MURSEGOREN «%100 OION», BIZIKIDETZAREN MELODIAOIONDARRAK IRRIKATZEN DAUDE BIHAR MAITE ARROITAJAUREGI «MURSEGO» MUSIKARIAREN DISKOA ADITZEKO. 80HERRITAR INGURUK PARTE HARTU DUTE SORMENAREN BIDEZ ZURRUMURRUAK ISILTZEKO LANEAN > 12 %100 OION

«NO SIGO EL GUION...»:Sexu langileen bizipenak berenahotsean jaso dituen lana > 17

DATORRENA

Ezkerra eta agertokien araberakopolitika eraginkorra IÑAKI SOTO > 3

www.gaur8.infomila leiho zabalik

2017ko ekainaren 10a | XI. urtea • 521. zbk.0,50 euro

Arduraduna: Amagoia Mujika Telleria. Erredakzioa: Xabier Izaga Gonzalez.

Argitaratzailea: Astero. Lege Gordailua: SS-77/07. Helbidea: Portuetxe 23-2a. 20018

Donostia. P.K.: 1099. Tel.: 943 31 69 99 / Faxa: 943 31 69 98. e-posta: info@gaur8.info.

Publizitatea: Euskal Prensa. Tel.: 94 424 72 06.mila leiho zabalik

HEZKUNTZA, HIZKUNTZA POLITIKA ETA KULTURA SAILAK(HIZKUNTZA POLITIKARAKO SAILBURUORDETZAK) DIRUZ LAGUNDUA

SINADURAK:

03 Iñaki Soto: Ezkerra eta agertokien araberako politika eraginkorra

10 Oier Gorosabel: Trokanteritisa11 Mikel Zubimendi: Ezkerra:

erabaki ezinik egon eta erabakitasunez ekin?

16 Unai Iturriaga20 Gaizka Amondarain: Ametsen eraiste neurtua 21 Laura Mintegi: Gure esku dagoelako 27 Joxean Agirre: Txokokeriak27 Saioa Iraola: Inkisizioak ez du amaierarik30 Ana Elosegi: Minbizia, mina bizitzan, min bizia

Biafraren askatasunaren aldekomugimenduak gora egin duerrepresioaren ondorioz 04

Ikusmira: Trumpek arazo bat duala Trump bera da arazoa? 07

Edgar de Leon abokatu maiarekinsolasean, Guatemalako erronkez 08

«%100 Oion» diskoa, bizikidetzahobetzeko proiektuaren emaitza 12

Sexu langileen eskubideak, eurenahotsetik: «No sigo el guión...» 17

E.lkarrizketa: Oscar Jara,soziologoa eta hezitzailea 22

Ikusmira: «Lehen jolasa haurrenkontua zen» 25

In Fraganti: Ariane Piñero 28

Juantxo Egañaren behatxulotik 31

4

22

17

8

28

2017 | ekaina | 10

GAUR8• 2 / 3hutsa

atze

rria

Artikulu hau idazten ari naizenean BritainiaHandiko herritarrak bozkatzen ari dira. Argi-taratzen denerako, ordea, hauteskundeetakoemaitzak ezagutuko ditugu. Alegia, lehen mi-nistroa Theresa May edo Jeremy Corbyn izan-go den jakingo dugu. Une honetan, duela bi

aste ez bezala, aukera biak dira posible, zintzoak izateko la-boristek irabaztea zailagoa dirudien arren. Corbynen kan-paina bikaina izan da, benetan indartsua eta ikusgarria [he-men Birminghameko mitin batean: goo.gl/XB0mWS]. Ezdu aurretik esana ez zuen ezer esan, baina askok esatekozuena entzun nahi izan dute orain. May, ordea, bere kalku-luak nola okertzen ziren ikusi ahala izu-ikaran erori da.Neurritasuna galdu du eta berarentzat zentrala zen lidergosendoaren ideiarekin kontraesankorra den ahulezia eraku-tsi du. Adibidez, gorputz-lengoaia aldatu zaio, are nabarme-nago atentatuen ondoren, baina baita kontserbadoreenhauteskunde-manifestua de-fendatzeko orduan ere [An-drew Neilek BBCn egindako el-karrizketa hau horren adibidegarbia da: goo.gl/iqh01m]. Batak edo besteak irabazi,

politika zeharo desberdinakegingo dituzte. Jakina, Jonat-han Powellek “The New Ma-chiavelli” liburuan maisukiazaltzen duenez, beren politi-kak aurrera ateratzeko izangodituzten mugak itzelak izangodira, Mayrenak baino askozitzelagoak Corbynenak. Azkenbatean, neoliberalismoan sis-tema gobernuaren gainetik dago. Boterean dagoenak he-rrialde bat eta jendarte bat aldatzeko askoz ere ahalmengehiago ditu, noski. Aukerak hain irekiak dauden herrialdebatean, ordea, galtzaileak politikak egiteko tarte txikia du,baina Politika egiteko aukera handiak ditu. Garaiotan, iritzi publikoak dituen aldaketa etengabeekin,

egiturek dituzten ezegonkortasunekin eta herritarren hau-teskundeetako leialtasunaren ahultzearekin, hauteskundeemaitzak eta jendartearen izaera berdintzeak aldaketa poli-tikorako aukerak ahultzen ditu. Donostian egunotan izandiren europar ezkerraren Study Days bikainetan aipatunuenez, Trumpek irabazi zuen, baina Sandersek irabaztekoaukera erreala izan zuen, Corbynek duen bezala. Jendarteaberbera da, baina agertoki batean eta bestean aukerak des-berdinak dira; ondorioz, estrategia desberdinak behar dira,eta ez dakit ez baterako ez besterako prest ote gauden. Sis-

temak fatalismoa indartzen du eta gure aurreiritzi eta nos-talgiek gainontzekoa egiten dute. Adibidez, ez dugu Vene-zuelan kolpe bat emateko zain egon behar [irakurri LuismiUharteren hau: goo.gl/vp2FG1], Brasilen jada kolpea emandute-eta. «Chavez eta Lula ez ziren berdinak», esango du ba-ten batek. Ezta Rousseff eta Maduro ere, diot nik. Urrutirajoan gabe, espainiar Estatuan Podemosen arazo nagusienaez da galtzea izan, baizik eta agertoki horretarako planik ezizatea. Eskoziar independentistak, ordea, prest zeuden. Ho-na etorrita: komunikabide indartsuak aurka izan arren al-daketa politikoa eman bazen, orain komunikabide horiekahulagoak direnean, ez bota zure galeren errua beraiei.Etxekalte ariko naiz, akaso, baina nire ustez ezkerrak abo-

katuak, kazetariak eta filosofoak baino beharrezkoagoak di-tu uneotan ingeniariak eta ekonomialariak. Kontakizuneanpattal gabiltza, eta ez dut honetan gure ardura zuritu nahi,baina are eskasagoak dira gure errepide-mapak, gure inber-

tsioen errentagarritasuna eta gure agertokien araberakoaurreikuspenak. Efikazak bagara, gauza handiak egiteko gaigara (Arantxa Tapia bezalako “eskuineko estajanovista” be-rrien aurrean gure lanerako grina eta sakrifiziorako gaita-suna motelduta daudela iruditzen zaidan arren), baina ba-tere efizienteak ez gara, gauzak egiteko inbertitzen ditugunindarrak neurgabeak dira-eta. Gure artean ez da ideologiko-ki “errentagarritasun politikoaren” kontzeptuaren kontradagoenik falta; are, gastatutako indarren eta lortutakoemaitzen arteko harremana aztertzearen beraren kontradaudenak ere badira, marjinalak direla sinistu nahi badutere. Gure printzipioen sendotasunari buruzko kezkarik ezdut, baina errealitatearen analisi zuzenak eta estrategia era-ginkorrak behar ditugu, printzipio horiek ez ditzaten gureamaierako helburuak ito. Errealismo politikoa materialis-moaren anaia txikia da, eta beren arerioa idealismoa da. •

{ datorrena }

Ezkerra eta agertokienaraberako politika eraginkorra

Irabazi edo galdu, jendartea berbera da.Baina agertoki bakoitzean aukerakdesberdinak dira; ondorioz, estrategiadesberdinak behar dira, eta ez dakit ezbaterako ez besterako prest ote gauden

Iñaki Soto

hutsa

hutsahutsa

atzerria

Urteurrenarenharira deituta-ko lanuzteakhorixe erakutsizuen, indepen-dentziaren al-

deko mugimendua hazten aridela Biafran, nahiz eta herritaraskok betiko ohiturei eusteaerabaki zuten. Umuahia hirian, esaterako,

Nigeriako Poliziak esandakoa-ren arabera, normaltasuna izanzen nagusi, baina eskola ba-tzuek ez zituzten ateak zabaldu.Biafrako Errepublikak 1967anizan zuen lurraldearen zati batAbiako estatua da gaur egun, eta

bertako hiriburua da Umuahia.Bertatik gertu dagoen Aba mer-kataritza hirian, aldiz, herritargehienek bat egin zuten IPOBBiafrako Jatorrizko Herritarraketa Massob Biafrako Estatu Bu-rujabea Lortzeko Mugimenduakdeitutako protestaldiarekin. La-nuzteak jarraitzaile gutxi izanzituen Asaba Delta estatuko hi-riburuan eta Anambra estatukoOnitshan (bertan dute Nigeriaosoko azoka handienetako bat).Enugun eta Owerrin, berriz,oihartzun handiagoa izan zuendeialdiak, Efe agentziaren arabe-ra. Edonola ere, hazten ari denmugimendu bat dago Biafran.

NIGERIAErrepresioak eragin du askatasunarenaldeko mugimenduak Biafran gora egitea

joseangel.oria@gaur8.info

Biafrako Errepublikaren sorreraren 50. urteurrena zela-eta,maiatzaren 30ean Nigeriako hego-ekialdeko makina bathiritan ez zen ia inolako jarduerarik izan. Orain mende erdiporrot egin zuen esperimentu politikoak, baina Biafrakoindependentziaren aldeko mugimendua indartzen ari da etalanuztearen arrakasta indar horren adierazle izan zen.

POLITIKA / b

Oso arriskutsua da gaur egun-go Nigerian Biafrako indepen-dentziaren aldeko ekitaldietanesku hartzea. Amnesty Interna-tional gobernuz kanpoko era-kundeak iazko azaroan exijituzion Muhammadu Buhari presi-denteari Biafraren aldeko 150ekintzaileren judizioz kanpokoexekuzioa ikertzeko. Segurtasunindarrek ukatu egin zuten ho-rrelakorik egin zutenik. Edonolaere, Amnesty InternationalekNigeriako Armadari eskatu ziontankerako sarraskiak saihesteko.Poliziak emandako datuek ez

dute behar bezala islatzen Bia-fran gertatu zena. Onitsharabertaratu ziren France Pressekokazetariek hiri fantasma batikusi zuten urteurren egunean.Denda, eskola eta bulego gehie-nak itxita zeuden. Gainera, pro-testa egitera etxetik irtenez ge-ro, atxilotua izateko arriskuaikaragarria zen (urteurrena iri-tsi aurretik ehun lagun atxilotuzituzten bertan, iturri batzueksalatu dutenez), segurtasun in-darrek oso ozen jakinarazi bai-tzuten ez zeudela protestaldirenbaten aurrean geldirik geratze-ko moduan. Testuinguru horre-tan herritar askok etxean jana-

Israelgo eta AEBetako banderakikus ahal izan ziren BiafrakoErrepublikaren sorreraren 50.urteurrenean. Baita Trumpenerretratua zuten kamisetak ere.Biafrako gerrak eragindakogoseteko irudiak ere erakutsizituzten ekintzaileek. Sia KAMBOU | AFP

2017 | ekaina | 10

GAUR8• 4 / 5

riak pilatzea erabaki zuten, ezinbaitzen baztertu urteurrenareneraginez borroka izugarriak sor-tzea, iaz gertatu moduan. Or-duan hirurogei pertsona hil zi-tuzten merkataritza hiriansegurtasun indarrek, AmnestyInternationalen arabera. Gober-nuz kanpoko erakundeak egin-dako kalkuluek diote 2015ekoabuztuaz geroztik 150 herritarhil dituztela Biafraren indepen-dentziaren aldeko mobilizazioe-tan esku hartzeagatik.

«EZ GOAZ LANERA»«Ez goaz lanera», esan zuen Ebe-re Ichukwu Eli 47 urteko gizo-nak, kalera jaistera ausartu zenherritar bakarrenetakoak. «Bia-fran gaude, ez gara nigeriarrak,baina ez dugu indarkeriariknahi. Gure protestaldiak bake-tsuak dira». Justine izena baino eman nahi

ez zuen emakume batek Onits-hako azokan saltzen ditu bereproduktuak, baina egun hartanetxean geratzea erabaki zuen,«hiri hila» ekimenarekin bategiteko: «Gaur etxean, nire se-me-alabekin. Gure Biafra maitedugu, gure lurra da. Horregatikguztiok etxean geratzen gara».

Bere posizioarekin bat egitendute Onitshako herritar askok. Begiraleek nabarmendu dute

independentziaren aldeko mu-gimendua indartzen ari delaBiafran, eta herritar askok mun-duko beste leku batzuetan ere,Marokoko Rifeko Al-Hoceimanazken hilabeteotan esaterako,erabilitako argudio berberak es-kaintzen dituztela. «Nigeriak ezdu gure aldeko ezer egin gerraamaitu zenetik. Ez dugu ez erre-piderik ez azpiegiturarik ez la-nik», esplikatu du John Ahanekuekintzaileak: «Gurasoek hasita-ko lana bukatzeko garaia da».Orain 50 urte Biafrako inda-

rrek halako hamar soldadu zi-tuen Nigeriako Armadak. Armakere, unionistenak independen-tziaren aldekoenak baino askozere hobeak ziren. Hiru urtekoahaleginen ondoren, gerraamaitutzat eman zuten, borro-kek eta propio eragindako gose-ak milioi batetik gora hildakoutzi ostean.Orduan bukatutzat eman zi-

ren askatasun ametsak, bainaAbujako agintariek igbo etniare-kiko geroztik izan duten jarre-rak berpiztu egin du indepen-dentzia gogoa.

Cross

Lagos Enugu

Ibadan

Ogbomosho

Benin City

Port Harcourt

Owerri

Asaba Abakaliki

Makurdi

Awka

Oshogbo

Ogoja

YenagoaYenagoa

Biokouhartea

Aba

OZEANO ATLANTIKOA

Beningo badia

Bonnyko badia

Gineako golkoa

BENIN

BENIN

KAMERUNKAMERUN

NIGERIA

Ado-EkitiLokaja

Abeokuta

Ikeja

Uyo

Umuahia

Onitsha

Akure

Ilorin

Nigerren delta

Niger

Benue

Ikom

Calabar

0 200(km)

Benue

Biafra1967an

Nigeriak ia 200 milioi biztanle ditu gaur eguneta bertan, elkarrekin edo elkarren aurka, bizidiren ehunka etniek 500 hizkuntzatan solas egiten dute. Kolonizatzaileek ezarritako mapanikusten ditugu mugak. Mendebaldean yorubaetnia da nagusi, iparraldean hausa etnia, eta,ekialdean, igbo etnia. Estatua menderatzeaezinbesteko sentitzen zuten herri ezberdinek,eta, ondorioz, atentatuak eta estatu kolpeakizan ziren 1969an independentzia lortu zenetik.Gutxiengoa ziren lekuetan, eraso ugari jasanbehar izan zituzten igboek. Igbo etnia nagusi den Biafra Nigeriako hego-

ekialdean dago. Bertan petrolioa aurkitu zuteneta arazoak konponbidean jarri beharrean,gaiztotu egin ziren, munduko beste herri askorigertatu moduan. Igboen aurkako erasoak etapetrolioak ematen zituen etekinak ez zirelamodu justuan banatzen ikusita, OdumegwuOjukwu garaiko gobernadoreak NigeriakoFederazioa utzi eta Biafraren independentziaaldarrikatu zuen. A ze festa giroa!

