e% niDo118. En un sentio si,i%ar %a e%a 8.1 e'ei;in esta&%e)e Bue e&e respetarse %a priva)ia e% ;oven en toas %as etapase% pro)eso119.

 Justicia alternati!a

135. Gas nor,as interna)iona%es pro)uran e+)%uir o reu)ir %a ?;ui)ia%ia)i/n@ 120 

e %os pro&%e,as so)ia%es Bue ae)tan a %os niDos" Bue pueen e&en serresue%tos" en ,u)os )asos" )on ,eias e iverso )ará)ter" a% a,paro e% art)u%o19 e %a Conven)i/n A,eri)ana" pero sin a%terar o is,inuir %os ere)os e %aspersonas. En este sentio" son p%ena,ente a,isi&%es %os ,eios a%ternativos eso%u)i/n e %as )ontroversias" Bue per,itan %a aop)i/n e e)isiones eBuitativas"sie,pre sin ,enos)a&o e %os ere)os e %as personas. #or e%%o" es pre)iso Bue sereu%e )on espe)ia% )uiao %a ap%i)a)i/n e estos ,eios a%ternativos en %os )asosen Bue se a%%an en ;ueo %os intereses e %os ,enores e ea.

136. A este respe)to %a Conven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo previene en suart)u%o 40:

3. Gos Estaos #artes to,arán toas %as ,eias apropiaas parapro,over e% esta&%e)i,iento e %ees" pro)ei,ientos" autoriaes einstitu)iones espe)i)os para %os niDos e Buienes se a%eue Bue aninrinio %as %ees pena%es o a Buienes se a)use o e)%are )u%pa&%es ea&er inrinio esas %ees" en parti)u%ar:

QF

& ie,pre Bue sea apropiao esea&%e" %a aop)i/n e ,eias paratratar a esos niDos sin re)urrir a pro)ei,ientos ;ui)ia%es" en e%enteni,iento e Bue se respetarán p%ena,ente %os ere)os u,anos

%as arantas %ea%es.117  +ur. Court H..' Case 3 !. 3he ,nited Iin$dom' Jud$ment of 79 Decem#er' 7 " para. 74.

118  European Co,,ittee o *inisters o te Coun)i% o Europe e)o,,enation Io. >87 20" para.47.119  #ara evitar Bue %a pu&%i)ia ine&ia o e% pro)eso e ia,a)i/n per;uiBuen a %os ,enores" serespetará en toas %as etapas e% ere)o e %os ,enores a %a inti,ia.

120  Art)u%o 40 e %a Conven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo" e%a 11 e 'ei;in 57 e %as=ire)tri)es e ia.

86

Page 87: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 87/128

OPINIÓN

137. #or %as raones e+puestas"

LA CORTE,

por seis votos )ontra uno.

DECIDE

Tue tiene )o,peten)ia para e,itir %a presente pini/n Consu%tiva Bue %a

so%i)itu e %a Co,isi/n <ntera,eri)ana e =ere)os u,anos es a,isi&%e.DECLARA

Tue para %os ee)tos e esta opini/n )onsu%tiva" ?niDo@ o ?,enor e ea@ estoa persona Bue no aa )u,p%io 18 aDos" sa%vo Bue u&iese a%)anaoantes %a ,aora e ea" por ,anato e %e" en %os tr,inos e% párrao42.

ES DE OPINIÓN

1. Tue e )onor,ia )on %a nor,ativa )onte,poránea e% =ere)o<nterna)iona% e %os =ere)os u,anos" en %a )ua% se en,ar)a e% art)u%o 19 e %a

Conven)i/n A,eri)ana so&re =ere)os u,anos" %os niDos son titu%ares eere)os no s/%o o&;eto e prote))i/n.

2. Tue %a e+presi/n ?inters superior e% niDo@" )onsaraa en e% art)u%o 3 e %aConven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo" i,p%i)a Bue e% esarro%%o e ste e%e;er)i)io p%eno e sus ere)os e&en ser )onsieraos )o,o )riterios re)tores para%a e%a&ora)i/n e nor,as %a ap%i)a)i/n e stas en toos %os /renes re%ativos a %avia e% niDo.

3. Tue e% prin)ipio e iua%a re)oio en e% art)u%o 24 e %a Conven)i/nA,eri)ana so&re =ere)os u,anos no i,pie %a aop)i/n e re%as ,eiasespe)i)as en re%a)i/n )on %os niDos" %os )ua%es reBuieren un trato ierente en

un)i/n e sus )oni)iones espe)ia%es. Este trato e&e orientarse a %a prote))i/n e%os ere)os e intereses e %os niDos.

4. Tue %a a,i%ia )onstitue e% á,&ito pri,oria% para e% esarro%%o e% niDo e%e;er)i)io e sus ere)os. #or e%%o" e% Estao e&e apoar orta%e)er a %a a,i%ia" atravs e %as iversas ,eias Bue sta reBuiera para e% ,e;or )u,p%i,iento e suun)i/n natura% en este )a,po.

5. Tue e&e preservarse avore)erse %a per,anen)ia e% niDo en su nK)%eo

87

Page 88: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 88/128

a,i%iar" sa%vo Bue e+istan raones eter,inantes para separar%o e su a,i%ia" enun)i/n e% inters superior e aBu%. Ga separa)i/n e&e ser e+)ep)iona% "preerente,ente" te,pora%.

6. Tue para %a aten)i/n a %os niDos" e% Estao e&e va%erse e institu)iones Bueisponan e persona% ae)uao" insta%a)iones sui)ientes" ,eios i/neos e+perien)ia pro&aa en este nero e tareas.

7. Tue e% respeto e% ere)o a %a via" en re%a)i/n )on %os niDos" a&ar)a nos/%o %as proi&i)iones" entre e%%as" %a e %a priva)i/n ar&itraria" esta&%e)ias en e%art)u%o 4 e %a Conven)i/n A,eri)ana so&re =ere)os u,anos" sino Bue)o,prene ta,&in %a o&%ia)i/n e aoptar %as ,eias ne)esarias para Bue %ae+isten)ia e %os niDos se esarro%%e en )oni)iones inas.

8. Tue %a veraera p%ena prote))i/n e %os niDos sinii)a Bue stos pueanisrutar a,p%ia,ente e toos sus ere)os" entre e%%os %os e)on/,i)os" so)ia%es

)u%tura%es" Bue %es asinan iversos instru,entos interna)iona%es. Gos Estaos#artes en %os trataos interna)iona%es e ere)os u,anos tienen %a o&%ia)i/n eaoptar ,eias positivas para aseurar %a prote))i/n e toos %os ere)os e%niDo.

9. Tue %os Estaos #artes en %a Conven)i/n A,eri)ana tienen e% e&er")onor,e a %os art)u%os 19 17" en re%a)i/n )on e% art)u%o 1.1 e %a ,is,a" eto,ar toas %as ,eias positivas Bue aseuren %a prote))i/n a %os niDos )ontra,a%os tratos" sea en su re%a)i/n )on %as autoriaes pK&%i)as" o en %as re%a)ionesinterViniviua%es o )on entes no estata%es.

10. Tue en %os pro)ei,ientos ;ui)ia%es o a,inistrativos en Bue se resue%venere)os e %os niDos se e&en o&servar %os prin)ipios %as nor,as e% e&io

pro)eso %ea%. Esto a&ar)a %as re%as )orresponientes a ;ue natura% V)o,petente"inepeniente e i,par)ia%V" o&%e instan)ia" presun)i/n e ino)en)ia" )ontrai))i/n auien)ia eensa" atenieno %as parti)u%ariaes Bue se erivan e %asitua)i/n espe)i)a en Bue se en)uentran %os niDos Bue se proe)tanraona&%e,ente" entre otras ,aterias" so&re %a interven)i/n persona% e i)ospro)ei,ientos %as ,eias e prote))i/n Bue sea inispensa&%e aoptar en e%esarro%%o e stos.

11. Tue %os ,enores e 18 aDos a Buienes se atri&ua %a )o,isi/n e una)onu)ta e%i)tuosa e&en Buear su;etos a /ranos ;urisi))iona%es istintos e %os)orresponientes a %os ,aores e ea. Gas )ara)tersti)as e %a interven)i/n Buee% Estao e&e tener en e% )aso e %os ,enores inra)tores e&en re%e;arse en %a

intera)i/n e% un)iona,iento e estos tri&una%es" as )o,o en %a natura%ea e%as ,eias Bue e%%os pueen aoptar.

12. Tue %a )onu)ta Bue ,otive %a interven)i/n e% Estao en %os )asos a %os Buese reiere e% punto anterior e&e a%%arse es)rita en %a %e pena%. tros )asos" )o,oson %os e a&anono" esva%i,iento" rieso o ener,ea" e&en ser atenios enor,a ierente" a %a Bue )orrespone a %os pro)ei,ientos ap%i)a&%es a Buienesin)urren en )onu)tas tpi)as. in e,&aro" en i)os )asos es pre)iso o&servar"iua%,ente" %os prin)ipios %as nor,as e% e&io pro)eso %ea%" tanto en %o Bue

88

Page 89: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 89/128

)orrespone a %os ,enores )o,o en %o Bue to)a a Buienes e;er)en ere)os enre%a)i/n )on stos" erivaos e% estatuto a,i%iar" atenieno ta,&in a %as)oni)iones espe)i)as en Bue se en)uentren %os niDos.

13. Tue es posi&%e e,p%ear vas a%ternativas e so%u)i/n e %as )ontroversias Bueae)ten a %os niDos" pero es pre)iso reu%ar )on espe)ia% )uiao %a ap%i)a)i/n eestos ,eios a%ternativos para Bue no se a%teren o is,inuan %os ere)os eaBu%%os.

=isiente e% ue a),an" Buien io )ono)er a %a Corte su (oto =isiente. Gosue)es Cançao !rinae ar)a a,re" sus (otos Con)urrentes" %os )ua%esa)o,paDan %a presente pini/n Consu%tiva.

ea)taa en espaDo% e in%s" a)ieno e e% te+to en espaDo%" en an os" Costai)a" e% 28 e aosto e 2002.

Antônio A. Cançao !rinae#resiente

A%irio A&reu 'ure%%i

ernán a%ao #esantes

erio ar)a a,re

*á+i,o #a)e)o /,e

%iver a),an

Car%os (i)ente e ou+ enio

*anue% E. (entura o&%ese)retario

Co,unBuese"

Antônio A. Cançao !rinae

89

Page 90: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 90/128

#resiente

*anue% E. (entura o&%ese)retario

90

Page 91: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 91/128

DISSENTING OPINION OB =UDGE =ACMAN

< ave" reretu%%" oun ,se% una&%e to ;oin te ,a;orit o te Court in

its e)ision to respon avoura&% to te ?eBuest or an Avisor pinion@ ate*ar) 30t  2001" & te <nter-A,eri)an Co,,ission on u,an its >?theCommission@( &e)ause" in , vieZ" te eBuest oes not u%i%% te )riteria ora,issi&i%it set out in Arti)%e 64 o te Convention" as )onsistent% interprete &tis Court ro, te ,o,ent o its ver irst avisor opinion.

<n its )o,,uni)ation reBuestin te issuin o an avisor opinion" teCo,,ission states te ?o&;e)tive@ o te reBuest in te o%%oZin ter,s.

 ?!e Co,,ission ee,s it ne)essar to interpret Zeter Arti)%es 8 an 25

o te A,eri)an Convention on u,an its in)%ue %i,its to te oo

 ;u,ent an is)retion o te tates to issue spe)ia% ,easures o prote)tionin a))oran)e Zit Arti)%e 19 tereo an reBuires >sic  te Court to e+press

enera% an va%i uie%ines in )onor,an)e to te ra,eZor o te

Convention.@

!e Co,,ission ten ini)ates te ive ?spe)ia% ,easures o prote)tion@ onZi) it esires te Court to pronoun)e >cf ) para 4 o tis pinion:

a. separation o oun persons >,inors ro, teir parents anHora,i%" on te &asis o a ru%in & a e)ision-,ain oran" ,ae Zitoutue pro)ess" tat teir a,i%ies are not in a position to aor teireu)ation or ,aintenan)e$&. eprivation o %i&ert o ,inors & intern,ent in uariansip or)ustoia% institutions on te &asis o a eter,ination tat te ave &eena&anone or are prone to a%% into situations o ris or i%%ea%it" ,otives>?causales@( Zi) sou% not &e )onsiere o a )ri,ina% nature" &ut"rater" as te resu%t o persona% or )ir)u,stantia% vi)issitues$). te a))eptan)e o )onessions & ,inors in )ri,ina% ,atters Zitoutue uarantees$. ;ui)ia% or a,inistrative pro)eeins to eter,ine una,enta%rits o te ,inor Zitout %ea% representation o te ,inor$ ane. eter,ination o rits an %i&erties in ;ui)ia% an a,inistrativepro)eeins Zitout uarantees or te rit o te ,inor to &e

persona%% ear$ an ai%ure to tae into a))ount te opinion anpreeren)es o te ,inor in su) eter,ination.O

Page 92: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 92/128

O * trans%ation

[it te reatest respe)t to te <nter-A,eri)an Co,,ission on u,an

its" te so-)a%%e ?o&;e)tive@ o te reBueste avisor opinion is" in , vieZ"vaue a%,ost to te point o ,eanin%essness" a vaueness tat is ata%%)o,poune & te @reBuire,ent@ tat te Court sou% e+press ?enera% an va%iuie%ines@.

epeate% in its e+a,ination o te s)ope o te ?&roa a,&it@ >el amplioalcance( o its )onsu%tative un)tion" >cf  para. 34 o te present pinion te Courtas insiste tat te una,enta% purpose o tat un)tion is to rener a servi)e to,e,&er-states an orans o te <nter-A,eri)an sste, in orer to assist te, ?inu%i%%in an app%in treaties tat ea% Zit u,an rits" Zitout su&,ittin te,to te or,a%ities an te sste, o san)tions o te )ontentious pro)ess@.

<t sou% not &e orotten tat in te e+er)ise o its vo)ation to ?troZ %iton te ,eanin" o&;e)t an purpose o te internationa% nor,s on u,an ritsanF" a&ove a%%" to provie avi)e an assistan)e to te *e,&er tates an oranso te A in orer to ena&%e te, to u%% an ee)tive% )o,p% Zit teirinternationa% o&%iations in tat rear@ ?te Court is a  3(%#"#!&  institution o teinter-A,eri)an sste,@ >C-1H82: para 19 >, e,pasis. As su)" te Courtsou% resist invitations to inu%e in ?pure% a)ae,i) spe)u%ation" Zitout aoreseea&%e app%i)ation to )on)rete situations ;ustiin te nee or an avisoropinion@ >cf. C-9H87" para 16.

< Zou% suest tat a reBuest to provie ?enera% an va%i uie%ines@ to)over a series o poteses tat revea% neiter pu&%i) uren) nor ;urii)a%)o,p%e+it is" pre)ise%" an invitation to enae in ?pure% a)ae,i) spe)u%ation@ o

a in Zi) assure% ?Zou% Zeaen te sste, esta&%ise & te Conventionan Zou% istort te avisor ;urisi)tion o te Court.@ >cf. C-1H82" para 25.

Nor tese reasons < ave e)%ine to parti)ipate in te e%i&erations on tispinion" an ereZit re)or , vote aainst it in its entiret.

%iver a),anue

*anue% E. (entura o&%es e)retar

2

Page 93: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 93/128

VOTO CONCURRENTE DEL =UE A)A) CANADO TRINDADE

1. (oto a avor e %a aop)i/n" por %a Corte <ntera,eri)ana e =ere)os

u,anos" e %a presente pini/n Consu%tiva n. 17 so&re %a Condición Jurídica yDerechos Humanos del Niño" %a )ua% )onstitue" a ,i ;ui)io" un nuevo aporte e su

 ;urispruen)ia re)iente a %a evo%u)i/n e% =ere)o <nterna)iona% e %os =ere)osu,anos. Ga )onsu%ta or,u%aa por %a Co,isi/n <ntera,eri)ana e =ere)osu,anos se en)uara pere)ta,ente" a ,i ,oo e ver" en %a a,p%ia &ase

 ;urisi))iona% e %a un)i/n )onsu%tiva e %a Corte <ntera,eri)ana >art)u%o 64 e %aConven)i/n A,eri)ana so&re =ere)os u,anos" a por sta )%ara,ente e+p%i)aa esta&%e)ia en su pini/n Consu%tiva n. 15 so&re %os nformes de la Comisiónnteramericana de Derechos Humanos  >e% 14.11.1997121. Ga Corte tiene" as" %a)o,peten)ia para interpretar %as isposi)iones re%evantes >o&;eto e %a presente)onsu%ta e %a Conven)i/n A,eri)ana so&re =ere)os u,anos e otros trataosBue vin)u%an %os Estaos e %a rei/n" ae,ás e %a responsa&i%ia e% e&er -

)o,o %o eter,ina %a Conven)i/n A,eri)ana - e e;er)er su un)i/n )onsu%tiva" )uaopera)i/n es ,ateria e ordre pu#lic  interna)iona%.

I) Pr'&e.$*en's6 re4es Pre"#s#'nes C'n"e+(!&es)

2. E% preá,&u%o e %a Conven)i/n e Ia)iones Jnias so&re %os =ere)os e% IiDoe 1989 avierte en su preá,&u%o Bue Wen toos %os pases e% ,uno a niDos Bueviven en )oni)iones e+)ep)iona%,ente i)i%esW" ne)esitano por %o tanto Wespe)ia%)onsiera)i/nW. Gos niDos a&anonaos en %as )a%%es" %os niDos traaos por %ae%in)uen)ia" e% tra&a;o inanti%" %a prostitu)i/n inanti% oraa" e% trái)o e niDos paraventa e /ranos" %os niDos invo%u)raos en )on%i)tos ar,aos" %os niDos reuiaos"esp%aaos apátrias" son aspe)tos e% )otiiano e %a traeia )onte,poránea eun ,uno aparente,ente sin uturo.

3. Io veo )/,o evitar ese pron/sti)o so,&ro e Bue" un ,uno Bue se es)uiae sus niDos" Bue estrue e% en)anto e su inan)ia entro e e%%os" Bue pone un inpre,aturo a su ino)en)ia" Bue %es so,ete a toa suerte e priva)iones u,i%%a)iones" ee)tiva,ente no tiene uturo. Jn tri&una% e ere)os u,anos nopuee e;ar e to,ar )ono)i,iento e esta traeia" aKn ,ás )uano e+presa,enteinstao a pronun)iarse so&re aspe)tos e %os ere)os u,anos e% niDo e su)oni)i/n ;uri)a" en e% e;er)i)io e su un)i/n )onsu%tiva" otaa e a,p%ia &ase

 ;urisi))iona%.

4. !oos vivi,os en e% tie,po. E% pasar e% tie,po ae)ta nuestra )oni)i/n ;uri)a. E% pasar e% tie,po e&era orta%e)er %os vn)u%os e so%iaria Bue unen %os

vivos a sus ,uertos" a)er)áno%os122

. E% pasar e% tie,po e&era orta%e)er %os

121  . Corte <ntera,eri)ana e =ere)os u,anos" pini/n Consu%tiva C-15H99" erie A" n. 15" pp. 3-25"

párrs. 1-59" esp. pp. 13-19 24" párrs. 23-41 puntos reso%utivos 1-2.

122  . C." so&re este punto" ,is (otos aonaos en e% )aso A1maca 8el1s:ue) !ersus ;uatemala" enten)ia

e% ono" e% 25.11.2000" erie C" n. 70" párrs. 1-40 e% (oto$ enten)ia so&re repara)iones" e%22.02.2002" erie C" párrs. 1-26 e% (oto.

Page 94: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 94/128

vn)u%os e so%iaria Bue unen toos %os seres u,anos" ;/venes an)ianos" Buee+peri,entan un ,aor o ,enor rao e vu%nera&i%ia en ierentes ,o,entos a %o%aro e su e+isten)ia. in e,&aro" ni sie,pre preva%e)e esta per)ep)i/n e %osee)tos i,p%a)a&%es e% pasar e% tie,po" Bue a toos nos )onsu,e.

5. =e ,oo enera%" es a% ini)io a% ina% e% tie,po e+isten)ia% Bue unoe+peri,enta ,aor vu%nera&i%ia" rente a %a pro+i,ia e% es)ono)io >e%na)i,iento %a pri,era inan)ia" %a ve;e %a ,uerte. !oo ,eio so)ia% e&e" as"estar atento a %a )oni)i/n u,ana. E% ,eio so)ia% Bue se es)uia e sus niDos notiene uturo. E% ,eio so)ia% Bue se es)uia e sus an)ianos no tiene pasao. X)ontar s/%o )on e% presente ua no es ,ás Bue una ,era i%usi/n.

6. En su punto reso%utivo n. 1" %a presente pini/n Consu%tiva n. 17 e %a Corte<ntera,eri)ana ispone Bue" We )onor,ia )on %a nor,ativa )onte,poránea e%=ere)o <nterna)iona% e %os =ere)os u,anos" en %a )ua% se en,ar)a e% art)u%o 19e %a Conven)i/n A,eri)ana so&re =ere)os u,anos" los niños son titulares de

derechos y no sólo o#&eto de protecciónW123

. En ee)to" son su;etos e ere)o %osniDos124" no %a inan)ia o %a niDe. on su;etos e ere)o %os an)ianos" no %a ve;e.on su;etos e ere)o %as personas )on is)apa)ia125" no %a is)apa)ia e%%a,is,a. on su;etos e ere)os %os apátrias" no %a apatria. X as por e%ante. Gas%i,ita)iones e %a )apa)ia ;uri)a en naa su&traen a %a persona%ia ;uri)a. E%titu%ar e ere)os es e% ser u,ano" e )arne ueso a%,a" no %a )oni)i/ne+isten)ia% en Bue se en)uentra te,pora%,ente.

