newen kimÜn mew, zoy kimayiÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/newen-kimun-mew.pdf ·...

172
NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ. Con la fuerza de la sabiduría mapuche, más aprenderemos. Primer Año Básico de Mapuzugun

Upload: others

Post on 02-Jan-2020

32 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.

Con la fuerza de la sabiduría mapuche, más aprenderemos.

Primer Año Básico de Mapuzugun

Page 2: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme
Page 3: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Tami ûy

Txipanthu tami chillkatulen

Tami chillkatuwe ruka

Page 4: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

EquipoAsignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

© PEIB, 2016Programa de Educación Intercultural BilingüeMinisterio de EducaciónGobierno de Chile

Registro de propiedad intelectual en trámite

Equipo de Edición:Patricio Cayupil VásquezYasna Lobos Momberg

Autoría diseños pedagógicos:Anita Millapan MillapanCarmen Gloria Zulantay AlfaroCarolina Quijada SaldiviaClaudia Inglés HuecheElena Irene Catripan HuentequeoFaumelisa Manquepillán CalfuleoFernanda Ñanco AlarcónHerminda Cañicura RainIsabel Riveros QuilacanLissette Delgado InalafLorena Sepúlveda MillahuanqueMargot Marcos CalfupanMaría Hernández HuenunguirMarisol Aguas DeumacánRosa Inalaf ManquelRosa Nahuelpan LópezSusana Compayante HuanquilTeresa del Pilar Alca TurraEnrique Alba NavarroErwin Ramiro Quizulef PunolafJosé Maripán NamuncuraLuis Heriberto Cayuñir QueupumilÓscar Enrique Antilef Ñanco

Revisión pedagógica:Patricio Cayupil VásquezYasna Lobos MombergJosé Calfucura HernándezGerti Puchi Mayorga

Corrección de textos en mapuzugun:Victorino Antilef Ñanco

Equipo de diseño, diagramación e Ilustración:Eduardo Elorz BarríaMatías Habert GalindoRaúl Cabello Cañizares

Producción General:Coordinación Regional del Programa de Educación Intercultural BilingüeSecretaría Regional Ministerial de Educación Región de Los Ríos

Segunda Edición Corregida 2017Tiraje de 2000 ejemplares

www.mineduc.cl www.peib.mineduc.cl

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Meli4

Page 5: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

ÍndiceAsignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Equipo

Índice

Saludo SEREMI Los Ríos

Presentación en español

Presentación en mapuzugun

Chalin zungu / Forma de saludar

Las vocales y los colores

Che kalül / El cuerpo humano

Mely txoy txipantu / Las 4 etapas del año

Normas de escucha

Iyael mapu / Alimentos de mi territorio

NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ

Con la fuerza de la sabiduría mapuche, más aprenderemos

Ruka üñüm / Aves de corral

Üñüm tañi lof / Aves de mi territorio

Ruka kullin / Animales domésticos

Awka kullin / Animales silvestres

Mapu lafken mogen - La vida en la costa

Isike - Insectos

Purrün, ül ka ayekawe / Danzas, canciones e instrumentos musicales

Lawen / Plantas medicinales

Cuento “El zorro y la perdiz”

Anexos

4

5

6

7

8

10

12

21

30

35

38

57

63

79

86

92

103

114

131

143

160

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Kechu 5

Page 6: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Saludo

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

El Gobierno de la presidenta Michelle Bachelet se propuso al iniciar su mandato el 2014, trabajar para construir un Chile de todos y todas, en donde los pueblos originarios estén plenamente incluidos en el

desarrollo del país. Es por ello que el Ministerio de Educación a través de la Reforma Educacional ha impulsado el programa de Educación Intercultural Bilingüe, el cual busca relevar la riqueza lingüística y cultural de nuestros pueblos ancestrales a fin de fomentar el diálogo de saberes, promover la diversidad cultural y el fortalecimiento de la identidad étnica del país.Para la Seremía de Educación de Los Ríos, el programa de Educación Intercultural Bilingüe es uno de los sellos regionales, potenciando de esta forma la integración de contenidos sobre historia y cosmovisión Ma-puche en toda la enseñanza escolar, de manera tal que nuestros estudiantes tengan conciencia y respeto por el valor que tiene la cultura de nuestros Pueblos Indígenas para el desarrollo del país.La creación de este texto escolar en lengua indígena Mapuzungun “Newen kimüm mew, zoy kimayiñ” que traducido al castellano significa, “Con la fuerza de la sabiduría mapuche más aprendemos”, es un avance concreto en nuestro plan de desarrollo intercultural, siendo este libro de estudio fruto del trabajo realizado durante meses por funcionarios de la seremía de Los Ríos y el apoyo de educadoras tradicionales.Actualmente la Educación Intercultural Bilingüe, plantea un nuevo desafío a la escuela, avanzar bajo la con-cepción de desarrollo cognitivo, habilidades y destreza, actitudes y valores, fomentando de esta manera la renovación y búsqueda de nuevas prácticas pedagógicas, de análisis y reflexión con objetivo de lograr la efectividad de los aprendizajes.En nuestra región son miles de niños y niñas los que han aprendido a revalorar sus orígenes gracias al programa de Educación Intercultural Bilingüe, creemos firmemente que una comunidad que conoce y val-ora su pasado ancestral y que se involucra con su cultura se enriquece y se fortalece como un árbol con grandes raíces, permitiéndoles esta amplitud de conocimientos establecer nuevos espacios de encuentro para el desarrollo de diálogos que promuevan el desarrollo inclusivo e integral de nuestros alumnos.Hoy más que nunca el Ministerio de Educación, plantea revalorizar la riqueza cultural de nuestros pueblos ancestrales, fomentando a través de la educación intercultural el diálogo de saberes, contribuyendo así a la reformulación de las relaciones entre los pueblos originarios, el Estado y la sociedad nacional, lo que se enmarca en el esfuerzo por construir una sociedad unida en la diversidad, con una visión multicultural, democrática e inclusiva.

