Nafarkaria E g u n k a r i a

Ostirala, 1996ko apirilaren 5a *

Ez da giro

Iruñeko kaleetan hamaika istilu ikusitakoak gara. Dagoeneko ez da inor izutzen asteburuetako gora-beherengatik. Joan den asteko gertaerek, baina,

zalaparta handia eragin dute, batez ere izan zituzten ondorioengatik:

auto kontzesionario bat eta bi villavesa kiskalita, langileak

ere erreta, atxiloketak katean, espetxeratzeak... Giroa bero-bero, jarrerak muturreratzen ari diren

sentsazioa. Alde batekoek pezetatan bakarrik neurtzen dituzte kaleko biolentziaren ondorioak, jatorrian

egon daitezkeen arrazoiei erreparatu gabe. Beste

muturrean, berriz, egoera honetan borroka modu guztiak zilegi direla eta

ondorioak, latzak izanagatik ere, onartzeko prest daudela diotenak dauzkagu. Eta bi

muturren artean, kezka eta etsipen puntu bat.

Zubian barna BINGEN A M A D O Z

Ostiral santuko usoa Ostiral santuko usoa ez da jadanik mo-rez janzten. Santuak estaltzeko egu-nean izanik ere udaberriari begira dago. Ondorioz, epeltasun goxoa sumatzen du gertu eta kalera bilutsik atera da, ohizko moduan. Martxoan jasan dituen euri zaparradek bustirik utzi dizkiote he-galak eta astun xamar dabil batetik bestera, indar handirik gabe.

Teilatutik behera aski ongi moldatzen da. Gorantza nekez.

Kontrapasako ehiztariek botatako tiro galdu batek betean harrapatu eta zan-goa odolean izan du denbora batez. Badirudi hobetzen doakiola zauria eta herrenka baina badabil usoa.

Negu hontan elurte handia izan

da eta Iruñerriko bere kabia hozturik dago oraindik ere. Izan ere, elurra ez zen bi egunetan urtu eta lasto eskasia dagoenez larri-larri ibili da han-hemen-ka materialak bere bizitokira ekartzen edota beste kabietan berotasuna biia-tzen.

Oraingoan, eguzki printzak ikusi or-duko, hor ageri da usoa zulotik kanpora berehala, goitik datotren ontasuna aha-lik eta gehien profitatu nahian.

Hala ere, ezin izan du oraindik he-zetasunaren zama gainetik kendu eta goiko gure berogailuak lan gehiago egin beharko dio bizkar gainean leho-rraren arintasuna noizbait berreskura-tzeko.

Zeren usoak, azken finean, hegan egitea dauka gustoko. Askatasunean mugitzea da bere joera naturala, ez oso urrunera joateko, ez baita bera sobera migratzailea. Uso hiritarra da eta itsas-ertzekoetan edota barnekalde-koetan, hiriburuetan, jende-multzo ani-tzen gainetik nahi du gure beheko mun-du bitxialdera begira egon.

Goitik beharbada errexago aukera-tuko luke dagokion tokia. Aldeko dituen gizakiak eta etsaiak non dauden zehaz-teko parada izan dezake. Hobeki jaki-nen luke non pausatu, non zabaldu bere murmurio gozoak eta norengandik jaso horrenbeste behar duen bizitasun-adorea. X

Nafarkaria

^GURE A U K E R A K O O O O O O O O O O O O O O C

K O N T Z E R T U A K

Urantzia: Los Escarabajos taldeak kontzertua eskainiko du bihar, gaueko 12.00etan, Cosoko pla-zan.

Gares: Fundamenta l aretoan Ex-tremoduro taldeak kontzertua eskainiko du gaur.

Agoitz:' Arkupe dantza lekuan Egaii taldeak joko du du gaur, gauerdiko 2.00etan. Toki eta or-du berean baina bihar Eclipse taldeak kontzertua eskainiko du.

Burlata: Black Rose aretoan Sin-drome del Norte taldeak kontzer-t ua eskainiko du astear tean, arratsaldeko 8.30etan.

Z I N E M A

Tafalla: Cinema Españolen Hau-rrentzako Zinema Zikloa antola-tu dute. Bihar Casper izanen da ikusgai, arratsaldeko 6.00etan, eta etzi, arratsaldeko 3.45etan. Sarrerak 100 pezeta balio du.

A N T Z E R K I A

Iruñea: Kollins Clown taldeak Vi-kingos bere obra tau lara tuko du etzi, arratsaldeko 6.00etan. Sa-rrera 350 pezeta kostako da.

Cabanillas: I ruña Pequeño Teatro antzerki taldeak La sopera sih dueño antzeztuko du datorren astear tean, Kultur Etxean, gaue-ko 9.00etan.

E R A K U S K E T A K

Iruñea: Planetarioan, National Geographic elkartearen 107. ur-tea ospatzen dela-eta, argazki e rakusketa dago ikusgai apiri-laren 26a bi tar tean. Ordutegia hauxe da: asteartet ik ostiralera 17.30etatik 21.00etara. Larun-bat, igande eta ja iegunetan 11.30etatik 13.30etara.

Zizur Nagusia: Begoña Rastrilla-ren margoak ikusgai dira Kultur Etxean, datorren igandera arte. Astelehenetik igandera bi tar tean dago zabalik.

Iruñea: Jose Guerreroren lanak daude ikusteko maiatzaren 19a bi tar tean. Erakuske ta astelehe-nean izan ezik ikus daiteke, egun horre tan museoa itxita baitago.

Iruñea: Gotorlekuko Bolborategi aretoan 80ko hamarkadako Es-painiako arteari buruzko erakus-keta dago zabalik datorren igan-dera arte, apirilak 14. Aretoa lanegunetan irekitzen dute 18.00etatik 20.30etara, eta jaie-gune tan 12.00etatik 14.00etara.

I K A S T A R O A

Iruñea: Natur zientziak jorratzen di tuen Gorosti taldeak sendabe-larrak ezagutzeko eta erabiltzeko ikastaroa antolatu du. Ikasta-roak apiril, maiatz eta ekainean eginen dira as tear teetan eta os-tegunetan, 9.30etatik 13.30eta-ra. Izena eman edo informazio gehiago lortu nah i duenak helbi-de honetara jo behar du: Calde-reria kalea 34, behea.

Jon Alonso

Nafarroako gauza traszendentalak

Aitorrek lagun nire hazkena izain den ko-netan, Nafarroari bu ruz benetan kezka-tzen nau t en irur aferen gainean hitz egingo de rauzu t t " mozo'rroak alde ba-tera utziik. Lehena, eta zalantzipaik printzipalena, a rdaua da, Oraingo Na-

farroa jatorrizko labeia duen baltz hori, nai eta nai ez enbutuaz sartzen ari zaizkigun hori bero-ri. (Parentesia: egia al do kan tuko ardo gorri na-parra gaur baltza letxe zautzen deuna dala?) Gauze ezto txarraren izaitia. Ea, egia erraterat etxok txa-rra. Biño nik aldarr ikatu gura j ua t Errioxakoa nahiago dudala, obia eta merkeagoa delako, eta txantajetzat , koakziotzat eta are ezarpen antidemokratikotzat yoten dudala gero eta thaberna zein jathetxe gehiagok era-maten du ten jokabiria, zeina bai ta Nafarroako ardorik baizik ez edukitxia, edo eta, Errioxakorik edukitzekotan, garest ienak edukitxia, edo eta, ora- indik ere deitora-garri eta okaztagarriagoa de-na, Errioxako ardo a r run tak edukitzea eta ogoi urteko erreserbak bailiran kobra-tzea. Vigarrena da kusirik ezen Telepamplona bezalako bodrio ba t badagoela, bo-drioa ez ezik ortera, kutre, zahar urrineko, gandorrago-rri ku t sukoa eta aldeanoa badena —badena dena da, b is tan denez—, eta ikusirik ezen lehen errandako guztia gitxi balitzu ilegala ere bade-la, nire har r idura adierazotea autori tate konpetenteak ez dizulako iltzez eta giltzez ix-ten, aretageyo aipatu autori-tatea hoin diligentea eta es-kubizkorra azaltzen denean bertze medio batzut t t itxi, ito,

• zanpatu , galarazi, debekatu

edo suntsi tzeko orduan . Eta h i rugarrena galdera xumea biño ez da,

orain arte inor irarkolako letrez izparringian j a r t en a u s a r t u ez dena ba ina guztion b u r u b a n aspaldixkotikan dabilena: ziertoa al da Nafa-rroako Hizkuntz Politikako Goi Karguetarako sar rera eduki ahal izateko beha r beharrezkoa dela baldintza batzuek betetzia, eta baldintza ezinbestekoa dela euskaraz oso oso gaizki min-tzatu, aditu, izkiriatu eta leitzea?

asteko pertsonaiak

Felix Taberna Nafarroako iUko koordinatzaiie nagusia

• Felix Taberna IUko Nafarroako koordinatzaile nagus ia bere ka rguan berretsi zuen joan den l a runba tean I ruñean egindako IV. batzarrak . 148 ordezkari bildu ziren egun osoan zehar, Nafarroako zuzendari tzaren lana aztertu, zuzendaritza berria aukera tu eta etorkizunerako estrategia po-litikoa zehazteko. IUk ja r ra ipenaren aldeko a p u s t u a egin zuen la runba-teko batzarrean; eta ordezkarien % 80k babesa e m a n zioten orain arteko zuzendaritza taldeari datozen hi ru ur teetarako. Felix Tabernak goizean aurkeztu zuen kudeake ta txostena eta 92 boto j a so zi tuen alde, 12 aurka , eta 17 abstentzio izan ziren. Aurkako botoak Pablo Lorenteren sektoreak emandakoak izan ziren.