7. =ese e% universo )on)eptua% e% =ere)o <nterna)iona% e %os =ere)osu,anos" - en e% )ua% se en,ar)an" a ,i ,oo e ver" %os ere)os u,anos e%niDo" - son %os niDos %os titu%ares e ere)os" no %a inan)ia o %a niDe. Jn iniviuopuee tener ere)os espe)i)os en virtu e %a )oni)i/n e vu%nera&i%ia en Bue seen)uentre >v.." %os niDos" %os an)ianos" %as personas )on is)apa)ia" %os apátrias"

entre otros" pero e% titu%ar e ere)os siue sieno sie,pre %" )o,o personau,ana" no %a )o%e)tivia o e% rupo so)ia% a% Bue pertene)e por su )oni)i/ne+isten)ia% >v.." %a inan)ia o niDe" %a ve;e" %a is)apa)ia" %a apatria" entreotros.

8. Es )ierto Bue %a persona%ia %a )apa)ia ;uri)as uaran estre)avin)u%a)i/n" pero en e% p%ano )on)eptua% se istinuen. #uee o)urrir Bue un iniviuotena persona%ia ;uri)a sin isrutar" en ra/n e su )oni)i/n e+isten)ia%" e p%ena)apa)ia para a)tuar. As" en e% presente )onte+to" por persona%ia se puee

123  . >\nasis a)re)entao. - =ispone e% art)u%o 19 e %a Conven)i/n A,eri)ana Bue Wtoo niDo tiene ere)o

a %as ,eias e prote))i/n Bue su )oni)i/n e ,enor reBuiere por parte e su a,i%ia" e %a so)iea e%EstaoW.

124  . !r,ino Bue" - )o,o seDa%a %a Corte >nota 43 e %a presente pini/n Consu%tiva" - a&ar)a"

eviente,ente" %os niDos %as niDas %os ao%es)entes.

125  . E% preá,&u%o e %a Conven)i/n <ntera,eri)ana para %a E%i,ina)i/n e !oas %as Nor,as e

=is)ri,ina)i/n )ontra %as #ersonas )on =is)apa)ia >e 1999" v.." e,piea por reair,ar Bue %as personas)on is)apa)ia Wtienen %os ,is,os ere)os u,anosW Bue otras personas >in)%usive e% ere)o e no verseso,etias a is)ri,ina)i/n &asaa en %a is)apa)ia" %os )ua%es Wi,anan e %a inia %a iua%a Bueson inerentes a too ser u,anoW.

2

Page 95: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 95/128

entener %a aptitu para ser titu%ar e ere)os e&eres" por )apa)ia %a aptitupara e;er)er%os por s ,is,o >)apa)ia e e;er)i)io. Ga )apa)ia en)untrase" pues"nti,a,ente vin)u%aa a %a persona%ia$ sin e,&aro" si por a%una situa)i/n o)ir)unstan)ia un iniviuo no ispone e p%ena )apa)ia ;uri)a" ni por eso e;a e

ser su;eto e ere)o. Es e% )aso e %os niDos.

9. =aa %a i,portan)ia trans)enenta% e %a ,ateria trataa en %a presentepini/n Consu%tiva n. 17 e %a Corte <ntera,eri)ana e =ere)os u,anos so&re %aCondición Jurídica y Derechos Humanos del Niño" ,e veo en e% e&er e e;ar)onstan)ia e ,is re%e+iones so&re %a ,ateria" )entraas en seis aspe)tos ,eu%ares"Bue )onsiero e %a ,aor re%evan)ia a)tua%ia" Bue )onor,an una te,áti)a Bue,e a )onsu,io aDos e estuio ,eita)i/n" a sa&er: pri,ero" %a )rista%ia)i/n e%a persona%ia ;uri)a interna)iona% e% ser u,ano$ seuno" %a persona%ia

 ;uri)a e% ser u,ano )o,o respuesta a una ne)esia e %a )o,uniainterna)iona%$ ter)ero" e% aveni,iento e% niDo )o,o veraero su;eto e ere)os ene% p%ano interna)iona%$ )uarto" e% ere)o su&;etivo" %os ere)os u,anos %a nueva

i,ensi/n e %a persona%ia ;uri)a interna)iona% e% ser u,ano$ Buinto" %asi,p%i)a)iones proe))iones e %a persona%ia ;uri)a e% niDo en e% p%anointerna)iona%$ se+to" %os ere)os u,anos e% niDo %as o&%ia)iones e suprote))i/n er$a omnes. #ase,os a un e+a,en sus)into e )aa uno e esos aspe)tos.

II) L! Cr#s!&#:!"#$n %e &! Pers'n!&#%!% =(r9%#"! Inern!"#'n!& %e& SerH(*!n')

10. Ga )rista%ia)i/n e %a persona%ia ;uri)a interna)iona% e% ser u,ano)onstitue" en ,i entener126" e% %eao ,ás pre)ioso e %a )ien)ia ;uri)a e% si%oRR" Bue reBuiere ,aor aten)i/n por parte e %a o)trina ;uri)a )onte,poránea. Eneste parti)u%ar" e% =ere)o <nterna)iona% e+peri,enta o" a% ini)io e% si%o RR<" e)ierto ,oo un retorno a %os orenes" en e% sentio Bue ue oriina%,ente )on)e&io

)o,o un veraero &us $entium" e% ere)o e entes. Xa en %os si%os R(< R(<<" %oses)ritos e %os %%a,aos unaores e% =ere)o <nterna)iona% >espe)ia%,ente %os e N.(itoria" N. uáre . rotius" ae,ás e %os e A. enti%i . #uenor sostenan e%iea% e %a ci!itas maxima $entium" )onstitua por seres u,anos oraniaosso)ia%,ente en Estaos )oe+tensiva )on %a propia u,ania127.

11. Ga,enta&%e,ente" %as re%e+iones %a visi/n e %os %%a,aos unaores e%=ere)o <nterna)iona% >)onsinaas notaa,ente en %os es)ritos e %os te/%oos

126  . A.A. Cançao !rinae" W!e #ro)eura% Capa)it o te <niviua% as u&;e)t o <nternationa% u,an

its GaZ: e)ent =eve%op,entsW" Iarel 8asa /micorum 2i#er = 2es droits de lOhomme P lOau#e du QQesiRcle" 'ru+e%%es" 'ru%ant" 1999" pp. 521-544$ A.A. Cançao !rinae" +l /cceso Directo del ndi!iduo a los3ri#unales nternacionales de Derechos Humanos" 'i%&ao" Jniversia e =eusto" 2001" pp. 17-96$ A.A.Cançao !rinae" +l Derecho nternacional de los Derechos Humanos en el Si$lo QQ " antiao" Eitoria%uri)a e Ci%e" 2001" pp. 317-374.

127  . Es )ierto Bue e% ,uno )a,&i/ entera,ente" ese Bue (itoria" uáre" enti%i" rotius" #uenor

[o% es)ri&ieron sus o&ras" pero %a aspira)i/n u,ana siue %a ,is,a. A.A. Cançao !rinae" WA#ersona%iae e Capa)iae uri)as o <nivuo )o,o u;eito o =ireito <nterna)iona%W" in Jornadas deDerecho nternacional  >JIA*" Ciua e *+i)o" 11-14 e i)ie,&re e 2001" [asinton =.C." e)retaraenera% e %a EA" 2002" pp. 311-347.

3

Page 96: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 96/128

espaDo%es en %a o&ra ro)iana" Bue %o )on)e&an )o,o un siste,a veraera,enteuni!ersal 128" vinieron a ser sup%antaas por %a e,eren)ia e% positivis,o ;uri)o" Buepersonii)/ e% Estao" otáno%o e Wvo%unta propiaW" reu)ieno %os ere)os e %osseres u,anos a %os Bue e% Estao a stos W)on)eaW. E% )onsenti,iento o %a vo%unta

e %os Estaos >seKn e% positivis,o vo%untarista se torn/ e% )riterio preo,inante ene% =ere)o <nterna)iona%" neano &us standi  a %os iniviuos" a %os seres u,anos129.

12. \sto ii)u%t/ %a )o,prensi/n e %a )o,unia interna)iona%" e&i%it/ e% propio=ere)o <nterna)iona%" reu)ino%o a un ere)o estri)ta,ente interestata%" no ,ás

 por encima  sino entre  Estaos so&eranos130. En ee)to" )uano e% orena,iento ;uri)o interna)iona% se a%e;/ e %a visi/n universa% e %os %%a,aos WunaoresW e%ere)o e entes >). supra" su)esivas atro)iaes se )o,etieron )ontra e% nerou,ano. Gas )onse)uen)ias esastrosas e esa istorsi/n son a,p%ia,ente )ono)ias.

13. Xa a ina%es e %a )aa e %os veinte" suran %as pri,eras rea))ioneso)trina%es )ontra esta posi)i/n rea))ionaria131. X a ,eiaos e% si%o RR %a ,ás

%K)ia o)trina ;usinterna)iona%ista se istan)ia&a einitiva,ente e %a or,u%a)i/nee%iana neo-ee%iana e% Estao )o,o epositario ina% e %a %i&erta responsa&i%ia e %os iniviuos Bue %o )o,ponan" Bue en % en e% EstaoF seintera&an entera,ente132. Contra %a )orriente o)trina% e% positivis,o trai)iona%133"Bue pas/ a sostener Bue so%a,ente %os Estaos eran su;etos e% =ere)o<nterna)iona%134" se e,eri/ una )orriente opuesta135" sostenieno" a contrario sensu"Bue" en K%ti,a instan)ia" so%a,ente %os iniviuos" estinatarios e toas %as nor,as

 ;uri)as" eran su;etos e% =ere)o <nterna)iona%. a,ás a Bue o%viar Bue" a% in 128  . C.[. ens" 3he Common 2aE of -anind " Gonon" tevens" 1958" pp. 66-69$ e ). ta,&, .-.

=upu" 2a communaut0 internationale entre le mythe et lOhistoire" #aris" E)ono,i)aHJIEC" 1986" pp. 164-165.

129 

. #.#. e,e)" 3he %osition of the ndi!idual in nternational 2aE /ccordin$ to ;rotius and 8attel " !eaue" Ii;o" 1960" pp. 36-37.

130  . #id ." p. 37.

131  . Co,o" v." %a %u,inosa ,onoraa e ean piropou%os" 2Oindi!idu en Droit international " #aris" G="

1928" pp. 66 33" ). p. 19. #oner/ e% autor Bue" a )ontrario e %o Bue se esprena e %a o)trinaee%iana" e% Estao no es un iea% supre,o su&,iso tan s/%o a su propia vo%unta" no es un in en s ,is,o"sino Wun ,eio e rea%ia)i/n e %as aspira)iones ne)esiaes vita%es e %os iniviuosW" sieno" pues"ne)esario proteer e% ser u,ano )ontra %a %esi/n e sus ere)os por su propio Estao. #id ." p. 55$ unaevo%u)i/n en ese sentio" are/" a&ra Bue apro+i,arnos e% iea% e %a ci!itas maxima.

132  . [. Nrie,ann" 3he Chan$in$ Structure of nternational 2aE " Gonon" tevens" 1964" p. 247.

133  . Nor,aa" ae,ás e !riepe% Ani%otti" ta,&in por Y. trupp" E. Yau,ann" . es%o&" entre outros.

134  . #ostura Bue ta,&in vino a ser aoptaa por %a %%a,aa o)trina soviti)a e% =ere)o <nterna)iona%" )on

nasis en %a W)oe+isten)ia pa)i)aW inter-estata%$ )." v.." X.A. Yorovin" .'. Yr%ov" et alii " nternational 2aE "*os)oZ" A)ae, o )ien)es o te JH<nstitute o tate an GaZ" sHF" pp. 93-98 15-18$ .<. !unin"Droit international pu#lic = pro#lRmes th0ori:ues" #aris" #one" 1965" pp. 19-34.

135  . Nor,aa por G. =uuit" . ]e" . Yra&&e" I. #o%itis . )e%%e" entre outros.

4

Page 97: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 97/128

a% )a&o" e% Estao e+iste para %os seres u,anos Bue %o )o,ponen" no !ice=!ersa.

14. *ientras tanto" persista %a vie;a po%,i)a" estri% o)iosa" entre ,onistas ua%istas" eriia en a%sas pre,isas" Bue" no sorprenente,ente" e;/ e )ontri&uir a

%os esueros o)trina%es en pro e %a e,an)ipa)i/n e% ser u,ano !is=P=!is su propioEstao. En ee)to" %o Bue i)ieron tanto %os ua%istas )o,o %os ,onistas" en esteparti)u%ar" ue Wpersonii)arW e% Estao )o,o su;eto e% =ere)o <nterna)iona% 136. Gos,onistas es)artaron too antropo,oris,o" air,ano %a su&;etivia interna)iona%e% Estao por un aná%isis e %a persona ;uri)a137$ %os ua%istas138 no se )ontuvieronen sus e+)esos e )ara)teria)i/n e %os Estaos )o,o su;etos Kni)os e% =ere)o<nterna)iona%139.

15. Con e% re)ono)i,iento e %a persona%ia ;uri)a e% ser u,ano en e% p%anointerna)iona%" e% =ere)o <nterna)iona% pas/ a )oniurarse )o,o un corpus &uris ee,an)ipa)i/n. Io a Wneutra%iaW en e% =ere)o$ too =ere)o es finalista" %osestinatarios K%ti,os e %as nor,as ;uri)as tanto na)iona%es )o,o interna)iona%es

son %os seres u,anos. A ,eiaos e% si%o RR" %a propia e+perien)ia ;uri)a)ontrae)a )ate/ri)a,ente %a teora inunaa e Bue %os iniviuos eran si,p%eso#&etos  e% orena,iento ;uri)o interna)iona%" estrua otros pre;ui)ios e%positivis,o estata%140. En %a o)trina ;uri)a e enton)es se torna&a patente e%re)ono)i,iento e %a e+pansi/n e %a prote))i/n e %os iniviuos en e% orena,iento

 ;uri)o interna)iona%141" )o,o veraeros su;etos e ere)o >e% laE of nations142.

16. En %a ponera)i/n e en Cassin" es)ri&ieno en 1950" por e;e,p%o" sonsu;etos e ere)o Wtoas %as )riaturas u,anasW" )o,o ,ie,&ros e %a Wso)ieauniversa%W" sieno Win)on)e&i&%eW Bue e% Estao vena a near%es esta )oni)i/n143. Gos

136  . C. C.!. Eustatiaes" WGes su;ets u =roit internationa% et %a responsa&i%it internationa%e - Iouve%%es

tenan)esW" 84 ecueil des Cours de lO/cad0mie de Droit nternational de 2a Haye >1953 p. 405.

137  . #id ." p. 406.

138  . A e;e,p%o so&re too e . !riepe% =. Ani%otti.

139  . #ara una )rti)a a %a in)apa)ia e %a tesis ua%ista e e+p%i)ar e% a))eso e %os iniviuos a %a

 ;urisi))i/n interna)iona%" ). #au% euter" WTue%Bues re,arBues sur %a situation ;uriiBue es parti)u%iers en=roit internationa% pu&%i)W" 2a techni:ue et les principes du Droit pu#lic = tudes en lOhonneur de ;eor$esScelle" vo%. <<" #aris" G=" 1950" pp. 542-543 551.

140  . C. . peruti" 2Ondi!iduo nel Diritto nterna)ionale" *i%ano" iur] E." 1950" pp. 104-107.

 141  . C. #arr" Wo,e Consierations upon te #rote)tion o <niviua%s in <nternationa% GaZW" 90 ecueil des

Cours de lO/cad0mie de Droit nternational de 2a Haye >1956 p. 722.

142  . . Gauterpa)t" nternational 2aE and Human i$hts" Gonon" tevens" 1950" pp. 69" 61 51$ "

anterior,ente" . Gauterpa)t" W!e <nternationa% #rote)tion o u,an itsW" 70 ecueil des Cours delO/cad0mie de Droit nternational de 2a Haye >1947 pp. 11" 6-9 104.

143  . . Cassin" WG^o,,e" su;et e roit internationa% et %a prote)tion es roits e %^o,,e ans %a so)it

universe%%eW" in 2a techni:ue et les principes du Droit pu#lic = tudes en lOhonneur de ;eor$es Scelle" vo%. <"

5

Page 98: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 98/128

ere)os u,anos se )on)e&ieron )o,o inherentes  a too ser u,ano"inepeniente,ente e )ua%esBuiera )ir)unstan)ias en Bue se en)uentre. Xa enton)es"e% iniviuo pasa&a a ser visto )o,o su;eto  &ure suo e% =ere)o interna)iona%" ta%)o,o sostena %a o)trina ,ás %K)ia" ese %a e %os %%a,aos unaores e% ere)o

e entes >droit des $ens144.

17. !a,&in en e% )ontinente a,eri)ano" aKn antes e %a aop)i/n e %as=e)%ara)iones A,eri)ana Jniversa% e =ere)os u,anos e 1948" %ore)ieron,aniesta)iones o)trina%es en pro e %a persona%ia ;uri)a interna)iona% e %osiniviuos" )o,o %as Bue se en)uentran" por e;e,p%o" en %as o&ras e A%e;anro_%vare145  i%e&rano A))io%146. En ee)to" estuios su)esivos so&re %osinstru,entos interna)iona%es e prote))i/n interna)iona% pasaron a enatiarpre)isa,ente %a i,portan)ia ist/ri)a e% re)ono)i,iento e %a persona%ia ;uri)ainterna)iona% e %os iniviuos147.

18. !oo e% nuevo corpus &uris e% =ere)o <nterna)iona% e %os =ere)os u,anos

a sio )onstruo so&re %a &ase e %os i,perativos e prote))i/n %os interesessuperiores e% ser u,ano" inepeniente,ente e su vn)u%o e na)iona%ia o e su

#aris" G=" 1950" pp. 81-82.

144  . #.I. =rost" Human i$hts as 2e$al i$hts" Geen" i;to" 1965" pp. 223 e 215.

145  . A. _%vare" 2a econstrucción del Derecho de ;entes = +l Nue!o "rden y la eno!ación Social " antiao

e Ci%e" E. Ias)i,ento" 1944" pp. 46-47 457-463" ). pp. 81" 91 499-500.

146  . . A))io%" 3ratado de Direito nternacional %ú#lico" vo%. <" 1a. e." io e aneiro" <,prensa Ia)iona%"

1933" pp. 71-75.

147  . C." e.." . Cassin" W(int ans apr]s %a =)%aration Jniverse%%eW" 8 e!ue de la Commissioninternationale de &uristes >1967 n. 2" pp. 9-17$ [.#. or,%e" 3he %rocedural Status of the ndi!idual #eforenternational and Supranational 3ri#unals" !e aue" Ii;o" 1966" pp. 1-194$ C.A. Ioraar" 3he %ositionof the ndi!idual in nternational 2aE " Copenaen" *unsaar" 1962" pp. 26-33 82-172$ A.A. Cançao!rinae" 3he /pplication of the ule of +xhaustion of 2ocal emedies in nternational 2aE " Ca,&rie"Jniversit #ress" 1983" pp. 1-445$ A.A. Cançao !rinae" " +s$otamento de ecursos nternos no Direitonternacional " 2a. e." 'ras%ia" Eitora Jniversiae e 'ras%ia" 1997" pp. 1-327$ N. *ats)er" WGa #osiione#ro)essua%e e%%̂ <niviuo )o,e i)orrente inani a%i rani e%%a Convenione Europea ei =irittie%%^Jo,oW" in Studi in "nore di ;iuseppe Sperduti " *i%ano" iur]" 1984" pp. 601-620$ A.`. =re,)eZsi"+uropean Human i$hts Con!ention in Domestic 2aE " +or" C%arenon #ress" 1983" pp. 20-34 e 341$ #.!orn&err" nternational 2aE and the i$hts of -inorities" +or" C%arenon #ress" 1992 reprintF" pp. 38-54$ .A. Carri%%o a%)eo" Di$nidad frente a Aar#arie = 2a Declaración ,ni!ersal de Derechos Humanos'

Cincuenta /ños Despu0s" *ari" E. !rotta" 1999" pp. 27-145$ E.-<.A. =aes >rapporteur sp)ia%" 2a conditionde lOindi!idu et le Droit international contemporain" IJ o). EHCI.4Hu&.2H1988H33" e 18.07.1988" pp. 1-92$ . ui e antiao" We%e+iones so&re %a eu%a)i/n uri)a <nterna)iona% e% =ere)o e %oseuiaosW" in Nue!as Dimensiones en la %rotección del ndi!iduo  >e. . <rioin 'arrenne" antiao"Jniversia e Ci%e" 1991" pp. 124-125 e 131-132$ .A. *u%%erson" Wu,an its an te <niviua% asu&;e)t o <nternationa% GaZ: A oviet (ieZW" 1 +uropean Journal of nternational 2aE  >1990 pp. 33-43$ A.=e&ri)on" WG^e+er)i)e ei)a)e u roit e re)ours iniviue%W" in 3he Airth of +uropean Human i$hts 2aE =2i#er /micorum Studies in Honour of C./. Nor$aard  >es. *. e a%via *.E. (i%%ier" 'aen-'aen" Io,os(er%asese%%s)at" 1998" pp. 237-242.

6

Page 99: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 99/128

estatuto po%ti)o" o )ua%Buiera otra situa)i/n o )ir)unstan)ia. =e a %a i,portan)ia Bueasu,e" en ese nuevo ere)o e prote))i/n" %a persona%ia ;uri)a e% iniviuo")o,o su;eto e% ere)o tanto interno )o,o interna)iona%148. o se re)ono)e %aresponsa&i%ia e% Estao por toos sus a)tos - tanto  &ure $estionis )o,o &ure imperii

- toas sus o,isiones" %o Bue pone e re%ieve %a persona%ia ;uri)a e %osiniviuos su a))eso ire)to a %a ;urisi))i/n interna)iona% para a)er va%er susere)os >in)%usive )ontra e% propio Estao149.

