T.C.

MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI

ÇOCUK GELİŞİMİ VE EĞİTİMİ

GÖRME YETERSİZLİĞİ VE EĞİTİM PLANI

Ankara, 2017

Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan Çerçeve Öğ-

retim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya yönelik olarak öğrenci-

lere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmış bireysel öğrenme materyalidir.

Millî Eğitim Bakanlığınca ücretsiz olarak verilmiştir.

PARA İLE SATILMAZ.

i

GİRİŞ ....................................................................................................................................... 1 ÖĞRENME FAALİYETİ–1 .................................................................................................... 2 1. GÖRME YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLERİN ÖZELLİKLERİNE UYGUN ARAÇ

GEREÇLER VE ORTAM........................................................................................................ 2 1.1. Görme Yetersizliği Olan Bireylerin Özelliklerine Uygun Araç Gereçler ve Özellikleri

............................................................................................................................................. 2 1.1.1. Braille Alfabesi ...................................................................................................... 2 1.1.2.Okuma Tablosu ....................................................................................................... 2 1.1.3. Tablet ve Kalem ..................................................................................................... 3 1.1.4. Braille Rakamları ................................................................................................... 3 1.1.5.Küp Kasa – KüpTaş ................................................................................................ 4 1.1.6.Taylor Kasa ............................................................................................................. 4 1.1.7. Abaküs ................................................................................................................... 5 1.1.8.BrailleDaktilosu ...................................................................................................... 5 1.1.9. Bilgisayar Yazılım ve Donanımları ....................................................................... 5 1.1.10. Optik ve Optik Olmayan Yardımcı Araçlar ......................................................... 5 1.1.11. Elektronik Yardımcı Araçlar ............................................................................... 6 1.1.12.Standart ve Elektronik Bağımsız Yazılım Araçları .............................................. 6 1.1.13. Laboratuvar Araçları ............................................................................................ 6 1.1.14. Görme Yetersizliği Olan Bireylerin Özelliklerine Uygun Diğer Araç Gereç

Örnekleri .......................................................................................................................... 6 1.2. Görme Yetersizliği Olan Bireylerin Özelliklerine Uygun Araç Gereç Hazırlarken

Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar ...................................................................................... 9 1.3. Görme Yetersizliği Olan Bireylere Yönelik Eğitim Ortamları ................................... 11

1.3.1. Eğitim Süreçlerinde Ortam Uyarlamaları ............................................................ 12 1.3.2. Gerçek Hayat Ortamında Uyarlamalar ................................................................ 13

UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 17 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 19

ÖĞRENME FAALİYETİ–2 .................................................................................................. 21 2. GÖRME YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLERE UYGUN BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ

(BEP) VE GRUP EĞİTİM PROGRAMI (GEP) ÖNEMİ VE UYGULANMASI ................. 21 2.1. Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (Bep) Nedir? ...................................................... 21

2.1.1. Görme Yetersizliği Olan Bireylere BEP Hazırlanırken Dikkat Edilmesi Gereken

Noktalar ......................................................................................................................... 24 2.2. GRUP EĞİTİM PLANI ( GEP) NEDİR? TANIMI VE ÖNEMİ ............................... 32

2.2.1. Görme Yetersizliği Olan Bireylere GEP Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gereken

Noktalar ......................................................................................................................... 33 UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 44 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 46

MODÜL DEĞERLENDİRME .............................................................................................. 48 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 50 KAYNAKÇA ......................................................................................................................... 51

İÇİNDEKİLER

ii

AÇIKLAMALAR

ALAN Çocuk Gelişimi ve Eğitimi

DAL Özel Eğitim

MODÜLÜN ADI Görme Yetersizliği ve Eğitim Planı

MODÜLÜN SÜRESİ 80/50

MODÜLÜN AMACI

Öğrenciye, görme yetersizliği olan bireylerin özelliklerine

uygun; bireysel eğitim ve grup eğitim planı, uygun araç

gereç hazırlama, ortam planlama ile ilgili bilgi ve beceri-

ler kazandırmaktır.

MODÜLÜN KAZANIM-

LARI

1. Görme yetersizliği olan bireylerin özellikleri ve ihti-

yaçlarına uygun araç gereç ve ortam planlayabilecek-

siniz.

2. Görme yetersizliği olan bireylerin eğitim ihtiyaçları-

na uygun hazırlanan bireysel ve grup eğitim prog-

ramlarını uygulamaya yardımcı olabileceksiniz.

EĞİTİM ÖĞRETİM OR-

TAMLARI VE DONA-

NIMLARI

Ortam: Erken çocukluk eğitim kurumları, özel eğitim

kurumları, rehberlik araştırma merkezleri, atölye.

Donanım: Akıllı tahta, kaynak kitaplar, projeksiyon

cihazı, fotoğraflar, afiş, broşür, dergiler, uyarıcı pano,

fotoğraflar, CD, bilgisayar donanımları, televizyon,

geliştirici eğitici oyuncaklar, kavram kitapları.

ÖLÇME VE DEĞER-

LENDİRME

Bireysel öğrenme materyali içinde yer alan ve her öğren-

me faaliyetinden sonra verilen ölçme araçları ile kendinizi

değerlendirebileceksiniz. .

AÇIKLAMALAR

1

GİRİŞ Sevgili Öğrencimiz,

Toplumu meydana getiren ve toplumun üyesi olan her birey eşit değer taşır. Toplumun

mutluluğu ve bütünlüğü, tüm bireylerin mutluluğu ve bütünlüğü ile sağlanabilir. Bu da eği-

tim olanaklarının fırsat eşitliği ilkesine göre sağlanması ile mümkün olur.

Konumu ne olursa olsun her insan eğitim hakkına sahipse çeşitli nedenlerle bireysel

özellikleri ve eğitim yeterlilikleri açısından akranlarından farklı olan “özel eğitim” gerektiren

bireylerin de özür türü derecelerine uygun ortamlarda eğitim almak, en doğal ihtiyaç ve hak-

kıdır.

Görme duyusunun yetersizliği insan yaşamını oldukça olumsuz etkiler. Çünkü yaşamı

normal olarak sürdürebilmek ve pek çok görevi yerine getirebilmek için görmeye ihtiyaç

vardır. Gören çocuklar gündelik yaşam için gerekli olan birçok kavram ve beceriyi neredeyse

hiç çaba harcamadan yetişkinleri gözlemleyip taklit ederek öğrenirken görme yetersizliği

olan çocuklara öğrenme yaşantıları sağlanamazsa birçok kavram ve beceriye kolay sahip

olamazlar.

Bu bireysel öğrenme materyalinde görme yetersizliği olan bireylerin özelliklerine, uy-

gun araç gereçleri tanıyacak, araç gereçlerin özelliklerini açıklayarak araç gereç hazırlarken

dikkat edilmesi gereken noktaları sıralayabileceksiniz. Görme yetersizliği olan bireylere

yönelik eğitim ortamlarını açıklayabileceksiniz.

Görme yetersizliği olan bireyler için BEP/GEP hazırlamanın önemini açıklayarak ha-

zırlanırken dikkat edilmesi gereken bilgi ve becerileri edinebileceksiniz.

GİRİŞ

2

ÖĞRENME FAALİYETİ–1

Görme yetersizliği olan bireylerin özellikleri ve ihtiyaçlarına uygun araç gereç ve

ortam planlayabileceksiniz.

Görme yetersizliği olan bireylerin özelliklerine uygun araç gereçler konusunu

çeşitli kaynaklar ve İnternet’ten araştırınız.

Çevredeki özel eğitim merkezlerine, görme yetersizliğine yönelik eğitim veren

okullara, görme yetersizliği olan çocuklarla ilgili sivil toplum kuruluşlarına

gidiniz.

Ziyaret ettiğiniz kurumlardan elde ettiğiniz bilgileri bir rapor hâline getiriniz.

Edindiğiniz deneyimleri arkadaşlarınıza sunum hazırlayarak paylaşınız.

1. GÖRME YETERSİZLİĞİ OLAN BİREY-

LERİN ÖZELLİKLERİNE UYGUN ARAÇ

GEREÇLER VE ORTAM

1.1. Görme Yetersizliği Olan Bireylerin Özelliklerine Uygun Araç

Gereçler ve Özellikleri

Görme yetersizliği olan çocuğun yaşıtlarıyla eşit miktarda bilgiyi elde edip kullanması

için özelliklerine uygun araç gereçler ve teknolojik destek sağlanmalıdır.

Bu destek araçları aşağıdaki gibi sıralanabilir.

1.1.1. Braille Alfabesi

Braille alfabesi iki sütunda yer alan altı noktanın çeşitli kombinasyonları ile harf, ra-

kam, noktalama işaretleri, matematik işaretleri ve müzik notalarının oluşturulduğu bir alfabe

sistemidir.

1.1.2.Okuma Tablosu

Okuma yazmaya yeni başlayan çocuklara noktaların yerlerini ve harfleri tanıtmak için

kullanılan tablodur.

ÖĞRENME FAALİYETİ–1

ARAŞTIRMA

ÖĞRENME KAZANIMI

3

Fotoğraf 1. 1: Okuma tablosu

1.1.3. Tablet ve Kalem

Tablet üzerinde altı noktalı hücrelerin bulunduğu bir yazma çerçevesidir. Tabletin ara-

sına kâğıt takıldıktan sonra tahtadan ya da plastikten tutma yeri olan çiviye benzer bir kalem-

le yazılır. Tablette yazı yazmak için harfleri tersten yazmak gerekmektedir.

Fotoğraf 1. 2: Tablet ve kalem

Okuma yazmaya yeni başlayan çocuklar, önce 4 satırlık sonra büyük tablet kullanır.

Fotoğraf 1. 3: Dört satırlık tablet ve kalem

1.1.4. Braille Rakamları

Braille rakamlarını tanıtmak amacıyla noktaları kabartma olarak hazırlanmış tablodur.

4

Fotoğraf 1. 4: Braille rakamları

1.1.5.Küp Kasa – KüpTaş

Matematik işlemlerinin öğretiminde kullanılan ilk aşamadaki materyaldir. Küp şeklin-

deki taşların üzerinde kabartma olarak sayılar ve işlem işaretleri vardır. Taşlar kasadaki hüc-

relere yerleştirilerek işlemler yapılır.

Fotoğraf 1. 5: Küp kasa – küp taş

1.1.6.Taylor Kasa

Matematik işlemlerinin bir üst aşamasında daha karmaşık işlemlerde kullanılan araçtır.

Üzerinde hafif kabartmaların bulunduğu kısa kibrit çöpü şeklindeki materyalin kasadaki

hücrelere yerleştirilmesi ile kullanılır ancak kullanımı zor ve işlevsel olmadığından günü-

müzde kullanılmamaktadır.

Fotoğraf 1. 6:Taylor kasa

5

1.1.7. Abaküs

Matematik için çok gerekli ve yardımcı bir araçtır. 4 ve 5. sınıflardan sonra kullanıla-

bilen matematik işlemlerinin yapıldığı araçtır (hesap makinesi gibi). Taşınma kolaylığı ve

pratik oluşu nedeniyle tercih edilir. Geometri araçlarının üzerindeki sayılar kabartma nokta-

lardan oluşmaktadır.

Fotoğraf 1. 7: Abaküs ve geometri araçları

1.1.8.BrailleDaktilosu

Üzerinde altı tane tuşun bulunduğu bir daktilodur. Tuşların her biri altı noktadan birini

yazmak için işlev görür. Yazılan harfte kaç nokta varsa o noktaları yazmak için gerekli tuşla-

ra aynı anda birlikte basmak gerekir.

Fotoğraf 1. 8: Braille daktilosu

1.1.9. Bilgisayar Yazılım ve Donanımları

Bilgisayar ekranındaki yazıları seslendiren programlar, normal yazıyı Braille alfabesi-

ne çeviren programlar, bir tarayıcı yardımcıya basılı materyali, bilgisayara aktarıp seslendi-

ren programlar ve Braille çıktısı veren yazıcılar bunlar arasında sayılabilir.

