HUMANITATE ETA HEZKUNTZA ZIENTZIEN

FAKULTATEA

Antzinako Euskal Kantak

AURKIBIDEA

SARRERA 4.orria

EZ DOK AMAIRU 5.orria

MIKEL LABOA

Biografia 6.orria

Diskografia 8.orria

Izarren hautsa 9.orria

Abestiaren azterketa 11.orria

BENITO LERTXUNDI

Biografia 14.orria

Diskografia 15.orria

Nere herriko neskatxa maite 16.orria

Kantaren azterketa 17.orria

XABIER LETE

Biografia 20.orria

Diskografia 21.orria

Xalbadorren heriotza 22.orria

Kantaren azterketa 24.orria

ONDORIOAK 27.orria

BIBLIOGRAFIA 28.orria

~ 3 ~

HUMANITATE ETA HEZKUNTZA ZIENTZIEN

FAKULTATEA

Antzinako Euskal Kantak

SARRERA

Kaixo, Nerea Elkoroiribe eta Olatz Urteaga gara, Haur Hezkuntzako bigarren

mailako ikasleak.

Lehenengo mailaren amaieran, bigarren mailako aukera askeko kredituak

betetzeko, ikasgai batzuetan apuntatu behar ginela adierazi ziguten, hori dela eta, aukera

askeko ikasgaien zerrenda begiratu eta antzinako euskal kantetan apuntatu ginen.

Besteak beste, kuriositate handia piztu zitzaigulako eta oso atsegin genuelako txikitan,

gurasoek abesten zizkiguten abestiak gogoratu eta horrelako kanta gehiago ikastea,

horrela, guk ere, haurrei erakutsi ahal izateko.

Bigarren maila hasi eta antzinako euskal kanten klasera joan ginenean, hainbat

lan egin behar genituela esan ziguten, besteak beste, orain egin behar dugun hau.

Binaka edo taldean egin beharreko lan bat da, abeslari baten kanta bat aukeratu

eta bere letra, ikertu eta landu ondoren klasean aurkeztu behar dugu. Guk, bi aldiz

pentsatu gabe, Mikel Laboa, Benito Lertxundi eta Xabier Lete aukeratu ditugu, izan ere,

bion gustukoak diren abeslariak dira.

Beraz irakur ezazue eta ea zuen gustukoa den!!

~ 4 ~

HUMANITATE ETA HEZKUNTZA ZIENTZIEN

FAKULTATEA

Antzinako Euskal Kantak

EZ DOK AMAIRU

Mikel Laboak “Ez Dok Amairu” izeneko taldean parte hartu zuen. 1960ko

hamarkadatik Francoren heriotza arte ,gizarte euskaldunak ,baztertuta eta zapalduta

zegoen euskal kultura berreskuratzeko ahaleginak egin zituen eta euskara ere bultzatu

zuen.

1966ko martxoa eta 1972ko abendua bitartean “Ez Dok Amairu” taldeak aurre

egin zion garai hartako diktadurak galarazi zuenari eta euskal kultura eta hizkuntzaren

alde agin zuen.

Mikel Laboaz gain, beste abeslari batzuk ere hartu zuten parte talde honetan,

Benito Lertxundi, Lourdes Iriondo Jose Angel eta Juan Miguel Irigarai anaiak, Xabier

Lete, Joxean eta Jexux Artze txalapartariak eta Julen lekuonak, besteak beste. Jorge

Oteizak eta Nestor Basterretxeak ere modu batera edo bestera lagundu zuten.

“Ez Dok Amairu” Gipuzkoan sortu zen 1965ean baina Euskal Herri osoan eduki

zuen eragina. Oso garai txarrak ziren Euskal Herriko kulturarentzat baina euskal

gizarteak gauzak aldatzeko zuen indarra eta kemena ikaragarriak ziren, hori dela eta,

zapalkuntzari aurre egiteko modu bat, abestea zela pentsatu zuten.

Taldeko kide bakoitzak bere kantuak atera zituen argira eta honela taldeko lan

bat sortu zuten. Euskal kantu berria asmatu zuten eta beste autore batzuen kantak ere

abesten zituzten ,horien artean Bertolt Brechtenak.

1972an, baga, biga higa izeneko lana aurkeztu ondoren, taldea sortzen zuten

abeslari bakoitzak bere bidea jarraitu zuen eta lan ugari aurkeztu zuten, Mikel Laboa

eta Benito Lertxundi izan dira ospe gehien izan dutenak.