Erna Guerra HuechanteSecretaria Regional Ministerial de Educación

Región de Los Ríos

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Kayu6

Page 7: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Presentación

La Secretaría Regional Ministerial de Educación de la región de Los Ríos, a través del Programa de Educación Intercultural Bilingüe, y en conjunto con Educadores(as) Tradicionales que apoyan la implementación de la Asignatura de Lengua Indígena, han elaborado este recurso pedagógico, contextualizado y en concordancia a la realidad territorial, histórica y lingüística mapuche de nuestra región.Con gran esfuerzo, y mucho cariño, se realizó este primer texto de apoyo a la asignatura de lengua indígena Mapuzugun, para estudiantes de primer año básico. En este material pedagógico, se entregó la experiencia aplicada en el aula, y el conocimiento mapuche de los y las Educadores(as) Tradicionales que realizan las clases de mapuzugun, en los establecimientos educacionales de la región de Los Ríos. Además, la experiencia y el conocimiento de los(as) profesionales del Ministerio de Educación de nuestra región, quienes con mucha dedicación, lograron desarrollar y configurar este material didáctico, para que fuese un texto en el cual aprender sea entretenido.Kalfu y Likan son dos amigos que, al igual que muchos niños y niñas, van al colegio y son parte de un pueblo. Ellos irán aprendiendo con la Fuerza de la Sabiduría Mapuche, a través de actividades didácticas, elaboradas y pensadas para niños y niñas de primer año básico. Estos dos queribles personajes, ayudarán a los(as) estudiantes a ir aprendiendo y reforzando el conocimiento mapuche.Sabemos que este texto de apoyo será una gran herramienta para los(as) profesores(as) y educadores(as) tradicionales que realicen las clases de mapuzugun, y que tienen la responsabilidad de guiar a niños y niñas en este proceso tan hermoso como es el aprender.Esperamos que este material pedagógico sea muy bien utilizado en la asignatura de lengua indígena de mapuzugun, y un entretenido texto de estudio para los(as) niños y niñas que ingresan a primer año básico, en los establecimientos educacionales de la región de Los Ríos.

Programa de Educación Intercultural Bilingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación – Región de Los Ríos

Valdivia, febrero de 2016

Bienvenidos

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

7Regle

Page 8: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Chalintukun Zugu

Secretaría Regional Ministerial de Educación, Pu Lhewfü txokiñ mapu mülelu, fey ñi zuam mew Programa Educación Intercultural pigechi, ka femechi pu kimeltuchefe, feychi küzaw koneltulelu kay, kimeltulelu Mapunzugun egün chillkatuwe ruka mew, feyegün zewmafigün tüfachi wirintukun ñi keyukimael taiñ pu pichikeche yemay; feytachi wirintukun küme günezuamfi fachi txokiñ mapu ñi kuifi azmogen ka fey ñi wichu azkülelu mogen ka Mapunzugun kewün.Fücha newen mew, ka küme rumel poyewun may, zewmanentufigün tüfachi wünen wirintukun, ñi keyu azkimeltual chi Mapunzugun pu pichikeche konkülelu wunen txokiñ txipantü egün. Tüfachi keyu wirintukun mew kompuwi pu Kimeltuchefe ñi azküzawtugelu chilkatuwe mew ka fey ni mapunche kimuwün; ka kom fey mülelu tüfachi txokiñ mapu mew, Pu Lhewfü pigechi may. Ka femechi kompuygün fey ni kimün mew pu che küzawtulelu egün Ministerio de Educación tüfachi txokiñ mapu mew; ka feyegün kiñe küme zuam mew küzawtuygün femechi ga aztufigün tüfachi keyu wirintukun, ta ñi kimgeal ta pichikeche che ayüwunkechi yemay.Kallfü ka Likan wenüygeygün may, kake pu pichike wentxu ka pichike zomo reke, amukeygün chillkatuwe ruka mew, ka femechi mapunche txokiñ mollfün geygün ka. Feyegün amulkimgeaygün mapunche newen kimün mew, azümgeaygün kimuwün, küme ayüwun küzawmew, azkülelu tüfa ñi nieal pu pichikeche mülelu wunen txokiñ txipantü egün may. Tüfachi epu poyekenchi pichikeche, keyukimaygün ti pu chillkatufe mapunkimün mew.Kimgeyiñ ta ti, ñi tüfamew reküluwal ñi küzaw mew kom pu kimeltuchefe feyti chi azümkülelu Mapunzugun kiñe küme kimeltuwun mew, feyegün kay norümküleygün ka günelkületuygün taiñ pu pichike wentxu ka pichike zomo che tüfachi ayüwun kimeltuwun mew .Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme eluwgeal ka azümgeal Mapunzugun kimeltuwun mew, fey küme ayekankechi wirintukun geal ta iñ pu pichikeche kompuwkülelu egün wunen txokiñ txipantü, kom fey pu chillkatuwe ruka mew, Pu Lhewfü txokiñ mapu mew mülelu egün.

Programa de Educación Intercultural Bilingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación – Pu Lhewfü txokiñ mapu

Valdivia waria, febrero küyen, 2016 txipantü.

Bienvenidos

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Pura8

Page 9: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Mari mari, mi nombre

es Kallfü, y mi amigo

es Lykan

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Y juntos, te

i n v i t a m o s

a aprender

muchas cosas

de nuestro

pueblo

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

9Aylla

Page 10: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

CONTENIDO: CHE KALÜL.CONTENIDO: Chalin zugu

OBJETIVO: Reconocer tipos de saludos (chalin zugu) entre parentesco.

Forma de Saludar

Mari mari Lamgen (hola hermano (a))

Pewkallal(Chao, al despedirse)

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Mari10

Page 11: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Mari mari

Ñuke (Mamá)

Lamgen (Hermana)

Chaw (Papá)

Peñi (Hermano)

Papay (Anciana (respeto))

Chachay (Anciano (respeto))

Pichi Zomo (Niña)

Pichi Wentxu (Niño)

Logko (Autoridad ancestral)

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Forma de saludar

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

11Mari Kiñe

Page 12: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Las Vocales

Page 13: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

CONTENIDO: CHE KALÜL.CONTENIDO: Las vocales y los colores

OBJETIVO: Conocer las seis vocales y los colores en mapuzugun.