1967ko maiatzaren 30ean hasi zen gerra.Gabonek, Haitik, Boli Kostak, Tanzaniak etaZambiak baino ez zuten ofizialki herrialdeberria aintzatetsi; hala ere, Israel, Estatufrantsesa, Portugal, Rhodesia, Hegoafrika etaVatikanoaren laguntza jaso zuen Biafrak.Afrikako gainerako herrialde gehienek,Britainia Handiak eta Sobietar BatasunakNigeriarekin bat egin zuten.Biafrakoen lehen erasoaldiaren ondoren,

Nigeriako indarrek lurraldea setiatu egin zuten.Handik urtebetera Biafrak bere lurraldearenerdia galdua zuen. Gosez egunero milaka igbohiltzen ziren. Hedabideetan ikusitako lehengosete izugarriaren irudiak bertakoak izanziren (gero Afrikako beste herri batzuetangauza bera gertatuko zen). 1970ean gerraamaitutzat eman zenean, 500.000 hildakokalkulatu ziren. Beste iturri batzuek hiru milioiere aipatu izan dituzte. Ez da harritzekoa VictorUkaogu Nigeriako Unibertsitateko Historiairakasleak «genozidio» hitza aipatzea.

PETROLIOAK ETA KOLONIZATZAILEEK EZARRIZUTEN MAPAK ERAGINDAKO SUFRIMENDUA

atzerria

du) zuzendariak hedabide horierabiltzen zuen bere mezuakplazaratzeko eta 2015ean, Nige-riara egin zuen bisita batean,hotelean atxilotu eta kartzelatuegin zuten. «Biafra Irratiaren misioa oso

argi dago: Biafra eraikitzea, gureesku dauden baliabide guztiakerabilita. Baita gerra bera ere.Eta Nigeria osoa bonbardatuaizango da. Horretarako prestatuzaitezte», esan zuen 2015ean. Bihilabete lehenago AEBetako LosAngelesen egin zen Igbo etnia-ren Munduko Kongresua. Ber-tan zera adierazi zuen: «Ameri-karrok, zuen armak eta balakbehar ditugu».Kanuren atxiloketak bere iru-

dia indartu baino ez zuen egin.«Akats larria eta justifikaziorikgabeko atxiloketa, ezegokia,izan zen», esan du Fred Anibezeanalistak. «Irratiaren bitartezpropaganda egiten zuen Biafra-ren izenean, eta, atxilotuta, erdi-jainko hori indartu egin dute».Espetxean Nigeriaren aurkako

grina ez zaio batere ahuldu etadenbora asko baztertuta eginzuen gizonak politikaren lehenlerroa bereganatu du orain.

Umuahiako etxean bisitatuzuten Kanu AFPko kazetariek.Osasun arazoengatik eman zio-ten fidantzapeko askatasunaapirilean, baina debekatuta dau-ka mobilizazioetan esku har-tzea, hedabideei elkarrizketakeskaintzea eta hamar lagun bai-no gehiagoko taldeen kide iza-tea. Oso mantso egiten du oinezjarraitzaileek «salbatzaile» izen-datu duten buruzagiak.

IGBO ETNIAKO JUDUAK

Jainkoaren aipamen ugari di-tuen diskurtsoan Biafra askeaIsraelgo Estatuarekin alderatzendu. Bere burua judutzat du, etaigbo etnia herri judua osatzen

zuten hamabi leinuetako bat de-la esaten du, gainerako juduenartean tesi horrek inolako babe-sik lortzen ez badu ere (ezta ig-boen artean ere, ikerketa ba-tzuek diotenez 5.000 ingurubaitira soilik bere burua judu-tzat duten igboak). Erreferen-dum bat antolatu nahi du etahori lortzeko desobedientzia zi-bila proposatzen du. Nigerianegiten diren hauteskundeei boi-kot egiteko eskatzen du. Adi-adi daude Kanuk etxean

hartu dituen ekintzaile betera-no zein gazteak. Berrogei urteinguruko buruzagiak betaurre-ko borobilak ditu eta bisitariakhartzen dituen egongelan berekoadro handi batek pareta estal-tzen du. Igbo herriak jasaten di-tuen sarraskiak, bortxaketak,bazterketa, jazarpen poliziala,Buhari presidentearen aurkakomezuekin nahasten du. Biafrapobretzea beste helbururik ezomen dute Nigeriako agintariek.Datuek arrazoia ematen diote.

Nigeriak dituen diru-sarreren%70 petrolioak ematen du, bai-na nigeriarren %62 pobreziarenmailaren azpitik bizi da. Eta Bia-fra da petrolio gehien duten Ni-geriako lurraldeetako bat.«Jendeak entzun nahi zuena

esaten zuen Kanuk», esplikatudu Don Okereke analistak. Bereustez, belaunaldi berriek, gerraezagutu zutenak baino erradika-lagoak diren horiek, berennahiak eta itxaropenak islatutaikusi dituzte IPOB mugimendu-ko buruaren mezuetan. Urteu-rreneko ekitaldietan Israelgo etaAEBetako banderak erakutsi zi-tuzten, Trumpen aldeko kami-setekin batera. Biafrar batek bai-no gehiagok esaten du AEBetakopresidente berriak beren asmo-ekin bat egin dezakeela. Gazteak gerrarako ere prest

daude, eta bide hori jorratzekoburuzagirik ez zaie faltako. Za-harrenek 1970eko hondamendiaezin dute ahaztu, baina Biafrakoegungo biztanleen %7 baino ezzegoen jaiota garai hartan. Gai-nerakoentzat oso urruti geratuzen Biafrako gerra eta Nigeriakoikastetxeetan herrialde konple-xuaren historia nahasia ez daesplikatzen. Akatsak errepika-tzeko biderik zuzenena.

Gerra ondoren izandako dik-tadura militarren garaian bote-re ekonomiko zein politikotikbaztertuta sentitu ziren Biafra-koak, hausa, fulani eta yorubaetniakoak izan baitziren nagusi.Nolabaiteko demokrazia

1999an itzuli zen Nigeriara, etahorrekin batera, Biafrakoen as-katasun egarria. Gaur egun au-todeterminazio erreferendumbat eskatzen dute, eta Buhari je-neralari (musulmana eta he-rrialdeko iparraldekoa, 2015ekohauteskundeak irabazi zituenpolitikaria) leporatzen diote be-raien adierazpen askatasunaetengabe bortxatzea.Buhari agintera iritsi zen ur-

tean Biafrako egoerak inflexiopuntu bat izan zuen, NnamdiKanu IPOB mugimenduko bu-rua atxilotu eta kartzelara sartuzutenean. «Traizioa» leporatuzioten Abujako agintariek, bainaoraindik ez dute egin Kanurenaurkako epaiketarik. Orain esa-ten dute datorren uztaileanepaituko ote duten.Nnamdi Kanu IPOB mugi-

menduko burua oso ezagunegin da Biafran. Biafra Irratiko(pirata, Londresetik emititzen

Espetxean Nigeriaren aurkakogrina ez zaio batere ahulduNnamdi Kanu IPOBmugimenduko buruari.Denbora asko baztertuta eginzuen gizonak politikaren lehenlerroa bereganatu du orain. Stefan HEUNIS | AFP

Kanuren atxiloketak bere irudia indartu bainoez zuen egin. «Akats larria eta justifikaziorikgabeko atxiloketa, ezegokia, izan zen»,nabarmendu du Fred Anibeze analistak

Jainkoaren aipamen ugari dituen diskurtsoanBiafra askea Israelgo Estatuarekin alderatzendu. Bere burua judutzat du, eta igbo etnia herrijudua osatzen zuten 12 leinuetako bat dela dio

2017 | ekaina | 10

GAUR8• 6 / 7

«Eutsi goiari eta jarraitu Hillary Clintonen aurkako In-

ternet kanpainarekin!», txalotu eta erregutu zion Erru-

siari Donald Trumpek presidentetzarako hauteskunde-

en kanpainan. Seguruenik orduan ez zuen sinetsi ere

egingo azkenean Etxe Zurira iritsiko zenik. Ordutik ho-

na, etengabe bere ekipoaren eta Kremlinaren arteko

ustezko harremanak ditu kolkoan, jada “Russiagate” bezala bataiatu den kasua. Kontua zera da:

antza, jazarpen hori gainditzeko James Comey FBIko zuzendariari ikerketa bertan behera uzteko

presio egin eta azkenean kargutik bota zuela. Eta hori egia bada, Trumpen arazoa ez da jada

Errusia eta Vladimir Putinekin omen dituen harremanak, justiziari oztopoak jartzea baizik. Eta

horrek, AEBetako Konstituzioari kasu eginez, “impeachment” baten amildegiaren aurrean jar le-

zake presidentea, hori bai, errepublikanoek nahi badute. Trumpek arazo bat du ala bera da ara-

zoa? Horra hor nahiko arazo badituzten errepublikanoentzat galdera. Dabid LAZKANOITURBURU

TRUMPEK ARAZO BAT DU ALATRUMP BERA DA ARAZOA?

Brendan SMIALOWSKI | AFP

C IKUSMIRA

atzerria

Mugarik Ga-be, CEARE u s k a d ieta Ekolo-gistak Mar-txanek “Bi-

zitza jokoan: kriminalizazioaeta giza eskubideen defentsa”izenburuarekin antolatutakomahai inguruetako batean partehartu du Edgar de Leon abokatumaiak, Latinoamerikako eta ber-tako hizlariekin batera. Lehena-go egunkarian izan dugu bisi-tan, eta bi antolakunderen lanaekarri digu.Lehena prozesu juridikoetan

sartutako pertsonak defenda-tzeko espazio bat da. Juxtu oraineraikitzen ari dira. Bigarrena Uk'ux B'e Elkarte Maia da. Honekbide bat egina du jada Guatema-lan formazio politiko maia ema-ten. «Legalki duela hamabi urtebaino gehiago sortu zen, bainaborroka aunitzez lehenagotikdator. Formazio politiko maiako prozesuen alde egiten du apus-tu, Guatemalan herri indigenekdugun hutsuneetako bat delako.Formazio falta horrek edozeinbandera politiko eustera era-man gaitu, bizi dugun egoeratikaterako gaituela sinetsiz. Bande-rak gurea izan behar duela ikusidugu, ezkerrak bere ideologiaduelako, eskuinak berdin, etaherri indigenok ere gure jarrerapolitikoa dugulako».

Epe luzera proiektatuAgertu duenez, Latinoamerikanherri indigenen proposamenpolitikoak sortzen dira bizitzaknolakoa izan beharko lukeenulertzeko, etengabe gatazka etagerretan sartu gabe, baliabideakarrazoirik gabe suntsitu gabe…«Mundua aunitz azkartu da etaherri indigenok, gure elementufilosofiko eta ontologikoetatik,gure izatetik abiatuta, batek ezduela bertzearen aitzinetik joanbehar diogu. Komunitate senti-mendua badago Guatemalan.Badira elementu komun aunitzelkartzen gaituztenak. Gerta-tzen dena da ez ditugula epe lu-zera proiektatu».Adibideren bat jartzeko eska-

tu diogu. «Iaz hainbat enpresaeta politikariren ustelkeria age-rian gelditu zenean herria arra-

zoi komun batekin identifika-tzen hasi zen. Analisi politikoafalta zenez, ustelkeriaren kontrajo zuen bere horretan. Bainahau hezkuntza eta osasun falta-rekin lotu zuenean, zentzua aur-kitu zion borrokari».Jendearengan aldaketa kuali-

tatiboak eragiten saiatu da el-kartea, egunerokotasunean gau-zak aldatzen. «Hori sustatu nahidiren jarrera eta jokaera politi-koak formatzaileek beraiekizanda lortzen da». Bestalde,haur eta gazteengan jarri dutearreta, hazitegi politiko bat sor-tze aldera.Eskola bat dute formazio poli-

tiko maia ematen duena. Jakina,Estatuko curriculumarekin, ezindelako bazterrean utzi. Biak uz-tartzen dituzte eta hizkuntza,arte eta musika maia jasotzendute haurrek, bizi den bertzeerrealitatea alde batera utzi ga-be. «Hezkuntza elebiduna ema-ten da. Aunitz zaindu dugu es-kolarekin ez aberastea. Zerbitzubat da eta ikasle kopurua muga-tu da, sobera ez izateko, orduanez baita ikasten. Ezaugarri ho-riek bertze eskoletatik ezberdin-tzen dute. Balio propioak sor-tzen eta hezkuntza propioaematen saiatzen da eta, hala,nortasun maia indartzen».

Eraso juridikoak, geldiezinakEraikitzen ari diren defentsara-ko elkartera bueltatuz, beharrez-koa dela ikusten dute, autoritateeta lider indigenak zigortzen aridirelako prozesu juridikoekin.«Hori ez da geldituko. Azkenal-dian atzemate agindua duen li-der komunitario bat babestenari gara. Bi enpresa hidroelektri-ko handiren kontrako ekintzalegal bat sinatu du».Abokatuak baieztatu du herri

indigenen eskubideen formaziojuridikoa beharrezkoa izanendela beti. Autoritate indigenenjarduna juridikoki sendotzekolan egitea ere bai. Baina erasoaez denez soilik juridikoa, espa-zio berria ere zabalagoa izanenda. «Abokatuez gain, psikologo-ak, soziologoak, antropologoak,hezitzaileak… ere behar diraegoera era osoagoan ulertzeko».Elkarteak Uk' ux B'eren platafor-ma politikoa ere izanen du.

Estatistika Institutu Naziona-laren arabera, Guatemalako he-rritarren %40 inguru dira indi-genak, baina, aldiz, De Leonekohartarazi duenez, datu hori ezdator errealitatearekin bat, «Es-tatuak herri indigenak ikusezinbilakatu nahi baititu. Badaudeazterketa alternatiboak eta ho-rien arabera herritarren %65-70gara indigenak. Hiru herri gara:maiak, xinkak eta garifunak».«Bertze kultura batzuk etorri

direnez, euren eta indigenen ar-teko mestizajea sortu da. Pertso-na mestizo horrek ez du indige-na izan nahi, bertze aldean egonnahiko luke baina han ere ez du-te onartzen. Norbait sentitzekoedo izateko paper sozial bat be-har du eta paper hori bertzeakbaztertzea da».

Bildu soilik ez, antolatu«Gure sustraiei berriro heltzeaerabaki dugunok ulertzen dugujendartean erlazionatzeko ber-tze modu bat sortu behar dugu-la. Han erraten dugun bezala, ezdiogu tortillari buelta emannahi. Ez du zentzurik. Herrimaien filosofia da zerbaitenosagarri garela. Orduan, zergatikez harmonia gehiagoko jendartebat sortu?». Defendatu duenez,beren nortasuna indartu behardute, eta, hortik abiatuta, eraiki.«Hori da Guatemalan ulertu etaonartu nahi ez dena, kultura etainstituzioak monojuridikoaketa monopolitikoak direlako».Aipatu duenez, herrialdearen

iparraldeko indigenak proposa-tzen ari dira Estatua plurinazio-nala izatea. Eurek hala izendatudute beren gobernua. Badaudebertze ekimen batzuk. Botereekonomikoa eta ideologikoabeldur da eta ikusten ari da nolaatomizatu, nola zatitu. Uk' uxB'e Elkarte Maian antolatzekogaitasuna gakoa dela ikustendute. «Komunitate indigenek60.000 pertsona bilduko dituz-tela erran eta egin egiten dute.Baina herritarrak biltzeko gaita-sunarekin batera antolatzekoaere behar dugu». Erantsi due-nez, gaitasun estrategikorik ereez dago. «Hau guztia sostenga-tzen duena formazio politikoada. Eta epe luzeko erronka dahori», berretsi du.

«Goazen politikokiformatzera,

hazitegia sortzera,etorkizuneanfruituak izan

daitezen»

EDGARDE LEON

Mugarik Gabek gonbidatuta etorri da

Guatemalatik Euskal Herrira, eta, bere

herriko erronken berri eman digunean,

ezagun egin zaizkigu hainbat ezaugarri.

Maider Iantzi Goienetxe

ABOKATU MAIA

2017 | ekaina | 10

GAUR8• 8 / 9

Honakoa ere azpimarratu du:«Ezin gara bizi osoan bizirauteneta defendatzen egon; herri in-digenok proposamenak ere egi-ten ditugu. Estatuak protestatikproposamenera pasatu behardugula dio. Egin dugu. 2015ean165 elkarte biltzen dituen anto-lakunde batek proposamen bategin zion Gobernuari eta lehen-bizikoz halako elkargune batekEstatuaren hiru organismoakbiltzea lortu zuen, exekutiboa,legegilea eta juridikoa. Eseri etaentzun egin gintuzten».

