nafarroaren konkistaren musika bilduma

Libreto 1512-2012 B.qxd:Libreto.qxd 2011-05-26 21:59 Página 1

5oo urtE

Mendi berdetan nahiz zelai horitan edo kutsatutakoasfaltoan. Kateatuak izan ginenetik, 500 urte luze pa-sa izan dira. Nafar eztarri nazionala berriz oihuka de-zan, dituen ahots desberdin guztiekin bortizki garra-

si berbera. Zorupeak dakarren ur korrontea,mendez mende isuritako bera. Zuhaitz za-harrek errotzen dute, lur hontako askatasunnahia. Eraitsitako gazteluetatik, aterpeakeraiki genituen. Belaunikaldiek utzitako zu-

loetan, landatuko ditugu haziak. Nafar eztarrinazionala berriz oihuka dezan, Dituen ahots des-

berdin guztiekin bortizki garrasi berbera.

UrrunagO

Ez ezazue anexioa esan inbasioa izan baitzen, ez ginenzuen hondarren eske ibili, eske ibili. Ez ezazue anexioaesan inbasioa izan baitzen, ez ginen zuen hondarren es-ke ibili, eske ibili. Gure bila etorri zineten, gure harresiaksuntsitu, gure etxeetan sartu, ebatsi. Gure bizitzak alda-tu eta guk eskertzea nahi izan zenuten, baita otzanakere izan gintezen. 500 urte joan dira jadanik ta guk ezdugu ahazterik, zuen gezurrak jada eraman, alde he-mendik, alde hemendik. 500 urte joan dira jadanik taguk ez dugu ahazterik, zuen gezurrak jada eraman, al-de hemendik, alde hemendik. Alde hemendik, alde he-mendik, behin betiko alde hemendik, urrun, urrunago.Alde hemendik, alde hemendik, behin betiko alde he-mendik, urrun, urrunago. Ez ginen ez inozo, ez zintzo-

ak izan, borrokatu eta galdu egin genuen, lotsa ga-be onartu, onartu ezazue, argi eta garbi idatzi zuenliburuetan berriro ere. 500 urte joan dira jadanikta guk ez dugu ahazterik, zuen gezurrak jada era-

man, alde hemendik, alde hemendik. 500 urte jo-an dira jadanik ta guk ez dugu ahazterik, zuen gezu-

rrak jada eraman, alde hemendik, alde hemendik. Aldehemendik, alde hemendik, behin betiko alde hemendik,urrun, urrunago. Alde hemendik, alde hemendik, behinbetiko alde hemendik, urrun, urrunago. Zuen menpe bai-na duinak, baita duintasunez ere ekiten diogu, geurea

gogotik nahi baitugu, geurea gogotiknahi baitugu. Alde hemendik baita zuenhitzak, zuen gezurrak ere eraman, ezdugu ahaztuko nahiz eta bost edomende gehiago iragan. Nafarroa, geu-rea da, Nafarroa.


NafarroA

Europa zaharreko magalean, itsasoaren ertzean, ba-zen behin erreinu zahar bat, burujabea eta askea. 500urte pasa dira okupatu zutenetik, milaka hildako etaasko ihesean bertatik. Nafarroan badago indar erre-beldea, kaleetan entzuten da herriaren garaipena! He-rri boterea da bizirik mantendu duena: gazte eta za-har antolatuta, indarrak batuz aurrera. Estrategia onbat da elkartuko gaituena. Gurekin bukatu nahi dute,presta egin daitezela! Nafarroatik mundura, indepen-dentzia! Euskal Herritik mundura,independentzia! Nafarroan ba-dago indar errebeldea, kalee-tan entzuten da garaipena!

AskatasunA

Herensugea kobazuloan dago preso. Bere ukabila al-txatuz, hortik atera nahi duela. Bere suaren distirakmezu hau zabaltzen du: Askatasuna, askatasuna. Be-re senideek hegan doaz bisitatzera. Berak, bitartean,paretan egunak markatzen ditu. Baina berak sentitunahi duena da: Askatasuna, askatasuna. Bere herriandenak daude protestan, Beraiekin egon nahi dutela-ko. Eta haien ahotik ateratzen dena da: Aska-tasuna, askatasuna. Herritar guztiak ko-bazulorantz doaz. Bera, kobazuloareniluntasunarekin borrokan dago. Azke-nean kateak apurtu eta lortu du, As-katasuna, askatasuna. Hemen euskalherrian berdina gertatzen da. Errepresioaez da bidea! Eta herriak eskatzen duena da: Askata-suna, askatasuna!