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

A

E

I

O

U

Ü

Kallfü

Karü

Choz

Kelü

Kurü

Kolü

Te invitamos a conocer los colores y las seis vocales en mapuzugun.

Azul Rojo

verde Negro

Amarillo Café

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

13Mari Küla

Page 14: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Las vocales y los colores

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Ii ÜüIyael Üñüm

Ee UuEpu Ufisha

2

Aa OoAwar Ofülün

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Mari Meli14

Page 15: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Ayúdame a descubrir las palabras que están abajo, remarcándolas siguiendo la línea punteada. ¿Qué nos dicen?

Kallfü Kallfü Kallfü

Kallfü Kallfü

A

Las vocales y los colores

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

15Mari Kechu

Page 16: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Karü

EKarü Karü

Karü Karü Karü

Choz

iChozChoz

Choz ChozChoz

Las vocales y los colores

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Mari Kayu16

Page 17: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

O

U

Kelü

Kurü

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Kelü

Kurü

Kelü

Kelü

Kelü

Kelü

Kurü

Kurü

Kurü

Kurü

Las vocales y los colores

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

17Mari Regle

Page 18: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

ÜKolü

Kolü

Kolü

Kolü

Kolü

Kolü

Las vocales y los colores

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Mari Pura18

Page 19: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Relmu

Las vocales y los colores

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

19Mari Aylla

Page 20: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

¡Se nos han ido los colores!Ayúdanos a encontrarlos.

Las vocales y los colores

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Epu Mari20

Page 21: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Che Kalül

El Cuerpo Humano

Page 22: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

CONTENIDO: Che kalül

OBJETIVO: Conocer nuestro cuerpo

El Cuerpo Humano

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Günezuamfige tüfa ta che kalül

Te invito a observar las partes del Cuerpo Humano

NHAMUNH - PIE

LOGKO - CABEZA

GE - OJO

YÜ - NARIZ

PILUN - OREJA

LIPAG - BRAZO

KÜWÜ - MANOCHAG - PIERNA

WÜN - BOCA

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Epu Mari Epu22

Page 23: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Debes ir a los anexos, recortar los conceptos y pegarlos

Che kalül - El cuerpo humano

Identifica y pega los conceptos según corresponda

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

23Epu Mari Küla

Page 24: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzungun

Che kalül - El cuerpo humano

Kintuge ta txoi che kalül zugu zugu fey wall wiriafimi ni nemül üy zugu

Busca las partes del cuerpo y encierra cada una de las palabras.

• • • • • • • •

Lipang

Nge

Küwü

Pilun

Nhamunh

Logko

Wün

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Epu Mari Meli24

Page 25: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

GEZIÑ - CEJA

PILUN - OREJA

OBJETIVO: Conocer las partes de mi cabeza

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Che kalül - El cuerpo humano

NGE - OJO

TOL - FRENTE

YU - NARIZWÜN - BOCA

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

25Epu Mari Kechu

Page 26: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Che kalül - El cuerpo humano

Dibuja la carita de Kallfü.

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Epu Mari Kayu26

Page 27: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Che kalül - El cuerpo humano

Dibuja la carita de Lykan

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

27Epu Mari Regle

Page 28: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

PELH(Cuello)

TOLH(Frente)

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Che kalül - El cuerpo humano

YU(Nariz)

KETXE(Mentón, Pera)

WUN(Boca)

TXULI – TXULI(Codo)

CHAGÜL KÜWÜ(Dedos de la mano)

CHANWUL NHAMUNH(Dedos de los pies)

Dibuja tu mano en tu cuaderno y coloca el nombre en mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Epu Mari Pura28

Page 29: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Che kalül - El cuerpo humano

Escribe las partes de la cabeza en mapuzungun.

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

29Epu Mari Aylla

Page 30: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Meli txoi Txipantü

las cuatro etapas del año

Page 31: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Pepilkan kuzaw (actividades)

Rimü / Otoño

Las 4 etapas del año

Observa y comenta, ¿qué pasa en este tiempo?

CONTENIDO: Meli Txoi Txipantü

OBJETIVO: Conocer las estaciones del año desde el mapuche kimün

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

31Küla Mari Kiñe

Page 32: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Pukem / Invierno

Meli Txoi Txipantü - Las 4 etapas del año.

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Observa y comenta, ¿qué pasa en este tiempo?

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Küla Mari Epu32

Page 33: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Pewü / Primavera

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Meli Txoi Txipantü - Las 4 etapas del año.

Observa y comenta, ¿qué pasa en este tiempo?

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

33Küla Mari Küla

Page 34: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Walüg / Verano

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Observa y comenta, ¿qué pasa en este tiempo?

Meli Txoi Txipantü - Las 4 etapas del año.

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Küla Mari Meli34

Page 35: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Normas de escucha

Page 36: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

OBJETIVO: Conocer las normas de escucha.

CONTENIDO: Normas de Escucha

Lhelhiñe – mirar, observar

Alkutuñe - escuchar

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzungun

¿Qué está haciendo Lykan?

¿Qué está haciendo Kalfu?

Observa y comenta

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Küla Mari Kayu36

Page 37: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Ñochi zungu – hablar bajo

Zuguge - hablar

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Normas de escucha

Observa y comenta, ¿qué están haciendo los niños?

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

37Küla Mari Regle

Page 38: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Mapu Iyael

Alimentos de mi territorio

Page 39: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Pepilkan kuzaw (actividades)

Alimentos de mi territorio

OBJETIVO: Conocer los alimentos del pueblo mapuche.