Elkarrizketa baino, distrakzioIndigena gisa herria eraikitzekoberen proposamenak dituztelaazaldu zieten. Dokumentu batosatu eta eman zieten. «Guate-malako arazoa da beti deitzengaituztela elkarrizketara. Bainaherri indigenentzako elkarrizke-ta mahaiak ez dira benetan hala.Distrakziorako eta gure erresis-tentzia gutxitzeko espazioakizan dira beti. Ez dago funtsezkosoluziorik. Nekazarien borroka,adibidez, nekatuta dago hain-bertze elkarrizketa mahairekin.Azkenean kafea hartzeko mahaibilakatzen dira. Bertze bilera batjartzen da segitzeko, baina ez daaitzinera egiten».Gobernuari beren proposa-

men politikoa helarazi ziotene-an han gelditu zen. Bi urte etaerdi igaro dira eta ez dute eran-tzunik jaso. Zer egin egoera ho-netan? «Denbora pasata herriindigenen egoera zailtzen doa.Transnazionalek iristen segi-tzen dute. Lehen aipatutako bienpresa hidroelektriko handienkontrako ekintza legalean, Gorte Konstituzionalak enpresoieman die arrazoia. Segitzekoerran die, eta, Estatuari, kontsul-ta egiteko. Baina lanek segitzendute. Zertarako balio du galde-ketak?». Desesperazioa eta frus-trazioa sentitzen ditu Edgar deLeonek halako epaiekin. Bainaabokatu gisa ez dute hainbertzeharritzen «legea boterea duena-rentzat diseinatua dagoelako». Orduan, zein bide jarraitu?

Berak argi du: «Goazen forma-tzera. Tresna politikoa sortzera.Denon artean espazioa eraiki-tzera etorkizunean fruituak izandaitezen».

“

Jon URBE | ARGAZKI PRESS

Bi elkarte:Edgar de Leonek bi

antolakunderen lana ekarri

du gurera, horietako bat

oraintxe eraikitzen ari

direna. Eskubideen

defentsarako espazio

zabal bat da, abokatuek ez

ezik, psikologo, soziologo,

antropologo eta

hezitzaileek ere osatua.

Bigarren proiektua

Uk’ ux B’e ElkarteMaia da. Honek bide bat

egina du jada Guatemalan

formazio politikoa ematen.

hutsa

3 BEG

IRADA:

Trokanteritisa

osas

un

a/

hir

iare

n lo

(r)a

ldia

/ h

arre

man

ak Badira pare bat urte hementxe bertan mokor edoaldakako arazoak aipatu nituela. Orduan giltza-dura honen arazo arruntena ezagutu genuen (hi-gadura), baita berau hobetzeko egin behar denaere. Gaurkoan, berriz, Yone irakurle prestuarenkezka bati erantzungo diogu: giltzadura berean

sarri ikusten dugun beste arazo bat, trokanteritis izenekoa.Femurra gorputzeko hezurrik luzeena dugu: belaun aldean bi

gurpiltxo bezalakoak ditu (kondiloak), biak ia berdinak, tibiare-kin bat egiten dutenak. Mokor aldean, berriz, bere egitura irre-gularra da: behetik gora goazela, hezurraren ardatza kanporaokertu eta lodiagotzen da, eta multzo horretatik adar mehe ba-ten antzekoa irteten da barrualdera (pelbiserantz), buruan esfe-ratxo batean amaitzen dena. Femurraren buru horixe da pelbi-sarekin artikulatzen dena eta higadura arazoak izaten dituena,aurrekoan azaldu genuen bezala. Baina guri gaur interesatzenzaiguna hezur multzo horren beste aldea da: ipurdiko kanpoal-dea, alegia, “pistolerak” egoten diren lekua. Irudi anatomiko ba-tean begiratzen badugu (edozeinek ez baitu femur bat eskura),hor koskor batzuk daudela konturatuko gara: trokanter handiaeta txikia dira. Koskor horiek hainbat muskulurendako lotuneadira; bereziki aldakaren abduktoreak, gaur azaldu nahi dugunarazoarekin zerikusi gehien dutenak.

Azalpen anatomikoetan gehiago luzatu gabe, esan dezaguntrokanteritisa muskulu abduktore horien tendoien arazoa iza-

ten dela eskuarki; batzuetan, baita tendoi horien azpian dagoenburtsarena ere. Kasu batek zein besteak muskuluok beren ahal-menen gainetik lan egitearekin zerikusia izaten dute, askotanpostura desegokiekin batera. Adukzioan lan egiten dutenean,tendoiok trokanterraren kontra zapalduta aritzen dira postura-ren eraginez. Esporadikoki egiten denean ez dago arazorik, bis-tan da, baina adukzio posturok sarri eta modu errepikakorreanerabiliz gero, tendoiaren zuntzak hondatu egin daitezke. Izanere, trokanterrekoa beste edozein tendinopatiaren historia berada (ukalondoan, sorbaldan, errotulan... gertatzen den bezala);baina mokorraren giltzaduraren adukzio posturon eraginez ten-doiak eraso bikoitza jasanda. Trokanteritisa, beraz, ohitura kon-kretu batzuekin lot dezakegu: hankak gurutzatzen dituzten per-tsonak, gorputzaren pisua hanka bakarrean ezartzen dutenak...Iker Villanueva lankideak eginiko infografia honetan modu ar-gigarrian ikus ditzakezue.

Betiko moduan, arazoaren jatorria ezagutzeak soluzioa ereerakusten digu. Bistan denez, fisioterapiak mina kentzen la-gunduko digu, baina, horrekin batera, ezinbestean, zenbait pos-tura (aldakaren adukziozkoak) saihestu beharko ditugu. Moduhorretan bakarrik lortuko baitugu denbora gutxi barru berrirominekin ez hastea. •

www.abante.eus

GAUR8

Oier Gorosabel - @TxikillanaFisioterapeuta eta osteopata

2017 | ekaina | 10

GAUR8• 10 / 11hutsa

her

ria

Interesez jarraitu ditut EH Bilduk gonbidatuta Euro-pako ezkerraren ordezkariek gure artean esan dituz-tenak. Krisian dela ezkerra entzun dut, urgenteak di-ren arazoei erantzuteko gaitasun gabe. XX. mendeabukatu dela eta XXI. mendean ezkerrak benetakoboterea nola eskura dezakeen zalantzaz betetako

galdera dela. Politika puska txikitan zatitu den honetan,alderdi edo ideologia bakar batek jendearen gehiengoaordezka dezakeen ideiak iraganeko erlikia dirudi. Baikor-tasun berri baterako arrazoiak eta adibideak falta ez di-ren arren, energia eta ikonoklasia freskoa dakarten mu-gimenduak ugaldu arren, oraingoz, boterea eskuratzekoaukera erreal baino, bat egiten ez dutenen protesta olatugisa adierazi dira.Globalizazioaren indar suntsitzaileari, lan tradiziona-

laren eta ezkerrarentzat sakratua den “langile” kontzep-tuaren gainbeherari, antisistemaz mozorrotutako eskuinberri baten indartzeari nolaaurre egin ez du asmatzenezkerrak. Globalizazioarenaurkako oposizioan eskuinada liderra, bertako izate sen-timenduarekin batera, kan-poarekiko eta kanpotarreki-ko errezeloa azpimarratuz.Goizeko txandan milaka lan-gile fabrikara sartzen zirene-ko egunerokoa aldatu eginda. Aurrera egiten saiatuznahiko lan badu jendeak,denboran oso mugatuak di-ren lanen eta ugaltzen doa-zen autoenpleguen garaian.Eta, aurki, automatizazio zorrotz baten uhin indartsuaetor liteke, urte gutxian freelance bezala lan egiten dute-nen kopurua biderkatuz. Gainera, gero eta maizago, lan-gileez hitz egiten da, elkartasunaren ikur baino indibi-dualizazioaren totem gisa aurkeztuz.Hain abiada handikoak eta aldakorrak diren garaiotan,

ezkerrak ez du lortu ahal duen guztia lortzen asmatzen,besteak beste, ez dakielako zer nahi duen. Ez dauka ziur-tasunik, ez daki itxaron egin behar duen edo erasoa jobehar duen. Ez du erabakitasunez ekiten, ez ditu gainon-tzekoak hala egitera inspiratzen, eta, segur aski, horrenarrazoi nagusia erabaki ezinik segitzen duela da.Ez dago ezkerreko alderdirik betirako denik. Tradizio

politikoak gainbeheran sar daitezke, gero forma berriakhartuta berragertzeko, edo, sentzilloki, desagertzeko.Ziurtasunez esan daitekeen bakarra zera da: ezkerrak ira-

gan mendea atzean utziko badu, modernitatearen erron-kei erantzuten dieten ideia eta konbikzioekin egin behar-ko du. Norabide horretan, esnatzen, ulertzen ez esateaga-tik, hasi berri baino ez dela dirudi. Inork ezin du esan erronka erraza denik. Asmatu egin

beharko da. Asmatu, erabaki zuzenak hartzen; asmatu,existitzen ez diren formulak asmatzen. Soluzioak bila-tzeko behar diren tenplea, enpatia eta sen ona, egoerarenlarritasunak eskatzen duen tentsioa, antagonismo eta in-tentsitate altuarekin orekatu beharko dira. Zentzu prag-matikoa beharko da, Rosa Luxemburgek zioen bezala,jendeak orain dituen beharrei erantzun praktikoa ema-nez, ez egoera hondatzen utziz horrek iraultzarako bal-dintza hobeak ekarriko lituzkeelakoan. Eta beti-beti,printzipio eta idealetan sendo mantenduz.Aldaketa oro susmagarria izan ohi da, ia-ia iraganaren

krimen bat. Europan bezala Euskal Herrian ere, gauza as-

ko aldatu dira denbora gutxian eta askoz ere gehiago al-datuko dira. Europako ezkerra bezala EH Bildu bera ere,guztiz kontrolaezina den pronostiko idatzirik gabekoabentura politiko horretan sartuta dago. Ahalegin horiaurkikuntza etengabea izango da, kontraesana politika-ren baldintza denez gero, zorionez, kontraesanez beteri-koa. Bizitzan bezala politikan ere ez daude soluzioak,martxan dauden indarrak baizik. Horiek sortu, elikatueta indartu beharko dira, gero, soluzioak etortzeko. Joko-an bezala, politikan ere apustua ez dela errenta jakinda.Esperantzaren bidetik saiatuz beti, ez inpazientziarenbultzadak eraginda ala desesperantzak uzten duen auke-ra bakarra hautatuz. Europako ezkerrak eta EH Bilduk ezdute berehalako emaitzen irrikaren itolarrian edo beste-ek egiten dituzten gauzen esperoan jokatzerik. Eta egite-ko grina beharko dute beti, ez eginda egotearen nahia. •

{ asteari zeharka begira }

Ezkerra: erabaki ezinik egoneta erabakitasunez ekin?

Esperantzaren bidetik egin behar du bideaezkerrak, ez desesperantzak uzten duenaukera bakarra hautatuz ala inpazientziaz.Ez berehalako emaitzen itolarrian. Egitekogrinarekin, ez eginda egotearen nahiarekin

hutsa

hutsahutsa

Mikel Zubimendi

herria

desberdinak agertzea ere; Aga-tak jendeak beste jendeari begi-ratzea bilatzen zuen, jende as-kok parte hartzea…» irakurridigu eibartarrak apuntez beteta-ko bere koadernotik.Herriaren errealitatea ere eza-

gutzen hasi zen, urrun dagoela-ko Hezkuntzako zerrendetaninork joan nahi ez zuen herri gi-sa soilik ezagutzen baitzuenOion. Bere bigarren erreferen-tzia PPko alkatearen bideo fa-matua zen. «Gerora jakin dutgure kuadrillan asko estimatzendugun Pierola ardoa Oionen egi-ten dela». Bitxikeria gisa, lagunbat du irakasle gisa joan eta ber-tan gelditu dena eta proiektuanegin dute topo.Idoia Zabaletak gonbidatuta

sartu zen proiektuan Mursego.Dantzaria miresten zuenez, au-nitz erakartzen zuen berarekinlan egiteak eta baiezkoa emanzion. Koreografoaren Azala es-pazioan elkartu eta aurreproiek-tua osatu zuten. «Artelana dis-koa izango zela erabakitzeanlasaitua hartu nuen, jakin gabezer zetorkidan…».Abestiak definitu zituzten. Le-

hena, “Sansol”, aurora izenekokantuen bidez egun berriarenetorrera ospatzeko oiondarren

Oionek 3.217 biz-tanle ditu, ho-rietatik %15,81etorkinak, Ma-roko eta Pakis-tangoak berezi-

ki. %25 inguruko langabezia erebadu Arabako Errioxako herriak.Txikia izateak agerikoago egitenditu bertan bizi diren komunita-te ezberdinak eta indar handia-goz eusten dio norberak bereari.Zurrumurruak eta estereotipo-ak ere zabaltzen dira, ezezagu-tzak eraginda.Testuinguru horretan, Entre-

tanto Entretente-Bitartean Jola-sean herriko elkarteak gauzakhobetzeko pausoa eman zuen.Artehazia Kultur Berrikuntza,Arteak eta Gizartea elkarteak ba-du “Euskadiko Komanditario Be-rriak” izeneko programa bat etabertako deialdira proposamenbat aurkeztu zuen, artearen bi-dez kultur arteko elkarbizitza-ren alde egiteko.Proiektua onartuta, bi urteko

bidea osatu dute, pixkanaka he-rritarren inplikazioa lortuz, sor-tutako zailtasunei aurre eginez,eta aunitz ikasiz. Komanditario-en taldeak Idoia Zabaleta koreo-grafo arabarra izan du bitarteka-ri eta Maite Arroitajauregi

Maider Iantzi Goienetxe

«%100 OION» PROIEKTUAMursegoren diskoa, bizikidetzahobetzeko elkarlanari oparia

Oiondarrak gogotsu daude bihar Mursegoren «%100Oion» diskoa aditzeko. 80 herritar inguruk parte hartudute zuzenean bertan, eta oraindik gehiagok zeharka.Kulturen arteko bizikidetzaren aldeko bi urteko proiektubaten emaitza da. Musika eta sormena baliatu dituztezurrumurruak isiltzeko bitarteko gisa.

JENDARTEA / b

Mursego musikari gipuzkoarraaukeratu du diskoa osatzeko.Hainbat babeslerekin (Da-niel&Nina Carasso Fundazioa,Conexiones Improbables, Ar-tium Museoa eta Lakuako Fábri-cas de Creación) aitzinera eginduen egitasmoaren kontakizunaduzue hau, artistaren, bitarteka-riaren eta herritarren ahotsetan.