1.1.10. Optik ve Optik Olmayan Yardımcı Araçlar

Optik araçlar arasında; teleskopik ve tele mikroskobik gözlükler, ayaklı ve el büyüteç-

leri, optik olmayan araçlar arasında ise; büyük puntolu kitaplar, konuşan kitaplar, okuma

stantları sayılabilir.

6

1.1.11. Elektronik Yardımcı Araçlar

Görüntüyü büyütmeye yarayan tepegözler, kapalı devre televizyon sistemleri, sentetik

sesle konuşan saat ve hesap makineleri elektronik yardımcı araçlar olarak sayılabilir.

Fotoğraf 1. 9: Büyüteç

1.1.12.Standart ve Elektronik Bağımsız Yazılım Araçları

Erken çocukluk döneminde ve yetişkinlerin kullanması için desteklenmiş standart bas-

tonlar, lazer teknolojisi ile engel algılamayı sağlayan bastonlar bu araçlar arasındadır.

1.1.13. Laboratuvar Araçları

Görme yetersizliği olan bireylerin eğitimlerinde kullanılan ve özelliklerine uygun ola-

rak hazırlanmış birçok laboratuvar araç gereçleri sayılabilir.

Fotoğraf 1. 10: Görme engelliler için termometre /Üzerindeki rakamlar Braille rakamları ile

gösterilmiş

1.1.14. Görme Yetersizliği Olan Bireylerin Özelliklerine Uygun Diğer Araç Ge-

reç Örnekleri

Dokunmatik kitap: Sayı öğreniminde kullanılan sesli tuşları olan, mekanik,

eğitici bir oyuncak. Başlama butonuna bastıktan sonra işlem basamakları takip

edilerek sayıları kavrama çalışmaları yapılır. Öğrenci,öğretmen rehberliğinde

yaparak,uygulayarak,sesleri tekrar eder. Matematiksel zekasını geliştirir.

7

Fotoğraf 1. 11: Dokunmatik kitap

Konuşan kitap: Kitabın yerleştirildiği mekanizma’başlat’ düğmelerine

dokunarak öğrenciye sorular sorulur. Öğrenci konuşan kitabın sorularına

cevaplar verir ya da istenilen kelimeleri gösterir. Doğru yanıtlar ve seçenekler

kitaptan gelen alkış sesiyle ödüllendirir.

Fotoğraf 1.12: Konuşan kitap

Dokun hisset kitapları: Algılama bozukluğu, zihinsel engelli, görme

yetersizliği olan bireylerde kullanılabilen, nesnenin özelliğini taşıyan niteliklere

sahip eğitici kitaplardır. Öğrenciye, Dokunduğun hayvanın tüyleri nasıl? Ne

hissediyorsun? Nasıl bir duygu? Gibi sorular sorularak problem çözme,

yaratıcılık, ayırt etme, ilişki kurma ile ilgili kavram gelişiminin desteklenmesi

amaçlanır.

Fotoğraf 1. 13: Dokun hisset kitapları

Satranç, domino, bilardo, dama, oyun kağıtları gibi oyun araçları, konuşan renk tanıma

cihazı, konuşan şerit metre, konuşan tansiyon ölçme aleti, konuşan banyo baskülü, sesli ışık

8

tanıma aleti, mutfak araçları,spor aletleri,sesli ajanda , konuşan telefon ve benzeri cihazlar

görme yetersizliği olan bireylerin özelliklerine ve ihtiyaçlarına uygun olarak geliştirilmiştir.

Fotoğraf 1. 14:Braille Rakamlı saatler

Görme yetersizliği olan öğrencilerin eğitiminde kullanılabilecek araç ve gereçler

Sesli ekran okuyucu programlarla des-

teklenmiş bilgisayar ve bilgisayar ma-

sası

Çeşitli nesnelerin kabartma, üç boyutlu

resimleri

Tarayıcı Sesli hikâye kitapları

Braille (kabartma yazı) tablet, kalemi

ve braille yazı kartonu

Abaküs

Kabartma alfabe kılavuzu Küp taş

Kabartma yazıyı tanıtmak için 6 nokta

takozu, bilye

Kasa takımı

Kabartma yazıcı Çizim lastiği

Bağımsız hareket öğretimi için beyaz

baston

İletki

Kabartma Daktilo Gönye

Kabartma yazı ders kitapları Cetvel

Kabartma yazı hikâye kitapları Rulet

Kabartma yazı romanlar Pergel

Şekilleri kabartılmış hikâye kitapları Geometrik şekilleri yapabilmek için takı-

lıp çıkarılabilen çubuklar

Maketler ve figürler ( Takılıp çıkarıla-

bilen vücut maketi, hayvan, nesne ma-

ketleri, bitki figürleri vb.)

Kesirleri öğretmek için takılıp çıkarılabi-

len bütün çeyrek, yarım, geometrik şekil-

ler

Zilli top Kabartma saat

Kabartma haritalar (Türkiye, Dünya

vb.)

Kabartma çizilmiş üç boyutlu vücut re-

simleri

Kabartma atlas Kabartma yerküre

Okuma ve yazma becerilerini geliştir-

mek için uyarlanmış sembol kartları vb.

9

Az gören öğrencilerin eğitiminde kullanılabilecek araç ve gereçler

Büyük puntolu basılmış kitaplar Bilgisayar ve ekran büyütücü program,

CCTV

Masa lambası Büyüteçler,

Portatif yazı tahtası ve kalemleri Ders kitapları, yardımcı ders kitapları

Okuma ve yazma becerilerini geliştir-

mek için uyarlanmış sembol kartları vb.

Çalışma kâğıtları

Tablo 1. 1: Eğitim araç gereçleri

Etkinlik: Hangisi mutfakta kullanılır?

Bardak, çatal, kaşık, kapı anahtarları, oyuncak davul, zil sesi, def vb. gibi

çeşitli nesnelerin sesi dinletilir.

Bunlardan hangisi mutfakta kullanılır diye sorulur. Sesleri ayırt etme ça-

lışmaları yapılır. En çok nesnenin sesini ayırt eden çocuk oyunu kazanır.

1.2. Görme Yetersizliği Olan Bireylerin Özelliklerine Uygun Araç

Gereç Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar

Görme yetersizliği olan bireylerin özellikleri dikkate alınarak araç gereç hazırlanma-

sındaki ilkeler, materyalin türüne bağlı olarak değişir.

Her türlü materyalin geliştirilmesinde göz önüne alınabilecek temel ilkeler şun-

lardır:

Hazırlanacak araç gereç görme yetersizliği olan çocuğun yaş ve gelişimsel

özelliklerine uygun olmalıdır.

Birden çok duyuya ( işitsel, dokunsal,tad alma vb…) hitap edebilme özelliğine

sahip olmalıdır.

Öğretim materyali, basit, sade ve anlaşılabilir olmalıdır.

Kavramların kolayca öğretilmesini sağlayacak nitelikte olmalı ayrıca anlama ve

konuşma becerisini destekleyebilmelidir.

Öğretim materyali, ders programlarını destekleyici biçimde dersin kazanım ve

göstergelerine uygun seçilmeli ve hazırlanmalıdır.

Etkileşim sağlayıcı ve iletişim becerisi geliştirecek özellikte olmalıdır.

10

Fotoğraf 1. 15: Öğretim materyalleri

Öğretim materyali, dersin konusunu oluşturan bütün bilgilerle değil, önemli ve

özet bilgilerle donatılmalıdır.

Öğretim materyalinde kullanılacak görsel özellikler (resim, grafik, vb.) işitsel ve

dokunsal özellik taşıyan türden olmalı, materyalin önemli noktalarını

vurgulamak amacıyla kullanılmalı, aşırı kullanımdan kaçınılmalıdır.

Öğretim materyalinde kullanılan yazılı metinler, görsel, işitsel öğeler,

öğrencinin pedagojik özelliklerine uygun olmalı ve öğrencinin gerçek hayatıyla

tutarlılık göstermelidir.

Öğretim materyali, öğrenciye alıştırma ve uygulama imkânı sağlamalıdır.

Öğretim materyalleri mümkün olduğunca gerçek hayatı yansıtmalıdır.

Cd’ler ve ses kayıt cihazları çocuk için kolay ulaşılabilir ve kullanımı kolay

özellikte olmalıdır.

Öğretim materyali her öğrencinin erişimine ve kullanımına açık olmalıdır.

Materyaller sadece öğretmenin rahatlıkla kullanabildiği türden değil,

öğrencilerinde kullanabileceği düzeyde basit olmalıdır.

Zaman içinde tekrar tekrar kullanılacak materyaller dayanıklı hazırlanmalı, bir

defalık kullanımlarda zarar görmemelidir.

Hazırlanan öğretim materyalleri, gerektiği takdirde, kolaylıkla geliştirilebilir ve

güncelleştirilebilir olmalıdır.

Araç gereçler sağlam, dayanıklı ve kullanışlı olmalıdır.

Yapılacak araç gereçler çocuğu sıkmamalı, çok yönlü ve dikkat çekici olmalıdır.

Materyal hazırlanırken yakın çevreden sağlanacak her türlü yardım için çaba

harcanmalıdır.

11

Materyalin hazırlanma ve kullanım kılavuzları hazırlanmalıdır.

Fotoğraf 1. 16: Görme yetersizliği olan bireylere uygun araç gereçler

1.3. Görme Yetersizliği Olan Bireylere Yönelik Eğitim Ortamları

Dünyayı yetersizliği olan bireylere yaşanılabilir kılmak için engeli olmayan bireylerin

de çaba göstermesi gerekmektedir. Bunun yolu onları tanımaktan ve onların yaşadıklarını

anlamaya çalışmaktan geçmektedir.

Toplumdaki olumsuz düşünce, tutum ve davranışların azaltılması için dikkat

edilmesi gereken temel hususlar vardır.

Yetersizliği olan birey ile iletişimde temel kıstas; yetersizliği olan bireyi

kendine özgü kişiliğe sahip, kendi kararlarını kendisi verebilen biri olarak

görmektir. Onlar yalnızca özel durumlarından dolayı farklı ihtiyaçları olan

insanlardır. Bu ihtiyaçlar dışında diğer tüm insanlar gibi saygı görmek, dikkate

alınmak ister. Durumları nedeni ile gösterilen aşırı ilgi ya da görmezden gelme,

onları olumsuz etkiler.

Yardım etmeden önce izin isteyin; bir insanın yetersizliğinin olması, mutlaka

yardıma ihtiyacı olduğu anlamına gelmez. Şartlar uygun olduğunda engelli

bireyler işlerini kendileri yapabilir. Ancak yetersizliği olan bireyin yardıma

ihtiyacı olduğuna eminseniz yardım etmeyi teklif edin.

Fiziksel Temas Konusunda Dikkatli Olun; bazı yetersizliği olan bireyler

denge için kollarından destek alır. Onları kollarından kavramak (amacınız

yardım etmek olsa bile) dengelerini bozabilir. Görme yetersizliği olan bireyler

kollarından destek alır. Kol kola girmeniz gerekiyorsa siz onun koluna

girmeyin, kolunuza girmesini teklif edin.

Görme yetersizliği olan kişinin bastonuna dokunmayın; kişi bastonu yere

bırakırsa bastonun yerini değiştirmeyin. Değiştirirseniz bunu ona söyleyin ve

yardım ederken sizi yönlendirmesini isteyin.

Konuşurken; daima engelli bireye yönelerek konuşun. Ona eşlik eden kişiye,

yardımcısına ya da işaret dili tercümanına değil, yetersizliği olan bireye bakarak

konuşun. Acıma, küçümseme içeren ifadeler kullanmayın. Ancak çoğu birey,

12

samimi ve uygun şekilde sorulduğunda engeli ile ilgili soru sorulmasından

rahatsız olmaz

Dikkatle dinleyin; bazı yetersizliği olan bireylerin söylediklerini anlamanız

zaman alabilir. Kendilerini ifade etmeleri için bekleyin.

