Luns ou martes Virginia Woolf

Tradución de Jorge Rodríguez Durán

LunsoumartesVirginiaWoolf

2

Inspeccionaporunintreamenteordinarianundíaordinario.Amenterecibeunhamiríadedeimpresións:triviais,fantásticas,transitorio,ougravadascocoitelomáisaguzado.Chegandesdetodasasdirecciónsunhaincesantechuviadeincontables

átomos,ementrescaen,vansetornandonavidadunlunsouunmartes...”

VirginiaWoolf,ModernFiction

3

1. Unhacasaencantada

A calquera hora que fose na que espertase, había algunha porta

abaneando.Poisíandecuartoencuarto,daman,levantandoisto,abrindo

aquilo,observandotodo.Eranunhaparellaespectral.

“Deixámoloaquí”dixoela.Eelengadiu“Si,maistaménaquí,non?”.

“Igualestánopisodearriba”murmurouela.“Ounoxardín,”rumoreouel.

“Haiquefalarbaixiño,”dixeronosdous,“ouimosespertalos.

Mais non fostes vós quen nos espertou. Non. “Estano buscando,

estánabrindoascortinas”unhapoderíadicir,parapoderseguirlendounha

oudúaspáxinasmáis.“Atopárono!”seguro,parandoo lapisnamarxe.E

entón,cansadadeler,unhapoderíalevantarseeirverporsimesma,acasa

baleira,todasasportasabertas,sóaspombaschiandonuntoncontentoe

ozoardunhasegadoradesdeagranxa.“Aque entreiaquí?Que quería

coller?”Asmiñasmansestabanbaleiras.“Quizaisalgonopisodearriba?”

Asmazásestabannofaiado.Edevoltaparaabaixodenovo,oxardíntan

calmocomasempre,unlibronaherba.

Atopárononasala.Aíndanonfuncapazdevelosnunca.Osvidrosda

xanelareflectíanasmazás,reflectíanasrosas.Todasasfollaseranverdes

nocristal.Sesemovíanpolasala,amazásómostrabaoseuladoamarelo.

Un segundo despois, se se abrise a porta, estaría espallada polo chan,

escorregando polas paredes, colgada do teito... o que? As miñas mans

baleiras. A sombra dun merlo atravesou a alfombra e desde o máis

profundopozodesilencioaspombasentoardenovooseuson.“Asalvo,a

salvo,asalvo,”opulsodacasabateusuavemente.“Otesouroenterrado,o

cuarto...”Opulsoparoudesúpeto.Seríaeseotesouroenterrado?

4

Unmomentomáistardealuzesvaecía.Estaráfóra,noxardín,entón?

Maisasárborestecíanaescuridadedexeitoqueunsóraiodeluzpuidese

atravesala.Tanfermoso,tanraro,tanserenoedispostonasuperficie,este

raio que eu buscaba coa vista sempre ardía por detrás do cristal. A súa

morteeraocristal.Amorteentrenós,achegándoseprimeiroámullerhai

centos de anos, deixando a casa, selando todas as xanelas. Os cuartos

escureceron. El deixou a casa, deixouna a ela, marchou cara o norte,

marchoucaraoleste,olloucomoxirabanasestrelasdesdeosceosdosur,

procuroua casaeatopounabaixooceodosDowns. “A salvo,a salvo,a

salvo,”opulsodacasabateuconforza.“Otesouroéteu.”

Oventoruxerúaarriba.Asárboresinclínanseecurvancaraunlado

eooutro.Osraiosdelúasalpicaneespállanseindómitosentreachuvia.So

interrompidapolaluzdalámpada,caendofirmedesdeafiestra.Acandea

arderíxida, inmóbil.Vagandopolacasa,abrindoasxanelas, rumoreando

nonparaespertarnos,aparellaespectralvainaprocuradasúaalegría.

“Aquí durmiamos,” di ela. El engade, “entre bicos infinitos.”

“Espertandopolamañá...”“Prataentreasárbores...”“Nopisodearriba...”

“Noxardín...”“Candochegouoverán...”“Nosnevadosinverno...”Asportas

péchansenadistancia,golpeandosuavementecomoopulsoduncorazón.

Achégansemáisanós.Parannoarcodaporta.Oventocesa,achoiva

escorregacomopratapoloscristais.Osnososollosescurecen,nonouvimos

ningúnpasoaonosolado,nonvemosaningunhaseñoracoasúaespectral

capa. As mans del protexen a lámpada, “Olla,” e cun respiro di “están

profundamentedurmidos.Haiamoraosseusbeizos.”

Inclinadossobreosnososcorpos,apuntándonoscoasúaluzdeprata,

óllannoslongaeprofundamente.Igualdelongaéasúaespera.Ungolpede

5

ventoeachamatorce lixeiramente.Resplandoressalvaxesde luzde lúa

cruzanochaneasparedes,eaoatoparseconeles,mánchallesasfaces.As

faces pensativas. As faces que inspecciona as dos seres durmintes para

intentaratoparnelasaalegríaescondida.

“A salvo, a salvo, a salvo,” o corazón da casa latexa con orgullo.

“Pasaron moitos anos” suspira el, “e atopáchesme de novo.” “Aquí,”

murmuraela,“durmindo;lendonoxardín;rindo,xogandocoasmazásno

faiado.Aquídeixamosonosotesouro.”Inclinadossobrenós,asúaluzfai

queselevantenaspálpebrasdosmeusollos.“Asalvo!Asalvo!Asalvo!”O

pulso da casa latexa feroz. Esperto, berro “Oh, é este o voso tesouro

perdido?Aluznocorazón.”

6

2.Asociedade

Así pasou todo. Estabamos seis ou sete de nós reunidas un día

despoisdacea.Algunhasestabanmirandopolafiestraaoescaparateda

sombreirería do outro lado da rúa, coa luz aínda acesa, iluminando as

plumas escarlatas e os adornosdouradosquenel había.Outras estaban

distraídas construíndo pequenas torres de azucre aos bordos das súas

bandexasparaoté.Despoisdunchisco,comodecostume,xuntámonosao

redordolumequebrotabadachemineaecomezamosaloaraoshomes:

quefortes,queeducados,queintelixentes,quevalentes,queguaposson...

Ea falar sobrecomoenvexabamosaaquelasque,dedunhamaneiraou

doutra, foran capaces de enganchar a algún para toda a vida. Entón de

súpeto,Poll,quelevabatodootempocalada,comezouachorar.

DebodicirquePollsempreforaalgorariña.Perononeraculpasúa,

pois o seu pai tamén fora sempre un home estraño. Cando morreu,

deixoulleunhafortunacomoherdanzacoacondicióndequetiñaqueler,

antes de poder recibila, todos os libros da London Library. Entre todas

intentamosconsolalaomellorquepodíamos,aíndaquesoubésemosque

nonerademoitaaxudaxaquepormoitoquenoscaeseben,Pollnonera

ningunha beleza, e sempre levaba os cordóns dos zapatos desatados.

Seguramentementresnós enxalzabamosaoshomes,elapensouenque

ningúnquereríacasarconelanunca.Porfinsecouasbágoas.Durantealgún

tempo non puidemos entender o que dicía. E aínda que parecese o

contrario, estaba nun estado de total consciencia. Explicounos, como xa

sabiamos,quepasabaamaioríadoseutempoennaLondonLibrarylendo.

Contounos que decidira comezar pola literatura inglesa, no último piso,

paraseguiroseucamiñocaraabaixodetodo,ondeestabaoTimesdiario.

7

Eagora,tendoxalidoametade(ouigualuncuarto)algoterriblellepasara:

Noneracapazdeseguirlendo.Oslibrosnoneraoquenóspensabamos.“A

maioría dos libros” dixo case chorando e con un ton de desolación que

nuncaesquecerei,“soninconcibiblementemalos!”

ContestámosllequeShakespeareescribiralibros,eMilton,eShelley.

“Si,si,”interrompeunos.“Xavexoquevosensinaronben.Asíetodo,

nonsodesmembrosdaLondonLibrary.”Ecomezaronnovamenteosseus

saloucos.Candoserecuperouunpoucocolleuundos librosquesempre

traíaconelacomo‘Desdeaxanela’,‘Noxardín’oualgúntítulodoestilo,

escritosempreporSeñorBenson,SeñorHensonouseñoresdoutronome

similar.Entóncomezoualerasprimeiraspáxinas.Escoitámolaensilencio.

“Mais isto non é un libro”, dixo algunha ao fondo. Así que Poll escolleu

outro. Desta volta era un libro de historia, non lembro o autor. O noso

desconcertoaumentabaconcadapalabraquelía.Nadadoquesecontaba

parecíareal,eoestiloeraatroz.

“Poesía!Poesía!”pedímoslledesesperadas.“Lenosalgodepoesía”.

Enonpododescribiraafliciónquesentimoscandoabriuopequeno

libro de poesía e comezou a recitar versos soltos cargados de

sentimentalismoeboubaría.

“Seguroque istoescribiunounhamuller”,adiantouseadicirunha.

Peronon.Explicounosqueeraunlibroescritoporunhomenovo,undos

poetasmáisfamososdoseumomento.Xaimaxinarásanosasorpresacon

estedescubrimento.Eaíndaquellerogamosquenonnoslesenadamáis,

insistiu e quixo ler para nos un extracto de ‘As vidas dos grandes Lords

8

Chanceleres’. Cando rematou, Jane, amáis vella e amáis culta de nós,

ergueuseedixoquenonllegustaraenabsoluto.

“Porque,”expuxoJane,“seoshomesescribentanmal,asnosasnais

perderonasúaxuventudetraéndoosaomundoecoidándoos?”

Quedamos todas caladas. E no silencio podíase escoitar a Poll

laiándoseenvozbaixa“porqueteríameupaiateimadeensinarmealer...”

Clorindafoiaprimeiraquevolveuensiedixo“Étodoculpanosa.

Todassabemos lerperosóPoll foiquendefaceloporsimesma.Eu,por

exemplo, din por sentado que o traballo dunha muller era pasar a súa

xuventudetendofillos.Adorandoámiñanaiporterdez,eámiñaavoapor

terquince.Eraamiñailusión,deboconfesar, intentartervinte.Levamos

tantotemposupoñendoquehomesemullerestraballabannasúalaborcon

igualintensidadeequeostraballosquefacíantiñanomesmomérito.Que

mentresnósconcibiamoscrianzas,elesestabanconcibindoaliteraturaeas

artes visuais. Nós poboamos o mundo. Eles civilizano. Mais agora que

sabemosler,quenosimpidexulgarosresultadosdoseutraballo?Antesde

traermáiscrianzasaestemundodebemossaberoestadonoqueseatopa.”

Asípois,fundamosunhasociedadeatravésdaqueresolverasnosas

dúbidas.Unhatiñaalabordefalarcunmilitar,outratiñaqueesconderse

naoficinadunacadémico,outradebíainfiltrarsenunhareunióndehomes

de negocios, e todas tiñamos que ler, ver cadros e fotografías, asistir a

concertos, manter os nosos ollos abertos cando fósemos pola rúa e

preguntar todo aquilo que non entendésemos. Eramos moi novas e

inocentes.Algoquesepodededucirporqueantesdemarcharparaasnosas

casasaquelanoiteconvimosqueonosoobxectivonavidaseríaproducir

boas persoas e bos libros. As cuestións que expoñíamos ían dirixidas a

9

determinarcantosdossegundosconseguirancrearoshomesataagora,e

fixemos un pacto de non traer ao mundo ningunha crianza ata que

estivésemossatisfeitascoasrespostas.

Easípartimos,algunhascaraoMuseoBritánico,outrascadaaMariña

Real,outrasaOxford,outrasaCambridge, visitamosaRoyalAcademye

taménoTate.Escoitamosmúsicamodernaensalónsdeconcerto,asistimos

atribunaisdexustizaeaoteatroavernovaspezas.Ningunhadenóssaía

cear fóra sen preguntarlle todo tipo de cousas ao seu acompañante e

anotandotodasasrespostasquerecibiamos.Decandoenvezreuniámonos

paracompararasnosasobservacións.Eranunhasreuniónsmoidivertidas.

NuncaantesriratantocomocandoRoseleuassúasnotassobreaobrade

teatro‘Ahonra’ouahistoriadecandosedisfrazoudepríncipeetíopepara

colarsenunbarcodaarmadareal.Candosedescubriuafarsa,ocapitándo

barcofoinabuscar(elaaíndaestabavestidadecabaleiro)ereclamouasúa

honra.“Perocomo?”preguntoulleela.“Como?”repetiuel,“poiscoavara,

naturalmente!”. Vendo a furia coa que falaba o capitán preparouse a si

mesmapara o peor, inclinouse e, para a súa sorpresa, recibiu seis leves

sacudidasnocu.“AhonradaMariñaRealquedavingada.”Eerguéndose,

puido ver a suor corréndolle ao home pola cara e a súa man dereita

tremendonoaire.“Déixeme!”,berrouelaadoptandoapropiaposedefuria

quetiñaantesocapitán,“Amiñahonraestáaíndaporsalvarse!”.“Falado

comounverdadeirocabaleiro”,respondeuel,edetívoseapensar,“Seseis

golpes vingan a honra daMariña Real”,murmurou, “Cantos vingarían a

honra dun cabaleiro?”. E dixo que prefería deixarlle o asunto a outros

oficiais.Elarespondeulleconarroganciaqueoasuntononpodíaesperar.El

loouoseuorgullo.“Aver,”dixo,“Oseupaitiñacarruaxepropio?”.“Non,”

respondeu ela. “E cabalo?”. “Tiñamos unha burra que arrastraba a

10

segadora”. Cando contou isto a cara do home iluminouse. “A miña nai

chamábase...”engadiuela.“PorDeus,señormeu,nonmencioneonome

da súa nai nestas circunstancias!,” díxolle o capitán tremendo como un

álamoeninvernoeruborizándoseporcompleto.Pasaronpolomenosdez

minutosataquepuideroncontinuaraconversa.Aofinal,ocapitándecidiu

queseela lledabacatrogolpesemedionopuntoqueel lle indicaba (o

centroexacto,dixoel,enrecoñecementoaoesforzodatíadasúabisavoa,

que morrera durante a batalla de Trafalgar), a súa honra quedaría

reinstaurada.Unhavezpasadoestetrámitedecidironirxuntosauncear,

tomaronunpar debotellas de viño (queel insistiu enpagar) e partiron

declarándoseamizadeeterna.