Luis Ibero Nafarroako Gobernuko kontseilaria

• Luis Ibero Nafarroko Herrilan, Garraio eta Komunikabideetarako kon-tseilariak iragarri du, Nafarroan EITBren kaptazioa legeztatzeko Nafa-rroako presidentearen eta Euska l Autonomi Elkarteko lehendakar iaren arteko s inadura atzeratu eginen dela. Nafarroako Pa r l amen tuak baietza eman zion a ipatu akordioari eta, orain, bi gobe rnuburuen s inadura ba-karrik falta da indar rean sartzeko. Ardanzak eta Otanok apirilaren 17an s ina tu behar zuten akordioa, ba ina badi rudi arazo ekonomikoak direla medio atzeratu eginen dela. EITB Foru Komuni ta tean beha r den bezala har tzeak 900 milioiko inbertsioa ekarriko luke (39 milioi libera) e ta zeinek ordaindu behar duen erabaki gabe dago.

ah a z tu g a b e !

I K A S T A R O A

Iruñea: Urtxintxa Aisialdiko Es-kolak ingurugiro heziketari bu -ruzko ikastaroa antolatu du ai-siako begirale eta hezitzaileen-tzat. Datorren as tear tean has i eta igandean buka tuko da. Oso-tara, 26 orduko ikastaroa izanen da. Asteartetik ostiralera bitar-tean 19.00etatik 21.30etara iza-nen da, eta l a runba tean eta igandean, berriz, goizean lO.OOetatik 14.00etara bi tar tean eta a r r a t sandean 16.00etatik 20.00etara bi tar tean.

Ikastaroa ingurugiro heziketa izanen du gai bakar ra . Zehazki, ingurugiro heziketaren defini-zioa, he lbu ruak eta aisiarekin duen erlazioa jp r ra tuko dira. Ikastaroa batez ere prakt ikoa izanen da eta partehartzaileek n a t u r a interpretatzen eta ibilbi-deak egiten ikasiko dute I ruñean eta Alaizko mendizerran. Taile-r rak eta jokoak ere eginen dituzte partehartzaileek. Naturara hu r -biltzen den jendeak ingurugiroa errespeta tu eta zaindu dezan bul tza tu nah i du Urtxintxa Ai-sialdiko Eskolak ikastaro honen bitartez.

a d i !

Euskalerria Irratia FM 91,4

Egunero astelehenetik ostiralera, Zokobetailu goizeko lO.OOetatik l l .OOetara.

Xorroxin Irratia FM 107,5

Egunero 20.00etat ik 22.00etara Karakola segi hola gazteendako saioa.

Aralar Irratia FM 106,2

Astean zehar 13.30etatik 14.00etara, ber tako bizilagun eta per tsonaia ospetsuei elkarrizke-tak.

Karrape Irratia FM 107.8

Astean zehar, 12.20etatik 12.35etara Gauza guztien gaine-tik, ede r t a suna eta osasuna , sukaldari tza, ohi turak.

Nafarkaria OSTIRALA,

APIRILAK

Itoitz

Urtegiaren aurkako kanpaldia abian Asteazkenean hasieta astelehenera bitartean izanen dira ekitaldiak.

zken urteetan bezala, Itoizko urtegiaren

aurkako kanpaldia antolatu dute aurten ere. Asteazke-nean hasi zen Itoitzen eta astelehenean bukatuko da. Bitartean, Itoizko urtegia-ren proiektua eta eragingo dituen kalteak ezagutaraz-teko eta obrak gelditzeko eskatzeko hamaika ekitaldi prestatu dituzte. Ekologis-tek eta Koordinakundeak ezezik, sindikatuek eta al-derdi politikoek ere hartu dute parte aurtengo ekital-dian.

I r ene Arr izur ie ta IIruñea

ITOIZKO u r t e g i a r e n a u r k a k o k a n p a i n a r e n b a r r u a n , I ra t iko Bailaran egiten ari den proiek-tuaren kontrako talde ekologis-tek —LANE, Landazuria, Ugatza, Ongaitz eta Kaizkak— eta Itoizko Koordinakundeak beste kanpaldi ba t antolatu dute Aste San tu rako Itoitzen. Antolatzaileen irudiko, inoiz baino arrazoi gehiago daude «Irati bizi ba ten alde a p u s t u a egiteko eta urtegia gelditzeko es-katzeko, eta horren lekuko gar-biena da berriki Entzutegi Nazio-nalak emandako auto histori-koa».

Gaurko ekitaldiak goizeko ha-mar re tan hasiko dira. Artxubako mendizerran dagoen Hegaztien-tzako Babesgune Berezia bisita-tuko dute, bai ta Gaztçlu erreser-ba na tu ra la ere. Erreserba hau , ha in zuzen, hesiz inguratuko dute arratsaldeko lauretatik au-rrera. Ondoren, zazpietan, Es-painiako Es ta tuan u r a nola ku-deatzen den azaltzeko hitzaldia izanen da. Gauean, Nahi ta Na-

Itoizko urtegiaren aurkako kanpaldiak astelehenera arte iraungo du. A R T X I B O K O A

hiez eta Berri Txarrak taldeek kontzertua" eskainiko dute.

Bihar, goizeko hamaiketan, ur-tegiko obren inguruan ibilbidea eginen dute autoz eta bizikletaz k a n p a l d i k o p a r t e h a r t z a i l e e k . Arratsaldean, berriz, urtegiaren aurkako ekitaldia eginen dute. Itoiztik obren ingurura abiatu eta Entzu teg i Nazionalaren azken autoa emango diete bertakoei. Ondoren, arratsaldeko zazpie-tan, maha ingurua eginen dute N a t u r g u n e e n B a b e s e r a k o Le-gearen aldaketari buruz. Ondo-tik, gaupasa . Igandean atseden ha r tu ondoren, astelehena iza-nen da kanpaldiko azken eguna.

Itoizko urtegia ilegala dela oi-

narri tzat hartuz, h i ru he lburu nagusi ditu kanpaldiaren ekitaldi honek. Lehenik eta behin, par-tehartzaileari proiektua eta ho-nek sortu dituen kalteak erakuts i nahi dizkio. Ildo beretik, Entzu-tegi Nazionalak emandako azken bi autoak direla-eta sor tutako iritzi desberdinak mahaigaine-ra tuko dira. Hau guztia lantzeko eta eztabaidatzeko antolatu dira u r t eg i a r i b u r u z k o h i t za ld i ak , erakusketak, mendiko maf txak eta bideo emanaldiak.

Bigarrenik, orain arte etengabe egin duten moduan, ur t fgiko l a n a k geldi tzeko exi j i tu g u r a dute. Ekitaldi honetan, bes teetan ez bezala, ekologistak ez diren

beste e rakunde ba tzuk hurbil-duko dira kanpaldira; sindika-tuak eta alderdi politikoak, bes-teak beste. Itoitzen izanen dira CCOO, LAB eta ESK s indikatuak eta HB, Partidu Komunista, Ba-tzarre eta Partidu Karlista alderdi politikoak.

Espainiako Entzutegi Nazio-nalak joan den ur teko irailaren 29an kalera tu zuen sententziak Itoizko urtegiko proiektua ilegal-tzat jo eta gero, inoiz baino jen-de gehiago biltzea espero dute u r t eg i a r en a u r k a k o kanpa ld i -ko antolatzaileek. Obrak geldi-tzeko oihua inoiz baino indar-tsuagoa izanen da aurtengo eki-taldian. X

Aras

Aurten Pasiorik ez IHamalau urtez antzeztu dute Arasko biztanleek

E r r e d a k z i o a / Iruñea

HAMALAU urtez ja r ra ian egin e t a gero, aurtengo Ostiral San-tuan ez da Pasiorik izanen Ara-sen. Herriko 250 biztanleek ber-tan behera uztea erabaki dute. Alde batetik, ez da azken hama-lau ur tee tan Pasioa antzeztu d u t e n h e r r i t a r r e n ordezkorik, eta, bestetik, zaiia da herriaren-tzat antzezpenak eragiten dituen g a s t u e i a u r r e eg i tea . Azken h a u izan da aurtengo Pasioa ber tan behera uzteko arrazoi nagusia .

Arasko Pasioa 19,82. u r tean antzeztu zuten lehen aldiz. Ha-sierako aktoreak herriko dantza taldeko kideak ziren. 16 ur te inguruko gazteak guztiak. Lehen

urteetako antzezpenetan 70 kide inguru biltzen ziren. Arasko Pa-sioak gero eta jende gehiago era-karri zuen urtetik urtera, eta azken antzezpenetan 5.000 la-gun inguru biltzen ziren herrian. Aktoreak, berriz, gutxitu egin ziren: hasierako 70ak 40 izan ziren azken urteotan.