OrreagA

Ibañetako Gainean, orain mende aunitz, amonak igar-tzen zun gero ilun hori: "kanpotik etorko dira beldu-rra ereitera odol eta ezpataz denok zapaltzera. Lau-buruak zizelatuak burdinezko aizkoretan. Karlomagnoheldu da baina ez gaitu hilko oraingoan. Artzai eta ba-serritarrak mendietan gora, higitai eta sardez ibarrak

defendatzera. Azienda eta etxeak bertan utzieta, higitai eta sardez badoaz Orreagara.Lauburuak zizelatuak burdinezko aizkore-tan. Karlomagno heldu da baina ez gaituhilko oraingoan. Txangoako tontorrean txa-

laparta jotake, Txirrikin ta Lepozarren aska-tasun ohiartzuna, Orreagan euskaldunek bizia

ematen dute, Gora Euskal Herria eta Askatasuna.

Amaiur gaztelu baltzA

Amaiur gaztelu baltz hori –berrehun gudari oro su-min– zaintzen zaituen zaldun onak Naparra-aldez da-be zin. Iskilu gorriz zenbat gazte bildur bako mendi-tar lerden. Eta horreek, Jatsu jaun horreek, Jabier-ekozaldun guren. Ikurrin bat –kate eta lili– torre gotianzabal dago. Bera salduko daun semerik mendi hone-tan ez da jaio. Amaiurko ate-zain horrek zidar-turutazoihu egik. Baztan ibarran zenbat etsai, arrotz gabe ezdago mendirik! Hesiturik Amaiur dauko Mirandakokonde espainiarrak. Horreek bai burnizko janzkiak taurrezko ezpata-sagarrak! Berekin dator, bai berekin,Leringo eto horren semea. Txakur txarrak jango al ha-be herri-bako zaldun dongea. Goiko aldetik hasten di-ra, hasten dira suhaga-hotsez. Horma-kontretan zen-bat zurgu, eta gezi zorrotzak airez! Bainatorrean zabal dabil ikurrin bat –kate etalili–, nork zapaldu ete dagikez be-rrehun gudari orok zoli? Amaiurkogaztelu baltza –jausi zatzuz torre goi-tiak– baina arrotza, ez zadi geldu, Na-par-seme dira guztiak. Harresi gorri zubi hau-si –zein gitxi diran zaldun horreek–, Herio, samurñozakie Aberri-min baitabiltz eureik. Mirandako kondegaizto horrek jo egizuz zidar-turutak. Ikurrin bat –ka-te eta lili– ez dau laztanduko haizeak. Berrehun gu-

dari oso sumin gaztelu pean dagozhilik. Ordutik ona –zenbat laino– Na-parroan ez da aberririk.


NafarroA

Orain dela bost mende herri libre izanginen. Nafarroako erresuma bere ize-na zen. Eta gure arbasoek haien odo-la eman zuten, independentziaren aldeborroka egin zuten. Duela urte gudariek bidebera darraite. Nafarroako erresuma bere izena zen!Araba, Bizkaia, Gipuzkoa, Nafarroa, Lapurdi, Zuberoabeste aldean. Guztiok anai-arrebak! Guztiok nafarrak!

Tierra adentrO

Las heridas dejan huella, en las almas y en la tierra.Mil quinientos doce estalla en una batalla. Conquis-tada a sangre y fuego, por una creciente España ca-yó el reino de Navarra, sin bajar la guardia. Arrasadosnuestros pueblos, desterrados como perrosl, fusila-dos sin criterios, ése fue su imperio. Siempre han in-tentado fusionarnos con su gran país a base de abu-sos, violaciones y oprimir. Paso de la Españasanguijuela, que mira por mí. Sobran los motivos pa-

ra enfrentarnos contra ti. Ocuparon la comarca,no perdimos la esperanza. Cien años duró laestancia de su militancia. Ha llegado hastaestos días su opresión e ideología. La cons-tante que te obliga, pisa y que te humilla.

Siempre han intentado fusionarnos con su granpaís a base de abusos, violaciones e invadir. Paso

de la España sanguijuela, que mira por mí. Sobran losmotivos para enfrentarnos contra ti.