Despois foi a quenda de Fanny, que contou a súas peripecias nos

tribunais de xustiza. Despois da súa primeira visita concluíu que os

maxistrados estaba feitos de madeira, iso ou que eran grandes

paquidermosdisfrazadosdepersoa,adestradosparamoverse,murmurare

asentircoacabezacandotocase.Paraprobarasúateoríadeixoucaerun

panocheodemoscardasnomomentocríticodoxuízo,maisfoilleimposible

determinarseascriaturasderansinaisdehumanidade,poisozunidodas

moscasfixoquecaesenunsonotanprofundoqueparacandoespertousó

puido ver como levaban aos reos ás súas celas. De acordo ás probas

recollidas decidimos, por votación, que non existía razón algunha para

supoñerqueosmaxistradoseranhomes.

HelenfoiaencargadadeiráRoyalAcademy,maiscandollechegou

aquendadepresentaroseuinformesobreoscadrosquehabíaalícomezou

arecitardunvolumeazulceleste“Oh!polorocedunhamaninvisibleeo

sondunhavozxamuda.Ofogaréacaza,ofogaréeseouteiro.Sacudiuas

11

rendas con brío. O amor é doce, o amor é breve. A primavera, a boa

primavera,éaagradableraíñadoano!Oh,estarenInglaterraagoraqueé

abril!Oshomesdebentraballareasmullereslaiarse.Ocamiñododeberé

ocamiñodaGloria”.Nonpuidemosseguirescoitandotalcousa.

“Bastadepoesía!”dixemos.

“Fillas de Inglaterra,” seguiu ela, e nesemomento precipitámonos

todassobreelaenarifaacabamostirándolleaaugadunfloreiroporriba.

“Menosmal!”, exclamouao tempoque se sacudía comaun can, “Agora

arrollareipolochanaversepodoquitaroquequedadabandeiradoReino

Unido.Edespois...”Easítirousearodarconenerxía.Candoporfinsevolveu

erguercomezouaexplicarnostodooquesabíasobreoscadrosmodernos

ataqueainterrompeuCastalia.

“Cal é o tamaño medio dun cadro?”, preguntou. “Sobre sesenta

centímetros por un metro, ou así.”, respondeulle. Castalia tomou

apuntamentosdurantetodaaintervencióndeHelen,ecandorematoude

escribir, ergueuse e dixo “Tal comomepedichedes, pasei a semana en

Oxbridge,finxindoseraseñoradalimpeza.Destamaneirapuidenacceder

áshabitaciónsdevariosprofesoreseruditoseagora intentareicontarvos

comoeran.Oproblemaéquenonsemeocorredequemaneira.Todoera

tan estraño... Estes profesores viven en casas inmensas rodeadas de

extensosxardíns,cadaunnunhaespeciedecelaouparcelaprivada.Contan

contodasascomodidadesquepoidadesimaxinareoseuúnicotraballona

casaconsistenenpulsarunbotónouprenderunalámpada.Todososseus

papeisestánarquivadoscoamaioreleganciaeabundanoslibrosalíonde

dirixasamirada.Nonhainenosninanimaispreto,sóseisgatosrueiroseun

vellopaporroiboque fai ás vecesde galo. Isto lémbrame,” e comezoua

12

divagar,“aunhatíamiñaquevivíaenDulwichecultivabacactos.Cando

entrabasnoseuinvernadoiro,atravésdassala,podíasatoparcentosdeles

sobretubosquentes.Feiños,arrexuntados,cheosdeespiñas,cadaunna

súamaceta.Amiñatíadicíaqueosáloesflorecíanunhavezcadacenanos,

maiselamorreuantesdepuidercomprobalo...”

Dixémosllequefoseaocelmedoasunto.“Ben,”continuou,“candoo

profesorHobkinnonestabanacasa,examineiotraballodetodaasúavida,

unha edición anotada da obra Safo. Era un libro rarísimo, de case vinte

centímetrosdegroso.AmaiorpartenonerantextosdeSafosenónunha

defensa da castidade da poeta, o cal algún alemán negaba, e podo

asegurarvos a gran paixón coa que este dous cabaleiros argumentaban,

denotandoasúasapienciaesorprendéndomecoaprodixiosacapacidade

coa que se disputaban a descrición do uso dalgún instrumento tan

insignificanteparamincomopodíaserunalfinetedocabelo.Sobretodo

sorprendeumecandoaporta seabriueapareceuoProfesorHebkin.Un

anciánafable,decarasimpática.Equepoderíasaberestehomesobrea

castidade?”.Nonentendemosoquenosqueríadicirconistoúltimo.

“Nonmemalinterpretedes,”dixorapidamente,“estouseguradeque

estehomeéapersonificacióndahonra,aíndaquenondamesmamaneira

queocapitándahistoriadeRose.Dicíaomáisbenenrelaciónaoscactosda

miñatía,quepoderíansaberelessobreacastidade?”

Volvemosapedirllequenonsedisipase.“Aver,oprofesorestede

Oxbridgeaxudaaproducirboaspersoaseboslibros?osobxectivosdavida

quenosinteresan?”

“Pois veredes,” respondeu ela, “non se me ocorreu preguntarlle

porquetampoucosemeocorreríaquetalhomepuideseproducirnada...”

13

“Penso,”interrompeunaSue,“quefixechesalgomal.Seguramenteo

profesorHobkineraxinecólogo.Unacadémicoeunxinecólogosoncousas

distintas.Unacadémicoestácheodehumoreinvencións,podetercerta

predilecciónpoloviñotamén,peronadagrave.Ademaissoncompañeiros

marabillosos,xenerosos,sutís,imaxinativosataoslímitesquellesdeixaa

razón.Todoporquepasaasúavidarodeadoosmáisportentososhumanos

queexisten.”

“Vaia...”,dixoCastalia,“igualémellorqueovolvaaintentarentón”.

E tresmesesmáis tarde, estandoeu sentada soano salón chegou

Castalia.Nonseiquetiñanasúaolladaquefixoquemeconmovesedetal

maneiraquenonmepuidenconterecorríncaraeladesdeaoutrapunta

docuartopararecibilaentreosmeusbrazos.Estabaresplandecenteetiña

unairedefelicidadeabsoluta.“Parecesestarmoifeliz!”,exclameimentres

sentabamosxuntas.

“ÉqueestivenenOxbridgetodoestetempo”,dixo.

“Facendopreguntas?”.

“Non,respondéndoas!”,dixodevolta.

“Nonromperíaonosopacto,verdade?”dixenconansia,intentando

recoñeceralgúnsignoraronasúafigura.

“Ah,onosopacto”,dixodemaneiracasual,“vouterunbebé,seéiso

aoqueterefires.Nonpodesimaxinarqueemocionante,quebonito,que

satisfactorio...”

“Oque?”,pregunteille.

14

“Pois...pois...responderpreguntas,”respondeualgoconfusa.Asíque

comezou a contarme toda a historia. Mais chegando á parte máis

interesantecomezouaberrarcunhavozamediocamiñoentreogritoeo

clamor,“Acastidade!Acastidade!Ondeestáamiñacastidade?Axúdame!

Pásameoperfume!”.Nonhabíanadanocuartomáiscaunbotedemostaza

queestivenapiquesdepasarllecandorecuperoudesúpetoacompostura.

“Debichespensarnisofaitresmeses”,dixenseriamente.

“É certo, non ten sentido darlle voltas a iso agora. Foi bastante

desafortunado,porcerto,queamiñanaimechamaseCastalia”.

“Ai,Castalia,atúanai...”estabadicindoeucandosetiroucaraobote

demostaza.

“Non,non,non,”dixomeneandoacabeza,“setifosesunhamuller

casta de verdade terías berrado cando me viches antes, e con todo,

botáchesteaminparadarmeunhaaperta.Non,Cassandra,ningunhade

nósécasta”.

Continuamosfalandomentresseenchíademulleresasala,postoque

era o día que asignaramos para falar sobre os resultados das nosas

investigacións. Todas, ou así o sentín eu, trataron a Castalia igual que o

fixeraeuantes.Bicáronaedixéronlleofelicesqueestabandevolveravela.

Unpoucodespoiscandoxachegaramostodas,Janeergueuseedixoque

era o momento de comezar. Dixo que levábamos máis de cinco anos

respondendo preguntas e que os resultados polo de agora eran

inconcluíntes.NestemomentoCastaliaxirousecaraminemurmurouque

elanonestabatansegurasobreiso.Despoisergueuseeinterrompendoa

Janeametadedefrasedixo:

15

“Antesdequecontinúes,querosabersedeboestarnestasala.Teño

queconfesarvosquesonunhamullerimpura”.

TodasollaronaCastaliaestupefactas.

“Vasterunbebé?”preguntouJane.

Castaliaasentiu.

Foiextraordinariopoderverasdiferentesexpresiónsencadaunha

das súas caras. Un murmurio propagouse por toda a sala. Eu puiden

entender palabras como “impura”, “bebé”, “Castalia” e outras

reverberando.EJane,algoemocionada,dixoparatodas:

“Entón,deberíamarchar?Éimpura?”

Etodasruxironcontalforzaquesepodíaescoitararespostadesdea

rúa:

“Non!Non!Deixaquequede! Impura?Quitadeaí!”Aíndaqueno

meu ver algunhas das máis novas, as de dezanove ou vinte anos,

contivéronseportimidez.Asíquecomezamostodasafacerllepreguntase

por fin vin a unha das novas, que se mantivera ata entón en silencio,

achegándosetimidamenteaCastaliaepreguntándolle:

“Entón,queéexactamenteacastidade?Querodicir,éalgobo?algo

malo?ounadaenabsoluto?”ECastaliarespondeulletanbaixiñoquenon

chegueiaescoitarasolucióndoenigma.

“Deixáchesmecoabocaabertaporunsbosdezminutos”,dixooutra.

“Eupenso,”dixoPoll,queseestabavolvendoalgorosmonaporpasar

tanto tempo na biblioteca, “que a castidade é só ignorancia. Un estado

16

mentaldedeshonra.Esódeberiamosadmitircomopartedasociedadeo

impuro.EuvotoparaqueCastaliasexaanosapresidenta.”

Foiunenfrontamentoduro.

“Éinxustomarcarásmullerescomocastasouimpuras”,expuxoPoll,

“Algunhasdenósninsequerativemosoportunidadedeunhacousaninde

outra. Ademais, dubido de que a propia Castalia pense que actuou da

maneiranaqueofixodebidosóaoseuamorpolocoñecemento”.

“Eltensóvinteeunanoseétantanguapo”dixoCastaliacunxesto

deéxtase.

“Eupropoño,”dixoHelen,“queningunhapoidafalarsobrecastidade

ouimpureza,exceptuandoaquelasqueesteannamoradas.”

“E iso para que?”, dixo Judith, que estivera investigación asuntos

científicos, “Eunonestounamoradae teñomoitas ganasdeexpoñer as

miñasmedidasparaadministrarprostitutaseinseminarvírxenesporlei.”E

continuou contándonos sobre un dos seus inventos para colocar nas

estacións de metro e outros lugares públicos onde, tras a paga dunha

pequenasumadecartos,salvaríaasaúdedanación,compraceríaaosseus

fillos e satisfaría ás súas fillas. Tamén se lle ocorrera un método para

conservarentubososxermesdefuturosAltosChanceleres“oupoetas,ou

músicos,supoñendo,claro,queestasespeciesaíndanonseextinguirane

queasmulleresaíndadesexenterfillos”.

“Porsupostoquequereremosterfillos!”berrouCastalia.

Janegolpeouamesaesentenciou“Esteéunasuntomoiimportante

sobreoquedecidir.Levamoscincoanosintentandoatoparunharesposta

17

sobresedeberiamosdarllecontinuidadeáhumanidadeounon.Castaliaxa

decidiu,maisdependedecadaunhadenósescolleronosocamiño”.

Unhaporunhaforonerguéndosetodasasmensaxeirasparacontar

os seusdescubrimentos.Asmarabillasda civilizaciónhumanaexcedíaas

nosasexpectativaseaprendemosqueohomepodevoarpoloaire,falara

travésdasdistancias,penetrarocorazóndunátomoeacéptasecomoparte

do universo desde as súas especulacións. Un murmurio de admiración

escapoudosnososbeizosedixemos:

“Estamosbenorgullosasdotraballoquefixeronasnosasnaispola

causa”. Castalia, que levaba escoitando con interese, parecía estarmáis

orgullosacaoresto.