Önyargıyla yaklaşmayın; yetersizliği olan bireyler neyi yapıp

yapamayacaklarına en iyi kendileri karar verir. Herhangi bir etkinliğe katılıp

katılamayacakları konusunda onlar adına karar vermeyin. Onların sınırlarını siz

belirlemeyin.

Bağımsız hareket etme eğitimi almış bir görme yetersizliği olan birey, sokakta nasıl

hareket edeceğini bilir ve yardıma ihtiyaç duymayabilir. İhtiyaç duyduğunu fark ettiğinizde

yardım teklif edin. İletişime geçmeden önce kendinizi tanıtın. Grup içindeyseniz onu grupta-

ki diğer kişilerle tanıştırın.

1.3.1. Eğitim Süreçlerinde Ortam Uyarlamaları

Görme yetersizliği olan bireylerin temel eğitim alanlarına göre kavram gelişimi ve

akademik beceriler, sosyal ve duyuşsal beceriler, yönelim (oryantasyon) ve bağımsız hareket

becerileri, okuma yazma, günlük yaşam, yönelim ve haritacılık, seyahat teknikleri ve tekno-

lojik destek konularında uyarlamalar yapılabilir.

Okuma yazma konularında; görmeyen bireyler için Braille alfabesi ya da

alternatif basılı materyaller yaygın olarak uygulanır. Az gören bireyler içinse

büyük puntolu yazılar (normal bireyler 12 punto iken, az görenler için en ez 30

punto), büyütücü cihazlar, aletler ve lensler. . .vb araçlar kullanılır.

Günlük yaşam konularında; kişisel temizlik, giyinme, soyunma, elbiselerin

bakımı, yemek yeme, parayı kullanma, yiyecek hazırlama, alışveriş yapma,

telefonu kullanma, sağlıklı olma, zamanramı, kendini koruma, problem çözme

ve karar verme becerilerini geliştirebilmek için uyarlamalar yapılır.

Bağımsız hareket konusunda; yapılan uyarlamalar 2 türdür. Bunlardan biri

yönelim (oryantasyon), diğeri ise dolaşmadır. Yönelim, bir öğrencinin

bulunduğu alanı tanımasıdır. Bağımsız hareket ise öğrencinin bir yerden bir

yere tek başına gidebilmesidir.

Kavram gelişiminde; vücutla ve vücut hareketleriyle; uzayla yani yer, zaman,

miktar, şekil, uzaklık, yakınlık konularıyla, çevreyle yani nesneler, arazi ve

yapılaşmayla ilgili kavramlarla ilgili uyarlamalar yapılır.

Duyuşsal gelişim alanında; görmeyi kullanma, sesleri ayırt etme, dokunarak

cisimleri yorumlama, kokularla nesneleri ve insanları ilişkilendirme, hareket

halindeyken vücut duruşunu ayarlama vb. becerilerini kazandırmaya yönelik

uyarlamalar yapılır.

13

Yönelim ve haritacılık alanında; düşen nesnenin yönünü bulma, tanıdık

ortamlara yönelim, bildiği bir yere gidebilme, basit bir haritayı yorumlama,

çeşitli ortamlarda bağımsız hareket edebilme gibi becerilere ilişkin uyarlamalar

yapılır.

Seyahat teknikleri; bireyin bağımsız hareketine yardımcı olacak yöntemlerle

ilgili bir uyarlamadır. 3 tür seyahat tekniği vardır.

Uzun baston: Kişi, elindeki bastonu karnının biraz üzerinde tutarak,

ucunu yere değdirerek önündeki nesneleri yoklar. Çukuru, tümseği, kaldı-

rımı, yolu, insanları ve önündeki nesneleri bastonun ucunu etrafında dai-

resel şekilde sağa sola geçirerek yoklar. Böylelikle belinin altında kalan

bölgeleri çarpmalardan korumuş ve nesneleri yoklamış olur.

Rehber köpek: Büyük, seri ve bireyin uyum sağlayabileceği bir köpek

rehberliğinde kişi seyahat eder. Bunun için bireyin, köpeğin bakımı ve

eğitimi hakkında bilgisi olması gerekir.

Gören rehber: Görme yetersizliği olan bireyin, gören bir bireyin koluna

girerek yarım adım ilerisinden onu takip ederek seyahat etmesi yöntemi-

dir. Bağımsız hareket ilkelerine uymadığı ve kişiyi gören bireye bağımlı

kıldığı için tavsiye edilmeyen bir yöntemdir.

Teknolojik destek konusunda; iletişim ve yönelim alanlarında uyarlamalar

yapılmıştır. Teknoloji bu alanda, görme yetersizliği olan bireylerin eğitimine

çok katkı sağlamıştır. Ortamdaki nesneleri algılamaya yarayacak bazı cihazlar,

gözlükler, lensler, teleskop, kayıtlı olan sesli okunan kitaplar, ölçme cihazları,

grafik kâğıdı, yazılı kâğıtlar, takvimler, flaş kartları vb. cihazlar geliştirilmiştir.

1.3.2. Gerçek Hayat Ortamında Uyarlamalar

Görme yetersizliği olan bireylerin eğitim süreçlerinin dışında günlük yaşamlarında

karşılaşabilecekleri sorunlar için de toplumsal olarak geliştirilen bazı çözüm yöntemleri var-

dır. Bu yöntemler, kişinin kamuya açık alanlarda yaşayabileceği problemleri en aza indirge-

mek için yardımcı olabilecek bir takım yöntemlerdir.

Bu yöntemlerin faydalı olabilmesi için özel eğitim kurumlarının yanısıra, diğer insan-

ların da üstlenmesi gereken bazı sorumlulukları vardır. Bu davranışların topluma, devlet

destekli kurumlar ve sivil toplum örgütleri aracılığıyla kazandırılması gerekmektedir. Top-

lumun bu konuda bilinçlenmesi büyük önem taşımaktadır.

Bu davranışlar şunlardır:

Dışarda, görme yetersizliği olan bir bireyle karşılaşıldığı zaman, insanların onlara yar-

dımcı olmaları gerekmektedir. Karşıdan karşıya geçme, yönlerini bulma, herhangi bir işi

yapabilme gibi

14

Belirtilmesi gereken bir diğer önemli nokta da, insanların görme yetersizliği olan bi-

reyler hakkındaki düşüncelerinin değiştirilmesi gerektiğidir. Görme yetersizliği olan bir bi-

reye nasıl davranması gerektiğini bilen bir toplum olmamızın önemi büyüktür. Ülkemizde

yaşayan insanların bu konuda daha bilinçli olmaları sağlanmalıdır. Bunu sağlamak için de

eğitim sistemimizde, engeli olan bireylere ilişkin eğitime mutlaka yer verilmelidir.

Kamuya açık alanlarda yapılabilecek düzenlemeler şu şekilde gruplandırılabilir:

Trafik ve ulaşımda erişebilirlik

Yolların, kaldırımların, toplu taşıma araçlarının, durakların, üst ve alt geçitlerin engel-

lilerin erişebilmesi için bir takım çevre düzenlemeleri gerekmektedir.

Kabartma (Hissedilebilir) haritalar: Cadde üzerinde bazı noktalara ku-

rulacak kabartma haritalarla bir takım bilgiler görme engelli için erişilir

hale getirilir. Bu haritalar normal puntolu yazılar ve uygun kontrastlı

renklerle donatılırsa az görenlerin ve görenlerin de erişimi sağlanmış

olur. Haritalar konumlandırılırken tekerlekli sandalye kullanıcılarının da

ihtiyaçları göz önünde bulundurulmalıdır. Caddelerde kullanılan harita-

larda kenar materyallerinin kullanımı ile engellinin ihtiyaç duyacağı bil-

giler aktarılır.

Bu haritaların içerdiği bilgiler şunlardır:

o Cadde kavisleri

o Ana cadde ve tali yollar

o Cadde üzerindeki yapıların ve farklı yüzeyler

o Demir yolu ve otobüs duraklar

o Referans çizgiler

Kabartma (Hissedilebilir) kaldırım döşemeleri: Diğer kaldırım döşe-

melerinden farklı yükseklik ve özellikteki kaldırım döşemeleri görme ye-

tersizliği olan yayanın çevre hakkında daha ayrıntılı bilgi sahibi olmasını

sağlar. Yürüme zorluğu çekenlerin ve tekerlekli sandalye kullanıcılarının

ihtiyaçları da göz önünde bulundurulur. Örneğin; alçaltılmış kaldırım ke-

narları (rampalar) tekerlekli sandalye ve çocuk arabaları için bir gereksi-

nimdir, öte yandan kaldırımın bitişini fark edebilmesi için görmeyeninde

yükselti farkına ihtiyacı vardır. Bu durumda büyük yükselti farkları kul-

lanmak yerine kabartma döşemeleri kullanmak herkes için erişebilirlik

sağlar.

Erişebilir yaya sinyali (EYS):Sesli mesajlar ve titreşimli yüzeyler aracı-

lığı ile yaya geçiş zamanlamasını bildiren sinyalizasyon sistemidir. İleri

derecede görme bozukluğu olanların büyük çoğunluğu 65 yaş ve üzerin-

dedir. Bu kişilerde aynı zamanda işitme kaybının da görülme ihtimali ol-

dukça yüksektir. Bu bağlamda titreşimli yüzeyler hem görmeyen hem de

işitemeyen vatandaşların erişebilirliğini sağlamakta uygun yöntemdir.

15

Sosyal ve idari alanlarda erişebilirlik

İnsanların vakit geçirebilecekleri sosyal alanların, bir takım resmi ve özel işlerini ge-

rekleştirdikleri kurum ve binaların da engellilerin erişebilirliğine uygun hale getirilmesi için

bir takım çevre düzenlemeleri gerekmektedir.

Açık alanlarda erişebilirlik

Parkların, bahçelerin, pazar yerlerinin, spor alanlarının, çay bahçelerinin erişebilirliği

için gerekli düzenlemeler:

Park ve oyun alanlarında oyun aletlerinin üzerine görmeyenler için altı

nokta kabartma, az görenler için fontlu plakalar yerleştirilir. Bu plakalar

yerleştirilirken dikkat edilmesi gereken hususlar vardır. Gereksiz bilgi ve

tekrarı olmamalı, az ve öz bir anlatım olmalıdır. Plan ya da işaretleri oku-

yup algılamak görmeyenler için görenlere nazaran daha fazla zaman ve

dikkat gerektirir.

Yüzey materyalli haritalar kullanılarak görme engelliye çevre tasviri ya-

pılmalıdır.

Bu tasvirde anlatılması gereken noktalar şunlardır:

o Su tasviri

o Yeşil alan tasviri

o Bina gereçleri (özellikle büyük boyutlu) tasviri

o Teknik cihazlar gibi hassas yapılar

o Tehlikeli bölge uyarıları

Kapalı alanlarda erişebilirlik

Kamu binaları, kültür merkezleri, havaalanları, şehirlerarası otobüs terminalleri, spor

tesisleri ve alış veriş merkezlerinin de engelliler için erişilebilir hale gelmesi için bir takım

çevre düzenlemeleri gerekmektedir.

Kabartmalı ve fontlu tabelalar; bina içi ve bina dışı kullanıma uygun

olup, duvara monte edilebildiği gibi kendi ayaklıkları üzerinde duracak

şekilde de tasarlanabilir. Eğimli formları her gruptan kullanıcı için daha

kullanışlı olmasını sağlar. Hem görsel hem de dokunsaldırlar. Bu tabela-

ları çocuklar ve tekerlekli sandalye kullanıcıları da problemsiz bir şekilde

kullanabilir.

Değiştirilebilir harfler kapılarda da kullanılabilir. Böylece odanın işlevindeki herhangi

bir değişiklik anında bu işaretler de kolaylıkla değiştirilebilir.