MURSEGOREN ETXEAN

Maite Arroitajauregik Eibarkobere etxeko ateak zabaldu dizki-gu eta diskoko abestiak jarri diz-kigu ordenagailuan. Ohe gaine-an du txeloa, garbitu berri .Azkenaldian inoiz baino gehia-go erabili duen organoa ere ez

dago urrun. Youtuben bilatzendituen abestiekin laguntzen di-tu azalpenak, joan den urtekoneguan lehendabizikoz Oionerajoan eta bere burua aurkeztuzuenean egin zuen gisan. «Gus-tuko kantuak hartu nituen, nirebizitzan garrantzitsuak izan zi-renak, eta track bat egin nien,nire soinuzko istorioarekin». Musika horren gainean sola-

sean aritu, eta ariketatxo batproposatu zien, kantuekin lotuahau ere, elkar ezagutzeko.Proiektuarekin zituzten itxaro-penez ere mintzatu ziren. «Ma-riak kulturen arteko elkarbizitzasustatzea nahi zuen, baita hau-rrak, emakumeak eta hizkuntza

«LAN MIKROPOLITIKOEZOSO HARRO NAGO»

Lehen aldiz egin dubitartekari lanaIdoia Zabaleta ko-reografoak “%100Oion” proiektuan.Eta, erran duenez,

hagitz modu literalean betedu funtzio hori, denaren erdi-erdian egon baita. «Osoproiektu polita eta konplexuaizan da». Aurrena, Komanditario Be-

rriak Oion taldea osatu zutendozena bat lagunek: eskolapublikoko irakasleak, arabiar

komunitateko gizon-emaku-meak, herritarrak, duela hain-bat urte etorritakoak, bertanjaiotakoak… Oionen kulturaugari daude, bizikidetza ez daerraza, eta proiektu honekerronka horri erantzuten dio. «Hilabetean behin bildu eta

talde dinamikak egin ditugu.Herria eta bere ezaugarriakezagutzen lagundu didate.Gasteizkoa naiz eta Langraize-tik oso gertu bizi naiz. Lan-graiz eta Oionen artean badiraantzekotasunak. Oionen bal-

dintza batzuk areagotzen dira,batik bat mugako herria dela-ko, Logroño ondoan dagoela-ko. Beren erronkak berriro de-finitu genituen, ideien atzeandauden argiak eta itzalak iku-siz. Aldi berean, sorkuntzaklaseak, dinamikak eta infor-mazioa eskaini nizkien. Bene-tan talde bat osatu genuen».Ikusitakoarekin, beren

erronkak jorratzeko artelanbat proposatu zien. «Zurru-murruen eremuan ari gine-nez, nahiko garbi ikusi nuenTaldea eskolan. Idoia Zabaleta ezkerretik hasita seigarrena da. Jon URBE I ARP

2017 | ekaina | 10

GAUR8• 12 / 13

Maite Arroitajauregi,herritar batekin eta IdoiaZabaletarekin, Oiongokaleetan barna.%100 OION

«Harremanak eranaturalean sortu dira»Maria Ezkerro Entretanto Entretente-Bitartean JolaseanOiongo elkarteko kidea da. Proiektuaren bultzatzaileetakobat. «Oso aberasgarria izan da artea eta jendartea nahastuzosatu dugun prozesua, bai elkartearentzat eta baita niretzatpertsonalki ere». Artehaziaren deialdira proposamenaaurkeztu zutenean ez zekiten zer aterako zen. «Egingogenuena esplikatu genuen zer egingo genuen jakin gabe.Zoragarria izan zen jendeak konfiantza izan zuelako gugan».Diskoarekin hasi zirenean jende ugari inplikatu zen:aurorotarrak, abesbatza, bertsolariak, herritarrak… «Ez dizutesango erraza izan zenik, baina pozik gaude emaitzarekin.Proiektuan parte hartu dutenek komentatzen digutebadutela sentsazioa herritarrek elkar gehiago agurtzendutela eta gehiago hitz egiten dutela». Gainera, harremanaknaturalki sortu dira. «Kantatzera etorri gara. Zu Pakistangojatorrikoa zara, ni Oionekoa, eta elkarrekin ari gara».Biharkoa prestatzeko entseguekin ari dira eta herritarrakpozarren daude, hunkituta ere bai abestiak entzutean. «Zepolita, gu gara!» diote. Proiektua ez da hemen bukatzen;zurrumurruen abestia, adibidez, egokia da lantzeko.«Hainbeste oiondar inplikatu eta gero, diskoa denonaizango da. Aldaketak epe luzekoak dira, baina kontentgaude. Umeak entseatzeko elkartzen zirenean amamarokoarrak eta bertakoak elkarrekin hizketan etakantatzen ikusten genituen». Ez du integrazioaz solas eginnahi, azkenean bi norabidetako gauza bat delako hau.Nahiago du elkarbizitzaz eta harremanez mintzatu.

«Idoia Zabaleta miresten nuenez, askoerakartzen ninduen berarekin lan egiteak.Diskoa izango zela erabakitzean lasaitua hartunuen, jakin gabe zer zetorkidan...»

Urrun dagoelako Hezkuntzako zerrendetaninork joan nahi ez zuen herri gisa soilikezagutzen zuen Oion. Bertze erreferentzia PPkoalkatearen bideo famatua zen. Ardoa ere bai

soinuekin erlazioa izan beharzuela. Gehien bultzatu nuenproposamena Mursegorekindisko bat egitea izan zen. Arginuen proiektuaren gidariakemakumezkoa izan behar zue-la, baita euskaraz hitz egin be-har zuela ere. Konplizitate figu-ra bat ere behar nuen eta Maiteezagutzeak ziurtasuna ematenzidan. Maite bertara joan etaaurkeztean, guztiek baietz esanzuten», kontatu du Azala espa-zioa kudeatzen duen artistak.Aitzinetik, taldeak artelanak

bete behar zituen baldintzakezarri zituen. Garbi zuten jendeugarik parte hartu behar zuela,horrek izan behar zuela muina.«Beste etapa bat hasi genuenorduan. Maitek aurreproiektubat aurkeztu zuen, abestiak

zeintzuk izango ziren, ze gaiukituko zituzten, musika egite-ko moduak… Zortzi abesti dau-de; batzuk berak egin ditu, bes-teak herriko taldeek, batzuetanabeslariak eskatu ditugu bolun-tario gisa, beste batzuen letrakprozesu kolektiboan egin ditu-gu…». Ondotik, konposizio la-netan hasi zen Mursego, eta,2017an, abesbatzak osatu, en-tseatu eta grabaketa egin zuten.

KEXEN ABESBATZA

“Óyenos Oion” abestian, Finlan-diako proiektu bat egin zuten,kexen abesbatza. «Postalak utzigenituen herrian zehar jendeakbertan kexak idazteko. Guztiakbatu eta horiekin osatu genuenabesbatza. Batzuk umeek ida-tziak dira, ez dietela enparan-

tzan baloiarekin jolasten uztenesanez, edo etxeko lan asko etanekezak dituztela. Besteek dio-te zerbitzu falta dagoela auto-busez Gasteizera joateko. Usaintxarra dagoela dio zenbaitek.Badira kexa unibertsalagoak:Alepon gertatzen ari dena, ha-rresiak eraikitzea…».Aunitzek kexak eta nahi zue-

na nahasi eta eskakizunak jarrizituen: ludoteka, litxarkeriagehiago, opariak…

«Euskara gutxi hitz egitendela eta ez dela posible bertaneuskaraz bizitzea izan da asko-tan errepikatu den kexa bat.Gazteentzat oso gauza gutxidaudela ere bai. Atzerritarrekez dutela lan egiten idatzi dutebeste batzuek. Txinatarren den-dan gominolak hozkatuak sal-tzen dituztela besteek. Ia be-rrehun kexa jaso genituen.Gero aukeraketa egin genuen, 7minutuko kantua osatzeko».

Abestia Whatsapp bidez za-baldu zen, oraindik prest ez ze-goela, bai Oionen eta bai ingu-ruko herrietan. «Jende askori ezzitzaion gustatu bere herriariburuz gauza batzuk entzutea,eta eurek idatzitako kexak zi-ren! Beste batzuk, aldiz, indargehiagoz batu ziren proiektura.Adostasuna behar zen, eta jen-dea konbentzitzen aritu naizdenbora emateko proiektuari.Aldi berean, jende izugarriaezagutu dugu. Une oso polemi-ko bat egon zen eta lan diplo-matikoagoa egitea tokatu zi-tzaidan. Ordura arte arteareneta jendartearen arteko bitarte-kari nintzen eta momentu ho-rretan diplomazia egin nuenherriaren barneko hainbat esta-menturen artean».

«Jende askori ez zitzaion gustatu bere herriariburuz gauza batzuk entzutea, eta eurekidatzitako kexak ziren! Beste batzuk, aldiz,indar gehiagoz batu ziren proiektura»

herria

ohituran oinarritua dago. «Au-roratar batzuei ez zitzaien gus-tatu guk proposatutako letra etaoso gauza polita gertatu zitzai-gun. Luisma arduradunarekingelditu ginen ostiral arratsaldebatez. Hitz egiten hasi ginen,pote bat, beste bat… Idaztea gus-tatzen zitzaiola kontatu zigune-an ideia bera izan genuen Idoiaeta biok: zergatik ez diogu bera-ri proposatzen letra idaztea?».Biharamunean, Luisma letra-

rekin agertu zen. Gaupasa eginzuen, kafe litro batzuk eta hirupakete zigarrorekin. «Gure letra,bere nahia, gure elkarrizketa…kontuan hartuta idatzi zuen.Hunkitu egin nintzen. Ni nega-rrez eta bera ere oso pozik. Kide-ei ere gustatu zitzaien. Luismakhartu zuen entseguen ardura». “Habibi maitea. Tala al Badru

Alayna” bigarren kantua oraindela 1.450 urte baino gehiagokoarabiar kantu tradizional batenbertsio berria da, euskaraz etaarabieraz abestua. «Arratsaldebatean emakume arabiarrekinelkartu ginen eta abesti tradi-zionala beren moduan kantatuzuten. Asko gustatu zitzaidan». Emakume eta umeei ongi ze-

torkien tonu bat bilatu eta gra-bazioa pasatu zien Mursegok.Herriko bertsolariek itzulpen li-brea egin zuten, eta bai jatorriarabiarreko haurrek bai gainon-tzekoek arabieraz eta euskarazikasi zuten. «Hala %100 bete ge-nuen helburua. Ume guztien

amak ere elkartu ziren eta lehenelkar agurtzen ez zutenen arte-an harremanak sortu ziren». Abestia benetakoa izatea nahi

zuen eibartarrak. Musika ara-biarra gustatzen zaio eta aunitzikertu zuen horren gainean You-tube baliatuz. Oiondar komuni-tateko emakume asko Rif ingu-rukoak dira eta han Regada

Maite Arroitajauregi Eibarkobere etxean, instrumentukutunarekin. Juan Carlos RUIZ / ARGAZKI PRESS

izeneko musika eta dantza batzegoela ikusi zuen. «Makilekinegiten dute eta hemen ere makildantza egiten dugula aipatunien segituan. Asko motibatzeneta hunkitzen nau bi kulturahain desberdinek loturak eduki-tzeak», adierazi digu, eta bideobat erakutsi. Gizon bat ageri daaldakak, bularra… zoragarri mu-gitzen. «Halako zerbait eginnahi nuen eta abestiaren bukae-rako zatitxoa sortu nuen, abia-dura handituz». Umeak jarri zituen bakarlari

eta primeran egiten dute. «Askoentseatu dute eta horrek garran-tzia eta autoestimua ematendie. Pozik daude». Bestalde, txe-loarekin egin duen sarreran,emakume arabiarrek ezkontze-tako kantutxo bat abesten dute. Eibar eta Oion artean grabatu

dute diskoa, horrek dakartzanzailtasun guztiekin. TaldekoakArabako Errioxan egin dituzte.«David Logroñoko teknikariak

«Bertsolariek kantu arabiar baten itzulpenlibrea egin zuten, eta bai jatorri arabiarrekohaurrek bai gainontzekoek arabieraz etaeuskaraz ikasi zuten. %100 bete genuen xedea»

«Auroratar batzuei ez zitzaien gustatu gureletra. Biharamunean, Luisma letrarekin agertuzen. Gaupasa egin zuen, kafe litro batzuk etahiru pakete zigarrorekin. Hunkitu ninduen»

Hainbertze denbora elkarre-kin egonez, taldea bera ere ne-katu eta gaizki-ulertuak egondira eta hor ere tokatu zaio Za-baletari elkarrizketaren bitartezez eztabaidak alde batera uztea,horiek ere proiektuaren partebaitira, baina bai bideratzea. «Artista moduan hankak lu-

rrean jarri dizkit proiektuak.Oro har hala ditut, baina gehia-go. Lana nahiko ondo egitendudala ere ikusi dut, gustatzenzaidala. Ohituago nago autoreizatera eta gustatu zait aldi be-rean inon ez eta leku guztietanegotea. Nire izenak ez du agertubehar, gauzen katalizatzaileanaiz eta hori bizitzea asko gus-tatu zait», adierazi digu. «Ikasi dut ere ze garaitan

gauden gizakiok eta zer-nolako

arazoak jartzen ditugun ez dau-den lekuetan. Zein konplexuaden elkarbizitza. Etorkinei bu-ruz ezin duzu esan etor daiteze-la guztiak, ezta ez daitezela eto-rri ere. Oso lan konplexua da.Baditut lagun arabiarrak eta ezzen berria niretzat, baina osomodu irekian eta ondo hitzegin dugu erlijioen eta kulturenarteko desberdintasunez, ema-kumearen rolaz, energia edoboterea non dagoen kulturadesberdinetan… Lan asko egindugu eta ikusten dugu oraindikgehiago egin dezakegula partehartu dugun guztiok. Badaudehitz egin behar diren gauzak». Erantsi du mekanismo bat

dugula dena orokorrean hartze-ko, baina pertsona bakoitzamundu bat dela. «Hori polita

da, baita hor arteak bere auke-rak badituela ohartzea ere.Leiho bat ireki da, baina hasibe-rritzat dut nire burua honetan.Dena ikasteko dago». Lagunakere badaramatza dantzariak.

JARRAIPENABihar aurkeztuko dituzte abestiguztiak. Gero diskoa aterako da.«Lan handia egin da; badaudeabesti batzuk Oioni opari gisaeginak, besteak unibertsalago-ak dira, eta uste dut entzun be-har direla. Ahalik eta gehien za-baltzen saiatuko gara». Seguruproiektuak jarraipena izanenduela. Koreografoak aitortu du«oso astuna» dela zentzu horre-tan eta gustatzen zaiola gauzeisegida ematea. «Ez ditut erla-zioak beste modu batera uler-

2017 | ekaina | 10

GAUR8• 14 / 15

bere estudiotxo mugikorra era-man zuen zinemara. Larunbatarratsaldean ‘Tala al Badru’ egingenuen umeekin. Jendea etorrizen grabazioa entzutera eta on-dotik tarta batekin meriendaegin genuen. Ederra izan zen».

IKASGAIAKKantu guztiek dute beren isto-rioa baina ezin hemen denakkontatu. Oionen oparitu ondo-tik, Bide Hutsen bidez banatukoda diskoa era digitalean eta nahiduenak hortxe izanen du auke-ra. Elkarrizketa bukatze alderaikasgaiez galdetu diogu musika-riari eta berehala goraipatu duIdoia Zabaleta: «Jendearekin zeharreman izan duen ikasi dut,nola jakin duen une bakoitzeanzer eta nola esan. Niri etxeanesaten didate ziklokimikoa nai-zela. Antolatzeko ere makina batda Idoia. Berengandik asko ikasidut arlo artistikoan ere. Kantaidazle bat deskubritu dut».

Frustrazioa jasaten edo kude-atzen ere ikasi du. «Bakarrikkonposatzen eta lan egiten ohi-tuta nago. Nire mailak jartzenditut: ‘honaino helduko naiz’.Baina kasu honetan ezin izandut hori egin. Teoria banekien,xedea ez zen disko biribil batateratzea, jendea batzea baizik,kontzientziak astintzea… Halere,musikari bezala, min ematen zi-dan aurora desafinatua entzute-ak. Baina, orain, berriz, auroragustatu egiten zait. Benetan dio-tsut».Hainbertze jenderekin lan

egiten ikasi du. Eta teknika. «De-na maketan egiten nuen lehe-nengo. Nik grabatu dut dena, or-denagailuarekin borrokan.Pianoa ere ez dut inoiz hainbes-te erabili eta orain erosoagosentitzen naiz. Inoiz ez dut kon-posatu koro batentzat ere».Oiondarrengandik ere aunitz

jaso du. «Asko hitz egin dugukultura desberdintasunez, batez

ere Agatarekin. Bagenuen jakin-mina. Agata kristaua zen, polo-niarra, eta musulman batekinezkontzeko bihurtu egin zen.Neska gaztea da eta gure kezkaberak ditu. Konfiantza hartunuen gauza asko galdetzeko. No-la kristaua izanda beste kulturabat maite dezakeen. Bizimo-duan aldaketa erradikala egindu. Espiritualtasunari buruzberba egin dugu. Korana irakur-

tzeak lasaitzen ditu. Partekatuala ez, uler dezaket».Azaldu digunez, musikak hi-

tzak ailegatzen ez diren eremubatera eraman ditu. «Jendeahunkitu da, musikak botere ho-ri daukalako eta, Tapiak dioenbezala, libre egiten gaituelako».Irrikatzen dago bihar oiondarreidiskoa oparitzeko, beraiena delasentitzen baitu eta guztiekinpartekatzeko desiratzen baitago.

Haur eta gurasoak «Tala alBadru» abestia entseatzen.

Elkarrekin kantatzeaz gain,elkar ezagutzeko eta solas

egiteko balio izan dietetopaketek.