DespoisJanelembrounosqueaíndatiñamosmoitoqueaprender,e

Castalia pediunos que continuásemos coa xuntanza. E así comezamos a

revisar longas estatísticas. Aprendemos o número de habitantes de

Inglaterra e que esta ou estoutra porcentaxe eran de xente que pasaba

fameouqueestabanocárcere.Aprendemoscaleraotamañomediodunha

familiadeclasetraballadoraeoaltoporcentaxedemulleresquemorrían

durante o parto. Léronse informes sobre visitas a fábricas, tendas,

suburbioseestaleiros.Déronsedetalladasdescriciónsdoedificiodabolsa,

dun centro de negocios na cidade e dunha oficina do goberno. Agora

falábasesobreascolonias,sobrecomosegobernabanaIndia,enÁfricaou

enIrlanda.Eu,sentadaxuntoCastalia,notábaaalgoincómoda.

“Aestepasononchegaremosnuncaaunhaconclusión”,dixo.“Xa

quepareceserqueacivilizaciónenconxuntoémoitomáiscomplexado

quenósesperabamos, non seríamellor volver aonosoplanprimixenio?

Acordamosqueoobxectivodavidaeraproducirboaspersoaseboslibros,

18

e levamostodoestetempofalandodeavións,fábricasecartos.Falemos

doshomesedaartequeproducen.Eseeraoprincipalasunto”.

Entónasquesaíranacearfóraconacompañantesrecolleronosseus

papeis conpreguntas coidadosamentepensadaseas respostasdos seus

acompañantes. Acordamos que un bo home debía ser sempre honesto,

pasional e poucomaterialista. Mais só é posible saber se un home en

específicotenestascalidadessellefacemoscertaspreguntas,amaiorparte

das veces comezandoa falar sobreun temadiferentedoquequeremos

abordarrealmente.ÉKensingtonunbolugarparavivir?Ondeéqueeduca

vostedeaoseufillo?Eásúafilla?Cantopagaporunspuros?Porcerto,é

SirJosephbarónousócabaleirodacorte?Esemellaqueaprendemosmáis

daspreguntasmáis triviaisquedasdirectas. “Acepteioque título,”dixo

LordBunkum, “porquequixo amiñamuller que así fose.” E xa perdína

contade cantos aceptaronos seus títulosnobiliariospolamesma razón.

“Traballandoquincedasvintecatrohorasdodía,comofagoeu....”milesde

homes traballadores comezaban dicindo isto. “Non, non, claro. Vostede

nonsabelerninescribir,maisporquetraballatanto?”.“Queridaseñora,

conunhafamiliatangrandequenonparadecrecer...”“Acuestióné:por

quepensavostedequeasúafamilianonparadecrecer?”Arespostaera

semprequeassúasmullerestaménqueríanqueasífose,ouigualoImperio

Británico. E máis significativas que as respostas eran as negativas a

respondelas.

Moipoucosrespondíasáspreguntassobremoralerelixión,eosque

o facían, case nuncadaban respostas serias. Preguntas sobre o valor do

diñeiro e o poder eran, na maioría dos casos, ignoradas, e forzar aos

entrevistados a respondelas podía chegar a resultar perigoso para elas.

19

“Estousegura,”dixoJill,“dequeseoseñorHarleyTightbootsnonestivese

cortando a carne no momento no que lle preguntei sobre o sistema

capitalista, teríame cortado a min o pescozo. O único motivo polo que

conseguimosescaparintactastantasveceséqueoshomesestánsempre

esfameados e intentan ser corteses aomesmo tempo.Menosprézannos

demasiadocomoparatomarnosenserioepreocuparsepoloquedicimos.”

“Pois si, sempre nos fan de menos,” dixo Eleanor, “Mais como

explicas ti istoentón?porqueeuestiven investigandoentreosartistase

resultaquenonhaimulleresartistas.Écertoisto,Poll?

“Ben,están JaneAusten,CharlotteBrontë,GeorgeElliot...”berrou

Pollcomounpanadeironoseupostodomercado.

“Malditasmulleres!”berroualguénao fondo, “Queaburridoé ser

muller!”

“DesdeSafoquenonhaiunhaartistadignademención”comezoua

lerEleanordotitulardunxornal.

“A estas alturas xa sabemos que Safo foi, en certa maneira, un

inventolascivodoProfesorHobkin,”interrompeuRuth.

“Como sexa, non existe razón algunha para supor que houbese

nalgúnmomentomulleres capaces de escribir, ou que as vaia haber no

futuro...”dixoEleanor,“Esemprequefaloconescritoresoúnicoquefané

falar dos seus propios libros. ‘Maxistral!’ dígolles, ou ‘parece obra do

mesmísimoShakespeare!’(poisalgohaiquedicir).Confíannamiñapalabra

cegamente”.

20

“Iso non proba nada,” respondeulle Jane, “Todos fan iso. E non

parecequenosvaiaserdemoitaaxudaparaonosoobxectivo.Quizaissexa

mellor centrarnos na literatura contemporánea a partir de agora. Liz,

tócache”.

Elizabeth ergueuse e dixo que para poder levar a cabo a súa

investigacióntiveraquevestirsedehomeefinxirseruncrítico.“Eutiven

que ler bastantes novidades literarias durante estes cinco anos,” dixo,

“Wellséoescritorvivomáisimportante.DespoisArnoldBennett,Compton

Makenzie,MacKennaeWalpoleaomesmonivelquizais”.Volveusesentar.

“Peroconistononnosaclarasnada!”protestamos,“ouqueresdicir

que estes señores superaron a Jane Austen ou George Elliot e a ficción

inglesacontemporáneaestá...comodixechesnoteuinforme?Ai,si,‘asalvo

nassúasmans’?”

“Si, está suficientemente a salvo,” dixo balanceándose con

impacienciadunladoaoutro,“eestouseguradequedanmoitomáisdo

quereciben.”

Todasnóssabiamosqueisosieracerto.“Eescribenboslibros?”

“Bos libros?” continuou, “Lembrade,” e comezou a falar a moita

velocidade,“queaficciónéoreflexodavida.Enonpodedesnegarquea

educaciónéunasuntodevital importancia.Equeseríadomáismolesto

atoparseasoasenBrighton,candoxaénoite,sensabercaléomellorhostal

ondedurmire, supondoqueademaiséundomingo chuvioso,non sería

xenialiraocine?”

“Peroistoquetenquever?”

21

“Nada,nada,daigual.”

“Aver,cóntanosaverdade.”Pedímoslle.

“Averdade? NonvosparecemarabillosoqueoseñorChitter,que

levaescribindounhacolumnasemanalduranteosúltimostrintaanossobre

oamorousobreastorradasconmanteiga,enviaraatodososseusfillosa

Eton?”

“Queremosaverdade!”

“Ah,averdade,queridasamigas,”dixo,“nontennadaquevercoa

literatura.” E unha vez sentada negouse a pronunciar ningunha palabra

máis.

Asúaintervenciónpareceunospoucoconcluínte.

“Señoritas,debemosintentarresumirosnososresultados,”comezou

adicirJanecando,atravésdaxanelaaberta,entrouunmurmuriodesdea

rúa que xa se levaba escoitando un tempo ao lonxe, e que agora case

afogabaasúavoz.

“Guerra!Guerra!Guerra!Declararonaguerra!”berrabanunshomes

polarúa.

Mirámonos horrorizadas unhas a outras. “Que guerra?” E nese

momentocaemosnacontadequenonpensaramosenenviaraningunha

denósainvestigaraCámaradosComúns. Esquecémonos por completo.

Miramos a Poll, que xa chegara á sección de historia da biblioteca e

pedímosllequenosexplicase,“porquevanoshomeságuerra?”

“Pois... depende. Ás veces por unhas razón, ás veces por outras,”

respondeu con calma. “En 1760, por exemplo...” e os berros da rúa

22

afogaron a súa explicación. “E despois en 1797... en 1804... Despois en

Australiaen1866,een1870foiaGuerraFranco-Prusiana...Een1900...”

“Peroestamosen1914!”dixémoslle.

“Ah,nonseiporquevanáguerraagora...”admitiu.

*****

AGuerraxaremataraeestabaapiquesdefirmarseoficialmentea

paz cando de novo atopeime a soas con Castalia na sala onde nos

reuniamos.Empezamosapasaraspáxinasdosnososlibrosdeactaspara

pasarotempo.

“Étanestraño,”dixen,“veroquepensabamoshaicincoanos...”

“Acordamos,”citouCastalia,“queéoobxectivodavidaproducirboas

persoasebos libros.”Ningunhadasdúasdixonadaao respecto.“Unbo

hometenqueserhonesto,pasionalepoucomaterialista.”

“Quevocabulariotandemuller,”dixen.

“Ai,amiga,”dixoCastaliaapartandoolibro,“queparvaseramos!A

culpade todo foidopaidePoll. Seguroque fixodeliberadamenteaquel

estúpido testamento. Quero dicir, forzar a Poll a ler todo os libros da

London Library. Se non soubésemos ler,” dixo con amargura, “aínda

estariamoscriandonenosnaignorancia,epensoqueesaseríaavidamáis

felizdetodas.SeioquevasdicirsobreaGuerra,”virousecaramin,“esobre

ohorriblequeécriarnenosparadespoisvercomomorrencomollespasou

ásnosasnais,eássúasnaisantes,eásnaisdestastamén.Maiselasnonse

queixaron nunca. Non sabían ler. Eu, por outra banda,” suspirou, “fixen

todo o que puiden para que a miña filla aprendese a ler, e con que

23

propósito?OntemesmoatopeiaAnncunxornal,preguntándomesetodo

oquepodíalereraverdade.PreguntoumetaménseoseñorLloydGeorge

eraunbohome,seArnoldBennettéunbonovelista,e,pararematar,se

creoenDeus.Estareieducandoámiñafillaparaquenoncreaennadanin

enninguén?”preguntoume.

“Ben,semprepodesensinarlleacrerqueointelectodoshomesé,e

serásempre,superioraodasmulleres.”Suxerinlle.

A súa face iluminouse con este comentario e comezou a pasar as

páxinasdosvellos librosdeactasdenovo.“Si,”dixo,“pensaentodosos

seusdescubrimentos,assúasmatemáticas,assúasciencias,asúafilosofía,

asúaeducación...”Eacabouporescachararir,“Nonvouesquecernunca

aovelloHobkineoasuntodoalfinetedecabelo.”Eseguiulendoerindo.

Eupenseiqueestabafelizataquedesúpetoapartouolibroedixo.“Ai,

Cassandra,porquemetorturas?Nonvesqueanosafenointelectodos

homeséamaiorfalaciadetodasasquenoscontan?”

“Como?”exclamei,“Pregúntalleacalqueraxornalista, académico,

políticoouempregadopúblicodestepaís,etodosdiranchequeoshomes

sonmáisintelixentescasmulleres.”

“Nonodubido,”dixocondesprezo,“Ecomovaiserdoutramaneira?

Acasononoscriamosasí? Mantivémolosa salvodesdeo principiodos

temposparaquefosenintelixentesaíndaquenonpuidesensernadamáis

navida.Étodoculpanosa.Insistimosenserintelixentestaméneagoraxa

o somos. E a intelixencia,” continuou, “éunha rúela sen saída.Quehai

mellor,máisencantador,caunnenoantesdequeempezaadesenvolvera

súaintelixencia?Épreciosoobservalo.Nonsedaairesdenada.Entendeo

significadodaarteedaliteraturaporinstinto.Desfrutadavidaefaiqueos

24

demaisdesfrutendasúa.Despoisensinámoslleadesenvolveraintelixencia

econvérteseenavogado,enempregadopúblico,enxeneraldoexército,en

escritorouenmestre.Todososdíastenqueiráoficina.Todososanosten

que escribir un libro.Mantendo á súa familia grazas ao traballo do seu

cerebro.Ai...pobredesgraciado...Edespoisduntemponinsequeraécapaz

de entrar nun cuarto sen facer que nos sintamos incómodas. Vólvese

condescendentecontodasasmulleres,enonllecontaaverdadeninásúa

propiamuller.Encantodedeleitaranosavista,debemoscubrirosollos

para poder abrazalo. É certo, eles confórtanse con estrelas de todas a

formas,cintasdetodasascoras,esoldosdetodosostamaños.Maiscalé

onosossosego?Queendezanospoderemospasarunhafindesemanaen

Lahore?ousaberqueoinsectomáispequenoeinsignificantedeXapónten

unnomedúasvecesmáislongocaoseucorpo?

Ai,Cassanda,poloquemáisqueiras,temosqueatoparunxeitopara

queoshomespoidancriarnenos!Éanosaúnicaesperanza.Poissenonlles

damos algunha ocupación pura non teremos nin boas persoas nin bos

libros.Morreremosbaixoofroitodassúasactividadesdesenfreadas,enon

quedará ser humano algún para lembrar que algunha vez existiu un

Shakespeare!”

“Édemasiadotarde,”respondinlle,“nonpoderianmantersequeraao

nenosquexatemos...”

“Epídesmequecreanaintelixencia?”,dixoconfirmeza.

Mentrescontinuabamoscoanosaconversa,narúaforonaparecendo

homesberrandoavivavozechorando.EscoitamosqueoTratadodePazxa

estabafirmado.Edespoisasvocesvolverondesaparecer.Achoivacaíae

interferíacosonquefacíanosfogosartificiais.

25

“Amiñacociñeiratenqueirmercaroxornaldatarde,”dixoCastalia,

“para que despois Ann deletree os titulares durante a cea. Teño que

marcharparacasa.”

“Nonseiseéboaidea...”dixen,“Unhavezaprendaalersóchequeda

unhacousanaqueensinarlleacrer,eisoéacrerensimesma.”

“Isosiqueseríaunbocambio,”suspirouCastalia.

Erecollemosospapeiseactas,e,anqueAnnxogabaentretidacoassúas

bonecas,nunactosolemneagasallámosllepartedoloteedixémosllesque

acabábamosdeescollelacomofuturaPresidentadaSociedade.Neseintre,

anenacomezouachorar.Pobrerapaza.

