miguel palma. folleto de salas
DESCRIPTION
Folleto de la exposición de Miguel Palma Desconforto moderno, CGAC marzo junio 2013TRANSCRIPT
Miguel Palma (Lisboa, 1964) aprópiase das formas e do fluxo narrativo
dunha modernidade en continua mutación interpretativa para traballar
con conceptos como a dexeneración, o fracaso ou o progreso. A súa
fascinación polas iconas dunha modernidade clásica, como o
automóbil, a aviación, a observación astronómica, a arquitectura e a
tecnoloxía en xeral, resulta nun cadro de ansiedade que non reproduce
un mundo desexado, senón máis ben o desexo dun mundo,
materializado nunha curiosidade expansiva que cuestiona o real
mediante instalacións, vídeos, debuxos e performances, como a que
presentou coincidindo coa inauguración desta exposición no CGAC.
Cando en 1993, Miguel Palma decidiu construír un vehículo-
escultura que sería amosado na exposición Imagens para os anos
noventa, na Fundação de Serralves, marcou unha posición de
ruptura no contexto das artes visuais en Portugal asimilando un
conxunto de problemáticas recorrentes até o presente. O seu proceso
creativo a miúdo integra saberes alleos á práctica artística
convencional e, no caso da obra Engenho, mesmo resultou dunha
colaboración con enxeñeiros e mecánicos que permitiu que esta
escultura fixese o traxecto por autoestrada de Lisboa ao Porto. O
carácter híbrido desta creación non só cuestionaba os alicerces da
práctica artística senón tamén as propias convencións sociais e legais
ao ser necesario negociar o seu tránsito en vías públicas.
Este interese e esta curiosidade polos modelos de funcionamento dos
dispositivos tecnolóxicos desembocan en traballos que se caracterizan
por unha visión que desafía a crenza positivista nas posibilidades
ilimitadas do desenvolvemento material dunha sociedade herdeira
das tradicións modernas que aínda conforman gran parte da nosa
vivencia cotiá.
Miguel Palma (Lisboa, 1964) se apropia de las formas y del flujo
narrativo de una modernidad en continua mutación interpretativa para
trabajar con conceptos como la degeneración, el fracaso o el pro-
greso. Su fascinación por los iconos de una modernidad clásica, como
el automóvil, la aviación, la observación astronómica, la arquitectura y la
tecnología en general, resulta en un cuadro de ansiedad que no repro-
duce un mundo deseado, sino más bien el deseo de un mundo, materia-
lizado en una curiosidad expansiva que cuestiona lo real mediante
instalaciones, vídeos, dibujos y performances, como la que presentó
coincidiendo con la inauguración de esta exposición en el CGAC.
Cuando en 1993, Miguel Palma decidió construir un vehículo-
escultura que sería mostrado en la exposición Imagens para os anos
noventa, en la Fundação de Serralves, marcó una posición de ruptura
en el contexto de las artes visuales en Portugal asimilando un conjunto
de problemáticas recurrentes hasta el presente. Su proceso creativo a
menudo integra saber ajenos a la práctica artística convencional y, en
el caso de la obra Engenho, es incluso resultado de una colaboración
con ingenieros y mecánicos que permitió que esta escultura hiciera el
trayecto por autopista de Lisboa a Oporto. El carácter híbrido de esta
creación no solo cuestionaba los pilares de la práctica artística sino
también las propias convenciones sociales y legales al ser necesario
negociar su tránsito en vías públicas.
Este interés y esta curiosidad por los modelos de funcionamiento de
los dispositivos tecnológicos desembocan en trabajos que se
caracterizan por una visión que desafía la creencia positivista en las
posibilidades ilimitadas del desarrollo material de una sociedad
heredera de las tradiciones modernas que aún conforman gran parte
de nuestra vivencia cotidiana.
CENTRO GALEGO DE ARTE CONTEMPORÁNEA8 marzo / 26 maio 2013
Plataforma, 2008. © Miguel Palma, 2013. Fotografía: Paco Rocha
MIGUEL PALMAdesconforto moderno
Entre as súas exposicións recentes destacan Trajectory, para o Asu
Art Museum de Phoenix, Arizona, e unha mostra retrospectiva,
comisariada por Isabel Carlos e organizada pola Fundação Calouste
Gulbenkian de Lisboa.
Está representado na colección do CGAC e, entre outras, nas
coleccións do Centre de Création Contemporaine de Tours, o FRAC
de Rhône Alpes, a Fundação de Serralves do Porto e o MUDAM de
Luxemburgo.
Miguel von Hafe Pérez
MIGUEL PALMAMANIPULAR = CREAR = COMPRENDERMiguel von Hafe Pérez: Unha das cousas que marca a túa traxectoria
desde o comezo ten que ver coa dificultade de encadrar a túa
actividade.
Miguel Palma: De feito, desde o principio o que preocupaba era
procurar o novo, aquilo que aínda non fora feito, independentemente
de que xa fose feito, o que se concretaba pola vía dunha
investigación moi persoal e sen gran bagaxe teórica —porque axiña
abandonei as Belas Artes—. A maneira en que abordo a miña
actividade sempre tivo que ver co intento de atopar noutros contextos
algunhas solucións para o meu traballo. Así, moitos dos proxectos
que realizo teñen un lado moi egoísta, porque intento divertirme cos
proxectos, aprender con eles, e normalmente entro en contacto con
persoas doutras áreas para a súa concreción.
MHP: Iso é particularmente evidente nunha das pezas emblemáticas
dos anos noventa portugueses, Engenho, de 1993: esa escultura-
automóbil presupón a colaboración de varios saberes para a súa
materialización, non é verdade?
MP: Ese foi o primeiro traballo que verdadeiramente conseguiu
exceder o contexto especificamente artístico, sen interesarme que
esa peza fose inmediatamente percibida como obra de arte. Con
ese obxectivo quixen abordar varias cuestións, tales como a
importancia do automóbil para unha sociedade como a portuguesa
e a idea de que unha industria dese tipo representa o noso século.
Esta peza ten tamén que ver co descoñecemento xeral de como
funcionan as cousas, co que nós temos que loitar todos os días, e
a súa concreción simboliza un pouco a superación dese tipo de
dificultades.
MHP: En varias obras o teu papel de coordinador do proxecto, máis
que de autor, é aínda máis evidente, xa que pos a súa execución
física as mans de terceiros.
MP: Si, e iso ten que ver co feito de querer pórme no papel do especta-
dor xa no propio proceso creativo, pois cando traballamos sen axuda de
ninguén rapidamente adquirimos unha serie de costumes que me inte-
resa evitar.
MHP: Se cadra é importante mencionar aquí que as persoas ás que fas
intervir nos procesos creativos non están ligadas ao mundo artístico.
Entre sus exposiciones recientes destacan Trajectory, para el Asu Art
Museum de Phoenix, Arizona, y una muestra retrospectiva,
comisariada por Isabel Carlos y organizada por la Fundação
Calouste Gulbenkian de Lisboa.
Está representado en la colección del CGAC y, entre otras, en las
colecciones del Centre de Création Contemporaine de Tours, el FRAC
de Rhône Alpes, la Fundação de Serralves de Oporto y el MUDAM
de Luxemburgo.
Miguel von Hafe Pérez
MMIIGGUUEELL PPAALLMMAAMMAANNIIPPUULLAARR == CCRREEAARR == CCOOMMPPRREENNDDEERRMMiigguueell vvoonn HHaaffee PPéérreezz:: Una de las cosas que marca tu trayectoria
desde el comienzo tiene que ver con la dificultad de encuadrar tu
actividad.
MMiigguueell PPaallmmaa:: De hecho, desde el principio lo que preocupaba era
procurar lo Nuevo, aquello que aún no había sido hecho,
independientemente de que ya fuese hecho, lo que se concretaba por
la vía de una investigación muy personal y sin gran bagaje teórico –
porque abandoné pronto las Bellas Artes—. La manera en que abordo
mi actividad siempre ha tenido que ver con el intento de encontrar en
otros contextos algunas soluciones para mi trabajo. Así, muchos de los
proyectos que realizo tienen un lado muy egoísta, porque intento
divertirme con los proyectos, aprender con ellos, y normalmente entro en
contacto con personas de otras areas para su concreción.
MMHHPP:: Eso es particularmente evidente en una de las piezas
emblemáticas de los años noventa portugueses, Engenho, de 1993:
esa escultura-automóvil presupone la colaboración de varios saberes
para su materialización, ¿no es verdad?
MMPP:: Ese fue el primer trabajo que verdaderamente consiguió sobrepasar
el contexto específicamente artístico, sin interesarme que esa pieza fuese
inmediatamente percibida como obra de arte. Con ese objetivo quise
abordar varias cuestiones, tales como la importancia del automóvil para
una sociedad como la portuguesa y la idea de que una industria de ese
tipo representa nuestro siglo. Esta pieza tiene también que ver con el
desconocimiento general de cómo funcionan las cosas, con lo que
nosotros tenemos que luchar todos los días, y su concreción simboliza un
poco la superación de ese tipo de dificultades.
MMHHPP::En varias obras tu papel de coordinador del proyecto, más que
de autor, es aún más evidente, ya que pones su ejecución física en
manos de terceros.
MMPP:: Sí, y eso tiene que ver con el hecho de querer ponerme en el
papel del espectador ya en el propio proceso creativo, pues cuando
trabajamos sin ayuda de nadie rápidamente adquirimos una serie de
costumbres que me interesa evitar.
MMHHPP::Tal vez sea importante mencionar aquí que aquellos a quienes
haces intervenir en los procesos creativos son personas que no están
ligadas al mundo artístico.
MP: Si, e esas persoas son persoas que se entregan con moito
entusiasmo aos proxectos, procurando frecuentemente embelecelos,
porque teñen conciencia de estaren a traballar cun artista; con todo,
iso é exactamente o que non me interesa, pero é fundamental para
comprender cómo esa exterioridade ao medio reacciona fronte á
obra, mesmo que esa reacción demostre unha grande inquietude. Ou
sexa, estamos aquí diante dun xogo de intereses, porque a min
interésame sobre todo saber como funcionan as cousas, e ás persoas
que saben como funcionan as cousas interésalles moito máis como
van quedar as cousas, cal vai ser o seu aspecto final.
MHP: Outro fío condutor no teu traballo revélase na concreción dunha
serie de obras que son unha especie de maquetas dunha realidade
subvertida, de extractos de realidades manipuladas.
MP: A utilización das maquetas xustifícase, ao meu ver, por unha
serie de razóns: en primeiro lugar, porque é máis doado
comprender unha maqueta que un debuxo; en segundo lugar, é
máis fácil para min dicir aquilo que pretendo a través dunha
maqueta. Por outra banda, utilizando este tipo de estruturas
consigo condensar máis eficazmente as ideas, que se volven menos
metafóricas, porque están máis na realidade e menos apoiadas
nunha linguaxe simbólica.
MHP: O que me parece é que tamén podemos entrever neste tipo de
traballos unha ironía aceda en relación co universo habitual das
maquetas, esencialmente asociado á arquitecctura, ao inmobiliario, etc.