16

Yer çizgileri; ana tabelaların yerleşimi aynı zamanda yer çizgileri ile

desteklenir. Yürürken ayakla ya da bastonla fark edilebilecek bu çizgiler,

görmeyenleri doğrudan yönlendirdiği gibi görenlerin de dikkatini çeker.

Taş, kumaş kaplama, fayans, plastik ya da alüminyum kullanılabilir.

Kabartma (Hissedilebilir) bina ve kat planları; bina planlarında farklı

materyaller kullanarak farklı bilgiler engelliye ulaştırılmalıdır

Eğitim ve iletişimde erişebilirlik

Engelliler için açık ve kapalı alanlarda yapılan düzenlemeler elbette ki eğitim kurum-

larını da içermelidir. Kütüphaneler, okullar ve laboratuarlarda engellinin erişebilirliğini sağ-

layacak çevre düzenlemeleri yapılmalıdır.

Görme yetersizliği olan bireylerin bu alana erişebilir hale gelmesi için gerekli çevre

düzenlemeleri ile birlikte Sesli ve kabartmalı sistemlerle donatılmış laboratuarlar ve kütüp-

haneler oluşturulmalıdır.

Bilgisayar Laboratuarları; bu laboratuarlar görmeyenlerin okuma ve

araştırma aktivitelerini tek başlarına rahatça gerçekleştirmelerini sağlaya-

cak teknoloji ile donatılır. Bu teknolojiler ekran okuma sistemlerinin yanı

sıra kitap okuma makineleri, Braille monitörler ve yazıcılar, tarayıcılar;

az görenler için ise ekran büyütme programları ve kapalı devre ekran bü-

yütme sistemleridir.

Körler kütüphanesi; bu kütüphanelerde her türlü kitap, özenle seçilen

gönüllüler tarafında profesyonel kayıt sistemlerinde seslendirilir ve dijital

ortama aktarılır.

Kayıt işleminin yapılacağı kayıt odaları (kabinler) görme engelliye kitabı en kaliteli

şekilde ulaştırmak üzere tasarlanır ve donatılır.

Günümüzde yeterli donanım ile görme yetersizliği olan insanların hayatında engeller

kaldırılarak, günlük yaşamlarını sürdürmelerini sağlayacakları birçok teknoloji, araç gereç ve

yöntem geliştirilmiştir.

BÜTÜN ÇOCUKLAR GİBİ, YETERSİZLİĞİ OLAN ÇOCUKLARIN DA

SEVGİYE, ZAMANA, SABIR VE SAYGIYA İHTİYAÇLARI OLDUĞU

UNUTULMAMALIDIR !

17

UYGULAMA FAALİYETİ

Öğrenme faaliyeti kapsamında erken çocukluk dönemi için görme yetersizliği olan bi-

reylerin eğitimleri ve ihtiyaçlarına yönelik bir eğitim materyali hazırlayınız.

İşlem Basamakları Öneriler

Görme yetersizliği olan bireylerin eğitim-

lerinin yapıldığı okul ve eğitim ortamla-

rını ziyaret ediniz.

Araştırmanıza uygun olarak belirledi-

ğiniz yeri gerekli izinleri alarak ziya-

ret etmelisiniz.

Görme yetersizliği olan bireylere uygun

araç gereçleri inceleyerek fotoğraflayınız.

Görme yetersizliği olan bireylere uy-

gun olan araçları dikkatli bir biçimde

inceleyerek fotoğraflamalısınız.

Edindiğiniz bilgi ve fotoğraflarla bilgi-

sayar ortamında sunum hazırlayınız.

Çektiğiniz fotoğrafların , edindiğiniz

bilgilerin yer aldığı hazırladığınız su-

numu arkadaşlarınızla paylaşmalısı-

nız.

Yapılan inceleme doğrultusunda bir

öğrenme materyali tasarlayınız.

İncelemeleriniz doğrultusunda yaratıcı

ve özgün bir öğrenme materyali tasar-

lamalısınız.

Materyaliniz için uygun malzemeleri

hazırlayınız. Tasarladığınız materyaliniz için uygun

malzemeler seçmelisiniz.

Tasarladığınız materyali seçtiğiniz

malzemelerle yapınız.

Tasarladığınız materyali; seçtiğiniz mal-

zemelerle istekli, yaratıcı ve temiz bir şe-

kilde hazırlamalısınız.

Hazırladığınız eğitim materyalini sınıf

ortamında öğretmeniniz ve arkadaşlarını-

za sunarak anlatınız.

Hazırladığınız materyali sınıf ortamın-

da arkadaşlarınızla uygulayarak pay-

laşmalısınız.

UYGULAMA FAALİYETİ

18

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri

''Evet'', kazanamadığınız becerileri ''Hayır'' kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi de-

ğerlendiriniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

1. Görme yetersizliği olan bireylerin eğitimleri ve ihtiyaçlarına uygun

araç gereçler hakkında araştırma yaptınız mı?

2. Görme yetersizliği olan bireylerin okul ve eğitim ortamlarını gözlem-

leyip fotoğrafladınız mı?

3. Topladığınız bu bilgiler ve fotoğraflardan oluşan sunum hazırladınız

mı?

4. Yapılan inceleme doğrultusunda bir öğrenme materyali tasarla-

dınız mı?

5. Materyalinizi uygun malzemelerle hazırladınız mı?

6. Hazırladığınız sunumu sınıfta öğretmeniniz ve arkadaşlarınızla paylaş-

tınız mı?

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda “Hayır” şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.

Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız

“Evet” ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz

19

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cümlelerin başında boş bırakılan parantezlere, cümlelerde verilen bilgiler

doğru ise D, yanlış ise Y yazınız.

1. ( ) Yetersizliği olan birey, neyi yapıp neyi yapamayacağına karar veremeyebilir, sı-

nırları siz belirlemelisiniz.

2. ( ) Görme engelliler okuma, yazmada Braille alfabesini kullanılır.

3. ( ) Görme engelli büyük, seri ve bireyin uyum sağlayabileceği bir köpek rehberliğin-

de seyahat eder.

4. ( ) Görme engellilerin öğretim materyali sağlam, dayanıklı ve kullanışlı olmalıdır.

5. ( ) Engelli sinyalizasyon sistemi, sadece 65 yaş üzeri kişiler için kullanılmaktadır.

Aşağıdaki soruları dikkatle okuyarak doğru seçeneği işaretleyiniz.

6. İki sütun da yer alan altı noktanın çeşitli kombinasyonları ile harflerin, rakam ve

noktalama işaretlerinin, matematik işaretlerinin, müzik notalarının oluşturduğu sistem

aşağıdakilerden hangisidir?

A) Taylor kasa

B) Okuma tablosu

C) Braille tablosu

D) Tablet ve kalem

E) Dokunmatik kitap

7. Aşağıdakilerden hangisi dokunmatik kitap için söylenebilir?

A) Sayı öğretiminde kullanılan, seslituşları olan mekanik oyuncak.

B) Doğru yanıtlar ve seçenekler kitaptan gelen alkış sesleri işle ödüllendirilir.

C) Öğretmen rehberliğine ihtiyaç yoktur.

D) Matemetiksel zekayı geliştirmez.

E) Öğrenciye sorular sorularak nasıl hissettiğini ifade etmesi sağlanır.

8. Aşağıda yazılanlardan hangisi görme engelliler için kullanılan araç gereçlerden

değildir?

A) Braille alfabesi

B) Küp kasa – küp taş

C) Abaküs

D) T cetveli

E) Taylor kasa

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

20

9. Sayı öğretiminde kullanılan, sesli tuşları olan mekanik oyuncak aşağıdakilerden

hangisidir?

A) Dokunmatik kitap

B) Tablet ve kalem

C) Konuşan kitap

D) Braille rakam ve saatler

E) Braille daktilosu

10. Aşağıdakilerden hangisi görme yetersizliği olan bireyler için materyal geliştirme de

göz önüne alınabilecek temel ilkelerdendir?

A) Hazırlanacak araç gereç yaş ve gelişimsel özelliklere uygun olmalıdır.

B) Materyal her öğrencinin erişim ve kullanımına açık olmalı.

C) Materyal basit sade anlaşılır olmalıdır.

D) Etkileşim sağlanmalı, iletişim becerilerini geliştirmeli.

E) Hepsi

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Ce-

vaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz.

21

ÖĞRENME FAALİYETİ–2

Görme yetersizliği olan bireylerin eğitim ihtiyaçlarına uygun hazırlanan bireysel ve

grup eğitim programlarını uygulamaya yardımcı olabileceksiniz.

Görme yetersizliği olan bireyler için BEP (Bireysel Eğitim Planı)’in ve GEP

(Grup Eğitim Planı)’lerin önemini, hazırlarken dikkat edilmesi gereken

noktaları çeşitli yazılı kaynaklardan ve yerel ağlardan araştırınız.

Bulunduğunuz yerdeki özel eğitim kurumları ve RAM (Rehberlik Araştırma

Merkezi) ‘ları ziyaret edip görme yetersizliği olan bireyler için kullandıkları

BEP’leri ve GEP (Grup Eğitim Planı)’leri inceleyiniz.

Edindiğiniz bilgileri raporlaştırıp bir sunum hazırlayınız.

Sunumunuzu arkadaşlarınızla paylaşınız.

2. GÖRME YETERSİZLİĞİ OLAN BİREY-

LERE UYGUN BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ

(BEP) VE GRUP EĞİTİM PROGRAMI (GEP)

ÖNEMİ VE UYGULANMASI

2.1. Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (Bep) Nedir?

Bu kavramlar çerçevesinde, bireyselleştirilmiş eğitim programı özel gereksinimli bire-

yin gelişimi veya ona uygulanan programın gerektirdiği disiplin alanlarında (öz-bakım,

akademik beceriler, sosyal beceriler, iletişim v.b) eğitsel gereksinimlerini karşılamak üzere

uygun eğitim ortamlarından (okul, özel eğitim okulu, özel sınıf, mesleki eğitim merkezi,

v.b) ve destek hizmetlerden (kaynak oda, sınıf-içi yardım, dil ve konuşma terapisi, fiziksel

rehabilitasyon v.b.) en üst düzeyde yararlanmasını öngören yazılı dokümandır. Bu doküman;

aile, öğretmen ve ilgili uzmanların işbirliği ile planlanır ve bireyin ailesinin onayı ile uygula-

nır.

Bir özel eğitim programıdır.

ÖĞRENME FAALİYETİ–2

ARAŞTIRMA

ÖĞRENME KAZANIMI

22

Özel eğitim gerektiren birey için geliştirilmiş ve ailesi tarafından onaylanmış bu

program; bireyin, ailenin, öğretmenin gereksinimleri doğrultusunda

hazırlanmıştır ve hedeflenen amaçlarda verilecek destek eğitim hizmetlerini

içerir.

Özel eğitim gerektiren öğrencinin, normal sınıf düzeyinde belirlenmiş

beklentilerinden farklı olarak, belirlenen bir süre içinde öğrenme beklentilerinin,

ihtiyaçlarının, ilgilerinin ve performansının bir özetidir.

Normal okul programındaki değişiklikleri ve uyarlamaları içeren ve her özel

eğitim gerektiren öğrenci için hazırlanan yazılı bir plandır.

Özel eğitim gerektiren öğrencinin gelişimini gözlemek ve iletişim kurmak için

öğretmenlere yardımcı olan bir araçtır.

Okul personeli ve destek hizmetleri veren kişilerin birlikte geliştirdikleri,

uygulandıkları ve gelişmeleri izledikleri bir plandır.

Gerektiğinde düzeltilebilen ve değiştirilebilen esnek bir çalışma programıdır.

BEP Bireyselleştirilmiş eğitim programının amacı; öğrencilere en üst düzeyde yarar-

lanabilecekleri eğitim fırsatları sunmaktır.

BEP’ in işlevleri şu şekilde özetlenebilir:

BEP toplantıları, aile ve okul personeli arasındaki iletişim aracıdır. Öğrencinin

gereksinimleri, nelerin sağlanabileceği ve karşılaşılabilecek durumların neler

olabileceği konusunda her iki tarafa da eşit söz hakkı sağlar.