OBJETIVO: Mapu Iyael

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Achawall ilho (Carne de pollo)

Küram(Huevos)

Winka kofke(Pan de panadería)

Manchana(Manzana)

challwa ilho(Carne de Pescado)

kulliñ ilho(Carne de Vacuno)

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

39Küla Mari Aylla

Page 40: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Mapu Iyael - Alimentos de mi territorio

Uwa (Choclo)

Azus(Ajo)

Shollumo(Mariscos)

Poñi(Papa)

Sefolla(Cebolla)

Küllwe(Porotos)

Kollof(Cochayuyo)

Awar(Habas)

Gilliw (Piñón)

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Meli Mari40

Page 41: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Allfish (Arvejas)

Kako(Mote con huesillo)

Kachilla(Trigo)

Korü(Sopa)

Kofke(Tortilla)

Fuchin(Hongo)

Mapu Iyael - Alimentos de mi territorio

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

41Meli Mari Kiñe

Page 42: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Fillke iyael - Alimentos de mi territorio

Contenido Cultural: Ketxan iyael, comidas a base de cereales legumbres.

Kilwi pishku Kachilla pishku Pisku awar Pisku allfish Pisku uwa Kako

Porotos Trigo HabasArvejasMaíz Mote (con caldo)

Dibuja 4 cereales que aparecen en la lista y coloca su nombre en mapuzugun.

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Meli Mari Epü42

Page 43: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Panun iyael: Cereales cocidos

Panun küllwePanun allfishPanun üwaPanun awarPanun kinwaMüllokiñKako Multrun

Porotos cocidosArvejas cocidasChoclo cocidoHabas cocidasQuinoa cocidaBolitas de cerealMoteKatuto

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Fillke iyael - Alimentos de mi territorio

En una cartulina dibujar un plato, y pegar los diferentes cereales que traigas de tu casa.

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

43Meli Mari Küla

Page 44: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Amiguito(a), te invito a que consultes en tu casa, con tus familiares, o persona que conozca cómo se prepara el multrun, y luego dibujes este delicioso alimento ancestral.

Fillke iyael - Alimentos de mi territorio

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Meli Mari Meli44

Page 45: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Ilo iyael korü, comida hecha de carne en sopa

Achawall korüWaka korüUfisha korü Shañwe – zanchu korüKapüra korü Kawell korü

Cazuela de gallinaCazuela de vacunoCazuela de ovejaCazuela de chanchoCazuela de chivoCazuela de caballo.

Atxül / Achawall(Gallina)

Atxül - Achawall

Fillke iyael - Alimentos de mi territorio

Pinta los animales y repasa los textos

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

45Meli Mari Kechu

Page 46: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Waka(Vaca)

Waka

Fillke iyael - Alimentos de mi territorio

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Meli Mari Kayu46

Page 47: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Ufisha(Oveja)

Ufisha

Fillke iyael - Alimentos de mi territorio

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

47Meli Mari Regle

Page 48: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Shañwe(Cerdo)

Shañwe

Fillke iyael - Alimentos de mi territorio

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Meli Mari Pura48

Page 49: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Kapüra(Cabra)

Kapüra

Fillke iyael - Alimentos de mi territorio

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

49Meli Mari Aylla

Page 50: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Kawell(Caballo)

Kawell

Fillke iyael - Alimentos de mi territorio

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Kechu Mari50

Page 51: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Ilo kankatu, carne asada

Waka kankatuUfisha kankatuAchawall kankatuKapüra kankatuKawell kankatu

Asado de vacaAsado de ovejaAsado de polloAsado de cabraAsado de caballo

Mari mari, a Likan lo vendrán a visitar sus abuelitos, y quiere prepararles un rico asado.Ayúdale a lacear un corderito. (Traza una línea entre Likan y el corderito)

Fillke iyael - Alimentos de mi territorio

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

51Kechu Mari Kiñe

Page 52: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Mallun ilo, carne cocida

Waka mallun ilhoAchawall mallun ilho Shañwe mallun ilhoKapura mallun ilhoKawell mallun ilhoUfisha mallun ilho

Carne cocida de vacaCarne cocida de polloCarne cocida de chanchoCarne cocida cabraCarne cocida de caballoCarne cocida de oveja

Debes tener cartulina, pegamentos, lápiz de colores

Dibujar fogón con olla de fierro, pintar plato con carne. (dibujar una olla y dibujar un plato con carne)

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Nota: Esta carne se hace en ocasiones especiales tales como en el guillatun, eltun, y para el rokiñ.

Fillke iyael - Alimentos de mi territorio

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Kechu Mari Epu52

Page 53: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Tukukan ketxan, alimentos de la huerta.

PoñüAwarAllfishÜwaKüllwiKachillaKawellaKinwaKulatuAcelgaSefollaAllfish choyAkuTxapi

PapaHabasArvejasChocloPorotosTrigoCebadaQuinoaCilantroAcelgaCebollaArveja cinilaAjoAjí

Dibuja un ají.

Fillke iyael - Alimentos de mi territorio

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

53Kechu Mari Küla

Page 54: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Lafken iyael, comidas del mar

Chalwa firinChalwa mallunChalwa korüChalwa kankatuChalwa kotxu

Pescado fritosPescado cocidoSopa de pescadoPescado asadoCharkikan pescado

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Pinta el pez

Fillke iyael - Alimentos de mi territorio

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Kechu Mari Meli54

Page 55: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Algas

UlteKollofLualuaLucheTinilwe

Estos alimentos se pueden hacer en: ensaladas, empanada, charkikan, sopa, fritos.

Dibuja una empanada de cochayuyo

Fillke iyael - Alimentos de mi territorio

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

55Kechu Mari Kechu

Page 56: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Mapun iyael - comidas silvestre

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Fuchin: callampa de hualleLoyo: humedal y kilantu (donde hay kilas )Changle: kilantu y hualleGangal: linge , pellin , tineo, de coigue no se come es tóxico.Chiwen: huallePinatra: hualleDiweñ: hualleLlaullau de coihue

Actividad: salir a recolectar, en la época que corresponde, conocer los tipos de hongos comestibles.