Navarra tiene cadenaS

Navarra tiene cadenas, por adentro y por afuera. Las delescudo son nuestras, las de fuera son impuestas. Lasde fuera son impuestas, las del escudo son nuestras.Navarra tiene cadenas, por adentro y por afuera. San-cho el Fuerte, Sancho el Fuerte, Sancho el Fuerte si vi-viera… Uniría a los navarros pa romper esas cadenas.Y ahora ya no son los moros que atacan nuestras fron-teras, ahora se llaman cristianos, van vestidos de chis-teras. Navarra tiene cadenas, por adentro y por afue-ra. Las del escudo son nuestras, las de fuera sonimpuestas. Las de fuera son impuestas, las delescudo son nuestras. Navarra tiene cadenas,por adentro y por afuera. En el 1512 el duquede Alba entró con su ejército en Pamplona par-tiendo Navarra en dos. Desde entonces en Nava-rra el rey de Castilla mandó. Se rieron los monarcas, pe-ro Navarra lloró. Navarra tiene cadenas, por adentro ypor afuera. Las del escudo son nuestras, las de fuerason impuestas. Las de fuera son impuestas, las del es-cudo son nuestras. Navarra tiene cadenas, por adentroy por afuera. La historia la hace el pueblo y la es-criben contrabandistas. Cuentan lo que lesconviene y lo adornan con mentiras. Peroun lema nos dejaron los infanzones deObanos: ‘Ser libres en patria libre’ queNavarra no ha olvidado. Navarra tiene ca-denas, por adentro y por afuera. Las delescudo son nuestras, las de fuera son im-puestas. Las de fuera son impuestas, las delescudo son nuestras. Navarra tiene cadenas,por adentro y por afuera.

Izango garA

Kontatu diguten historia faltsuan duela bost bat men-de jazotakoaren isla ez da. Orduan gure herriaren ja-be ginela Ebrotik Pirinioetara askatasun haizea. Herrilibre izan ginen Nafarroako Erresuma. Gureikurrina zen arrano beltza. Herri libre izanginen Nafarroako Erresuma. Herri libreizango gara! 1512.ean, Amaiur gaztelu-ko batailan gure askatasuna defendatzen,gure arbasoen odola! Herri libre izan ginen

Nafarroako Erresuma. Gure ikurrina zenarrano beltza. Herri libre izan ginen NafarroakoErresuma. Herri libre izango gara! Ikasi genuenbai lezioa. Maite dena defendatu behar dela. Gaur

egun badago herri honetan desioa izateko noizbaitizan ginena. Burujabe izango gara. Nafarroa izangogara. Herri libre izango garelako badakigu zein dengure iparrorratza. Herri libre izango garelako badaki-gu zein den gure iparrorratza. Herri libre izan ginenNafarroako Erresuma. Gure ikurrina zen arrano bel-tza. Herri libre izan ginen Nafarroako Erresuma. Herrilibre izango gara! Bostehun urte pasa badira ere, gu-re Herria oraindik ez da ase. Nahi dugulako bilakatuburujabe. Beharrezkoa dugulako izan aske.


Hemen bidasoA

Han Río Bravo eta hemen Bidasoa, zapalduaren bizi-tza ezta gozoa. Bizitza zati bat ez dezadan galdu arris-katu beharra dut bizi osoa eta zalantza dut ez ote denbeste aldean hasten benetazko arazoa. Urezko ma-rra urdinak bereizten du bi zatitan egindako lurraldeanun ez den jakiten marra guk gurutzatu dugun edoberak gurutzatu gaitun. Ez dakit gure etxean bizitze-ko baimena nork eman behar ote digun. Gerrak he-rriak zatitzen ditu ta bi aldeetako anai arrebak bere-zi. Hurrengo gerrak batzen dituen arte alde batetikbeste aldera ihesi. Ezinezkoa al da mundu bat ez go-se, ez hotz eta ez hesi? Urezko marra urdi-nak bereizten du bi zatitan egindako lu-rraldea nun ez den jakiten marra gukgurutzatu dugun edo berak gurutzatugaitun. Ez dakit gure etxean bizitzekobaimena nork eman behar ote digun. Ge-rrak herriak zatitzen ditu ta bi aldeetako anaiarrebak berezi. Hurrengo gerrak batzen dituen arte al-de batetik beste aldera ihesi. Ezinezkoa al da mundubat ez gose, ez hotz eta ez hesi?