26

3.Lunsoumartes

Lacazanaeapática,sacudindosenimpedimentooespazoentreassúas

ás,coñecendooseucamiño,detenseagarzasobreaigrexaebaixoacúpula

celeste.Brancaedistante,absortaensimesma,tapadaedestapadapolo

ceonunxogoinfinito,apareceedesaparece.Unlago?Arríncalleasbeiras.

Unhamontaña?Si,perfecta,osolrelucecomoouronassúasladeiras.Cae

desdeoalto.Despoisfentos,plumasbrancas,sempre,sempre,sempre...

Desexandoaverdade,esperándoa,laboriosamentedestilandounhas

cantaspalabras,por sempredesexando—unberroáesquerda,outroá

dereita.Rodastrazandouncamiño.Ómnibusesreunidosenconflito—por

sempredesexando—oreloxoconfirmacondocedistintivosgolpesqueé

mediodía;aluzverteescamasdouradas,enxamesdecrianzaspreto—por

sempre desexando a verdade. O ceo agora é alaranxado, hai moedas

colgadasnasárbores,rastrosdefumedaschemineas,unladro,unbramido,

unberrode“Mercoferroaopeso!”.Eaverdade?

En dirección cara un mesmo punto, o pés dos homes e o pés das

mulleres,negroouconincrustaciónsdouradas—Estáotemponeboento...

Azucre?Non, grazas...Amancomunidadedenaciónsdo futuro...—a luz

entra coa potencia dunha frecha e volve todo o cuarto en vermello, a

excepcióndas figurasnegrasdeollosbrillantes,mentres fóradescargan

unha furgoneta, e a señora Thingummy bebe té no seu escritorio, e os

abrigosdepelseguengardadosenvitrinas.

Chamandoaatención,copesodunhafolla,cosbordeslevantados,

sopradoatravésdasrodas,conrestosdeprata,casaounon-casa,reunido,

esgazado,espalladonosdistintospratosdabalanza,varridoparaunlado,

paraooutro,afundido,ensamblado.Eaverdade?

27

Para ser recollido agora xunto o lume, nas cadradas lousas de

mármore. Desde a profundidade do marfil ascenden as palabras e

desprendenasúanegrura,oseuxerme,epenetratodo.Olibrocaeunas

chamas, no fume, nas faíscas fugaces. Agora viaxando, unha praza de

mármore,unsminaretesdebaixoeunsmares indios,mentresosespazo

torna azul e as estrelas escintilan. E isto a verdade? Ou debemos

contentarnosconachegarnosaelaomáisquepoidamos?

Lacazanaeapática,agarzavolve.Oceoarroupaasestrelascunveo

parapoderdescubrilasdenovomáistarde.

28

4.Unhanovelanonescrita

Aquelaexpresióndeinfelicidadeerasuficienteporsimesmaparafacerqueos

meuollosesvarasenaléndasmarxesdopapel,directosácaradeaquelapobre

mulleraooutroladodovagón,insignificantesenaquelxeitodemirar,caseun

símbolododestinohumano.Avidaéoquesevenosollosdaspersoas,avidaé

oqueseaprende,eéimposible,pormoitoqueseintenterecluír,deixardeser

conscientedoaprendido.Doque?Dequeavidaéasí,ouisoparece.Cincocaras

en fronte, cinco caras maduras, e moito coñecemento en cada unha delas.

Estraña, a maneira na que as persoas intentan ocultalo. Esas marcas de

reticencianas súas faces:osbeizospechados,ollosescurecidos, cadaundos

cincofacendoalgoparaesconderouadormeceroseucoñecemento.Undeles

fuma,ooutrole,oterceiroconsultaasúaaxenda,ocuartomiraomapadas

liñasenmarcadonoladooposto,eoquintorostro...ben,oterribledoquinto

rostroéquenonestá facendonada.Ollaavidapasar.Ah,maismuller,xoga

comigo...xoga!porfavor,intentaocultardealgúnxeitooteucoñecemento!

E como seme ouvise, levanta a ollada, remóvese lixeiramente no seu

asento e suspira. Semella desculparse e dicir ao mesmo tempo “Se ti

soubeses...”.Evolveuollaravidadenovo.“Maissisei,”contesteiensilencio,

mirandonoTimes,comomandanosmodais.“Seinotodo.ApazentreAlemaña

eoAliados firmouseonteenParís.OSignorNittiéonovoPrimeiroMinistro

italiano.UntrendepasaxeiroscolidiucuntrendemercancíasenDoncaster...'.

Todos sabemos, o Times sabe,mais todos finximosquenon.”Osmeusollos

volvéronsedeslizarmaisalódopapel .Amullerarreguizouse,moveuobrazo

nunestrañomovemento,esacudiuacabezacaraatrás.Denovomergulleime

no gran depósito da vida. “Escolle o que máis che guste,” continuei,

“nacementos, mortes, matrimonios, anuncios xudiciais, os costumes dos

29

paxaros,LeonardodaVinci,osasasinatosdeSandhill,ossoldosaltoseocusto

devivir. Escolleoquemáis cheguste,” repetín, “está todonoTimes!”Econ

absolutodesánimovolveumoveracabezadeladoaladoatéque,comounha

buxainacansadedarvoltas,repousounoseupescozo.

OTimesnonservíacomoproteccióncontraunhapenatangrandecomo

asúa.Maisoutrossereshumanosdotrenfacíantodooposibleparanonterque

interactuar.Omáis efectivo que facer contra a vida é encartar o xornal nun

cadrado perfecto, groso, impermeáble. Feito isto, dirixín amirada ao fronte,

armadacomeuescudo.Amulleratravesounosendificultade,mergullousenos

meusolloscomobuscandoalgúnrestodevalentíanassúasprofundidadespara

intentarconverteloenlama.Oseuarrepíonegabaaexistenciadecalqueratipo

deesperanza,escorrentandotodailusiónposible.

AtravesamosSurreyecruzamosasúafronteiraconSussex.Ecosmeus

olloscentradosenobservaravidanoncaínnacontadequeosoutrosviaxeiros

xabaixaran,unporun,deixándonossoas,salvopolohomequelía,estabamos

acompañadasnanosasoidade.EchegamosaestacióndeThreeBridges.Foise

debuxandolentamenteaplataformaeotrenparou.Iríabaixaraquíestehome?

Eudeseixei...Desexeiquequedase.Exustoneseintreergueuse,dobrouoxornal

decalqueramaneiracomosefosexaunasuntoliquidadoparael.Abriuaporta

conviolencia,deixounossoas.

Amullerinfeliz,inclinándoseunpouco,pálida,sencornafacedirixiusea

min.Faloumedasestacións,dasvacacións,deirmánsquevivíanenEastbourne,

otempodoano,queporcerto,esquecínseeraprincipiosoufinais.Eporfin

ollandoatravésdaxanelaevendo,funcapazdeidentificaravida,eamuller

respirou, “Vivir tan lonxe... esa é a inconveniencia...” Ah, xa chegábamos á

catástrofe,“Amiñacuñada...”Aamarguradoseutoneracomolimóncaendo

enaceirofrío,efalando,nonamin,caraelamesma,murmurou,“parvadas,iso

30

llepareceríaaela, isoéoque llesparecea todos”,ementres falaba rebulía

comoseapeldasúascostasfoseádunhaavedespenadanoescaparatedunha

carnicería.

“Oh,esavaca!”dixoalgoaxitada,comoseagranvacademadeiraque

habíanopradoa tiveseescandalizadoeaomesmotemposalvadodecontar

algunhaindiscreción.Evolveusearreguizar,efixomesmoomovementoangular

queeuxaobservaraantes,comosedespoisdoespasmo,algúnsitioentreos

ombrosllequeimaseoupicase.Evolveutornarnamullermáisinfelizdomundo,

eeuintenteidescifraladenovo,aíndaquenoncoamesmaconvicción,xaque

sehabíaunharazónparasertaninfeliz,eeuchegaseacoñecerestarazón,o

estigmadesapareceríadavida.

“Cuñadas,”dixen.

Osseusbeizospecháronsecomosellefosecuspirvelenoatalpalabra.

Maisficaronpechadostotalmente.Todooquefixofoicollerasúaluvaefregar

conforzaunpuntonaxanela.Fregoucomosefregaríaalgoquequeresborrar

parasempre,algunhamancha,algunhaindeleblecontaminación.Maisopunto

ficouapesardasfregas.Amullervolveuseafundirnositiocoxatípicoarreguizo

emovementodobrazoqueeuesperabaconansia.Algomeincitabaacollera

miñaluvaefregaramiñaxanela,naquetaménhabíaunhapequenamarcano

cristal.Maisamarcaficouapesardasfregas.Eentónatravesoumeunespasmo,

torcínobrazopararascarnomediodasmiñascostas.Amiñapeltaménsepodía

sentirhúmida,comoapeldunpolonoescaparatedacarnicería.Unpequeno

punto entre os ombros picaba, irritado, húmido, pelado. Sería capaz de

chegarlle?Tenteinodemaneirafurtiva.Amullermiroumeedirixiumeunsorriso

de ironía infinita, de pena infinita, un segundona súa face e esvaecido para

sempre despois. Mais xa se comunicara comigo, compartira o seu segredo,

transmitira o seu veleno, e xa non falaría máis. Apoiada na miña esquina,

31

protexendoosmeusollosdosseusollos,vendosóaspendenteseosburatos

grisesevioletasdapaisaxeinvernal.Puidenlerasúamensaxe,descifraroseu

segredo,escritoporembaixodasúamirada.

Hilda é a cuñada.Hilda... Hilda... HildaMarsh!Hilda, a perfecta, a dos

peitosgrandes,agranseñora.Hildaestádepénaportamentresaolonxexase

veotaxichegareaguantanamanunhamoeda.“PobreMinnie,parecemáisca

nuncaunsaltón,elevaomesmoabrigoquetiñaoanopasado.Enfin,condous

nenoseunonpodofacermoitomaispor.Non,Minnie,pagoeu.Aquíten.Non

Minnie,xasabesqueesesxeitosnonfuncionancomigo.Tientra.Deixaqueche

leveamaleta,sepoderíaatacontigo!”Entranasdúasnocomedor.“Rapaces,

chegouaTíaMinnie.”

Amodo,oscoiteloseosgarfosafundennospratos.Inclínanseparaofrecer

unha reverencia (BobeBarbara) eofrécenlle aman con firmeza.Despoisde

voltaás súas cadeiras, fitandoentrebocadoebocado,en silencio.Maisesta

partedahistoriaímolasaltar:asdecoracións,ascortinas,afontedeporcelana,

anacos de queixo amarelos, as galleta cadradas brancas, e, oh, espera! Xa

pasadaametadedacomidaundesesespasmos.Bobobsérvaa,cullerenboca.

“Acabaxao teupudin,Bob!”eaHildanon llepareceben.“Porque tenque

moverseasí?”Esaltamosorestoatéaterrarnopisosuperior: escaleirascon

pasamánsdelatón,linóleogastado,eaquí,si!opequenodormitorioconvistas

dostelladosdeEastbourne,aesestelladosquezigzagueancomoaespiñadorsal

dunhaeiruga,paraestelado,agoraparaooutro,vermello,amarelo,delousa

azulescura.

Agora,Minnie, estás coa porta pechada. Escoitas comoHilda baixa ao

soto,etiabresconcoidadoatúamaleta,pousasnacamauncamisónalgovello

eaoladounhaszapatillasdefelpa.Oespello...non,tievitassempreosespellos.

Sabes dispoñer de formametódica os alfinetes do cabelo para non precisar

32

espellos.Ehaberáalgodentrodeseestoxoconformadecuncha?Sacúdeo.Éo

mesmobotóndenácaraquehabíaoanopasado,nadamáis.

Despoisunsuspiro,esentasxuntoaxanela.Sonastresenpuntodunha

tardededecembro,fóraorballa,nohorizonteunhaluzacesaescapandopola

claraboiadunhatendadetecidos,outradocuartodealgúncriado(estaapágase

aopouco).Nonhainadaqueollar.Unmomentobaleiro,e...enquepensas?

Deixaquecheboteunolloaooutroladodovagón.Amullerdurme,oufinxeque

durme.Sobrequepensaríasentadaacaróndunhaxanelaástresenpuntoda

tardedunhatardededecembro?Saúde?Cartos?Facturas?OseuDeus?Exacto,

sentadanobordodacadeiraeollandoostelladosdeEastbourne,MinnieMarsh

reza.Istoquedamoiben.Epodefregarocristaltamén,comoparapoderver

melloraoseuDeus.MaisqueDeusve?QuenéoDeusdeMinnieMarsh,oDeus

das rúas traseiras de Eastbourne, oDeus das tres en punto? Eu tamén vexo

tellados,vellooceo,maisesteasuntodeverDeuses...Oqueeuvexoparécese

máisaoPresidenteKrugercaaoPríncipeAlberto.Istoéomáisachegadaque

podoestaraosasuntosdivinos. Imaxínoonunhacadeira, levandounha levita

negra,nonmoialto.Pododarlleunhanubeoudúasparaquesentenelas,pero

nonmáis.Eamanquearrastraporfóradanubeaguantaunhavara,oumellor

un garrote? Negro, groso, con espiñas. Un abusón. Así imaxino ao Deus de

Minnie!Enviaríaelacomechón,oestremecementocrónico?Seráporisopolo

queelareza?Oquefreganaxanelacontantaansiaéamanchadopecado.Oh,

cometeualgúndelito!