19. E% Estao" )reao por %os propios seres u,anos" por e%%os )o,puesto" parae%%os e+iste" para %a rea%ia)i/n e su &ien )o,Kn. #ara este re)ono)i,iento an)ontri&uo e)isiva,ente" en e% p%ano interna)iona%" %a )onsiera&%e evo%u)i/n en %as)in)o K%ti,as )aas e% =ere)o <nterna)iona% e %os =ere)os u,anos 150" a %a )ua%se puee arear e% ,is,o ,oo %a e% =ere)o <nterna)iona% u,anitario$ ta,&ineste K%ti,o )onsiera %as personas proteias no )o,o si,p%es o&;eto e %are%a,enta)i/n Bue esta&%e)ieron" sino )o,o veraeros su;etos e% =ere)o<nterna)iona%151. A% in a% )a&o" too e% =ere)o e+iste para e% ser u,ano" e%

148  . o&re %a evo%u)i/n ist/ri)a e %a persona%ia ;uri)a en e% ere)o e entes" ). . *os%er" W%e+ions

sur %a personna%it ;uriiBue en =roit internationa% pu&%i)W" -0lan$es offerts P Henri olin = %ro#lRmes de droitdes $ens" #aris" #one" 1964" pp. 228-251$ . Aranio-ui" Diritto nterna)ionale e %ersonalitP ;iuridica"'o%ona" Coop. Gi&r. Jniv." 1972" pp. 9-268$ . )e%%e" Wo,e e%e)tions on urii)a% #ersona%it in<nternationa% GaZW" 2aE and %olitics in the orld Community  >e. .A. Gips" 'ere%eHG.A." Jniversit oCa%iornia #ress" 1953" pp. 49-58 e 336$ .A. 'ar&eris" 2os Su&etos del Derecho nternacional /ctual " *ari"!e)nos" 1984" pp. 17-35$ .A. 'ar&eris" WIouve%%es Buestions )on)ernant %a personna%it ;uriiBueinternationa%eW" 179 ecueil des Cours de lO/cad0mie de Droit nternational de 2a Haye >1983 pp. 157-238$A.A. Cançao !rinae" W!e <nterpretation o te <nternationa% GaZ o u,an its & te !Zo eiona%u,an its CourtsW" Contemporary nternational 2aE ssues* Conflicts and Con!er$ence >#ro)eeins o te<<< oint Coneren)e A<GHAsser <nstituut" !e aue" u% 1995" !e aue" Asser <nstituut" 1996" pp. 157-162 e 166-167$ C. =o,ini)" WGa personna%it ;uriiBue ans %e sst],e u roit es ensW 3heory of

nternational 2aE at the 3hreshold of the 57st Century = +ssays in Honour of Ir)ys)tof Su#is)eEsi  >e. .*aar)" !e aue" Y%uZer" 1996" pp. 147-171$ *. (ira%%" W=roits e %^o,,e et torie nra%e u=roit internationa%W" en0 Cassin /micorum Discipulorum:ue 2i#er " vo%. <(" #aris" #one" 1972" pp. 328-329.

149  . . %aser" WGes roits e %^o,,e %a %u,i]re u roit internationa% positiW" -0lan$es offerts P Henri

olin = %ro#lRmes de droit des $ens" #aris" #one" 1964" p. 117" ). pp. 105-106" 114-118 123.

150  . C. *. an;i" nternational %rotection of Human i$hts" en]veH#aris" =roH*inar" 1962" pp. 178-192$

A.A. Cançao !rinae" WCo-E+isten)e an Co-rination o *e)anis,s o <nternationa% #rote)tion o u,anits >At %o&a% an eiona% Geve%sW" 202 ecueil des Cours de lO/cad0mie de Droit nternational de 2aHaye >1987 pp. 1-435$ #. ieart" 3he nternational 2aE of Human i$hts" +or" C%arenon #ress" 1983"

pp. 20-23.151  . Es %o Bue se esprene" v.." e %a posi)i/n e %as )uatro Conven)iones e ine&ra so&re =ere)o

<nterna)iona% u,anitario e 1949" eriia a partir e %os ere)os e %as personas proteias >v.." <<<Conven)i/n" art)u%os 14 78$ <( Conven)i/n" art)u%o 27$ tanto es as Bue %as )uatro Conven)iones eine&ra pro&en )%ara,ente a %os Estaos #artes eroar - por a)ueros espe)ia%es - %as re%as en e%%asenun)iaas en parti)u%ar restrinir %os ere)os e %as personas proteias en e%%as )onsaraos ><" << <<<Conven)iones" art)u%o 6$ <( Conven)i/n" art)u%o 7$ ). A. ane%oer" W!e Gea% #osition o te<niviua% uner #resent <nternationa% GaZW" State esponsi#ility and the ndi!idual = eparation in nstancesof ;ra!e 8iolations of Human i$hts >es. A. ane%oer C. !o,us)at" !e aue" Ii;o" 1999" p.

7

Page 100: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 100/128

ere)o e entes no a)e e+)ep)i/n a sto" arantiano a% iniviuo sus ere)os e% respeto e su persona%ia152.

20. E% Weterno retornoW o Wrena)i,ientoW e% ;usnatura%is,o a sio re)ono)io por

%os propios ;usinterna)iona%istas153" )ontri&ueno en ,u)o a %a air,a)i/n %a)onso%ia)i/n e %a pri,a)a en e% oren e %os va%ores154" e %as o&%ia)iones estata%esen ,ateria e ere)os u,anos" e% re)ono)i,iento e su ne)esario )u,p%i,iento!is=P=!is  %a )o,unia interna)iona% )o,o un too155. Esta K%ti,a" testi,oniano %a,ora%ia)i/n e% propio =ere)o" asu,e %a vini)a)i/n e %os intereses )o,unessuperiores156. raua%,ente se a vue%to a )on)e&ir un siste,a ;uri)overaera,ente uni!ersal .

239. - En rea%ia" %as pri,eras Conven)iones e =ere)o <nterna)iona% u,anitario >a en e% paso e% si%oR<R a% RR ueron pioneras a% e+presar %a preo)upa)i/n interna)iona% por e% estino e %os seres u,anos en%os )on%i)tos ar,aos" re)ono)ieno e% iniviuo )o,o &enei)iario ire)to e %as o&%ia)iones )onven)iona%es

estata%es. Y.. #arts)" W<niviua%s in <nternationa% GaZW" +ncyclopedia of %u#lic nternational 2aE   >e. .'ernart" vo%. 2" E%sevier" *a+ #%an) <nstituteHIort-o%%an E." 1995" p. 959$ ). .. A%ri)"W<niviua%s as u&;e)ts o <nternationa% u,anitarian GaZW" 3heory of nternational 2aE at the 3hreshold ofthe 57st Century = +ssays in Honour of I. Su#is)eEsi  >e. . *aar)" !e aue" Y%uZer" 1996" pp.857-858.

152  . N.A. von er ete" WG^iniviu et %es tri&unau+ internationau+W" 107 ecueil des Cours de lO/cad0mie

de Droit nternational de 2a Haye >1962 p. 301$ ). ta,&in" a% respe)to" v.." E.*. 'or)ar" W!e A))ess o<niviua%s to <nternationa% CourtsW" 24 /merican Journal of nternational 2aE  >1930 pp. 359-365.

153  . . *aritain" " Homem e o +stado" 4a. e." io e aneiro" E. Air" 1966" p. 84" ). pp. 97-98 102$

A. !ruo% erra" W!orie u =roit internationa% pu&%i) - Cours nra%W" 183 ecueil des Cours de lO/cad0miede Droit nternational de 2a Haye >1981 pp. 142-143$ G. Ge Nur" WGa torie u roit nature% epuis %e R(<<e.

si])%e et %a o)trine ,oerne" 18 ecueil des Cours de lO/cad0mie de Droit nternational de 2a Haye   >1927pp. 297-399$ C.. Nrieri)" %erspecti!a Histórica da Filosofia do Direito" io e aneiro" `aar E." 1965" pp.196-197" 200-201 207$ . #uente Eio" WIatura% GaZW" in +ncyclopedia of %u#lic nternational 2aE  >e. .'ernartH*a+ #%an) <nstitute" vo%. 7" A,stera," Iort-o%%an" 1984" pp. 344-349. - X" para un estuioenera%" ). A.#. ^Entr]ves" Natural 2aE " Gonon" ut)inson Jniv. Gi&r." 1970 reprintF" pp. 13-203$ X..i,on" 3he 3radition of Natural 2aE = / %hilosopherOs eflections  >e. (. Yui)" I.X." Nora, Jniv. #ress"2000 reprintF" pp. 3-189.

154  . ustav a&ru)" parti)u%ar,ente sensi&%e - so&re too en %a ea ,aura - a% va%or e %a ;usti)ia"

resu,i/ %as iversas )on)ep)iones e% ere)o natura% )o,o presentano %os siuientes traos una,enta%es)o,unes: pri,ero" toas proveen )iertos W;ui)ios e va%or ;uri)o )on un eter,inao )ontenioW$ seuno"ta%es ;ui)ios" universa%es" tienen sie,pre )o,o uente %a natura%ea" o %a reve%a)i/n" o %a ra/n$ ter)ero" ta%es

 ;ui)ios son Wa))esi&%es a% )ono)i,iento ra)iona%W$ )uarto" ta%es ;ui)ios pri,an so&re %as %ees positivas Bue %essean )ontrarias$ en su,a" We% ere)o natura% e&e sie,pre preva%e)er so&re e% ere)o positivoW. .a&ru)" Filosofia do Direito" vo%. <" Coi,&ra" A. A,ao E." 1961" p. 70.

155  . .A. Carri%%o a%)eo" W=ere)os u,anos =ere)o <nterna)iona%W" 22 se$oría = e!ista de Filosofía

-oral y %olítica - *ari >2000 p. 75.

156  . .-. =upu" WCo,,unaut internationa%e et isparits e ve%oppe,ent - Cours nra% e =roit

internationa% pu&%i)W" 165 ecueil des Cours de lO/cad0mie de Droit nternational de 2a Haye >1979 pp. 190"193 202.

8

Page 101: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 101/128

III) L! Pers'n!&#%!% =(r9%#"! %e& Ser H(*!n' "'*' Res+(es! ! (n!Ne"es#%!% %e &! C'*(n#%!% Inern!"#'n!&)

21. As" e% propio =ere)o <nterna)iona%" a% re)ono)er ere)os inerentes a too

ser u,ano" a esautoriao e% ar)ai)o o,a positivista Bue pretenaautoritaria,ente reu)ir ta%es ere)os a %os W)on)eiosW por e% Estao. E%re)ono)i,iento e% iniviuo )o,o su;eto tanto e% ere)o interno )o,o e% ere)ointerna)iona%" representa una veraera revo%u)i/n ;uri)a" - a %a )ua% tene,os e%e&er e )ontri&uir en %a &KsBuea e %a preva%en)ia e va%ores superiores" - Bueviene en in ar un )ontenio ti)o a %as nor,as tanto e% ere)o pK&%i)o interno)o,o e% ere)o interna)iona%. Esta transor,a)i/n" propia e nuestro tie,po")orrespone" a su ve" a% re)ono)i,iento e %a ne)esia e Bue toos %os Estaos"para evitar nuevas vio%a)iones e %os ere)os u,anos" responan por %a ,anera)o,o tratan a toos %os seres u,anos Bue se en)uentran &a;o su ;urisi))i/n.

22. Esta presta)i/n e )uentas si,p%e,ente no u&iera sio posi&%e sin %a

)onsara)i/n e% ere)o e peti)i/n iniviua%" en ,eio a% re)ono)i,iento e%)ará)ter o&;etivo e %as o&%ia)iones positivas e prote))i/n a %a a)epta)i/n e %aaranta )o%e)tiva e )u,p%i,iento e %as ,is,as. Es este e% sentio rea% e% rescatehistórico  e% iniviuo )o,o su;eto e% =ere)o <nterna)iona% e %os =ere)osu,anos. Es por esto Bue" en ,i (oto Con)urrente en e% )aso Castillo %etru))i y "tros!ersus %erú  >E+)ep)iones #re%i,inares" enten)ia e% 04.09.1998" instao por %as)ir)unstan)ias e% cas dOespRce" ,e per,it e+a,inar %a evo%u)i/n )rista%ia)i/n e%ere)o e peti)i/n iniviua% interna)iona%" Bue )a%iiBu e cl1usula p0trea e %ostrataos e ere)os u,anos Bue %o )onsaran157. X areu:

- WE% ere)o e peti)i/n iniviua% a&ria" en ee)to" %a K%ti,aesperana e %os Bue no en)ontraron ;usti)ia a nive% na)iona%. Io ,eo,itira ni va)i%ara en a)res)entar" - per,itino,e %a ,etáora" - Bue

e% ere)o e peti)i/n iniviua% es inua&%e,ente %a estre%%a ,ás%u,inosa en e% ir,a,ento e %os ere)os u,anosW158.

23. En ee)to" e% re)ono)i,iento e %a persona%ia ;uri)a e %os iniviuosatiene a una veraera necesidad  e %a )o,unia interna)iona%159" Bue o &us)a

157  . A %a )ua% se su,a" en %o Bue to)a a %a Conven)i/n A,eri)ana so&re =ere)os u,anos" %a otra )%áusu%a

ptrea e% re)ono)i,iento e %a )o,peten)ia e %a Corte <ntera,eri)ana e =ere)os u,anos en ,ateria)onten)iosa. #ara un estuio" ). A.A. Cançao !rinae" WGas C%áusu%as #treas e %a #rote))i/n <nterna)iona%e% er u,ano: E% A))eso =ire)to e %os <niviuos a %a usti)ia a Iive% <nterna)iona% %a <ntani&i%ia e %aurisi))i/n &%iatoria e %os !ri&una%es <nterna)iona%es e =ere)os u,anosW" +l Sistema nteramericanode %rotección de los Derechos Humanos en el ,m#ral del Si$lo QQ = -emoria del Seminario  >Iov. 1999" vo%.<" an os e Costa i)a" Corte <ntera,eri)ana e =ere)os u,anos" 2001" pp. 3-68.

158  . Corte <ntera,eri)ana e =ere)os u,anos" )aso Castillo %etru))i y "tros !ersus %erú  >E+)ep)iones

#re%i,inares" enten)ia e% 04.09.1998" erie C" n. 41" (oto Con)urrente e% ue A.A. Cançao !rinae" p.62" par. 35. *i (oto ue posterior,ente pu&%i)ao en or,a e art)u%o" titu%ao WE% =ere)o e #eti)i/n<niviua% ante %a urisi))i/n <nterna)iona%W" 48 e!ista de la Facultad de Derecho de -0xico - JIA* >1998pp. 131-151.

159  . !a% )o,o re)ono)io a)e )aas$ ). A.I. *ane%sta," 2es droits internationaux de lOhomme" #aris"

\s. <nternationa%es" 1931" pp. 95-96" 103 138$ Car%es e (iss)er" Wapport - bGes roits ona,entau+

9

Page 102: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 102/128

uiarse por va%ores )o,unes superiores. Co,o se puee esprener" v.." e% ist/ri)o)aso e %os Niños de la Calle  >)aso 8illa$r1n -orales y "tros !ersus ;uatemala anteesta Corte >1999-2001" %a titu%aria ;uri)a interna)iona% e %os iniviuos es oa una rea%ia irreversi&%e" %a vio%a)i/n e sus ere)os una,enta%es" e,anaos

ire)ta,ente e% orena,iento ;uri)o interna)iona%" a)arrea )onse)uen)ias ;uri)as.

24. En su enten)ia e ono >e% 19.11.1999 en e% reerio )aso e %os Niños dela Calle " %a Corte avirti/ sinii)ativa,ente Bue

WA %a %u e% art)u%o 19 e %a Conven)i/n A,eri)ana %a Corte e&e)onstatar %a espe)ia% ravea Bue reviste e% Bue puea atri&uirse a unEstao #arte en i)a Conven)i/n e% )aro e a&er ap%i)ao o to%eraoen su territorio una prá)ti)a siste,áti)a e vio%en)ia )ontra niDos ensitua)i/n e rieso. Cuano %os Estaos vio%an" en esos tr,inos" %osere)os e %os niDos en situa)i/n e rieso" )o,o %os bniDos e %a)a%%e^" %os a)en v)ti,as e una o&%e aresi/n. En pri,er %uar" %os

Estaos no evitan Bue sean %anaos a %a ,iseria" priváno%os as eunas ,ni,as )oni)iones e via ina e i,piino%es e% p%eno ar,onioso esarro%%o e su persona%ia^160" a pesar e Bue too niDotiene ere)o a a%entar un proe)to e via Bue e&e ser )uiao o,entao por %os poeres pK&%i)os para Bue se esarro%%e en su&enei)io en e% e %a so)iea a %a Bue pertene)e. En seuno %uar"atentan )ontra su interia si)a" psBui)a ,ora%" asta )ontra supropia viaW161.

25. E% ser u,ano irru,pe" en in" aKn en %as )oni)iones ,ás aversas" )o,osu;eto K%ti,o e% =ere)o tanto interno )o,o interna)iona%. E% )aso e %os Niños de laCalle " e)iio por %a Corte <ntera,eri)ana" en Bue %os ,arinaos o%viaos e%,uno %oraron re)urrir a un tri&una% interna)iona% para a)er va%er sus ere)os

)o,o seres u,anos" es veraera,ente parai,áti)o" a un testi,onio )%aro eineBuvo)o e Bue e% =ere)o <nterna)iona% e %os =ere)os u,anos a a%)anao su,aure.

26. Ga )orriente o)trina% Bue toava insiste en near a %os iniviuos %a )oni)i/ne su;etos e% =ere)o <nterna)iona% se &asa en una ria eini)i/n e estos K%ti,os"e e%%os e+iieno no s/%o Bue posean ere)os o&%ia)iones e,anaos e% =ere)o<nterna)iona%" sino ta,&in Bue parti)ipen en e% pro)eso e )rea)i/n e sus nor,as e% )u,p%i,iento e %as ,is,as. )urre Bue esta ria eini)i/n no se sostienesiBuiera en e% p%ano e% ere)o interno" en e% )ua% no se e+ie - ;a,ás se e+ii/ - etoos %os iniviuos parti)ipar en %a )rea)i/n ap%i)a)i/n e %as nor,as ;uri)as paraser titu%ares e ere)os" ser vin)u%aos por %os e&eres" en,anaos e ta%es

e %^o,,e" &ase ^une restauration u =roit internationa%^W"  /nnuaire de lOnstitut de Droit nternational>1947 pp. 3 9$ . )e%%e" %r0cis de Droit des ;ens = %rincipes et syst0mati:ue" parte <" #aris" Gi&r. e).ire" 1932 >rei,pr. e% CI" 1984" p. 48$ Gor *)Iair" Selected %apers and Ai#lio$raphy " GeienHI.X."i;toH)eana" 1974" pp. 329 249.

160  . A% )ua% se reiere e% preá,&u%o >párr. 6 e %a Conven)i/n e Ia)iones Jnias so&re %os =ere)os e%

IiDo.

161  . Ct<A=" erie C" n. 63" pp. 78-79" párr. 191.

10

Page 103: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 103/128

nor,as.

27. Ae,ás e insosteni&%e" aBue%%a )on)ep)i/n se ,uestra )onta,inaa e uno,atis,o ieo%/i)o neasto" Bue tuvo )o,o )onse)uen)ia prin)ipa% a%ienar e%

iniviuo e% orena,iento ;uri)o interna)iona%. Es sorprenente - si no espantoso" -ae,ás e %a,enta&%e" ver aBue%%a )on)ep)i/n repetia ,e)áni)a,ente ad nauseampor una parte e %a o)trina" aparente,ente pretenieno a)er )reer Bue %ainter,eia)i/n e% Estao" entre %os iniviuos e% orena,iento ;uri)ointerna)iona%" sera a%o inevita&%e per,anente. Iaa ,ás a%so. En e% &reve perooist/ri)o en Bue preva%e)i/ aBue%%a )on)ep)i/n estatista" a %a %u - o" ,áspre)isa,ente" en ,eio a %as tinie&%as - e% positivis,o ;uri)o " se )o,etieronsu)esivas atro)iaes )ontra e% ser u,ano" en una es)a%a sin pre)eentes.

28. esu%ta o )%arsi,o Bue naa a e intrnse)o a% =ere)o <nterna)iona% Buei,pia o i,posi&i%ite a a)tores no-estata%es isrutar e %a persona%ia ;uri)ainterna)iona%. Iaie en sana )on)ien)ia osara o near Bue %os iniviuos

ee)tiva,ente poseen ere)os o&%ia)iones Bue e,anan ire)ta,ente e% =ere)o<nterna)iona%" )on e% )ua% se en)uentran" por %o tanto" en )onta)to ire)to. X espere)ta,ente posi&%e )on)eptua%iar - in)%usive )on ,aor pre)isi/n - )o,o su;eto e%=ere)o <nterna)iona% )ua%Buier persona o entia" titu%ar e ere)os o&%ia)iones"Bue e,anan ire)ta,ente e nor,as e% =ere)o <nterna)iona%. Es e% )aso e %osiniviuos" Buienes tienen as orta%e)io ese )onta)to ire)to - sin inter,eiarios -)on e% orena,iento ;uri)o interna)iona%162.