%100 OION

«Konfiantza hartu nuen gauza asko galdetzeko.Nola kristaua izanda beste kultura bat maitedezakeen. Bizimoduan aldaketa erradikala egindu Agatak. Espiritualtasunaz berba egin dugu»

«Xedea ez zen disko biribila ateratzea, jendeabatzea baizik, kontzientziak astintzea... Halere,musikari bezala, min ematen zidan auroradesafinatuta entzuteak. Orain gustuko dut»

Komanditario berrientaldea, MaiteArroitajauregirekinegindako bileretako batean.Aurreko argazkian,musikaria haurrekinentseatzen.%100 OION

tzen. 80 lagun inguruk partehartu dugu zuzen-zuzenean. Al-de horretatik oso eskertuakgaude, bestela ez litzateke posi-ble izango. Artehazia dago ho-nen atzean. Berak gonbidatuninduen bitartekari izateko etanik gonbidatu nuen gero Maiteartista gisa. Geruza asko dago».Oraindik goiz da proiektuak

Oioni ekarri dizkion onurak an-tzemateko. «Baina zuzeneanparte hartu duten pertsonen-tzat ona izan da seguru eta horijada bada zerbait. Zurrumu-rruen abestiaren polemika ger-tatu zelarik herrian desplaza-mendu bat gertatu zen jendeguztiaren artean. Alkateakabesbatzan abesten du, eta bereenergia jarri du proiektuan, ja-kinda ze polemika zekarren

atzetik. Mugimenduak gertatudira dagoeneko». «Sentitzen dut lan bat egin

dugula etorkinekin, baita eus-kal komunitatearekin eta ema-kumeekin ere. Herrian femeni-noan hitz egiten duena bezalaezagutzen naute».Abesti bat dago berarentzat

hagitz berezia, Oiongo Eh Mer-txe! rock talde gazteak Murse-gorekin egindako “Matronak”,herriko zaindari santuen dan-tzaren, “Los Patronos” dantza-ren bertsioa. Herrian gatazkadago ea emakumeek dantza de-zaketen ala ez, eta gazte hauek,denak mutilak, bertsio hau egi-tea erabaki zuten. Ildo feminis-tako letra idatzi zuten. Halakolan mikropolitikoez hagitz ha-rro dago Idoia Zabaleta.

hutsa

iRRITZIA:

{

}

UnaiITURRIAGA

2017 | ekaina | 10

GAUR8• 16 / 17

Badira prostituzioa-ri begiratzekohainbat era eta ja-rrera. Delitutzat joeta erabateko de-bekua ezartzearen

aldekotik, beste edozein lan beza-la erregulatzeko eskatzen duene-raino. Kanpotiko begiradak dira.Baina zer pentsatzen dute prota-gonistek, sexu langileek berek?

Galdera hori mahaigaineratubide zuten Sidalava Arabako Hie-saren Aurkako Batzordeko lagu-nek. Izan ere, Batzordearen Nahi-kari egitasmoak sexu langileeigizarte arreta eta laguntza ema-ten dizkie, eta, ezagutza horreta-tik, errealitatea «gizarte agendaneta iritzi publikoan jartzeko» as-moa erakutsi du, prostituzioanaritzen direnen eskubideen ikus-

pegitik eta eman izan zaien paperbiktimista eta pasiboa gaindituta,prostituzioaren gaineko ikuspeginagusiek sexu langileak ikusezinegin eta ahultasun egoeran jar-tzen omen baitituzte. Beren asmohorretan aurrera, emakume sexulangileak boteretzeko tailerrak“No sigo el guión…” dokumentalasortu du, lagun anonimo bainaegiazko, «ageriko baina ikusezin»horiengana hurbilduz. Betiere,protagonisten lekukotasunen es-kutik: «Haien ahotsa lehenengopertsonan, beraien ikuspegitik,pentsaeratik eta sentieratik, en-tzuteko apustua da».Hilaren 2an, Emakume Sexu

Langilearen Nazioarteko Egune-an, aurkeztu zuten dokumentalaArtium Museoko auditoriumean.Dokumentaleko protagonistak,jakina, emakume sexu langileakdira, eta gizarte eta kultura espa-rruko zenbait lagun ezagunekere kolaboratu dute, hala nolaAmalia Emborujo, Alex Martinez

«No sigo el guión...»dokumentalarenaurkezpena. Jaizki FONTANEDA | ARGAZKI

PRESS

SEXU LANA, BESTE LAN BAT«No sigo el guión...», sexu langileenahotsa zabaltzen duen dokumentala

Xabier Izaga Gonzalez

Iritzi ugari daude prostituzioaren gainean, fenomeno horrentrataera sozial eta legalean eragina dutenak. Sexu langileenaurka edo haien «hobe beharrez». Zein da euren iritzia,ordea? «No sigo el guión...» dokumentalak haien bizipenaketa nahiak bildu ditu beraien ahotsen bidez. Ez dira gaizkileak,ezta biktimak ere: pertsonak dira eta eskubideak dituzte.

JENDARTEA / b

herria

eta Silvia Gay EHUko irakasleek. Saioa La Omega abeslariak soinubanda eta abestiak egin ditu, etaSidalavako zenbait kidek ere par-te hartu dute, zehazki, BlancaBastida gizarte integratzaileak,Claudia Martinez gizarte langile-ak eta Mikel Resa sexologoak.

GOIZ OSOKO JARDUNALDIA

Alba Merchan genero arloko erreferenteak aurkeztuta, LideAmilibia EAEko Gizarte Politike-tako sailburuordeak eta ClaudiaMartinezek zabaldu zuten goizosoa iraun zuen jardunaldia. On-doren, Ana Gomez Perez-NievesAmnesty International erakun-deko baliabide arduradunakmunduan zehar sexu langileekinstituzioetatik, hedabideetatikzein gizartetik jasaten dituzteneskubide urraketen berri emanzuen, eta sexu langileen giza es-kubideak babestea posible delaesanez bukatu zuen. Horretara-ko, despenalizazioa ez ezik, estig-mekin eta lagun horiek jasatendituzten gehiegikeriekin buka-tzeko neurriak aldarrikatu zi-tuen: emakumeon ahalduntzeasustatzea, bizirauteko inor sexulana egitera behartuta ez delaegongo ziurtatzea, sexu laneanari dela inork esplotazioa eta bio-lentzia ez duela jasango berma-tzea. Halaber, hezkuntzaren ga-rrantzia azpimarratu zuen.Hurrengo gonbidatua Paula

Ezkerra ekintzaile eta sexu langi-le argentinarra izan zen. Putas yAlianzas eta Putas Indignadas ko-lektiboetako kidea, bost urtez Ka-talunian kargu politiko bateanjardun ondoren, kalera itzuli da,sexu lanera. “Puta estigmari au-rre egitea borroka feministakohurrengo pausoa da” izenburukohitzaldia eskaini zuen. Sexu langileen gaineko estig-

mak errazten omen die estatuei,legeei, beren eskubideak urra-tzea. Ustez emakumeak babeste-ko sortutako lege askok egiazemakumeak ahuldu egiten dituz-tela esan zuen, jasaten duten ge-nero indarkeria emakume guz-tiek jasaten duten berbera badaere, areagotu egiten da legeek es-kubideen jabe direla aitortzen ezdieten heinean.Lanari dagokionez, esan zuen

gizarte honetan halako estatusa

duten zenbait lan sortu direla:«Ondo ikusita dago arkitektoaizatea, edo abokatua, baina ezipurdiak garbitzea edo adinekojendea zaintzea; hala ere, gizartehau emakumeek egiten dituztendoako lanetan oinarrituta dago.Mende askoan emakumeek egin-dako doako lanean». Zaintza languztiak, gehienbat emakumeekeginak, aitortu eta ordaindu eginbehar dira. Eta aitorpen horreksexu langileei ere eragin behardie, beren jardunak lan estatusahartuta eta kontuan izanda, hala-ber, badirela pertsona ugari sexulanik egin nahi ez dutenak, etapertsona horiei lagundu egin be-har zaiela beste irtenbide batiheltzen. Esan zuenez, zenbait he-rrialdetan erregulatuta dago se-xu lana, baina ez sexu langileenikuspuntutik, «eta hori arrisku-tsua da». Ez dute nahi sexu langi-leen ikuspuntua baztertzen duenerregulaziorik, eta sexu laneko kooperatibak aipatu zituen, era-bateko autonomia dutenak etaberen lana esplotatuko duen ino-ren mende egon nahi ez dutenemakumeek sortuak.

«SEXU LANGILEAK BAINO EZ»Dokumentaleko «ahotsen ordez-kari» gisa, Carolinak hainbat se-xu langilek agertzen dituztenkezkak, nahiak, esperientziak etairitziak laburbildu zituen ja-rraian. Lekukotasun horiek ezezik, prostituzioaren historia,instituzioen trataera eta zenbaitgizarte langileren ikuspegia eretartekatzen ditu dokumentalak.Sylvia Gayk lege trataeraz

dihardu filmean, eta trataera ho-rietan eragina duten jarrerak ze-rrendatzen ditu. Lehena, debe-kua zigorraren bidez, prostitutagaizkilea den kontsiderazio so-zialarekin batera. Bigarrena, abo-lizionista delakoa, prostituta bik-timatzat daukana, eta, beraz,babestu beharrekotzat. Joera ho-rixe a nagusi Europar Batasune-ko estatuetan. Hirugarren bideaarautzearen aldekoa da: toleratuegiten du, baina benetako helbu-rua kaleko prostituzioa ezaba-tzea da, «molestatzen duelako»,prostituta komunitatearen bizi-kidetzarako gatazkatsua izan dai-tekeela uste baitu. Laugarren bi-dea erregulazionista da, munduDokumentaleko zenbait fotograma. SIDALAVA

2017 | ekaina | 10

GAUR8• 18 / 19

juridikoan eta sozialean, «eta ez-tabaida ideologiko feministanere», oihartzun handiegirik izanez duena, sexu langileen babese-rako erregimen juridikoa ezar-tzearen aldekoa. Ikuspegi horrenarabera, prostituta ez da ez gaiz-kilea, ez biktima, ez lagun gataz-katsua. «Sexu langilea baino ez».

Amalia Emborujok ibilbidehistorikoa egiten du dokumenta-lean. Antzinateko prostituta ba-tzuk esklaboak zirela azaltzen du,eta, besteak, libertoak. Mundugrekoerromatarrean prostituzioajarduera onartua zen, beharrez-kotzat jotzen zuten, gaizki ikusitabazegoen ere. Ondoren, moral ju-du-kristauak, bekatuaren zamagehitu zuen prostituten gainean.

Mikel Resak ezinbestekotzat jo-tzen du dokumentalean sexulangileen arazoei heltzeko eta ha-ren gainean hezteko, haiek zernahi duten jakitea. Eta beraiekdiote zer nahi duten: sexu langi-lea izateko motibo nagusia beha-rra da. Haietako bat 17 urterekinhasi zen lanean, ama izan zene-an. Ez da bakarra. Azkar lortzendute dirua, «baina ez da erraza».Gehienek ezkutatu egiten dutezertan lan egiten duten. Batzuek,aldiz, ez. Eta asko gaizki sentitzendira beren lana ezkutatzeagatik.

Carolinak berak dokumentalahasi baino lehen esan zuenez,aurkeztutako lana elkarrekinemandako ordu askoren emaitzada. «Ordu horietan partekatu,ikasi eta barrena lasaitu egin du-gu. Ahalduntze feminista proze-su bati ekin diogu, seguruenik bi-zitza osoa iraungo duen prozesubati». Gune horretan elkar ezagu-tu eta batak bestearengan ikusidu bere burua, errespetu eta, ba-tez ere, askatasun giroan, hain-besteko mina ematen dien gizar-te estigma hori gainditzekoborrokan. «Gure lana ez da erra-za, baina zer lan da erraza?», gal-detu zuen. Sexu langileek ondra-dutzat jotzen dute beren lana,jan, jantzi, etxebizitza ordaindueta beren familia aurrera atera-tzeko dirua beraien sakrifizioa-ren bidez lortzen baitute. «Jendeguztiak du zerbait esateko gutaz,denek hitz egiten dute gutaz, bai-na ez digute entzuten. Estigmati-zatu egiten gaituzte baina ez dirainformatzen. Ez dute ulertzen. Ez

gara emakume txarrak, ez garakaleak eta gizartea kutsatzen di-tuen zaborra, eta ez dugu lotsariksentitu behar. Pertsonak gara, es-kubideak eta berdintasuna nahiditugunak, baldintza duinetanlan egin nahi dugunak; gaixorikgaudelako lan egiterik ez dugunegunean jango dugun segurtasu-na izan nahi dugu, osasun arretaeta gizarte segurantza izatea, eta,zergatik ez, erretiroa». Azken ba-tean, beren lanarekin ekonomia-ren hazkundeari ekarpena eginnahi diote. Bestetik, biktima iza-teari uko egiten diotela esanzuen, eta ez direla ezer berezirikeskatzen ari, «beste edozein lan-gilek duen segurtasun juridikoberbera baizik, estigmarik etabazterkeriarik gabe». Erregulari-zazio argi baten faltak sexu lan-gileei sortutako indarkeria etaarrisku egoerak salatzeko ere ba-liatu zuen aurkezpena.

HEZKUNTZA, GAKOA

Bukatzeko, Carolinak esan zuenegun horretako agerpenek eta gi-sako ekitaldiek gizarteari emaku-me bakoitzaren atzean dagoenpertsona erakustea errazten du-tela, maiz kantoietatik igarotze-an barre egiten dieten emakumehorien atzean dagoen pertsona.Eta ez dute nahi euren ordez hitzegin dezaten, eurek hitz egin bai-zik, «gure historiaren protago-nista izan nahi dugu».

Sexu langileen ahotsa entzun-da, estigma, aurreiritziak nolahautsi mahaigaineratzen du do-kumentalak, baita erantzun ere:pentsamoldea aldatuz. «Sexu la-na ez da arazo bat, mende askokofenomenoa baizik», «ez da inorsalbatu behar», diote. Eta harta-rako hezkuntza «gakoa» dela argidute, inplikatuen, kolektiboen,hezkuntza esparruaren, hedabi-deen zeregina.

Azkenik, beren ametsak ager-tzeko eskatu diete dokumentale-an. Eta hainbati gutxieneko bal-dintzak irudituko litzaizkiokeenametsok aipatu zituzten: etxebat izatea, negozio bat izatea, he-rrira itzultzea, ikastea, bidaia-tzea, beren egoera legeztatzea,zoriontsu izatea, bizimodu nor-mala izatea. Amets xumeok bete-tzeko, ez litzateke hasiera txarrahaien eskubideak aitortzea.

Goiz osoan zehar luzatuzen dokumentalarenaurkezpena zela-etaGasteizen antolatutakojardunaldia. Jaizki FONTANEDA | ARGAZKI

PRESS

Biktima izateari uko egiten diote, ez dira ezerberezirik eskatzen ari, «beste edozein langilekduen segurtasun juridiko berbera baizik,estigmarik eta bazterkeriarik gabe»

Paula Ezkerrak dioenez, «zaintza lan guztiak,gehienbat emakumeek eginak, aitortu etaordaindu egin behar dira. Eta aitorpen horreksexu langileei ere eragin behar die»

hutsa

3 BEG

IRADA:

osas

un

a /

hir

iare

n lo

(r)a

ldia

/ h

arre

man

ak

Harreman baten bukaeran,egoerari aurre ez egitea-rren, bota ohi den esaldifamatuarekin laburbildudaiteke dena: ez zara zu,ni naiz. Arazoa ez baita

erreka. Erreka bat baino ez balitz, lastereramango lituzkete beraien makina-hon-deatzaileak bertaraino, lurrak hemendikhara mugitu, hormigoizko hormak erai-ki, eta uraren ordura arteko bidea besteleku batetik behartzeko. Ez da agintaldihasieran bizikletaz eta orain motorrezibiltzea nahiago duen (h)ego haizeak jo-tako alkate baten gerra partikularra. Ezda etxeak erortzear daudelako. Ez da au-zotarren segurtasuna bermatzeagatikere. Ez da argindarrik ordaintzen ez du-ten “okupak” handik botatzea helburuduen erabaki politiko soila. Errekaleorda, gaur eta hemen, lurrazalean okupa-tzen dugun eremu txiki honetan, goiko-en eta behekoen arteko borrokaren erre-plika bat gehiago. Interes pribatuakinteres publikoarekin talka egiten duenlekua eta momentua da. Mundu mailakogerra intimoa. Berdin gerta daiteke Chia-

pasen bihar, eta Frantzian etzidamu. An-tzekoak izango lirateke aitzakiak eta ar-gudioak han eta hemen.