Araban bagarE

Araban bagare, Gipuzkun bagera, Xiberun bagire taBizkaian bagara. Baita ere, Lapurdi ta Nafarran. Gu-ziok gara eskualdun, guziok anaiak gara. Nahizeta hitz ezberdinez bat bera dugu hizke-ra. Bagare, bagera, bagire, bagara…euskera askatzeko oraintxe dugu au-kera. Araban bagare, Gipuzkun bagera,Xiberun bagire ta Bizkaian bagara. Bai-ta ere, Lapurdi ta Nafarran. Herri bat duguosatzen eta gure zabarkeriz ez daigun utzi hondatzen.Bagare, bagera, bagire, bagara… Euskadi askatze-ko oraintxe dugu aukera.


Hemen gaudE

1512 urtean izan zen Nafar Erreinua bere buruarenjabe. Garai horretan izan zen Euskal Herria bere nor-tasun eta izaeragaz aske. Mendeetako torturak, erre-presio bortitza… baina oraindik ere hemen gaude!Denbora asko pasatu da 1512-tik… baina oraindikere hemen gaude! Zahar, gazte, emakume ta haurrakere guztiok alkarturik herri honen alde. Den denon ar-tean lortuko dugu egun batez herri hau estatuetatikaskatzea. Mendeetako torturak, errepresio bortitza…

baina oraindik ere hemen gaude! Den-bora asko pasatu da 1512-tik… bai-na oraindik ere hemen gaude! Espai-niar eta frantziar estatu bien arteanherri bat dago. Ez gaituzue zapaldu-

ko! Eutsi! gogor! Segi! borrokatzen! Le-ge arrotzak… Kontra! Indar polizialak… Kan-

pora! Militar guztiak… Alde hemendik! EuskalHerria… Utzi bakean! Mendeetako torturak, errepre-sio bortitza… baina oraindik ere hemen gaude! Den-bora asko pasatu da 1512-tik… baina oraindik erehemen gaude! Eutsi! gogor! Segi! borrokatzen!

4oo ostiA

Navarra foral y española. Gernikakoaren ordez Dipu-tazioko sekuoya. Apezpiku militarrak ta Diario de Na-varra, egunero egunero jasan behar dugun tabarra.Opus Deiren itzala luzea eta zitala. Don Vito Corleoneeuren aldean mutiko apala. Polizia nazionala ta orainpolizia forala, polizia munizipala, polizia poliziala! An-tso Azkarra biziko balitz… Balego ta ba-litz elkarren ondoan dabiltz. Nork sal-batuko gaitu orduan? Edabe magikoadugu gure buruan... Pamplona apes-ta! Leloak dio horrela eta egia esan hauguztia dago ustela. Ustela udaletxea, us-tela apezetxea, ustela diputazioa, ustela haiennazioa. Eta gainera adarra jotzen digute Yolanda Bar-cinak, Allik, Sanzek eta Chivitek. 400 euroko afariakgure kontura. Hauxe da hemengo erreketeen kultu-ra. Antso Azkarra biziko balitz… Balego ta balitz el-karren ondoan dabiltz. Nork salbatuko gaitu orduan?Edabe magikoa dugu gure buruan... Ez dugu nahi Na-farroa Bai, baizik eta Demokrazia Orain! Hobekuntza-ren gezurra eta oraingo iruzurra. Menpekoak izan etakudeatu euren apurrak. Ez gara pluralak, gu gara po-pularrak. Kateaturik bizi nahi ez duten naparrak. HBedo BH, guri berdin zaigu izena: ezkertiarra eta aber-tzalea da gure sena! Antso Azkarra biziko balitz…

Balego ta balitz elkarren ondoan da-biltz. Nork salbatuko gaitu orduan?Edabe magikoa dugu gure buruan...Lau-lau-laurehun ostia afaltzekogaur! Lau-lau-laurehun ostia MiguelSanzentzat!