Teñoosmeusgustoseopciónsencantoadelitos.Deslizámonosatravés

dun bosque, o tren voa. No verán por aquí seguro que está todo cheo de

xacintos.Alí,noclaro,candochegaaprimaverahaberámargaridas.Seríaunha

separación? Hai vinte anos? Unha promesa rota? Non, non por parte de

Minnie...Elaerafiel.Concantísimadevocióncoidoudasúanai!Atagastoutodos

33

osseusaforrosna lápida,protexidaconcristal,cunfloreirocheodenarcisos.

Maisnonmequerodesviar.Undelito...Oshomesdecienciadiríanquegardou

asúador,quereprimiuoseusegredo(ouseusexo).Maisquebanalidadecargar

aMinnieconisto!Non,melloralgoasí:

PaseandopolasrúasdeCroydonhaivinteanos,chamáronlleaatención

unslazosvioletasnoescaparatedatendadetecidos.Detívose.Deronasseis.

Maissesedabapresaaíndapodíachegaratempoacasa.Empurroupolaporta

decristal.Cantasofertasebandexassobordandocon lazos.Parou,sacouun,

apalpououtroconrosasenrelevo...Nontiñaqueescollerninmercarnada,e

cada bandexa gardaba sorpresas novas. “Non pechamos até as sete,” e de

súpeto xa eran as sete.Minnie botou a correr, apurou todo o que puido, e

chegoua casa,mais xaerademasiado tarde.Osveciños...Omédico...O seu

irmán pequeno... O fervedoiro... O hospital... O morto. A culpa? Ah, non

importandemasiadoosdetalles!Oqueimportaéoquearrastraconeladesde

entón.Amarca,odelito,oquehaiqueexpiar,semprealíentreosombros.E

semellaquemedidesdeoseuasento“Si,époloquefixen”.

Seofixechesouquefixechesexactamentenonmeimporta.Nonéoque

meinteresa.Oescaparaterelucindoconescintileosvioletas.Si,istoquedaben.

Igualéunpoucovulgar,mundanoescollerestexaquehaiunhaamplagamade

opciónsparaosdelitos,ehaitantos(deixaqueboteunolloaooutroladodo

vagón outra vez. Aínda durme, ou finxe o sono. Branca, fatigada, coa boca

pechada.Un toquedeobstinación,máisdoqueunhapensaríadeprimeiras.

Nadarelacionadocosexo),tantosdelitos...maisnontodossonoteudelito.O

teudelitofoivulgar.Sóaretribuciónfoisolemne.Agoraábrenseasportasda

igrexa, e recíbena os bancos de madeira escura. Ela axeónllase nas lousas

marróns.Easícadadía.Noinverno,noverán,nocrepúsculo,noamencer,alí

estáela,rezando.Vaisoltandotodosacadaundosseuspecados.Amarcadas

34

súascostasrecíbeos.Éavultada,évermella,queima.Elaestremécese.Osnenos

sinálanaerin.“Bobviráxantarhoxe”.Maisasmulleresanciássonpeores.

E non podes sentar rogando por moito máis tempo. Kruger case

desapareceupordetrásdasnubes,embarrañadascomosellespasaseporriba

unpintorcoseupincelcargadodegris,aoqueopropioDeusengadiuunsutil

matiz de negro. A punta do garrote tamén desapareceu. Iso é o que pasa

sempre!Nomomentoxustonoqueopodesver,noqueopodessentir,alguén

interrompe.AgoraéHilda.

Cantísimoadetestas!Pechaaportadebañopolanoite,aíndaqueésó

augafríaoquequeres,porqueásveces,candopasasunhamalanoite,parece

comoselavarseunpoucoaliviase.EconJohnduranteoalmorzo,ecosnenos,e

duranteascomidaseopeor.Algunhasveceshaiconvidados,quenonsepoden

escondertotalmenteconplantasdecorativas,eeletaménsedancontadeque

algopasa.Porisomarchasapasearpolopeirao,ondeasondassongrises,eos

papeisvoanpolosaires,ehairefuxiosdecristalverde,eascadeirascustandous

peniques(demasiado)porquehaivendedoresambulantespolaarea.Ah,alíun

negro,unhomegracioso,levaconeldouspapagaios,pobrescriaturas!Nonhai

ninguén aquí quepense enDeus?Aquí, xustamente aquí nopeirao, coa súa

vara...peronon,sóhaiunceogris,ouquizaisazul,escondidopolasnubes,e

música.Émúsicamilitar.Equeintentanpescar?Estarántendosorte?Osnenos

ollanperplexos.Edespois,haiquevolverparacasa.“Haiquevolverparacasa.”

Aspalabrasteñensignificado.Igualistodíxooohomevelloconbigotes...non,

non,elnonfala.Maistodotensignificado,asplacasnoslimiaresdascasas,os

nomessobreosescaparatesdastendas,froitasvermellasencestos,cabezasde

mullernossalónsdepeiteado...todoberra“MinnieMarsh!”.Edesúpetounha

voltaárealidade.“Osovosestánbaratos!”Istoéoquepasasempre!Íalevala

caraáfervenza,directaáloucura,cando,igualquefaiunrabañodeovellas,xira

35

en dirección contraria e escápaseme entre os dedos.Os ovos están baratos.

Atadaásbeirasdomundononexistedelitoalgún,ninpenas,ninrapsodiasnin

loucurasnavidadeMinnieMarsh,aquenuncachegatardeáscomidas,áque

nuncacollepor sorpresaunha tormenta senchuvasqueiro,aquenuncaestá

totalmentedesinformadasobreoprezodosovos.Echegaacasa.Limpaassolas

dassúasbotas.

Linteben?Maisa facehumana,sobretodoa facehumanaporribada

marañadefollasimpresasdunxornaltenmoitomáisquecontar,reténmáisdo

quesedeixaver.Agora,cosollosabertos,amullerollafóra.Enoollohumano,

comoopoderíadefinir?Haiunharotura,unhadivisión,demaneiraquecando

agarrasotalo,abolboretafuxe.Taménaavelaíñaquedurmecolgadadaflor

amarela,móvese cando levantas amanemarcha voandomoimoi alto.Non

levantarei amiñaman. Aguanta un poucomáis, treme, vida, alma, espírito,

calquerapartequehaxadeMinnieMarsh.Eutaménaguantonamiñapropia

flor.Unfalcónsobrevoaoval,solitario.Ecaleraovalordavida?Elevarse,voar,

aguantarduranteanoite,duranteodía,aguantartaménnosmomentosbaixos

edespoisdomovementodunhamanmarchar,moimoialto,edespoispousarse

denovo.Ensoidade,invisible.Vendotodotaninmóbil,tanprecioso.Ninguén

mirandocarati,ninguénprestándoteatención.Osollosdeoutraspersoasson

asnosasprisións.Osseuspensamentos,asnosasgaiolas.Arenriba,arembaixo.

Alúaeainmortalidade....Oh,caionaherba!Titamén,ti,adaesquina,comote

chamabas,muller?MinnieMarsh?Oualgoasí.

Alíestá,pegadaásúaflor,abrindooseubolso,doquesacaalgoconcasca,

unovococido.Quendicíaantesqueosovosestabanbaratos?Tioueu?Oh,

fuchestiquenodixocandovolvíasparacasa,lémbraste?Candoohomevello

abriuoseuparaugasdesúpetooseuparaugas,ou foicandoesbichou?Sexa

comofose,Krugermarchou,etivolviches“devoltaparacasa,”elimpachesas

36

solasdastúasbotas.Si.Eagorapousasnosxeonllosunpanonoquedeixascaer

pequenosfragmentosangularesdecascadeovo,fragmentosdunmapa,pezas

dun crebacabezas. Oxalá puidese xuntalas! Se quedases inmóbil un pouco

máis...Elamoveosseusxeonllos,omapacrebadooutravez.Napartemáisbaixa

das pendentes dos Andes os bloques de mármore branco van saltando e

abalanzándose,esmagandoaunhatropaenteirademuleirosespañoiseoseu

convoi.ObotíndeDrake,ouroeprata.Perovolvendoaotemaprincipal...

Que vai facer? Onde vai ir? Abriu a porta, puxo o seu paraugas no

paraugueiro(nonpodeserdoutramaneira).Ocheirodoestufadodetenreira

escalabadesdeosoto.Punto,punto,punto.Maisoquenonpodoeliminarda

historia, (el segue coa cabeza baixa, cos ollos semipechados, co valor dun

batallón e a cegueira dun touro) o que teñoque atacar e dispersar son, sen

dúbida,as figurasdetrásdasplantasdecorativas,unscomerciantesviaxeiros.

Escondinos alí durante todo este tempo coa esperanza de que, de algunha

maneira, acabasen por desaparecer, ou mellor aínda, que rexurdisen, como

planeara nun primeiro momento, se a historia precisase seguir adquirindo

riquezaeredondez,destinoetraxedia,talecomodebenfacerosbosrelatos,

metendodentrodeladous,ouásvecestres,comerciantesviaxeiros.Etamén

unhascantasaspidistrasdeinterior.“Afollaxedasaspidistrassócubreenparte

aos comerciantes...” Unhas azaleas, en cambio, cubriríaos completamente. E

ademais, de propina, podería haber tamén unha gran planta que combine

vermellos e brancos, como amin tantome gusta. Pero claro, ter azaleas en

Eastbourne,endecembroenamesadosMarsh...non,non,nonmeatrevo.É

todo cuestión de codias e ramiñas, decoracións e fentos.Quizaismáis tarde

haberá un momento xunto o mar para pensar nisto. Ademais sinto unha

agradableemociónporpoderveratravésdodasfollasverdes,atravésdese

tecidocalado,eporribadunglaciardecristalesculpido.Odesexodeollar,de

37

examinar disimuladamente ao home que está do outro lado. Só podo

permitirme un. Non será ese James Moggridge, a quen os Marsh chaman

Jimmy? (Minnie, tes que prometerme que non vas ter un dos teus

estremecementos ata que poida fiar isto ben). James Moggridge viaxa

vendendo...digamosbotóns?Maisaíndanonémomentodemeterosbotóns

nahistoria.Ninosgrandesninospequenos,tampoucoosdeollodepavoreal,

ninosdourados,ninosdepedrería,ninoscorais.Maisxadixenquenonera

momentode falardebotóns.Elestásempreviaxando,eosxoves,odíaque

recorreEastbourne,almorzanacasadosMarsh.Asúafacevermella,osseus

grises ollos firmes, algomundanos, o seu enorme apetito (isto elimina todo

risco,poisnonsedecatarádeMinnieatéqueopanteñaabsorbidotodaasalsa

do prato), o pano ben metido polo pescozo en forma de diamante, un

comportamentodomáisprimitivo,esexacalsexaosentimentoqueespertano

lector,eunoncomentareinadamáis.

Mergullémonos agora na familia Moggridge. Cada domingo James

encárgasederemendarasbotasdetodos.LeeTruth,lee“averdade”.Ecalpode

ser a súa paixón? As rosas. E a súa muller é unha enfermeira retirada.

Interesante...E,porfavor,queteñaunnomebonito.Maisnon,estamullervai

formarpartedosfillosnonnatosdamente.Unhamullerilícita,amada,igualque

asazaleas.Cantaspersoasmorrenencadanovelaescrita?Sempreosmellores,

osmáisqueridos,ementresMoggridgevive.Étodoculpadavida.Nosasentos

opostosestáMinnie,comendooseuovo,eaofinaldaliña(pasamosxaLewes?)

ten que estar Jimmy. Senón por que se estremece tanto? Si, ten que estar

Moggridge,porculpadavida.

Avidaimpónassúasleis.Avidabloqueacamiños.Avidaestáagochada

detrásdasplantasdecorativas.Avidaétirana,maisnonunhaabusona.Non,eu

vou sempre de bo grado a calquera sitio. Vou atraída por sabe Deus que,

38

compulsivamenteatravesandoramiñaseplantasdeinterior,mesasmanchadas,

ou botellas nas que só quedan pousos. Vou, sen opoñer resistencia, cara

calqueraoportunidadedepoderaloxarmenafirmecarne,nunharobustaespiña

dorsal,ondepoidapenetrar,oupolomenosatoparindicios,dunhamaneirade

ser,dunhaalma,nestecasoadeMoggridge.Aestabilidadedotecido,aespiña

dorsalduracomounósodebalea,rectacomouncarballo,daquemananas

costelas,asramas.Acarnecomounhalonatensadaconorificiosvermellos.O

corazónchuchandoeregurxitando.Mentres,desdearribavancaendoacarne

marróncortadaencubosdoestufadoea cervexa, converténdoseen sangue

unhavezdentro...Evolvemoschocarnunintensocontactovisual.Podoveralgo

detrásdaaspidistra:negro,branco,tenebroso.Agoraopratooutravez.Edetrás

da aspidistra albisco unha señoramaior. “A irmádeMarsh, prefiro aHilda”.

Volvemosaomantel.“OSeñorMarshdebesaberoquellepasaaosMorris”,e

puxéronseafalardiso.Chegaoqueixo.Denovounprato,eosenormesdedos

danunhavoltaporel.Agoraamullerenfrontedi,“AirmádeMarshnonéen

absolutocomoel.Éunhamullervella, infeliz...deberíaquedarnacasaenon

relacionarsecoaxente...Esempre igual,porquese retorceagora?Epensas,

seráporalgoquedixeneu?Hahaha,estasmulleresvellassempreincomodando.

Hahahahaha”

Si,Minnie, sei queacabasdeestremecerte. Espera sóunpoucomáis.

Fagamoscomoquenon.DevoltaaJamesMoggridge.