BEP, öğrencinin gereksinimi olan özel eğitim hizmetleri ve ilişkili destek

hizmetlerin öğrenciye sunulacağına ilişkin yazılı bir taahhüttür.

BEP ailenin, okulun ve ilişkili tüm birimlerin çalışmalarını ve bunların

öğrenciye katkılarını izleme ve değerlendirme aracıdır.

Bireyselleştirilmiş eğitim programları gereksinimi; özel gereksinimli öğrencilerin, son

derece yoğun ve katı biçimde hazırlanmış normal eğitim programlarına uymaları çok zor

hatta bazen olanaksızdır. Bu nedenle bu bireyler için eğitsel işlevde bulunma düzeyleri dik-

kate alınarak, gerek farklı eğitim düzenlemeleri, gerekse bu düzenlemeler içinde farklı amaç-

lara gerek duyulduğundan bu bireyler için BEP hazırlamak gereklidir.

Kimlerin BEP’e ihtiyacı vardır?

Aynı yaş grubundaki çocuklara sağlanan eğitim olanaklarından yararlan-

masını engelleyen özel eğitim gereksinimi olan bireylerin,

Engeli ya da yetersizliği, eğitim performansını olumsuz etkileyen bireyle-

rin,

23

Gereksinimlerinin karşılanması için özel düzenlenmiş destek eğitimine

gerek duyulan bireylerin bireyselleştirilmiş eğitim programına ihtiyacı

vardır.

BEP grup hedefleri doğrultusunda bireyin bireysel hedeflerinin olması ve bu hedeflere

nasıl ulaşılacağının belirlenmesidir.

Bir başka deyişle okula devam eden her çocuk için hedef aynı olsa da, tutulan yol ve

yolculuğun süresi farklı olacaktır. Ancak özel eğitim gereksinimi olan birey için bu yolun

BEP süreci ile çizilmesi ve değerlendirilmesi gerekir.

BEP birey için eğitsel bir yol haritasıdır.

Bep’in yararları

Çocuğun yapabilecekleri betimlenir.

Çocuğa uygun eğitim hizmetleri sunulur.

Çocuğun engelinden kaynaklanan farklı gereksinimleri belirlenir.

Çocuğun kendi öğrenmesi ile ilgili daha fazla sorumluluk almasına yar-

dımcı olunur.

Çocuğun öğrenmesi izlenir.

Çocuğun ilerlemeleri kayda alınır.

Çocuğun ailesi ile diğer birim üyelerinin ilişkilerine katkıda bulunur.

Çocuğun bilgi ve beceri eksiklerinin nasıl giderilebileceğine yol gösterir.

Çocuğun eğitiminde karşılaşılabilecek sorunlar ve çözümler, alınacak ka-

rarlar hakkında aile ve okul personeline eşit söz hakkı sağlar.

Çocuğun gelişiminin değerlendirilmesini sağlar.

Programın, materyalin ve başlangıç noktalarının etkililiğinin değerlen-

dirmesine yardımcı olur.

Bireyselleştirilmiş eğitim programı hazırlama aşamaları

BEP süreci yedi temel aşamadan oluşur:

Bireyselleştirilmiş eğitim programını hazırlayacak ekibin oluşturulması,

Çocuğun eğitsel performans (işlevde bulunma) düzeyinin belirlenmesi,

Uygun eğitim ortamları ve bu ortamlarda sunulacak destek hizmetlerin

belirlenmesi,

Uzun ve kısa dönemli amaçların belirlenmesi,

Uygun öğretim materyalleri ve öğretim yöntemlerinin belirlenmesi,

BEP'nın uygulanması, izlenmesi ve değerlendirilmesi için sorumluların

belirlenerek, zaman çizelgesinin hazırlanması ve değerlendirme biçimine

karar verilmesi.

24

Bireyselleştirilmiş eğitim programının amaç ve işlevleri

Özel gereksinimli olduğu belirlenen her öğrenci için BEP hazırlanır. Bu amaçla öğ-

renci ayrıntılı değerlendirmeye alınır. Ayrıntılı değerlendirme sonucunda belirlenen perfor-

mans düzeyi ve eğitsel gereksinimleri doğrultusunda yılda bir kez BEP hazırlanarak yıl için-

de BEP ekibinin uygun gördüğü aralıklarla değerlendirme yapılır. Özel gereksinimli her

öğrenci için hazırlanması gereken ve yasal olarak zorunlu bireyselleştirilmiş eğitim program-

larının temel amacı, bu öğrencilere en üst düzeyde yararlanabilecekleri eğitim fırsatları sun-

maktır.

BEP'nın işlevleri şu şekilde özetlenebilir:

BEP toplantıları, aile ve okul personeli arasındaki iletişim aracıdır. Öğ-

rencinin gereksinimleri, nelerin sağlanabileceği ve karşılaşılabilecek du-

rumların neler olabileceği konusunda her iki tarafa da eşit söz hakkı sağ-

lar.

BEP, öğrencinin gereksinimi olan özel eğitim hizmetleri ve ilişkili destek

hizmetlerinin öğrenciye sunulacağına ilişkin yazılı bir taahhüttür.

BEP ailenin, okulun ve ilişkili tüm birimlerin çalışmalarını ve bunların

öğrenciye katkılarını izleme ve değerlendirme aracıdır.

2.1.1. Görme Yetersizliği Olan Bireylere BEP Hazırlanırken Dikkat Edilmesi

Gereken Noktalar

BEP hazırlarken,bir grubun değil, bireyin eğitim gereksinimleri, bugünü ya da

gelecekte onun bağımsız yaşamını kolaylaştıracak şekilde dikkate alınmalıdır.

Öğrencinin yapabildiklerine odaklanılmalıdır.

Etkinlikler bir aktif bir pasif etkinlik şeklinde düzenlenmelidir.

Hareketli etkinliklere mutlaka yer verilmelidir.

Sürekli iletişim içinde olunmalı, işbirliği içinde çalışmaya önem verilmelidir.

Ders planları, bireyin BEP’inde yer alan amaç ve hedefleri yansıtmalıdır.

Öğretim yöntemleri çeşitlilik oluşturmalıdır.

İzleme ve değerlendirme çalışmaları planlı olarak yapılmalıdır.

Destek hizmetler, yöneltme raporunda belirtildiği şekilde verilmelidir.

Öğrencinin, toplum içindeki ortamlara katılımını desteklemek amacıyla

düzenlemeler yapılmalıdır.

BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI

(örnek form)

KİMLİK BİLGİLERİ

ÖĞRENCİNİN

ADI SOYADI

DOĞUM TARİHİ

YAŞI

ANNE BABA

ADI SOYADI

DOĞUM TARİHİ

MESLEĞİ

ADRES EV

İŞ

TELEFON

EK ENGEL DURUMU DÜZEYİ AÇIKLAMA

Görme Engelli -

İşitme Engelli -

Fiziksel Engelli -

Konuşma Bozukluğu

- - Hangi Or-ganlar

Uygulanmış Tedaviler

Uygulanacak Tedaviler

EV

İŞ

KARDEŞLERİNİN

ADI YAŞI AÇIKLAMA

26

ÖZGEÇMİŞ BİLGİLERİ

TIBBİ ÖZGEÇMİŞ BİLGİLERİ

HANGİLERİ AÇIKLAMA

KU

L.LA

ND

IĞI

CİH

AZL

AR

-

KU

LLA

ND

IĞI

PR

OTE

ZLER

-

HASTALIĞI İLE İLGİLİ BİLGİLER

Kullandığı İlaçlar

İlaç Alma Zamanı Yan Etkileri Diyeti Diğer Sağlık Problemleri

OKUL BİLGİLERİ

DEVAM ETTİĞİ OKUL

NAKİL GELDİĞİ OKUL

SINIFI

AÇIKLAMALAR:

27

PERFORMANS DÜZEYİ

ÖZBAKIM GELİŞİMLERİ

-Elini yüzünü yıkar. -Yemek yerken kaşık kullanır. -Bardaktan su içer.

BİLİŞSEL GELİŞİM

-Adı söylendiğinde cevap verir

DİL GELİŞİMİ

-Sesleri taklit edebilir. -Sesleri ayırt edebilir.

SOSYAL VE DUYGUSAL GELİŞİM -Değişiklikleri problerm çıkarmadan kabul eder. -Kişilere uygun davranışlar sergiler

PSİKOMOTOR GELİŞİM

-Serbest şekilde yürür. -Rastgele karalama yapar.

MÜZİKTE

-Sesleri ayırt eder -Varlığın sesini taklit eder.

ÇALIŞMA DAVRANIŞLARI

28

BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PLANI ( TÜM HİZMET PLANI)

BEP GİRİŞ TARİHİ

ÖĞRENCİNİN ADI:

İZLEME VE DEĞERLENDİRME DÖNEMLERİ

1. DÖNEM 2. DÖNEM

ÖNGÖRÜLEN ÖZEL EĞİTİM VE DESTEK HİZMETLERİ

ÖZEL EĞİTİM VE DESTEK HİZMET-LERİNİN UYGU-LANDIĞI ORTAM

UYGULAMACI VE UYGULAYICILAR

UZUN DÖNEMLİ AMAÇLAR

KISA DÖNEMLİ AMAÇLAR SINIF/ EV

BİLİŞSEL GELİŞİM

DİL GELİŞİMİ

SINIF/ EV

BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ ÖĞRETİM PROGRAMI UYGULAMA PLANI

AYLAR/ HAFTA

ÖĞRETİMSEL AMAÇLAR YÖNTEM VE TEKNİKLER KULLANILACAK MATERYAL VE KAYNAKLAR

Değerlendirme

BİLİŞSEL GELİŞİM ÖĞRE-TİMSEL AMAÇLAR

Model olma, taklit etme, doğrudan öğretim

Masa, sıra, sandalye

AYLAR/ HAFTA

ÖĞRETİMSEL AMAÇLAR YÖNTEM VE TEKNİKLER KULLANILACAK MATERYAL VE KAYNAKLAR

Değerlendirme

DİL GELİŞİMİ ÖĞRETİMSEL AMAÇLAR

Model olma, doğrudan öğre-tim, taklit etme

Nesne kartları

30

BEP (BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PLANI) ÖRNEK 2.

Öğrencinin Adı Soyadı: Öğretmenin Adı Soyadı: Sınıf: BEP Hazırlama Tarihi:

Öğrencinin şu anki performans düzeyi:

Uzun Dönemli Amaçlar Kısa Dönemli Amaçlar Yöntem

ve Teknik

Başlama-

Bitiş

Tarihleri

Sorumlu

Kişi

31

BEP TOPLANTISI

Öğrencinin

Tarih

Adı So-

yadı:

Cinsiyeti

Yaşı: Numarası Toplantı No

Sınıfı:

GÜNDEM:

KARARLAR:

BEP Toplantısına Katılanlar Adı- Soyadı İmza

Öğrenci: Anne Baba: Sınıf Öğretmeni: Özel Eğitim Öğretmeni: Rehber Öğretmen: Birim Başkanı: Diğer Katılımcılar Adı Soyadı Konumu ………………………………… ………………… …………………………………. …………………

32

2.2. GRUP EĞİTİM PLANI ( GEP) NEDİR? TANIMI VE ÖNEMİ

18 Mayıs 2012 Tarihli Resmi Gazete, 28296 sayılı Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eği-

tim Kurumları Yönetmeliği’ne göre eğitim gruplarının oluşturulması:

MADDE 3 – i) Grup eğitimi: (Değişik ibare: RG- 24/5/2013-28656) Engel grupları, (Deği-

şik ibare:RG24/5/2013-28656) engel niteliği ve derecesi, (Değişik ibare: RG-24/5/2013-

28656) engellinin takvim yaşı ve gelişim özellikleri ile destek eğitim programı ve modülleri

dikkate alınarak birden fazla bireyden oluşturulan gruplara verilen eğitim.