Ez da eteN

Mila bostehun eta hamabia: Katolikoak ta Albako du-kea, odola ta sua, haien gurutzada Nafarroako erre-sumaren kontra, herriaren kontra! Inposatu zigutengurutzea, erregea ta gaztelauen legea. Diru ta lurra-ren truke lagunduaz, Konde Lerin ta Beaumont trai-doreak herriaren kontra! Matxinatuentzako mina, tor-turak eta bortxaketak, erbestea, hilketak, kartzela etazapalkuntza. Bostehun urte ta gero euskal herritarguztientzako egoera berdina da; egoera berdinada oso! Baina arbasoen irrintzia mendiz mendi ar-gi entzuten da. Lapurtutako askatasuna berres-kuratzeko ordua da. Baina herria inoiz ez zen ma-kurtu eta Amaiurren berriz demostratu zietenkonkistatzile guztiei herria beti egongo zela bizirik…eta zutik dirau! Gaur ere diruaren truke batzuk herriasaltzen dute, gure hizkuntza, historia, baita etorkizu-na ere. Hasitako borroka Amaiurreko gazteluan. Suakbizirik dirau gure erraien barrenean. Ta arbasoen irrin-tzia mendiz mendi argi entzuten da. La-purtutako askatasuna berreskuratzekoordua da. Arrano beltzaren egalkada,ez da eten! Arrano beltzaren egalka-da, ez da eten! Arbasoen borroka inoiz,ez da eten! Herritarren borroka inoiz, ezda eten!

1512

Aizkorak zerurantz, norberaren defentsan. Duintasu-na ezpainetan, gorputz odolustuak, zelai odolduak, lu-rra gorrituz herri baten azken hatsa bultzatuz. Meka-goen el V. Centenario, hau nazka! Bost mendeberanduago berdinetan gaude, ixuritako odolaz kimuberriak ernalduz, guztia emateko prest. Baxo erdi ba-

tek ez bait du inolaz ere askatasun egarria ase-tzen. Mekagoen el V. Centenario, hau kira-tsa! Noiz konturatuko dira alperrik dabiltzala?Nahiz lehen ta nahiz ta orain etxekalte uga-ri izan, bidean aurrera goazela? Euskal He-

rriak izan daitezen, Nafar estatua gauza da-din. Bosgarren mendeurrena, zer egingo dugu?

Bosgarren mendeurrena, gure esku dago! Bosgarrenmendeurrena, gehiagorik ez! Bosgarren mendeurre-na, kaka beraiei! Mekagoen!


Nafarroa biziriK

778 Orreagan lehengo baskoiek zapaldu zuten Car-lomagnoren armada, hura zen euskal estatuaren le-hendabiziko taupada. Gure legeak, gure txanponak,burujabetza, euskara. Eneko Aritzak batu gintuen bo-rroka eta dantzara. Pirinioen bi aldetara oraindik he-rri bat bada. Atturritikan Ebrora dena, guztia Nafarroa

da. Atzo nafarrak izan baginen, orain zerga-tik ez gara? Nafarroa, mugetan estutua.Nafarroa, historia ezkutua. Nafarroa, guz-tion estatua. Bizi zara, Nafarroa. Nafa-rroaren inbasioa 1512, Gaztela tente, na-

farrek tente ekin zioten gudari. Amaiurrekogaztelu hartan azken 200 gudari. Azken bo-

rroka, azken porrota, azken 200 gurari etziotenak ukoegin nahi maitatzen zuten lurrari. Heldu gurea izan ze-nari, heldu gurea denari. Nafarroa, mugetan estutua.Nafarroa, historia ezkutua. Nafarroa, guztion estatua.Bizi zara, Nafarroa. Nafarroa, harrotzeko estatua. Na-farroa, gaztela puskatua. Nafarroa, guztion estatua.Bizi zara, Nafarroa

5oo urtE

UrrunagO

NafarroA

AskatasunA

OrreagA

Amaiur gaztelu baltzA

NafarroA

Tierra adentrO

Navarra tiene cadenaS

Izango garA

Hemen bidasoA

Araban bagarE

Hemen gaudE

4oo ostiA

Ez da eteN

1512

Nafarroa biziriK


Eskerrik askObilduma honetan parte hartu duten talde zein bakarlari guziei.

Zuen kantak, 1512-2012 Nafarroa Bizirik ekimenaren eskuetan uzteagatik.Zuek gabe, Nafarroaren konkistaren V. mendeurrena dela eta kaleratu dugun musika bilduma hau,

ezinezkoa izango litzateke. Mila esker!

EkoizpenA1512-2012 Nafarroa Bizirik ekimena.

Mañueta kalea 2, behea.31001 Iruñea.

www.1512-2012.com

LaguntzaileaKMusikHerria, INFO 7 irratia, Ordiziako Gaztetxea eta Altsasuko Gaztetxea

GrabaketADiska hau Iruñeko Estudios K-n nahastua izan zen,

2011ko maiatzan, Gaztelar Armada Iruñean sartu zenarenV. mendeurrena betetzeko 14 hilabete falta zirenean.

DiseinuAExprai

www.exprai.com


nafarroaren konkistaren musika bilduma

Documents