~ 5 ~

HUMANITATE ETA HEZKUNTZA ZIENTZIEN

FAKULTATEA

Antzinako Euskal Kantak

MIKEL LABOA (biografia)

Mikel Laboa Manzisidor, Donostiako Alde Zaharrean (San Joan kalean, 15a)

jaio zen 1934ko ekainaren 15ean. Gerra Zibila hasi orduko familiak alde egin behar izan

zuen: aitak, udaleko zinegotzia zenak, Frantzia aldera jo zuen; ama eta zazpi seme-

alabak, berriz, Lekeitio aldera, Gardata auzora joan ziren, eta han bizi izan ziren aldi

batean. Donostiara itzulita, marianisten ikastetxe batean ikasi zuen. Batxilergoa

amaituta medikuntza ikastea erabaki zuen. 1953an ekin zion eta Madrilen, Iruñean,

Zaragozan eta Bartzelonan aritu zen ikasten, harik eta 1967an haur psikiatrian

espezializatu zen arte.

Urte horietan, Iparraldeko herri musikak, interes handia sortu zion, eta Katalunian zela,

gertutik ezagutu zuen Nova Canço deritzon musika mugimendua. Lagun batek oparitan

emaniko Atahualpa Yupanquiren disko batek ere Hego Amerikako kantarien berri eman

zion, eta haien xarma erakutsi. Izan ere, haren beste erreferentzia handi bat, Yupanquiz

gain, Violeta Parra txiletarra izan zen, eta bi hauei maisutzat hartutako Georges

Brassens gehituko zien Laboak.

Lehen emanaldi musikal publikoa Iruñean eskaini zuen 1958an, gaztelaniaz, eta

lau urte geroago euskarazko lehenengoa eman zuen Zaragozan, hango ikasle

euskaldunentzat.

1960ko hamarkadan Ez Dok Amairu musikari-taldea osatu zuen beste hainbat

euskal artistarekin. Bertan, batez ere Benito Lertxundirekin batera, euskal kanta berria

sortu zuen. Estilo tradizional eta berriak elkartuta, Bertolt Brechten moduko autoreen

letrak kantatzen zituzten. Lekeitiarrak abesti sorta ere sortu zuen, oihu eta zarata

esperimentalekin.

1974an Bat-Hiru diskoa egin zuen, jada euskal ereserki bihurtu diren hainbat

kantekin (bereziki Txoria txori). Disko hura Mendeko Euskal Diskorik hoberena

~ 6 ~

HUMANITATE ETA HEZKUNTZA ZIENTZIEN

FAKULTATEA

Antzinako Euskal Kantak

izendatu zuten Diario Vascon eginiko bozketa batean. Ondoren aldaketak egin zituen

bere musikan eta jazz musikaz lan egin zuen, Iñaki Salvadorrekin.

Donostiako Orfeoiarekin disko bat ere argitaratu zuen. Haren lanetan, bada

bitxikeria bat: disko guztiak zenbatuak daude, 1etik 17raino, baina 13rik gabe, Ez dok

hamairu taldearen omenez.

Julio Medem donostiarraren Euskal Pilota. Larrua harriaren kontra

dokumentaleko soinu banda ere Mikel Laboarena da.

Donostiako Antigua auzoan bizi zen azken urteotan. Bob Dylan abeslari

estatubatuarrak Zurriola hondartzan eta 2006ko uztailean emandako kontzertuaren

aurretik azkeneko aldiz aritu zen publiko aurrean kantari. Azkenik, gaixotasun luze

baten ostean, 2008ko abenduaren 1ean hil zen 74 urte zituela, Poliklinikan. Gipuzkoako

Foru Aldundiak Gipuzkoako Urrezko Domina eman behar zion urte berean, 2008ko

abenduaren 23an jaso behar baitzuen. Donostiako udalak, bere aldetik, hiriko urrezko

domina eman dio.