Çocukların tanıları ve gereksinimleri doğrultusunda belirlenen yetersizlikleri birbirle-

rinden farklı ancak gelişim düzeyleri birbirlerine yakın olan çocukların bir arada aldıkları

eğitim Grup Eğitimi olarak tanımlanabilir.

Grup eğitimi yapılacak gruptaki her birey ayrı ayrı değerlendirilir ve buna göre bir

eğitim programı hazırlanır. Böylece çakışan ortak becerilerden grup programı planlanır.

Çocuğun hazır bulunuşluluğu veya farklı bir şekilde grup eğitimine katılması gibi du-

rumlarda gerekli uygun koşullar yine bireysel eğitim öğretmeniyle ve aile ile yapılan ortak

görüşmeler sonucunda değerlendirilerek bir sonuca varılır.

Grup eğitimi -eğer varsa-çocukların devam ettiği kreş ya da okuldaki davranışları

hakkında fikir vereceğinden önemlidir. Çünkü grup eğitiminde, alınan veriler doğrultusunda

çocuğun devam ettiği okul ile işbirliği daha sağlıklı olmakta ve böylece okuldaki davranış

problemleri daha kolay azaltılmakta, olumlu davranışları görülerek çocuğun kendine güven

duyması sağlanmaktadır.

Grup eğitiminin içeriği eğitim döneminin başlangıcında oluşturulur. Bu içerik oluştu-

rulurken çocukların bireysel özellikleri ve bireysel eğitim programları (BEP) dikkate alınır.

Grupların mevcutları; görme engelli bireyler, işitme engelli bireyler, dil ve konuşma güçlüğü

olan bireyler, özel öğrenme güçlüğü olan bireyler için en fazla on, zihinsel engelli bireyler

için en fazla sekiz, yaygın gelişimsel bozukluğu olan bireyler için en fazla dört bireyden

oluşur.

Kısaca grup eğitiminin, gelişim seviyeleri birbirine yakın 5-8 çocuktan oluşan gruplar-

la yapılması ideal olanıdır. Yapılacak çalışmalar ise grubun gelişimsel özellikleri de dikkate

alınarak en az 2 eğitimci ile yürütülmelidir. Çocukların ortak gereksinimleri doğrultusunda

aylık çalışma programı belirlenmeli ve ayda en az 4 saat süren gruplarda yetersizlikleri bir-

birlerinden farklı ancak gelişim düzeyleri birbirlerine yakın olan çocuklar bir arada eğitim

almalıdır

Grup çalışmalarında amaç iletişimi, işbirliğini ve sosyal etkileşimi arttırmak olduğuna

göre öğretmen öğrenciyi motive etmeli, yönlendirmeli, model olmalıdır. Güvensiz, içine

kapanık, hayata küsmüş bireylere görev vererek, onları sözel ilişki kurabilen, birlikte çalış-

maktan zevk duyan, sosyal bireyler olmasına yardımcı olmalıdır.

33

Grup Eğitim Planı(GEP) sayesinde çocuklar;

Özbakım becerilerini geliştirir.

Yapacağı işin sorumluluğunu almayı( tamamlama ve takip) öğrenir.

Komut ve sıra almayı öğrenir.

Özgüvenini geliştirir.

Toplumsal kuralları öğrenir ve uygulamaya alışır.

Sosyal gelişimleri desteklenir.

2.2.1. Görme Yetersizliği Olan Bireylere GEP Hazırlarken Dikkat Edilmesi Ge-

reken Noktalar

Çocukların yaş, gelişim düzeyi, ilgi, yetenek ve ihtiyaçlarına uygun olarak

hazırlanmalıdır

Fiziksel koşullar ve çevre şartları göz önünde bulundurularak planlanmalıdır

Program, esnek olmalı ve gerektiğinde değişiklikler yapılabilmelidir

Eğitim etkinlikleri somuttan soyuta, bilinenden bilinmeyene, basitten karmaşığa

doğru olacak şekilde planlanmalı, yaparak, yaşayarak öğrenme etkinliklerine

ağırlık verilmelidir.

Her aşamada öğrenciyi öğrenmeye karşı güdüleyici, teşvik edici sözler

kullanılmalı, kendilerine güvenleri oluşturulmalıdır.

Uygun davranışlar belirleyip bu davranışlar grup kurallarına dönüştürülmelidir.

Olumlu davranışlar üzerinde odaklanılmalıdır.

Kural sayısını yaş grubunun ihtiyaçları ve seviyesine göre 3-8 arasında

tutulmalı,

Kurallar basit, kısa ve olumlu şekilde belirtilmelidir.

Kuralların gözlenebilir davranışları hedeflemesi sağlanmalıdır.

Uygulanabilecek kurallar belirlenmelidir.

Farklı öğretim ortamları için farklı kurallar oluşturulmalıdır. (örnek: büyük ve

küçük grup, laboratuvar çalışmaları, bağımsız çalışma için),

Öğrencinin kurallara uyması ve kuralları çiğnemesi durumunda oluşacak

sonuçlar belirlenmelidir.

Öğrencilere kurallar teker teker kazandırılmalı ve bir kural öğretilmeden

diğerine geçilmemelidir.

Grup kurallarına uyan, uygun davranışları gösteren öğrenciler

ödüllendirilmelidir. Pekiştireçlere zamanında yer verilmelidir.

Grup uygulamalarında her bir gelişim alanı (dinleme, dil ve konuşma, bilişsel,

duygusal, sosyal, motor vb.) bütün olarak ele alınmalıdır.

Uygulamalarda, drama, oyun, soru-cevap, genişletme, anlatım, tartışma,

problem çözme, gezi, rol alma, bilgisayar destekli öğretim vb. yöntem ve

tekniklere de sık sık yer verilmelidir..

Bireylerin kelime dağarcığını geliştirmek için bireyleri grup içinde birbirleriyle

ve çevredekilerle konuşmaya teşvik edici çevre gezileri düzenlenmeli, çevrede-

ki sesler dinletilerek canlandırma yapılabilecek uygun ortamlar yaratılmalı ,

uygulayıcı tarafından hazırlanan sohbet ortamları oluşturulmalı, gerçek

malzemeler (gerçek eşyalar, gerçek meyveler), eğitim CD’leri vb. araç

gereçlerden faydalanılmalıdır.

34

DEĞERLER ETKİNLİĞİ

ETKİNLİK ADI: Gezdir beni

KAZANIM: Yardımseverlik ve insani değerler ile ilgili farkındalık oluşturma Okul

bahçesinde gözleri gören bir çocuk ile görme yetersizliği olan bir çocuk eşleştirilir. Öğret-

menin komutu ile görme yetersizliği olan bireyin gözleri gören çocuğun koluna girmesi söy-

lenir ve sözel yönergelerle eşlerini bahçede serbest olarak dolaştırmaları istenir. Daha sonra

tüm grup sınıfa giderek;

Arkadaşına yardım ettiğinde neler hissettin?

Yardım aldığında neler hissettin? Gibi sorular sorularak sohbet edilir.

Görme Yetersizliği Olan Bireyler İçin GEP Örneği

Örnek Grup Eğitimi Planı

Dersin Adı Grupla Çalışma

Tarih

Etkinlik Adı Sesleri dinliyorum

Önerilen Süre 40 dakika

Öğrenci Kaza-

nımları

1. Grup çalışmaları yapmaya istekli olur ve etkin katılır.

2. Grup arkadaşları ile işbirliği yapar.

3. Grup hareketlerine bedensel uyum sağlar.

Öğretme-

Öğrenme Yöntem

ve Teknikleri

Rol oynama, canlandırma

Kullanılan Eğitim

Teknolojileri,

Araç-Gereçler

Sözlü anlatım, yaparak, yaşayarak, tartışma

Öğretme-

Öğrenme Süreci

1. Okul bahçesine çıkılır.

2. Çocuklar 2-3 kişilik gruplara ayrılır.

3. Etkinlik süresince öğrencilerin sessiz olmaları istenir

4. Belirli bir süre tutularak çevrede duydukları sesleri dikkatle

dinlemeleri istenir.

5. Süre hatırlatılarak gruptakiler sırayla duydukları sesleri arka-

daşları ile paylaşır, tüm gruptan duyduğu sesleri taklit ederek

canlandırmaları istenir.

Değerlendirme

1. Hangi sesleri duydunuz?

2. Gruptaki arkadaşlarından farklı duyduğun sesler nelerdi?

3. Grup arkadaşlarınızla hangi sesleri taklit ettiniz?

4. Canlandırma yaparken neler hissettiniz?

ETKİNLİK

Görme yetersizliği yaşayan bireyler için hazırlanan değerlendirme tabloları ekte sunulmuştur.Tabloları ve örnek

değerlendirmeleri inceleyip sınıfta arkadaşlarınızla uygulayınız.

KABA DEĞERLENDİRME FORMU Adı Soyadı: UygulamaTarihi: Doğum Tarihi

KAZANIMLAR Evet Hayır AÇIKLAMALAR

Ö

L

Ç

M

E

V

E

D

E

Ğ

E

R

L

E

N

D

İ

R

M

E

Ek-1

PERFORMANS KAYIT TABLOSU Bu form bireyin bir ay boyunca aldığı kazanımların değerlendirilmesi ve yapılan çalışmalarla ilgili ailenin bilgilendirilmesi amacıyla örnek olarak hazırlanmıştır.

PERFORMANS KAYIT TABLOSU

BİREYİN ADI SOYADI: AİT OLDUĞU AY:

KAZANIM:

BİLDİRİM-

LER

ÖL

ÇÜ

T

YÖNERGE-

LER SOR-

ULAR Ö

ĞR

ET

İM Ö

NC

ES

İ

DE

ĞE

RL

EN

DİR

ME

ÖĞRETİM SÜRECİNİ DEĞERLENDİRME

BİREYSEL GRUP

ANA

YÖNERGE

1.D

ER

S

…/…

/…..

2.D

ER

S

…/…

/…..

3.D

ER

S

…/…

/…..

4.D

ER

S

…/…

/…..

5.D

ER

S

…/…

/…..

6.D

ER

S

…/…

/…..

1.D

ER

S

…/…

/…..

2.D

ER

S

…/…

/…..

3.D

ER

S

…/…

/…..

4.D

ER

S

…/…

/…..

+

-

B

Sİ

MO

FY

B

Sİ

MO

FY

B

Sİ

MO

FY

B

Sİ

MO

FY

B

Sİ

MO

FY

B

Sİ

MO

FY

B

Sİ

MO

FY

B

Sİ

MO

FY

B

Sİ

MO

FY

B

Sİ

MO

FY

Kısaltmalar: B= Bağımsız Sİ=Sözel İpucu MO=Model Olma FY= Fiziksel YardımAİLE BİLGİLEDİRME: Ek-2

37

DÖNEM SONU BİREYSEL PERFORMANS DEĞERLENDİRME

FORMU Bireyin Adı Soyadı : Eğitime Başlangıç Tarihi :

BireyinYaşı : Eğitimin Bitiş Tarihi :

KAZANIMLAR

AYLAR

1. A

Y

2. A

Y

3. A

Y

4. A

Y

5. A

Y

6. A

Y

7. A

Y

8. A

Y

9. A

Y

10

. A

Y

11

. A

Y

12

. A

Y

RAM BİLGİLENDİRME: Tarih

Veli Uygulayıcı Uygulayıcı

Adı Soyadı Adı Soyadı Adı Soyadı

İmza İmza İmza

Ek-3

38

SON DEĞERLENDİRME FORMU

Bireyin AdıSoyadı: Tarih:

BİLDİRİMLER

ÖL

ÇÜ

T

SORULAR/YÖNERGE

SO

N D

EĞ

ER

-

LE

ND

İRM

E

ANA YÖNERGE

Uygulayıcı

İmza

AÇIKLAMALAR 1. Form öğretimi yapan uygulayıcı tarafındandoldurulacaktır. 2. Formun aslı bireyin dosyasındasaklanacaktır.