Pas ioa ren a u r r e k o n t u a ere ez zen nolanahikoa. Principe de Vianak 120.000 pezeta eman izan dizkio geh ienez Udala r i a n t z e z p e n a an to la t zeko , bai -na aurrekontua 800.000 peze-takoa ere izan da behin baino g e h i a g o t a n . H a l a k o d i r u t z a ordaindu ahal izateko zail tasun anitz izan ditu Arasko Udalak eta aur ten ezin izan du antola-tu. X

Barañain

Apirilean kultura nagusi IHil osorako egitaraua antolatu du Udalak

E r r e d a k z i o a / Iruñea

BARAÑAINGO UDALAK kul tur egitarau zabala antolatu du api-rilerako. Erakusketak , lehiake-tak eta antzerkia izanen dira protagonista herr ian datozen as-teetan. Hilaren 27ra bi tar tean izango ditugu ekitaldiak.

Hasteko, gaur amaituko d a . festak iragarriko dituen kartela auke ra t zeko Uda lak a n t o l a t u lehiaketan parte hartzeko epea. Buka herriko taldeak antolatu du lehiaketa. Haurren ar tean ere eginen da kartel lehiaketa. Txi-kienek hilaren £ 2 r a arte izanen dute lanak aurkezteko denbora. Hilaren 19an, berriz, hau r ren -t z a k o l i t e r a t u r l e h i a k e t a k o —euskaraz— sariak bana tuko

dituzte, arratsaldeko bostetan, udaletxeko areto nagusian.

Apirilaren 21ean Barañaingo Har i z t i d a n t z a t a l d e a k b e r e i k u s k i z u n a a u r k e z t u k o d u arratsaldeko bos te tan Hernanin. Dantzak ezezik, antzerkiak ere izanen du lekurik Barañaingo kul tur egitarauan. Hilaren 24an, ha in zuzen, Retablo de Figurillas taldeak Las auenturas de Kurru-tako antzeztuko du udaletxean. 27an, azkenik, ja ieguna ospa-tuko dute herri tarrek.

Bestalde, apirilaren 16ra bi-tar tean, holografia e rakusketa ikusgai izanen da Baraña inge-Kultur Etxean. Isladapen, t ran-smisio ela graba tu tako holo-gramek osatzen dute e rakusketa bitxi hau . X

Agoitz •

Agoizko Hiria Poesia Lehiaketa antoiatu du Bilaketa taldeak

• Lanak aurkezteko

epea ekainaren 16an

bukatuko da

E r r e d a k z i o a / Iruñea

BILAKETA Agoizko k u l t u r t a l d e a k Agoizko Hir ia Na-zioarteko Poesia Lehiaketaren XX. ekitaldia antola tu du. Parte h a r t u nah i du ten egi-leek gutxienez hama lau ber-tsoko olerkiak idatzi beharko d i t u z t e , 6 0 k o a k geh ienez . Gaia eta egitura norberak aukera ditzake.

Olerkien bost kopia aurkez-tu beharko dituzte par tehar-tzaileek. S inadura ren ordez leloa jarr i behar dute, gainera. Beste kartazal ba tean, itxita, izen-abizenak, helbidea eta telefonoa idatzi beharko dute egi leek. L a n a k a u r k e z t e k o epea ekainaren 16an buka-tuko da. Francisco Indurain kaleko 12.ean Bilaketa ku l tur taldeak duen egoitzara bidali behar dira olerkiak (31.430 posta kutxatila).

Epaimahaiak u r r i an ema-nen du argitara irabazlearen izena. Honek, 600.000 peze-tako saria eskura tuko du. Sa-rien banaketa , berriz, aza-roan, bigarren hamabosta l -dian, izanen da. Agoizko Hiria Nazioarteko Poesia Lehiake-t a n p a r t e h a r t u k o d u t e n obrak ez dituzte itzuliko an-tolatzaileek eta irabazlearen izena argitu eta h a m a r egu-nera desagertaraziko dira. X

Noain

Aste Magikoa antolatu du Etxe Zaharra Kultur Patronatuak

1 Zirko Ttipiak

ikastaroa emanen du

E r r e d a k z i o a / Iruñea

NOAIN-GO Etxe-Zaharra Kul-tu r Pa t rona tuak Aste Magikoa antolatu du, iaz bezala. Da-torren as tear tean has i eta os-tiralean b u k a t u k o da, h a u -rrak oporretan direla aprobe-txatuz. Ekitaldian zirkuaren i k u s k i z u n a a u k e r a t u d u t e antolatzaileek Aste Magikoa-ren ardatz. Ikastaroa Zirko Ttipia taldeak emanen du.

Etxe Zaharra Kultur Patro-n a t u a k zirkuaren berezko iz-piri tua ber reskura tu nahi du datorren as tean eginen dituz-ten ekitaldien bidez, a rdura-dunen ustez, «telebista eta zi-nema baitira zirkuaren behe-rakadaren erantzule».

Prestatu du ten programa-ren ba r ruan , zirku tailerrak eginen dituzte. Besteak beste. malabar ismoak nola egin eta t resnak nola erabili ikasiko dute haurrek , baita akrobazia txikiak ere. X

5

Nafarkaria OSTIRALA,

APIRILAREN

Ez da giro

Gazteria sutan, giroa bero Azken egunotan izandako gertaeren haritik, kaleko istiluak eta biolentzia eztabaidagai

oan den astean Iru-ñean gertatuek sor-

tutako zalapartak hamaika iritzi, orri eta elkarrizketa sortu ditu han eta hemen. Beste zenbait istilurekin al-deratuta, jauzi nabarmena izan dela ezin uka. Batzuk kexu dira komunikabideek ondorioei soilik errepara-tzen dietelako, baina giroa hain gaiztotuta izanda, ezinbestekoa dirudi gaiari heltzeak. Horretan saiatu gara batzuei eta besteei galdetuz.

Ana Unanue - Alberto Barandiaran Iruñea

ASTELEHENETAN u s a d i o bi-h u r t u da Iruñeko Udaletik aste-b u r u k o gerra partea jasotzea. Dagoeneko ez da inor izutzen kontainer ba tzuen erreketagatik, edo Udaletxe plazako kutxazain horren txikizioagatik. J o a n den asteko gertaerek, baina, kezka bizia eragin dute, batez ere izan d i tuz t en ondor ioengat ik : au to kontzesionario 0S0 ba t txikituta, bi villavesa erreta, langileak ere erreta, atxiloketak katean, espe-txeratzeak, t ra tu txarrak.. . Eta giroa gaiztotuta, h a u s t u r a gero eta handiagoa den sentsazioa, ja r rerak muturrera tzen ari diren k o n s t a t a z i o a . G e h i e n a k a d o s daude: irtenbideren ba t bi la tu behar zaio egoerari. Gaitzaren-tzat botikak nahiko desberdinak dira ordea.

Kezka giro honen islada garbia izan zen auto kontzesionarioaren kontrako erasoa izan eta hiru egunera Burlatako Udalak egin zuen udalbatzarra . Talde guztiek —HBk izan ezik— ekintza sala-tzeko mozioa onar tu zuten, eta bi zinegotzi abertzaleek euren jarre-ra azaldu behar zuten unean , h a n zeuden Lipautoko langiieak oihuka eta irainka has i ziren hi-tza galaraziz. «Horrela defendi-tzen duzue Euskal Herria?», gal-detu zien horietako batek. «Guk kartzelan egon beha r izan dugu zuek hor eser zaitezten, eta ho-rrela erantzuten duzue?». Hitz zuzenak, garbiak. Koldo Romeo eta Aingeru Mikeo zinegotziek ez zuten ar rapos tu emateko beta ere izan, udaletxetik aldegin zu-telako langileek.

«Gu ez ginen udaletxera joan kondena baten eske», azaldu du Koldo Argos Lipautoko langileen batzordeko buruak , «badakigu-lako ez dutela hori egiten, baina, ez dakit, esaldi bat, 'sentitzen dugu ' bat, hori nahi genuen. Hi-tza ha r tu eta presoen egoera hasi ziren azaltzen... Langileen ba-r ruan batzuk kontzientziatuta daude horretaz, eta ados gaude hori salatzeko, ba ina ez genekien zer gertatu behar zuen gure lan-postuekin.. . ez genuen hori en-tzun nahi». Egun gogorrak izan

Joan den asteburuan Txantrean erretako villavesa. :. E F E '.

dira hauek Burlatako enpresako langileentzat. Tailerra ar ras txi-kituta, lortu dute azkenean lan erregulazioa sei hilabeterako, eta badirudi enpresak beste tailer ba t eraikiko duela Burla tan ber-tan. Batzuek eta besteek erabi-liak izan diren sentsazioa, baina, ezin aldendu. «Nik esan n u e n ba ten batek oso ongi interpretatu duena: HBri botoa emana niola, eta azken aldia izango zela. Ez dakit azkena izango den, ideiak ez dizkidatelako erre, ba ina ez nago ados egiten ari denarekin. Horrela ez da ezer lortzen, ideien gainean lohi gehiago botatzea baino ez, eta gero aprobetxatu egiten dute». Tailerrarrekin «bi-garren Alcasser kasua» egin nah i izan dutela dio, «Nieves Herrero buruan», eta beste Alditrans ba t izateko proposamenak bazter tu egin dituzte arraso. «Nik errespe-tu osoa diet lazokoei», azaldu du Argosek, «baina ez naiz inoiz ho-r r e l a k o k o n t z e n t r a z i o b a t e r a joan, Gestoretakoek antolatzen du ten horietara joan ez naizen bezala, ez zaidalako ez ba ta eta ez bes tea ongi iruditzen. Bada ara-zoari soluzioak bilatzeko mila bide, eta horretarako lan egin behar da». Langileen arteko el-ka r t a suna falta izan du, hala ere. «LABek pr iba tuan esan duena publikoki ere esan beharko zu-keen. Egina beharko zukeen ja-da».