Ezer berririk ez antzarek noraezeanhegan jarraitzen duten zerupeko zatizehatz honetan. Behin-behineko egoerabatean bizitzera eraman gaituen eroke-ria neoliberalaren oldarraldi berri batenaurrean gaude. Maroto, diru sarrerakbermatzeko errentaren aitzakian botobatzuk lortzeagatik, jendarteko sektorebabesgabeenaren kontra tematu zenmoduan, ekin dio bideari orain jeltzale-en akolitoak. Boto batzuen truke –etahori da tristeena– gero eta aberatsagoaden proiektu kolektibo batekin buka-tzea erabaki du. Horretarako aukeratu-tako aitzakiak dira gutxienekoa. Bulego-ren batean egindako kalkulu politikobaten ondorio den edo hiriko aurrekon-tuak aurrera ateratzeko izan zituen zail-tasunengatik mendeku hartu nahiduen? Batek daki. Bakoitza bere tokianjartzeko balioko du behintzat.

Gure euskal oasian dena dekoratuaden garai honetan, gauza asko utzi

ditu agerian hiriaren kanpoaldeanabandonaturiko langile auzoa okupa-tzeak. Errekaleor herritarrek ahanztu-ratik berreskuratutako auzo bat delako.Pertsonei eta lurrari etekina ateratzeahelburu duen lehiaren diziplina zalan-tzan ipintzen duen auzolan kooperatiboaberatsa. Eta instituzioetatik hainbestealdiz errepikatzen zaigun herritarrenparte hartzea lekuren baten errealitatebihurtu bada, hori Errekaleorren izanda. Eraikuntzaren negozioak, urteetanetxebizitzekin espekulatzen ibili dire-nen egitasmoak, krak egin duen lekuanbertan hain zuzen ere.

Bada XX. mendeko historian, JohnAdams konpositore estatubatuarrak1987an estreinatutako operagatik ez ba-litz, oharkabean pasako zen pasarte ku-rioso bat. Operak Nixonek 1972an, ping-pong erakustaldi baten aitzakian, MaoZedongekin elkartzeko asmotan Txina-ra egindako bidaia kontatzen du. Viet-nameko gerra eta komunisten aurkakosorgin-ehiza direla-eta, AEBetako presi-dente guztien artean preseski laudatue-na ez bada ere, bera izan zen Txina bisi-tatu zuen lehena. Operaren lehenekitalditik hasita, nabarmen geratzenda estatubatuarrek anfitrioien ohituraketa kultura ulertzeko dituzten ezintasu-nak. Operaren bukaera aldean, Pekinutzi bezperako elkarrizketan, Maok berebizitzako ametsa Asia osoan iraultzahandi bat egitea dela aitortzen dio Ame-riketako Estatu Batuetako politikariari.Nixonek, aldiz, berak bere jabetzapekohanburgeseria bat edukitzearekinamesten duela erantzuten dio.

Bidaia hartatik bi urtera, Watergateauziaren ondorioz, dimisioa eman be-har izan zuen Richard Nixonek. Ez daki-gu hanburgeseria batean lanean emanote zituen bere azken egunak. Mao Ze-dong handik lau urtera hil zen, eta gauregun oraindik, bera da mundu mailanTxinako iraultzaren sinbolo nagusia.

Badakizu, garrantzirik ez duten gau-zen artean, garrantzi gehien dutenakbihurtzen ditugula sarri askotan, ga-rrantzizkoenak. Errekak lehortu daitez-ke, edo lurpean desagertu, gutxien es-pero duzun lekuan berriro lurrazaleraagertzeko. •

Errekaleor, 1961ean. AMONDARAIN

Ametsen eraiste neurtua

Gaizka AmondarainIrakaslea

2017 | ekaina | 10

GAUR8• 20 / 21hutsa

her

rita

rrak

Gaur Gure Esku Dagok ekimen jendetsua an-tolatu du Bilboko kaleetan. Euskadi PlazatikPlaza Eliptikora jende andanak osatuko dugaldera ikurra, elastiko koralak jantzita.Koska bat gehiago da kate luze batean, he-rriz herri eta auzoz auzo osatzen ari den ka-

tean. Hiru urte baino ez dira Durango eta Iruñea artekokatea osatu zenetik, 2014ko ekainaren 8an. 150.000 la-gunek eskuak elkarri lotu eta, guztien artean lortu zu-ten, lortu genuen, bi hirien arteko 123 kilometroak ba-tzea.Ordutik ekimenak ugarituz joan dira. Dagoeneko 142

udalerritan egin dira kontsultak eta urtea amaitu arte-rainoko kontsultak kontuan hartuta, 2017 amaitzerako iamilioi bat lagunek edukiko dute aukera adierazteko eaburujabeak izan nahi duten,ea estatu independente bate-an bizi nahi duten. Marka ezda makala.Ekimen hauen guztien ba-

lio handiena, ordea, ez dakualitatiboa, garrantzitsuaizanda ere. Benetako balioakualitatiboa da. Herri kon-tsulta bakoitzean, antolatzenden ekimen bakoitzean, mi-laka pertsona daude inplika-turik modu aktiboan. Emai-tza edozein dela ere (etakasu guztietan emaitza posi-tiboa da) benetako garran-tzia duena ideia demokrati-ko baten inguruan amaraunsendoa nola ari den antolatzen da: herritarrek eskubideadutela beren etorkizuna erabakitzeko, eta, zain egon or-dez, mobilizatzea erabaki dutela. Euskaldunok, edozein ideologiatako euskaldunok,

umiliazio kolektiboa jasan genuen 2005eko otsailaren1ean Espainiako Kongresuak 313 botorekin atzera botazuenean Ibarretxe Plana. Ez zuen onartu ezta eztabaida-tua izan zedin ere. Planak 29 boto bakarrik eskuratu zi-tuen (EAJ, EA, NaBai, CiU, ERC eta BNGren botoak), bainaaldeko botoa eman zioten haiek ere ez zuten tutik eginezezkoaren aurrean. Ibarretxe Planak gehiengo osoa eskuratu bazuen ere

Gasteizko Legebiltzarrean (39 boto alde eta 35 aurka), ezerakundeetan, ezta kalean ere, ez zen zirkinik egin Ma-drileko zaplaztekoari erantzuteko. Plana tiraderan gordezen, eta gaur arte.

Ibarretxe Plana Madrilera eraman zen garaian EuskalHerriko Unibertsitateko Politika Zientzien Sailak eginzuen Euskobarometroa inkestaren arabera, EAEko hiri-tar gehienek zioten prest zeudela balizko erreferen-dum batean parte hartzeko. Parte hartuko zutenen ar-tean, %30ek baietza emango zioten Planari, eta %21ekezetza. Pertsona askok ez zekien zer erantzun, %33k.Deigarria zen herritarrek bazutela asmoa botoa emate-ko (galdetuak izateko gogoa adierazten zuten) nahizeta aitortu ez zekitela, zehatz-mehatz, zer-nolako on-dorioak izango zituen erreferendumean hartutako era-bakiak.Bizpahiru irakasgai atera daitezke orain arte esanda-

kotik. Lehenik, galdetuak izateko nahia ez dela apaldu,areagotu baizik. Bigarrenik, herri mobilizatua topatuko

lukeela gaur egun espainiarren ezezko erantzunak,2005ean ez bezala. Eta, hirugarrenik, ez dela nahikoa he-rritarren emotibitatea piztea. Zehaztasunak ere behar di-ra, konkrezioak. Hori ez da Gure Esku Dagoren lana. Al-derdi independentistei dagokie irudikatzea nolakoestatu berria nahi duten, zer den euskal errepublika, zeinoinarri jarri behar diren estatu justua eraikitzeko, herri-tarrek botoa ematen dutenerako jakin dezaten zeren al-de ematen ari diren botoa.Gauza bat, behinik behin, zalantzatik kanpo dago, eta

hori da, egiatan, motibatzen gaituena: kolektibo batekdeterminazioa hartzen duenean, ez dago inposiziorik, ezdago neurri antidemokratikorik, ez dago mehatxurikgeldiaraziko duenik. Katalunian frogatu dute, Eskozianfrogatu dute, eta, lehenago edo beranduago, Euskal He-rrian ere frogatuko da. •

{ koadernoa }

Gure esku dagoelako

2005eko Ibarretxe Planetik hona,galdetuak izateko herritarren nahia ez daapaldu. Egun, gainera, espainiarrenezezkoak herri mobilizatu bat topatukoluke. Hori bai, ez da nahikoa emotibitateapiztea, zehaztasunak ere behar dira

Laura Mintegi

hutsa

hutsahutsa

herritarrak

Herri hezkun-tzan lan egitendu, zapaldutadaudenei ja-kintzak etatresnak eskura

eman eta munduaren norabideaaldatzeko indarrak batuz. Peru-tarra da sortzez, baina, egun,Costa Rican bizi da. Hamarka-dak daramatza Erdialdeko Ame-rikan eta Latinoamerika osoankomunitate inklusiboak, bidez-koak eta eraldatzaileak eraiki-tzeko erronkari bultzaka, nagusiden haizearen kontra; «bazter-ketaren, desberdintasunaren etagauzak dauden bezala uztea-ren» kontra. Duela aste gutxi batzuk Eus-

kal Herrian izan da, Emaus Fun-dazioak gonbidatuta, norabideberdinean lan egiten baitute.«Badakigu kontrako norabideanari garela. Finean, helburu ber-dinarekin ari gara lanean; elkar-tasunezko harremanak bultzatunahi ditugu, ez lehiakortasunez-koak. Mundu asko kabitzen di-ren mundua eraiki nahi dugu,pertsona guztiak hartzen ditue-na eta ez kapital handien eteki-nak bakarrik zaintzen dituena.Gure helburu nagusia zorionta-suna sortzea da, eta, horretara-ko, baldintza garrantzitsu batjartzen dugu: pertsona bat ezindaiteke zoriontsu izan gainon-tzekoak zoriontsuak ez badira.Ez da ideia berria, jada Aristote-lesek esaten zuen: etika eta bizi-tzaren zentzua zoriontasunaeraikitzea da. Baina jende asko-rentzat ezinezkoa da helburuhori eta horrek sumindu egitengaitu. Gainera, gero eta jendegehiagorentzat da urruna zo-riontasunaren erronka. Inoizkoaberastasun gehien dagoen ga-raiotan, diskriminazioa eta po-brezia goraka doaz. Indarreandagoen sistema eredua ez dajende guztiarentzako hazten». Esan bezala, Jarak eta Emau-

sek topo egin dute mundu ikus-keran eta mundu berri horreneraikuntzan. Emaus Fundazioak

lan oso garrantzitsua egiten dubazterketa arriskuan dagoenedo bestelako asimetria egoerakbizi dituen jendearekin. Ez baka-rrik unean uneko egoera samur-tu eta erantzuna emateko, baitaaurrera begira antzeko egoerakerrepika ez daitezen bideak za-baltzeko ere. «Hor elkartu gara,jendartea eraldatzeko nahi ho-rretan», zehaztu du Oscar Jarak. Hartara, jendarte eraldatzaile-

ak eraikitzeko ikastaro bat anto-latu dute, datorren irailean hasieta otsailean amaituko dena.«Txikiak izan arren, elkartu etasaretzen bagara, indarra egindezakegu. Ikastaro honen hel-burua hori da, jendarte inklusi-boak, bidezkoak eta eraldatzaile-ak eraikitzeko tresnak banatzea.Helburua da ikastaroan partehartzen dutenek gerora bere in-guruneak eraldatzeko gaitasunagaratzea. Ikastaroa Euskal Herri-tik, Kataluniatik eta Costa Rica-tik pasatuko da», argitu du.

HERRI HEZKUNTZA

Herri hezkuntza da Oscar Jara-ren lanerako tresna nagusia,jendartea eraldatzeko darabilenmotorra. «Herri hezkuntza esa-ten diogu zentzu bikoitzean. Ba-tetik, herriaz ari da, herri sozia-laz. Arrazoi bat edo bestetarteko, asimetria sufritzen du-tenez ari da; diskriminazioa,bazterketa ekonomikoa, zapal-kuntza modu desberdinak edotamarjinazioa sufritzen dutenekosatzen dute herri soziala. Biga-rrenik, herri hezkuntzan herriada subjektua, prozesu eralda-tzailea martxan jarri eta aurreradaramana. Ez da laguntza edoarreta jasotzen duen objektu pa-siboa, prozesuaren protagonistanagusia baizik. Herri politikoazari naiz, sufritzen duen asime-tria hori eraldatu nahi duen etahorretarako lan egiten duen he-rri politikoaz; zapalkuntzaren,marjinazioaren, bazterketarenkontra egin eta ekitatearen etajustizia sozial eta ekologikoarenalde lan egiten duena». Herri hezkuntzaren lehen

pausoak beste norabide bateaneman ziren. Bere garaian ikaste-ko aukerarik izan ez zuten herri-tar helduei hezkuntza eskain-tzea izan zen hasiera hartan

abiapuntua eta helmuga. Den-borarekin, baina, inguratzen di-tuen errealitatea aldatzeko etaeraldatzeko tresnak eskaintzendizkie herri hezkuntzak herrita-rrei, haiek direlako beren errea-litatea ondoen ezagutzen dute-nak, eta, beraz, horri bueltaemateko egokienak. Jararen hi-tzetan, «edozein asimetria motasufritzen duena subjektu eral-datzailea izatea nahi dugu, etaez laguntzaren bat jasotzekozain dagoen subjektu pasiboa». «Lurraren eta ekoizpen osa-

suntsu baten alde egiten dutennekazariak; parekidetasunarenalde ari diren emakumeak; be-ren historia, ohiturak eta jakin-tza defendatzen dituzten mugi-mendu indigenak edotaetxebizitza eta osasun zerbitzuduinen alde batzen diren hirie-tako sektore baztertuenak. Nor-bera bere errealitatea eraldatu-ko duen protagonista modura».Hezitzaile eta soziologoak osopresente dauka egun nagusi densistemaren norabidearen kontraari dela, baina horrek are beha-rrezkoago egiten du beren lana.«Egungo jendartean alternati-bak beti banakakoak izaten dira,indibidualak; ‘egoera honetatikatera nahi dut arrakasta izateko,nahiz eta horretarako jende as-koren gainetik pasatu beharkodudan’. Gainera, kontsumoarenlogika da nagusi, harrapariare-na, planetaren baliabideakxahutzen dituena. Horren pare-an bestelako harremanak bul-tzatu behar ditugu. Heriotza da-karren sistema batetik bizitzadakarren beste batera pasatubehar dugu, pertsonen errespe-tua eta duintasuna defendatukodituena. Horregatik, sumintzengaituzten gauza asko daude».

DENA LOTUTA DAGO

Oscar Jararen ustez oso garran-tzitsua da jendarteari osotasu-nean begiratzea, «dena lotutadagoelako». Maxima Acuña in-digena perutarraren adibideaekarri du, 2016an Goldman sa-ria jaso zuen, “Nobel berdea”esaten diotena. Munduko mea-tze partzuergo handienetakoariaurre egin dio Acuñak. «Meatzepartzuergo horrek sekulako us-tiategia dauka, sumendi baten

«Herri hezkuntzaren helburuanorberak ingurua eraldatzeko

gaitasunak lantzea da»

OSCAR JARA HOLLIDAY

Gaur egunean nagusi den haizeak

bazterketa, desberdintasuna eta gauzak

dauden moduan uzteko grina zabaltzen

ditu. Haize kontra dabil Oscar Jara, herri

hezkuntza erreminta modura hartuta,

komunitate inklusiboak, bidezkoak eta

eraldatzaileak eraikitzen.

amagoia.mujika@gaur8.info

SOZIOLOGOA ETA HEZITZAILEA

2017 | ekaina | 10

GAUR8• 22 / 23

kraterraren tamainakoa. Meatzeustiategia handitu eta handitujoan da, Acuñaren lurretara iri-tsi arte. Berak, baina, ez zizkienlurrak eman nahi, bereak direlaeta ekoizteko erabili behar dire-la esanez. Sekulako mehatxuaketa presioak jasan arren, berearieutsi zion eta hiru urte epaite-gietan bueltaka ibili ondoren,justiziak arrazoia eman dio.Emakume txiki eta erdi analfa-beto honek bizitza eta duintasu-na defendatu ditu sekulako bo-terea duen nazioarteko enpresabaten aurrean. Eta irabazi egindu. Baina ez da bakarrik egon,berekin egon dira Latinoameri-kako eta munduko emakumeindigena guztiak, planeta osa-suntsuago baten alde lanean aridirenak eta aire zabalean egitenden meatzaritzaren kontra bo-rrokan ari den mugimendu eko-logista osoa».