29. Ga vera es Bue %a su&;etivia interna)iona% e% ser u,ano >sea % un niDo"an)iano" persona )on is)apa)ia" apátria" o )ua%Buier otro irru,pi/ )on too vioren %a )ien)ia ;uri)a e% si%o RR" )o,o rea))i/n e %a )on)ien)ia ;uri)a universa%)ontra %as su)esivas atro)iaes )o,etias )ontra e% nero u,ano. Jn e%o)uentetesti,onio e %a erosi/n e %a i,ensi/n pura,ente interestata% e% orena,iento

 ;uri)o interna)iona% en)untrase en %a ist/ri)a pionera pini/n Consu%tiva n. 16 e%a Corte <ntera,eri)ana" so&re e% Derecho a la nformación so#re la /sistenciaConsular en el Tm#ito de las ;arantías del De#ido %roceso 2e$al  >e% 01.10.1999163"Bue a servio e orienta)i/n a otros tri&una%es interna)iona%es a inspirao %aevo%u)i/n in statu nascendi  e %a ;urispruen)ia interna)iona% so&re %a ,ateria.

30. En aBue%%a pini/n Consu%tiva" %a Corte <ntera,eri)ana seDa%/ )on %u)ie Bue%os ere)os )onsaraos en e% art)u%o 36.1 e %a Conven)i/n e (iena so&ree%a)iones Consu%ares e 1963

Wtienen %a )ara)tersti)a e Bue su titular es el indi!iduo. En ee)to" e%pre)epto es ineBuvo)o a% e+presar Bue bre)ono)e^ %os ere)os e

inor,a)i/n notii)a)i/n )onsu%ar a %a persona interesaa. En esto" e%art)u%o 36 )onstitue una nota&%e e+)ep)i/n )on respe)to a %anatura%ea" esen)ia%,ente estata%" e %os ere)os o&%ia)iones)onsaraos en %a Conven)i/n e (iena so&re e%a)iones Consu%ares

162  . A.A. Cançao !rinae" WA #ersona%iae e Capa)iae uri)as o <nivuo...W" op. cit. supra n. >7"

pp. 311-347.

163  . Corte <ntera,eri)ana e =ere)os u,anos" pini/n Consu%tiva C-16H99" erie A" n. 16" pp. 3-123"

párrs. 1-141" puntos reso%utivos 1-8.

11

Page 104: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 104/128

representa" en %os tr,inos en Bue %o interpreta esta Corte en %apresente pini/n Consu%tiva" un nota&%e avan)e respe)to e %as)on)ep)iones trai)iona%es e% =ere)o <nterna)iona% so&re %a,ateriaW164.

31. =e ese ,oo" %a Corte <ntera,eri)ana re)ono)i/" a %a %u e% i,pa)to e%corpus &uris  e% =ere)o <nterna)iona% e %os =ere)os u,anos en e% propioorena,iento ;uri)o interna)iona%" %a )rista%ia)i/n e un veraero ere)oiniviua% su&;etivo a %a inor,a)i/n so&re asisten)ia )onsu%ar" e Bue es titular  tooser u,ano privao e su %i&erta en otro pas$ ae,ás" ro,pi/ )on %a /pti)atrai)iona% pura,ente interestata% e %a ,ateria" a,parano nu,erosos tra&a;aores,irantes e iniviuos vi)ti,aos por %a po&rea" privaos e %i&erta en e% e+terior.Ga presente pini/n Consu%tiva n. 17 e %a Corte <ntera,eri)ana" so&re %a Condición

 Jurídica y los Derechos Humanos del Niño" se en,ar)a en %a ,is,a %nea eair,a)i/n e %a e,an)ipa)i/n ;uri)a e% ser u,ano" a% su&raar %a )onso%ia)i/n e%a persona%ia ;uri)a e %os niDos" )o,o veraeros su;etos e ere)o no si,p%es

o&;eto e prote))i/n.32. Ga )ateora ;uri)a e %a persona%ia ;uri)a interna)iona% no se a ,ostraoinsensi&%e a %as necesidades e %a )o,unia interna)iona%" entre %as )ua%es iura )onestaBue %a e proveer prote))i/n a %os seres u,anos Bue %a )o,ponen" en parti)u%ar%os Bue se en)uentran en situa)i/n e espe)ia% vu%nera&i%ia" )o,o son %os niDos. Enee)to" %a o)trina %a ;urispruen)ia interna)iona% so&re %a ,ateria sostienen Bue %ospropios su;etos e ere)o en un siste,a ;uri)o son otaos e atri&utos Bueatienen a %as ne)esiaes e %a )o,unia interna)iona%165.

33. =e a Bue" - )o,o seDa%a )on perspi)a)ia #au% e (iss)er" - ,ientras Bue We%)on)epto e persona ;uri)a es unitario )o,o )on)eptoW" aa %a unia una,enta%e %a persona u,ana Bue Wen)uentra en s ,is,a %a ;ustii)a)i/n K%ti,a e sus

propios ere)osW" %a )apa)ia ;uri)a" a su ve" reve%a una variea e ,u%tip%i)iae a%)an)es166. #ero ta%es varia)iones e% a%)an)e e %a )apa)ia ;uri)a" - in)%usivesus %i,ita)iones en re%a)i/n )on" v.." %os niDos" %os an)ianos" %as personas )onis)apa)ia ,enta%" %os apátrias" entre otros" - en naa ae)tan %a persona%ia

 ;uri)a e toos %os seres u,anos" e+presi/n ;uri)a e %a inia inerente ae%%os.

34. As" en su,a" toa persona u,ana es otaa e persona%ia ;uri)a" %a )ua%i,pone %,ites a% poer estata%. Ga )apa)ia ;uri)a vara en ra/n e %a )oni)i/n

 ;uri)a e )aa uno para rea%iar eter,inaos a)tos. in e,&aro" aunBue vare ta%

164  . #árrao 82 >nasis a)re)entao.

165  . Corte <nterna)iona% e usti)ia" pini/n Consu%tiva so&re %as eparaciones de Daños" CJ eports >1949

p. 178: - W!e su&;e)ts o %aZ in an %ea% sste, are not ne)essari% ienti)a% in teir nature or in te e+tento teir rits" an teir nature epens upon te nees o te )o,,unit. !rouout its istor" teeve%op,ent o internationa% %aZ as &een in%uen)e & te reBuire,ents o internationa% %ie" an teproressive in)rease in te )o%%e)tive a)tivities o tates as a%rea iven rise to instan)es o a)tion upon teinternationa% p%ane & )ertain entities Zi) are not tatesW.

166  . #au% e (iss)er" WCours nra% e =roit internationa% pu&%i)W" 136 ecueil des Cours de lO/cad0mie de

Droit nternational  >1972 p. 56" ). pp. 45 55.

12

Page 105: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 105/128

)apa)ia e e;er)i)io" toos %os iniviuos son otaos e persona%ia ;uri)a. Gosere)os u,anos reoran este atri&uto universa% e %a persona u,ana" ao Bue atoos %os seres u,anos )orresponen e iua% ,oo %a persona%ia ;uri)a e%a,paro e% =ere)o" inepeniente,ente e su )oni)i/n e+isten)ia% o ;uri)a.

IV) E& A%4en#*#en' %e& N#' "'*' S(3e' %e Dere"'s en e& P&!n'Inern!"#'n!&)

35. En %a &ase e too ese nota&%e esarro%%o" en)untrase e% prin)ipio e% respetoa la di$nidad de la persona humana" inepeniente,ente e su )oni)i/n e+isten)ia%.En virtu e ese prin)ipio" too ser u,ano" inepeniente,ente e %a situa)i/n %as)ir)unstan)ias en Bue se en)uentra" tiene ere)o a %a inia167. Este prin)ipiouna,enta% en)untrase invo)ao en %os preá,&u%os e %a Conven)i/n e Ia)ionesJnias so&re %os =ere)os e% IiDo e 1989 as )o,o e %a =e)%ara)i/n e %os

=ere)os e% IiDo e 1959. Niura iua%,ente en e% preá,&u%o e% #roto)o%o Ai)iona%a %a Conven)i/n A,eri)ana so&re =ere)os u,anos en *ateria e =ere)osE)on/,i)os" o)ia%es e Cu%tura%es >#roto)o%o e an a%vaor" e 1988" entre otrostrataos e instru,entos interna)iona%es e ere)os u,anos.

36. !a,&in se en)uentra re)oio" - )o,o no pora e;ar e ser" - en %a presentepini/n Consu%tiva e %a Corte <ntera,eri)ana" )uano esta u&i)a" en %a es)a%a e %os!alores fundamentales"

W%a sa%vauara e %os niDos" tanto por su )oni)i/n e seres u,anos %a inia inerente a stos" )o,o por %a situa)i/n espe)ia% en Bue seen)uentran. En ra/n e su in,aure vu%nera&i%ia" reBuierenprote))i/n Bue aranti)e e% e;er)i)io e sus ere)os entro e %a

so)iea )on respe)to a% EstaoW >párr. 93.

37. Es )ierto" )o,o %o seDa%a %a Corte en %a presente pini/n Consu%tiva so&re %aCondición Jurídica y Derechos Humanos del Niño" Bue so%a,ente a %o %aro e% si%o RRse arti)u%/ e% corpus &uris  e %os ere)os e% niDo" en e% ,ar)o e% =ere)o<nterna)iona% e %os =ere)os u,anos >párrs. 26-27" )on)e&io e% niDo )o,overaero su;eto e ere)o. \sto o)urri/ )on e% i,pa)to notaa,ente e %assupra)itaas =e)%ara)i/n >1959168  Conven)i/n >1989 so&re %os =ere)os e% IiDo"as )o,o e %as e%as *ni,as e %as Ia)iones Jnias para %a A,inistra)i/n e %austi)ia e *enores >'ei;in" 1985" so&re %as *eias Io #rivativas e %a Gi&erta>!oio" 1990" %as =ire)tri)es e %as Ia)iones Jnias para %a #reven)i/n e %a=e%in)uen)ia uveni% >ia" 1990" - ae,ás e %os trataos enera%es e ere)os

u,anos.

167  . o&re ese prin)ipio" )." re)iente,ente" v.." '. *aurer" 2e principe de respect de la di$nit0 humaine et

la Con!ention +urop0enne des Droits de lOHomme" Ai+-*arsei%%eH#aris" CE<C" 1999" pp. 7-491$ (ariosAutores"F 2e principe du respect de la di$nit0 de la personne humaine  >A)tes u ,inaire e *ontpe%%ier e1998" tras&our" Consei% e %^Europe" 1999" pp. 15-113$ E. [iese%" WContre %^iniren)eW" in /$ir pour lesdroits de lOhomme au QQe. siRcle >e. N. *aor" #aris" JIEC" 1998" pp. 87-90.

168  . #re)eia por %a =e)%ara)i/n e 1924 e %a o)iea e Ia)iones so&re %a ,ateria.

13

Page 106: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 106/128

38. sea" %os ere)os e% niDo en in se esprenieron e %a  patria potestas169 

>e% ere)o ro,ano e %a )on)ep)i/n e %a iniso%u&i%ia e% ,atri,onio >e%ere)o )an/ni)o. En e% propio ere)o e a,i%ia" - enriBue)io por e%re)ono)i,iento" en e% si%o RR" e %os ere)os e% niDo" en e% p%ano interna)iona%" - e%

una,ento e %a autoria parenta% pasa a ser e% Winters superior e% niDoW" )uoestatuto o )oni)i/n ;uri)a aBuiere en in autono,a propia170.

39. Es sorprenente Bue" rente a este nota&%e esarro%%o e %a )ien)ia ;uri)a)onte,poránea" toava e+ista una )orriente o)trina% Bue insiste en Bue %aConven)i/n so&re %os =ere)os e% IiDo se %i,ita a )rear o&%ia)iones estata%es. Estapostura ,e pare)e in)onvin)ente ;uri)a,ente inunaa" por )uanto ta%eso&%ia)iones e+isten pre)isa,ente en ra/n e %os derechos humanos del niño)onsaraos en aBue%%a Conven)i/n e %as Ia)iones Jnias otros instru,entosinterna)iona%es e prote))i/n e %os ere)os u,anos.

40. Ae,ás" aBue%%a )orriente e pensa,iento e;a e apre)iar pre)isa,ente %a

ran )onBuista e %a )ien)ia ;uri)a )onte,poránea en e% presente o,inio eprote))i/n" a sa&er" %a )onsara)i/n e% niDo )o,o su&eto de derecho. Es este" a ,i ;ui)io" e% 2eitmoti!  Bue per,ea toa %a presente pini/n Consu%tiva so&re %a Condición Jurídica y Derechos Humanos del Niño. En ee)to" %a Corte <ntera,eri)ana e=ere)os u,anos no titu&ea en air,ar Bue toos %os seres u,anos"inepeniente,ente e su )oni)i/n e+isten)ia%" son su;etos e ere)os ina%iena&%es"Bue %e son inerentes >párr. 41" en su&raar e% i,perativo e atener a %asne)esiaes e% niDo W)o,o veraero su;eto e ere)o no s/%o )o,o o&;eto eprote))i/nW >párr. 28.

41. E% niDo pasa as a ser tratao )o,o veraero su;eto e ere)o" re)ono)ia eese ,oo su persona%ia propia" istinta in)%usive e %as e sus pares 171. As" %aCorte <ntera,eri)ana sostiene" en %a presente pini/n Consu%tiva" %a preserva)i/n e

%os ere)os sustantivos pro)esa%es e% niDo en toas )ua%Buiera )ir)unstan)ias>párr. 113. Ga )on)ep)i/n antiana e %a persona u,ana )o,o un in en s ,is,oa&ar)a natura%,ente %os niDos" toos %os seres u,anos independientemente de laslimitaciones de su capacidad &uridical >de e&ercicio(.

42. !oo ese e+traorinario esarro%%o e %a o)trina ;usinterna)iona%ista a%respe)to" a %o %aro e% si%o RR" en)uentra ra)es" - )o,o sue%e su)eer" - en a%unasre%e+iones e% pasao" en e% pensa,iento ;uri)o as )o,o i%os/i)o172. \sto esinevita&%e" por )uanto re%e;a e% pro)eso e ,aura)i/n reina,iento e% propio

169  . &srvese Bue" en e% si%o R(<<" on Go)e a ispensa&a aten)i/n a% trata,iento a ser ispensao a %os

niDos" aunBue ese %a perspe)tiva e %os ere)os parenta%es" en parti)u%ar e %os e&eres e prote))i/n e%os niDos > no e% esarro%%o e su estatuto ;uri)o$ tanto es as Bue ei)/" v.." too un )aptu%o >(< e su+nsayo so#re el ;o#ierno Ci!il  >ae,ás e sus es)ritos so&re %a eu)a)i/n a% patria potestas$ a pesar e esteavan)e" %os niDos toava no a&an irru,pio )o,o veraeros su;etos e ere)o.

170  . =. Xou" %enser les droits de lOenfant " #aris" #JN" 2002" pp. 2-5" 9" 14" 18-27 77.

171  . N. =eeuZer-=osse" 2es droits de lOenfant " 5a. e." #aris" #JN" 2001" pp. 4-6 61$ =. Xou" op. cit.

supra n. >46" p. 134$ .-#. osen)vei" W!e e%-E+e)utin Cara)ter o te Ci%ren^s its Convention inNran)eW" -onitorin$ ChildrenOs i$hts >e. E. (ere%%en" entH!e aue" Jniv. entHIi;o" 1996" p. 195" ). pp. 187-197.

14

Page 107: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 107/128

espritu u,ano" Bue torna posi&%es %os avan)es en %a propia )oni)i/n u,ana.

43. As" en )uanto a% o,inio ;uri)o" ,e %i,ito a res)atar un pasa;e e un,aistra% )urso i)tao por #au% uenei, en %a A)ae,ia e =ere)o

<nterna)iona% e Ga aa en 1958. En %a o)asi/n" re)or/ aBue% ;urista" )onpertinen)ia" Bue" a en e% si%o R(<<" uo rotius" Bue tanto )ontri&uera a %aautonomía del &us $entium  >esvin)u%áno%o e% pensa,iento es)o%ásti)o" sostenaBue %as re%as re%ativas a %a )apa)ia e %os niDos en ,ateria )ivi% 173 pertene)an a%propio derecho de $entes174.

44. En )uanto a% pensa,iento i%os/i)o" en su 3ratado de la +ducación  >,ás)ono)io )o,o e% +milio" 1762" ean-a)Bues ousseau se posi)iona )o,o unpre)ursor e %a )on)eptua%ia)i/n ,oerna e %os ere)os e% niDo" a% avertir" )onran sensi&i%ia" Bue a Bue respetar %a inan)ia" e;ar Wo&rar a %a natura%eaW" BueBuiere Bue %os niDos sean niDos >)on su propia ,anera e ver" pensar sentir antese ser au%tos175. Ga inte%ien)ia u,ana" - siue avirtieno ousseau" - tiene sus

%,ites" no puee aprener too" e% tie,po e+isten)ia% es &reve. A% prin)ipio Wnosa&e,os vivir" pronto a no poe,osW$ %a ra/n e% ;ui)io Wvienen %enta,enteW",ientras Bue W%os pre;ui)ios a)uen en trope%W176. a" pues" Bue no perer e vista e%pasar e% tie,po" a Bue tener%o sie,pre presente" Bue sa&er respetar %as eaese %a e+isten)ia u,ana.

VI) E& Dere"' S(3e#4', &'s Dere"'s H(*!n's &! N(e4! D#*ens#$n%e &! Pers'n!&#%!% =(r9%#"! Inern!"#'n!& %e& Ser H(*!n')

45. Io a )/,o iso)iar e% re)ono)i,iento e %a persona%ia ;uri)ainterna)iona% e% iniviuo e %a propia inia e %a persona u,ana. En unai,ensi/n ,ás a,p%ia" %a persona u,ana se )oniura )o,o e% ente Bue en)ierra suin supre,o entro e s ,is,a" Bue %o )u,p%e a %o %aro e% )a,ino e su via"

&a;o su propia responsa&i%ia. En ee)to" es %a persona u,ana" esen)ia%,enteotaa e inia" %a Bue arti)u%a" e+presa e introu)e e% We&er serW e %os va%oresen e% ,uno e %a rea%ia en Bue vive" s/%o e%%a es )apa e eso" )o,o portaora ei)os va%ores ti)os. Ga persona%ia ;uri)a" a su ve" se ,aniiesta )o,o )ateora

 ;uri)a en e% ,uno e% =ere)o" )o,o %a e+presi/n unitaria e %a aptitu e %apersona u,ana para ser titu%ar e ere)os e&eres en e% p%ano e%)o,porta,iento %as re%a)iones u,anas re%a,entaas177.

172  . #ara un e+a,en e %a su&;etivia iniviua% en e% pensa,iento i%os/i)o" )." v.." A. enaut" 2ORre de

lOindi!idu = Contri#ution P une histoire de la su#&ecti!it0" #aris"F a%%i,ar" 1991" pp. 7-299.

173  . (.." su))esiones" &ienes propiea" pres)rip)i/n aBuisitiva.

174  . #. uenei," WContri&ution %^istoire es sour)es u roit es ensW" 94 ecueil des Cours de

lO/cad0mie de Droit nternational de 2a Haye >1958 pp. 30 32-34.

175  . .-. ousseau" +milio' o De la +ducación" *ari" A%iana E." 2001 >ree." pp. 145-146 120.

176  . #id ." pp. 241" 311 250.

177  . C." en ese sentio" v.." G. e)asns i)es" ntroducción al +studio del Derecho" 12a. e." *+i)o" E.

15

Page 108: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 108/128

46. Ca&e re)orar" en e% presente )onte+to" Bue %a )on)ep)i/n e derecho su#&eti!oiniviua% tiene a una a,p%ia proe))i/n ist/ri)a" oriinaa en parti)u%ar en e%pensa,iento ;usnatura%ista en %os si%os R(<< R(<<<" siste,atiaa en %a o)trina

 ;uri)a a %o %aro e% si%o R<R. in e,&aro" en e% si%o R<R e ini)io e% si%o RR"aBue%%a )on)ep)i/n siui/ en,ar)aa en e% ere)o pK&%i)o interno" e,anao e%poer pK&%i)o" &a;o %a in%uen)ia e% positivis,o ;uri)o 178. E% ere)o su&;etivo era)on)e&io )o,o %a prerroativa e% iniviuo ta% )o,o einia por e% orena,iento

 ;uri)o en )uesti/n >e% ere)o o&;etivo179.

47. in e,&aro" no a )o,o near Bue %a )rista%ia)i/n e% )on)epto e ere)osu&;etivo iniviua%" su siste,atia)i/n" %oraron a% ,enos un avan)e a)ia una,e;or )o,prensi/n e% iniviuo )o,o titular  e ere)os. X tornaron posi&%e" )on e%suri,iento e %os ere)os u,anos a nive% interna)iona%" %a raua% supera)i/n e%ere)o positivo. A ,eiaos e% si%o RR" Buea&a )%ara %a i,posi&i%ia e %aevo%u)i/n e% propio =ere)o sin e% ere)o su&;etivo iniviua%" e+presi/n e un

veraero Were)o u,anoW180

.48. !a% )o,o ,e per,it sostener en ,i (oto Con)urrente en %a ist/ri)a pini/nConsu%tiva n. 16 e esta Corte so&re e% Derecho a la nformación so#re la /sistenciaConsular en el -arco de las ;arantías del De#ido %roceso 2e$al   >e% 01.10.1999"a)tua%,ente testi,onia,os

We% pro)eso e humani)ación e% ere)o interna)iona%" Bue o a%)anata,&in este aspe)to e %as re%a)iones )onsu%ares. En %a )on%uen)ia eestas )on %os ere)os u,anos" se a )rista%iao e% ere)o iniviua%su&;etivo a %a inor,a)i/n so&re %a asisten)ia )onsu%ar" e Bue sontitu%ares toos %os seres u,anos Bue se vean en ne)esia ee;er)er%o: i)o ere)o iniviua%" situao en e% universo )on)eptua% e

%os ere)os u,anos" es o respa%ao tanto por e% ere)ointerna)iona% )onven)iona% )o,o por e% ere)o interna)iona%)onsuetuinarioW >párr. 35.