Confeccionar con plastilina los tipos de hongos conocidos

Fillke iyael - Alimentos de mi territorio

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Kechu Mari Kayu56

Page 57: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Ruka Üñüm

Aves de corral

Page 58: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

CONTENIDO: CHE KALÜL.CONTENIDO: Ruka Üñüm

OBJETIVO: Reconocer las aves de corral que habitan en el lof

Aves de Corral

KESKO / KETXOPato Doméstico

ATXÜL / ACHAWALLGallina

Observan e identifican los animales domésticos y sus sonidos

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Kechu Mari Pura58

Page 59: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

KANSUGanso

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

ALKAGallo

Ruka Üñüm - Aves de corral

PAFUPavo

ACHAWÜLLPollo

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

59Kechu Mari Aylla

Page 60: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Marca la línea punteada

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Ruka Üñüm - Aves de corral

Observaciones: según territorios se pueden dar los siguientes nombres al pato doméstico y silvestre.

Patu Keshko Wala

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Kayu Mari60

Page 61: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Atxül / Achawall (Gallina)

Alka (Gallo)

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Kansu (Ganso)

Pafu (Pavo)

Achawüll (Pollo)

Ketxo (Pato)

Ruka Üñüm - Aves de corral

Une el ave con su nombre, dibujando una línea.

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

61Kay Mari Kiñe

Page 62: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

CONTENIDO: CHE KALÜL.Konew Konew

Ayúdanos a descubrir quién es este animalito.

Adivinanzas

Canto cuando amanece, para que vayas a la escuela, y canto cuando oscurece, frotando mis espuelas.

¿Quién soy?

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Kayu Mari Epu62

Page 63: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Üñüm Tañi Lof

Aves de mi territorio

Page 64: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

CONTENIDO: CHE KALÜL.

Objetivo:Reconocer aves silvestres que habitan en tu lof

CONTENIDO: Üñüm Tañi Lof

Aves de mi territorio

WILLKIZorzal

PILLMAIKENGolondrina

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Kayu Mari Meli64

Page 65: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Üñüm tañi lof - Aves de mi territorio

TXIWKÜTiuque

PINDAPicaflor

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

65Kay Mari Kechu

Page 66: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

RAKIBandurria

TXEGÜLTreile

Üñüm tañi lof - Aves de mi territorio

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Kayu Mari Kayu66

Page 67: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

CHUKAWChucao

KANINJote

Üñüm tañi lof - Aves de mi territorio

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

67Kayu Mari Regle

Page 68: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

TXARÜTraro

Üñüm tañi lof - Aves de mi territorio

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Kayu Mari Pura68

Page 69: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

CONTENIDO: CHE KALÜL.CONTENIDO: Awka Üñüm

Aves silvestres

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

WillkiZorzal

Pinta el ave y repasa el texto

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

69Kayu Mari Aylla

Page 70: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Pillmaikengolondrina

Awka üñüm - Aves silvestres

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Regle Mari70

Page 71: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Txiwkütiuque

Awka üñüm - Aves silvestres

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

71Regle Mari Kiñe

Page 72: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Pindacolibrí

Awka üñüm - Aves silvestres

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Regle Mari Epu72

Page 73: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Rakibandurria

Awka üñüm - Aves silvestres

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

73Regle Mari Küla

Page 74: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Txegülqueltehue

Awka üñüm - Aves silvestres

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Regle Mari Meli74

Page 75: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Chukawchucao

Awka üñüm - Aves silvestres

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

75Regle Mari Kechu

Page 76: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Kaninjote

Awka üñüm - Aves silvestres

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Regle Mari Kayu76

Page 77: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Txarütraro

Awka üñüm - Aves silvestres

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

77Regle Mari Regle

Page 78: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Recorta la imagen de la página 160 del anexo, ordena y pega aquí, y descubre el ave.

Awka üñüm - Aves silvestres

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Regle Mari Pura78

Page 79: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Ruka Kullin

Animales Domésticos

Page 80: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

CONTENIDO: CHE KALÜL.CONTENIDO: Ruka Kullin

Animales Domésticos

WAKAVaca

UFISHAOveja

Conoce los siguientes animales domésticos

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Pura Mari80

Page 81: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

KAWELLCaballo

SHAÑWEChancho

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Ruka Kullin - Animales domésticos

MANSUNBuey

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

81Pura Mari Kiñe

Page 82: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

ÑARKIGato

TXEWAPerro

Ruka Kullin - Animales domésticos

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Pura Mari Epu82

Page 83: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

WAKA

UFISHA

KAWELL

SHAÑWE

MANSUN

ÑARKI

TXEWA

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Traza una línea entre el animal y su nombre en mapuzugun

Ruka Kullin - Animales domésticos

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

83Pura Mari Küla

Page 84: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

A

E

I

O

U

Ü

Identifica las vocales en los siguientes nombres de los ruka kullin y pinta según corresponda.

Ruka Kullin - Animales domésticos

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Pura Mari Meli84

Page 85: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Ruka Kullin - Animales domésticos

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

85Pura Mari Kechu

Page 86: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Awka Kullin

Animales Silvestres

Page 87: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

CONTENIDO: Awka Kullin

Animales Silvestres

Pinta asociando numero color.

1 =

2 =

3 =

4 =

5 =

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

87Pura Mari Regle

Page 88: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Awka kullin - Animales silvestres

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Pura Mari Pura88

Page 89: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

M _ R _

F _ L _

Completa el nombre con la vocal correspondiente de los awka kullin.