PERTSONA AKTIBOAK

Herri hezkuntzaren bitarteznorberaren ingurua eraldatzeaeta, bide horretatik, munduaeraldatzea. Proposamen horrenerdigunean, zalantzarik gabe,pertsona aktiboak behar dira.«Indarrean dagoen sistemakizaki pasibo bihurtzen gaitu. Ko-munikabideek ere parte handiadaukate horretan, haiek proze-satutako informazioa irenstendugulako; mundua ikusteko gu-re era baldintzatzen duten izen-buruak jartzen dizkigute, inten-tzioz aukeratutako irudiakeskaini... eta pentsatzen dugumundua aurkezten diguten be-zalakoa dela. Horren parean osobeharrezkoa da beste ikuskerabat lantzea eta garatzea, eta,hain juxtu, herri hezkuntzakproposatzen dituen prozesue-tan hori egiten da». Errealitatea distantzia kritiko

batetik begiratzen ez da, baina,egun batetik bestera ikasten. Ezda ikastaro batean jasotzen, bar-ne prozesu garrantzitsua eska-tzen du. «Herri hezkuntzan ezda hain garrantzitsua edukia,garatzen diren gaitasunak bai-zik. Ikasten ikasten da, ikaskun-tza prozesuak barneratzen ikas-ten da. Arazoak aztertzen,identifikatzen eta aterabideaklantzen; nik zer egin dezaket

egoera hori konpontzeko, eta,guk, jendarte bezala, zer egindezakegu. Analizatzen, laburbil-tzen, komunikatzen, plangin-tzak egiten... Finean, eraldatzekogaitasunak lantzea da herri hez-kuntzaren helburu nagusia».

COSTA RICAKOMEATZEAK ETA ANANA

Herri hezkuntzaren adibide ze-hatz bat eskatuta, Costa Ricakomeatzeak eta anana hartu dituahotan Jarak. «Costa Rican ana-naren zabalkunde basatia sufri-tzen ari gara, meatzaritza bezainkaltegarria gertatzen ari dena». Eta meatzaritzak dakarren

kaltea ez da txantxetakoa. Jarakdioen bezala, «ez da existitzenkutsatzen ez duen meatzaritza-rik». Aire zabalean aritzen denurrezko meatze batean egun ba-karrean gastatzen den ur kopu-rua nekazari familia batek urte-betean gastatzen duenarenparekoa da. Izan ere, harkaitzaurarekin zulatzen da eta ontzabat urre ateratzeko lau tona har-

kaitz puskatu behar dira. Gaine-ra, zianuro ontza bat erabili be-har da urrea eta gainontzekomaterialak bereizteko. Urreaeramaten dute eta zianuro pu-tzua bertan uzten dute, betiko,«hori ez baita lurruntzen edotabeste planeta batera joaten».Urrea joan egiten da eta pobre-zia bertan geratzen da, eta ku-tsadura. «Hamar-hamabost urtez 800-

1.000 pertsonak lana izatearentruke enpresa batek herrialdeoso bat hondamenera eramandezake. Duela sei-zazpi bat urte,eta herri hezkuntzako prozesubaten ondorioz, herritar taldebatek meatze proiektu garran-tzitsu bat geratzea lortu zuen.Eta ez hori bakarrik, Costa Ricanaire zabaleko meatzeak debeka-tzea lortu zuten». Ananarekin antzeko egoera

gertatzen ari da orain. Costa Ri-cak 56.000 kilometro karratuditu eta Latinoamerikako biga-rren herrialdea da anana ekoiz-

penean, Brasilen atzetik –zortzimilioi kilometrotik gorako aza-lera duen herrialdea–. Mundukozortzi anana ekoizle handienenartean dago, gainera, Costa Rica.Brasilen urtean 1.300.000 tonaanana ekoizten dira eta CostaRican –askoz azalera txikiago-an–, 400.000 tona. «Imajinatu dezakezu gure lu-

rraldearen nolako proportzioadagoen ananaren ekoizpenerabideratua, horrek dakartzan kal-teekin. Monolaborantza guztiakkaltegarriak dira, lurraren sus-perraldia eragozten dutelako etabestelako ekoizpenak desagerra-razi. Kanpoko enpresa handi batetortzen da, nekazariei ananahaziak ematen dizkie eta joanegiten da. Nekazariek, orduan,anana landatzen dute eta beste-lakoak landatzeari uzten diote;arroza, artoa, babarrunak... Zaz-pi-zortzi urteren buruan lursailhoriek erabat erreta bukatzendute, mantenugairik gabe, etagutxienez hamar urte itxaron

«Helburua

zoriontasuna

sortzea da, eta,

horretarako,

baldintza bat

jartzen dugu:

pertsona bat ezin

daiteke zoriontsua

izan gainontzeko

pertsonak

zoriontsuak

ez badira»

“Argazkiak: Jon URBE | ARGAZKI PRESS

herritarrak

behar dira berriz landatzeko. Or-durako, baina, atzerriko enpresahandi horiek desagertu egin di-ra; anana tonak hartu eta joanegin dira berriro».

Horrez gain, ananaren ekoiz-penerako agrotoxiko kopuruizugarria erabiltzen da. «Ananaekoizpen handia dagoen tokie-tan dagoeneko ura kutsatu eginda agrotoxikoekin eta haurrakgaixotzen ari dira».

Hori guztia gutxi ez, eta ana-naren inguruan sortzen den sa-sitzak abereei sekulako kaltea

egiten dien euli mota bat era-kartzen du. Hartara, anana da-goen tokietan ezin da abeltzain-tzarik egon. «Eta horri garapenadeitzen diote. Garapen horrekez dakar ez ongizaterik ez zo-riontasunik. Horregatik da hainbeharrezkoa elkartzea, kon-tzientzia sortzea eta garapen ba-sati eta bihozgabe horren aurkaborroka egitea».

FRENASSAP ELKARTEA

Costa Ricako komunitate des-berdinetan aspaldi hasiak ziren

konturatzen ananaren ekoizpenbasatiak zekartzan kalte izuga-rriez. «Haurrak gaixotzen ari zi-ren eta ez zekiten zergatik. Uni-bertsitateko talde bat hasi zenkontua ikertzen eta kutsadura-ren iturrira iritsi ziren, agrotoxi-koetara. Jendea biltzen eta ara-zoaren kontzientzia hartzenhasi zen pixkanaka-pixkanaka.‘Nola onar dezakegu anana en-presek gure ura kutsatzea?’.Kontzientzia horretatik abiatu-ta, anana ekoizpenaren inguru-ko modulu bat egiten hasi ziren;

erabiltzen ari ziren kimikoen in-formazioa bildu, ananarenekoizpen organikoaren ingu-ruan formakuntza jaso... eta mu-gimendu horretatik sortu zenFRENASSAP (Frente Nacional deSectores Afectados por la Pro-ducción Piñera). Elkarte hori la-nean ari da anana ekoizten dentoki guztietan eta kontzientziasortzen lan handia egiten du, ezbakarrik ekoizleen artean, baitakontsumitzaileen artean ere».Hortxe, beraz, herri hezkuntza-ren adibide garbia.

Herri hezkuntzaren oinarrie-tako bat sistematizazioa da.«Gakoa ezagutza sistematikoasortzea da, zorrotza, sendoa, te-oria praktikatik abiatuta sortzenduena, ezagutzatik abiatuta».

Garatutako esperientzia be-rreskuratzen du sistematizazio-ak, egindakotik ikasten du.«Egunerokoan bizi dugunaren,egiten dugunaren ikaskuntzaberreskuratzea da asmoa. Egitendugun gauza bakoitzarekin ikasdezakegu horri denbora etaenergia eskainiz gero. Berdinnekazaria izan edo medikuaizan, egunero egiten dugunetikikasteko metodoa da sistemati-zazioa».

UTOPIA EGUNERO ERAIKITZEN

«Benetan sinisten duzu mun-dua alda daitekeela?», bota dio-gu azken galdera Oscar Jarari.«Noski baietz, zalantzarik gabe.Baina mundua aldatzea ez dabat-batean ‘klik’ egin eta egunbatetik bestera dena aldatzea.Mundua aldatzeko prozesuakmantsoak eta konplexuak dira.Horietan beharrezkoa da jendeaprotagonista izatea eta utopiaegunerokoarekin lotzea. Mun-dua aldatzeko utopia ez da zainegon eta besterik gabe iritsikozaigun zerbait. Utopia eraiki-tzen joan behar dugu, gure iza-teko eta harremantzeko modua-rekin, egiten dugunaren araberaeraikiko dugulako utopia hori». Alegia, utopia eraiki beharrekozerbait dela. «Paulo Freirerenhezkuntza askatzailearen ideiaekarri nahi dut gogora, hezkun-tza lotzen nauen horretatik as-katzeko eta, gainera, nire gaita-sunak askatzeko. Paulo Freirekkoherentziaren erronka propo-satzen du, koherentzia bera ezbaita bertute bat. Koherentzia-ren bilaketa da bertutea. Niregaurko koherentzia biharko nireinkoherentzia izan daitekeelako.Baina, era berean, nire gaurkoinkoherentzia nire biharko ko-herentzia izan daiteke. Utopia-ren bilaketa eguneroko bizitzankokatuko nuke, egiten dudana-ren eta pentsatzen dudanarenarteko tentsio horretan. Hor ga-ratzen gara hobeak izan nahidugun pertsona bezala, bizitzaeta mundua eraldatzen»

«Utopiaren bilaketa

eguneroko bizitzan

kokatuko nuke,

egiten dudanaren

eta pentsatzen

dudanaren arteko

tentsio horretan.

Hor garatzen gara

hobeak izan nahi

dugun pertsona

bezala, bizitza

eta mundua

eraldatzen»

2017 | ekaina | 10

GAUR8• 24 / 25

Pilota ona da, taldean edo bakarka jolasteko atea irekitzen du. Jolasteko

modu asko biltzen ditu pilotak bere baitan. Panpina jostailu ona da, ha-

rekin hitz egin dezakezu eta zuk nahi duzuna izan daiteke, imajinatzen

duzun guztia. Esaldi pare bat esaten dituzten panpina horiek, berriz,

tuntunak dirudite, hori bakarrik esaten dutelako, behin eta berriz. Aldiz,

egiatako panpinak, zuk esan nahi duzun guztia esaten daki. Guraizeak

tresna zoragarria dira, nahi duzuna moztu eta imajinatu dezakezuna

eraikitzen laguntzen dizutelako. Francesco Tonuccik esanak dira horiek

denak. Jolasa ez baitago jostailuan, jolasten denaren eskuetan, buruan,

emozioetan, aldartean baizik. Tonucci, baina, kezkatuta dago, «jolasaren

banalizazioa» gertatzen ari dela uste baitu. «Helduak jolasaz jabetu di-

ra. Lehen jolasa ez zen gure ardura, haurren kontua zen. Helduek apenas

sartzen zuten muturra. Batzuetan jostailuak sortzen laguntzen zuten,

besterik ez».

Joan den asteburuan Euskal Eskola Publikoaren aldeko jaia izan zen

Gasteizen. Horrelakoetan jolas askea nagusitzen da, pilarik behar ez

duena, pantailarik gabekoa. Guraizeak, puxika bat, lokarri pusketa bat,

goizean hustutako esnearen kaxa edota jogurt potoa lagungarri gerta

daitezke, baina jolasa, berez, haurrak barruan darama. Haurra jolasa da.

Libre ibiltzen utziz gero, segituan agertzen da. amagoia.mujika@gaur8.info

«LEHEN JOLASA HAURREN KONTUA ZEN»

Juanan RUIZ | ARGAZKI PRESS

C IKUSMIRA

2017 | ekaina | 10

GAUR8• 26 / 27

hutsa

Euskarak nahikoa ondo bereizten di-tu eremu publikoa eta pribatua.Twitterren (zer dago publikoago-rik?) euskara estandarrarekin ja-

rraitzen dute guztiek, baina Whatsappenlehia halako bat sortu da lokalismoak era-biltzeko, euskararen pedigria txokokerie-tan balego bezala. Anaia gazteak edo ilobabatzuek muturreraino eraman dute joeraeta hain azpeitiarrez idazten dizkidate me-zuak non birritan irakurri behar izaten di-tudan ulertzeko. Eta ondo daude, zer gero!,hizkuntzaren kolore eta jatorkeria horiek;eta interesgarria ere bada, ia-ia kale bakoi-tzak, auzo bakoitzak, baserri bakoitzak bereñabardurak baititu. Mikel Labakari irratizentzuten nionean banekien Loiola aldekoazela edo Mikel Aranbururi kale zulokoa.Imanol Lazkanori sumatzen zaio Landeta-koa dela eta Pako Aristiri Urrestillakoa. Za-

rautzen, aldiz, ez nuke jakingo zein den Ur-tetakoa, Elkanokoa edo Urdanetakoa, bainaAndoni Egañak seguru asko bai. Antzeragertatuko da Bermeon, Ondarroan edo Le-sakan.Euskaltzain fin batek ez luke arazorik

izan behar trenean edo autobusean doalaelkarrizketa bat entzun eta mintzaideaknongoak diren asmatzeko. Gauza bertsuagertatuko da euskaldun berriekin: BilbokoAlde Zaharrean zabiltzala ezin du hain zai-la izan nork ikasi zuen Gabriel Arestin etanork R. M. Azkue euskaltegian antzematea.Neuri behintzat etxean berehala antzemanohi didate telefonoz norekin ari naizen. Euskara lokalari buruzko kontu hauei ez

diet interes handirik ikusten, herriz herrijo eta ke esamoldeen bildumak egiten ja-rraitzen badute ere. Benetako interesa Iña-ki Segurolak egiten duenari aurkitzen diot.

Batzuetan pentsatzen dut argitaratu di-tuen lanak hartu eta denboralditxo bateman beharko nukeela aztertzen, desager-tzera doan euskara baten zantzurik ederre-nak bildu eta berriak asmatuz euskal tribuurbanoentzako balio dezaken argot distira-tsu bat ari baita osatzen. Horrela neu ere,azaleko txokokeriak alde batera utzi etahas naiteke whatsapp dotore askoak idaz-ten eta erabil ditzaket berak erabiltzen di-tuen “basakristau” edo “sahieskariak gara”’(nekez uztartzen diren idiak) edo “militan-te bat bezain ernegantea eta neurotikoa”edo “zernahi terapiaren batekin kexelebre-tua” edo “plantta hutsa dela uste dute” edo“umetan jolasean eta okerrean ibiltzen zi-ren” edo “autista zupiziente bat” edo “tu-rista ikusmiranteak” edo beste hainbat esa-molde, hain ederrak non txokokeriagehienak narras uzten dituen. •

hutsa

Txokokeriak

Joxean Agirre

hutsa

Orain pare bat aste gertaturikoakgogoetarako bidea ematen duelauste dut. Zegamako sendalari batiEusko Jaurlaritzako Osasun Sailak

27.000 euroko isuna jarri izana. Bezero ba-ti erreakzio alergikoa eragin zion ukendubatek eta salaketa jarri zion. 88 urte dituSolita Apaolazak eta 40 urte daramatzahorretan, arbasoen jakinduriaz baliatutaegin du ibilbidea. Txikitatik eduki dut sendabelarrekiko

jakin-mina, mendian barrena horiek eza-gutzekoa eta baita horietatik eratorritakokrema, ukendu, olio eta abarrak egitekoaere. Albisteak mindu nau, baina ez nau ha-rritu, herri jakinduriarekiko interes ezanabaria baita gurean, enpresa farmakolo-giko eta biomedikuntzaren mesedetan.Euskal Herrian ezagutza handia izan dasendabelarren inguruan, eta transmisiohorren erakusle badira egun hainbat la-

gun, asko eta asko emakumeak gainera.Baina belaunaldiz belaunaldi transmititu-riko ezagutzarekiko babes falta ikaragarriadago, eta, gainera, egun zientifikoki froga-tzen ez den orok ez duenez zilegitasunik,ba... Baina, bestalde, egia da, medikuntza ofi-

zialak eskaintzen duen medikalizazio ba-satia dela-eta, edo maizetan ere, denerakoalternatiba ezaren eraginez, gero eta jendegehiagok jotzen duela medikuntza ofizia-letik at dauden bestelako jardunbideakezagutzera, probatzera eta erabiltzera.Kontziente izanik, noski, beste edozeinsendagaien moduan, ardura, erabileraegokia eta konfiantza eskatzen dituztela.Ardurarena garrantzitsua dela deritzot; as-pirina bat hartzen dugunean, horrek sorditzakeen albo kalteez ohartu behar dugu,onartu egin behar ditugu, gure gorputze-an erabiltzen dugun orok baduelako eragi-

nik. Galdera bat datorkit burura: medi-kuntza ofizialak eskaintzen dituen senda-bideak hartu eta horiek ondoeza sorraraz-ten digutenean, herriko medikua,farmazeutikoa edo Bayer salatzen al ditu-gu? Txikia txikitzea errazagoa da beti.Denetarako erremedio santurik ez dago,

eta uste dut osabideak holistikoa izan be-har duela; gorputza, emozioak eta espiri-tua lantzea beharrezkoa direla, alegia. Ho-rregatik, arlo honetan ere, ez ditutgustuko betiko dikotomiak: ona eta txa-rra, zilegia eta iruzurra, medikuntza ofi-ziala eta medikuntza naturala... Bata edobestea. Osagarriak ere izan daitezke, nahizeta bi mundu ikuskera ezberdin izan. Bes-te behin ere, jakinduria kolektiboak beldu-rra sorrarazten du, eta, horren aurrean,erantzuna zaplaztekoa da. Eskerrak sutanerre ez zituzten sorginen ilobak oraindikbizirik dirauten (diraugun). •