ELAko militantea da Argos, «euskaltzalea eta abertzalea», be-re hitzetan, sindikalismoan ur te f ranko emana. Gehiegi, borroka mota h a u uler tu ahal izateko. «Lehen ez zen lanpos tuen au rka j o t z e n b a i n a o r a i n COTUPen kontra egin dute, eta horrek be-reziki mindu nau , hor ez dagoe-lako ez enpresaririk, ez agintari politikorik... kooperatiba ba t da, d i rua jarr i du ten langileak. Zer-gatik egin du ten? Ez dakit. Uste du t ez dutela ondorioetan pen-tsatzen. Egin egiten du te eta aurrera».

Borroken arteko aldea • Ez da horrelako galderak bere b u r u a r i egiten dizkion bakar ra . Koldo La-kas ta Iruñeko Udaleko HBko zi-negotziak ere an tzeman du le-hengo eta gaur egungo borroken arteko aldea. «Gure garaian de-nok genuen lana, eta hori fun-tsezkoa izan da, langile zarenean gizartearen beste ideia ba t du-zulako. Nik ez dauzkat haiek di-tuzten balore berberak, lantegian ber tan h a r t u genuen kontzien-tziazio horregatik ha in j u s tu . Orain gazte gehienak ikasle edo langabetuak dira, eta guk zer egin dugu? Kalean jarr i di tugu. Ez diegu erakuts i l anaren balioa, eta esan diegu 'gu borroka asko

. eginak gara', eta akonplexatuta daude. Ez dute lanik, erreprimi-tzen dituzte eta e rantzuten dute

Koldo Lakasta: «Gure garaian denok genuen lana, eta hori funtsezkoa da, langile zarenean gizartearen beste ideia bat

duzulako»

dakiten eran. Ez dakite besterik. Uste du t hor badugula a rdu ra gurasook». Koldo Romeo Burla-tako zinegotzia us t e berekoa da. «Francoren o n d o r e n g o a k di ra , eta bakarr ik beren garaia eza-gutzen dute — jazarpen eta za-pa lkuntza poliziala dutela gai-nean—. Beraz, ezin dute a ldera tu igarotako garaiekin. Guk antze-m a n dezakegu aldaketa —eus-k a r a r e n i r a k a s k u n t z a , ikas to-lak...— eta horrek atzera egitera bultzatzen zaitu: 'tira, gauzak hobera doaz'. Baina haiek ez. Haiek ez du te ikus ten egoerak hobera egin duenik».

Koldo Cas tañeda HBko Mahai Nazionaleko kidearen ustez, or-dea, duela hogei ur teko eta gau r egungo gazteen baloreak berdi-nak dira, e ta egoera politikoa ere bai: «borrokatzeko moduak bes-terik ez dira a ldatu , egoerari ego-kitu zaizkielako». «Errepresio ho-nen aurrean», dio, «erantzutea zilegi da eta borroka modu guz-tiak era bai. Horrek dakar tzan kostu guztiak onar tzen ditugu».

Eta gazteek berek? Burla tako auto kontzesionarioaren aurka-ko erasoa «Euskal Herriak Es-painiako eta Frantziako es ta tue-kin duen gatazkaren ondorioa da», dio telefonoz bes ta ldean J a -r r a i k o o r d e z k a r i b a t e k , e g u n h a u e t a n egin beha r di tuzten gaz-te topaketen azken p re s t akun-tzen zurrunbi loan, «herriak za-p a l k u n t z a r e n a u r r e a n d u e n erantzuna». Taldekoek ez dituzte aintzat har tzen horrelako ekin-t z a k k r i t i k a t z e n d i t u z t e n a k : «Zapaltzaileek ez dute erabaki-tzerik zein borroka modu diren zilegi eta zein ez».

Laurak, J a r r a i n ibilitakoa h a u

ere, beste arrazoiak ere ikus ten ditu honelako ekintzen jatorr ian. «Kontuan h a r t u behar da Euskal Herrian dugun egoera, bereziki gazteek. Langabezia dagoela, gi-zarte h a u ez dagoela batere ongi, eta badagoela beti al txatzen den norbait . Ongi altxatzen den edo ez, hori, nola begiratzen duzun. Baina beti ere esan beha r da zerbait dagoela hor, gaizki da-goena hasiera batetik, eta horrek b u l t z a t z e n duela». 21 u r t e k o neska honen iritziz, horrelako ekintzak egiten di tuztenak ondo-rioez j abe tu ta daude . «Nahiko kontziente dira, e ta badaki te zei egiten du ten eta zergatik. Bakoi-tzak erabakitzen du bere borroka modua».

J a r r e r ak ha in u r r u n izanda, askoren beldurra da hi tzak eta kezkak «besteek» aprobetxatuko dituztela. «Nik beti izan di tut d u d a - m u d a asko ETAn sa r tu nintzenetik», azaldu du Lakas-tak. «Egiten n i tuen gauzak ez n i tuen gogoko, eta orain ikus ten d i tudan beste asko ere ez di tut gogoko. Baina zergatik egon ziren nire ai tona eta nire aita kartze-lan? Zergatik ni? Nire semea egon ez dadin. Hori da HBn dugun arrazoi nagusia . Nola lor daiteke hori? Esa ten badidate langileei kalte egiten dieten gertaerak sa-latuz hori lortuko dugula. . . ba ina ez in d u t h o r i b a k a r r i k egin . E T A p m - k o n i r e l a g u n a k —Onaindia, Aulestia, Markiegi— horre tan gelditu ziren, eta Esta-tuak bereganatu egin ditu. Eta arazoa ez da amai tu , baizik area-gotu. Beraz, zertarako balio du nire kon t raesana azalarazteak? Ezertarako ez».

LABeko militante den J u a n j a

5

Nafarkaria OSTIRALA,

APIRILAREN

Ez da giro

Iturralderi ere zer p e n t s a t u a eman dio Burlatako gertaerak. Horren ondo r ioak langile ba -tzuek j a s a n izana kezkagarria iruditzen zaio, ba ina ez da alde bakarreko analisien lagun. «Hi-pokrisia handia ikusten du t ho-rrelako gertakizunen erabileran. Ez dut esan nahi gauza hauek larriak ez direla, ba ina erabilerak gatazka areagotu egiten du. Ko-munikabideakez dira kalera ate-ratzen presoen dispertsioari bu-ruz jendeak zer pentsa tzen duen galdezka. Uste du t bi motatako biolentzia dagoela eta ez da ba ta ona eta bestea txarra, ba ina he-men oraindik inor ez da ausa r tu soluzioa mahai gainean jartzen. Eta herriak hori nah i duela us te dut».

Guraso askoren kezka • Bitar-tean, eta IUk Burlatako udalba-tzarrean a ipatu zuen bezala, bi arazo mahai gainean: langileen lanpostuak eta kartzelan dauden hiru gazte, horrek guztiak fami-liengan di tuen ondorioekin. Eta guraso a s k o r e n g a n h e z k u n t z a egokia eman ote den zalantza. iNik uste du t oraingo gazteek ez dituztela baloreak oso farbi», dio Miguel Tor reg rosak , Her r ikoa Gurasoen Elkartekoak, «baina arazoa da guk ere ez ditugula, bestela transmititzeko gai izango ginatekeen eta. Huts egiten ari gara horretan». Nafarroako ikas-tetxe publikoetako gurasoak bil-tzen dituen koordinadora hone-tan arazoaz maiz hitz eginda daude, eta hezkuntzak ere zer esanik baduela us te dute, Torre-grosak azaldu duen bezala. «Oro har, us tea dago euska l tasuna-rekin bikt imarena egiten dela as-kotan, eta inguru sozialari lepo-

ratzen zaiola egoera hori. Horrek just i f ikatu egiten du gero beste guztia. Horren aur rean guk pro-posatzen dugu euskara bera in-tegratzea, m u n d u guztiak ikusi behar duelako zerbait natura la dela, ez gatazkarako aitzakia. Adibidez, ikastetxe integratuak —euskara-erdara— oso garran-tzitsuak zirela antzematen ha-siak ginen, elkarrekiko ha r reman handia, normal tasuna ikusten zelako. Hori nabar i zen Irubiden, Bur la t an , B a r a ñ a i n e n , I tu r ra -

Jarrai gazte erakundeak deitutako manifestaidi bat. J O X E L A C A L L E

man.. . Baina administrazioak, sektore ba ten presiopean, berriro jarr i ditu zentro elebakarrak, eta jar rerak m u t u r t u egin dira be-rr i ro . E u s k a r a r e n t z a t , akaso , aberasgarriagoa izango da zentro elebakarra, ba ina har remaneta-rako ez, kul turak, bizitzeko mo-duak ez direlako nahas t en or-d u a n . Egoera no rma l i za t zeko modua izan liteke hori ere».