“Hahahaha”Quesontanbonito!Comoogolpedunmarteloenmadeira

envellecida,comoolatirduncorazóndunvellocazadordebaleascandoomar

estáferoeasnubescobrenoceo.“Hahaha.”Soacomounhacampáambulante

quetranquilizaasalmasinquedas,confórtaas,envólveasenliñodicindo“Ataa

próxima! Moita sorte!” E despois, “Que desexa vostede?” E aínda que

Moggridge puido estar disposto a podar todas as súas rosas para ela, esa

39

oportunidadexapasou.Equesucedeagora?“Señora,vaiperderotren!Ostrens

nonesperan.”

Asíéanaturezahumana.Eseéosonquereverbera.Taménasbadaladas

deStPauleosmotoresdosómnibuses.Exaestamosbarrendoasfaragullas.Oh,

Moggridge, non podes quedar? Tes que marchar? Vas seguir recorrendo

Eastbourne esta tarde cun deses carriños? Es dese tipo de homes que está

sempre rodeado por caixas de cartón verdes, sentado na beira ás veces,

solemne, ollando como unha esfinxe, con aire sepulcral, propio das pompas

fúnebres, dos ataúdes e no ocaso marchando a cabalo en dirección ao

horizonte?Cóntame...mais as portasda casapecháronsede golpe.Nonnos

veremosnuncamáis.Adeus,Moggridge!

Si,si,xachego.Atéapartemáisaltadacasa.Tardounanaco.Alamada

voltasnamente,revólvese.Asaugassacudíndose,asalgasaxitándoseeverde

aquí, negro por alí, golpeando as areas ata que pouco a pouco os átomos

vólvenseordenar.Odepósitoinclínasecaraooutroladoedenovopódesever

atravésdosollos,demaneiraclara,tranquila.Aosbeizosacudealgunhaoración

en honra aos que partiron, unha pequena elexía para as almas dos que se

despidencunlevemovementodecabeza,aquelaspersoasquenonvolveremos

aver.

JamesMoggridgeestámortoagora,idoparasempre.Ben,Minnie...“Non

podoaguantarmáis.”Poderíadiciralgoasí...(Deixaqueollenela.Estálimpando

osrestosdecascadeovocaraasmáisprofundasfendasdopano).Si,dixoiso.

Recostadacontraaparededoseucuarto,tirandodasborlasquehainobordo

as cortinas color viño tinto. Cando unha fala consigo mesma, quen fala

exactamente?Unhaalmasepultada,unespíritoconducidocara...cara...caraá

catacumbaprincipal.OEuqueseintentaocultaredeixaestemundo,uncovarde

quizais, e de algunha maneira tamén fermoso, flotando coas luces arriba e

40

abaixo, por escuros corredores. “Nonpodo aguantarmáis” di o seu espírito.

“Aquelhomexantando...Hilda...Osnenos...”Ai,ceos!Oseusalouco!Éoseu

espíritolamentándosedoseudestino,oseuespíritoconducidodeaquíparaalá,

aloxándose cada vez en chans máis precarios, bases insuficientes, restos

encollidos por todo o universo... Amor, vida, fe,marido, nenos, non sei que

outros esplendores e esperanzas que se pousan nunha nena durante a súa

infancia.“Nonnamiña...nonnamiña...”

Eosmuffins?Ouoseucanvello?Teríanllequegustarascolchasdacama

econsolarsecoaroupainteriornova.SeunómnibuspillaseaMinnieMarshe

tivesenquelevalaaohospital,asenfermeirasedoutoresdirían....aquíestáa

vista,avisión,adistancia...opuntoazulaofinaldaavenida,entantoque,afin

decontas,otéédosmellores,omuffinestáaíndaquente,eocan...“Benny,vai

paraoteucocho,eagoracheensinooquechetrouxomamá.”Easí,quitandoa

luvacoapuntadopolgardesgastada,desafiandonovamenteaesepersistente

demoqueincitaaincorrerencírculosviciosos,renovasastúasfortificacións,

cosendoalagris.Atravesándoadunladoaoutro.

Atravesándoadunladoaoutro,entodasasdireccións,creandounharede

polaqueDeus...ai!nonpensesenDeus!Quebenquedaronospuntos!Tesque

estarbenorgullosado remendo.Quenadapoidaperturbalaagora.Quevaia

desaparecendo a luz con suavidade, e as nubesmostren o forro interior da

primeirafollasverde.Deixaaopardalpousarseesacudiraramiñaataquecaian

as gotas de chuvia prendidas. Para que erguer a ollada? Foi un son, ou un

pensamento?Oh,ceos!Devoltaaoquefixeches.Aoescaparaterelucindocon

escintileos violetas? ChegaHilda. Ignominias, humillacións. Por favor, pecha

estafenda.

Unhavezremendadaaluva,MinnieMarshgárdaanacómoda.Pechaa

gabetacondecisión.Podovera súacara reflectidanocristal.Os seusbeizos

41

pechadosconforza.Oqueixoalto.Despoisanoaoszapatos.Tocaasúagorxa.

Dequeestáfeitooteubroche?Devisgooudeóso?Quelleestásucedendo?Se

nonmeengano,estásellesacelerandoopulso,achégaseomomentoclave,a

ameaza,aavalanchapróxima.Omomentodecrise!Queoceocheaxude!Ea

mullerprepáraseparabaixardotren.Valor,valor!Afróntaoconforza!Porfavor,

non se che ocorra esperar no felpudo! Chama á porta! Estou contigo. Fala!

Enfróntateátúacuñada,desconcertaasúaalma!

“Perdoa?Ai,si,istoéEastbourne.Báixolleeuamaleta.Permítame.”

Ai,Minnie,aíndaquemantemosasaparencias,linteben...Estoucontigo

agora.

“Estaétodaasúaequipaxe?”

“Si,moitasgrazas”.

Aquenbuscaspolaestación?Hildanonvaivirbuscarte.TampoucoJohn.

EMoggridgeestaránaoutrapuntadeEastbourneaestashoras.

“Esperareiaoladodamiñamaleta,señora,isovaiseromellor.Dixoque

meviríarecoller...Oh,alíestá!Omeufillo.”

Emarcharonxuntos.

Estouconfusa....Minnie,nonsabíaqueestabastantola!Marcharasícun

homedescoñecido....Para!Contareilletodoaorapaz.Minnie!SeñoritaMarsh!

Nonsei...Hai algoraronoseuabrigocandosopraovento.Oh,émentira,é

indecente....Ollacomoseinclinaorapazaochegarásaídadaestación.Minnie

buscaoseubillete.Queéoquemesemellatanestraño?Saen,baixanpolarúa,

unaoladodooutro.Ben,omeumundoquedadestruídoacinzas!Ondeestou?

Quesei?EsanonéMinnie.Moggridgenonexiste.Quenson?Avidaquedou

peladaataoóso.

E a última ollada das dúas figuras, el baixando da beirarrúa e ela

seguíndolle o paso e dobrando a esquina dun gran edificio, anégame con

42

historiasnovas.Figurasmisteriosas!Naiefillo.Quensodes?Porqueidesnesa

dirección?Onde idesdurmirestanoite?Onde idesdurmirmañá?Oh,xirane

anéganmenovashistorias.Volvo á superficie!Comezo coneles. Persoasque

camiñanporaquí,ouporalí.Unhaluzbrancaleveresplandece.Escaparates...

Caraveis,crisantemos,ahedraenxardínsescuros.Carriñosconleitediantedas

portas.Vaiaondevaiahaisemprefigurasmisteriosas.Véxoosdobraraesquina,

naise fillos, ti, ti, ou ti.Apuroopaso,persigoaestaestrañaparella. Teñoa

impresióndequeestamospretodomar.Estapaisaxegrismate,comocinza.A

augamurmuraemóvese.Esecaiodexeonllos,secumprocoacerimonia,co

antigorito,sodesvos,figurasdescoñecidas,aqueneurezo.Seabroosbrazos

sodesvosaquenaperto,aquenatraio.Estemundoédemasiadotentador!

43

5.OCuartetodeCorda

Poisben,aquíestamos,esebotasunollosaoredordocuartopodesversináis

dunha estación do Metro, tranvías e ómnibuses, uns cantos transportes

privados, mesmo aventúrome a dicir que algún carruaxe tirado por cabalos

castaños,quetaménpasanosseusdíasocupados,fiandocamiñosdunhapunta

deLondresaoutra.Pasadosestepunto,comezoaterdúbidas…

Dúbidassobrese,defeito,écerto,talcomoestándicindo,queRegent

Streetestábulindo,queoTratadodepazxafoiasinado,queotempononestá

moifríoparaestaépocadoano,quenonhaimaneiradeatoparunbositiopara

alugarconestesprezos,queopeordagripeécandopasanossíntomas.Penso

enqueesquecínescribirsobreahumidadenoteitodadespensa,eenquedeixei

unha luva no tren. Agora se os lazos de sangueme requiren, inclínome con

suavidade,paraaceptarcordialmenteamantrementequeseofrecediantede

min.

“Haixaseteanosquenoscoñecemos!”

“AúltimavezquenosvimosfoienVenecia.”

“Eondeestásvivindoagora?”

“Caraatardiñavenmemellor,senonémoitopedir...”

“Recoñecinteáprimeira!”

“Aguerrainterrompeunos...”

Seamenteéatravesadaconstantementepor talesdardos, comoasío

esixeasociedadehumana,haiqueserconscientedequeapenaséunlanzado

un,xaoseguintevaidecamiño.Aquífaicalor,eademaisprenderonas luces

eléctricas da sala. Se dicir unha cousa deixa detrás, en moitos casos, unha

necesidadederevisaremelloraroxadito,suscitando,amaioresdosremorsos,

praceres,vaidadesedesexos.Seaoquemerefirosonaosfeitos,édicir,eaos

44

chapeus,aspelesboas,aosfracs,eaosalfinetesdegarabataconperlas.Que

posibilidadesquedan?

Deque?Poisacadaminutoquepasavólvesemáisdifícilpoderexplicar

porque,apesardetodo,sentoaquícrendoquenonsoncapazdediciroque,

ninmesmolembraraúltimavezsucedeualgoasí.

“Vichesaprocesión?”

“OReisemellabaalgofrío.”

“Non,non,non.Maisoquefoi?”

“ElamercouunhacasaenMalmesbury.”

“Poisquesorteatoparunha!”

Aocontrario,aminparécemebastanteclaroqueela,sexaquensexa,tivo

apeorsortedomundo,xaqueagoranasúavidatodovanserasuntosdepisos,

chapeusegaivotas,amesmavidaqueparecenterascenpersoasqueaquíestán

benvestidas,amuralladas,coassúaspelesboas,absolutamenteanegadasensi

mesmas. Eu tampouco podo alardear moito posto que tamén sento pasiva

nunhacadeiradourada,limitándomeadarllevoltasunhaeoutravezásmesmas

lembranzas, como fai todoomundo.Pois senonmeengano, todoomundo

rememoraalgúnmomentopasadodemaneirafurtivaenbuscadealgonovo.

Porquenossentimosinquedos?Porquenossentimostanansiosossobrecomo

deixarcolocadososabrigosousobreselevarabrochadasoudesabrochadasas

luvas?Despoismirounhacaraanciácontraolenzoescuro,unhacaraquefaiun

momentoerarosadaecortéseagorataciturnaetriste,caseunhasombra.Sería

polosondosegundoviolínafiandonaantesala?Aquíveñen,catrofigurasnegras

coninstrumentosquesentanbaixoasmoldurasrectangularesbrancas,caraa

luz. Pousando as puntas dos seus arcos nos atrís, elevándoos despois

simultaneamente,equilibradosconelegancia,emirandoconabsolutaatención

aomúsicoquetiñandiante.Oprimeiroviolíncontaun,dous,tres....

45

Florear, desbordar, florecer, explotar! A pereira no cumedamontaña.

Chorros de auga, pingas descendendo. As augas do Ródano flúen rápidas e

fondas, apurando baixo os arcos, varrendo as follas que caen na beira,

convertendoen sombrasaospeixesprateados.As troitasapurana travésda

auga, arrastradas cara unha poza onde se reúnen unha conglomeración de

peixes saltando, chapuzando, refregando as aletas uns con outros. E tal é o

fervordacorrentequeoscantosamarelosrevólvensenofondounhaeoutra,e

outra, e outra vez. Liberados agora, apurándose cara abaixo, ou saltando

vertixinosamente en espiral sobre a auga, encurvándose coma finas cortizas

baixo as follas, arriba, arriba.... Que doce emarabillosa é a benevolencia de

quen, a paso lixeiro, vai sorrindo polo mundo! Tamén as vellas peixeiras,

agachadasbaixoarcos,vellasobscenas,querin,estremécense,balancéansecon

forzacandoandandunladoparaoutro.

“IstoéunhapezadaprimeiraetapadeMozart,claro...”

“Mais a peza, como todas as súas pezas, fai a unha sentirse abatida...

querodicir,esperanzada.Quequequeredicir?Isoéopeordamúsica!Euquero

danzar,rir,comerpasteisrosas,pasteisamarelos,beberviño.Ouunhahistoria

indecente,conisosiquegozaría.Cantomáisvellamedraunha,máisllegustaa

indecencia. Ha ha ha! Estou rindo. De que? Se ti non dixeches nada, nin

tampoucooseñorqueestáenfronte.Maissupón,supónque...Shhh,cala!”

Arrásanos o río da melancolía. Cando a lúa atravesa as ramiñas dos

salgueirospodoveratúacara,podoescoitaratúavoz,etaménaopaxaroque

cantamentresimosdecamiñoaonosoleitodevimbios.Quemurmuras?Pena,

pena.Alegría, alegría. Tecidos xuntos comocañasbaixoa luzda lúa. Tecidos

xuntos, inextricablementemesturados, ligadospoladoreenleadosnapena...