~ 7 ~

HUMANITATE ETA HEZKUNTZA ZIENTZIEN

FAKULTATEA

Antzinako Euskal Kantak

DISKOGRAFIA (Mikel Laboa)

1. Lau herri kanta, 1964 (EP)

2. Ursuako kantak, 1966 (EP)

3. Bertolt Brecht, 1969 (EP. Bertolt Brechten letrekin)

4. Haika mutil, 1969 (EP)

5. Euskal kanta berria, 1972 (LP. Aurrekoen bilduma)

6. Bat-Hiru, 1974. (LP bikoitza. Bi izeneko diskoa ez zen argitaratu, Bertolt

Brechten letrak zentsuratu zituztelako)

7. Lau-bost, 1980 (LP bikoitza).

8. Sei, 1985.

9. Lekeitioak, 1988 (7.etik 11.era bitarteko Lekeitioak disko argitaragabeak)

10. Hamabi, 1989

11. Hamalau, 1994

12. Mikel Laboa zuzenean, 1997

13. Zuzenean II - Gernika, 2000 (Donostiako Orfeoiarekin).

14. 60ak+2, 2003 (lehen obren bilduma).

15. Xoriek - 17, 2005.

16. Lekeitioak, 2007 (berrargitalpena, CD bikoitzean).

~ 8 ~

HUMANITATE ETA HEZKUNTZA ZIENTZIEN

FAKULTATEA

Antzinako Euskal Kantak

IZARREN HAUTSA

Izarren hautsa egun batean bilakatu zen bizigai,

hauts hartatikan uste gabean noizpait giûaden gu ernai.

Eta horrela bizitzen gera sortuz ta sortuz gure aukera

atsedenik hartu gabe: lana egiûaz goaz aurrera

kate horretan denok batera gogorki loturik gaude.

Gizonak ba du inguru latz bat menperatzeko premia,

burruka hortan bizi da eta hori du bere egia.

Ekin ta ekin bilatzen ditu, saiatze hortan ezin gelditu,

jakintza eta argia; bide ilunak nekez aurkitu

lege berriak noizpait erditu, hortan jokatuz bizia.

Gizonen lana jakintza dugu: ezagutuz aldatzea,

naturarekin bat izan eta harremanentan sartzea.

Eta indarrak ongi errotuz, gure sustraiak lurrari lotuz,

bertatikan irautea: ezaren gudaz baietza sortuz,

ukazioa legetzat hartuz beti aurrera joatea.

Ez dadukanak ongi ahi daki euketzea zein den ona,

bere premiak bete nahirik beti bizi da gizona.

Gu ere zerbait ba gera eta gauden tokitik hemendik bertan

saia gaitezen ikusten: amets eroak bazterturikan,

sasi zikiûak behingoz erreta bide on bat aukeratzen.

Gu sortu ginen enbor beretik sortuko dira besteak,

burruka hortan iraungo duten zuhaitz-ardaska gazteak.

Beren aukeren jabe eraikiz ta erortzean berriro jaikiz

ibiltzen joanen direnak : gertakizunen indar ta argiz

~ 9 ~

HUMANITATE ETA HEZKUNTZA ZIENTZIEN

FAKULTATEA

Antzinako Euskal Kantak

gure ametsa arrazoi garbiz egiztatuko dutenak.

Eta ametsa bilakaturik egiaren antziduri

herri zahar batek bide berritik ekingo dio urduri;

guztian lana guztien esku jasoko dute sendo ta prestu,

beren bizitzen edargai; diru zakarrak bihotzik eztu,

lotuko dute gogor ta hestu haz ez dadin gizonen gain.

~ 10 ~

HUMANITATE ETA HEZKUNTZA ZIENTZIEN

FAKULTATEA

Antzinako Euskal Kantak

ABESTIAREN AZTERKETA

AURREKARIAK

Gizona sortu zenetik bere funtsa lana egitea da zerbait lortzeko nahiz

eta dirua eta gauza materialak ez izan garrantzitsuena. Gure arbasoek

hasitako lanarekin guk jarraitu behar dugula.

Hori dela eta, abesti honek industria iraultzarekin lotura duela

pentsatzen dugu, izan ere, gizartea garai hartan matxinatu zen eguneroko

ogia lortu ahal izateko borrokan.

GAIA

Izarren hautsa deituriko abesti honetako gaia, gizakiak duen lan egiteko

beharra dela esan daiteke, izan ere, bizitza honetan zerbait lortu nahi

badugu, lan egin eta asko saiatu behar gara, eta ez bakarrik guregatik,

baita gure arbaso eta ondorengoengatik ere.

METRIKA

Metrikaren barruan sartzen da erritmoa. Erritmo hau, bi eratakoa izan

daiteke: anakrosikoa edo tetikoa. Erritmo anakrosikoa, hitz baten

bigarren silaba nabarmentzen denean edo hau altuagoa denean ematen

da. Tetikoa, aldiz, silaba nabarmenena edo altuena lehenengoa denean.