49. Ga e,eren)ia e %os ere)os u,anos universa%es" a partir e %apro)%a,a)i/n e %a =e)%ara)i/n Jniversa% e 1948" vino a a,p%iar )onsiera&%e,entee% orionte e %a o)trina ;uri)a )onte,poránea" esvenano %as insui)ien)ias e%a )on)eptua%ia)i/n trai)iona% e% ere)o su&;etivo. Gas ne)esiaes apre,iantes eprote))i/n e% ser u,ano en ,u)o o,entaron ese esarro%%o. Gos ere)osu,anos universa%es" superiores anteriores a% Estao a )ua%Buier or,a eorania)i/n po%ti)o-so)ia%" e inerentes a% ser u,ano" air,áronse )o,o oponi&%esa% propio poer pK&%i)o.

#orrKa" 1997" pp. 150-151" 153" 156 159.

178  . G. Nerra;o%i" Derecho y a)ón = 3eoría del ;arantismo %enal " 5a. e." *ari" E. !rotta" 2001" pp. 912-

913.

179  . C. Eisen,ann" WJne nouve%%e )on)eption u roit su&;e)ti: %a torie e *. ean =a&inW" 60 e!ue du

droit pu#lic et de la science politi:ue en France et P lO0tran$er  >1954 pp. 753-774" esp. pp. 754-755 771.

180  . . =a&in" +l Derecho Su#&eti!o" *ari" E. ev. e =ere)o #rivao" 1955" p. 64.

16

Page 109: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 109/128

50. Ga persona%ia ;uri)a interna)iona% e% ser u,ano se )rista%ia&a )o,o un%,ite a% ar&itrio e% poer estata%. Gos ere)os u,anos %i&eraron %a )on)ep)i/n e%ere)o su&;etivo e %as a,arras e% positivis,o ;uri)o. i" por un %ao" %a )ateora

 ;uri)a e %a persona%ia ;uri)a interna)iona% e% ser u,ano )ontri&u/ ainstru,enta%iar %a reivini)a)i/n e %os ere)os e %a persona u,ana" e,anaose% =ere)o <nterna)iona%" - por otro %ao e% corpus &uris e %os ere)os u,anosuniversa%es propor)ion/ a %a persona%ia ;uri)a e% iniviuo una i,ensi/n ,u)o,ás a,p%ia" a no ,ás )oni)ionaa a% ere)o e,anao e% poer pK&%i)o estata%.

VII) I*+&#"!"#'nes Pr'e""#'nes %e &! Pers'n!&#%!% =(r9%#"! %e& N#'en e& P&!n' Inern!"#'n!&)

51. Io a Bue pasar esaper)i&ia %a )onveren)ia e %os puntos e vista"e+presaos en e% )urso e% presente pro)ei,iento )onsu%tivo" tanto por es)rito )o,oen %os a%eatos ora%es ante %a Corte <ntera,eri)ana urante %a auien)ia pK&%i)a e% 21

e ;unio e 2002" en sustenta)i/n e %a posi)i/n e %os niDos )o,o veraeros su&etosde derecho  no )o,o si,p%es o&;eto e prote))i/n. En ese ,is,o sentio se,aniestaron" v.." %os os Estaos intervenientes" *+i)o Costa i)a" as )o,o %aCo,isi/n <ntera,eri)ana e =ere)os u,anos" ae,ás e oranis,osespe)ia%iaos )o,o e% <nstituto <ntera,eri)ano e% IiDo" e% <nstituto Gatinoa,eri)anopara %a #reven)i/n e% =e%ito e% !rata,iento e% =e%in)uente e Ia)iones Jnias><GAIJ=" ae,ás e oranis,os no-u&erna,enta%es" )o,o e% Centro por %a usti)ia e% =ere)o <nterna)iona% >CE<G %a Nuna)i/n aae% #re)iao ernáne >e*+i)o. Esta )onveren)ia e puntos e vista en )uanto a %a )oni)i/n ;uri)a e %osniDos )o,o titu%ares e ere)os )onsaraos en e% =ere)o <nterna)iona% e %os=ere)os u,anos es a%ta,ente sinii)ativa" por )uanto ta% re)ono)i,iento" ae,áse re%e;ar un veraero )a,&io e parai,a" representa" a% in a% )a&o" %a opinio

 &uris comunis en nuestros as so&re %a ,ateria.

52. #ero no &asta air,ar Bue e% niDo es su;eto e ere)o" i,porta Bue % %o sepa"in)%usive para e% esarro%%o e su responsa&i%ia. =e a %a trans)enenta% i,portan)iae %a eu)a)i/n en enera%181" e %a eu)a)i/n en ere)os u,anos en parti)u%ar"e&ia,ente re)ono)ia en %a presente pini/n Consu%tiva >párrs. 84-85 88. Io sone i)i% )onstata)i/n %as ,aniesta)iones pre)o)es e a%unas ranes vo)a)iones" ave)es ,u te,prano en %a via. !oo niDo tiene ee)tiva,ente e% ere)o e )rear esarro%%ar su propio proyecto de !ida182. A ,i ;ui)io" %a aBuisi)i/n e% )ono)i,iento

181  . Consarao en %os art)u%os 13 16 >in fine e% #roto)o%o Ai)iona% a %a Conven)i/n A,eri)ana so&re

=ere)os u,anos en *ateria e =ere)os E)on/,i)os" o)ia%es Cu%tura%es >#roto)o%o e an a%vaor" e1988.

182  . En %a presente pini/n Consu%tiva n. 17" e% propio ere)o una,enta% a %a via >art)u%o 4 e %a

Conven)i/n A,eri)ana so&re =ere)os u,anos es entenio lato sensu" a&ar)ano iua%,ente %as)oni)iones inas e via >punto reso%utivo n. 7. En esta ,is,a %nea e raona,iento" %a Corte poner/" ensu enten)ia e ono en e% )aso e %os WNiños de la CalleW >8illa$r1n -orales y "tros !ersus ;uatemala" e%19.11.1999 Bue We% ere)o a %a via es un ere)o u,ano una,enta%" )uo o)e es un prereBuisito parae% isrute e toos %os e,ás ere)os u,anos. >... En ra/n e% )ará)ter una,enta% e% ere)o a %avia" no son a,isi&%es enoBues restri)tivos e% ,is,o. En esen)ia" e% ere)o una,enta% a %a via)o,prene" no s/%o e% ere)o e too ser u,ano e no ser privao e %a via ar&itraria,ente" sino ta,&ine% ere)o a Bue no se %e i,pia e% a))eso a %as )oni)iones Bue %e aranti)en una e+isten)ia ina. Gos

17

Page 110: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 110/128

es una or,a - Buiás %a ,ás ei)a - e e,an)ipa)i/n u,ana" e i,pres)ini&%e para%a sa%vauara e %os ere)os inerentes a too ser u,ano183.

53. E% corpus &uris e %os ere)os u,anos e% niDo se a )onor,ao )o,o

respuesta e %a )on)ien)ia u,ana a sus ne)esiaes e prote))i/n. E% e)o e Bue%os niDos no isrutan e p%ena )apa)ia ;urii)a% para a)tuar184" Bue tenan as Buee;er)er sus ere)os por ,eio e otras personas" no %es priva e su )oni)i/n ;uri)ae su;etos e ere)o. Iaie osara near e% i,perativo e %a o&servan)ia" ese %aaurora e %a via" e %os ere)os e% niDo" v.." a %as %i&ertaes e )on)ien)ia"pensa,iento e+presi/n. Espe)ia% re%evan)ia a sio atri&uia a% respeto a %os puntose vista e% niDo" estipu%ao en e% art)u%o 12 e %a Conven)i/n e Ia)iones Jniasso&re %os =ere)os e% IiDo" %a )ua%" a su ve" a o,entao una visi/n o%sti)a eintera% e %os ere)os u,anos185.

54. Ae,ás e% a,p%io a%)an)e e ese e&er" ta% )o,o or,u%ao en e% art)u%o 12e %a Conven)i/n e 1989" - a&ar)ano e% ere)o e% niDo a ser oo >ire)ta,ente o

,eiante un representante %ea% en pro)ei,ientos ;ui)ia%es o a,inistrativos enBue parti)ipe" e tener sus puntos e vista to,aos en )onsiera)i/n" - en %aprá)ti)a e% Co,it so&re =ere)os e% IiDo >e Ia)iones Jnias %e a atri&uioi,portan)ia )apita%" re%e;aa en sus ire)tri)es enera%es para %a e%a&ora)i/n e %osinor,es >estata%es ini)ia% peri/i)os186. En )ir)unstan)ias e )o,isi/n e un e%ito"e% enoBue e aBue% corpus &uris e %os ere)os e% niDo en re%a)i/n )on e% ,enorinra)tor no e;a e ser arantista" orientao a)ia e% esarro%%o e %a responsa&i%iae ste187$ en ninuna )ir)unstan)ia" - )o,o se esprene e %a presente pini/nConsu%tiva" - en)untrase e% niDo privao e su persona%ia ;uri)a" )on toas %as)onse)uen)ias ;uri)as e a resu%tantes.

55. A %a %u e %o anterior,ente e+puesto" es innea&%e Bue %a su&;etivia ;uri)ainterna)iona% e% ser u,ano se a air,ao e+panio en %as K%ti,as )aas >).

Estaos tienen %a o&%ia)i/n e arantiar %a )rea)i/n e %as )oni)iones Bue se reBuieran para Bue no seprou)an vio%a)iones e ese ere)o &ási)o " en parti)u%ar" e% e&er e i,peir Bue sus aentes atenten)ontra %W >erie C" n. 63" pp. 64-65" párr. 144.

183  . X )o,o nuestra )apa)ia e )ono)i,iento es ine%u)ta&%e,ente %i,itaa" %a )on)ien)ia e esa initu es

e% ,e;or re,eio para %u)ar )ontra %os o,atis,os" %a inoran)ia %os anatis,os" tan )o,unes en nuestrosas.

184  . o&re e% d0cala$e" si no parao;a" so&re %a in)apa)ia e% niDo en ,ateria )ivi% >v.." ere)o e %os

)ontratos" para evitar Bue asu,e o&%ia)iones sin is)erni,iento" %a reten)i/n e su responsa&i%ia >)ivi% pena% )uano )on,ete un e%ito" ). N. =eeuZer-=osse" op. cit. supra n. >47" pp. 22-23$ ). =. Xou"op. cit. supra n. >46" pp. 109-110 118-119.

185  . o&re este K%ti,o punto" ). I. CantZe%%" W!e riins" =eve%op,ent an inii)an)e o te Jnite

Iations Convention on te its o te Ci%W" in 3he ,nited Nations Con!ention on the i$hts of the Child = /;uide to the U3ra!aux %r0paratoiresO  >e. . =etri)" =orre)t" Ii;o" 1992" p. 27.

186  . . =etri)" / Commentary on the ,nited Nations Con!ention on the i$hts of the Child " !e aue" *.

Ii;o" 1999" pp. 213-214 222.

187  . Gi,itaa en ra/n ire)ta e su in,aure vu%nera&i%ia.

18

Page 111: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 111/128

supra" Bue e% niDo >)o,o titu%ar e ere)os no a)e e+)ep)i/n a sto. Nrente a %as%i,ita)iones e )apa)ia ;uri)a e% niDo >para e;er)er por s ,is,o sus ere)os"se %e re)ono)e un representante %ea%. #ero inepeniente,ente e i)as%i,ita)iones" %a persona%ia ;uri)a e% niDo" - )o,o e too ser u,ano" - se

proe)ta en e% p%ano interna)iona%. Co,o no es posi&%e )on)e&ir ere)os - e,anaosire)ta,ente e% =ere)o <nterna)iona% - sin %a prerroativa e reivini)ar%os" toa %aevo%u)i/n e %a ,ateria se a orientao a)ia %a )onsara)i/n e% ere)o e%iniviuo - in)%usive e% niDo - e re)urrir ire)ta,ente a %as ;urisi))ionesinterna)iona%es188.

56. Ga e+perien)ia e %a ap%i)a)i/n e %a Conven)i/n Europea e =ere)osu,anos provee e;e,p%os e )asos )on)retos en Bue niDos an ee)tiva,ente e)ouso e% ere)o e peti)i/n iniviua% interna)iona% &a;o %a Conven)i/n. As" pore;e,p%o" %os os peti)ionarios en e% )aso Q y V !ersus Holanda >1985189 ante %a CorteEuropea e =ere)os u,anos ueron una niDa >e 16 aDos e ea su pare >).infra. *ás re)iente,ente" en %os )asos 3anriulu !ersus 3ur:uía >1999190" /deni) y

"tros !ersus 3ur:uía >2001191

" "neryildi) !ersus 3ur:uía >2002192

" au%tos niDosiuraron )o,o peti)ionarios )on;unta,ente" en enun)ias e vio%a)iones e% ere)oa %a via193. En e% )aso  / !ersus eino ,nido  >1998194" a)tu/ )o,o peti)ionario unniDo e 9 aDos e ea >). infra.

57. =e ese ,oo" un niDo" aunBue no ispona e )apa)ia ;uri)a en e% siste,a ;uri)o na)iona% en )uesti/n" puee" sin e,&aro" a)er uso e% ere)o e peti)i/niniviua% a %as instan)ias interna)iona%es e prote))i/n e sus ere)os. #ero una veinterpuesta %a peti)i/n" e&e" natura%,ente" )ontar )on un representante %ea%195" si es%ea%,ente in)apa. =i)a representa)i/n no tiene por Bu estar )oni)ionaa porisposi)iones e )ua%Buier ere)o interno. !a% )o,o ,e per,it seDa%ar en ,isupra)itao (oto Con)urrente en e% )aso Castillo %etru))i y "tros !ersus %erú>E+)ep)iones #re%i,inares" 1998 ante %a Corte <ntera,eri)ana" %as )oni)iones para e%

e;er)i)io e% ere)o e peti)i/n iniviua% interna)iona% no )oin)ien ne)esaria,ente

188  . *. #i%otti" WGe re)ours es parti)u%iers evant %es ;urii)tions interna)iona%esW" in ;rundpro#leme des

internationalen echts = Festschrift fLr Jean Spiropoulos" 'onn" )i,,e%&us) c Co." 1957F" p. 351" ). pp.351-362$ ). . ria]s" WGe pro&%],e e %^a))]s es parti)u%iers es ;urii)tions internationa%esW" 51ecueil des Cours de lO/cad0mie de Droit nternational de 2a Haye >1935 pp. 23-25 54-60.

189  . Caso n. 16H1983H72H110" oriinao e %a peti)i/n n. 8978H80.

190  . riinao e %a peti)i/n n. 23763H94.

191  . riinao e %a peti)i/n n. 23954H94.

192  . riinao e %a peti)i/n n. 48939H99.

193  . <nvo%u)rano o,i)iios esapari)iones oraas e personas.

194  . Caso n. 100H1997H884H1096" oriinao e %a peti)i/n n. 25559H94.

195  . Ga Corte Europea e =ere)os u,anos a aoptao un enoBue a,p%io %e+i&%e e i)a

representa)i/n %ea%" - %a )ua% se en)uentra prevista en e% art)u%o 36 e su e%a,ento viente.

19

Page 112: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 112/128

)on %os )riterios e ere)o interno re%ativos a% locus standi " a toa una &urisprudence constante  en )%aro apoo a %a autonomía  e% ere)o e peti)i/niniviua% en e% p%ano interna)iona% !is=P=!is  )on)eptos isposi)iones e% ere)ointerno >párrs. 21-22.

VIII) L's Dere"'s H(*!n's %e& N#' &!s O&#.!"#'nes %e S(Pr'e""#$n Erga Omnes)

58. Gas )onsiera)iones anteriores ,e )onu)en a ,i K%ti,a %nea e re%e+iones"atinente a% punto reso%utivo n. 9 e %a presente pini/n Consu%tiva e %a Corte<ntera,eri)ana so&re %a Condición Jurídica y Derechos Humanos del Niño" e% )ua%ispone Bue

W%os Estaos #artes en %a Conven)i/n A,eri)ana tienen e% e&er")onor,e a %os art)u%os 19 17" en re%a)i/n )on e% art)u%o 1.1 e %a,is,a" e to,ar toas %as ,eias positivas Bue aseuren %a

prote))i/n a %os niDos )ontra ,a%os tratos" sea en su re%a)i/n )on %asautoriaes pK&%i)as" o en %as re%a)iones inter-iniviua%es o )on entesno estata%esW.

59. A% respe)to" en su enten)ia en e% a ,en)ionao )aso e %os WNiños de laCalleW >8illa$r1n -orales y "tros !ersus ;uatemala" e% 19.11.1999" en Bue seesta&%e)i/ Wun )onte+to e ,u)a vio%en)ia )ontra %os niDos ;/venes Bue vivan en%as )a%%esW >párrs. 167 79" %a Corte <ntera,eri)ana" seDa%/

W%a espe)ia% ravea Bue reviste e% presente )aso por tratarse %asv)ti,as e ;/venes" tres e e%%os niDos" por e% e)o e Bue %a)onu)ta estata% no so%a,ente vio%a %a e+presa isposi)i/n e% art)u%o 4e %a Conven)i/n A,eri)ana" sino nu,erosos instru,entos

interna)iona%es" a,p%ia,ente a)eptaos por %a )o,unia interna)iona%"Bue a)en re)aer en e% Estao e% e&er e aoptar ,eias espe)ia%ese prote))i/n asisten)ia en avor e %os niDos &a;o su ;urisi))i/nW196.

60. Gos avan)es" en e% presente )onte+to" en e% p%ano ;uri)o >). supra" no nospueen a)er o%viar e% a)tua% eterioro e %as po%ti)as so)ia%es &ási)as en toa parte"aravano %os pro&%e,as e)on/,i)o-so)ia%es Bue tanto ae)tan a %os niDos" Buetransor,an %a ne)esia e aseurar%es e% ere)o a )rear esarro%%ar su proe)toe via una innea&%e )uesti/n e ;usti)ia197. Gos pro&%e,as re)urrentes" aravaos"Bue o a ae)tan a %os niDos >su,aos a %a traeia e %os niDos reuiaos"esp%aaos apátrias" e %os niDos invo%u)raos en )on%i)tos ar,aos" aviertenBue )ontinua,os %e;os e su Wprote))i/n intera%W. in e,&aro" a Bue perseverar

en %os esueros en pro e %a preva%en)ia e% prin)ipio enera% e% Winters superior e%niDoW" - re)oio en e% art)u%o 3 e %a Conven)i/n e Ia)iones Jnias so&re %os=ere)os e% IiDo" evo)ao en %a presente pini/n Consu%tiva >párrs. 56-61" - e%)ua% e,ana e su inia )o,o seres u,anos.

196  . Ct<A=" erie C" n. 63" p. 65" párr. 146.

197  . C." en ese sentio" E. ar)a *ne" W<nan)ia" Ge =e,o)ra)ia: Jna Cuesti/n e usti)iaW" in

nfancia' 2ey y Democracia en /m0rica 2atina   >es. E. ar)a *ne *. 'e%o" 'ootáH'uenos Aires"!e,isH=epa%,a" 1998" pp. 9-28" esp. p. 28.

20

Page 113: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 113/128

61. En e% supra)itao )aso Q y V !ersus Holanda >1985 ante %a Corte Europea e=ere)os u,anos" )on)erniente a a&uso se+ua% en pre;ui)io e una niDa" e 16 aDose ea )on is)apa)ia ,enta%" - )on )onse)uen)ias trau,áti)as para %a v)ti,a

ire)ta" aravano sus istur&ios ,enta%es" - %a Corte Europea seDa%/ Bue e% )on)eptoe Wvia privaaW >&a;o e% art)u%o 8 e %a Conven)i/n Europea a&ar)a&a %a interiasi)a ,ora% e %a persona >in)%usive su via se+ua%. En e% )aso" - are/ %a Corte" -Wva%ores una,enta%es aspe)tos esen)ia%es e %a via privaaW esta&an en )uesti/n" reBueran %a aop)i/n e ,eias positivas por parte e% Estao para aseurar e%respeto por %a via privaa tam#i0n en la esfera de las relaciones inter=indi!iduales . GaCorte )on)%u/ Bue e% Estao e,anao a&a vio%ao e% art)u%o 8 e %a Conven)i/n"por )uanto %as isposi)iones pertinentes e% C/io #ena% o%ans198 no aseura&an a%a v)ti,a una Wprote))i/n prá)ti)a ei)aW199.

62. sea" %a Corte )on)%u/ Bue o%ana vio%ara e% art)u%o 8 e %a Conven)i/n porno proveer %a prote))i/n %ea% )ontra a&usos >en per;ui)io e una niDa en %as

re%a)iones privaas o inter-iniviua%es. Esta,os aBu ante e% e&er estata% e to,ar,eias positivas e prote))i/n e %os niDos" entre %os e,ás iniviuos" no s/%o !is=P=!is %as autoriaes pK&%i)as" sino ta,&in en re%a)i/n )on otros iniviuos a)toresno-estata%es. Es ste un )%aro e;e,p%o e o&%ia)iones e prote))i/n e %os niDos >toos ne)esitaos e prote))i/n veraera,ente er$a omnes.