Egoera normalizatu. Baina no-la? Ez dirudi erraza zubi egitea. Alde batekoak, ofizialtasunaren

eta «gehiengo demokratikoaren» a ldekoak , e r a g i n d a k o ka l teez bakarr ik ardura tzen dira. Beste muturrekoek, berriz, oso garbi dauzkate arazoaren arrazoiak, eta arrazoi horren izenean ondo-rio guztiak, latzak izanagatik ere, onartzeko prest daude.

Analisi politikoetatik haratago, espiralaren azkeneko eskailere-tan gaudela us te du Argosek. «Gorrotoa dago bi aldeetatik, eta ez d a k i t z e i n e k i zango z u e n errua, ba ina ar rautzaren eta oi-

landaren asmakizunera iristen ari gara. Gazte abertzaleak es-kuinekoa den ororen aurka dau-de, eta eskuinekoak harro-harro dabiltza polizia txalotzen, babes-ten dituztelako. Gero gazte bat ha r r apa tu eta tor turatzen dute, ateratzen dira kalera, eta dena areagotzen da. Non amai tuko dugun? Inork nahi ez duen e lka :

rren arteko gatazka ba tean . Hau geldiarazi behar ra dago... edono-la dela. Bestela euska ldunok el-kar ren aur rean amai tuko dugu».

Gero eta zigor gogorragoak GIRO politikoaren eta presio sozialaren on-dorioz, epaileak gogor-tzen ari dira sabotajee-tan parte hartzeaz akusa tu tako gazteen aurkako zigorrak. Ga-rai ba tean «sutea» edo «hondamendia» lepora-tzen zieten. Azkenal-dian, berriz, «terroris-motzat» jotzen dituzte era honetako ekintzak, horrek dakar tzan on-dorioekin. Lehena, atxilotuak ez dituztela I ruñean epaituko, Ma-drilgo Entzutegi Nazio-nalean baizik. Beste ondorioa jar tzen ahal dieten zigorrarena da, terrorismo delituagatik hamar urtetik hogei ur-tera bitarteko kartzela eska dezakete eta.

Tar tean ez da lege al-daketarik egon. Alda-keta presio politikoak eta sozialak eragin du-te. Hala aitortzen du Joakin Galve Iruñeko instrukzioko "epaileak: «Presio soziala nabar-mena da, horrelako gertaerak gero eta ugariagoak eta larria-goak direlako». Presio horien eraginez, epai-

• leak Kode Penaleko

174. ar t ikuluaz balia-tzen ari dira atxilotuei terrorismo delitua le-poratzeko. Artikulu horre tan terrorismo sailean sar tzen dira «talde a rma tu ba ten helburuei laguntzeko» egiten diren ekintza guztiak, su teak barne . Ekintzan parte h a r t u dutenentzat 10-12 ur -teko kartzela zigorra es-katzen dute, eta eragi-leentzat 12-20 urtekoa.

Artikulu horrek dis-krezionalitate hand ia uzten du. Galvek berak dioenez, «oso subjeti-boa da ekintza jak in ba t talde terrorista bati la-guntzeko egin den ala ez zehaztea. Horretara-ko ekintzan parte h a r t u duten per tsonen hel-b u r u a k jak in behar di-ra, eta hori oso zaila da». Zai l tasuna bikoitza da, Galveren iritziz, ekintzetan par te har-tzen du ten gazteek ere ez omen dituzteko oso garbi beren jokaeraren ondorioak: «Gazte ho-riek talde terroristare-kin ari al dira kolabo-ratzen? Niri iruditzen zait k a s u askotan eurek ere ez dakitela, ez di-

relako beren ekintzen ondorioez jabetzen. Askotan ez dira kontu-ratzen ekintzak be-raiengan nahiz bes-teengan izango di tuen ondorioez. Eta egunen ba tean hilak izango di-tugu».

Carlos Divar Entzu-tegi Nazionaleko epai-leak ez zuen zalantza handir ik izan nonbait , Bur la tan atxilotutako gazteak berehala espe-txeratu zi tuen eta. Auto kontzesionarioaren aurkako erasoaren on-dotik lau gazte h a r t u zituzten, eta horietako bi (Patxi Ruiz, 21 urte-koa, eta Eduardo Piñe-ro, 18 urtekoa) kartze-lara tu egin dituzte. Beste biak, Ibai Aiensa eta Gorka Txokarro, 18 ur tez azpiko izateag'atik l ibratu ziren kartzela-tik, 200.000 pezetako fidantza ordainduta . Horien deklarazioen ondorioz egun gutxira beste gazte bat, Koldo Goiena, h a r t u zuten preso. Hau ere espe-txean dago.

J o a n den as tean Eli-zondon beste hiru gazte atxilotu zituzten.

Hauek bi gasolina lata omen zeuzkaten au-toan. Hori nahikoa izan da Iban Iparragirre eta Aitor Nuñez espetxera-tzeko. Hirugarrena, Eneko Etxandi, adin txikikoa izateagatik li-b ra tu da oraingoz. As-telehen goizean zenbait sabota je tan par te h a r t u zutelakoan atxilotu zi-tuzten bi gazteek ere, Albefto Viedmak eta Alberto Piok, fidantza ordaindu behar izan du te kartzelara ez joa-teko. Duela hilabete ba tzuk atxilotu izan balituzte, seguruenik kargurik gabe aska tuko zituzten, ez ba i taukate frogarik beraien kontra . Giroa o rduan baino be-roago dago, ordea, eta beraiei sue r t a tu zaie epaileek eskaini nah i du ten i rmotasun i txura sofritzea.

Kaleko indarkeriaren ondorioak pezetatan —edo, Burlatako ka-suan , lanpostutan— neur tu ohi dira. Atxi-lotutako gazteek eta euren familiek hortik aurrera sofritzen di-tuztenek ez dute oihar-tzun bera izaten. X

Burlatako Lipautoren aurkako erasoarengatik hiru gazte daude kartzelan. - E D U R N E K O C H

5

Nafarkaria OSTIRALA,

APIRILAREN

Xanti Begiristain

Erretzaile pasiboak • —Baina, oraindik erretzen jarrai tzen al du-

zu, daukazun o sa sun kaskar horrekin? — ez-

erretzaileak.

—Bai, arrazoi duzu alde batetik, ba ina ba-

dakizu, bizitza bakar ra dugu eta horixe apro-

betxatu behar ahalik eta hobekien; gainera, zer

arraio? zerbaitengatik hil beharko dugu! ez al

da hala? Ttuju, t tu ju , t tu ju! —erantzun dio

su t suk i erretzaile amorra tuak, eztulka bizian,

ia-ia itotzen zen bi tar tean.

—Beno, zuretzat hori bizitzea baldin bada,

tira ba, segi ezazu tabakoa erretzen lehertu

arte. Niri kerik botatzen ez didazun bitartean,

err dezakezu nah i adina, bai ta zeure b u r u a

ere nahi baldin baduzu — esan dio alaiki per-

tsona ez-erretzaileak.

Eztabaidatxo txiki honen ondoren zenbait

hausna rke t a egin nah i dut 'erretzaile, ez-erre-

tzaile eta erretzaile pasiboen inguruan. Gaur

egun, nahi duenak, nahiko informazio jaso

dezake arazo horri buruz , ha inbat lekutatik.

Erretzen duenak badaki zer-nolako arr iskuak

daramatzan nikotinak, erretzaile hori oso gaz-

tetxo eta h a u r r a ez baldin bada behinik behin.

Era berean ere, orain arte bagenekien, nola

edo hala, erretzaile pasibo izatea gauza txarra

zela, ba ina behar bada, pentsa ez genezakeena

da, leku itxietan denok erretzaile bihurtzen

garenean beste norbaitek erretzen baldin badu ,

zeinen ondorio kaltegarriak di tuen erretzaile

pasibo izateak.

Izan ere, orain dela egun batzuk, euskal ko-

munikabideek plazaratu dituzte Osakidetzak

Euskadiko Sei Ordue tan egindako ikerketa

ba ten emaitzak, eta ondorio horiek nahiko

adierazgarri eta kezkagarriak dira. Konta de-

zadan pixka ba t zertan datzan ikerlan hori:

Esan bezala, Osakidetzak Euskadiko Sei Or-

duen egunean, Anoeta Kiroldegian sar tu baino

lehen, 10-13 ur te bitarteko gaztetxo mordoxka

bati gernu laginak ha r tu zizkion analizatzeko.

Gauza bera egin zuten osasun zerbitzuko lan-

gileek hau r r ak kiroldegitik a teratakoan. Iker-

kuntza hau , jakina, gaztetxo horien gurasoen

onarpenarekin egin zen denbora guztian. Eta,

gorago adierazi dudan bezalaxe, emaitzak oso

interesgarriak izan dira. Hor ikusi da, h a u r

horiek atera ondoren, nikotina indizea (edo

bere eragin negatiboak) askoz ere handiagoa

zutela. Modu berean, indize hori larriagoa

zuten etxean erretzaileak zeuzkaten haur rek .

Beraz, horrela demostratzen da, Anoeta Kirol-

degia bezalako leku itxietan (nahiz eta a r run t

handia izan), erretzaile aktiboa ez den jendea

ere erretzaile pasibo bihurtzen dela egoera ho-

rretan denbora luze samar i raunez gero. Ho-

rregatik guztiarengatik, sendagileek ohar ta-

razten gaituzte arreta berezia j a r dezagun de-

fentsarik txikiena du ten pertsonekin, erretzaile

aktiboak diren toki itxi guztietan, nahiz han-

diak nahiz txikiak izan, erretzaile pasiboen

ondorio kaltegarriak ahalik eta gutxien paira-

tzeko. Aparteko kon tua izan beharko lukete,

esate baterako, emakume hau rdunek , niniek,

haurrek, gaixoek, adinduek eta abar.