Guk aukeratutako abestiaren erritmoa anakrosikoa dela esan daiteke.

Hori argi eta garbi ikusten da hitz hauetan: izarren hautsa egun batean.

ESTILOA

Mikel Laboak bere abesti gehienetan estilo metaforikoa erabiltzen du

eta hau da horietako bat. Adibidez: “gure sustraiak lurrari lotuz”, “diru

zakarrak bihotzik eztu”, “burruka hortan iraungo duten zuhaitz-ardaska

gazteak”…

~ 11 ~

HUMANITATE ETA HEZKUNTZA ZIENTZIEN

FAKULTATEA

Antzinako Euskal Kantak

TRATAERA

Abesti honen hainbat bertsio ezberdin daude, besteak beste, ken zazpi

taldeak egiten diona.

EUSKALKIA

Euskal Herriko hizkuntza euskara bada ere, leku ezberdinetan, euskara,

modu ezberdinetan erabiltzen da, hots, euskalki asko daude gure euskal

herri honetan, besteak beste, bizkaiera, gipuzkera, lapurtera, zuberera eta

nafarrera.

Guk aztertutako abesti honetan, Mikel Laboak erabiltzen duen

euskalkia gipuzkera dela esan genezake, ezaugarri hau, hitz hauetan

nabarmentzen da: hauts hartatikan, bizitzen gera…

FORMA

EGITURA Bertan sartzen dira zortziko txikia, zortziko handia, kopla

txikia eta kopla handia deritzenak. Zortziko txikia zazpi eta sei silabako

lau bertso edo zortzi lerro dituen bertsoa da. Zortziko handia, berriz,

gauza bera da, baina hamar-zortziko lau bertso edo zortzi lerro ditu.

Kopla txikia, zortziko txikiaren erdia da, hots, zazpi eta sei silabako bi

bertso edo lau lerro dituena. Kopla handia, ordea, zortziko handiaren

erdia da, hau da, hamar eta zortziko bi bertso edo lau lerro dituena.

Abesti honek ez du egitura zehatzik jarraitzen, ez baita, ez kopla eta

ezta zortzikoa ere.

Kadentzietan murgiltzen bagara, kadentzia perfektua eta kadentzia

plagala aurki ditzakegu, lehena, ondo amaitzen denean gertatzen dela

esan daiteke, plagala, aldiz, amaieran galdera moduko bat egiten

duenean gertatzen dela esan daiteke, alegia, ez dakigunean ondo

amaitzen den ala ez, ez duenean amaiera zehatzik.

~ 12 ~

HUMANITATE ETA HEZKUNTZA ZIENTZIEN

FAKULTATEA

Antzinako Euskal Kantak

Kasu honetan, kadentzia perfektu baten aurrean gaudela esan daiteke,

izan ere, abestia ondo amaitzen da, eta argi eta garbi uzten du bere

amaiera.

KONPASA

Lengoaia musikalean agertzen den bezala, hainbat konpas daudela esan

daiteke, esaterakoa, biko konpasa, hirukoa, laukoa…

Guk aukeratutako abestiaren konpasa 3X4koa da, izan ere, nahiko

lasaia dela ikus daiteke.

TEMPOA

Honek abestiaren denborari egiten dio erreferentzia, hau da, abestia

azkarra edo lasaia den esaten digu. Kasu honetan, abestia nahiko lasaia

dela esan dezakegu.

FREKUENTZIA DIAGRAMA

Hemen sartzen dira, soinuaren gora beherak. Abesti honetan ez dago

gora behera handirik, nahiko orekatua da zentzu horretan; nahiz eta

abestiaren puntu jakin batzuetan soinuaren gorakada bat igarri.

Adibidez: “saiatze hortan ezin gelditu”…

DINAMIKAK

Hemen tonuaren gora beherak sartzen dira, hau da, Mikel Laboak bere

letrari ematen dion indarra. Zati batzuetan indar gehiago ematen dio

hitzei beste batzuetan baino, esaterako “gure sustraiak lurrari lotuz”…

INSTRUMENTUAK

Kantu hau egiteko erabili diren instrumentuak pianoa eta gitarra izan

direla esan genezake.