Awka kullin - Animales silvestres

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

89Pura Mari Aylla

Page 90: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Z _ Ñ _

Z _ W _

G _ R _

Awka kullin - Animales silvestres

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Aylla Mari90

Page 91: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

C _ Z - C _ Z

P _ G _

P _ D _

Awka kullin - Animales silvestres

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

91Aylla Mari Kiñe

Page 92: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Mapu Lafken Mogen

La Vida en la Costa

Page 93: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

CONTENIDO: CHE KALÜL.CONTENIDO: Mapu Lafken Mogen

La Vida en la Costa

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Nemulkan

Vocabulario

PU CHALLWA Peces

1.- CORVINA

2.-ROBALO

3.-SIERRA

FOSHA - YATAWE

KUZWA

SHOYLLI

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

93Aylla Mari Küla

Page 94: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Mapu lafken mogen - La vida en la costa

PU CHALLWA Peces

4.-CONGRIO

5.-MERLUZA

6.-PEJERREY

WILTXAF

WAYKIL

KAUKE

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Aylla Mari Meli94

Page 95: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Completa en el crucigrama con las palabras en mapuzungun según su imagen

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

1

2

3

4

5

6

Mapu lafken mogen - La vida en la costa

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

95Aylla Mari Kechu

Page 96: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

CONTENIDO: Pu Kufüll

Mariscos

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

TXAKA – CHAKANAlmeja

WEPO Navajuela

ÜTXIF – KELMAWE – SHOLLÜMChoro

KILKIWEN Macha

Mapu lafken mogen - La vida en la costa

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Aylla Mari Kayu96

Page 97: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

MAÑEWE Lapa

PIWI Piure

YUPE Erizo de mar

CHOLLWA Cholga

Mapu lafken mogen - La vida en la costa

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

97Aylla Mari Regle

Page 98: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Algas

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

LUCHELuche

LUGALuga

KOLLOF Cochayuyo

Mapu lafken mogen - La vida en la costa

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Aylla Mari Pura98

Page 99: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

YENE Ballena

LHAME Lobo de mar

ÜRIÑ Foca

Animales marinos

Mapu lafken mogen - La vida en la costa

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

99Aylla Mari Aylla

Page 100: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

YENE

ÜRIÑ

LUCHE

LUGA

KOLLOF

MAÑEWE

PIWI

ÜTXIF

KILKIWEN

KUZWA

KAUKE

Une el dibujo con su nombre en mapuzugun

Mapu lafken mogen - La vida en la costa

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Pataka100

Page 101: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

LHAME

YUPE

TXAKA

WEPO

WILTXAF

FOSHA - YATAWE

SHOYLLI

WAYKIL

CHOLLWA

Une el dibujo con su nombre en mapuzugun

Mapu lafken mogen - La vida en la costa

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

101Pataka Kiñe

Page 102: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Mapu lafken mogen - La vida en la costa

Une los puntos y veremos un hermoso animal marino

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Pataka Epu102

Page 103: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Isike

Insectos

Page 104: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Conoce los insectos y su nombre en mapuzugún

Llampuzken: Mariposa

Nerum: Pulga

Kollella: Hormiga

Riri: Zancudo

CONTENIDO: Isike

Insectos

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Pataka Meli104

Page 105: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Isike - Insectos

Conoce los insectos y su nombre en mapuzugún

Llalliñ: Araña

Pütxew: Cuncuna

Kunig Kunig: Grillo

Tün-Tün- Pütxar: Piojo

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

105Pataka Kechu

Page 106: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Pülü: Mosca Pütxokiñ: Tábano

Alun Nhamunh PirüWiyupirü Cienpies Wülwüla –Wulo: San Juan

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Isike - Insectos

Conoce los insectos y su nombre en mapuzugún

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Pataka Kayu106

Page 107: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Txangül: Palote

Kormeña/Ziumeñ: Abeja Ton Ton: Mariposa Nocturna

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Isike - Insectos

Conoce los insectos y su nombre en mapuzugún

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

107Pataka Regle

Page 108: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Descubre los insectos que dibujó en su lof junto a sus amigos y amigas, nómbralos en español, luego repite junto al educador el nombre en mapuzugun..

Isike - Insectos

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Pataka Pura108

Page 109: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Escucha la historia que un día le sucedió a con los siguientes nombres :

Revoloteaba por un frondoso una hermosa

_____________________________ que feliz y se perdía entre las

bellas (dibujos de flores). Lejos de allí en una orilla del (dibujo del rio) un descolorido

amigo de patas largas, un _____________________________ se posaba en la

(dibujo de la nariz) de (dibujo de Likan) dejándosela hinchada (dibujo de nariz

y que desde la mapu observaba un lindo ________________ que desesperado

trataba de advertirle a ______________ que se alejara.

Isike - Insectos

Llampuzken, riri, piru, y Likan(Escríbelos en los espacios.)

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

109Pataka Aylla

Page 110: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Llampuzken

Nerum

Kollella

Riri

Llalliñ

Pütxew

Kunig Kunig:

Tün-Tün- Pütxar:

Pülü

Pütxokiñ

Alun Nhamunh Pirü/ Wiyupirü

Wülwüla –Wulo

Txangül

Kormeña/Ziumeñ

Ton Ton

Isike - Insectos

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Pataka Mari110

Page 111: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Isike - Insectos

Wenuy, me ayudas a separar los insectos voladores y los insectos de tierra.

En los cuadros superiores pegan insectos voladores. En los cuadros inferiores pegan insectos de tierra. (Recorta los insectos de la página 161)

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

111Pataka Mari Kiñe

Page 112: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Lykan no sabe algunos de los nombres de insectos en mapuzugun y le pidió al educador(a) que se los copiara en la pizarra para poder transcribirlos y dibujarlos.

Llampuzken: Mariposa

Piru: GusanoRiri: Zancudo

Kunig Kunig: Grillo

Isike - Insectos

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Pataka Mari Epu112

Page 113: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Isike - Insectos

Dibuja cada uno de los insectos que vimos en la página anterior y dibujalos en el paisaje.

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

113Pataka Mari Küla

Page 114: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Purun, Ül ka ayekawe

Danzas, Canciones eInstrumentos musicales

Page 115: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

CONTENIDO: Purun, Ül kaAyekawe

Hoy te enseñaré una hermosa canción sobre el saludo en mapuzugun

ÜL CHALIN.

Mari mari lamienMari mari peñi

Mari mari lamienMari mari peñiKümelekaymi

Inche ka kümelekanKümelekaymi

Inche ka kümelekan

Mari mari ñi ChawMari mari ÑukeKümelekaymi

Inche ka kümelekan……………………………..