63. En os otros )asos re)ientes" / !ersus eino ,nido >1998 M y "tros !ersuseino ,nido >2001" %a Corte Europea air,/ %a o&%ia)i/n e% Estao e,anao eto,ar ,eias positivas para proteer %os niDos )ontra ,a%os tratos" inclusi!e losinfli$idos por otros indi!iduos >párrs. 22 73" respe)tiva,ente200. Es pre)isa,ente eneste á,&ito privao /ne re)uente,ente se )on,eten a&usos )ontra %os niDos" ante%a o,isi/n e% poer pK&%i)o" - %o Bue reBuiere as una prote))i/n e %os ere)osu,anos e% niDo er$a omnes" o sea" in)%usive en %as re%a)iones entre parti)u%ares

>DrittEirun$.

64. Es ste un )onte+to en Bue" en einitivo" asu,en espe)ia% re%evan)ia %aso&%ia)iones e prote))i/n er$a omnes. E% una,ento para e% e;er)i)io e i)aprote))i/n se en)uentra en %a propia Conven)i/n A,eri)ana so&re =ere)os u,anos.Ga o&%ia)i/n enera% Bue estipu%a en su art)u%o 1.1 e respetar   hacer respetar  %osere)os )onsaraos - in)%usive %os ere)os e% niDo" )o,o estipu%ao en e% art)u%o19201 - reBuiere e% Estao %a aop)i/n e ,eias positivas e prote))i/n >in)%usive

198  . Art)u%os 248 ter   239>2 e% reerio C/io.

199  . European Court o u,an its" )ase o  Q and V !ersus 3he Netherlands" u,ent o 26.03.1985"

eries A" n. 91" pp. 11-14" esp. párrs. 7-8" 22-23" 26-27 30.

200  . <ua% posi)i/n ue asu,ia por %a antiua Co,isi/n Europea e =ere)os u,anos" en e% )aso M' /' A y

C !ersus eino ,nido >peti)i/n n. 29392H95" interpuesto por os niDos os niDas >nforme e% 10.09.1999"párr. 93.

201  . =urante %os tra&a;os e %a Coneren)ia Espe)ia%iaa <ntera,eri)ana so&re =ere)os u,anos >an os

e Costa i)a" novie,&re e 1969" esta isposi)i/n >e% art)u%o 19 ue insertaa en %a Conven)i/nA,eri)ana so&re =ere)os u,anos sin ,aores ii)u%taes$ ). EA" Conferencia +speciali)adanteramericana so#re Derechos Humanos = /ctas y Documentos >an os e Costa i)a" 07-22.11.1969"

21

Page 114: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 114/128

para resuarar e% ro% preponerante e %a a,i%ia" previsto en e% art)u%o 17 e %aConven)i/n" en %a prote))i/n e% niDo - párr. 88" ap%i)a&%es er$a omnes. =e ese,oo" e% art)u%o 19 e %a Conven)i/n pasa a revestirse e una i,ensi/n ,ás a,p%ia"proteieno %os niDos ta,&in en %as re%a)iones inter-iniviua%es.

65. Ga presente pini/n Consu%tiva e %a Corte <ntera,eri)ana so&re %a Condición Jurídica y Derechos Humanos del Niño  a un nota&%e aporte a %a )onstru))i/n ;urispruen)ia% e %as o&%ia)iones er$a omnes e prote))i/n e %os ere)os e %apersona u,ana en toas )ua%Buieras )ir)unstan)ias. Ga pini/n Consu%tiva air,a)ate/ri)a,ente e% e&er enera% e %os Estaos #artes en %a Conven)i/n A,eri)ana")o,o arantes e% &ien )o,Kn" e oraniar e% poer pK&%i)o para arantiar a toas%as personas &a;o sus respe)tivas ;urisi))iones e% %i&re p%eno e;er)i)io e %osere)os )onven)iona%,ente proteios" - o&%ia)i/n sta e+ii&%e no s/%o en re%a)i/n)on e% poer estata% sino ta,&in en re%a)i/n )on Wa)tua)iones e ter)erosparti)u%aresW >párr. 87.

66. En un ,o,ento en Bue %a,enta&%e,ente se iversii)an %as uentes evio%a)iones e %os ere)os e %a persona u,ana" e% enteni,iento e %a Corte nopora ser ierente. Es sta %a interpreta)i/n Bue se i,pone" en )onor,ia )on %a%etra e% espritu e %a Conven)i/n A,eri)ana" )apa e )ontri&uir a %a rea%ia)i/n esu o&;eto in. A% iua% Bue %a Corte sostuvo en su re)iente eso%u)i/n so&re *eias#rovisiona%es e #rote))i/n >e% 18.06.2002 en &enei)io e %os ,ie,&ros e %aComunidad de %a) de San Jos0 de /partadó >Co%o,&ia" e %as personas Bue prestanservi)ios a sta" en %a presente pini/n Consu%tiva n. 17 %a Corte vue%ve a su&raar")orre)ta,ente" Bue %a prote))i/n e %os ere)os e %a persona u,ana se ap%i)a er$aomnes.

67. Es este un i,perativo e ordre pu#lic   interna)iona%" Bue i,p%i)a e%re)ono)i,iento e Bue los derechos humanos constituyen el fundamento #1sico' ellos

 propios' del ordenamiento &urídico. X %os va%ores" Bue %e son sie,pre su&a)entes" -ae,ás e pere)ta,ente ientii)a&%es202" - )uian e ar%es e+presi/n )on)reta. Ioa Bue pasar esaper)i&io" por e;e,p%o" Bue a e% preá,&u%o e %a =e)%ara)i/nJniversa% e %os =ere)os u,anos e 1948 invo)a&a %a W)on)ien)ia e %au,aniaW. X" una )aa espus" e% preá,&u%o e %a =e)%ara)i/n e %os =ere)ose% IiDo e 1959 averta )on toa propiea Bue W%a u,ania e&e a% niDo %o ,e;orBue puee ar%eW.

68. En su,a" en e% o,inio e% =ere)o <nterna)iona% e %os =ere)os u,anos",ovio por )onsiera)iones e ordre pu#lic   interna)iona%" esta,os ante va%ores)o,unes superiores" veraera,ente una,enta%es e irreu)ti&%es" )aptaos por %a)on)ien)ia u,ana. Esta K%ti,a en)untrase sie,pre presente" a a)o,paDao e

i,pu%sao toa %a evo%u)i/n e% &us $entium" e% )ua% - teno %a p%ena )onvi))i/n - es%a fuente material  por e+)e%en)ia.

o). EAHer.YHR(<H1.2" e ....." pp. 20-21" 232" 300 445.

202  . A %o %aro e %a parte operativa e %os trataos e instru,entos interna)iona%es e ere)os u,anos"

pero e+p%i)itaos so&re too en sus preá,&u%os" Bue tienen a invo)ar %os iea%es Bue inspiraron i)ostrataos e instru,entos" o a enun)iar sus una,entos o prin)ipios enera%es. I. 'o&&io" W<% #rea,&o%o e%%aConvenione Europea ei =iritti e%%^Jo,oW" 57 i!ista di Diritto nterna)ionale >1974 pp. 437-440.

22

Page 115: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 115/128

69. A% )on)%uir este (oto Con)urrente" per,to,e retornar a ,i punto e partia.!oos vivi,os en e% tie,po. Caa uno vive en su tie,po" Bue e&e ser respetao por%os e,ás. <,porta Bue )aa uno viva en su tie,po" en ar,ona )on e% tie,po e %os

e,ás. E% niDo vive en e% ,inuto" e% ao%es)ente vive en e% a" e% ser au%to" aWi,prenao e istoriaW203" vive en %a po)a$ %os Bue a partieron" viven en %a,e,oria e %os Bue Buean en %a eternia. Caa uno vive en su tie,po" pero toos%os seres u,anos son iua%es en ere)os.

70. =ese %a perspe)tiva e un tri&una% interna)iona% e ere)os u,anos )o,o%a Corte <ntera,eri)ana" a Bue air,ar %os ere)os u,anos e %os niDos > no %os%%a,aos Were)os e %a niDe o inan)iaW" a partir e su )oni)i/n ;uri)a everaeros su;etos e ere)o" otaos e persona%ia ;uri)a interna)iona%$ a"ae,ás" Bue esarro%%ar toas %as poten)ia%iaes e su )apa)ia ;uri)a. ie,pree sostenio Bue e% =ere)o <nterna)iona% e %os =ere)os u,anos a%)anará sup%enitu e% a en Bue se )onso%ie en einitivo e% re)ono)i,iento no s/%o e %a

persona%ia" sino ta,&in e %a )apa)ia ;uri)a interna)iona% e %a personau,ana" )o,o titu%ar e ere)os ina%iena&%es" en toas )ua%esBuiera)ir)unstan)ias. En e% &us $entium e nuestros as" %a i,portan)ia e %a )onso%ia)i/ne %a persona%ia )apa)ia ;uri)as interna)iona%es e% iniviuo"inepeniente,ente e su tie,po e+isten)ia%" es ,u)o ,aor e %o Bue puea uno

 prima facie suponer.

71. En ee)to" )o,o e% =ere)o re)ono)e ine%u)ta&%e,ente %a persona%ia ;uri)aa too ser u,ano >sea % un niDo" un an)iano" una persona )on is)apa)ia" unapátria" o )ua%Buier otro" inepeniente,ente e su )oni)i/n e+isten)ia% o e su)apa)ia ;uri)a para e;er)er sus ere)os por s ,is,o >)apa)ia e e;er)i)io" -poe,os" e ese ,oo" visua%iar un veraero derecho al Derecho" o sea" e% ere)oa un orena,iento ;uri)o >en %os p%anos tanto interno )o,o interna)iona% Bue

ee)tiva,ente sa%vauare %os ere)os inerentes a %a persona u,ana204. E%re)ono)i,iento %a )onso%ia)i/n e %a posi)i/n e% ser u,ano )o,o su;eto p%eno e%=ere)o <nterna)iona% e %os =ere)os u,anos )onstitue" en nuestros as" una,aniesta)i/n ineBuvo)a e%o)uente e %os avan)es e% pro)eso en )urso ehumani)ación  e% propio =ere)o <nterna)iona% > &us $entium" a% )ua% tene,os e%e&er e )ontri&uir" ta% )o,o %o a e)o %a Corte <ntera,eri)ana e =ere)osu,anos en %a presente pini/n Consu%tiva n. 17 so&re %a Condición Jurídica yDerechos Humanos del Niño.

203  . En %a e%i )ara)teria)i/n e 'ertran usse%%" / Wltima "portunidade do Homem" Gis&oa" ui,ardes E."

2001" p. 205.

204  . A.A. Cançao !rinae" 3ratado de Direito nternacional dos Direitos Humanos" vo%. <<<" #orto

A%ereH'rasi%" .A. Na&ris E." 2002" )aptu%o RR >en prensa.

23

Page 116: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 116/128

Antônio Auusto Cançao !rinae  ue

*anue% E. (entura o&%es  e)retario

24

Page 117: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 117/128

VOTO CONCURRENTE RAONADO DEL =UE

SERGIO GARCJA RAMJRE A LA OPINIÓN

CONSULTIVA OC-17, SORE KCONDICIÓN=URJDICA DERECHOS HUMANOS DEL NIO,

DEL 28 DE AGOSTO DE 2002)

1.En %a so%i)itu e pini/n Consu%tiva re)i&ia atenia por %a Corte --C-17H2002" so&re ?Coni)i/n ;uri)a ere)os u,anos e% niDo@--" a %a Bue searea este (oto )on)urrente raonao" se re%e;a" entre otras )uestiones" %apreo)upa)i/n por ientii)ar %i,itar ae)uaa,ente e% poer e% Estao paraa)tuar en re%a)i/n )on %os niDos en )iertos supuestos e su,a i,portan)ia. Estose&en ser )uiaosa,ente es%inaos: a %a rea%ia)i/n e una )onu)ta" a)tiva uo,isiva" Bue se a%%e %ea%,ente prevista )o,o e%i)tuosa" es e)ir" Bue sea

pena%,ente tpi)a$ & una situa)i/n Bue no i,p%iBue )onu)ta tpi)a a%una Buesuiera %a ne)esia e esa a)tua)i/n en &enei)io --rea% o supuesto-- e% ,enore ea. 'a;o )ierta )on)ep)i/n" Bue no ne)esaria,ente )o,parto" pero Bue resu%tae+presiva para a)otar estos supuestos" se a&%ara e ?,enor e%in)uente@ o e

 ?e%in)uen)ia inanti% o ;uveni%@" en e% pri,er )aso" e ?,enor en situa)i/nirreu%ar@ o en ?estao e pe%iro@" en e% seuno. o&ra e)ir Bue estaseno,ina)iones tienen" o a" una e%evaa ?)ara esavora&%e@" o por %o ,enos)ontroverti&%e. E% ran e&ate )o,iena --o ter,ina-- en e% e,p%eo ,is,o ei)as e+presiones.

2. Io es o)ioso seDa%ar Bue %a rontera entre esos supuestos e&e su&orinarse a %anatura%ea e %os e)os o %as situa)iones )orresponientes a )aa uno" ese %a

perspe)tiva e %os &ienes re)ono)ios tute%aos por e% oren ;uri)o --en ,i)on)epto" ese e% p%ano ,is,o e %a Constitu)i/n na)iona%-- e %a ravea e%a %esi/n Bue se )ause a stos o e% pe%iro en Bue se %es )o%oBue. En una so)ieae,o)ráti)a" %a autoria %eis%ativa e&e o&servar )uiaosa,ente %os %,ites e)aa ip/tesis" )onor,e a su natura%ea" esta&%e)er en )onse)uen)ia %areu%a)i/n Bue )orrespona. Io es a)epta&%e Bue %a u&i)a)i/n e una )onu)taentro e a%una e %as )ateoras ,en)ionaas epena s/%o e% %i&re ar&itrio e%/rano %eis%ativo" sin to,ar en )uenta %os prin)ipios %as e)isiones)onstitu)iona%es" Bue o&iernan %a tarea e% %eis%aor a %a ora e ?se%e))ionar@ %as)onu)tas Bue e&en ser )onsieraas e%i)tuosas" as )o,o %as )onse)uen)ias

 ;uri)as )orresponientes.

3. En este (oto" )o,o en %a ,is,a pini/n Consu%tiva C-17" se uti%ianinistinta,ente %as vo)es ?niDo@ ?,enor@ en su sentio ,ás estri)to >párr. 39" a% ,is,o tie,po ,ás istante e )ua%Buier inten)i/n es)a%ii)aora" pre;ui)iosa opeorativa. E% iio,a es un siste,a e )%aves. =e&o esta&%e)er e% a%)an)e e %asBue aora e,p%eo" airino,e a% uso Bue e e%%as a e)o %a Corte en estapini/n Consu%tiva" para )o%o)ar%as por en)i,a o uera --)o,o se preiera-- e une&ate Bue a ve)es aporta ,ás so,&ras Bue %u)es. Ga pa%a&ra ?,enor@"a,p%ia,ente uti%iaa en e% oren na)iona%" a%ue a %a persona Bue aKn no a

Page 118: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 118/128

a%)anao %a ea Bue aBu% esta&%e)e para e% p%eno --o a,p%io-- e;er)i)io e susere)os %a )orresponiente asun)i/n e sus e&eres responsa&i%iaes$reu%ar,ente" en esa rontera )oin)ien %a )apa)ia e o)e e %os ere)os)ivi%es" o e ,u)os e e%%os >una posi&i%ia Bue sure en e% pasao: ese e%

na)i,iento" o antes in)%usive" %a )apa)ia e e;er)i)io e e%%os >una posi&i%iaBue se esp%iea a)ia e% uturo" one se traspone %a rontera a)ia e% esp%ieueaut/no,o e %os ere)os por e% titu%ar e stos. #or su parte" %a pa%a&ra ?niDo@ aposeo" en prin)ipio" un sentio ,ás &io%/i)o o &iopsBui)o Bue ;uri)o" en estesentio" Bue )orrespone a% uso popu%ar e% tr,ino" )ontrasta )on ao%es)ente"

 ;oven" au%to o an)iano.

4. E% )on)epto ?niDo@ )oin)ie )on e% e ?,enor e ea@ )uano uno otro se ;uriian" va%a %a e+presi/n" )on)urren &a;o unas ,is,as )onse)uen)ias e=ere)o. Ga Conven)i/n so&re =ere)os e% IiDo" e Ia)iones Jnias"a&unante,ente invo)aa en %a presente pini/n Consu%tiva" )onsiera Bue es niDo%a persona ,enor e 18 aDos" ?sa%vo Bue" en virtu e %a %e Bue %e sea ap%i)a&%e"

aa a%)anao antes %a ,aora e ea@ >art)u%o 1 >párr. 42. Esto )oniere unsentio ;uri)o pre)iso a %a pa%a&ra niDo" en ta% virtu )o%o)a a este )on)epto --a este su;eto-- )o,o punto e reeren)ia para %a asina)i/n e ,K%tip%es)onse)uen)ias ;uri)as. ue%a e)ir Bue %a pa%a&ra niDo a&ar)a aBu a%ao%es)ente" porBue as resu%ta e esa Conven)i/n tan a,p%ia,ente ratii)aa" ta,&in )o,prene a %a niDa" por ap%i)a)i/n e %as re%as e nuestro iio,a. Gapropia Corte <ntera,eri)ana e)%ara e% a%)an)e Bue tienen %as vo)es ?niDo@ ?,enore ea@ para %os ee)tos e %a pini/n Consu%tiva. e ,e e+)usará" en)onse)uen)ia" por no uti%iar a )aa paso %a re%a)i/n e+u&erante: niDo" niDa ao%es)ente >Bue puiera a,p%iarse si ta,&in se istinue ?e%@ ao%es)ente e ?%a@ao%es)ente.

5. Ii en %a e)%ara)i/n e %a Corte ni en %os párraos )onsierativos o en %as

opiniones espe)i)as Bue iuran a% ina% e %a C-17" apare)e es%ine a%uno Bue)onu)a a esta&%e)er istin)iones a partir o en re%a)i/n )on e% is)erni,iento o %a%%a,aa presun)i/n so&re %a )apa)ia >o in)apa)ia e o%o$ istin)iones Bue)rearan" a su turno" nuevos su&)on;untos entro e% ran )on;unto e %os niDos. eentiene" pues" Bue ie)io)o aDos son una rontera pre)isa entre os eaes Buetraen )onsio os estatutos )ara)tersti)os en e% á,&ito Bue a&ora este (oto: una"%a )orresponiente a Buienes se a%%an uera e% á,&ito e va%ie su&;etiva e %asnor,as pena%es orinarias" otra" %a e Buienes se en)uentran su;etos a stas.

6. Cuano %a pini/n Consu%tiva se reiere a eter,inao trato para %os niDos o,enores e ea" %o istinue e otro re%ativo a %os au%tos o ,aores e ea"supone --en ,i )on)epto-- Bue e% ri,en e au%tos no es tras%aa&%e o ap%i)a&%e

a %os ,enores >párr. 109. Esto no o&sta" ese %ueo" para Bue: a e+istanprin)ipios re%as ap%i)a&%es" por su propia natura%ea" a a,&os )on;untos>ere)os u,anos" arantas" sin per;ui)io e %as ,oa%iaes Bue en )aa )asoresu%ten raona&%es o" in)%uso" ne)esarias" & e+istan" en e% á,&ito e %os,enores" ieren)ias erivaas e% istinto esarro%%o Bue e+iste entre %os iniviuos,enores e 18 aDos: ,eia una ran ieren)ia" en ee)to" entre Buien )uenta )on8 o 10 aDos e ea Buien a a%)anao 16 o 17. #or )ierto" ta,&in e+istenieren)ias --Bue no preteno e+a,inar aora-- en e% otro )on;unto" e% e %osau%tos" por ,otivos iversos$ e% e;e,p%o ,ás eviente es e% e Buienes se a%%an

2

Page 119: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 119/128

privaos e %a ra/n. 7. Eviente,ente" %as )uestiones Bue ,en)ion en e% párrao 1" supra" interesaranta,&in si se tratara e un au%to o ?,aor e ea@" e e)o an eter,inao

a%unos e %os ,ás pro%onaos" intensos e i,portantes esarro%%os vin)u%aos )on%a e,o)ra)ia" e% Estao e =ere)o" %as %i&ertaes" %os ere)os u,anos %asarantas. Estos te,as --)on sus )orresponientes va%ores-- entran en %a es)ena)uano se enrenta e% poer pK&%i)o )on e% iniviuo ?e%in)uente@" por una parte" o

 ?,arina% o esva%io@" por %a otra. En este enrenta,iento" tan antiuo )o,ora,áti)o" Buean en pe%iro %os ere)os iniviua%es ,ás re%evantes --via"%i&erta" interia" patri,onio-- se e%evan %os ,ás i,presionantes aru,entos"no ne)esaria,ente ;ustii)aos o persuasivos" para %eiti,ar %a a)tua)i/n e%Estao" as )o,o %as )ara)tersti)as o&;etivos >)onesaos o in)onesa&%es eaBu%%a.

8. Aora &ien" e% punto se )o,p%i)a )uano ae,ás e %a e%i)aea Bue ste

reviste en un)i/n e %a ,ateria --irreu%aria" e+travaan)ia" ,arina%ia"pe%irosia" e%ito--" vienen a% )aso %os interantes e un rupo u,anoespe)ia%,ente vu%nera&%e" Bue a ,enuo )are)e e %as aptitues persona%es paraenrentar ae)uaa,ente eter,inaos pro&%e,as" por ine+perien)ia" in,aure"e&i%ia" a%ta e inor,a)i/n o e or,a)i/n$ o no reKne %as )oni)iones Bue %a %eispone para atener )on %i&erta e% ,ane;o e sus intereses e;er)er )onautono,a sus ere)os >párr. 10. !a% es %a situa)i/n en %a Bue se a%%an %os niDoso ,enores e ea" Bue por una parte )are)en --en enera% e ,anera re%ativa:iversos a)tores eneran istintas situa)iones-- e aBue%%as )oni)ionespersona%es" por %a otra tienen restrinio o etenio" ope %eis" e% e;er)i)io e susere)os. Es natura% Bue en este ?terreno ,inao@ apare)an prosperen %os,aores a&usos" a ,enuo )u&iertos por un is)urso paterna% o reentor Bue pueeo)u%tar e% ,ás severo autoritaris,o.