MMPP:: Sí, y esas personas son personas que se entregan con mucho
entusiasmo a los proyectos, procurando frecuentemente embellecerlos,
porque son conscientes de que están trabajando con un artista; sin
embargo, eso es exactamente lo que no me interesa, pero es
fundamental para la comprensión de cómo esa exterioridad al medio
reacciona frente a la obra, aun cuando esa reacción demuestre una gran
inquietud. O sea, estamos aquí ante un juego de intereses, porque a mí
me interesa sobre todo saber cómo funcionan las cosas, y a las personas
que saben como funcionan las cosas les interesa mucho más cómo van
a quedar las cosas, cuál va a ser su aspecto final.
MMHHPP:: Otro hilo conductor en tu trabajo se revela en la concreción de
una serie de obras que son una especie de maquetas de una realidad
subvertida, de extractos de realidades manipuladas.
MMPP:: La utilización de las maquetas se justifica, a mi modo de ver, por
una serie de razones: en primer lugar, porque es más fácil comprender
una maqueta que un dibujo; en segundo lugar, es más fácil para mí
decir aquello que pretendo a través de una maqueta. Por otro lado,
utilizando este tipo de estructuras consigo condensar más eficazmente
las ideas, que se vuelven menos metafóricas, porque están más en la
realidad y menos apoyadas en un lenguaje simbólico.
MMHHPP:: Lo que me parece es que también podemos entrever en este tipo
de trabajos una ironía ácida en relación con el universo habitual de
las maquetas, esencialmente asociado a la arquitectura, al
inmobiliario, etc.
Projecto Gravidade, 2008. Fotograma do vídeo que documenta o descenso de Miguel Palma pola Rampa do Caramulo. © Miguel Palma, 2013. Vídeo: António Caramelo
MP: Si, e iso ten que ver co feito de lles dar unha nova función a
determinadas maquetas, a determinadas ideas. Ou sexa, que moitas
veces me apropio de determinadas maquetas para manipulalas
contrariando a súa natureza inicial.
MHP: Que é o que che fai continuar a túa creatividade artística?
MP: O que máis me divirte e o que me fai traballar é procurar
sorprender, non no sentido de chocar, senón de sorprender,
verdadeiramente. Nunca poderei agradar, e iso é fundamental para a
comprensión do que fago, porque non me interesa a arte nun sentido
formalista en canto exercicio eminentemente estético.
Miguel von Hafe PérezEntrevista realizada con motivo da XXVI edición da Bienal de
Pontevedra, O espazo como proxecto / O espazo como realidade,30 xullo - 1 outubro 2000
DESCONFORTO MODERNOALGUNHAS IDEAS ARREDOR DA OBRA DE MIGUEL PALMACreo que é importante na miña obra que as persoas entendan dunha
forma básica, case que xeolóxica, a construción do obxecto. Isto era
algo que se facía moito nos anos sesenta. As cousas tiñan
transparencias porque a xente quería saber como funcionaban. Había
un interese pola faceta da explicación que hoxe se dá menos. Hoxe
ninguén quere saber como funciona un reactor ou o motor dun
automóbil. Non temos tanta necesidade de sermos universalistas no que
ao coñecemento se refire.
[...]
Fascíname o descoñecemento. Se o coñecemento segue a ser algo moi
poderoso é porque aínda descoñecemos gran parte do mundo. Por
exemplo, o 99% da poboación non sabe como funciona un televisor.
Non é que sexa importante saber como funciona todo, pero houbo un
período da historia en que todos nós tiñamos un papel no
funcionamento das cousas. Tiñamos, por exemplo, que saber facer
lume. O home perdeu esa necesidade ao se especializar. Coido que a
arte ten o poder de chegar a eses momentos dun xeito que non é
superficial e pode tomar de aí o que poida ser de interese. Non quero
saber como funciona exactamente unha caixa de cambios dun
automóbil. O que me interesa é poder dirixir a mirada cara a todas
esas áreas e construír dunha forma —que é más empírica— os meus
obxectos, a miña arte. [...] Pero sobre todo quero que todas as partes
importantes teñan unha función, que pola súa complexidade
tecnolóxica, a obra teña unha aparencia case non-artística.
Fragmento extraído da entrevista de Miguel Palma con José Marmeleira,publicado no catálogo da exposición Osmosis, BES-Lisboa, Arte & Finança,
Lisboa, 2009, pp. 50-54. A tradución é nosa.
[D]escribir a práctica de Palma como pertencente ao ramo da arte e
tecnoloxía sería enganoso. Ao contrario do que a maioría dos artistas
asociados co que comunmente se entende por esta denominación,
Palma non demostra, en ningún senso evidente, o desexo de
MMPP:: Sí, y eso tiene que ver con el hecho de darle una nueva función
a determinadas maquetas, a determinadas ideas. O sea, que muchas
veces me apropio de determinadas maquetas para manipularlas
contrariando su naturaleza inicial.
MMHHPP::¿Qué es lo que te hace continuar tu creatividad artística?
MMPP:: Lo que más me divierte y lo que me hace trabajar es procurar
sorprender, no en el sentido de chocar, pero sí sorprender,
verdaderamente. Nunca podré agradar, y eso es fundamental para la
comprensión de lo que hago, porque no me interesa el arte en un sentido
formalista en cuanto ejercicio eminentemente estético.
Miguel von Hafe PérezEntrevista realizada con motivo de la XXVI edición de la Bienal dePontevedra, O espazo como proxecto/O espazo como realidade,
30 julio - 1 octubre 2000
MMAALLEESSTTAARR MMOODDEERRNNOOAALLGGUUNNAASS IIDDEEAASS EENN TTOORRNNOO AA LLAA OOBBRRAA DDEE MMIIGGUUEELL PPAALLMMAACreo que es importante en mi obra que las personas entiendan de una
forma básica, casi geológica la construcción del objeto. Esto era algo
que se hacía mucho en los años sesenta. Las cosas tenían
transparencias porque la gente quería saber cómo funcionaban.
Había un interés por la faceta de la explicación que hoy se da menos.
Hoy nadie quiere saber cómo funciona un reactor o el motor de un
automóvil. No tenemos tanta necesidad de ser universalistas en lo que
al conocimiento se refiere.
[...]
Me fascina el desconocimiento. Si el conocimiento sigue siendo algo
muy poderoso es porque todavía desconocemos gran parte del mundo.
Por ejemplo, el 99% de la población no sabe cómo funciona un televisor.
No es que sea importante saber cómo funciona todo, pero hubo un
período de la historia en que todos nosotros teníamos un papel en el
funcionamiento de las cosas. Teníamos, por ejemplo, que saber hacer un
fuego. El hombre ha perdido esa necesidad al especializarse. Creo que
el arte tiene el poder de llegar a esos momentos de una forma que no
es superficial y puede tomar de ahí lo que pueda ser de interés. No
quiero saber cómo funciona exactamente una caja de cambios de un
automóvil. Lo que me interesa es poder dirigir la mirada hacia todas esas
áreas y construir de una forma —que es más empírica— mis objetos, mi
arte. [...] Pero sobre todo quiero que todas las partes importantes tengan
una función, que por su complejidad tecnológica, la obra tenga una
apariencia casi no-artística.
Fragmento extraído de la entrevista de Miguel Palma con José Marmeleira,publicado en el catálogo de la exposición Osmosis, BES-Lisboa, Arte &
Finança, Lisboa, 2009, pp. 50-54. La traducción es nuestra.
[D]escribir la práctica de Palma como perteneciente al ramo del arte y
tecnología sería engañoso. Al contrario que la mayoría de los artistas
asociados con lo comúnmente se entiende por esta denominación,
Palma no demuestra, en ningún sentido evidente, el deseo de
acompañar ou de se manter ao tanto dos avances tecnolóxicos máis
recentes. A pesar de que, ás veces, a súa obra incorpora elementos
electrónicos, software ou realidades virtuais, estes non son de ningún
xeito predominantes. Polo contrario [...], Palma abraza o obsoleto,
demostrando moitas veces entusiasmo por máquinas dunha época
pasada ou, no caso das súas propias invencións, creando aparellos que
frecuentemente revelan dun modo visual a súa estrutura operacional á
vez que evocan o absurdo ou os límites últimos do equipamento. As
súas non son máquinas delirantes no sentido en que o é a maquinaria
poética de Tinguely, senón máis ben híbridos perversos cuxos elementos
individuais son recoñecibles e revelan a súa época histórica ou a súa
función en certo modo desarticulada. Así mesmo, a relación con
Duchamp —ese excepcional manipulador da máquina e apropiador de
produtos industriais— non se establece facilmente se non é do modo
máis simplista. Poida que Palma utilice métodos análogos aos do ready-
made e poida que algunhas das súas obras sexan susceptibles de seren
entendidas como libidinosas, pero os obxectos seleccionados por el non
son de ningunha maneira arbitrarios.
[...]
É verdade que Palma utiliza no seu traballo, aínda que non exclusi-
vamente, certos obxectos que provocan sentimentos incuestionables
de nostalxia. Xa sexan coches, xoguetes ou maquetas de avións de
época —coma aqueles que en tempos adornaban os despachos das
compañías aéreas e que hoxe nos lembran unha época en que voar
era exclusivo e un tanto glamuroso— estes lembran unha era pasada
e que, a pesar de non quedar moi lonxe, é irrecuperable: unha época
na cal a idea de voar estaba libre de sentimentos de culpa, os auto-
móbiles eran o último obxecto de desexo e o papel que as máquinas
desempeñaban na nosa imaxinación víase reforzado pola súa repro-
dución en forma de xoguetes. Non quere isto dicir que o fetichismo de
consumo, en por si, desaparecese. De feito, desprazouse cara a ob-
xectos aínda máis novos, aos últimos modelos producidos pola tecno-
loxía punta. A nostalxia desempeña pois un papel vital na axencia
política do traballo de Palma.
Ao colocarse a si mesmo nunha posición de complicidade, mediante o
impulso de arquivar estes obxectos, establécese unha conexión de
empatía que conecta a historia persoal de Palma, a súa propia
memoria da infancia, con ideas máis estendidas sobre a máquina. As
súas coleccións, pensando nelas desta forma, exhiben obxectos
importantes das súas obsesións de mozo. Poderiamos así pensar no seu
traballo non tanto como o dunha arqueoloxía da máquina senón como
un desandar analítico, un intento de capturar algo que continuamente
é relegado pola forza implacable da tecnoloxía e polo inevitable
apagamento que isto lle impón á nosa memoria colectiva. Este é un
proceso claramente de xénero, que se ramifica a partir dunha
experiencia subxectiva da transición dun rapaz da adolescencia á
madurez. Aínda así, non é isto o que o fai politicamente incorrecto,
como se podería supor inicialmente. Niso radica a ambivalencia da
articulación da perda por parte de Palma, o desexo de preservar a
memoria daquel momento de inocencia e/ou de entusiasmo con
acompañar o de mantenerse al tanto de los avances tecnológicos más
recientes. A pesar de que, a veces, su obra incorpora elementos
electrónicos, software o realidades virtuales, estos no son en modo
alguno predominantes. Por el contrario [...], Palma abraza lo obsoleto,
demostrando muchas veces entusiasmo por máquinas de una época
pasada o, en el caso de sus propias invenciones, creando aparatos que
frecuentemente revelan visualmente su estructura operacional a la vez
que evocan lo absurdo o los límites últimos del equipamiento. Las suyas
no son máquinas delirantes en el sentido en que lo es la maquinaria
poética de Tinguely, sino más bien híbridos perversos cuyos elementos
individuales son reconocibles y revelan su época histórica o su función
en cierto modo desarticulada. Así mismo, la relación con Duchamp —
ese excepcional manipulador de la máquina y apropiador de productos
industriales— no se establece fácilmente si no es del modo más simplista.