Ungolpe!

46

A barca afunde. As figuras ascenden, álzanse, delgadas como follas,

afiándose ata converterse nun espectro tenebroso, quen coroado con lume,

extirpa domeu corazón as paixóns xemelgas. Canta paramin, desprecinta a

miña pena, desxea a piedade, inunda con amor un mundo sombrío, e nin

cesandocedasasúapropiatenrura,senónquehábilesutilmenteteceedestece

ata que esta pauta, esta consumación, todas as a gretas acaben unificadas.

Ascenden,saloucan,afundenparadescansar,penaealegría.

Paraqueaflixirseentón?Quequeres?Ficasinsatisfeita?Eudiríaquetodo

quedou resolto. Si. Deixa que descanse baixo unmanto de pétalos de rosas

caendo.Caendo.Ataqueparandecaer.Unpétaloderosa,caendodesdeunha

alturaenorme,comounpequenoparacaídasdesdeungloboinvisible,xirando,

ondeando.Nonchegaráanós.

“Non,non.Nonentendínnada.Istoéopeordamúsica,estesestúpidos

soños.Edisqueosegundoviolíníatarde?”

“Aí está a vella Señora Munro, saíndo ás apalpadelas por este piso

esvaradío,cadaanoestámáisvellaapobre.”

Cega vellez, esfinxe de cabelo gris.... Aí está, de pé no pavimento,

facéndolleacenos,conseveridade,aovermelloómnibus.

“Quebonito!Quebentocan!Que...Que...Que...”

Alinguanonémáiscaunbadalo.Purasimplicidade.Asplumasnochapeu

aomeuladobrillanesonagradablesávista,igualqueoaxóuxeredunmeniño.

As folla dun plataneiro refulxe verde entre as cortinas. Moi estraño, moi

emocionante.

“Que...que...que...”Shhh!Cala!

Estessonosamantesnaherba.

“Sepuidese,señora,tomaramiñaman...”

47

“Señor,confiaríalleomeucorazón.Aíndaquedeixamososnososcorpos

nasaladebanquete.Nocéspedeestánsóassombrasdasnosasalmas.”

“Entónestessonosabrazosdasnosasalmas.”Oslimoeirosasenten.O

cisneapártasedabeiraeaboiadurmidocaraocentrodacorrente.

Mais para continuar, el seguiume polo corredor, e, cando viramos a

esquina,pisouoencaixedamiñaenagua.Quepoderíafacersenónberrar‘Ah!’

E sinalar codedo?Momentonoquedesenvaiñoua súaespada,esgrimíndoa

como se estivese apuñalando a alguén ata amorte e berrando, ‘Tolo! Tolo!

Tolo!'.Euvolvínberrar,eoPríncipe,quenestabaescribindonoseugrandelibro

depergamiñonopeitoril,saíucoseugorrodeveludoezapatillaseagarrouun

estoque da parede (un que fora agasallo de Rei de España, sabes?). Nese

momentofuxín,estirandoomeuabrigoparaesconderosestragosnamiñasaia,

paraesconder...“Escoita!Astrompetas!”

Ocabaleirorespondetanrápidoáseñora,eelacorrecaraarribapolas

escaleirascontalenxeñosointercambiodepiroposqueculminannunsalouco

depaixón.Quedaclaroqueaspalabrasnonsepodenentenderpormoisinxelos

quesexanossignificados:amor,risa,fuxida,procura,gozodivino.Todobrota

dasmáisfelicesondulaciónsdatenrura,doafecto.Atéqueosondastrompetas

deprata, aoprincipiodistantes, soanmáisemáispreto, comose senescales

saudasen ao amencer ou proclamasen ominosamente a escapada dos

amantes....Oxardínverde,apozabaixoaluzdaLúa,oslimoeiros,osamantes,

eospeixesdisólvensenoceoopalino,a travésdocal,ao sondas trompetas

úneselleodastrompas,taménapoiadopolodealgúnsclaríns.Álzansefirmes

arcos brancos plantados en columnas demármore.... Emoción e trompeteo.

Estrondos e clamores. Sólido asentamento. Rápidos alicerces. O desfile da

míriades.Confusiónecaospisanaterra.Maisestacidadeáqueviaxamosnon

estáfeitadepedranindemármore,resisteeterna, aguanta inmóbil.Ningún

48

rostroninbandeira saúdanoudanabenvida.Deixaqueaesperanzapereza,

abandonanodesertoamiñaalegría,avancemosencoiros.Ispeestascolumnas,

alleasa todo, sensombra, resplandecentes, indulxentes.Atrásentóncaio,xa

senansia ,desexandosómarchar,atopararúa,marcarosedificios,saudará

vendedorademazás,falarcoacriadaqueabreaporta.Unhanoiteestrelada.

“Boanoite,boanoite.Vaivostedetaménporaquí?”

“Non,síntoo,vouendireccióncontraria.”

49

6.Azuleverde

Verde

Aguzadas pingas de cristal colgan boca abaixo. As luz atravesa os vidros e

proxectaunacharcaverdenochan.Sendescanso,durantetodoodía,estasdez

pingaseoseubrilloproxectanoverdenomármore.Igualqueasplumasdos

periquitos, e os seus fortes chíos, igual que as recias follas das palmas, son

agullas verdes que brillan ao sol. O duro cristal, parece gotear nomármore,

creandocharcasquecrecen,anegandoasareasdodeserto,coscamelosdando

tombos na súa dirección. A charca aséntase sen oposición algunha sobre o

mármore,conxuncosportodooseubordo,conmalasherbasdesmedidas,e

aquíoualíalgunhaflorbranca.Unhacharcaondechoutanasras,eonde,pola

noite, as estrelas se colocan educadamente, intactas. Chega a noitiña, e as

sombravarrenoverdecaraarepisa,enformadeourizadasuperficiemariña.

Maisnoncheganingúnbarco, sóondas sen rumboe senpropósitoabanean

baixooceo.Énoite.Agoraasaguzadaspingasreflictenmanchurrónsazuis.Nin

rastrodoverde.

Azul

Álzasenasuperficieunmonstrodenarizrequintado,expulsandodúascolumnas

deauga,unhaporcadafosanasal.Dúascolumnascointeriorbrancomarfilque

sedisolvennapuntaenfinosflocosdeabeloriosazuis.Oazulderramadoreviste

asparedesdasúatoba.Agromándolleagoraaaugapolaboca,ademaisdepolas

fosas nasais, omonstro canta, case afogando, totalmente cuberto polo azul,

mergullándoseataaalturadospuídoscantosquesonosseusollos.Xacevarado

50

napraia,redondo,contundente,mudandotodasasenxoitaseazuisescamas.O

azulmetálicotinxeoaceiroenferruxadodapraia.Azuissontaménascostelas

daafundidachalana.Unhaondapasapordebaixodascampásazuis.Orestoda

catedralédunha tonalidadediferente, fría, cunairecargadode incenso,dun

descoloridoazulcomoodosveosdasmadonnas.

51

7.KewGardens

Desdeoleitoovaladodefloresdosxardínsxurdíanpolomenosunscentalos,

ateigados ata a metade de follas en forma de corazón ou de lingua e

despregandonapuntapétalosvermellos,azuisouamarelos,algúnsconpuntos

deoutracor.Edaescuridadecavernosavermella,azulouamarelaemerxíaunha

vara,ásperaconpodouradoelevementeachatadanapunta.Ospétaloseran

suficientemente voluminosos para poder sermecidos pola brisa de verán, e

candosemovían,overmello,oazuiseoamarelomesturábanseunconoutroe

despois có marrón da terra manchando as zonas próximas coas cores máis

intricadas.Estaluzcaíasobreacarasuavedunseixogrisescuro,sobreacuncha

marrón cun deseño en espiral dun caracol, ou cando caían nunha pinga de

choiva,expandíanseastrescorescontalintensidadepolosfinoslímitesdaauga

queunhaesperaríavercomorebentabaedesaparecía.Porén,aspingasficaban

asíunssegundosparadespoisvolverdenovoásúacorgris.Ealuzagoradaba

contraacarnedunhafolla,revelandoasfibrasqueseramificabanportodaa

superficie,eoutravez,continuouoseutraxectoeestendeuseportodooespazo

verdecircundantebaixoacúpuladefollasconformadecorazónedelingua.Foi

entóncandoabrisaaxitouconmáisforzaeacorproxectousenoceoenosollos

dehomesemulleresquepaseabanpolosKewGardensaquelatardedexullo.

Aspresenciasdesteshomesemullerespaseabanpretodoleitodeflores

cunmovementocuriosamente irregular,nonmoidiferenteaodasbolboretas

brancaseazuisquecruzabanocéspedeenzigzag,deflorenflor.Unhomeía

lixeiramentepordiantedasúamuller,paseandodevagar,mentreselacamiñaba

conmaiordeterminación,sóvirándosedecandoenvezparaasegurarsedeque

osnenosnonquedaranmoiatrás.Ohomemantiñaestadistanciacoamuller

52

expresamente, aínda que quizais demaneira inconsciente, xa que desexaba

estarasoascosseuspensamentos.

“HaiquinceanosvinaquíconLily,”pensou.“Sentamosnalgúnrecuncho

poralí,xuntooestanque,epaseiaquelacalorosatardesuplicándollequecasase

comigo.Lembroconqueansiavoabaalibélulaencírculosaonosoarredor.Podo

vercontantaclaridadeaquelalibélulaeoseuzapatocoafibeladepratacadrada

napunta...Euollabaoseuzapatomentresfalaba,ecandovinaquelmovemento

tanimpacientesoubencal íaserasúarespostasennecesidadedemiralaaos

ollos. Toda ela parecía estar atrapada naquel zapato. Omeu amor e omeu

desexoestabannalibélula,eporalgunharazónpensabaquesesepousabaalí,

na follagrandecoa florvermellanomedio,eladiría ‘si’aomomento.Maisa

libéluladeuvoltasevoltas.Nonparouenningúnsitio.Porsupostoquenon,

felizmentequenon,ounonestaríaeuagoraaquípaseandoconEleanor.Dime,

Eleanor,pensasalgunhaveznopasado?

“Porquepreguntas,Simon?”

“Porqueestabapensandodopasado.EstabapensandoenLily,amuller

coaqueestivenapiquesdecasar...Ben,porqueesesilencio?Moléstacheque

pensenopasado?”

“Non,porqueíamolestar,Simon?Ounonécertoqueunpensasempre

nopasadocandoestánunparquerodeadodehomesemulleresdeitadosbaixo

asárbores?Nonsonelesopasado?Todooquenosquedadel?Eseshomese

esasmulleressonfantasmasdeitadasbaixoaspólasdasárbores...Afelicidade,

arealidadepropia...

“Para min un zapato coa fibela de prata cadrada na punta e unha

libélula...”

53

“Para min un bico. Imaxina seis rapazas sentadas fronte cadanseu

cabalete hai vinte, por alí, na beira do estanque, pintando nenúfares. Os

primeirosnenúfares vermellosquevinnamiñavida. Ede súpetounbicona

caluga.Eamiñamantremeutantoduranteotardequenonfunquendepintar

nada.Collínomeureloxoemarqueiáhoranaquemepermitiríaaminmesma

pensarnesebicodurantecincominutosexactos.Foitanlindo...Obicodunha

mullerdecabelogrisecunhaverruganonariz.Foiobicodamiñavida.Caroline,

Hubert,vamos!”

Pasarono leitode flores, agora camiñandoos catroámesmaaltura,e

volvéronsecadavezmáisemáispequenosentreasárbores.Volvéronsecase

transparentes a medida que a luz do sol e as sombras os atravesaban na

distancia.Assúascostasnoneranmáiscacatrofigurasirregularesetrémulas

nohorizonte.

Nalgúnpuntodo leitodefloresocaracol,cuxacunchaforatinguidade

vermello,azuleamarelodurantedousminutosouasí,agorasemellabamoverse

lentamentedentrodela.Edespoiscomezouacamiñarconmáisemáistraballo

sobreafaragullasdeterrasoltaquerompíaeempurrabaelmesmocandolles

pasabaporriba.Semellabaterunobxectivoclaro,diferindodestamaneirado

peculiarinsectoverdedepatasangularesqueoqueríacruzarnesemomento.

Un insectoqueesperabaconansiaeasantenaspreparadas,deliberandoata

quedecidiumoverseesaírcorrendoendireccióncontraria.Cantísmarrónscon

profundaslagoasverdesnosfurados,unhachaira,árboresqueparecíatecidos

desdearaízataapunta,seixosgrisescuro,vastassuperficiesrugosasdetextura

crebadiza...Todoistoeraoquehabíanocamiñodocaracol,entreasúaposición

e a súameta. Antes de que puidese decidir se evitar a tenda arqueada que

formabaunhafollamortaouatravesala,pasaronpretodoleitooutrosparesde

54

péshumanos.

Nestaocasiónerandouhomes.Omáisnovododoustiñaunhaexpresión

decalmapouconatural.Levantouosseusollos,dirixiunosconfirmezaaofronte

mentresoseuacompañantefalaba,edespoisdefalaroacompañantevolveu

ollarparaochan.Ásvecesabríaosbeizosdespoisdunhalongapausa,outras

vecesnonosabríaenabsoluto.Omaiordosdoustiñaunhacuriosaedesigual

maneira de camiñar, axitando a man cara adiante e a cabeza cara atrás

bruscamente, comoun cabalo dos que tiran de carruaxes e están cansos de

esperarfóradascasas.Claroquenocasodestecabaleiroestesxestosnontiñan

ningúnsentido.Falabasencesar,sorríacarasimesmoevolvíacomezar,como

seosorrisofoseunharesposta.Falabasobreespíritos,osespíritosdosmortos,

quen,segundoel,estábanllecontandoasmáisestrañashistoriassobreassúas

experienciasnoParaíso.