Ek-4

PERFORMANS KAYIT TABLOSU Bireyin Adı Soyadı: Ait OlduğuAy: Kazanım : Dokunsal farkındalık edinir.

BİLDİRİMLER

ÖL

ÇÜ

T SORULAR/YÖNERGE

Öğ

reti

m Ö

nces

i

Değ

erle

nd

irm

e

ÖĞRETİM SÜRECİNİ DEĞERLENDİRME

BİREYSEL GRUP

Ana Yönerge

1.D

ER

S

TA

RİH

2.D

ER

S

TA

RİH

3.D

ER

S

TA

RİH

4.D

ER

S

TA

RİH

5.D

ER

S

TA

RİH

6.D

ER

S

TA

RİH

1.D

ER

S

TA

RİH

2.D

ER

S

TA

RİH

3.D

ER

S

TA

RİH

4.D

ER

S

TA

RİH

1. Dokunsal farkındalık

edinir.

B

S.İ

MO

FY

B

S.İ

MO

FY

B

S.İ

MO

FY

B

S.İ

MO

FY

B

S.İ

MO

FY

B

S.İ

MO

FY

B

S.İ

MO

FY

B

S.İ

MO

FY

B

S.İ

MO

FY

B

S.İ

M.O

F.Y

a. Yüzüne konan örtüyü

kaldırır.

%100 a. Yüzüne konan örtüyü

kaldır.

+

+

+

b. Şekli tahtadan

çıkarır.

%100 b. Şekli tahtadan çıkar.

+

+

+

c. Yuvarlak çubuğu

delikli tahtaya yer-

leştirir.

%100 c. Yuvarlak çubuğu

delikli tahtaya yerleştir.

+

+

Kısaltmalar: B = Bağımsız Sİ=Sözelİpucu MO=Model Olma FY= FizikselYardım

AİLE BİLGİLENDİRME

1. Bu ay içinde çocuğunuza dokunsal farkındalık edinme ile ilgili beceri kazanma çalışması yapılmıştır. Dokunsal farkındalık edinme ile ilgili becerilerin

kalıcı olabilmesi için yukarıda belirtilen yönergeler doğrultusunda tekrarlar yapılması gerekmektedir.

2. Bireyin dokunsal farkındalık edinme ile ilgili becerileri kazanıp kazanamadığını değerlendirirken tüm faktörleri göz önünde bulundurunuz. Örneğin;

çocuğunuza dokunsal farkındalığı edindirmek için ilk aşamada kendisine dokundurulan nesneleri fark etmesini sağlayın. Yönergeleri açık ve tam olarak

söyleyin. Bu çalışmaları farklı ortamlarda (evin farklı bölümlerinde) da yapın. 3.Çocuğunuzla ilgili yaşadığınız her türlü problemde bizleri her zaman arayabileceğinizi ve sizlere her zaman destek vereceğimizi unutmayınız. Çocuğunuz

bizim için çok değerlidir. Ek-5 (örnek değerlendirme)

DÖNEM SONU BİREYSEL PERFORMANS DEĞERLENDİRME FORMU

Bireyin Adı

Soyadı

: Eğitime Başlangıç Tarihi :

Bireyin Yaşı : Eğitimin Bitiş Tari-

hi

:

Eğitsel Tanısı: Görme Engelli

KAZANIMLAR

AY

LA

R

1.

AY

2.

AY

3.

AY

4.

AY

5.

AY

6.

AY

7.

AY

8.

AY

9.

AY

10

.AY

11

.AY

12

.AY

Dokunsal farkındalık edinir. +

Işığa yönelir. +

Işığı takip eder. +

Sese yönelir. - +

Sesi takip eder. +

Sese tepkide bulunur. +

Nesneyi bulur. +

Nesneyi alır. - +

Nesneyi elleri arasında değiştirir. - +

Nesneleri eşleştirir. +

Tek kelimelik basit yönergelere uyar. - +

İki kelimelik basit yönergelere uyar. +

Sesi taklit eder. +

Tek heceli sesler çıkarır. - +

İki harfli heceleri tekrarlar. +

Hayvan sesleri çıkarır. +

Taşıt sesleri çıkarır. +

Basit sözcükler söyler. - +

Basit cümleler kurar. +

AÇIKLAMA: Özel Eğitim Değerlendirme Kurulunca önerilen süre içerisinde kazandırılması amaçlanan kazanımlar, maddeler hâlinde forma işlenir. Kazanıma hangi ay da başlanmış ise o ay ile ilgili sütuna; kazanım bir ay içinde son-landırıldıysa (kazanım gerçekleşti ise) “+” olarak sonraki aylarda devam ediyorsa (kazanım gerçekleşmedi ise) “-” ola-rak işaretlenir.Kazanımın gerçekleştiği aya “+” konur.

RAM BİLGİLENDİRME 1. Yukarıda adı geçen bireye yapılan çalışmalar sonucunda bütün kazanımlaröğretilmiştir.

Tarih

Veli Uygulayıcı Uygulayıcı

Adı Soyadı Adı Soyadı Adı Soyadı

Ek-6 (örnek değerlendirme)

40

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME FORM ÖRNEKLERİ

Kaba Değerlendirme Formu (Görme Engellilerde Özbakım Bece-rileri) ÖZBAKIM BECERİLERİ KABA DEĞERLENDİRME FORMU

Adı Soyadı: Uygulama Tarihi:

Doğum Tarihi:

N

O BİLDİ

RİM

Evet

Hayır Açıklama-

lar 1 Ellerini yıkar. -

2 Ellerini kurular. -

3 Ağzını yıkar. -

4 Yüzünü yıkar. -

5 Yüzünü kurular. -

6 Ayağını yıkar. -

7 Ayağını kurular. -

8 Saçlarını tarar. -

9 Dişini fırçalar. -

10 Tırnaklarını keser. -

11 Tuvalet ihtiyacını giderir. -

12 Sakal tıraşı olur. -

13 Ped değiştirir. -

14 Giysilerini tanır. -

15 Farklı ortamlara göre giyilen

giysileri tanır.

-

16 Giysilerde kullanılan aks-

esuarları tanır.

-

17 Eldiven çıkarır. -

18 Ayakkabı çıkarır. -

19 Soket çorap çıkarır. -

41

20 Külotlu çorap çıkarır. -

21 Kazak çıkarır. -

22 Etek çıkarır. -

23 Ceket çıkarır. -

24 Pantolon çıkarır. -

25 Bere giyer. -

26 Şapka giyer. -

27 Atkıyı boynuna sarar. -

28 Soket çorap giyer. -

29 Ayakkabı giyer. -

30 Eldiven giyer. -

31 Etek giyer. -

32 Külotlu çorap giyer. -

33 Pantolon giyer. -

34 Kazak giyer. -

35 Ceket giyer. -

36 Kazak katlar. -

37 Çıt çıt açar. -

38 Fermuar açar. -

39 Düğme açar. -

40 Kemer çıkarır. -

41 Kemer takar. -

42 Çıt çıt kapatır. -

43 Fermuar kapar. -

44 Düğme ilikler. -

42

45 Ayakkabı bağcığı çözer. -

46 Bağcık bağlar. -

47 Ayakkabı bağcığı takar. -

48 Kemer takar. -

49 Kravat bağlar. -

Ek-7 (örnek değerlendirme)

BireyinAdıSoyadı: PERFORMANS KAYIT TABLOSU

Ait OlduğuAy:

Kazanım : Ellerini yıkar.

BİLDİRİM-

LER

ÖL

ÇÜ

T SORU-

LAR/YÖNERGE

Öğ

reti

m Ö

nces

i

Değ

erle

nd

irm

e

ÖĞRETİM SÜRECİNİ DEĞERLENDİRME

BİR

EY-

SEL

G

R

U

P

Ana Yönerge

1.D

ER

S

TA

RİH

2.D

ER

S

TA

RİH

3.D

ER

S

TA

RİH

4.D

ER

S

TA

RİH

5.D

ER

S

TA

RİH

6.D

ER

S

TA

RİH

1.D

ER

S

TA

RİH

2.D

ER

S

TA

RİH

3.D

ER

S

TA

RİH

4.D

ER

S

TA

RİH

Ellerini yıka.

1-Ellerini yıkar.

B

S.İ

MO

FY

B

S.İ

MO

FY

B

S.İ

MO

FY

B

S.İ

MO

FY

B

S.İ

B

S.İ

B

S.İ

MO

FY

B

S.İ

MO

FY

B

S.İ

MO

FY

B

S.İ

MO

FY

B

S.İ

M.O

F.Y

a. Musluğu açar.

%100 a. Musluğu aç. - +

b. Sabunu alır.

%100 b. Sabunu al. - + + +

c. Ellerini suyla

ıslatır.

%100 c. Ellerini suyla ıslat. - +

ç. Sabunu

elleri arasında

köpürtür.

%100 ç. Sabunu ellerinin

arasında köpürt. - + +

d. Ellerini ovalar.

%100 d. Ellerini ovala. - + +

e. Sabunu yerine ko-

yar.

%100 e. Sabunu yerine koy. - +

f. Ellerini durular.

%100 f. Ellerini durula. - + +

g. Musluğu kapatır.

%100 g. Musluğu kapat. - +

Kısaltmalar: B = Bağımsız Sİ=Sözel İpucu MO=Model Olma FY= Fiziksel Yardım

Ek-8 (örnek değerlendirme)

BireyAdıSoyadı: PERFORMANS KAYIT TABLOSU Ait OlduğuAy: Kazanım: Kabartma tablete kağıt takar.

BİLDİRİM-

LER ÖL

ÇÜ

T SORU-

LAR/YÖNERGE

Öğ

reti

m Ö

nces

i

Değ

erle

nd

irm

e

ÖĞRETİM SÜRECİNİ DEĞERLENDİRME

Bİ

RE

YS

EL

G

R

U

P

Ana

Yönerge

1.D

ER

S

TA

RİH

2.D

ER

S

TA

RİH

3.D

ER

S

TA

RİH

4.D

ER

S

TA

RİH

5.D

ER

S

TA

RİH

6.D

ER

S

TA

RİH

1.D

ER

S

TA

RİH

2.D

ER

S

TA

RİH

3.D

ER

S

TA

RİH

4.D

ER

S

TA

RİH

Kabartma

tablete kağıt

tak. 1. Kabartma tablete

kağıt takar.

B

S.İ

MO

FY

B

S.İ

MO

FY

B

S.İ

MO

FY

B

S.İ

MO

FY

B

S.İ

MO

FY

B

S.İ

MO

FY

B

S.İ

MO

FY

B

S.İ

MO

FY

B

S.İ

MO

FY

B

S.İ

M.O

F.Y

a. Sol işaret ve

baş parmağı ile

tabletin üst

kısmından tutar.

%100 a. Sol işaret ve baş

parmağın ile tabletin

üst kısmından tut.

-

+

+

b. Tableti sola

doğru açar.

%100 b. Tableti sola doğru

aç. -

+

c. Kâğıdı sağ eliyle

alır.

%100 c. Kağıdı sağ eline al. - +

ç. Sağ ve sol

elinin işaret

parmaklarıyla

kağıdı tutar.

%100 ç. Sağ ve sol elinin

işaret parmaklarıy-

la kağıdı tut.

-

+

+

d. Tabletin üst

kısmını kağıt

dışarı çıkmayacak

şekilde sol ve üst

kısmından tabletle

kağıdı eşitler.

%100 d. Tabletin üst kısmını

kağıt dışarı çıkma-

yacak şekilde sol ve

üst kısmından tabletle

kağıdı eşitle.

-

+

+

+

e. Sol eliyle

tableti kapa-

tır.

%100 e. Sol elinle tableti

kapat. -

+

f. Tablete

eliyle

bastırarak

kağıdı

sabitler.

%100 f. Tablete elinle

bastırarak kağıdı

sabitle.