~ 13 ~

HUMANITATE ETA HEZKUNTZA ZIENTZIEN

FAKULTATEA

Antzinako Euskal Kantak

BENITO LERTXUNDI (biografia)

Benito Lertxundi Esoain 1942ko urtarrilaren 6an Orion jaiotako abeslari

gipuzkoar ezaguna da, folk musikaren arloan ibilitakoa nahiz eta beste estilo batzuekin

nahasketak egin.

Eskulanak egiten ikasi zuen eta bere lehendabiziko lanbidea izan zen. Gaztaroan

"Ez Dok Amairu" taldeko kide izan zen, 1965etik 1972 arte, eta hurrengo urteetan ekin

zion bakarkako ibilbideari. 1970eko eta 1980ko hamarkadetan nabarmena izan zen

Zuberoa eta Nafarroako herrialdeek eta musika tradizionalak abeslariarengan

eragindako lilura, bai eta erabilitako folk estiloa ere.

Gaur egungo euskal abeslaririk ezagunenetarikoa da kanpoaldean.

~ 14 ~

HUMANITATE ETA HEZKUNTZA ZIENTZIEN

FAKULTATEA

Antzinako Euskal Kantak

DISKOGRAFIA (Benito Lertxundi)

1. "Euskal kanta berria"

2. "Ez dok amairu" (1971)

3. "Oro laño mee batek..." (1974)

4. "..eta maita herria, üken dezadan plazera" (1975)

5. "Zuberoa/Askatasunaren semeei" (1977)

6. "Altabizkar/Itzaltzuko bardoari" (1981)

7. "Gaueko ele ixilen baladak" (1985)

8. "Mauleko bidean... izatearen mugagabean" (1987)

9. "Pazko gaierdi ondua" (1989)

10. "Hunkidura Kuttunak I" (1993)

11. "Hunkidura Kuttunak II" (1993)

12. "Hitaz oroit" (1996)

13. "Auhen sinfonikoa" (1998)

14. "Nere ekialdean" (2002)

15. "40 urtez ikasten egonak" (2005)

16. "Itsas ulu zolia" (2008)

~ 15 ~

HUMANITATE ETA HEZKUNTZA ZIENTZIEN

FAKULTATEA

Antzinako Euskal Kantak

NERE HERRIKO NESKATXA MAITE

Nere herriko neskatxa maite

ahozko lorez zaitut gaur laztantzen

itsaso garden, lur gozoko landare

kresalaren usain, zeru kolore

nere bihotzaren taupaden hotsez

zure grazia dut kantatzen.

Bihotz minberen egunsentia

herri sufrituaren lamia

ipuin zaharren piper eta eztia

erreka garbien kantu bitxia

udazken lizunez zaude jantzia

izar zerutarren irria.

Lanbro artetik itsas geldira

leunki zoazen txori airosa

amodiozko sentipenaren hatsa

zure ezpainetan loratuz doa

goizeko ihintzetan belardi zera

eguzkitan zilar dizdira.

~ 16 ~

HUMANITATE ETA HEZKUNTZA ZIENTZIEN

FAKULTATEA

Antzinako Euskal Kantak

KANTUAREN AZTERKETA

AURREKARIAK

Nahiz eta abesti hau garai zehatz batean ez kokatu, urtaro zehatz batean

koka dezakegula esan daiteke, hala nola, udaberrian, hain zuzen ere. Izan

ere, udaberrian azaltzen diren lore ezberdinei egiten diete erreferentzia,

besteak beste, kresala, ihintza…

GAIA

Abesti hau, gustatzen zaion emakume bati idatzia dela esan dezakegu,

izan ere, emakume horri esaten dizkion hitz polit asko azaltzen dira.

Beraz, abesti honen gaia maitasuna dela esan dezakegu.

METRIKA

Metrikaren barruan sartzen da erritmoa. Erritmo hau, bi eratakoa izan

daiteke: anakrosikoa edo tetikoa. Erritmo anakrosikoa, hitz baten

bigarren silaba nabarmentzen denean edo hau altuagoa denean ematen

da. Tetikoa, aldiz, silaba nabarmenena edo altuena lehenengoa denean.

Kanta honen metrika, anakrosikoa dela esan dezakegu, izan ere, hitzen

bigarren silaba nabarmentzen da beti: Nere herriko neskatxa maite

ESTILOA

Benito Lertxundik abesti honetako une batzuetan estilo metaforikoa

erabiltzen duela pentsatzen dugu, eta hori argi eta garbi ikus daiteke

ondorengo adibide honetan: ahozko lorez zaitut gaur laztantzen, izar

zerutarren irria…

~ 17 ~

HUMANITATE ETA HEZKUNTZA ZIENTZIEN

FAKULTATEA

Antzinako Euskal Kantak

EUSKALKIA

Euskal Herriko hizkuntza euskara bada ere, leku ezberdinetan, euskara,

modu ezberdinetan erabiltzen da, hots, euskalki asko daude gure euskal

herri honetan, besteak beste, bizkaiera, gipuzkera, lapurtera, zuberera eta

nafarrera.