Puede que Palma utilice métodos análogos a los del ready-made y
puede que algunas de sus obras sean susceptibles de ser entendidas
como libidinosas, pero los objetos seleccionados por él no son en modo
alguno arbitrarios.
[...]
Es verdad que Palma utiliza en su trabajo, aunque no exclusivamente,
ciertos objetos que provocan sentimientos incuestionables de nostalgia.
Ya sean coches, juguetes o maquetas de aviones de época —como
aquellos que en tiempos adornaban los despachos de las compañías
aéreas y que hoy nos recuerdan una época en la que volar era exclusivo
y un tanto glamuroso— estos recuerdan una era pasada y que, a pesar
de no ser muy lejana, es irrecuperable: una época en la cual la idea de
volar estaba libre de sentimientos de culpa, los automóviles eran el último
objeto de deseo y el papel que las máquinas desempeñaban en nuestra
imaginación se veía reforzado por su reproducción en forma de
juguetes. No quiere esto decir que el fetichismo de consumo haya, en si,
desaparecido. De hecho, se ha desplazado hacia objetos todavía más
nuevos, a los últimos modelos producidos por la tecnología punta. La
nostalgia desempeña pues un papel vital en la agencia política del
trabajo de Palma.
Al colocarse a sí mismo en una posición de complicidad, mediante el im-
pulso de archivar estos objetos, se establece una conexión de empatía
que conecta la historia personal de Palma, su propia memoria de la in-
fancia, con ideas más extendidas sobre la máquina. Sus colecciones,
pensando en ellas de esta forma, exhiben objetos importantes de sus ob-
sesiones de juventud. Podríamos así pensar en su trabajo no tanto como
lo de una arqueología de la máquina sino como un desandar analítico,
un intento de capturar algo que continuamente es relegado por la fuerza
implacable de la tecnología y por el inevitable apagamiento que esto im-
pone a nuestra memoria colectiva. Este es un proceso claramente de gé-
nero, que se ramifica a partir de una experiencia subjetiva de la
transición de un muchacho de la adolescencia a la madurez. Aun así,
no es esto lo que lo hace políticamente incorrecto, como se podría su-
poner inicialmente. En ello radica la ambivalencia de la articulación de
la pérdida por parte de Palma, el deseo de preservar la memoria de
aquel momento de inocencia y/o de entusiasmo con respecto a la má-
respecto á máquina como obxecto de desexo, como algo
intrinsecamente conectado co sentimento masculino de estar xustaposto
a un sentido de crítica consciente da súa natureza que o impregna todo.
Palma propón unha forma de análise que, ao presentar estes obxectos
importantes do pasado, é quen de nos ofrecer vestixios da nosa
condición actual. Este proceso responde á cuestión da responsabilidade
da arte en relación coa verdade nun sentido heideggeriano, que á vez
problematiza as certezas que historicamente lle foron atribuídas ao
pensamento racionalista. As obras de Palma son ontolóxicas na medida
en que investigan a natureza transitoria do ser, a imposibilidade de
recuperar ou comprender o que en tempos fomos. O que Palma revela,
no entanto, é a contradición omnipresente sobre a que Heidegger xa
nos alertara: o perigo e a salvación implícitos na máquina. Non é polo
tanto unha cuestión de critica, nin de corroboración das certezas da
modernidade, nin dun proceso de manipulación ahistórica da
nostalxia. A verdade de Palma non é cartesiana, senón poética e
subxectiva. É unha verdade que só pode existir a través da arte.
Fragmento extraído do texto de Michael Asbury “Miguel Palma’s State of the Art”, publicado no catálogo da exposición Miguel Palma: Linha
de Montagem / Assembly Line, CAM – Fundação Calouste Gulbenkian,Lisboa, 2011, pp. 89-96. A tradución é nosa.
Esta última descrición parece achegarse a unha descrición do tipo
de artista que aspira a ser Miguel Palma. No núcleo da súa inves-
tigación reside unha convicción moi arraigada de que o coñece-
mento e a experiencia con respecto ás máquinas que manexamos,
e que determinan en gran medida a sustancia e a forma das nosas
vidas cotiás, é sumamente escaso en comparación coa importancia
das funcións que desempeñan. En realidade, non fai falta unha gran
dose de imaxinación para percibir que na nosa sociedade actual
hai unha cantidade de xente preocupantemente numerosa que se
comporta coma se todos existísemos co obxectivo de servir ás má-
quinas, e non ao revés. Nese contexto, o desexo de reconstruír o
mundo construído, pero limitado ás partes do mundo que xa coñe-
cemos de primeira man, responde a unha especie de crenza pri-
maria en que o mundo que atinxen os sentidos aínda pode ser
entendido, como a súa esencia. Construír algo desde cero, aínda
que xa exista, é adquirir un coñecemento do mundo que non está
dispoñible de ningunha outra forma.
[...]
Palma non comunga coas forzas internacionais do capitalismo
tecnificado, pero ademais sabe que o principal instrumento do artista é
a forza do pensamento e, se opta por non perpetuar unha mensaxe nin
de tolerancia benevolente nin de anarquía táctica, se cadra é porque
aspira a ser, en esencia, un artista do seu tempo, e sabe que vivimos
nunha época na que nada é seguro, todo está sobredeterminado e a
procura de significado pode confundirse facilmente con algo que
poderiamos descubrir grazas a un motor de busca.
Fragmento extraído dun texto inédito de Dan Cameron titulado“Re-Inventing the Wheel”. A tradución é nosa.
quina como objeto de deseo, como algo intrínsecamente conectado con
el sentimiento masculino de estar yuxtapuesto a un sentido de crítica cons-
ciente de su naturaleza que lo impregna todo. Palma propone una forma
de análisis que, al presentar estos objetos importantes del pasado, nos
ofrece vestigios de nuestra condición actual. Este proceso responde a la
cuestión de la responsabilidad del arte en relación con la verdad en un
sentido heideggeriano, que a la vez problematiza las certezas que his-
tóricamente han sido atribuidas al pensamiento racionalista. Las obras de
Palma son ontológicas en la medida en que investigan la naturaleza tran-
sitoria del ser, la imposibilidad de recuperar o comprender lo que en
tiempos fuimos. Lo que Palma revela, sin embargo, es la contradicción
omnipresente sobre la que Heidegger ya nos había alertado: el peligro
y la salvación implícitos en la máquina. No es por lo tanto una cuestión
de critica, ni de corroboración de las certezas de la modernidad, ni de
un proceso de manipulación ahistórica de la nostalgia. La verdad de
Palma no es cartesiana, sino poética y subjetiva. Es una verdad que solo
puede existir a través del arte.
Fragmento extraído del texto de Michael Asbury “Miguel Palma’s State of the Art”, publicado en el catálogo de la exposición Miguel
Palma: Linha de Montagem / Assembly Line, CAM – Fundação CalousteGulbenkian, Lisboa, 2011, pp. 89-96. La traducción es nuestra.
Esta última descripción parece acercarse a una descripción del tipo
de artista que aspira a ser Miguel Palma. En el núcleo de su
investigación reside una convicción muy arraigada de que el
conocimiento y la experiencia con respecto a las máquinas que
manejamos, y que determinan en gran medida la sustancia y la forma
de nuestras vidas cotidianas, es sumamente escaso en comparación
con la importancia de las funciones que desempeñan. En realidad, no
hace falta una gran dosis de imaginación para percibir que en el
entorno social de la actualidad una cantidad de gente
preocupantemente numerosa se comporta como si todos existiéramos
con el objetivo de servir a las máquinas, y no al revés. En ese
contexto, el deseo de reconstruir el mundo construido, pero limitado a
las partes del mundo que ya conocemos de primera mano, responde
a una especie de creencia primaria en que el mundo que abarcan los
sentidos todavía puede entenderse, como su esencia. Construir algo
desde cero, aunque ya exista, es adquirir un conocimiento del mundo
que no está disponible de ninguna otra forma.
[...]
Palma no hace la ola a las fuerzas internacionales del capitalismo tec-
nificado, pero además sabe que el principal instrumento del artista es
la fuerza del pensamiento y, si opta por no perpetuar un mensaje ni de
tolerancia benevolente ni de anarquía táctica, quizá sea porque aspira
a ser, en esencia, un artista de su tiempo, y sabe que vivimos en una
época en la que nada es seguro, todo está sobredeterminado y la bús-
queda de significado puede confundirse fácilmente con algo que po-
dríamos descubrir gracias a un motor de búsqueda.
Fragmento extraído de un texto inédito de Dan Cameron titulado “Re-Inventing the Wheel”. La traducción es nuestra.
Para Palma a cuestión do valor dunha obra de arte non depende
tanto de que se considere que vale a pena segundo os calibrados
convencionais do detalle pictoricista ou a excelencia, senón máis ben
do esgotamento e a revogación (aínda que, e iso é importante, non a
eliminación absoluta) das temporalidades dependentes da
habilidade. Dito en poucas palabras: o artista toma o seu tempo
noutra dimensión. Moitas das obras están montadas como circuítos ou
repeticións infinitos; por exemplo, a maqueta do circuíto de carreiras
de 2,5 km a 100 à hora (2001) ou o avión que dá voltas en Little Boy
(2006). Algunhas, como Cofre com mil contos (1994), están
concibidas como símbolos da preservación infinita, a continuidade ou
a seguridade correctiva. Atopamos aquí un compendio perfecto da
órbita elíptica na que dalgún modo Palma fai entrar o tempo a base
de sacudidas, posto que a inviolabilidade moi prolongada da caixa
forte e o seu contido financeiro quedan contrarrestados en termos
fiscais puros e duros, por descontado, pola tendencia inevitable do
diñeiro a devaluarse co tempo. Así pois, os horizontes máis amplos
da seguridade e a preservación quedan sobrecodificados polas
condicións entrópicas do sistema capitalista procreadas pola
inflación. Ao mesmo tempo, Cofre supón unha das maiores
aproximacións do artista á temporalidade case nula da apropiación.