9. En e% siste,a pena% e% pasao istante" %os ,aores %os ,enores estuvieronso,etios a re%as se,e;antes" )uano no inti)as" a%iviaas en e% )aso e %osseunos por una &enevo%en)ia i)taa por e% senti,iento e u,ania osustentaa en %a a%ta o is,inu)i/n e% is)erni,iento >su;eta a prue&a" porBue,a%itia supp%et aetate,. Gas ierentes eaes e% su;eto puieron esta&%e)erta,&in istintos raos e vin)u%a)i/n )on %a ;usti)ia pena% sus )onse)uen)ias)ara)tersti)as. Ga ,inoria e+tre,a --asta siete o nueve aDos" por e;e,p%o--puo e+)%uir e p%ano e% a))eso a %a ;usti)ia pena%" aunBue no a toa ;usti)ia e%Estao. Jna ea ,ás avanaa" pero toava no ;uveni%" ,oer/ %as )onse)uen)iase %a )onu)ta e%i)tuosa o a re%ativi/ %a interven)i/n e %a ;usti)ia pena% enun)i/n e% is)erni,iento Bue poa tener e% su;eto para apre)iar o&ernar su

)onu)ta. Nina%,ente" e% )u,p%i,iento e otra ea --%a ;uveni%: entre 16 21aDos-- io a% su;eto p%ena,ente responsa&%e e su )onu)ta" por %o tantosus)epti&%e e en;ui)ia,iento )onena pena%es. En %a rea%ia e %a ?via pena%@"%as )osas no sie,pre o)urrieron )o,o %o Bueran %a %e o %a )orura: so&ran re%atos--ese orenses )ri,ino%/i)os asta %iterarios-- so&re %a )onusa re)%usi/n eniDos" ao%es)entes" ;/venes au%tos en %os ,is,os ep/sitos e personas.

10. En a%o ,ás Bue e% K%ti,o si%o se a&ri/ paso %a iea e traar un es%ineter,inante entre Buienes seran ,enores Buearan su;etos a una ;urisi))i/n o a

3

Page 120: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 120/128

una a))i/n se,ipaterna por parte e% Estao" Buienes seran ,aores --)apa)ese =ere)o pena%-- Buearan su;etos a %a ;usti)ia pena% orinaria. e i;oenton)es Bue %a i,puta&i%ia pena% )o,enara en %a ea %,ite" Bue por e&a;oe e%%a e+istira una ini,puta&i%ia a&so%uta" por eter,ina)i/n e %a %e. Esta

)ertea se resu,i/ en una e+presi/n )entenaria: ?GMenant est sorti u =roitpna%@ 205.

11. Io ,e e+tieno en este ,o,ento so&re %a pertinen)ia o no e a&%ar a esterespe)to" )o,o es re)uente a)er%o" e ?ini,puta&i%ia@" o uti%iar otros )on)eptosBue e+p%iBuen ,e;or %a istin)i/n entre ,aores ,enores para ee)tos e =ere)opena%. i se )onsiera" )o,o %o a)en una a)reitaa o)trina ,u)as %eespena%es" Bue %a i,puta&i%ia es %a )apa)ia e entener %a %i)itu e %a propia)onu)ta e )onu)irse )onor,e a ese enteni,iento" se )onvenrá en BueaBu%%a no es un te,a e rupo" sino e persona$ ee)tiva,ente" se es o noi,puta&%e en un)i/n e %a )apa)ia a%uia" Bue se tiene o no se tienepersona%,ente. Ga atri&u)i/n e i,puta&i%ia o ini,puta&i%ia ope %eis a un

a,p%io rupo u,ano" en virtu e %a ea Bue toos tienen" no e %a )apa)iaBue )aa uno posee" es una i))i/n Kti% Bue respone a %as ne)esiaes e+pe)tativas e )ierta po%ti)a a prop/sito e %a prote))i/n e% esarro%%o e %os

 ;/venes" pero no a %a rea%ia espe)i)a --%a Kni)a Bue e+iste-- en e% )aso e )aauno e e%%os.

12. En too )aso" e% es%ine" Bue e&i/ ser unior,e" no %o a sio nun)a: eniversos pases preva%e)ieron istintas ronteras" Bue ta,&in u&o o a en e%interior e un ,is,o pas )on ri,en eerativo. Ga situa)i/n es parti)u%ar,enteiversa in)%uso entre pases Bue poseen )o,unia e va%ores ;uri)os" )o,o es e%)aso en Europa: %a ea e responsa&i%ia pena% es e siete aDos en Cipre"<r%ana" uia Gie)tenstein$ o)o en Es)o)ia$ tre)e en Nran)ia$ )ator)e enA%e,ania" Austria" <ta%ia varios Estaos e Europa e% Este$ Buin)e en %os pases

es)aninavos$ ie)iseis en #ortua%" #o%onia Anorra" ie)io)o en EspaDa"'%i)a Gu+e,&uro206.

13. Ga istri&u)i/n e %a po&%a)i/n en esos os ranes se)tores" para ines eresponsa&i%ia por )onu)ta i%)ita" i,p%i)/ %a )rea)i/n o e% esenvo%vi,iento e

 ;urisi))iones --%ato sensu-- ierentes" orenes ;uri)os propios pro)ei,ientose institu)iones iversos para )aa uno. En e% )aso e %os au%tos" ese esarro%%o)oin)ii/ )on e% aue e% prin)ipio e %ea%ia pena% pro)esa%" Bue io orien a unri,en e arantas ,ás o ,enos e+iente. En e% e %os ,enores" en )a,&io" %ae+tra))i/n e %a ;usti)ia pena% tuvo )o,o ee)to e% esta&%e)i,iento e ;urisi))iones

 ?paterna%es o tute%ares@ unaas en %a iea e Bue e% Estao re%eva a %os pares otutores en e% ese,peDo e %a patria potesta o %a tute%a" asu,e %as un)iones e

stos )on e% a%)an)e %as )ara)tersti)as Bue reu%ar,ente poseen. En %a trai)i/nan%osa;ona" %a ra e esta iea se a%%a en e% ri,en e parens patria 207" Bue

205 arçon" en e% #ri,er Conreso Ia)iona% e =ere)o #ena% >e!. %0nitentiaire" 1905" )it. Ii%%us" ene" ?Ga ,inorit pna%e ans %a %is%ation et %a o)trine u R<R si])%e@" en (arios" 2e pro#lRme de l<enfanced0lin:uante" <nstitut e =roit Co,par e %MJniversit e #aris" Gi&. u e)uei% ire" #aris" 1947" p. 104.206

 Cr. Eur. Court o . ." Case of 3. !. 3he ,nited Iin$dom' Jud$ement of  79 Decem#er 7" para. 48.207

 Cr. enna" osep ." iee%" Garr ." ntroduction to criminal &ustice" [est #u&%isin Co,pan" 4t.e." t. #au%" 1987" p. 535

4

Page 121: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 121/128

entron)a )on e% prin)ipio te in as ater o te rea%,.

14. Ga evo%u)i/n aapta)i/n e esta or,a e enrentar e% te,a e %os ;/venesinra)tores uara re%a)i/n )on %a iea e% ?Estao so)ia%@" otao e a,p%ias

atri&u)iones para asu,ir tareas e)on/,i)as" so)ia%es" eu)ativas o )u%tura%es. E%,is,o i,pu%so e interven)i/n asun)i/n e un)iones" Bue antes )orresponieronso%a,ente a otras instan)ias --au)ieno para e%%o raones ateni&%es )orresponieno a rea%iaes apre,iantes--" ani,a en )ierta ,eia e% avan)e e%Estao so&re %os espa)ios e %a paternia %a tute%a. i %os pares o tutorespueen reso%ver )on ran %i&erta so&re e% esarro%%o sus i;os" aoptano in)%usive,eias e autoria Bue no seran ap%i)a&%es a un au%to uera e pro)ei,iento

 ;ui)ia%" e% ?Estao pare o tutor@ pora a)er otro tanto" ponieno e %ao" pore%%o" %as or,a%iaes arantas e% =ere)o orinario: ese %a %ea%ia en %aeini)i/n e %as )onu)tas Bue ,otivan %a interven)i/n %a natura%ea ura)i/ne %as ,eias )orresponientes" asta e% pro)ei,iento para aoptar e)isiones e;e)utar%as.

15. Ga %eis%a)i/n %a ;urispruen)ia na)iona%es" apoaas por una o)trina Bueen su tie,po pare)i/ innovaora" air,aron en iversos pases %a posi)i/npaterna%ista e% poer pK&%i)o. En Estaos Jnios" estas ieas se insta%aron a partire una reso%u)i/n e %a upre,a Corte e #enns%vania" e 1838: E+ parte )rouse.En *+i)o" )asi )ien aDos espus" una )ono)ia senten)ia e %a upre,a Corte eusti)ia" i)taa en e% ;ui)io e a,paro e EeBuie% CastaDea en )ontra e a)tose% !ri&una% e *enores e %a %e )orresponiente" e+puso e% )riterio trai)iona%:en %a espe)ie" e% Estao no a)tKa ?)o,o autoria" sino en e% ese,peDo e una,isi/n so)ia% su&stitunose a %os parti)u%ares en)araos por %a %e por %atrai)i/n ;uri)a e %a )ivi%ia)i/n o))ienta% e esarro%%ar %a a))i/n eu)ativa )orre))iona% e %os ,enores@ 208. As se eini/ e% ru,&o Bue seuira esta ,ateria"e ,anera ,ás o ,enos pa)i)a" en ,u)os aDos por venir. !o,ano en )uenta e%

re%evo paterno tute%ar Bue e+p%i)/ ;ustii)/" ese e% p%ano ;uri)o" %a a)tua)i/ne% Estao" as )o,o e% prop/sito asinao a %a interven)i/n e% aBu% en estosasuntos" Bue )oin)ia apro+i,aa,ente )on e% esinio )orre))iona% o re)uperaorBue )a,pea&a en e% )aso e %os au%tos" esta or,a e a)tuar %a )orriente Bue %asustenta re)i&ieron una eno,ina)i/n Bue a %%eao asta nuestro tie,po:

 ?tute%ar@.

16. Ga iea tute%ar" entenia )o,o se ini)a en %os párraos pre)eentes"represent/ en su ,o,ento un interesante proreso )on respe)to a% ri,en Bueanterior,ente preva%e)a. En ee)to" Buiso retirar a %os ,enores e ea" ee)tiva,ente %o io" e% espa)io en e% Bue se esenvue%ve %a ;usti)ia para au%tose%in)uentes. A% entener Bue e% niDo no e%inBue Bue no e&e ser eno,inao

tratao" por ene" )o,o e%in)uente" sino )o,o inra)tor ?sui eneris@" preteni/e+)%uir%o e% ,uno e %os e%in)uentes orinarios. !a,&in avirti/ e% enor,e pesoBue e% aparato e %a ;usti)ia puee e;er)er so&re e% ,enor e ea" supusopreeri&%e instituir unos pro)ei,ientos oraniar unos oranis,os )arentes e %a

 ?iura e% estrpito@ e %a ;usti)ia orinaria" )uos resu%taos no a&an siopre)isa,ente satisa)torios en e% )aso e %os ,enores.

208  ?E;e)utoria i)taa por %a #ri,era a%a e %a upre,a Corte e usti)ia e %a Ia)i/n" )on ,otivo e%a,paro pro,ovio a avor e% ,enor CastaDea por su eten)i/n en e% !ri&una% e *enores@" enCeni)eros" os Ane%" arrio" Guis" 2a ley penal mexicana" E. 'otas" *+i)o" 1934" p. 323.

5

Page 122: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 122/128

17. Ga entrea e %os niDos a este ,too para reso%ver sus ?pro&%e,as e)onu)ta@" entenios )o,o ?pro&%e,as )on %a ;usti)ia@" tra;o )onsio iversas)uestiones i)i%es Bue a)arrearon e% )re)iente )uestiona,iento %a propuesta e

sustituir%o por un ri,en ierente. En pri,er tr,ino" %a e+traorinaria %e+i&i%iae% )on)epto tute%ar en )uanto a %a )onu)ta Bue poa eter,inar %a in;eren)ia e%Estao" %%ev/ a reunir entro e% ,is,o ,ar)o e aten)i/n" a))i/n e)isi/n %ose)os pena%,ente tpi)os aBue%%os Bue no %o eran" in)%ueno )iertos )on%i)toso,sti)os )ua so%u)i/n )orrespona a %os pares se transera" porin)o,peten)ia o )o,oia e stos" a %os /ranos )orre))iona%es e% Estao. Esta)onusi/n reuni/ en %os ,is,os tri&una%es e institu)iones a Buienes a&an)o,etio e%itos )a%ii)aos )o,o raves a Buienes a&an in)urrio en ?errores e)onu)ta@ ,ás o ,enos %eves" Bue e&ieron ser a&oraos &a;o otra perspe)tiva.#or e%%o suri/ %a i,puna)i/n e %a iea tute%ar: We% prete+to tute%ar pueees)oner ravsi,as %esiones e too nero >a %as arantas e eensa" a %a%i&erta a,&u%atoria" a %a patria potesta" a %a a,i%ia. E% ere)o e% ,enor"

entenio )o,o Were)o tute%arW" a sio puesto en ua )on so&raos ,otivosa)e a%unos aDos naie puee o%viar Bue" ist/ri)a,ente" %as ,ás ravesa&erra)iones se an )o,etio )on prete+to tute%ar: a %os ere;es" a %os inie%es"et).W209.

18. <ua%,ente" %a asun)i/n estata% e %as a)u%taes e pares tutores" no s/%o)apt/ )aptur/ a %os ,enores" sino ta,&in priv/ a %os ,aores" e ,anerau%,inante" e a%unos ere)os e% estatuto a,i%iar. Ae,ás" %a pretensi/n ee+)%uir %a iura %a or,a e% ;ui)io orinario" su,aa a %a no)i/n e Bue e% Estaono se a%%a en )on%i)to )on e% niDo" sino )onstitue e% ,aor arante e% &ienestare ste --pro)ei,ientos sin %itiio " por ene" sin partes pro)esa%es--" )onu;o a,ini,iar %a interven)i/n e% ,enor e sus responsa&%es %ea%es en %os a)tos e%pro)ei,iento" pres)inir e a%unos a)tos Bue en e% =ere)o )o,Kn interan e%

 ?e&io pro)eso %ea%@" supri,ir e% siste,a e arantas Bue son otros tantos)ontro%es e% Buea)er e% Estao para ,oerar su uera o,inar su ar&itrio en&ien e %a %ea%ia" Bue e&e trau)irse" en einitiva" )o,o &ien e %a ;usti)ia.

19. Estos otros pro&%e,as a)arrearon" )o,o seDa%" una uerte rea))i/n Buere)%a,/ e% retorno --o %a evo%u)i/n" si se preiere e)ir%o e esta ,anera-- a %os,toos %ea%es ierentes" Bue entraDan una su,a re%evante e arantas: antetoo" %ea%ia sustantiva pro)esa%" verii)a&%e )ontro%a&%e. Ga erosi/n e%antiuo siste,a )o,en/ ese iversas trin)eras. Jna" ,u re%evante" ue %a

 ;urispruen)ia: e% ,is,o ,oo Bue sta entroni/ )on uera %a o)trina e parenspatria" a)uira a e,o%er %as so%u)iones entron)aas )on sta a instituir unri,en nuevo arantista En %os Estaos Jnios" una a,osa reso%u)i/n e %a

upre,a Corte" e% 15 e ,ao e 1967" <n re au%t210

" i,pri,i/ un vira;e en e%sentio Bue %ueo preo,inara" restitueno a %os ,enores )iertos ere)osesen)ia%es: )ono)i,iento e %os )aros" asisten)ia ;uri)a" interroatorio a testios"

209 W=o)u,ento e is)usi/n para e% e,inario e an os >11 a% 15 e ;u%io e 1983" rea)tao por e%)oorinaor" proesor Euenio . `aaroni" en Sistemas penales y derechos humanos en /m0rica 2atina>%rimer nforme(" E. =epa%,a" 'uenos Aires" 1984" p. 94.210

 n re ;ault " 387 J.. 9" 1967" i)taa en e% )aso e% ao%es)ente --Buin)e aDos e ea-- era% au%t"a Buien se in)u%p/ --en uni/n e otro ;oven: ona% GeZis-- e %%a,aas te%e/ni)as o&s)enas.

6

Page 123: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 123/128

no autoin)ri,ina)i/n" a))eso a% e+peiente e i,puna)i/n211. Ga rea))i/n io oriena un siste,a istinto" Bue se sue%e )ono)er )on e% e+presivo no,&re e

 ?arantista@. Esta )a%ii)a)i/n enota e% retorno e %as arantas --esen)ia%,ente"ere)os e% ,enor" as )o,o e sus pares-- a% ri,en e %os niDos inra)tores.

20. En %a rea%ia" a o)urrio Bue %as )re)ientes o%eaas e e%in)uen)ia --entro e stas %a e%in)uen)ia inanti% o ;uveni% en ?so)ieaes ;uveni%es@" )o,oson %as e Gatinoa,ri)a--" Bue provo)an re)%a,a)iones ta,&in )re)ientes e+p%i)a&%es e %a opini/n pK&%i)a" an esen)aenao )a,&ios %ea%es einstitu)iona%es Bue pare)en )ara)teriar una e %a posi)iones ,ás i,portantes sinii)ativas e %a so)iea e% Estao en %a ora a)tua%. Entre esos )a,&iosinBuietantes iura %a reu))i/n e %a ea e a))eso a %a ;usti)ia pena%" )on e%)onse)uente )re)i,iento e% universo e ;usti)ia&%es poten)ia%es: a % inresan" )on)aa )a,&io reu))i/n e %a ea" ,i%%ones e personas" Bue eran niDos o ,enoresen %a vspera evienen au%tos por a)uero e% %eis%aor. Ga transor,a)i/n e%os pro)ei,ientos en e% á,&ito e %os ,enores a trao )onsio" eviente,ente"

%a aop)i/n e iuras )ara)tersti)as e% pro)eso pena%" )on;unta,ente )on %a)u%tura o %a )ostu,&re pena%es inerentes a e%%as.

21. En %a a)tua%ia e+iste en ,u)os pases" )o,o se per)i&i/ )%ara,ente en e%)urso e %os tra&a;os >es)ritos e+posi)iones en %a auien)ia pK&%i)a e% 21 e

 ;unio e 2002 >párr. 15 )onu)entes a %a pini/n Consu%tiva a %a Bue )orresponeeste (oto" un uerte e&ate e es)ue%as" )orrientes o )on)eptos: e una parte" e%ri,en tute%ar" Bue se aso)ia )on %a %%a,aa o)trina e %a ?situa)i/n irreu%ar@--Bue ?no sinii)a otra )osa" se a es)rito" Bue %eiti,ar una a))i/n ;ui)ia%inis)ri,inaa so&re aBue%%os niDos ao%es)entes en situa)i/n e ii)u%ta@-- 212 e %a otra" e% ri,en arantista" Bue se vin)u%a )on %a eno,inaa o)trina e %a

 ?prote))i/n intera%@ --)on %a Bue ?se a)e reeren)ia a una serie e instru,entos ;uri)os e )ará)ter interna)iona% Bue e+presan un sa%to )ua%itativo una,enta% en

%a )onsiera)i/n so)ia% e %a inan)ia@$ se transita" as" e% ?,enor )o,o o&;eto e %a)o,pasi/n-represi/n" a %a inan)ia-ao%es)en)ia )o,o su;eto p%eno e ere)os@ 213.a surio una ran po%aria)i/n entre estas os )orrientes" )uo en)uentro --oesen)uentro-- apare;a una suerte e i%e,a una,enta%" Bue puee enerar" eno)asiones" )iertos ?una,enta%is,os@ )on sus esti%os pe)u%iares. Ese i%e,a sep%antea en tr,inos ,u sen)i%%os: o siste,a tute%ar o siste,a arantista.

22. i se to,a en )uenta Bue %a orienta)i/n tute%ar tiene )o,o ivisa &rinar a%,enor e ea un trato )onse)uente )on sus )oni)iones espe)i)as ar%e %aprote))i/n Bue reBuiere >e a %a e+presi/n ?tute%a@" Bue %a orienta)i/narantista tiene )o,o sustan)ia% preo)upa)i/n e% re)ono)i,iento e %os ere)os e%,enor e sus responsa&%es %ea%es" %a ientii)a)i/n e aBu% )o,o su;eto" no

)o,o o&;eto e% pro)eso" e% )ontro% e %os a)tos e autoria ,eiante e%pertinente aparato e arantas" sera posi&%e avertir Bue no e+iste veraera)ontraposi)i/n" e esen)ia o e ra" entre unos otros esinios. Ii %as ina%iaes

211

 Cfr . Co%e" eore N." 3he /merican System of Criminal Justice" 'roosHCo%e #u&%isin Co,pan" 3r. e."*ontere" Ca%iornia" 1983" p. 474.212 ar)a *ne" E,i%io" Derecho de la infancia=adolescencia en /m0rica 2atina* de la situación irre$ulara la protección inte$ral " Noru, #a)is" anta N e 'ootá" Co%o,&ia" 1994" p. 22.213

 d." pp. 82-83.

7

Page 124: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 124/128

&ási)as e% proe)to tute%ar )ontravienen %as e% proe)to arantista" ni ta,po)ostas %as e aBu%" si unas otras se )onsieran en sus aspe)tos esen)ia%es" )o,o%o ao en este (oto %o a e)o" a ,i ;ui)io" %a pini/n Consu%tiva" Bue no seai%ia a o)trina a%una.