Benito Lertxundik “Nire herriko neskatxa maite” abesti honetan

gipuzkera erabiltzen duela iruditzen zaigu.

FORMA

EGITURA Bertan sartzen dira zortziko txikia, zortziko handia, kopla

txikia eta kopla handia deritzenak. Zortziko txikia zazpi eta sei silabako

lau bertso edo zortzi lerro dituen bertsoa da. Zortziko handia, berriz,

gauza bera da, baina hamar-zortziko lau bertso edo zortzi lerro ditu.

Kopla txikia, zortziko txikiaren erdia da, hots, zazpi eta sei silabako bi

bertso edo lau lerro dituena. Kopla handia, ordea, zortziko handiaren

erdia da, hau da, hamar eta zortziko bi bertso edo lau lerro dituena.

Abesti honek ez du egitura zehatzik jarraitzen.

Kadentzietan murgiltzen bagara, kadentzia perfektua eta kadentzia

plagala aurki ditzakegu, lehena, ondo amaitzen denean gertatzen dela

esan daiteke, plagala, aldiz, amaieran galdera moduko bat egiten

duenean gertatzen dela esan daiteke, alegia, ez dakigunean ondo

amaitzen den ala ez, ez duenean amaiera zehatzik.

Kanta honekin, kadentzia perfektu baten aurrean gaudela esan dezakegu,

izan ere, argi eta garbi gelditzen da abestiaren amaiera, hots, modu egoki

batean amaitzen da, bukaera egokia du.

KONPASA

Lengoaia musikalean agertzen den bezala, hainbat konpas daudela esan

daiteke, esaterakoa, biko konpasa, hirukoa, laukoa…

~ 18 ~

HUMANITATE ETA HEZKUNTZA ZIENTZIEN

FAKULTATEA

Antzinako Euskal Kantak

Benito Lertxundik abesti honetan 6x8ko konpasa erabiltzen duela esan

dezakegu.

TEMPOA

Honek abestiaren denborari egiten dio erreferentzia, hau da, abestia

azkarra edo lasaia den esaten digu.

Kanta hau nahiko lasaia dela pentsatzen dugu.

FREKUENTZIA DIAGRAMA

Hemen sartzen dira, soinuaren gora beherak. Benito Lertxundik bere

kantuan hainbat gora behera izan ditu: kresalaren usain, zeru kolore,

nere bihotzaren taupaden hotsez, zure grazia dut kantatzen.

DINAMIKAK

Hemen tonuaren gora beherak sartzen dira, hau da, Benito Lertxundik

bere letrari ematen dion indarra. Abestiaren une batzuetan indar gehiago

ematen dio beste batzuetan baino: nere bihotzaren taupaden hotsez, zure

grazia dut kantatzen…

INSTRUMENTUAK

Benito Lertxundiren “nere herriko neskatxa maite” kantan, gitarra,

biolina eta pianoa erabiltzen dira.

~ 19 ~

HUMANITATE ETA HEZKUNTZA ZIENTZIEN

FAKULTATEA

Antzinako Euskal Kantak

XABIER LETE (biografia)

Xabier Lete Bergaretxe, 1944ko apirilaren 5ean Oiartzunen jaiotako euskal

idazle, poeta eta kantaria da.

Gazterik hasi zen idazten, eta bere artikuluak ohiko bihurtu ziren Zeruko Argia

aldizkarian. 1965ean, Mikel Laboa, Benito Lertxundi, Joxe Antonio Artze, Jose Angel

Irigarai eta Lourdes Iriondorekin batera, Ez Dok Amairu taldea abian jarri zuen. Sasoi

haiek gogoan, zera esan du Letek: «Kantarien lana, errekuperazio lan bat zen, beste ezer

baino lehen. Kantatzeko era herrikoi baten errekuperatzearekin batera —kanta zaharrak

ere jasoz—, hizkuntzaren eta herri kontzientziaren errekuperazioa. Kanta, nola edo hala

borrokarekin lotzen da. Herri batek irauten jarraitzeko zeraman borroka larriarekin, hain

zuzen». 1972. urtean, Ez Dok Amairu taldea desegin zen; Letek ordurako emazte zuen

Lourdes Iriondorekin batera kantagintzan jarraitu zuen.