Para Palma la cuestión del valor de una obra de arte no depende tanto
de que se considere que vale la pena según los calibrados
convencionales del detalle pictoricista o la excelencia, sino más bien del
agotamiento y la revocación (aunque, y eso es importante, no la
eliminación absoluta) de las temporalidades dependientes de la
habilidad. Dicho en pocas palabras: el artista se toma su tiempo en otra
dimensión. Muchas de las obras están montadas como circuitos o
repeticiones infinitos; por ejemplo, la maqueta del circuito de carreras de
2,5 km a 100 à hora (2001) o el avión que da vueltas en Little Boy
(2006). Algunas, como Cofre com mil contos (1994), están concebidas
como símbolos de la preservación infinita, la continuidad o la seguridad
correctiva. Encontramos aquí un compendio perfecto de la órbita elíptica
en la que de algún modo Palma hace entrar el tiempo a base de
sacudidas, puesto que la inviolabilidad muy prolongada de la caja fuerte
y su contenido financiero quedan contrarrestados en términos fiscales
puros y duros, por descontado, por la tendencia inevitable del dinero a
devaluarse con el tiempo. Así pues los horizontes más amplios de la
seguridad y la preservación quedan sobrecodificados por las
condiciones entrópicas del sistema capitalista engendradas por la
inflación. Al mismo tiempo, Cofre supone una de las mayores
aproximaciones del artista a la temporalidad casi nula de la apropiación.
Little Boy, 2007. © Miguel Palma, 2013. Fotografía: Daniel Malhão
Como sucede con moitas obras da linguaxe da apropiación, o tempo
estético investido na obra é unha función non da fabricación ou a
creación, senón da obtención, a distribución e a recolocación.
[...]
Talvez o principal logro de Palma non sexa tanto ofrecer
demostracións dos detalles da mecánica ou recrearse nas
particularidades das operacións sistémicas, sexa no mundo da
arte, no dos automóbiles ou no da ecoloxía, senón ofrecer
exemplos claros das implicacións de distintos sistemas nas rutinas
e as operacións dos demais. Traballa provocando compresións
metafóricas nos espazos entre megasistemas, como o complexo
industrial militar, o recinto social de coche e condutor ou a política
meteorolóxica. Nese proceso pon de manifesto a redución do
mundo da arte, que se converte nunha especie de modelo a escala
utilizado como substituto e suxestión, igual que as cidades, as
paisaxes, os coches, os avións ou as persoas en miniatura que
sustentan gran parte da súa obra.
Fragmento extraído dun texto inédito de John C. Welchman titulado “Palma’s Grand Designs (Auto + Plane)”. A tradución é nosa.
[Miguel Palma] é un autor tipicamente finisecular, sen ser un revivalista
de ideais incuestionables, nin un repetidor de formas, nin un
hermeneuta ben educado. Miguel Palma é, por necesidade e
esgotamento, un deconstrucionista, un reconstrutor paradoxal de
Como sucede con muchas obras del lenguaje de la apropiación, el
tiempo estético invertido en la obra es una función no de la fabricación
o la creación, sino de la obtención, la distribución y la reubicación.
[…]
Tal vez el principal logro de Palma no sea tanto ofrecer
demostraciones de los detalles de la mecánica o recrearse en las
particularidades de las operaciones sistémicas, sea en el mundo del
arte, el de los automóviles o el de la ecología, sino ofrecer
ejemplificaciones claras de las implicaciones de distintos sistemas
en las rutinas y las operaciones de los demás. Trabaja provocando
compresiones metafóricas en los espacios entre megasistemas,
como el complejo industrial militar, el recinto social de coche y
conductor o la política meteorológica. En ese proceso pone de
manifiesto la reducción del mundo del arte, que se convierte en una
especie de modelo a escala utilizado como sustituto y sugerencia,
igual que las ciudades, los paisajes, los coches, los aviones o las
personas en miniatura que sustentan gran parte de su obra.
Fragmento extraído de un texto inédito de John C. Welchman titulado“Palma’s Grand Designs (Auto + Plane)”. La traducción es nuestra.
[Miguel Palma] es un autor típicamente finisecular, sin ser un revivalista
de ideales incuestionables, ni un repetidor de formas, ni un hermeneuta
bien educado. Miguel Palma es, por necesidad y agotamiento, un
deconstruccionista, un reconstructor paradójico de juguetes, un
Deep Breath, 2007. Colección CGAC. © Miguel Palma, 2013. Fotografía: Paco Rocha
xoguetes, un arqueólogo que parodia a modernidade e un
coleccionista de imaxes esquecidas. Para chegar aí, gústalle (e necesita)
ler ao revés as cousas que o circundan, pronunciar a realidade en
paquetes semánticos discretos e asintácticos, recuperar da noite axitada
o significado dos monstros que a habitan e a forma das sombras
ultrarrápidas que a atravesan sen causa aparente. Cando miramos o
conxunto das súas obras, porén, non é surrealismo regurxitado
(Matthew Barney) o que vemos, porque el sabe que Freud, pai
ideolóxico de Breton e dos seus seguidores, foi utilizado pola
interminable maquinaria da guerra e polos potentísimos xeradores de
consensos e estéticas irresistibles que dominaron a vida e sobre todo a
miseria, a inconsciencia e a morte ao longo de todo o século vinte. Nin
Dadá fenomenoloxista (Damian Hirst), porque sabe que a verdadeira
enerxía experimental da modernidade migrou hai moito ao campo
hiperactivo e funcional das enxeñarías e do deseño de pontes,
transatlánticos, autoestradas, automóbiles, avións e foguetes, e tamén á
química sintética e á biotecnoloxía, á fotografía e aos sucedáneos da
irresistible lanterna máxica: cinema, televisión, Internet... Non é pop
gore (Cindy Sherman), porque Miguel Palma acabou por experimentar
na periferia algunhas vantaxes inesperadas, por exemplo, a de non
caer no provincialismo típico das grandes urbes, permitíndose unha
mirada panóptica sobre este catastrófico fin de era. A humanidade no
seu conxunto, liderada polo patético consumismo e a insaciable cobiza
occidentais, camiña dilixente coma un zombi cara ao futuro anterior,
neomedieval e distópico da era pospetrolífera. As minorías cebadas
bailan sobre a cuberta da súa acariñada decadencia. Entón, que é o
que este escultor nos amosa cando mira arredor?
[...]
A realidade é movemento, para ben e para mal, cara á vida e cara
á morte, na alegría e no sufrimento. Abordar ese tipo de vitalidade
coas ferramentas da arte, seguindo unha estratexia de indagación
simultaneamente tecnolóxica e filosófica, case supón a existencia
dunha catalogación previa dos fenómenos que captan a nosa
atención antropolóxica e cultural (a súa historia recente é o impacto
multipolar do día a día). Implica, doutra banda, ir definindo un
glosario e unha gramática nova. Hai infinidade de cousas por facer
agora que as posibilidades combinatorias da hermenéutica da arte
moderna e contemporánea se esgotaron definitivamente. Medir a
natureza subxectiva do tempo a través da experiencia da obra de arte
é unha delas. É un deses camiños que ten que ser deseñado pola
propia arte. O tempo do desexo, o tempo da aprendizaxe, o tempo
das expectativas, o tempo do entusiasmo, o tempo da experiencia e
dos actos, o tempo da decepción, o tempo da inexperiencia, o tempo
das perdas irrecuperables, o tempo finito do gran tempo que
chamamos infinito, medido pola reconstrución paciente dunha
porcelana crebada ritualmente, na condución dunha escultura con
motor e rodas ou pola observación da relatividade absurda da
velocidade, ou no indicio dramático da reacción climática aos nosos
actos irreflexivos... O tempo interrompido polo tremor de terra ou
polo accidente de tráfico, o tempo da traxedia e o tempo do
arqueólogo que parodia la modernidad y un coleccionista de imágenes
olvidadas. Para llegar ahí, le gusta (y necesita) leer al revés las cosas
que lo circundan, pronunciar la realidad en paquetes semánticos
discretos y asintácticos, recuperar de la noche agitada el significado de
los monstruos que la habitan y la forma de las sombras ultrarrápidas que
la atraviesan sin causa aparente. Cuando miramos el conjunto de sus
obras, sin embargo, no es surrealismo regurgitado (Matthew Barney) lo
que vemos, porque él sabe que Freud, padre ideológico de Breton y de
sus seguidores, fue utilizado por la interminable maquinaria de guerra y
por los potentísimos generadores de consensos y estéticas irresistibles
que dominaron la vida y sobre todo la miseria, la inconsciencia y la
muerte a lo largo de todo el siglo veinte. Ni Dadá fenomenologista
(Damian Hirst), porque sabe que la verdadera energía experimental de
la modernidad ha migrado hace mucho al campo hiperactivo y
funcional de las ingenierías y del diseño de puentes, trasatlánticos,
autopistas, automóviles, aviones y cohetes, y también a la química
sintética y la biotecnología, a la fotografía y a los sucedáneos de la
irresistible linterna mágica: cine, televisión, Internet... No es pop gore
(Cindy Sherman), porque Miguel Palma ha podido experimentar en la
periferia algunas ventajas inesperadas, por ejemplo, la de no caer en el
provincialismo típico de las grandes urbes, permitiéndose una mirada
panóptica sobre este catastrófico fin de era. La humanidad en su
conjunto, liderada por el patético consumismo y la insaciable codicia
occidentales, camina diligente como un zombie hacia el futuro anterior,
neomedieval y distópico de la era pospetrolífera. Las minorías cebadas
bailan sobre la cubierta de su acariciada decadencia. Entonces, ¿qué
es lo que este escultor nos muestra cuando mira alrededor?
[...]
La realidad es movimiento, para bien y para mal, hacia la vida y hacia
la muerte, en la alegría y en el sufrimiento. Abordar ese tipo de vitalidad
con las herramientas del arte, siguiendo una estrategia de indagación
simultáneamente tecnológica y filosófica, casi supone la existencia de
una catalogación previa de los fenómenos que captan nuestra atención
antropológica y cultural (su historia reciente es el impacto multipolar del
día a día). Implica, por otro lado, ir definiendo un glosario y una
gramática nueva. Hay infinidad de cosas por hacer ahora que las
posibilidades combinatorias de la hermenéutica del arte moderno y
contemporáneo se han agotado definitivamente. Medir la naturaleza
subjetiva del tiempo a través de la experiencia de la obra de arte es una
de ellas. Es uno de esos caminos que tiene que ser diseñado por el
propio arte. El tiempo del deseo, el tiempo del aprendizaje, el tiempo
de las expectativas, el tiempo del entusiasmo, el tiempo de la
experiencia y de los actos, el tiempo de la decepción, el tiempo de la
inexperiencia, el tiempo de las pérdidas irrecuperables, el tiempo finito
del gran tiempo que llamamos infinito, medido por la reconstrucción
paciente de una porcelana quebrada ritualmente, en la conducción de
una escultura con motor y ruedas o por la observación de la relatividad
absurda de la velocidad, o en el vislumbre dramático de la reacción
climática a nuestros actos irreflexivos... El tiempo interrumpido por el
temblor de tierra o por el accidente de tráfico, el tiempo de la tragedia
crecemento e da aprendizaxe do mapa da vida e das imaxes. A arte,
como deseño de experiencias subxectivas coidadosamente escollidas
pero intuitivas e amigables, xorde, no horizonte deste novo século,
como a superación posible do malogrado ready-made. Por iso é polo
que trouxemos a este debate a necesidade dunha nova
fenomenoloxía que, sen abandonar a importante tradición crítica que
a acompaña desde Kant, terá que ser sobre todo máis dinámica e
pragmática, e dese modo conseguirá promover a transición necesaria
entre o tempo contemporáneo e o tempo poscontemporáneo. No
canto de perpetuar o suplicio do eterno presente.