0hutsa

Inkisizioak ez du amaierarik

Saioa Iraola

herritarrak

Ariane Piñerosanturtziarrakenpoko mun-duko txapeldu-na da, SemiKenpo katego-

rian. Apirilean Portugalen egin-dako Munduko Txapelketanparte hartu zuen EskoriatzakoAtama Kenpo taldeko borrokala-riak, 55 kilotik beherako pisuan.«Ez dakit nola azaldu bizitakoa,sorpresa handia izan zen. Hasie-

ran egia da urduri nengoela, ta-tami ugari ikusten nituen etajende asko. Baina, gero, borro-kak hasterako orduan, ahaztuegiten duzu hori guztia», gogo-ratu du. Azkenerako, disfrutatu egin

zuen. «Oso naturala izan zen de-na. Borrokatzen eta lehiak ira-bazten hasi nintzen, eta, bat-ba-tean, arbitroak esan zidan: ‘hauda finala’. Borrokak ez nituenzenbatu ere egiten, eta, kontura-

tzerako, finalean nengoen, le-hen postua edo bigarrena lornezakeen», gogoratu du gazteak.Guztira, lau borrokaldi irabazizituen Portugalen. Txapelketa amaitu ondoren,

Euskal Herrira itzuli zen, Esko-riatzara konkretuki. Bertanomenaldia eskaini zieten berarieta Joseba Izurrategiri, SemiKenpo eta Full Kenpo kategorie-tan lehiatu zena, 95 kilotik be-herako pisuan. «Santurtziarranaiz, baina Eskoriatzan bizi naizeta bertan entrenatzen dut. He-rrian harrera egin ziguten Por-tugaletik itzultzerakoan. Aurres-kua dantzatu ziguten etanegarrez ere hasi nintzen: senti-menduak pil-pilean nituen. Osomomentu polita izan zen, eznuelako espero», gaineratu du. Duela bost urte hasi zen Piñe-

ro kenpo egiten, karatearekinzerikusia duen diziplina. «De-fentsa pertsonaleko ikastaro bategin nuen Mondragon Uniber-tsitatean, bertan ikasten ari bai-nintzen. Hiru hilabeteko kontuazen hasiera batean, baina gusta-tu egin zitzaidan eta Rafak –bere

entrenatzaileak– proposatu zi-dan borroka arte bat egiten has-tea», azaldu du. Gustukoak zi-tuen borroka arteak, «bainalotsa ere ematen zidan, betipentsatu izan dudalako jendeindartsuaren kontua zirela ho-rrelako gauzak».Azkenean Rafa Carrieten gon-

bidapena onartu eta entrena-mendu bat ikustera joan zen.«Egun batean ikustera joan nin-tzen, beste batean probatzera...eta gaur arte!», dio Euskadikoeta Espainiako txapelketetanhainbat domina lortu dituengazteak. 2015ean zortzi garaikurlortu zituen Gipuzkoako eta Es-painiako txapelketa bateratuan.Eta gaur egungo Espainiako txa-pelduna da puntuko borrokaneta erdi-kontaktuan. Kenpo egiten dutenen jardu-

na hiru zatitan banantzen dela azaltzen du Piñerok. «Katak, de-fentsa pertsonala eta konbateakdaude. Entrenatzen duzuneandena praktikatzen duzu; nire ka-suan, defentsa pertsonala prak-tikatzen dugu batik bat», dio.Karateko Euskal Federazioarenwebgunean azaltzen den bezala,kenpoko txapelketak honakobost modalitate hauetan banatuohi dira: banakako formak, ar-mekin egindako formak, talde-kako formak, defentsa pertsona-la, eta erdi-kontaktuko borrokaeta etengabeko erdi-kontaktukoborroka.Entrenamenduak ez dira tata-

miren gainean egiten dituztenariketetara mugatzen. Garai ba-tean 08.30ean jaiki eta zazpi ki-lometro egiten zituen korrika Pi-ñerok, gero gimnasiora joatenzen pisuak altxatzera eta osteanigeri egiten zuen. «Ondorenetxera joan, janaria prestatu,bazkaldu eta klasera joaten nin-tzen 14.30etik 19.00ak arte. Oste-an, berriro entrenatzera», dio2015ean Turkian izandako Mun-duko Txapelketan hirugarrenpostua lortu zuen gazteak.

TOKIOKO OLINPIAR JOKOAKMunduko Txapelketa irabazi os-tean, helburu berrien bila ari da, eta urrian Alemanian egingo denEuropako Txapelketa izan daite-ke hurrengo erronka. «Orain arteEspainiak Mundu Txapelketara

infraganti

Ariane Piñero kenpoko munduko txapelduna da apiriletik.Eskoriatzako Atama Kenpo taldeko borrokalaria 55 kilotikbeherako kategorian lehiatu zen Portugalen egindakotxapelketan. Etorkizunari begira, Europako Txapelketanparte hartzeko hautatzen duten zain dago, eta Tokionizango diren Olinpiar Jokoetako atea ere ez du itxita.

ARIANE PIÑERO

Ariane Piñero gazte santurtziarra, apirilean Portugalen izandako Munduko Txapelketan. Joseba IZURRATEGI

2017 | ekaina | 10

GAUR8• 28 / 29

joateko bakarrik ematen zuen di-rua, baina aurten badirudi Mun-duko Txapelketan ondoen aritu garenok Europako Txapelketaraere eramango gaituztela. Bainaoraingoz itxaroten gaude», azpi-marratu du.

Olinpiar Jokoetan izango denjakiteko ere itxaron egin beharkodu Piñerok. Izan ere, karatea ki-rol olinpikoa izango da 2020anTokion. Dena den, berak zuhur-tziaz jokatu nahi du. «Nahiagodut itxarotea ezer esan baino le-hen, baina egia da talde bat egin-go dutela entrenatzeko eta To-kiora nortzuk joango liratekeenzehazteko. Baina nik oso zailikusten dut», azaldu du, karateandiziplina eta modalitate ugaridaudela gogoratuz. «Pentsa, ken-poko diziplinan bakarrik badau-de jada txapeldun nahiko taldebat osatzeko», azaldu du konba-teetako lehia irabazi duen ema-kume bakarrak. «Katak eta de-fentsa pertsonaleko lehiakirabazi dituzten gizon zein ema-

kumeak egon badaude. Beraz, ezdakit zer gertatutako den. Onenanire ustez itxarotea da, eta, hau-tatzen banaute, primeran. Zortehandia litzateke», gaineratu du.

Lehen agian errazagoa izangozuen hautatua izatea Piñerok,izan ere, besteborroka arte ugari bezala,gizonezkoenkirola zen ken-poa oraintsuarte. Egun bai-na, gero etae m a k u m egehiagok egi-ten dituzte bo-rroka arteak.«Ni, adibidez,umeekin ari-tzen naiz ira-kasle gisa, eta neska gehiago daude mutilakbaino. Gurasoekin hitz egitendudanean galdetzen diet ea zer-gatik apuntatu duten alaba, etatelebistan entzuten diren gauzak

gogoratzen dizkidate», azaldudu, «eguneroko bizitzari begira»entrenatzen dutela gaineratuz.«Edozein egoeretarako presta-tzen gara, prest egoteko», dio,kenpoari esker «erasotzaile ba-ten aurrean defendatu» ahal de-

la nabarmen-duz.

Halaber, ki-rola egitearen onurak ere go-goratu ditu Pi-ñerok. «Osokirol egokiada emakume-entzat. Eta ge-ro eta emaku-me gehiagoikusten diratatamietan.Errumanian,B u l g a r i a n ,

Hungarian eta Portugalen ema-kume askok praktikatzen dutekenpoa».

Kenpoa eta borroka arteak mo-dan daude, eta ez bakarrik ema-

kumeen artean. «Kenpoa pila bathazi da, agian egun gehiago en-tzuten delako», dio. Eskoriatzan,adibidez, 4.000 biztanleko herribatean, kenpoa egiteko bi gelaezberdin daude. «Ezin dut esanzenbat garen guztira, baina, aur-ten, adibidez, 97 gerriko eskatuditugu Internetetik. Eta umeentaldeak oso handiak dira».

Hainbeste jende izanda, ez daharritzekoa klaseak astelehene-tik igandetara ematea, egunerolarunbatetan salbu. «Txapelketa-ren bat izanez gero, larunbatetanere entrenatzen dugu. Igandee-tan, berriz, astean zehar lana de-la-eta entrenatzerik izan ez du-ten helduak joan ohi diraentrenatzera», adierazi du.

Etorkizunera begira argi duahal duen artean kenpoari lotutajarraituko duela. «Gustatzen zai-dalako egiten dut, eta, nekatzenbanaiz, erritmoa motelduko dut,baina ez dut guztiz utziko». •

Piñero 55 kilotik beherako kategorian lehiatu zen Portugalen apirilean egindako Munduko Txapelketan. Joseba IZURRATEGI

hutsa

Etorkizunean ere kenpoari lotuta jarraitukoduen zalantzarik ez du kirolari santurtziarrak. «Nekatzen banaiz erritmoa motelduko dut,baina guztiz ez dut utziko», nabarmendu du

Ion Salgado

Karatea Tokioko 2020ko Olinpiar Jokoetanizango da. Bertan egoteko aukera badu Piñerok,baina, oraingoz, nahiago du zuhur jokatzea.Hori bai, «hautatzen banaute, primeran»

hutsa

3 BEG

IRADA:

osas

un

a /

hir

iare

n lo

(r)a

ldia

/ h

arre

man

ak Irabazi asmorik gabeko elkarteada 2008an sortu genuen Harre-manak Hezkuntza Elkartea. El-karteko estatutuetan lehen etabehin jendarte parekideago ba-ten alde egiteko asmoarekin sor-

tutako elkartea izango dela ziurta-tzen da. Estatutuak egiteko garaianLibe Yurrebaso aitzindari izan zen. Es-tatutuak egin aurretik argi geneukanelkarteko izenak harremanen inguru-koa izan behar zuela. Oraindik ere go-goan dut logotipoa aukeratzeko ga-raian Azpeit ian Libek ekarritakoproposamen ezberdinak aztertzen nolaibili ginen. Olatz Berastegik ere partehartu zuen prozesu hartan. Ilusioz be-terik ginen guztiok, bide berri bati eki-teko irrikatan…..Libe Yurrebaso 2010eko maiatzaren

5ean hil zen 38 urte zituela, minbiziakjota. Gaixotasunaren ibilbidean bidela-gun izaten saiatu nintzen. Hainbestebuelta eman genizkion buruari, minbi-zia nondik dator, zergatik, Hammer,bestea eta hura… Galdera mordoa, bizi-tzako bidean non izan dut min bizia?Alde batetik, Osakidetzako eskaintza,

medikuntza ofiziala. Beste alde batetik,homeopatia, pendulua eta energiak, os-teopatia bioenergetikoa… Bide itxaro-pentsuak, eta, garrantzitsuena, Liberenleialtasuna. Leialtasuna, berak sinistenzuenaren gaineko leialtasuna; berakbere bidea aukeratua zuen eta hala ja-rraitu zuen bere gaixotasunean.Aingeru txiki baten moduan joan

zen, isilik, goxo eta berak aukeratutakojendea inguruan zuela. Hil aurretik, ze-ra esan zidan: «Anita, guk biok orain-dik egitasmo mordoa egin behar ditu-gu elkarrekin!». Eta halaxe agindu nion, eta hemen

gabiltza Olatz eta biok egunetik egune-ra sortzen, bururatzen zaizkigun egi-tasmoak aurrera eramaten. Eta badakitbera gure ondoan dagoela indarra etailusioa pizten…Hileta egunean bere lagunek honako

bertso hau idatzi zioten:

Norena zara zu orain Libe?Zure, gure, bere, nire.Alaba, arreba, ahizpa, izeba,maitale, adiskide.

Horrelako ekaitz beltzakindartzen ditu ametsak.Itsas lami bat lapurtu diguIgeldoko itsasertzak.Norena zara orain Libe...?Nahiz eta denbora joan,nola ez izan zu gogoan?Irribarre bat eginen duguzutaz oroitzerakoan

Eta Libez ari naizela, Mirari ere ekarrinahiko nuke gurera, Manex gure lanki-dearen bikotekidea. Aste honetan ber-tan joan zaigu tximeleta bihurtuz 39urterekin, min biziaz, mina bizitzan…Mirari ere goxo-goxo joan omen da,aingeru baten moduan.Manex, Asier… mutil gazteak alar-

gun. Mirarik eta Libek antzekotasun as-ko zituzten, biak jendarte parekide ba-ten alde borrokatzen ziren, sinistenzuten medikuntzaren bide ezberdine-tan, alaiak ziren, lagunen lagunak….Ostegunean nire lagun Txusa Balbase-

kin hitz egiten, honakoa esaten genionelkarri: zerbait eskapatzen ari zaiguminbiziaren inguruan. Industria farma-

zeutikoaren borrokak, ikerketa falta,emozioak eta korapiloak, aurreko belau-naldien pisua, elikadura, maitasuna…Mirariri hiletaren egunean bere lagu-

nek bertso hau abestu zioten:

Txikitatik elkarrekinekin genionan bideariEta bizi bide hortanoroitzapenak ugariSokan, goman, sabel-dantzanikusten haugu dantzariEdo txabolan sutondoan,eraginez mingainariDoinu berezia emandion gure bizitzariLoretxo bat erne zaionorain gure zuhaitzariPatxo potol-potolo batbihotz-bihotzez Mirari

Nik badakit biak ondo daudela, etaberaien energiak gure eguneroko la-nean lagunduko digula. Guk, bizirikgaudenok, bizitzan aurrera joan be-har dugu, gelditzen zaizkigun ikas-gaiak ikasiz. Bidaia on, lagunok. •

Loretxo bat erne zaio orain gure zuhaitzari.

Minbizia, minabizitzan, min bizia

Ana Elosegi SernaHarremanak Hezkuntza Elkarteko kidea

2017 | ekaina | 10

GAUR8• 30 / 31

KALERATZEEN AURKAKO TRENBIDE MOZKETA 1984AN

Juantxo EGAÑA

IMANOL GARCIA

1984ko urtarrilaren 19an, Joaquin Almunia buru zuen Lan Ministerio espainolak Aceriales taldeko 1.783 langileri eragin zien en-

plegua erregulatzeko espediente bat onartu zuen. Aceriales taldea Orbegozo, Echevarria, Olarra eta Aceros de Llodio enpresek

osatzen zuten, eta 9.000 langile biltzen zituzten denera. Urtarrilaren 22an Hernanin, Orbegozo zegoen herrian, langileen aldeko

manifestazio handi bat izan zen, baita hurrengo egunetan Bilbon, Donostian, Laudion eta beste zenbait udalerritan ere. Urtarrila-

ren 23an sindikatuek neurri haien aurkako greba deitu zuten, hala nola askotariko mobilizazioetara eta errepide nagusien eta

trenbideen mozketara. Imanol Garcia bilbotar argazkilariaren irudian Echevarria enpresako langile talde bat ageri da, Basaurin, ka-

leratzeak zirela-eta protesta egiteko trenbidea mozten.

97

71

88

76

75

00

1

70

61

0