1968an argitaratu zuen Letek lehen poemategia eta 2009ko urriaren 27an bere

azken "Egunsentiaren esku izoztuak" poesia-liburuagatik Euskadi Literatura Saria eman

zioten.

2005. urtean, kolpe latza jaso zuen; bere emazte Lourdes Iriondoren heriotza

gaixotasun baten ondoren.

~ 20 ~

HUMANITATE ETA HEZKUNTZA ZIENTZIEN

FAKULTATEA

Antzinako Euskal Kantak

DISKOGRAFIA (Xabier Lete)

"Xabier Lete" (1974, Elkar)

"Bertso zaharrak" (1974, Elkar). Antton Valverde eta Julen Lekuonarekin batera

egindako bertso zaharren bilduma da.

"Txirritaren bertsoak" (1975, Elkar). Antton Valverderekin egindakoa.

Xabier Lete eta Lurdes Iriondoren 4 disko txikiren bilduma (LP 33 r.p.m.)

(1976, Edigsa)

"Kantatzera noazu" (1976, Elkar)

"Lore bat, zauri bat" (1977, Elkar)

"Eskeintza" (1991, Elkar)

"Hurbil iragana" (1992, Elkar). Bilduma.

"Berrehun urtez bertsotan" (2001, Elkar). Bertso bilduma luzea.

~ 21 ~

HUMANITATE ETA HEZKUNTZA ZIENTZIEN

FAKULTATEA

Antzinako Euskal Kantak

XALBADORREN HERIOTZA

Adiskide bat bazen

orotan bihotz-bera,

poesiaren hegoek

sentimentuzko bertsoek

antzaldatzen zutena.

Plazetako kantari

bakardadez josia,

hiltzen lihoa iruten

Bere barnean irauten

oinazez ikasia...

ikasia.

Nun hago, zer larretan

Urepeleko artzaina,

Mendi hegaletan gora

oroitzapen den gerora

ihesetan joan hintzana.

Hesia urraturik

libratu huen kanta,

lotura guztietatik

gorputzaren mugetatik

aske senditu nahirik.

Azken hatsa huela

bertsorik sakonena,

inoiz esan ezin diren

~ 22 ~

HUMANITATE ETA HEZKUNTZA ZIENTZIEN

FAKULTATEA

Antzinako Euskal Kantak

estalitako egien

oihurik bortitzena...

bortitzena.

Nun hago, zer larretan

Urepeleko artzaina,

Mendi hegaletan gora

oroitzapen den gerora

ihesetan joan hintzana.

~ 23 ~

HUMANITATE ETA HEZKUNTZA ZIENTZIEN

FAKULTATEA

Antzinako Euskal Kantak

KANTUAREN AZTERKETA

AURREKARIAK

Abesti hau ezin dugu garai zehatz batean kokatu, izan ere, bere letrak ez

dio garaiari erreferentziarik egiten.

GAIA

Xabier Letek abesti honekin berak asko maite zuen adiskide bat oroitzen

du, izan ere, hilda dago eta asko oroitzen da berarekin.

METRIKA

Metrikaren barruan sartzen da erritmoa. Erritmo hau, bi eratakoa izan

daiteke: anakrosikoa edo tetikoa. Erritmo anakrosikoa, hitz baten

bigarren silaba nabarmentzen denean edo hau altuagoa denean ematen

da. Tetikoa, aldiz, silaba nabarmenena edo altuena lehenengoa denean.

Kanta honen metrika anakrosikoa dela esan dezakegu, izan ere, Xabier

Leteren letran hitzen bigarren silaba nabarmentzen da.

ESTILOA

Letek estilo metaforikoa erabiltzen duela pentsatzen dugu bere abestiko

une batzuetan: poesiaren hegoek, libratu huen kanta…

EUSKALKIA

Euskal Herriko hizkuntza euskara bada ere, leku ezberdinetan, euskara,

modu ezberdinetan erabiltzen da, hots, euskalki asko daude gure euskal

herri honetan, besteak beste, bizkaiera, gipuzkera, lapurtera, zuberera eta

nafarrera.

Xabier Letek bere kanta honetan gipuzkera erabiltzen duela pentsatzen

dugu.