[...]
Cando visitei o estudio de Miguel Palma, situado nunha antiga
fábrica de granadas, sentín que alí había un terreo de obxectos
urxentes, froito dunha observación periscópica incesante.
Dispositivos, mecanismos, controladores, ready-made rectificados,
asistidos, metáforas, alegorías, historias tráxicas e anécdotas, vida,
morte, intersticios, partituras esparexidas por todas as partes,
bancos de probas, experimentos, tests, información, observación,
noticias, divertimentos... Que era todo aquilo? Un mundo estourado
en proceso de recuperación simbólica? Un proxecto artístico
multipolar para convencernos da fraxilidade deste mundo? O
reconstrutivismo dialéctico que tende pontes nostálxicas en
dirección a Valdimir Tatlin? Arqueoloxía do tempo perdido? A arte
explicada aos nenos. Iso é! Precisamente.
Unha bañeira con leitugas plantadas —Alfacis popularis—, froito da
imaxinación popular nunha situación grave de apuro económico, pero
proxectada cara ao futuro que se aveciña; unha xudía hidropónica, da
que sae, non a champaña, senón a sopa da inauguración; un barco
que remonta e descende o río Mondego, non en nome do pasado,
senón dun futuro anterior; unha proposta de reforestación para Europa
que propón retomar a comuñón pagá coa Terra-Nai; a ascensión
metafísica dunha biblioteca por mor dun dispositivo de captura de CO2
e doutros gases responsables do efecto invernadoiro; e até as pinturas
catalíticas producidas polo tubo de escape dun todoterreo son claros
exemplos da reintrodución dun programa realista, crítico e responsable
no acelerador de partículas da arte contemporánea, no momento da
súa inminente metamorfose. É certo que se podería falar xa da arte
poscontemporánea en curso, cuxa análise, con todo, non pertence ao
ámbito desta reflexión. Pero este último proceso, precisamente porque
está en curso, aínda está incompleto, difuso e sofre de varias
contradicións.
Por unha banda, nace naturalmente da tecnosfera en que estamos
inmersos, así como dos novos protocolos e linguaxes de
programación estética, sen especiais vínculos afectivos co pasado
recente das artes visuais. Por outro, a súa maduración hase
beneficiar certamente da incorporación progresiva do patrimonio
xenético da arte moderna e contemporánea, a medida que esta
última vaia rompendo o seu actual illamento teórico e cultural.
Existen, pois, dous movementos confluentes: o da arte cognitiva,
técnica e cientificamente esixente, con programas e finalidades
y el tiempo del crecimiento y del aprendizaje del mapa de la vida y de
las imágenes. El arte, como diseño de experiencias subjetivas
cuidadosamente escogidas pero intuitivas y amigables, surge, en el
horizonte de este nuevo siglo, como la superación posible del
malogrado ready-made. De ahí que hayamos traído a este debate la
necesidad de una nueva fenomenología que, sin abandonar la
importante tradición crítica que la acompaña desde Kant, sea sobre todo
más dinámica y pragmática, y de ese modo consiga promover la
transición necesaria entre el tiempo contemporáneo y el tiempo
poscontemporáneo. En vez de perpetuar el suplicio del eterno presente.
[...]
Cuando visité el estudio de Miguel Palma, ubicado en una antigua
fábrica de granadas, sentí que allí había un terreno de objetos
urgentes, fruto de una observación periscópica incesante. Dispositivos,
mecanismos, controladores, ready-made rectificados, asistidos,
metáforas, alegorías, historias trágicas y anécdotas, vida, muerte,
intersticios, partituras esparcidas por todas partes, bancos de pruebas,
experimentos, test, información, observación, noticias, divertimentos...
¿Qué era todo aquello? ¿Un mundo explosionado en proceso de
recuperación simbólica? ¿Un proyecto artístico multipolar para
convencernos de la fragilidad de este mundo? ¿El reconstructivismo
dialéctico que tiende puentes nostálgicas en dirección a Valdimir
Tatlin? ¿Arqueología del tiempo perdido? El arte explicado a los
niños. ¡Eso es! Precisamente.
Una bañera con lechugas plantadas —Alfacis popularis—, fruto de la
imaginación popular en una situación grave de apuro económico, pero
proyectada hacia el futuro que se avecina; una judía hidropónica, de la
que sale, no el champán, sino la sopa de la inauguración; un barco que
remonta y desciende el río Mondego, no en nombre del pasado, sino
de un futuro anterior; una propuesta de reforestación para Europa que
propone retomar la comunión pagana con la Tierra-Madre; la ascensión
metafísica de una biblioteca a causa de un dispositivo de captura de
CO2 y de otros gases responsables del efecto invernadero; y hasta las
pinturas catalíticas producidas por el tubo de escape de un todoterreno
son claros ejemplos de la reintroducción de un programa realista, crítico
y responsable en el acelerador de partículas del arte contemporáneo, en
el momento de su inminente metamorfosis. Es cierto que se podría hablar
ya del arte poscontemporáneo en curso, cuyo análisis, sin embargo, no
pertenece al ámbito de esta reflexión. Pero este último proceso,
precisamente porque está en curso, todavía está incompleto, difuso y
adolece de varias contradicciones.
Por un lado, nace naturalmente de la tecnosfera en la cual estamos
inmersos, así como de los nuevos protocolos y lenguajes de
programación estética, sin especiales vínculos afectivos con el
pasado reciente de las artes visuales. Por otro, su maduración se
beneficiará ciertamente de la incorporación progresiva del
patrimonio genético del arte moderno y contemporáneo, a medida
que este último vaya rompiendo su actual aislamiento teórico y
cultural. Existen, pues, dos movimientos confluyentes: el del arte
cognitivo, técnico y científicamente exigente, con programas y
razoablemente ben definidos, comunitaria e disciplinariamente
compartida, atenta aos planos social e político, e que denominarei
arte poscontemporánea; e, confluíndo con esta, unha especie de
revisión realista do que comezou sendo a arte moderna (desde o
Romanticismo naturalista alemán e inglés ao realismo crítico
francés), sen descoidar o mellor da fenomenoloxía da arte
contemporánea, aínda que operando con ferramentas e linguaxes
pretecnolóxicas. Esta fase tardía e transitoria da arte
contemporánea, sofre dunha inestabilidade fenomenolóxica
característica, pois xa non soporta a retórica cada vez máis etérea
do contemporáneo, pero descoñece aínda cal é a mellor traxectoria
para abandonar esa órbita paradigmática. Tende, por iso, a entrar
en conflito coas aporías recorrentes e ensimesmadas da arte
moderna e contemporánea. Tende, doutra banda, a aproximarse
cada vez máis aos novos modelos tecnolóxicos e cognitivos da
praxe artística poscontemporánea. Coñecendo a Miguel Palma, as
súas motivacións e a súa traxectoria ao longo do últimos quince
anos, coido que estamos, efectivamente, en presenza dun caso
exemplar de transición entre os paradigmas contemporáneo e
poscontemporáneo da arte occidental.
Fragmento extraído do texto inédito de António Cerveira Pinto “Arqueologia do tempo perdido. Miguel Palma: uma hipótese
interpretativa”. A tradución é nosa.
Palma constrúe ou recupera modelos de coches e avións, así como
maquetas arquitectónicas. Na súa arte utiliza tamén coches e avións
de verdade, que polo xeral acaban parecendo artefactos híbridos
carentes da súa función utilitaria orixinal ou afastados dela.
Modificados e postos en movemento, compórtanse de modo estraño,
a miúdo autodestrutivo, e lembran o famoso Homage to New York
(1960) de Jean Tinguely, así como obras máis recentes de Survival
Research Laboratories. As súas pezas pon en cuestión conceptos
importantes vinculados á modernidade: a integridade, a seguridade,
a velocidade, o racionalismo e a universalidade, que opón á
fragmentación, a inestabilidade, o azar, a imprevisibilidade e a
presenza inquietante do ruído. Con alusións a ready-mades, a arte
de Palma podería describirse como conceptual, pero quizais só se
pensamos no conceptual de forma similar ao artista visionario ruso
Ilia Kabakov, que, en referencia ao conceptualismo moscovita,
considera que desempeña “o papel do gato do que escribiu
marabillosamente ben [Daniil] Jarms: en parte anda pola rúa e en
parte voa tranquilamente polo aire. Algo que é en parte unha obra
de arte pero non é arte, concibido con gran enxeño e ampla
reflexión, levanta un valo que é moi difícil de saltar”.
[...]
Describir a arte de Palma con palabras non pode limitarse a enumerar
a suma dos seus compoñentes, xa que os compoñentes non crean un
relato nas súas obras, senón que flotan en moitas direccións, de final
aberto e transversais no terreo visual e psicolóxico, á espera de quedar
completadas nunha fuxida óptica e mental; o mesmo pode dicirse das
finalidades razonablemente bien definidos, comunitaria y
disciplinariamente compartido, atento a los planos social y político, y
que denominaré arte poscontemporáneo; y, confluyendo con este,
una especie de revisión realista de lo que empezó siendo el arte
moderno (desde el Romanticismo naturalista alemán e inglés al
realismo crítico francés), sin descuidar lo mejor de la fenomenología
del arte contemporáneo, aunque operando con herramientas y
lenguajes pretecnológicos. Esta fase tardía y transitoria del arte
contemporáneo, adolece de una inestabilidad fenomenológica
característica, pues ya no soporta la retórica cada vez más etérea de
lo contemporáneo, pero desconoce todavía cuál es la mejor
trayectoria para abandonar esa órbita paradigmática. Tiende, por
eso, a entrar en conflicto con las aporías recurrentes y ensimismadas
del arte moderno y contemporáneo. Tiende, por otro lado, a
aproximarse cada vez más a los nuevos modelos tecnológicos y
cognitivos de la praxis artística poscontemporánea. Conociendo a
Miguel Palma, sus motivaciones y su trayectoria a lo largo de los
últimos quince años, creo estar, efectivamente, en presencia de un
caso ejemplar de transición entre los paradigmas contemporáneo y
poscontemporáneo del arte occidental.
Fragmento extraído del texto inédito de António Cerveira Pinto“Arqueologia do tempo perdido. Miguel Palma: uma hipótese
interpretativa”. La traducción es nuestra.
Palma construye o recupera modelos de coches y aviones, así como
maquetas arquitectónicas. En su arte utiliza también coches y aviones
de verdad, que por lo general acaban pareciendo artefactos híbridos
carentes de su función utilitaria original o alejados de ella.