Hala eta guztiz ere, gizarte h a u nahiko al-

drebesa da, eta sarr i tan agertzen zaigu jende

ugari gogotik erretzen pelikuletan, antzerkie-

tan eta beste. Batzuetan esan liteke tabakis-

moaren aldeko apologia merkea egiten aritzen

ote diren.

Ni ez naiz erretzaile aktiboa eta nahiago du t

horrela izan. Saiatzen naiz erretzaile aktiboak

ulertzen eta errespetatzen, baina baldintza ba t

bakar ra jar tzen diet nire ondoan egoteko, ale-

gia, ni ez nazatela b ihur erretzaile pasibo, ez eta

nire ingurukoak ere. Gauza bera lantokian,

etxean, ibilgailuetan eta abar.

Egia esan, nik ez dakit nola moldatuko diren

erretzaileak ez diren per tsonak beren maitale

erretzaileekin; niri behintzat j asanez ina ger-

tatzen zait ahotik botatzen du ten tabako ki-

ratsa. Hor konpon nor bere bikotekidearekin!

Ez-erretzearekin ez da lortzen bakarr ik den-

bora luzeagoan bizitzea baizik eta bai ta bizi-

kalitate hobea ere. •

Joxemiel Bidador

Lhande zalgiztar handia gogoan

• «Bere ahalen bethian zen denbora beno handiago izan beita aita Lhande euskaldun suharra , ezinian kausi tu delarik» zioen Lhanderengandik euskal tzaintasuna ohoregarria jaso zuen Guillaume Eppherre altzuriikutarrak 1959.eko Gure herria agerkarian. J a n Pierra Basagaitz a tharraztarra alargundu ze-nean emaztearen ahizparekin esposatzea deliberatu zuen, ha-labeharrez Montebideon sortu Mendikotako Mendittetarren Paulina Hegirekin hots, eta lemiziko emazteak eman bi alaba harturik, Baionara jo zuen ianaren karietara t ra tulanta baitzen, eta ber tan zen sortu Pierre, hiru semetan nagusia, 1877.eko uztaiiaren 9an. Aturriko hirian jaio arren ar ras tenore laburrean iraun zuen har tan , alta zernahi t resna erosi eta saltzeko aitak Baztan aldera zegien aunitz bidaztietako batetan hil baitzen ondikotz, Elizondoko ostatu batean espreski, 45 urtetan, kolerak joa. Amak gorputza kontrabandoan ekarri ostean ezkonsarian bereganatua zuen Zalgizeko Apatiara joan zen bost seme-iloba ahafbezal ongien haziz. Zuberera etxeko euskara izan zuten beti. eta amañik hortan zuen zer ikusirik Pierrek bere hiztegiko ai-tzinaldean oroitarazi zigun: «Graxi Lhande, ene amañi zenaren oharmentxetan, erakatsi zeitadalakoz haurrian jinkuaren othoi-tzen iiskaraz'. Mauleko San Frantses ikastetxetik Baionako apezgaitegi handira joan zen. alabaina Lhande ez omen genuen halabiz dioten haietarik eta egotzi baino lehen iagundian sartzea nahiago izan zuen, !900.ean Belgikako Rodezen egin zuena. Loiolakoaren gerizapean anitz lekuetatik ibili zen. hala nola 1905.ean euskaldunek horren ongi eta tamalez ezagutzen dugun Cadiz aldeko Puerto de Santa Maria frantserazko irakasle, 1907.ean Belgikako Enghien hiriko apezgaitegian maisu eta 191 l.etik aitzina Hondarribia 'eta Hernaniko josulagunen ikas-txeetan. Hegoaldean euskaitzale suha r eli baten artean franko lagun egiteaz gainera, besteak beste Txomin Agirre, Azkue, Ur-kixo, Eleizalde, Altube, Eguzkitza, Intza, Larreko eta abar lu-zexka. gipuzkeraz aski ongi ikasi zuen, Lafitteren aburuz zitzaion errezena, nahiz eta Euskaitzaindia berria 1919.ean eraiki zelarik zubereraren izenean hau ta tua izan zen. Haatik aida batean

"buka tuko zitzaion hegoaldean egotea, izan ere 1921.ean karri-karatu zuen Notre souer latine, l'Espagne idazkiaren menturaz penintsulan harzara sartzea debekatu zioten españar agintari erzoek, bizitoki berria Parisen finkatu behar izan zuelarik. Han ezdeusen apeza izateari ekin zion. Orduan hasiko zen Notre-Dame eliz.nagusian garizumako pheredikiak oguzten, alabaina beste apez lodien bekaitzak eragindua hego ameriketarazi zuten bi urtez, hiru hilabetetan geraiu zena halaz guziz. Parisen berriz 1927tik 1934ra irratigizori hardita genuen. Ameriketah ez ezik Madagaskar eta Indian ere aritu zen elestari, baina buru tu lan gogorrak arraultza errun zion, eta 1934.ean jauki apoplexia ba ten ondorioz zeharo mendratur ik ondarreko urteak Atharra- I tzeko moja frantxikotarren etxean 'eman. zituen, artarik eduki J gabe, 80 ur te zituela hil zen arle. Zalgizen dugu ehortzirik.

Gazte gaztetandik bazuen erakutsi izkiriatzeko dohai berezia eta zaletasun arrenguratsua, lan ugari utzi zigularik. Garipileko txoria, abondo gairi otzan zion berariazko juzkoa emanez, zer-nahi gisaz oraikoan euskaraz tajuturikoen xerka ez gara abia-tuko baizik, hagitzez gutxiago izanda ere. Aranart eta Lafitteren lagunkidetzaz Pariseko Beauchesnen 1926-1934 urtetan ager-tarazi zuen Dictionnaire basque-Jrançais famatuaz lekot, eta az-ken horrek zerrendatua hontaraturik, 'bertsuz doi-doia bortz kobla aita Aizpuru adixkide bati buruz. hitz laxoz Xuberoko euskaraz Euskaldun ona deitu astekarian zenbait berrixka, 1915,ean Baionako apezpikuaren gu tun baten itzulpena, 1917.ean Curutchet aphezaren hil mezan Onizen eman min-tzaldia, Uskaldiin gudukarientako gCithiinak jalgi zuen deia, La-purdiko mintzairan Euskara eta euskaltzainak hitzaldia, eta gipuzkeraz ondu zituen Oiartzungo festetarako Gure orma zaa-rra sermoia eta Txomin Agirreren heriotza zela-eta Agirre ira-kurgaikaria artikulu bi Euskal Esnalean e ta Yolanda elaberia, Donostian I921.ean argltaratu zena. eta i'raniserazko La jerro-neriS d'Ameznabar iiburuiik iizuipen bide duguha . -B

Nafarroako banakako txapelketako zotzigarren jar-dunaldiko partida, 1996ko martxoaren 23an jokatua. Jesus Javier Cortes, 2.255 ELOkoa — Rafael Ruiz Escobar, 2.010 ELOkoa.

1.Zf3,g6; 2.e4,Ag7; 3.d4,d6; 4.Ac4,c6; 5.Ab3,Zf6; 6.De2,e5; 7.e5,e5.

'Ze5' egitekotan, beltzek 'Ze4' daukate, eta jarraian 'De7'.

8.0-0,Dc7; 9.Zg5,0-0; 10.f4,h6; 11.e5,De5; 12,Zf7,Gf7; 13.Af4.

'Db2' jokatuz gero, txuriek 'Dc4' lukete berebiziko arriskuaz.

13 De7; 14.Af7 xa,Df7; 15.e5,De7; 16.Ah6,Ah6; 17.Gf6,Af5.

Txuriek peoi bat irabazi dute, baina gaztelua arris-kuan daukate.

18.DC4 xa,Eg7; 19.g4,Zd7; 20.f5,Ze5; 21.Gg6 xa,Zg6; 22.g6.

Ikus koadroa. Txurien estrategia okerra nabari da orain. Errege txuria da babesik ez duena eta salduta dagoena.

22....,Dg5 xa: 23.Eh1,Dc1 xa; 24.Eg2,Gf8; 25.a4,Ae3; 26.Dc3 xa,Eg6; 27.Dd3 xa,Eg7; 28.Zc3,Gf2 xa; 29.Eg3,Da1; 30.Dd7 xa,Gf7; 31.Dg4 xa,Eh8.

Txuriek partida utzi zuten. Erasoa ez zuten behar bezala prestatu, eta kontraerasoa zorrotza izan zen.

5

Nafarkaria OSTIRALA,

APIRILAK

Kongresu Xakobeoa Iruñean Datorren astean, apirilaren 9 eta 13a bitartean, Donejakue Bidearen Lagunen Elkarteak antolatua

ederatzigarren aldiz Kongresu Xakobeoa

eginen du Donejakue Bi-dearen Lagunen Elkarteak datorren astean —apirila-ren 9tik 13ra— Iruñeko pla-netarioan, Dakitenak ibil daitezela, dabiltzanek jakin dezatela lelopean. Doneja-kue bidearen filosofia azter-tu ezezik, elkartearen zere-gina ere eztabaidatuko du-te kongresuan.