- +

+

Kısaltmalar: B = Bağımsız Sİ=Sözel İpucu MO=Model Olma FY= Fiziksel Yardım

Ek-9 (örnek değerlendirme)

44

UYGULAMA FAALİYETİ Öğrenme faaliyeti kapsamında erken çocukluk dönemi için görme yetersizliği olan bi-

reylerin eğitimleri ve ihtiyaçlarına yönelik BEP ve GEP araştırınız.

İşlem Basamakları Öneriler

Bulunduğunuz yerdeki özel eğitim

kurumları ve RAM (Rehberlik Araştırma

Merkezi) ‘ları ziyaret edip görme

yetersizliği olan bireyler için

kullandıkları BEP’leri ve GEP (Grup

Eğitim Planı)’leri inceleyiniz.

Görme yetersizliği ile ilgili kurumlara

soracağınız sorularınızı hazırlamalı.

BEP’leri ve GEP (Grup Eğitim Planı)’leri

incelemelisiniz.

Kurumdan edindiğiniz bilgileri

raporlaştırınız.

Sorularınızın cevaplarını ve aldığınız

bilgileri, BEP ve GEP örneklerini temiz

düzenli bir şekilde raporlaştırmalısınız.

Raporlaştırdığınız örnekler

doğrultusunda birer adet BEP ve GEP

hazırlayınız.

Araştırmanız sonucunda edindiğiniz

bilgiler ile BEP ve GEP örneği

hazırlamalısınız.

Edindiğiniz bilgileri ve hazırladığınız

örnekleri raporlaştırarak bir sunum

hazırlayınız.

Edindiğiniz bilgi, görseller ve örnek BEP

ve GEP’leriniz ile etkili bir sunum

hazırlamalısınız.

Sunumunuzu arkadaşlarınızla paylaşınız.

Sunumunuzu sınıf ortamında

arkadaşlarınız ile paylaşarak,

karşılaştırma yapmalısınız.

UYGULAMA FAALİYETİ

45

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri

''Evet'', kazanamadığınız becerileri ''Hayır'' kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi de-

ğerlendiriniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

1. Görme yetersizliği ile ilgili kurumlara soracağınız sorularınızı

hazırladınız mı?

2. BEP’leri ve GEP (Grup Eğitim Planı)’leri incelediniz mi?

3. Raporlaştırdığınız örnekler doğrultusunda birer adet BEP ve

GEP hazırlayınız.

4. Sorularınızın cevaplarını ve aldığınız bilgileri, BEP VE GEP

örneklerini temiz düzenli bir şekilde raporlaştırdınız mı?

5. Edindiğiniz bilgi varsa görseller ile etkili bir sunum hazırladınız

mı?

6. Sunumunuzu sınıf ortamında arkadaşlarınız ile paylaşarak, kar-

şılaştırma yaptınız mı?

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda “Hayır” şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.

Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız

“Evet” ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz

46

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki cümlelerin başında boş bırakılan parantezlere, cümlelerde verilen bil-

giler doğru ise D, yanlış ise Y yazınız.

1. ( ) BEP bir özel eğitim programıdır.

2. ( ) BEP ailenin, okulun ve ilişkili tüm birimlerin çalışmalarını ve bunların öğrenciye

katkılarını izleme ve değerlendirme aracıdır.

3. ( ) Görme yetersizliği olan bireyin bireyselleştirilmiş eğitim programına ihtiyacı

yoktur.

4. ( ) GEP’te uzun ve kısa dönemli amaçlar belirlenir.

5. ( ) Görme yetersizliği olan bireylere BEP hazırlanırken hareketli etkinliklere yer

verilmemelidir.

Aşağıdaki soruları dikkatle okuyunuz ve doğru seçeneği işaretleyiniz.

6. Aşağıdakilerden hangisi BEP için doğru ifadedir?

A) Gerektiğinde düzeltilebilen ve değiştirilebilen esnek bir çalışma programıdır.

B) Her özel eğitim gerektiren öğrenci için hazırlanan sözlü bir plandır.

C) Bireyin ailesinin onayı gerekmemektedir.

D) Normal okul programındaki değişiklik ve uyarlama yapmak gerekmez.

E) Görme yetersizliği yaşayan bireyler için planlama yapmaya gerek yoktur.

7. Aşağıdakilerden hangisi BEP’ yararlarından değildir?

A) Çocuğun yapamadıklarını betimlenir.

B) Çocuğun ilerlemeleri kayda alınır.

C) Çocuğun gelişiminin değerlendirilmesine gerek yoktur.

D) Aileye ve çocuğa söz hakkı verilmez.

E) Çocuğun ailesi ile diğer birim üyelerinin ilişkilerinde sıkıntılar olabilir.

8. Kimlerin BEP’e ihtiyacı vardır?

A) Aynı yaş grubundaki çocuklarda eğitim olanaklarından yararlanamayan özel eğitim

gereksinimi olan bireylerin,

B) Engeli ya da yetersizliği nedeni ile eğitimsel performansı olumsuz etkilenen

bireylerin,

C) Özel düzenlenmiş destek eğitimine ihtiyaç duyan bireylerin

D) Farklı nedenlerle (ekonomik,sosyal,vb.) destek hizmetlerinden yararlanamayan

bireylerin,

E) Hepsi

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

47

9. Grup eğitiminin, gelişim seviyeleri birbirine yakın kaç çocuktan oluşan gruplarla

yapılması idealdir?

A) 3-5

B) 1-2

C) 5-8

D) 10-15

E) 5-6

10. Grubun gelişimsel özellikleri de dikkate alınarak en az kaç eğitimci ile yürütülmelidir?

A) 1

B) 2

C) 3

D) 4

E) 5

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı, cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek

kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevaplar verdiyseniz öğrenme faaliyetinin ilgili bölümüne

dönerek ilgili bölümü kontrol ediniz. Cevaplarınız doğruysa Modül değerlendirmeye geçiniz.

48

MODÜL DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki cümlelerin başında boş bırakılan parantezlere, cümlelerde verilen bil-

giler doğru ise D, yanlış ise Y yazınız.

1. ( ) Görme yetersizliği için kullanılan tablette yazılar tersten yazılır.

2. ( ) Görme yetersizliği için araç hazırlanırken görme duyusuna yönelik hazır-

lamak yeterlidir.

3. ( ) Görme yetersizliği olan bireye yardım ederken kollarından kavramak ye-

terli olur.

4. ( ) Az gören bireyler için küçük puntolu yazılar yeterlidir.

5. ( ) Bağımsız hareket uyarlamaları 2 türde olur.

Aşağıdaki soruları dikkatle okuyarak doğru seçeneği işaretleyiniz.

6. Aşağıdakilerden hangisi görme engelliler için uygun araç gereçlerden biridir?

A) Braille daktilosu

B) Optik ve optik olmayan yardımcı araçlar

C) Dokunmatik kitap

D) Taylor kasa

E) Hepsi

7. Matemetik işlemlerinde bir üst aşamada karmaşık işlemler için kullanılan araç

hangisidir?

A) Abaküs

B) Küp kasa, küp taş

C) Taylorkasa

D) Braille rakamları

E) Braille alfabesi

8. Aşağıdakilerden hangisi algılama bozukluğu, zihinsel engel ve görme yetersiz-

liğinde kullanılan, nesnenin özelliğini taşıyan niteliklere sahip kitaptır?

A) Dokun, hisset kitabı

B) Konuşan kitap

C) Resimli kitap

D) Dokunmatik kitap

E) Boyama kitabı

MODÜL DEĞERLENDİRME

49

9. Aşağıdaki ifadelerden hangisi görme yetersizliği için araç gereç hazırlarken

dikkat edilecek noktalardan biridir? A) Birden çok duyuya (işitsel, dokunsal,tad) hitap etmeli.

B) Yaş ve gelişimsel özelliklere uygun olmalı.

C) Materyal basit sade anlaşılır olmalı.

D) Materyalöğrenciye alıştırma ve uygulama imkanı sağlamalı

E) Hepsi

10. Aşağıdaki ifadelerden hangisi bağımsız hareket uyarlamaları için

kullanılabilir? A) Oryantasyon ve yönelim

B) Braille alfabesi ve abaküs

C) Küp kasa ve küp taş

D) Boyama kitabı ve resimli kitap

E) Dokun, hisset kitabı

11. BEP hazırlama aşamalarından hangisi yanlıştır? A) Bireyselleştirilmiş eğitim programını hazırlayacak ekibin oluşturulması,

B) Uygun öğretim materyalleri ve öğretim yöntemlerinin belirlenmesi,

C) Çocuğun eğitsel performans (işlevde bulunma) düzeyinin belirlenmesi,

D) Sadece kısa dönemli amaçların belirlenmesi,

E) Bireyselleştirilmiş öğretim programının hazırlanması,

12. GEP’in açılımı aşaıdakilerden hangisidir?

A) Grup eğitim planı

B) Gelişim eğitim programı

C) Grup eğitimci planı

D) Girişimci eğitim planı

E) Grup eğitim programı

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Cevaplarınız doğru ise bir sonraki mo-

düle geçmek için öğretmeniniz ile iletişim kurunuz. Yanlış cevap verdiyseniz, modülün ilgili

faaliyetine dönerek konuyu tekrar edininiz.

50

CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALİYETİ–1’İN CEVAP ANAHTARI

1 Yanlış

2 Doğru

3 Doğru

4 Doğru

5 Yanlış

6 C

7 A

8 D

9 A

10 E

ÖĞRENME FAALİYETİ–2’NİN CEVAP ANAHTARI

1 Doğru

2 Doğru

3 Yanlış

4 Yanlış

5 Yanlış

6 A

7 B

8 E

9 C

10 B

MODÜL DEĞERLENDİRMENİN CEVAP ANAHTARI

1 Doğru

2 Yanlış

3 Yanlış

4 Yanlış

5 Doğru

6 E

7 C

8 A

9 E

10 A

11 D

12 A

CEVAP ANAHTARLARI

51

KAYNAKÇA

Ankara ili Rehberlik ve Araştırma Merkezi Genel Müdürlüğü, org.meb.gov. tr

http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar

http://www.megep.meb.gov.tr/ Çocuk Gelişimi Bölümü ders modülleri

hbogm.meb.gov.tr

anaokulu.bep.örnek.rar pdrgunlugu.net

Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi Görme Engelli Bireyler Destek

Eğitim Programı, Anakara 2008

GÜLEROĞLU Süleyman, Atilla SUMER, Dünyada ve Türkiye’de Körlerin

Eğitimi, Ayyıldız Matbaası, Ankara,1982.

GÜRSEL Oğuz. “Görme Yetersizliği Olan Öğrenciler” (Ed. İ.H.DİLAN) Özel

Eğitime Gereksinimi Olan Öğrenciler ve Özel Eğitim, Pegem Akademi,

Ankara, 2008.

HORTON K. And, Fuller R., I am not blind, Ijust do not see clearly

suggestions to hellp low vision people function beter, Thailand,1992.

MEB Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü, Metge Projesi, Görme

Engelliler, Ankara,2000.

ÖZYÜREK Mehmet, Ocak A., Görme Güçlüğünden Etkilenmiş Çocukların

Okul Öncesi Eğitimi İçin Öğretmen Rehberi, Ankara UNICEF,1996.

World Health Organization (WHO), Priority Eye Diseases, Erişim:2009.

Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi, Mayıs, 2003,Yıl

4,Sayı:3926.02.2004 Tarihli “3-6 Yaş Görme Engelli Çocuklar İçin Okula

Hazırlık ve Destek “ ve “7 Yaş ve Üzeri Görme Engelli Çocuklar İçin Okula

Hazırlık ve Destek Kurs Programları”

Görme Engelliler İlköğretim Okulları Matematik Dersi Öğretim Programı, Milli

Eğitim Basımevi, Ankara, 2002

Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı, “Aile Eğitim Seti (Görme Özürlüler

Aile Eğitim Rehberi), Genişletilmiş 2. Baskı, 2008.

KAYNAKÇA