Modificados y puestos en movimiento, se comportan de modo
extraño, a menudo autodestructivo, y recuerdan el famoso Homage to
New York (1960) de Jean Tinguely, así como obras más recientes de
Survival Research Laboratories. Sus piezas ponen en tela de juicio
conceptos importantes vinculados a la modernidad: la integridad, la
seguridad, la velocidad, el racionalismo y la universalidad, que
opone a la fragmentación, la inestabilidad, el azar, la imprevisibilidad
y la presencia inquietante del ruido. Con alusiones a ready-mades, el
arte de Palma podría describirse como conceptual, pero quizá sólo si
pensamos en lo conceptual de forma similar al artista visionario ruso
Ilia Kabakov, que, en referencia al conceptualismo moscovita,
considera que desempeña “el papel del gato del que escribió
maravillosamente bien [Daniil] Jarms: en parte anda por la calle y en
parte vuela tranquilamente por los aires. Algo que es en parte una
obra de arte pero no es arte, concebido con gran ingenio y amplia
reflexión, levanta una valla que es muy difícil de saltar”.
[…]
Describir el arte de Palma con palabras no puede limitarse a enumerar la
suma de sus componentes, ya que los componentes no crean un relato en
sus obras, sino que flotan en muchas direcciones, de final abierto y trans-
versales en el terreno visual y psicológico, a la espera de quedar com-
pletadas en una huida óptica y mental; lo mismo puede decirse de las
fontes da súa iconografía, que pasan libremente das repercusións da
tecnoloxía e a ciencia modernas na nosa vida ao sentido da
autodestrución en niveis tanto colectivos como individuais. A deliciosa
franqueza da súa obra crea, en realidade, unha posibilidade para
atopar deliciosas serendipias.
Fragmento extraído dun texto inédito de Marek Bartelik titulado “You Are Invited to Fly”. A tradución é nosa.
[Miguel] Palma demostra que, así como a tecnoloxía xeralmente
esixe a mellor solución para un problema e proporciona a
exteriorización máis económica, eficiente, rápida ou compacta para
unha resposta, a arte non ofrece solucións nin se preocupa moito
pola eficiencia, a popularidade ou o progreso. Palma pensa na
tecnoloxía dun xeito completamente diferente, e a partir de aí
reinventou fenómenos preexistentes prestando pouca atención á
deriva actual das tendencias comerciais. Construíu un coche partindo
de cero, propulsou un avión con motores improvisados, inventou
unha alfombra que voa e construíu un ecosistema urbano con barrios
industriais e suburbanos acosados polo po. Parece compartir a
noción do artista como manipulador da ortodoxia no eido do
traballo e da investigación industriais, operando en áreas nas que
outros están xa a leguas de distancia e desafiando así a nosa
incuestionable confianza na tecnoloxía ao resolver depor-tivamente
cuestións básicas. Poderíase considerar unha invasión do terreo
propio de científicos e técnicos, pero talvez se trate máis ben dunha
incursión na idea de especialización como fenómeno per se.
[...]
A especialización acabou por ser entendida como un efecto do
moderno progreso industrial e a división do traballo foi adoptada,
segundo a teoría do economista do século dezanove Adam Smith, co
único fin de aumentar a prosperidade. A división do traballo libera os
traballadores de diversos procedementos complexos para conseguir
que se concentren nunha única tarefa que, deste xeito, pode ser apren-
dida e transmitida máis rapidamente mediante accións formativas,
e executada con maior eficiencia; por riba de todo, o tempo antes
investido entre tarefas é erradicado por completo. Pero tamén com-
prendemos as limitacións e os aspectos negativos desta metodoloxía,
tal como a entende o fordismo, que leva consigo a fragmentación das
liñas de montaxe industriais nunha serie de micro-tarefas, de xeito que
ningún operario experimenta o proceso de fabricar o produto de
principio a fin. Entre as desvantaxes deste sistema inclúese unha
sensación de desconexión por parte dos traballadores, sumada á falta
de motivación e de responsabilidade polos resultados, ademais de que
o proceso se fai menos flexible, na medida en que os elementos se
volven incontrolablemente interdependentes, e os traballadores indivi-
duais hiper-especializados son incapaces de se substituíren entre si.
Fragmento extraído do texto de Sally O’Reilly “Is Miguel Palma a Generalist, and if so, Is this Necessarily an Insult”, publicado no
catálogo da exposición Osmosis, BES-Lisboa, Arte & Finança, Lisboa, 2009, pp. 61-65. A tradución é nosa.
fuentes de su iconografía, que pasan libremente de las repercusiones de
la tecnología y la ciencia modernas en nuestra vida al sentido de la au-
todestrucción en niveles tanto colectivos como individuales. La deliciosa
franqueza de su obra crea, en realidad, una posibilidad para hallar de-
liciosas serendipias.
Fragmento extraído de un texto inédito de Marek Bartelik titulado “You AreInvited to Fly”. La traducción es nuestra.
[Miguel] Palma demuestra que, así como la tecnología generalmente
exige la mejor solución para un problema y proporciona la
exteriorización más económica, eficiente, rápida o compacta para una
respuesta, el arte no ofrece soluciones ni se preocupa mucho por la
eficiencia, la popularidad o el progreso. Palma piensa en la tecnología
de un modo completamente diferente, y a partir de ahí ha reinventado
fenómenos preexistentes prestando poca atención a la deriva actual de
las tendencias comerciales. Construyó un coche partiendo de cero,
propulsó un avión con motores improvisados, inventó una alfombra
voladora y construyó un ecosistema urbano con barrios industriales y
suburbanos acosados por el polvo. Parece compartir la noción del artista
como manipulador de la ortodoxia en el ámbito del trabajo y la
investigación industriales, operando en áreas en las que otros están ya
a leguas de distancia y desafiando así nuestra incuestionable confianza
en la tecnología al resolver deportivamente cuestiones básicas. Podría
considerarse una invasión del terreno propio de científicos y técnicos,
pero tal vez se trate más bien de una incursión en la idea de
especialización como fenómeno per se.
[...]
La especialización acabó por ser entendida como un efecto del moderno
progreso industrial y la división del trabajo fue adoptada, según la teoría
del economista del siglo diecinueve Adam Smith, con el único fin de
aumentar la prosperidad. La división del trabajo libera a los trabajadores
de diversos procedimientos complejos para conseguir que se concentren
en una única tarea que, de este modo, puede ser aprendida y
transmitida más rápidamente mediante acciones formativas, y ejecutada
con mayor eficiencia; por encima de todo, el tiempo antes invertido entre
tareas es erradicado por completo. Pero también comprendemos las
limitaciones y los aspectos negativos de esta metodología, tal como la
entiende el fordismo, que conlleva la fragmentación de las líneas de
montaje industriales en una serie de micro-tareas, de modo que ningún
operario experimenta el proceso de fabricar el producto de principio a
fin. Entre las desventajas de este sistema se incluye una sensación de
desconexión por parte de los trabajadores, sumada a la falta de
motivación y de responsabilidad por los resultados, además de que el
proceso se torna menos flexible, en la medida en que los elementos se
vuelven incontrolablemente interdependientes, y los trabajadores
individuales hiper-especializados son incapaces de sustituirse entre sí.
Fragmento extraído del texto de Sally O’Reilly “Is Miguel Palma a Generalist, and if so, Is this Necessarily an Insult?”, publicado en el
catálogo de la exposición Osmosis, BES-Lisboa, Arte & Finança, Lisboa, 2009, pp. 61-65. La traducción es nuestra.
Miguel Palma (Lisbon, 1964) takes over the forms and the narrative
flow of a modernity that is in continuous interpretive mutation in
order to work with concepts such as degeneration, failure or
progress. The fascination he finds in the icons representative of
classical modernity, such as automobiles, aviation, astronomical
observation, architecture and technology in general, turns into an
episode of anxiety that does not reproduce a desired world, but
rather the desire for a world, conveyed in an expansive curiosity
that questions that which is real, through the use of installations,
videos, drawings and performances, such as the one that he
presented at the CGAC on the occasion of this exhibition.
When in 1993 Miguel Palma decided to build a sculpture-vehicle to
be shown at the exhibition entitled Imagens para os anos noventa, at
the Serralves Foundation, he broke away from the context of visual
art in Portugal by accepting a series of problems that have recurred
up to date. His creative process often integrates external know-how
into his artistic practice, and the piece called Engenho is the result of
the collaboration of engineers and mechanics; the sculpture was
driven from Lisbon to Porto by motorway. The hybrid nature of the
creation not only questioned the foundations of artistic practice but
also social and legal conventions themselves as it became necessary
to negotiate its transit on public thoroughfares.
This interest in and curiosity about working models of technological
devices leads to pieces that are characterised by a vision that
challenges the positivist belief in the unlimited possibilities of material
development in a society that has inherited modern traditions still
making up a large part of our daily life.
Among his recent exhibitions we could highlight Trajectory, for the
Asu Art Museum in Phoenix, Arizona, and a retrospective exhibition
organised by the Calouste Gulbenkian Foundation in Lisbon and
whose curator was Isabel Carlos.
He is present in the CGAC Collection, and among others, in the
collections at the Centre de Création Contemporaine de Tours, the
FRAC in Rhône Alpes, the Serralves Foundation in Porto and the
MUDAM in Luxembourg.
Miguel von Hafe Pérez
MIGUEL PALMAMANIPULATING = CREATING = UNDERSTANDINGMiguel von Hafe Pérez: One of the things that define your career right
from the beginning is related to how difficult it is to define your activity.
Miguel Palma: In fact, I have been concerned right from the
beginning with finding what is new, what hadn’t been done before,
regardless of whether it had been done, what was specified by highly
personal research and not much theory—because I left Fine Arts quite
soon. The way I take on my activity has always had something to do
with an attempt to find solutions for my work. So many of the projects
I do have quite a selfish side to them, because I try to have fun with
them, to learn from them and I usually get in touch with people from
other fields to define them.
MHP: That is particularly evident in the emblematic piece from the
nineteen-nineties in Portugal, Engenho from 1993: this automobile-
sculpture implies collaboration from various different fields of
knowledge, doesn’t it?
MP: That was the first project that really managed to surpass a
specifically artistic context—I didn’t mind if it was immediately
perceived as a work of art or not. I wanted to take on various matters
with that purpose, such as the importance of a car in a society like
Portugal and the idea of what an industry of that kind actually
represents for our century. This piece is also related to the generic
ignorance of the way things work, what we have to struggle with
every day, and in a way its definition symbolises the overcoming of
this kind of problem.
MHP: In several pieces your role as project co-ordinator rather than
artist is even more evident, as you entrust the actual physical
execution to others.
MP: Yes, and that is because I want to put myself in the viewer’s shoes
in the actual creative process, as when we work with no help from
anyone else we quickly acquire a series of habits I would rather avoid.
MHP: Maybe it would be important at this point to say that the people
you involve in the creative process are not related to the world of art.