E d u r n e E l i z o n d o / Iruñea

DATORREN a s t e a r t e a e t a la-r u n b a t a b i t a r t e a n , K o n g r e s u Xakobeoa eginen dute Iruñeko planetarioan. Bertan bilduko di-ra Donejakue Bidearen Lagunen Elkarteko kideak, azken zortzi ur teetan bezala. Aurtengo ekital-diak, e l k a r t e a o s a t z e n d u t e n hainbat lurraldetako —Doneja-kue bideak ukitzen dituenak— 570 kideren ar tean esperientziak trukatzea bul tza tu nah i du. Da-kitenak ibil daitezela, badiltzanek jakin dezatela aukera tu dute al-tolatzaileek aurtengo lelo.

J e s u s Tanco Ñafarroako Done-jakue Bidearen Lagunen Elkar-teko lehendakariak azaldu digu leloaren esanahia . «Bada Done-jakue bidea aztergai h a r t u duen jende anitz ba ina bidea sekula san tan egin ez duena, eta alde-rantziz, bidean askotan ibili bai-na bere historia eta ondare kul-turala ezagutzen ez di tuenak. Gure asmoa, beraz, daki tenak ibil daitezela eta dabiltzanek ja-kin dezatela da». Halaber, Gare-sen dagoen Santxo Handiaren zubiaren irudia aukera tu du Na-farroako elkarteak kongresuko sinbolotzat: «Funtsezkoa izan da bidean. Gainera, beti zubi be-rriak egiten ari gara, I ruñea eta Santiago ar tean, ibiltzen direnen eta daki tenen ar tean, beraz, irudi polita dela us te dut».

Kongresuaren edukinari da-gokionez, h i ru zati bereizi dituzte an to l a t za i l eek . L e h e n e n g o a n , Donejakue bidearen oinarri eta hastapenez, «bere filosofiaz, fi-nean», ariko dira elkartekideak. B i g a r r e n e a n , b i d e k o k u l t u r a har tuko dute mintzagai, eta hi-rugarrenean, berriz, Donejakue Bidearen Lagunen Elkar tearen betebehar eta funtzioa eta Admi-nistrazioarekin eta beste era-kundeekin di tuen ha r r emanak aztertuko dituzte.

Donejakue Bidearen Lagunen Elkarteak di tuen zereginei bu-ruz, argi eta garbi mintzatu zaigu Je sus Tanco: «Bidea bul tzatu be-har dugu». Horretarako, ha inbat alor jorratzen dituzte. Alde ba-tetik, bidea egiten ari diren erro-mesentzat aterbe sare egokia osatzea dute helburu. Ildo bere-tik, «bidea egiten ari den orok ahalik eta informazio osa tuena izan behar du eskutan», azpima-rratu du J e s u s Tancok, eta ze-regin hori ere bere gain ha r tu du elkarteak.

Bide f ran tsesa ezagunena bada '

Santiagora doan bide frantsesak Orreagan du sarreretako bat. : A R T X I B O K O A „

ere —bi sarrera ditu, ba ta Som-portetik eta bestea Orreagatik. Ostabaten ere, hiru bidek ba t eg i ten d u t e —, b e r a u o s a t z e n du ten beste hainbat agertuz joan dira, Ebroko bidea —Erribera z e h a r k a t u o n d o r e n Logroñon egiten du bat bide frantsesare-kin— edo Baztango bidea —Baio-natik I ruñera doana— kasu . Bide hauek guztiak ezagutzera eman

nahi ditu Nafarroako Donejakue Bidea ren Lagunen E l k a r t e a k , «bide horiek ongi zehaztu eta, era berean, erromesak aukera ge-hiago izan dezan».

«Denentzako lekua dago Donejakue bidean» • «Doneja-kue bidea ez da historiaren fosila, egun indarrean dagoen fenome-noa baizik, jende asko eta asko-

ren interesa pizten duena», azpi-mar ra tu du J e s u s Tancok bidea-ren filosofiari b u r u z galdetzean. Bere ustez, Erdi Aroan errome-riak egiteko zeuden arrazoiek bi-zi-bizirik diraute gaur egun, «eta leku askotan herr iaren erlijiota-s u n a adierazteko egiten diren erromeriak dira horren adibide».

Tancok onar tu duenez, ha la ere, «mundu guztiarentzat dago

l e k u a D o n e j a k u e bidean» e ta arrazoi asko daude erromesak bidean jartzeko: «Batzuek bi-dearen zentzu izpiritualak era-karr i ta egiten dute, beste ba-tzuek kul turalak, kirola egitea-gatik beste batzuek,...» Arrazoi h a u e k guztiak biltzen dituzten h i r u ezaugar r i azp imar raga r r i ditu Donejakue bideak J e s u s Tancoren aburuz: «Izpiritualta-suna , • eu ropar tasuna eta bai ta aben tu ra ere».

Bi Urte San tu ren artekoa iza-nen da datorren as tean Doneja-kue Bidearen Lagunen Elkar teak I ruñean eginen duena , 1993 eta 1999 artekoa, ha in zuzen. Azken h a u izanen da milurtekoaren az-ken Urte San tua . Hori dela-eta modu berezian ospatu nah i dute elkartekideek. Ordurako, adibi-dez, aterbe sarea hobetu eta bi-dea bera bul tza tu nah i dute, «orain arte egin duguna ba ina bitarteko gehiagorekin». Bideari buruzko ijitzaldi zikloak ere an-tolatuko dituzte, ziurrenik.

Azken ur tee tan Donejakue bi-deak bizi izan duen gorakadak bere hor re tan jarrai tzen badu , erromesak behintzat ez dira fal-tako 1999ko Urte S a n t u a n . «X. mende aurret ik Santiago apos-toluaren hilobia aurki tu zute-nean has i zen erromeria. Baziren beste ba tzuk ere ba ina Doneja-kue bidekoak gehiago i r aun eta f inkatu egin zen». XV. mendetik aurrera behera egin zuen erro-meriak: «Batetik, Es t a tuen arte-ko mugak agertzen dira eta, bes-tetik, e r re forma p r o t e s t a n t e a k ere izan zuen eraginik. Azkenik, Mundu Berria aurki tu ta , jende askok jotzen du bertara». Tancok azaldu duenez erromeriak gora-behera anitz bizi izan di tu geroz-t ik -mendee tan zehar. «Egungoa garai ona da, "goian da berriro. Mota askotako jendea biltzen da ur tero Donejakue bidean, gaizte eta zaharrak, denetarik». X

Hitzaldiak eta erakusketak DATORREN astear-tean — hilaren 9an—, Millan Bravo Lozano-ren hitzaldia izanen da IX. Kongresu Xako-beoaren lehenena. Bi-deari buruzko kontaki-zun handiak izenbu-ruko hitzaldia eskaini-ko du, arratsaldeko zazpi eta erdiak ingu-ruan , irekiera ekitaldia egin eta kongresua aurkeztu ondoren. Jardunald iak , beraz, b iharamunean , as-teazkenean, hasiko di-ra.

Lehendabiziko jar-dunaldian Donejakue bideko erromeriaren oinarriak izanen di-tuzte aztergai. Braulio Valdiviesok Herri erli-jiotasunaren eta erro-meriaren ezaugarriak garai ezberdinetan. Donejakue bidearen gorakada Erdi Aroan eta egungo berpizkun-dea izenburuko hitzal-dia eskainiko du as-teazken goizean. Goi-zean ere, Alejandro Uli Donejakue bideko erromesaz ariko da. Arratsaldean, berriz, Donejakue bideko

erromeriaren zentzu uniber tsala aztertuko du Ja ime Garciak. Egun berean, arratsal-deko zortzietan, Zan-gozako Santa Maria elizako atea oinarritzat har tuz, erromanikoa-ren sinboloei buruzko hitzaldia eskainiko du Ja ime Cobrerosek Iruñeko Kutxako Hi-tzaldi aretoan.

Ostegunean kongre-suko bigarren ja rdu-naldia hasiko da, Bt-dea eta kultura izen-burupean . Hasteko, goizeko hamarre tan , Luis Monreal Tejadak erromeriari bu ruz dauden ikerketen berri emanen du. Ondoren, Donejakue bideak Europako kul tura osatzeko izan duen garrantzia aztertuko du Victor Manuel Ar-beloak. Arratsaldean, berriz, ikerketa xako-beoen egungo egoera izanen du mintzagai Angel Martinek. Zor-tzietan, Iruñeko'Ku-txako aretoan, Fran-kfur t Maine inguruko Donejakue bideko erromeriaren az tamei

buruzko hitzaldia es-kainiko du Barbara E. Preuschoffek.

Ostiralekoa izanen da h i rugarren j a rdu-naldia, Donejakue Bi-dearen Lagunen El-kar tearen zereginari buruzkoa, alegia. Goi-zeko hamar re tan , gaiari buruzko ikus-p u n t u historikoa azal-duko du Jose Carlos Rodriguezek. Honen ondoren, Bidearen Lagunen Elkartearen eta Administrazioaren arteko ha r remanaz ariko da Jose Antonio-Corriente eta, arra-tsaldean, Nafarroan elkarteko lehendaka-ria den J e s u s Tanco ha inbat talderen arte-ko t rukeari eta elkar-lanari bu ruz mintza-tuko da. Ostiraleko hi-tzaldiak, azkenik, Do-nejakue bideko ikono-grafia aztertuko du. Hubert Jacomet iza-nen da hizlari I ruñeko Kutxan.