Danzas, Canciones e Instrumentos Musicales

Busca la canción en Internet

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

115Pataka Mari Kiñe

Page 116: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Ahora en conjunto con tu Educador preparen una danza aplicando melodía, ritmo e instrumentos mapuches. Pueden utilizar la misma canción anterior u otra del territorio.

Dibuja en el recuadro con cuál de estos instrumentos te gustaría acompañar este ül, luego colorea.

Purun, ül ka ayekaweDanzas, canciones e instrumentos musicales

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Pataka Mari Kayu116

Page 117: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Instrumentos Mapuche

TxutxukaKultxun

WazaPifülka Txompe

Kazkawilla

Purun, ül ka ayekaweDanzas, canciones e instrumentos musicales

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

117Pataka Mari Regle

Page 118: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Instrumentos Mapuche

Kultrun

Escribe el nombre en el recuadro.

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Purun, ül ka ayekaweDanzas, canciones e instrumentos musicales

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Pataka Mari Pura118

Page 119: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Instrumentos Mapuche

Txutxuka

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Purun, ül ka ayekaweDanzas, canciones e instrumentos musicales

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

119Pataka Mari Aylla

Page 120: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Instrumentos Mapuche

Txompe

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Purun, ül ka ayekaweDanzas, canciones e instrumentos musicales

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Pataka Epu Mari 120

Page 121: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Instrumentos Mapuche

Pifülka

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Purun, ül ka ayekaweDanzas, canciones e instrumentos musicales

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

121Pataka Epu Mari Kiñe

Page 122: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Instrumentos Mapuche

Waza

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Purun, ül ka ayekaweDanzas, canciones e instrumentos musicales

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Pataka Epu Mari Epu 122

Page 123: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Instrumentos Mapuche

Kazkawilla

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Purun, ül ka ayekaweDanzas, canciones e instrumentos musicales

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

123Pataka Epu Mari Küla

Page 124: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Te invitamos a cantar el ül ñi pu Küwü (las manitos).

Ñi pu Küwü

Ñi pu küwüÑi pu küwü

Chew müley, Fey ta müley

Epu chi chalikeyEpu chi chalikey

Fey amuyFey amuy.

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Purun, ül ka ayekaweDanzas, canciones e instrumentos musicales

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Pataka Epu Mari Meli124

Page 125: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

CONTENIDO: Fillke Purun

Diversas Danzas

Likan y Kallfu nos enseñan que en nuestra existencia mapunche hay diversos bailes, tales como: Txegül purrun (danza del treile); Küyen purrun (danza de la luna); Chaf chaf purrun (danza arrastrando los pies ceremonial); Purrun purrun (danza ceremonial);Mazatun purrun (danza de fertilidad y cosecha); Kollong purrun (Danza de guardias); Chinkatu purrun (danza saltada); Wütxa purrun (danza de machitún); Choike purrun (danza del ñandú).Algunas de estas danzas las pueden encontrar en Youtube.

De estas nueve danzas mencionadas existe una pequeña narración de cómo nacieron y por qué se danza.

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

125Pataka Epu Mari Kechu

Page 126: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

PU RAMTUM (Preguntas)

Responde de forma oral.

1.- Averigua con tus padres o familiares.

¿Cuál de

estos purrun

se practica

en tu lof

mapu?

¿Conoces tú alguna de estas danzas?

¿Qué indumentaria

se usa en el purrun que tú

conoces?

Describe en forma oral el purrun que conoces.

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Purun, ül ka ayekaweDanzas, canciones e instrumentos musicales

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Pataka Epu Mari Kayu126

Page 127: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Dibuja y colorea la danza que más te gustó según lo narrado. En el siguientes cuadro.

¿Qué te pareció lo aprendido en estas actividades?¿Cuando seas grande te gustaría conocer y practicar alguna de estas danzas?¿Con cuál de estas danzas te sientes identificado?

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Purun, ül ka ayekaweDanzas, canciones e instrumentos musicales

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

127Pataka Epu Mari Regle

Page 128: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Une el instrumento con su nombre

TXUTXUKA

KULTXUN

PIFILKA

WAZA

TXOMPE

KAZKAWILLA

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Purun, ül ka ayekaweDanzas, canciones e instrumentos musicales

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Pataka Epu Mari Pura128

Page 129: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Ayuda a Lykan a encontrar los instrumentos de viento para tocarlos en el guillatún. Dibújalos en el recuadro.

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Purun, ül ka ayekaweDanzas, canciones e instrumentos musicales

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

129Pataka Epu Mari Aylla

Page 130: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Te enseñaremos a recitar un poema de la poetisa mapuche Faumelisa Manquepillán.

TI TXEGÜL

TI txegül ñi chaliwün

Fucha küme wentxuka

Newen chengelu

Alkükey, lelikey kawüne

Ngen pigelu

Weza zugu pu kakechi

EL TREILE

El treile y su reverencia

Tan caballero y capaz

Escucha, mira y anuncia

Peligro a los demás.

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Purun, ül ka ayekaweDanzas, canciones e instrumentos musicales

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Pataka Küla Mari130

Page 131: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Lawen

Plantas medicinales

Page 132: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

MARI MARI WENHÜY

Les quiero contar que en la clase de hoy no estará presente Kallfu, porque su ñuke me avisó que amaneció enferma. Está con fiebre y dolor de guatita. Es por esto que los quiero INVITAR a conocer las plantas medicinales y poder encontrar el lawen indicado para nuestra amiga Kallfu.

Lawen - Plantas medicinales

¿ME AYUDAS?

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Pataka Küla Mari Epu132

Page 133: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Fewla kimeltuaymi lawen

Ahora!! Los invito a observar imágenes de plantas medicinales

Lawen - Plantas medicinales

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

133Pataka Küla Mari Küla

Page 134: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Lawen - Plantas medicinales

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Pataka Küla Mari Meli134

Page 135: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Lawen - Plantas medicinales

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

135Pataka Küla Mari Kechu

Page 136: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

¡Ahora te invito a pintar!