MP: Exactly, and they are people who get very enthusiastic about the
projects, often trying to ‘embellish’ them, as they are aware that they are
MIGUEL PALMAModern Discomfort
working with an artist; however, that is exactly what I don’t want,
although it is fundamental to understand how being foreign to the
means makes you react in the presence of the piece, precisely because
this reaction shows great concern. In other words, what we have here is
a game of interests, because my interest is above all to find out how
things work, whereas people who already know how things work are
much more interested in what it looks like, what its final aspect will be.
MHP: Another guiding thread in your work can be seen in the
definition of a series of pieces that are a kind of model of subverted
reality, manipulated extracts of reality.
MP: The way I see it is that the use of scale models is good for various
reasons: in the first place, because it is easier to understand a model
than a drawing, and secondly it is easier for me to say what I mean in
a model. Not only that, but by using this kind of structure I manage to
condense my ideas more efficiently, they become less metaphorical as
they are based more in reality and depend less on symbolic language.
MHP: What I think we can also catch a glimpse of in this kind of work
is a bitter irony related to the usual universe of models, essentially
associated with architecture, real estate, etc.
MP: Yes, and that is related to giving certain models and certain ideas
a new function. In other words, I often take over certain models to
manipulate them and contradict their initial nature.
MHP: What makes you keep going with your artistic creativity?
MP: What I enjoy most and what makes me work is trying to surprise
people, not in the sense of a shock, but in the true sense of the word
surprise. I will never be pleasant, and that is fundamental for
understanding what I do, because art in a formal sense as an
eminently aesthetic exercise holds no interest for me.
Miguel von Hafe Pérez
An interview with Miguel Palma for the 26th Pontevedra Biennial, O espazocomo proxecto / O espazo como realidade, 30 July – 1 October 2000
MODERN DISCOMFORTSOME IDEAS ON THE WORK OF MIGUEL PALMAI think it is extremely important that people understand the object’s
construction process—in a basic, almost geological manner. This was
commonplace up until the nineteen-sixties. Objects had transparent
sections because people wanted to know how they worked. There was
a greater fascination with explanations than there is today. These days
no-one wants to know how a nuclear reactor or a car engine works. We
don’t need to be as universalist in terms of our knowledge […]. I’m
fascinated by the unknown. Knowledge is still far too powerful because
a large part of the world remains unknown. For example, 99% of the
people don’t know how a TV works. Not that it’s particularly important
for us to know how everything works, but at one stage in mankind’s
history we all had a specific place in the overall design of things. For
example, we had to know how to make fire. Man started to lose this
need when he began to specialise. I think that art has the power to attain
such ‘moments’ in a non-superficial manner and extract the essential
thereof. I don’t want to know exactly how a gear-box works. What
interests me is to be able to regard all these areas and build my own
objects, my art, in a more empirical manner. […]. But above all, I
wanted the key parts of the work to have a specific function—i.e. as a
result of the technological complexity, the work would have an almost
non-artistic appearance.
Excerpted from Miguel Palma’s interview with José Marmeleira, published in the exhibition catalogue Osmosis, BES-Lisboa,
Arte & Finança, Lisbon, 2009, pp. 71-75
[T]o describe Palma’s practice as belonging to the strand of ‘art and
technology’ would be misleading. Unlike most artists associated with
what is generally understood by this denomination, he does not
demonstrate, in any overt sense, a desire to keep up to date with the
latest developments. Although electronics, software developments and
virtual realities do sometimes appear in his oeuvre they are certainly not
predominant. On the contrary, […] Palma embraces the obsolete, often
demonstrating an enthusiasm for the machines of a bygone era or, in the
case of his own inventions, creating apparatus that often visually reveal
their operating structure while evoking the absurdity or the ultimate limits
of the apparatus. These are not delirious machines in the way we would
think of Tinguely’s poetic contraptions; they are perverse hybrids whose
individual elements are recognisable, revealing their historical time or
function as being somehow out of joint. Similarly the relation with
Duchamp—that exceptional manipulator of the machine and
appropriator of industrialised products—is not easily established other
than in the most simplistic way. Although Palma may employ methods
such as ready-mades and examples of his work could be understood as
libidinous, the objects he selects are certainly not arbitrary.
[...]
There is in fact a recurrent, albeit non-exclusive, use of certain objects
in Palma’s work that evoke unquestionable feelings of nostalgia.
Whether these are vintage cars, toys or airplane models—the type that
once adorned airline agencies and that are now reminiscent of an age
in which flying was exclusive and rather glamorous—they remind us of
a bygone era, one that, despite not being all that distant, is nevertheless
irretrievable. An era in which the idea of flight was free from feelings
of guilt, when cars were the ultimate object of desire and the roles that
these machines played in our imaginations were reinforced by their
reproduction in the format of toys. This is not to claim that this consumer
fetishism has itself disappeared. It has in fact shifted to newer objects,
the latest models produced by cutting-edge technology. Nostalgia
therefore plays a vital role in the political agency of Palma’s work. By
placing himself in a position of complicity through the impulsive
archiving of these objects, a relation of empathy is established that
connects Palma’s own personal history, his own memory of childhood,
with more general apprehensions of the machine. His collections, if we
think of them in this way, display significant objects from his boyhood
obsessions. We may begin to think of his work therefore not so much
as an archaeology of the machine but as an analytical retracing, an
This last description seems to approach a description of the sort of
artist that Miguel Palma sees himself as. At the base of his research
lies a deep-seated conviction that our knowledge and expertise
regarding the machines that we handle, and which determine much
of the substance and shape of our daily lives, is woefully
inadequate in comparison to the importance of the roles they play.
In fact, it does not require a great deal of imagination to perceive
the present-day social environment as one in which a disturbingly
large number of people behave as if we all exist for the purpose of
serving machines, rather than the other way around. In such an
environment, the desire to rebuild the built world, but limited to
those parts of the world you already know firsthand, responds to a
kind of primordial belief that the world within our senses can still,
as its essence, be grasped. To build something from scratch even if
it already exists, is to acquire a knowledge of the world that is not
available in any other way.
[...]
Palma is no cheerleader for the global forces of technologized
capitalism, but he also knows that the artist’s greatest tool is the
power of thought, and if he opts not to perpetuate a message of
either benevolent tolerance or tactical anarchy, maybe that is
because he strives to be, in essence, an artist of his time, and he
knows we inhabit an era in which nothing is certain, everything is
overdetermined, and our quest for meaning can easily be mistaken
for something one might discover using a search engine.
Excerpted from Dan Cameron’s essay ‘Re-Inventing the Wheel.’ Unpublished.
attempt to capture something that is continuously being left behind by
the relentless drive of technology and the inevitable erasure that this
imposes on our collective memory. This is evidently a gendered process,
stemming from a subjective experience from boyhood into manhood.
Yet it is not because of this that it is politically incorrect, as one would
initially assume. Here lies the ambivalence of Palma’s articulation of
loss, the desire to preserve the memory of that moment of innocence
and/or enthusiasm in relation to the machine as object of desire, as
intrinsically connected to the male sense of being juxtaposed with a
knowing sense of critique of its all-pervasive nature. He proposes a
form of analysis that, by presenting these significant objects of the past,
offers us traces of our current conditions of being. This process
responds to the question of the responsibility of art towards ‘truth,’ in a
Heideggerian sense, that at one and the same time problematises the
certainties that historically have been ascribed to rationalist thought.
Palma’s works are ontological in the sense that they investigate the
transitory nature of being, the impossibility of retrieving or
understanding that which we once were. What he uncovers, however,
is the ever-present contradiction to which Heidegger had already
alerted us: the danger and the salvation implicit within the machine. It
is therefore not a question of critique, nor of corroboration with the
certainties of modernity, nor a process by which nostalgia is
ahistorically manipulated. Palma’s ‘truth’ is not Cartesian but poetic
and subjective; it is a truth that can only exist through art.
Excerpted from Michael Asbury’s essay ‘Miguel Palma’s State of the Art,’published in the exhibition catalogue Linha de Montagem / Assembly Line,
CAM – Fundação Calouste Gulbenkian, Lisbon, 2011, pp. 89-96.
Bipolar, 2007. © Miguel Palma, 2013. Photo: Paco Rocha
Perhaps Palma’s major achievement is not so much to offer
demonstrations of the mechanics and ricocheting particulars of
systemic operations, whether in the worlds of art, automobiles or
ecology, but to provide vivid instantiations of the implications of
various systems in the routines and operations of the others. He works
by precipitating metaphorical compressions in the spaces between
mega-systems—such as the military industrial complex, the social
compound of car-and-driver, or metereological politics. In the
process, he evidences the diminishment of the art world, which itself
becomes a kind of scale model used to stand-in for and suggest, just
like the miniature cities, landscapes, cars, planes and people that
underpin so much of his work.
Excerpted from John C. Welchman’s ‘Palma’s Grand Designs (Auto + Plane).’ Unpublished
Miguel Palma is a typically fin-de-siècle artist, without being a
revivalist of right ideas, or a repeater of forms, or even a well-
educated interpreter. He is, out of necessity and exhaustion, a
deconstructionist, a paradoxical rebuilder of toys, an archaeologist
who parodies modernity and a collector of forgotten images. In order
to get where he is, he likes (and needs) to read the things that
surround him back to front, to pronounce reality in discrete and
For Palma the question of an art work’s value turns not so much on its
being deemed ‘worth the time’ according to conventional calibrations
of painterly detail or excellence, but rather on the exhaustion and
reversal—though importantly not the utter elimination—of skill-based
temporalities. Put simply, the artist takes his time in a different
dimension. Many of his works are set up as endless circuits or
replays—as in the model racing track of 2,5 Km a 100 á hora (2001)
or the aviational circling of Little Boy (2006). Some, such as Cofre
com mil contos (1994) are conceived as emblems of infinite
preservation, continuity or remedial safety. We encounter here a
perfect encapsulation of the elliptical orbit into which time is somehow
jolted by Palma—for the long-long-term inviolability of the safe and
its financial contents are of course undone in sheer fiscal terms by the
inevitable tendency of money to devalue over time. The wider
horizons of safety and preservation are thus overcoded by the
entropic conditions of the capitalist system engendered by inflation.
At the same time, Cofre marks one of the closest encounters of the
artist with the near zero temporality of appropriation. As with most
works in the appropriational idiom, the aesthetic time invested in the
work is a function not of fabrication or making, but of procurement,
distribution and relocation.
[…]
Torre Eiffel, 2006. Collection of Dr. Filipe Soares Franco, Lisbon. © Miguel Palma, 2013
asyntactic semantic packages, to recover from the agitated night the
meaning of the monsters that inhabit it and the form of the ultra-fast
shadows that spread across it without any apparent cause.