Larunbata izanen da kongresuko azken eguna. Goizeko ha -marre tan meza entzu-nen dute partaideek

San Sa turn inoren eli-zan. Herru Santiago abesbatzak ha r tuko du parte. Hamaiketan Nafarroako Museoan bisita eginen dute eta arratsaldeko lau eta erdietan, berriz, Iru-ñeko Gotorlekuan pres ta tu du ten Done-j a k u e bideari buruzko maketa e rakusketa ikusiko dute . Francis-co Gonzalezen make-tak dira Iruñeko Uda-lak Nafarroako Base-rr i tarren Kutxaren la-guntzaz antola tu d u e n erakusketa hone tan ikusgai.

Honetaz gain, hala ere, izanen da kongre-s u a k i raunen duen bi-ta r tean beste erakus-ketarik ere. Planeta-rioan ber tan, ha in zu-zen ere, xakobeoa gai-tzat du ten l iburu, zigi-lu, argazki eta beste ha inbat obra ikusgai izanen dira. Halaber, Kongresu Xakobeoan parte h a r t i f t o du ten guztiek Esne Bideari buruzko proiekzioa ikusi ahal i?anen dute, egunero arratsaldeko seietan, planetarioan.

5

Nafarkaria OSTIRALA,

APIRILAREN

x • Luisa Etxenike • Idazlea

«Distantzia luzeetan galdu egiten naiz» • • uisa Etxenike idazle 1 9 donostiarrak 'Efec-tos secundarios' elaberria aurkeztu zuen joan den as-teartean Iruñean. Oraingoz azkena eta laugarrena duen iiburu honetan, bi emaku-mek eta gizonezko batek osatzen duten maitasun triangelua aurkezten du Etxenikek. Desioa eta as-katasuna hartu ditu gaitzat idazle donostiarrak.

E d u r n e E l i z o n d o / Iruñea

IPES-EN egoitzan egin zuen Luisa Etxenikek bere l iburuaren aur-kezpena. IPESen aski ezaguna da idazle gipuzkoarra, li teratur tai-lerra ba i tauka bertan. 27 ikaslek entzuten dituzte egun idazlearen azalpenak.

• Bi emakumek eta gizonezko batek osatzen duten maitasun triangeiua da zure azken elabe-rriaren ardatza. Zer-noiako pertsonaiak dira, zer-nolakoa da istorioa?

Elkarren ar tean oso ha r r eman es tua dute Laura, Maritxu eta Joaquin h i ru pertsonaiek. Laura eta Joaquin ezkonduta daude, ongi e z k o n d u t a ga ine ra , e lkar maite dute. Maritxuk eta Laurak ere bikotea osatzen dute, elkar maite dute. Uneba tean , Maritxuk minbizia duela jakinen du. Ho-rren ondorioz, h i ru pertsonaiak aurrez aurre izanen dira. Laurak Maritxurekin duen ha r remana-ren berri emango dio senarrari , o r d u r a a r t e k o o reka a p u r t u z . Egoera berriari aurre egin eta zoriona bilatzen saiatuko dira.

• Zoriona pertsonaiek eskura duten aukera dela aipatu duzu liburuaren aurkezpenean. As-katasunaren ideia hori, liburu honen ezaugarria ezezik, zure obra guztiaren ezaugarria da? F pertsonaiek beti dute au-

ke ieko ahalmena. Aukera bat e i >e,stea hau ta tzen dute, ba-

«Literatura esaten duzunaren etasujeritzen duzunaren

artean dago, esaten duzunak eta isiltzen duzunak

osatzen dute istorioa»

Efectos secundarios da Luisa Etxenikeren azken elaberria. , J O X E L A C A L L E

t a r e n eta b e s t e a r e n ondor ioak ze iad i ren jakinik. Begirada atze-ra botatzen badut , ideia hori nire l iburu guztietan dagoela us te dut, nahiz eta idatzi n i tuenean horre-taz ez jabetu. Silverio Giron y otros cuentos, adibidez, konpromezu politiko eta soziala izan zen. Bai-na orain kontura tzen naiz nire pertsonaiek pasioa aukeratzeko ahalmena dutela beti, h a u da, zoriona aukeratzen den gauza de-la us te dute guztiek, bai ta lehen l iburu haietako pertsonaiek ere. • Ipuinek osatzen zuten zure le-

hen liburua. Azken hau, berriz, oihartzun poetikoa duen ela-berritzat jo dute. Zein jenero duzu gogokoen? Gaur egun zaila dajeneroez hitz

egitea, testuez hitz egiten da gaur

egun. Estilo soila du t nik gogoko. Hiru hitz erabili ordez baka r ra erabiltzen baduzu , hitz bakar ho-rren edukiak askoz aberatsagoa izan behar du. Hitz horri ematen diozun balioak, nire ustez, zeri-kusia du .poesiak erabiltzen di-t u e n b idez ido r r ek in . F o n d o k o idazlea baino, ab iadurako idazlea naiz. Idazkera tr inkoa gustatzen zait niri, gi tarraren har iak beza-lakoa, mugimendu txikienarekin h o t s a a t e r a t z e n d u t e n a k . Dis-tantzia luzeetan berehala galtzen naiz.

• Ipuina izan daiteke, beraz, zure estiloarentzat jenerorik ego-kiena? Gero eta gustyrago idazten di-

tu t ipuinak, asko gusta tzen zait duen tentsioa. Literatura esaten duzunaren eta sujeri tzen duzu-naren ar tean dago, esa ten duzu-nak eta isiltzen duzunak osatzen d u t e i s tor ioa . E t a hor i guz,tia, ipuinean antzematen da hone-kien.

• IPESeko Emakumearen Ikas-ketak deritzon departamentu-

ko kide zara. Emakumeen alo-rrean garatzen duzun lanak ba al du eraginik zure testuetan? E m a k u m e e n l i t e r a t u r a a s k o

irakurri du t eta asko aztertzen dut . Hor dagoen tradizioa da, eta ha la den neurr ian , eragina du niregan, edozein idazleren lanean tradizio jak in ba ten b a r r u a n ego-teak eragina duen bezalaxe. Ema-kumeek jda tz i t ako obrak har tzen di tuen tradizioaren b a r r u a n nago ni, tradizio horren b a r r u a n idaz-ten du t nik. Tradizio biderkatu bateko kide naiz eta hori asko gusta tzen zait.

• Emakume idazleak orain zortzi urte Donostian biltzen hasi zi-ren urtero egiten dituzuen to-paketetan. Zein da emakumeek idatzitako literaturaren egoera egun, Euskal Herrian? Nik egiten d i tudan gauza guz-

tien a r tean aberasgarr ienetakoak dira E m a k u m e Idazleen Topake-tak. Orain zortzi u r te sor tu ziren eta egun oso f inka tu ta daude ja -da. Topaketa h a u e t a n argi gera-tzen da Euska l Herrian e m a k u m e

idazle asko eta onak daudela, bai erdaraz bai euskaraz. Hor dira, bes teak beste, Arantxa Urreta-b izka ia , Tere I r a s to rza , L a u r a Mintegi , Amaia Lasa , A r a n t x a I t u r b e , Amaia I tu rb ide , Mar ia Eugenia Salaberri, Jul ia Otxoa eta abar . Idazle asko dago, bai ta idazle gazte asko ere. E m a k u m e h a u e k guztiek asko idatzi dute eta ez dugu ahaz tu beha r egun ere idazten aridirela. Hori da garran-tzi tsuena.

• Efectos secundarios kalean da. Ba al duzu beste proiekturik prest? Bai. Ipuin l iburu ba t b u k a t u

berri dut . Zuzenketa lanean ari naiz orain eta ur te b u k a e r a n ar-gitaratzea espero dut . Orain arte idatzi dudanarek in zerikusirik ez duen elaberri ba t ere idazten ari naiz orain. Agian udarako buka--tuko dut . Bestalde, l i teratur tai-lerretan jarrai tzen du t eta lan hori oso gus tu ra egiten dut . Idatzi eze-zik, l i teraturarekin d u d a n pasioa hedatzeko aukera ematen didate l i teratur tailerrek.

s o s l a i a Donostian jaioa da Lutsa Etxenike. Literaturarekiko zaletasuna, askori bezaia,

haurra zenean piztu zi-tzaion. «Olerkiak idazten ni-tuen hasieran, oso intimoak'.

Guatemalara gazte ga-raian egindako bidaian

jabetu zen literatura za-letasuna batno gehiago

zela beretzat.

'Silverio Girdn y otros cuentos', 1986. urtean

kaleratu zuen bere lehen liburuaren oinarria. hain zuzen, Guatemala bera

da, hango egoera politiko eta soziala. Haren ondo-tik, 'Çuerida Teresa' idatzi zuen 1988an eta 'Historia

de amor de Margarita Maura' 1992an.

ldazteaz gain. orain zortzi urte Donostian egiten hasi ziren Emakume Idazleen Topaketak antolatzen ditu

Luisa Etxenikek, beste hainbat emakume eta

idazlerekin batera. Ema• kumeek idatziriko iixera-turan aditua da, baita

Zuzenbidean lizentziatua ere.