23. C/,o near" en ee)to" Bue e% niDo se en)uentra en )oni)iones ierentes a%as e% au%to" Bue %a iversia e )oni)iones puee e+iir" )on toara)iona%ia" iversia e apro+i,a)ionesf X Bue e% niDo reBuiere" por esas)oni)iones Bue %e son propias" una prote))i/n espe)ia%" istinta ,ás intensa es,eraa Bue %a iriia a% au%to" si %a af X )/,o near" por otra parte" Bue e%niDo --ante too" un ser u,ano-- es titu%ar e ere)os irreu)ti&%es" enri)osunos" espe)i)os otrosf X Bue no es ni puee ser visto )o,o o&;eto e% pro)eso" a,er)e e% ar&itrio o e% )apri)o e %a autoria" sino )o,o su;eto e aBu%"puesto Bue posee veraeros respeta&%es ere)os" ,ateria%es pro)esa%esf XBue en su )aso" )o,o en )ua%Buier otro" es pre)iso Bue e% pro)ei,iento o&ee)a are%as )%aras %eti,as se a%%e su;eto a )ontro% a travs e% siste,a e

arantasf24. i eso es )ierto" pro&a&%e,ente sera %%eao e% ,o,ento e a&anonar e% a%soi%e,a re)ono)er %os i%e,as veraeros Bue pue&%an este )a,po. Tuienes nose,os o)upao a%una ve e estos te,as --a)ertano e errano" Buerienoaora superar %os esa)iertos o ,e;or i)o" ir ae%ante en %a revisi/n e )on)eptosBue a no tienen sustento--" e,os e&io re)tii)ar nuestros pri,erosp%antea,ientos arri&ar a nuevas )on)%usiones. Gas )ontrai))iones rea%es -- pore%%o %os i%e,as" %as antino,ias" %os autnti)os )on%i)tos-- se e&en e+presar enotros tr,inos. Go tute%ar %o arantista no se oponen entre s. Ga oposi)i/n rea%e+iste entre %o tute%ar %o punitivo" en un oren e )onsiera)iones" entre %oarantista %o ar&itrario" en e% otro214. En in e )uentas" one pare)e a&er)ontrai))i/n puee surir" ia%)ti)a,ente" una )orriente e sntesis" en)uentro"

)onsenso. Esta aoptara %o sustantivo e )aa o)trina$ su nti,a ra/n e ser" evo%vera a %a pa%a&ra ?tute%a@ su sentio enuino --)o,o se a&%a e tute%a e%=ere)o o e tute%a e %os ere)os u,anos--" Bue a %%evao a a%unostrataistas a ientii)ar%a )on e% =ere)o e %os ,enores inra)tores215" Bue)onstituira &a;o e% sino e %a tute%a" en su a)ep)i/n oriina% pura" un =ere)oprote)tor" no un =ere)o esposeeor e %os ere)os una,enta%es.

25. #or una parte" %a sntesis retenra e% esinio tute%ar e% niDo" a ttu%o epersona )on espe)i)as ne)esiaes e prote))i/n" a% Bue e&e atenerse )on,eias e este )ará)ter" ,e;or Bue )on re,eios propios e% siste,a pena% e %osau%tos. Esta pri,era verte&ra)i/n e %a sntesis se re)oe" e+tensa,ente" en %apropia Conven)i/n A,eri)ana" en e% #roto)o%o e an a%vaor en %a Conven)i/n

so&re %os =ere)os e% IiDo" Bue insiste en %as )oni)iones espe)i)as e% ,enor en %as )orresponientes ,eias e prote))i/n" as )o,o en otros instru,entos)onvo)aos por %a pini/n Consu%tiva: e%as e 'ei;in" =ire)tri)es e ia

214 Cfr. e% esarro%%o e esta opini/n en ,i tra&a;o WA%unas )uestiones a prop/sito e %a ;urisi))i/n e%en;ui)ia,iento e %os ,enores inra)toresW" en -emoria  >e% Co%oBuio *u%tiis)ip%inario so&re *enores.=ian/sti)o propuestas" Cuadernos del nstituto de n!esti$aciones Jurídicas" JIA*" 1996" pp.205-206.215

 As" es)e)" )uano air,a Bue e% =ere)o pena% e ;/venes es una parte e% =ere)o tute%ar e,enores. Cr. 3ratado de Derecho penal. %arte $eneral. !ra. . *ir #ui N. *uDo Cone" 'os)"'ar)e%ona" vo%. <" pp. 15-16.

8

Page 125: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 125/128

e%as e !oio >párrs. 106-111. X por otra parte" %a sntesis aoptara %ase+ien)ias &ási)as e% arantis,o: ere)os arantas e% ,enor. Esta seunaverte&ra)i/n se a%o;a" no ,enos a,p%ia,ente" en aBue%%os ,is,os instru,entosinterna)iona%es" Bue e+presan e% estao a)tua% e %a ,ateria. En su,a" e% niDo será

tratao en or,a espe)i)a" seKn sus propias )oni)iones" no )are)erá --puestoBue es su;eto e ere)o" no apenas o&;eto e prote))i/n-- e %os ere)os %asarantas inerentes a% ser u,ano a su )oni)i/n espe)i)a. Ge;os e p%antearse"pues" %a in)orpora)i/n e% ,enor a% siste,a e %os au%tos o %a reu))i/n e susarantas" se aianan %a espe)ii)ia" e un %ao" %a ;urii)ia" e% otro.

26. #or eso" en ,i )on)epto" %a pini/n Consu%tiva e %a Corte <ntera,eri)ana evita ?sus)ri&ir@ a%una e %as )orrientes en ;ueo" opta por ana%iar %as )uestionesso,etias a su )onsiera)i/n --)onveniente,ente arupaas" )o,o %o seDa%a %apropia reso%u)i/n" &a;o )on)eptos a,p%ios Bue se pueen proe)tar so&re %asip/tesis espe)i)as-- e+poner %as opiniones )orresponientes. =e esta ,anera"e% tri&una% )ontri&ue a a%entar" atenieno a %os o&;etivos inerentes a una opini/n

e estas )ara)tersti)as" e% esenvo%vi,iento e% =ere)o na)iona% )onor,e a %osprin)ipios Bue re)oe proe)ta e% =ere)o e entes.

27. En e% ri,en pro)esa% e %os ,enores" %o ,is,o )uano se trata e%pro)ei,iento para inra)tores e %a %e pena% Bue )uano viene a% )aso e%pro)ei,iento esen)aenao por situa)iones e otro )ará)ter" a Bue o&servar%os prin)ipios e% en;ui)ia,iento en una so)iea e,o)ráti)a" o&ernaa por %a%ea%ia %a %eiti,ia e %os a)tos e autoria. Esto apare;a iua%a e ar,as"aranta e auien)ia eensa" posi&i%ia e pro&ar a%ear" )ontrai))i/n")ontro% e %ea%ia" ri,en e i,puna)iones" et)tera. Aora &ien" no es posi&%ees)ono)er Bue e% ,enor e ea uara una situa)i/n espe)ia% en e% pro)eso" )o,o%a uara en %a via en toas %as re%a)iones so)ia%es. Ii inerior ni superior:ierente" Bue a,erita aten)iones asi,is,o ierentes. a Bue su&raar )o,o %o

i)e supra -- en e%%o es enáti)a %a pini/n Consu%tiva-- Bue toos %osinstru,entos interna)iona%es re%ativos a ere)os e% niDo o ,enor e eare)ono)en sin %uar a uas %a ?ieren)ia@ entre stos %os au%tos %apertinen)ia" por ese ,otivo" e aoptar ,eias ?espe)ia%es@ )on respe)to a %osniDos. Ga iea ,is,a e ?espe)ia%ia@ )onstitue un re)ono)i,iento unareair,a)i/n e %a ieren)ia Bue e+iste --una esiua%a e e)o" a %a Bue no)ierra %os o;os e% =ere)o-- e %a iversia e so%u)iones ;uri)as Bue pro)eeaportar en ese panora,a e iversia.

28. Es so&raa,ente sa&io Bue en e% pro)eso so)ia% --no pK&%i)o" no privao-- sepro)ura %a iua%a e %as partes por ,eios istintos e %a si,p%e" so%e,ne einei)a pro)%a,a)i/n e Bue toos %os o,&res son iua%es ante %os o;os e %a %e.

Es pre)iso introu)ir a)tores e )o,pensa)i/n para )onseuir" en %a ,e;or ,eiaposi&%e" esa iua%a)i/n. Go a sostenio e+presa,ente %a propia Corte<ntera,eri)ana en su ;urispruen)ia" )itaa en esta pini/n Consu%tiva 216. >párrs. 47 97. Gos pro)esos en Bue intervienen ,enores en or,a prin)ipa%" no a))esoria"para %a so%u)i/n e sus %itiios %a eini)i/n e sus o&%ia)iones ere)os"

216 Cr. +l derecho a la información so#re la asistencia consular en el marco de las $arantías del de#ido proceso le$al. "pinión Consulti!a "C=79X" e 1g. e o)tu&re e 1999. erie A Io. 16" párr. 119. Ensentio si,i%ar" asi,is,o" %ropuesta de modificación a la Constitución %olítica de Costa ica relacionadacon la naturali)ación. "pinión Consulti!a "C=BXB del 7 de enero de 7B.  erie A Io. 4" párr. 57.

9

Page 126: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 126/128

)oin)ien en &uena ,eia )on %os pro)esos e )ará)ter" orien u orienta)i/n so)ia%" se istinuen e %os )ara)tersti)a,ente pK&%i)os" privaos o pena%es. En aBue%%osse reBuiere %a eensa ?,ateria%@ Bue proveen %a %e %a i%ien)ia ;ui)ia%:asisten)ia espe)ia%iaa" )orre)tivos e %a esiua%a ,ateria% pro)esa%" sup%en)ia

e %a Bue;a" au+i%io oi)ia% para %a reuni/n e prue&as ore)ias por %as partes"&KsBuea e %a vera ist/ri)a" et)tera.

29. Jna or,a e+tre,osa e% pro)ei,iento so&re ,enores inra)tores e+)%u/ este a %os pares tutores. =i)a e+)%usi/n en este á,&ito --one )a,pea&a %oBue a%Kn i%ustre pro)esa%ista eno,in/ un pro)ei,iento e ?natura%ea tute%ar-inBuisitiva@ 217-- o&ee)i/ a %a iea e Bue en e% en;ui)ia,iento e ,enores noe+ista autnti)o %itiio" porBue )oin)ian %os intereses e% ,enor e %a so)iea.Ga pretensi/n e a,&os era inti)a: e% &ienestar e% niDo. En tr,inos a)tua%es seira: e% inters superior e% ,enor. i esta era %a teora" en %a reu%a)i/n )on)reta en %a prá)ti)a %as )osas no un)iona&an en esa ire))i/n" en too )aso se a%%a&anen prei)a,ento tanto e% ere)o e %os pares en re%a)i/n )on sus i;os" )o,o %os

ere)os e estos ,is,os" e )ará)ter a,i%iar e otra natura%ea. Esinispensa&%e" en )onse)uen)ia" a)eptar Bue e% ,enor no puee ser un e+traDo ensu propio ;ui)io" testio no protaonista e su )ausa" Bue %os pares --otutores-- ta,&in tienen ere)os propios Bue a)er va%er por e%%o e&en)o,pare)er en e% ;ui)io" toos asistios por un asesor" pro,otor o eensor Bueasu,a %a eensa )on ei)a)ia p%enitu.

30. Esta reivini)a)i/n pro)esa% e&e to,ar nota" por otra parte" e )iertos e)os.En un )aso" e% niDo no se en)uentra )a%ii)ao --pinsese" so&re too" en %os eeaes ,ás te,pranas-- para esenvo%ver una a)tua)i/n persona% )o,o %a Buepuee asu,ir un au%to" aveao o por %o ,enos ,auro >párr. 101. Este raso e%niDo ;usti)ia&%e e&e proe)tarse so&re su a)tua)i/n en e% ;ui)io so&re %atras)enen)ia e %os a)tos Bue rea%ia --%as e)%ara)iones" entre e%%os" )uos

reBuisitos e a,isi&i%ia ei)a)ia sue%e )onte,p%ar %a propia %e pro)esa%--$ nopuee ser inorao ni por %a %e ni por e% tri&una%" so prete+to e iua%a e)uantos parti)ipan en e% pro)eso" Bue a% )a&o o)asionara %os ,ás ranes aDos a%inters ;uri)o e% niDo. X en otro )aso" es posi&%e --a&ia )uenta" so&re too" e%as )ara)tersti)as e %os )on%i)tos Bue aBu se iri,en-- Bue e+ista una)ontrai))i/n e intereses asta e posi)iones entre %os pares e% ,enor. Iosie,pre es este e% terreno propi)io para Bue se e;era" en toa su natura% a,p%itu"%a representa)i/n %ea% Bue )orrespone" en prin)ipio" a Buienes e;er)en patriapotesta o tute%a.

31. Gas )onsiera)iones Bue se a)en en estas ip/tesis en otras se,e;antes noe&ieran ser interpretaas )o,o i,pei,entos para Bue e% Estao a)tKe )on

ei)a)ia i%ien)ia --e invaria&%e,ente )on respeto a %a %ea%ia-- en aBue%%assitua)iones e uren)ia Bue e,anen una aten)i/n in,eiata. E% rave pe%iro ene% Bue se en)uentra una persona -- no so%a,ente" )o,o es o&vio" un ,enor eea-- e+ie sa%ir a% paso e% rieso en or,a pronta e+peita. era a&suropretener Bue se apaue un in)enio s/%o )uano e+ista oren ;ui)ia% Bue autori)ea intervenir en %a propiea privaa so&re %a Bue aBu% o)urre" o Bue se prote;a a unniDo a&anonao" en pe%iro e %esi/n o e ,uerte" s/%o previo pro)ei,iento

217  A%)a%á-`a,ora Casti%%o" Ii)eto" %anorama del Derecho mexicano. Síntesis del Derecho procesal "Jniversia Ia)iona% Aut/no,a e *+i)o" <nstituto e =ere)o Co,parao" *+i)o" 1966" p. 245.

10

Page 127: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 127/128

 ;ui)ia% Bue )u%,ine en ,ana,iento es)rito e %a autoria )o,petente.

32. E% Estao tiene e&eres e prote))i/n in,eiata --previstos por %a %e" ae,áse estar%o por %a ra/n %a ;usti)ia-- e %os Bue no puee e+i,irse. En estos

supuestos suren )on toa su uera e% )ará)ter %a un)i/n Bue )orresponen a%Estao )o,o ?arante natura% ne)esario@ e %os &ienes e sus )iuaanos" )uano%as otras instan)ias %%a,aas a arantiar %a in)o%u,ia e stos --%a a,i%ia" pore;e,p%o-- no se a%%en en )oni)iones e aseurar%a o )onstituan" in)%usive" uneviente a)tor e pe%iro. Esta a))i/n e,erente" Bue no a,ite i%a)i/n" sesustenta en %as ,is,as )onsiera)iones Bue autorian %a aop)i/n e ,eias)aute%ares o pre)autorias ani,aas por %a raona&%e aparien)ia e ne)esiai,periosa" Bue suiere %a e+isten)ia e ere)os e&eres" por e% peri)u%u, in,ora. =ese %ueo" %a ,eia pre)autoria no pre;ua so&re e% ono" ni iiere osupri,e e% ;ui)io --o e% pro)ei,iento-- )orresponiente.

33. Consiero inispensa&%e su&raar -- )e%e&ro Bue %o aa e)o %a C-

17H2002-- una )uesti/n ,aor para %a re%e+i/n so&re esta ,ateria" Bue intera e%te%/n e ono para entener /ne se a%%an %as so%u)iones a ,u)os e %ospro&%e,as --no toos" o&via,ente-- Bue en este oren nos aBue;an. i se ,ira %area%ia e %os ,enores %%evaos ante %as autoriaes a,inistrativas o

 ;urisi))iona%es %ueo su;etos a ,eias e prote))i/n en virtu e inra))ionespena%es o e situa)iones e otra natura%ea" se o&servará" en %a in,ensa ,aorae %os )asos" Bue )are)en e oar interao" e ,eios e su&sisten)ia" e a))esoveraero a %a eu)a)i/n a% )uiao e %a sa%u" e re)rea)i/n ae)uaa$ ensu,a" no )uentan ni an )ontao nun)a )on )oni)iones e+pe)tativas raona&%ese via ina >párr. 86. enera%,ente son stos -- no %os ,e;or provistos--Buienes %%ean a %as &arani%%as e %a po%i)a" por iversos )aros" o suren %avio%a)i/n e a%unos e sus ere)os ,ás esen)ia%es: %a via ,is,a" )o,o se avisto en %a e+perien)ia ;ui)ia% e %a Corte <ntera,eri)ana.

34. En estos )asos" Bue )orresponen a un enor,e nK,ero e niDos" no s/%o sevu%neran %os ere)os )ivi%es" entre %os Bue iuran %os re%a)ionaos )on inra))ioneso )onu)tas Bue a)arrean %a interven)i/n e %as autoriaes ,en)ionaas" sinota,&in %os ere)os e)on/,i)os" so)ia%es )u%tura%es" )ua ?proresivia@ no aper,itio a&ar)ar" asta o" a ,i%%ones ,i%%ones e seres u,anos Bue" en p%enainan)ia" istan ,u)o e )ontar )on %os satisa)tores Bue esas e)%ara)iones esasnor,as --penientes e )u,p%i,iento-- pro,eten or,a%,ente. A esto se areerio %a Corte en e% Caso (i%%arán *ora%es" Bue se )ita en %a presente pini/nConsu%tiva >párr. 80" )uano avana en %a or,u%a)i/n e )on)eptos Bue proveeránnuevos ru,&os para %a ;urispruen)ia esta&%e)e Bue e% ere)o e %os niDos a %avia no s/%o i,p%i)a e% respeto a %as proi&i)iones so&re %a priva)i/n e aBu%%a"

)ontenias en e% art)u%o 4 e %a Conven)i/n A,eri)ana" sino ta,&in %a ota)i/n e)oni)iones e via i/neas para a%entar e% esarro%%o e %os ,enores 218.

35. En este e+tre,o )o&ra presen)ia %a iea unitaria e %os ere)os u,anos:toos re%evantes" e+ii&%es" ,utua,ente )o,p%e,entarios )oni)ionaos. 'ienBue se orani)en %os pro)ei,ientos en or,a ta% Bue %os niDos )uenten )on toos%os ,eios e asisten)ia eensa Bue interan e% e&io pro)eso %ea%" &ien"

218 Cfr. Caso de los ?Niños de la calle@ >8illa$r1n -orales y otros(' Sentencia de 7 de no!iem#re de 7.erie C Io. 63" párr. 144.

11

Page 128: Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

7/22/2019 Opinion Consultiva Corte Iberoamericana de Derechos Humanos 17-02

http://slidepdf.com/reader/full/opinion-consultiva-corte-iberoamericana-de-derechos-humanos-17-02 128/128

asi,is,o" Bue no se %es e+traia in;ustii)aa,ente e% ,eio a,i%iar --si)uentan )on %--" pero naa e esto a&sue%ve e )onstruir %as )ir)unstan)ias Bueper,itan a %os ,enores e% &uen )urso e su e+isten)ia" en too e% orionte Bue)orrespone a )aa via u,ana" no so%a,ente en %as situa)iones --Bue e&ieran

ser e+)ep)iona%es-- en Bue a%unos ,enores arontan ?pro&%e,as )on %a ;usti)ia@.!oos son" e una so%a ve" e% es)uo prote)tor e% ser u,ano: se re)%a,an")oni)ionan pere))ionan ,utua,ente" por ene es pre)iso &rinar a toos %a,is,a aten)i/n219. Io pora,os e)ir Bue %a inia u,ana se a%%a a sa%voone e+iste" Buiás" es,ero so&re %os ere)os )ivi%es po%ti)os --o s/%o a%unose e%%os" entre %os ,ás visi&%es-- esaten)i/n a)er)a e %os otros.

36. Ga C-17 a)ierta" a ,i ;ui)io" )uano a%ue a esta ,ateria ese una o&%eperspe)tiva. En un punto su&raa %a o&%ia)i/n e %os Estaos" Bue se p%antea Vpor%o Bue to)a a% p%ano a,eri)ano-- ese %a Carta e 'ootá )onor,e a% #roto)o%o e'uenos Aires" e aoptar ,eias Bue per,itan proveer a %as personas esatisa)tores en ,K%tip%es vertientes$ en otro re)ono)e Bue vienen a% )aso

veraeros ere)os" )ua e+ii&i%ia" a ttu%o e ta%es" )o,iena a anar terreno.En ee)to" no &astara )on atri&uir e&eres a %os Estaos si no se re)ono)en" en)ontrapartia" %os ere)os Bue asisten a %os iniviuos: e esta suerte se intera %a&i%atera%ia )ara)tersti)a e% oren ;uri)o. En este á,&ito a o)urrio unaevo%u)i/n e )on)eptos se,e;ante a %a Bue )a,pea en e% siste,a interno: si %asConstitu)iones tienen" )o,o aora se pro)%a,a" )ará)ter nor,ativo --son" en estesentio" enuina ?%e supre,a@" ?%e e %ees@--" ta,&in %os trataos poseen ese)ará)ter" en ta% virtu atri&uen veraeras o&%ia)iones autnti)os ere)os.Entre estos K%ti,os se %o)a%ian" por %o Bue a)e a% te,a Bue aBu ,e o)upa" %osere)os e)on/,i)os" so)ia%es )u%tura%es e %os niDos.

E< AChA A*hE`

12