When we look at his works as a whole, however, it is not regurgitated
surrealism (Matthew Barney) that we see, because he knows how
Freud, the ideological father of Breton and of those who followed him,
was used in the interminable war machine and in the extremely
powerful generators of consensuses and irresistible aesthetics that
dominated life and, above all, misery, unconsciousness and death
throughout the 20th century. Nor is it phenomenologist DaDa
(Damien Hirst), because he knows that the real experimental energy
of modernity migrated from a very early age to the hyperactive and
functional field of engineering and the design of bridges, trains,
liners, motorways, automobiles, aeroplanes and rockets, as well as to
synthetic chemistry and biotechnology, to photography and the
substitutes of the irresistible magic lantern: cinema, television,
internet... Nor is it Pop Gore (Cindy Sherman), because Miguel
Palma ended up feeling some unexpected advantages of living on the
geographical periphery, for example that of not falling into the trap
of the typical provincialism of large cities, allowing himself a panoptic
view over this catastrophic end of an era. Humanity as a whole, led
by the pathetic consumerism and insatiable greed of the western
world, has been hastening in zombie-like fashion towards the
previous, neo-mediaeval and dystopian future of the post-oil era. The
overfed minorities dance on the deck of their cherished decadence.
So, what does this sculptor teach us when he looks around him?
[…]
Reality is movement, towards good and evil, towards life and death,
in happiness and in suffering. Approaching this type of vitality with
the tools of art, following a simultaneously technological and
philosophical strategy of investigation, almost presupposes the
existence of a previous cataloguing of the phenomena that hold our
anthropological and cultural attention (their recent history and the
multipolar impact of daily life). On the other hand, it implies the
ongoing compilation of a glossary and a new grammar. There is an
infinite list of things to do now that the combinatory possibilities of the
hermeneutics of ‘modern’ and ‘contemporary’ art are exhausted.
Measuring the subjective nature of time through the experience of the
work of art is one of them. It is one of those paths that has to be drawn
by art itself. The time of desire, the time of learning, the time of
expectation, the time of enthusiasm, the time of the experience and
the acts, the time of disappointment, the time of inexperience, the time
of irrecoverable losses, the finite time of the great time that we call
infinite, measured by the patient reconstruction of a porcelain piece
that has been ritually broken, in the driving of a sculpture with an
engine and wheels, or through the observation of the absurd relativity
of speed, or in the dramatic glimpse of the climate�s reaction to our
inadvertent acts... The time that is interrupted by an earthquake or a
road accident, the time of tragedy and the time of the growth and
learning of the map of life and images. Art as a drawing of carefully Miguel Palma: Modern Discomfort, exhibition view, CGAC, 2013. Photo: Paco Rocha
chosen subjective experiences, but nonetheless intuitive and friendly,
appears, on the horizon of this new century, as the possible
overcoming of the unfortunate ready-made. Hence our having called
for this debate on the need for a new phenomenology that, while not
abandoning the important critical tradition that has accompanied it
since Kant, is, above all, more dynamic and pragmatic, and in this
way can promote the necessary changeover from contemporary time
to postcontemporary time. Instead of perpetuating the torture of the
eternal present.
[…]
When I visited Miguel Palma�s studio, located in a former hand
grenade factory, I understood that what I saw there was a site for the
construction of urgent objects, the fruit of an unceasing periscopic
observation. Devices, mechanisms, controllers, rectified and assisted
ready-mades, metaphors, allegories, tragic stories and anecdotes,
life, death, interstices, musical scores scattered everywhere, benches
for tests, experiments, examinations, information, observation, news,
games... What was all that? An exploded world in the process of
symbolic recovery? A multipolar artistic project to convince us of the
fragility of this world? Dialectical re-constructivism building nostalgic
bridges that lead us to Vladimir Tatlin? The archaeology of lost time?
Art explained to children. That�s it! Exactly.
A bath-tub with lettuces planted in it—Alfacis popularis—the fruit of
popular imagination in a situation of serious economic hardship, but
projected into the future that one can see drawing nearer; a
hydroponic bean-plant, from which there comes, not champagne, but
the soup served during the inauguration; a boat that sails up and
down the River Mondego, not in the name of the past, but in the name
of a previous future; a reforestation proposal for Europe, proposing
to recover the earlier pagan communion with Mother Earth; the
metaphysical ascension of a library through the effects of a device
used for capturing CO2 and other gases that are responsible for the
greenhouse effect; or even the catalytic paintings produced by the
exhaust pipe of a 4x4— these are clear examples of the
reintroduction of a realist, critical and responsible programme in the
particle accelerator of ‘contemporary art’, at the moment of its
imminent metamorphosis. Of course, we could immediately begin to
talk of the post-contemporary art already in progress, whose analysis
does not, however, belong within the scope of this reflection. But this
latter process, precisely because it is in progress, is still incomplete,
diffuse and prone to various contradictions.
On the one hand, it is naturally born from the technosphere in
which we are steeped, as well as from the new protocols and
languages of aesthetic programming, without any special affective
links with the recent past of the visual arts. On the other hand, its
maturation will certainly benefit the progressive incorporation of
the genetic heritage of modern and contemporary art, as long as
the latter continues to break free from its current theoretical and
cultural isolation. There are therefore two confluent movements:
that of a cognitive art, technically and scientifically demanding,
with reasonably well defined programmes and aims, shared in
both community and disciplinary terms, attentive to developments
at the social and political level, and which I refer to by the name of
post-contemporary art; and, coming together with this, a kind of
realist revision of what modern art first began by being (from the
German and English naturalist Romanticism to the French critical
Realism), without overlooking the best of the phenomenology of
contemporary art, although this operates with pre-technological
tools and languages. This belated and transitory phase of
contemporary art suffers from a characteristic phenomenological
instability, for it no longer tolerates the increasingly ethereal
rhetoric of the ‘contemporary,’ but it does not yet know what is the
best trajectory to follow in escaping from that paradigmatic orbit.
It therefore tends to enter into conflict with the recurrent and self-
absorbed aporias of modern and contemporary art. It tends, on the
other hand, to move ever closer to the new technological and
cognitive models of the post-contemporary artistic praxis. Knowing
Miguel Palma, his motivations and his artistic development over the
last decade and a half, I believe that we are effectively in the
presence of an exemplary case of transition between the
contemporary and post-contemporary paradigms of western art.
Excerpted from António Cerveira Pinto’s essay ‘The Archaeology of LostTime: Miguel Palma — An Interpretive Hypothesis’. Unpublished.
Erosão, 2009. © Miguel Palma, 2013. Photo: Paco Rocha
Palma builds or appropriates models of cars and airplanes as well as
architecture. In his art, he also employs real cars and aircrafts, but
their final appearance usually makes them look like hybrid artefacts
devoid of or distanced from their original utilitarian function.
Modified and put in motion they ‘perform’ strangely, often self-
destructively, recalling Jean Tinguely’s famous Homage to New York
(1960) as well as more recent works by Survival Research
Laboratories. His works question major concepts associated with
modernity: wholeness, safety, speed, rationalism, and universalism—
by confronting them with fragmentation, instability, chance,
unpredictability, and the disquieting presence of noise. With allusions
to ready-mades, Palma’s art could be described as conceptual, but
perhaps only if we think about conceptualism in a manner similar to
the way the Russian visionary artist Ilya Kabakov sees it (alluding to
Moscow conceptualism) as performing ‘the role of the cat which
[Daniil] Kharms wrote so wonderfully about: it partially walks along
the road and partially flies smoothly through the air. Something which
is partially a work of art but not art, wittingly well thought-out and
reflected upon, creates a fence that is very difficult to jump over.’
[…]
To describe Palma’s art in words cannot be reduced to enumerating
the sum of its parts, for parts do not create a narrative in his works,
but rather they ‘float’ in many directions, visually and psychologically
open-ended and transversal—waiting to be completed in a optical
and mental ‘flight’; the same is true of the sources of his iconography
which freely move from the impact of modern technology and science
on our life to the meaning of self-destruction on both collective and
individual levels. The delightful openness of his work creates, in
fact, a possibility for finding delightful serendipities.
Excerpted from Marek Bartelik’s essay, ‘You Are Invited to Fly.’ Unpublished
Palma demonstrates that, just as technology generally requires the
best solution to a problem, and provides the most economic, efficient,
speedy or compact manifestation of an answer, art neither proffers
solutions nor holds much truck with efficiency, mass appeal or linear
development. He has repeatedly applied this unthinking of technology
in other projects, where he has reinvented preexisting phenomena
with little regard for current developments in the commercial
mainstream. He built a car from scratch, propelled a plane by way of
makeshift engines, contrived a flying carpet and constructed an urban
ecosystem with industrial and suburban quarters plagued by dust. He
seems to take the idea of the artist as dissembler of orthodoxy into the
realm of industrial labour and research, operating in disciplines
where others are leagues ahead, and thereby pricking our
unquestioning trust in technology by gamely solving problems from
first principles. This may be thought of as trespassing on the territory
of scientists and technologists, but it perhaps represents more an
incursion into the idea of specialisms as a phenomenon per se.
[...]
Specialisation has come to be understood as the effect of modern
industrial progress, with the division of labour being adopted,
according to nineteenth century economist Adam Smith, solely to
increase prosperity. The division of labour frees workers from
complex compound procedures in order to focus on a single task,
which can then be learned and passed on in training more quickly,
performed more efficiently and, what is more, the time previously
spent moving between tasks is eradicated altogether. But we have
also come to understand the limitations and negative aspects of this
methodology, as exemplified by Fordism, which entails the break-
down of factory assembly lines into a series of constituent micro-
jobs, whereby no one person experiences the process of making
the product as a whole. Disadvantages include a sense of
disconnection on the part of workers, accompanied by a lack of
motivation and responsibility for outcomes; and the process
becomes less flexible as elements become intractably
interdependent, while over-specialised individual workers are
unable to cover for one another.
Excerpted from Sally O’Reilly’s essay ‘Is Miguel Palma a Generalist, and ifso, Is this Necessarily an Insult?,’ published in the exhibition catalogue
Osmosis, BES-Lisboa, Arte & Finança, Lisbon, 2009, pp. 62, 64.
Ventre (Avião), 2008. MICA Collection. © Miguel Palma, 2013. Photo: Paco Rocha
XUNTA DE GALICIAPresidente da Xunta de GaliciaAlberto Núñez Feijóo
Conselleiro de Cultura, Educación e Ordenación UniversitariaXesús Vázquez Abad
Secretario xeral técnicoJesús Oitavén Barcala
Secretario xeral de CulturaAnxo M. Lorenzo Suárez
CENTRO GALEGO DE ARTE CONTEMPORÁNEADirector Miguel von Hafe Pérez
XerenteManuel Arroyo Núñez
EXPOSICIÓNComisariadoMiguel von Hafe Pérez
CoordinaciónYolanda López
RexistroTeresa Jácome
TraduciónsElena Expósito García, Interlingua Traduccións S. L., Carlos Mayor,Jesús Riveiro Costa
MontaxeCarlos Fernández, David Garabal (CGAC)
DeseñoCecilia Labella
CGGACCENTRO GALEGO DE ARTE CONTEMPORÁNEARamón del Valle Inclán s/n
15704 Santiago de Compostela
[email protected] / www.cgac.org
aberto de martes a domingo
de 11 a 20 h [luns pechado]
D. L.: C
483
-201
3