~ 24 ~

HUMANITATE ETA HEZKUNTZA ZIENTZIEN

FAKULTATEA

Antzinako Euskal Kantak

FORMA

EGITURA Bertan sartzen dira zortziko txikia, zortziko handia, kopla

txikia eta kopla handia deritzenak. Zortziko txikia zazpi eta sei silabako

lau bertso edo zortzi lerro dituen bertsoa da. Zortziko handia, berriz,

gauza bera da, baina hamar-zortziko lau bertso edo zortzi lerro ditu.

Kopla txikia, zortziko txikiaren erdia da, hots, zazpi eta sei silabako bi

bertso edo lau lerro dituena. Kopla handia, ordea, zortziko handiaren

erdia da, hau da, hamar eta zortziko bi bertso edo lau lerro dituena.

Abesti honek, ez du egitura konkreturik jarraitzen, izan ere, ez da ez

zortzikoa eta ezta kopla ere.

Kadentzietan murgiltzen bagara, kadentzia perfektua eta kadentzia

plagala aurki ditzakegu, lehena, ondo amaitzen denean gertatzen dela

esan daiteke, plagala, aldiz, amaieran galdera moduko bat egiten

duenean gertatzen dela esan daiteke, alegia, ez dakigunean ondo

amaitzen den ala ez, ez duenean amaiera zehatzik.

KONPASA

Lengoaia musikalean agertzen den bezala, hainbat konpas daudela esan

daiteke, esaterakoa, biko konpasa, hirukoa, laukoa…

Xabier Letek kantu honetan 4x4ko konpasa erabiltzen duela iruditzen

zaigu.

TEMPOA

Honek abestiaren denborari egiten dio erreferentzia, hau da, abestia

azkarra edo lasaia den esaten digu.

“Xalbadorren heriotza” kanta hau nahiko lasaia dela esan dezakegu.

~ 25 ~

HUMANITATE ETA HEZKUNTZA ZIENTZIEN

FAKULTATEA

Antzinako Euskal Kantak

FREKUENTZIA DIAGRAMA

Hemen sartzen dira, soinuaren gora beherak. Abesti hau nahiko lasaia

bada ere, gorakada batzuk dituela esan dezakegu, besteak beste, Nun

hago, zer larretan…

DINAMIKAK

Hemen tonuaren gora beherak sartzen dira, hau da, Xabier Letek bere

letrari ematen dion indarra. Xabier Letek bere letrako une batzuetan

indar handiagoa ematen dio hitzei: nun hago, ihesetan joan hintzana…

INSTRUMENTUAK

Xabier Letek abesti hau egiteko erabiltzen dituen instrumentuak hauek

dira: pianoa, akordeoia, baxua, gitarra eta biolontxeloa.

~ 26 ~

HUMANITATE ETA HEZKUNTZA ZIENTZIEN

FAKULTATEA

Antzinako Euskal Kantak

ONDORIOAK

Lan hau egitea asko kostatu zaigun arren, oso aberasgarria izan dela pentsatzen

dugu, izan ere, ikasgai hau hasi aurretik ez genekien gauza asko ikasi ditugu. Bestalde,

Mikel Laboa, Benito Lertxundi eta Xabier Leteren bizitzaren inguruko gauza gehiago

ere ikasi ditugu, eta honekin batera, baita Ez Dok Amairuren inguruko gauza gehiago

ere.

Beste alde batetik, esatekoa da, baita, lan honekin ikusi dugula, antzinako euskal

kanten ikasgaia eta baita musika bera ere, ez dela gustuko abestiak entzutea bakarrik,

hots, abesti horien atzean izugarrizko lana dagoela, letrak egiterako orduan, metrika,

estiloa…

Amaitzeko, esan beharra dago, oso gustura gelditu garela ikasgai honekin,

musikaren inguruan asko ikasi dugulako eta, gure ustetan, bizitzako momentu

askotarako balioko digulako.

Besterik gabe, espero dugu lana gustatu izana, eta eskerrik asko gure lana

irakurtzeagatik.

~ 27 ~

HUMANITATE ETA HEZKUNTZA ZIENTZIEN

FAKULTATEA

Antzinako Euskal Kantak

BIBLIOGRAFIA

www.wikipedia.org

http://www.hiru.com/es/musika/erreportaiadidaktikoak/316860

http://eu.musikazblai.com/mikel-laboa/

~ 28 ~