Lawen - Plantas medicinales

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Pataka Küla Mari Kayu136

Page 137: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Lawen - Plantas medicinales

¡Ahora te invito a pintar!

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

137Pataka Küla Mari Regle

Page 138: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

- Dolor de cabeza- Dolor de guatita - Relajante

MENTA

- Dolor de guatita- Enfriamiento - Estomacal

POLEO

Lawen - Plantas medicinales

- Cicatrizante - Dolor de estómago

PILUN ZANCHU

- Antiinflamatoria- Antialérgica- Cicatrizante

MANZANILLA

Dibuja la planta medicinal según su nombre y características.

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Pataka Küla Mari Pura138

Page 139: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

- Cicatrizante - Antiespasmódico - Resfrió

PAICO

- Dolores Musculares - Dolor de muela

FOYE

- Cicatrizante - Antiinflamatorio- Para la tos

SIETEVENA

Lawen - Plantas medicinales

- Fiebre- Insolación

CHILKO

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

139Pataka Küla Mari Aylla

Page 140: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

- Fiebre- Antibiótico- Antiséptico /Diarrea

KÜLON

- Relajante- Angustia- Control de ansiedad

TORONJIL

- Diabetes - Colesterol - Infecciones Urinarías

ARRAYAN

Lawen - Plantas medicinales

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Pataka Meli Mari140

Page 141: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Lawen - Plantas medicinales

Identifican lawen según enfermedades que presentan Likan y Kallfu

Txapumfige kiñe wirintukun maw

Une con una línea

Likán con dolor de cabeza.

Kalfu con dolor de güatita.

Kalfu con pena.

Lykan con dolores musculares.

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

141Pataka Meli Mari Kiñe

Page 142: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Lawen - Plantas medicinales

Küme kuizayayiñ kom pu lawen taiñ küme feleam mew

Protejamos y respetemos la naturaleza para preservar nuestros remedios

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Pataka Meli Mari Epu142

Page 143: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Ahora que estás leyendo, te invito a leer el epew “El zorro y la perdiz”.

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

143Pataka Meli Mari Küla

Page 144: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Pataka Meli Mari Meli144

Page 145: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

145Pataka Meli Mari Kechu

Page 146: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Pataka Meli Mari Kayu146

Page 147: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

147Pataka Meli Mari Regle

Page 148: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Pataka Meli Mari Pura148

Page 149: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

149Pataka Meli Mari Aylla

Page 150: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Pataka Kechu Mari150

Page 151: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

151Pataka Kechu Mari Kiñe

Page 152: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Pataka Kechu Mari Epu152

Page 153: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

153Pataka Kechu Mari Küla

Page 154: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Pataka Kechu Mari Meli154

Page 155: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

155Pataka Kechu Mari Kechu

Page 156: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Pataka Kechu Mari Kayu156

Page 157: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

157Pataka Kechu Mari Regle

Page 158: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

Pataka Kechu Mari Pura158

Page 159: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

159Pataka Kechu Mari Aylla

Page 160: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Anexos

Page 161: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

NHAMUNH

LOGKO

NGE

PILUN

LIPAN

KÜWÜ CHANG

CONTENIDO: Che kalül

El Cuerpo Humano

Recorta estos conceptos y pégalos donde corresponda en la página 5

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

161Pataka Kayu Mari Kiñe

Page 162: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme
Page 163: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Pinta, recorta, arma y pega en la página anterior.

Awka üñüm - Aves silvestres

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

163Pataka Kayu Mari Küla

Page 164: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme
Page 165: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Wenuy, me ayudas a separar los insectos voladores y los insectos de tierra.

Recorta los insectos y pégalos en la página 109

Isike - Insectos

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

165Pataka Kayu Mari Kechu

Page 166: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme
Page 167: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

CONTENIDO: Meli Folil Kupan

Mis Raíces

Como confeccionar mi árbol genealógico:

Materiales:

Cartón piedraRecortes de los integrantes de la familia (abuelos, padres e hijos) de a cuerdo de quién presenta a la familia.TémperaCartulinas de coloresPincel- tijeras- lápiz grafito.

Instrucciones

1. - marcar molde del tronco del árbol (anexo) en cartón piedra. Recortar doble y pintar.

2.- marcar círculos y recortar tantos como la cantidad de integrantes de la familia (mínimo 7). Inche, peñi, lamgen, ñuke, chaw, lhaku, kuku, chezki, chuchu

3.- recortar, pegar y armar de acuerdo al modelo.

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

167Pataka Kayu Mari Regle

Page 168: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme
Page 169: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Waza con materiales reciclados

Como hemos aprendido durante clases anteriores a conocer canciones e instrumentos: Likan y Kallfu, te enseñaran a confeccionar una Waza.

Materiales:

- Una botella plástica de 250 cc.- Un palo de 20 cm redondo para el mango.- Tempera de colores.- Pinceles- Piedras o semillas

Fewla amupele küzaw (ahora a trabajar)

1.- Se pinta la botella con témpera, con motivos mapuche (ñimiñ).2.- Colocar un poco de semillas o piedras al interior de la botella.3.- Colocar el palo adaptado a la boca de la botella para mejor sellado y mango.

Nota: dependiendo de la cantidad de semillas o piedras dará diferentes sonidos.

Purrün, ül ka ayekaweDanzas, canciones e instrumentos musicales

Asignatura de Lengua Indígena - Mapuzugun

Programa de Educación Intercultural Billingüe.Secretaría Regional Ministerial de Educación, Región de Los Ríos

169Pataka Kayu Mari Aylla

Page 170: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme
Page 171: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme
Page 172: NEWEN KIMÜN MEW, ZOY KIMAYIÑ.peib.mineduc.cl/wp-content/uploads/2018/05/Newen-Kimun-Mew.pdf · Ügüm günezuamgeyiñ ta ñi küme feyentual tüfachi az küme wirintukun, küme

Texto de distribución gratuita. Prohibida su comercialización.