“OsantigoscoñecíanoParaísocomoTesalia,William,eagora,conesta

guerra, os espíritos corren polos montes como tronos nunha noite de

tormenta.”Parou,semellabaescoitar,sorriu,axitouasúacabezaecontinuou:

“Tesunhapilapequenaeunhapezadegomaparaillarocable?Separar?

Illar?Ben, saltaremososdetalles,non fai faltadardetallesquenon se vaian

entender.Enresumo,apequenamáquinapódesecolocarencalqueraposición

convenientesegundoocabezaldacama,comoporexemplo,nunrobustode

caoba. Todos os arranxos faranos traballadores competentes baixo a miña

supervisión,claro.Despoisaviúvacolocaráasúaorellae,unhavezlledeaeuo

sinal,invocaaoespírito.Mulleres!Viúvas!Mulleresdenegro...”

O home semellou ver na distancia un vestido demuller que á sombra

reflectíaunvioletacasenegro.Quitouoseuchapeuecolocounoáalturado

55

corazón, e apurou na súa direcciónmurmurando e xesticulando demaneira

febril.MaisWilliamagarrounopolamangaesinalouunhadasflorescobicodo

seu caxato para desviar a atención do home. Despois de ollar algo confuso

duranteunintre,ohomeachegoulleaorellaesemellouresponderaunhavoz

quexurdíadaflor,algosobreosbosquesdeUruguai,queohomevisitarahabía

centosdeanosencompañíadamozamáisfermosadeEuropa.Podíaseescoitar

senesforzoestasolitariaconversasobreosbosquesdeUruguai,envoltospor

unha cobertura de pétalos de rosas tropicais, reiseñores, praias, sereas e

mulleresafogadasnomar.Eseguiucontandomentressedeixabaguiar lonxe

dasflorescongranpesarporWilliam,encuxacaraíamedrandopoucoapouco

unhaexpresióndepacienciaestoica,cadavezmáisprofunda.

Seguindo os seus pasos, tan de preto que puideron albiscar algún dos

xestosdohomemaior,ían,intrigadas,dúasseñorasdeclasemedia-baixa,unha

gradeerobusta,eoutradefazulascoloradasedemovementoáxil.Igualquea

maioríadaxentedoseustatussocial,estabanfascinadaspolasexcentricidades

queprovocabauncerebrotrastornado,sobretodocandoassufríanpersoasde

posición acomodada, aínda que estaban demasiado lonxe dos rapaces como

para saber con certeza se estes xestos eran pura excentricidade ou tolemia

lexítima. Cando remataron de ollar en silencio as costas do home maior,

intercambiaronunhamiradadedisimuloeretomaronenerxéticamenteasúa

conversaondeadeixaran:

“Nell,Bert,Lot,Cess,Phil,Pa,díxome,dixen,dixo,dixen,dixen,dixo...”

“OmeuBert,amiñairmá,Bill,oavó,ohomevello,azucre.Azucre,fariña,

arenquesafumados.Azucre,azucre,azucre.”

56

Amullerrobustaobservouasfloresatravésdafervenzanaquesaíanas

palabras da súa acompañante. As flores ficaban frescas, firmes na terra.

Observounascomounhadormentequeespertademadrugadadunprofundo

sonoeparecéndolleestrañaamaneiranaquese reflictea luzdocandeeiro,

pechaosollos,vólveosabrir,evendoocandeeirodenovoacabaporespertar

por completo, fitando para el con absoluta atención. Deste xeito, a muller

corpulentadetensefronteoleitodefloresovalado,edeixandodefinxirqueestá

escoitandooquediasúacompañeira,quedaalí,deixandoqueaspalabrasflúan,

esvarensobreoseucorpo.Eelaabaneaoseutorsoconsutileza,adianteeatrás,

ollando as flores. De súpeto amuller propón buscar un sitio no que poidan

sentaretomaroté.

Ocaracolnesemomentoxapensaraentódolosmétodosposiblespara

chegaraoseuobxectivoseniraoredordafollamortaninsubirporribadela.

Sen contar o esforzo que suporía escalar dita folla, dubidaba que esa fina

textura,quevibrabacunalarmanteestralocandoatocabaaíndaquequefose

coaspuntasdosseuscornos,aguantaseoseupeso.Isofoioquedeterminou

queaofinalsedecidiseporarrastrarseporembaixo,poishabíaunpuntoonde

a folla securvabaosuficienteparacrearunhaalturadesdeochanporonde

couber. Acababa demeter a cabeza polo oco e estaba examinando o teito

castañoeafacéndoseáfría luzpardacandooutrasdúaspersoaspasaronpor

fóra,polocéspede.Agoraeranosdousmáisnovos,unmozoeunhamoza.Os

dousnaflordavida,ounesaépocaquepareceseraflordavida,esemomento

noqueosdelicadoserosadospregosdasfloresaíndanonsedespregaron,ou

cando as ás das bolboretas, aínda que xa completamente formadas, fican

inmóbilesbaixoosol.

“Porsortenonévenres,”dixoel.

57

“Porque?Ticresnasorte?”

“Équehaiquepagarseispeniquesparaentrarosvenres.”

“Seispeniquesnonsonnada.Noncheparecequeistoosvale?”

“Isto?Aqueterefiresconisto?

“Boh,pois...calqueracousa.Aver,tixasabesaoquemerefiro.”

Houbo pausas longas entre cada un destes comentarios, pronunciados

cunhasvocesmonótonaseinexpresivas.Aparellaestabanabeiradoleitode

flores,exuntoscravaronapuntadoparasoldelanaterrabranda.Eseacto,eo

feito de que a man del quedaba por riba da man dela, expresaba o seus

sentimentos dunha maneira estraña. De igual xeito, esas palabras breves e

insignificantes que se dirixían tamén expresaban algo. Eran palabras con ás

pequenasparacargarconcorposcheosdesignificado.Poucoapropiadaspara

levalas lonxe, perfectas para apoiarse sobre os obxectos mundanos que os

rodeaban.Estaspalabraseran,paraoseu tacto inexperto, sólidasdemais.E

quensabe,pensaronelescravandooparasoláterra,queprecipiciosagochan,

ouqueladeirasdexeononreflictenosolpolooutrolado?Quensabe?Quen

puidoverisoalgunhavez?Mesmocandoelapreguntouquetipodetédaban

enKew,elsentiuquealgoimportanteasexabanassúaspalabras,unsubtexto

vastoesólido.Eanéboadisipousedevagarepuideronver...Vaites!queeran

aquelasformas?Pequenasmesasbrancasecamareirasquemirabanprimeiro

paraelaedespoisparael.Ehabíaunhacontaqueelpoderíapagarcunhamoeda

realdedousxilins,eerareal,todoreal,asegurousebuscandoamoedanoseu

petoatasentilacoapuntadosdedos.Erarealparatodoomundomenospara

elesdous.Mesmoparaelaquilocomezabaaserreal,eentón...erademasiado

emocionantecomoparaquedaralípensando.Eduntirónarrincouoparasoldo

58

chan,impacienteporatopareselugarondetomartérodeadodeoutraspersoas,

sendoigualcaoutraspersoas.

“Vamos,Trissie.Éhoradeirtomaroté.”

“Eondesevaitomaroté?”Preguntoucunhaestrañaemociónnasúavoz.

Ollando vagamente ao redor e deixándose levar polo camiño de herba,

arrastrandooseuparasol,virandoacabezade ladoa lado,esquecendooté,

deixándoseirporalíeporacolá, lembrandoasorquídeaseosgrousentreas

floressilvestres,unpagodechinéseunpicapaudecristavermella.Eltirabapor

ela.

Así unha parella atrás doutra, cos mesmos movementos irregulares e

erráticos,pasabanxuntooleitodefloreseficabanenvoltasporcapasecapas

devaporazulverdoso,nocal,aoprincipio,osseuscorpostiñansubstanciaeun

toquedecor,perodespoisdunanaco,tantoasubstanciacomaacordisolvíanse

nunhaatmosferaigualdeazulverdosa.

Ía tanta calor que mesmo o merlo prefería saltar, como un paxaro

mecánico, á sombra das flores, con longas pausas entre unmovemento e o

seguinte. E as bolboretas brancas, en lugar de deambular sen rumbo polos

xardíns, danzaban unhas sobre as outras trazando coas súas brancas ás en

movementoasiluetadunhacolumnademármoreescachadaporribadasflores

máisaltas.Otelladodecristaldoinvernadoiroprincipalrelucíacomosetodoun

mercadodeparasolesverdesebrillantesseabrisesincronizados.Enozunido

dunaviónavozdoceodeveránmurmurabaasúaalmasalvaxe. Amarelase

negras,rosasebrancas,formasdetodasestascores,homes,mulleres,enenos

albiscábanseduranteun segundonohorizonte, eentón, vendooalcancedo

amareloquesepousabanaherba,vacilabaneprocurabanunhasombradebaixo

59

dasárbores,disolvéndosedenovocomopingasdeauganaatmosferaamarela

everde, tinguíndoanundegradadodevermelloeazul.Eracomosetodosos

corpos brutos e pesados afogasen na calor e ficasen inmóbiles, deitados no

chan.Eassúasvocessaíndodelescomosefosenchamasquevertenoscorpos

finos e cerosos das candeas. Voces, si, voces. Voces que non pronunciaban

palabras, rompendo o silencio cunha alegría tan fonda, unha paixón polo

desexo, igual canas vocesdosnenos, coa frescurada sorpresa, rompendoo

silencio?Maisnonhabíasilencio.Osmotoresdosómnibusesquepasabanfacían

virarasrodasoucambiarasmarchas,comoungranniñodecaixaschinesasde

aceiro forxadoqueviransenpararunhadentrodeoutra,acidademurmura,

vibra.Enomáisaltoasvocesberranconforzaeospétalosdasmiríadesdeflores

proxectanassúascoresnoaire.

60

8.AMarcanaParede

Podequefoseamediadosdexaneiro,nopresenteano,candomedecatei

porvezprimeiradamarcanaparede.Parapoderescollerunhadataénecesario

lembrar o que se viu. Por iso agora penso no lume, no filme de luz firme e

amarelasobreapáxinadomeulibro,notrescrisantemosnofloreirodecristal

sobrearepisadacheminea.Si,debíaserinverno,xustodespoisdacea.Lembro

que eu estaba fumando cando levantei a vista e vin amarca na parede por

primeira vez. Ollei por riba do fume domeu cigarro e omeu ollo cravouse

duranteunmomentonoscarbónsenchamas,eveuámiñamenteunhavellae

elegantebandeiracarmesíondeandonoaltodatorredocastelo,epenseinun

desfiledecabaleirosvermelloscabalgandopolobordodunhamontañanegra.

Nocantode tranquilizarme,avistadestamarca interrompeua fantasía,esta

vella fantasía do inconsciente creada na infancia quizais. A marca era unha

marcacircularpequena,negrasobreabrancaparede,seisousetepolgadaspor

ribadarepisa.

Concantasinxelezaospensamentossemovenenrabañocaraunobxecto

novo,elevándoosóunpouco,comoformigaslevantandounhafolladepallade

maneira frenética,paradespoisdeixalocaer....Seaquelamarcaéduncravo,

nonpuidoserparacolocaruncadro,quizaisparaunhaminiatura,aminiatura

dunha señora con rizos empoados enbrancos, coloretenas fazulas, e beizos

vermellos coma un caravel. Isto é unha invención propia, claro, xa que as

persoasquetiveranestacasaantesdenósescolleríanimaxesdestexeito:unha

cadroantigoparauncuartoantigo.Esaeraaclasedepersoaquesemellaban.

Persoasmoiinteresantes,epensonelasamiúdo,ensituaciónsalgoestrañas,

porquenuncaosvouverdenovo,nuncasabereioque llessucedeunavida.

Quixerondeixarestacasaporquequeríanmudaroseuestilodemobiliario,ou

61

isodixerael,eestabanoprocesodecontarnosquenasúaopiniónaartedebería

agocharideaisdetráscandoasnosasvidasseesgazaron,comoseesgazaavida

propiadavidadunhaseñoravellaapuntodeverterporfóradacuncaedadun

homenovoqueestáapiquesdepegarlleápelotadetenisnoxardíntraseiro

dunhacasasuburbanamentrestivasnotren.

Mais,encantoaestamarca,nonseimoitosobreela.Definitivamente,non

creo fose por unha punta. É demasiado grande, demasiado rolda. Podería

erguerme,maissemeergueseeaollasedepreto,probablementetampouco

seríacapazdedescifrarasúaorixeconseguridade,porqueunhavezunhacousa

estáfeita,ninguénnuncapoderásaberconexactitudecomosefixo.Ai!Aquíse

demostra omisterio de vida, a imprecisión do pensamento, a ignorancia de

humanidade! É só unhamostra do pouco control que temos sobre as nosas

posesións,unhamostradoacontecementoaccidentalquesonasnosasvidasno

contextodanosacivilización.

Voucontarcantascousasseperderonnunhavida,comezandopolasque

parecensempreasperdasmáismisteriosas.Oquemordenosgatos,oqueroen

asratas.Trescuncosencorazulcelesteconferramentasdeencadernarlibros?

Taménunhasgaiolasdepaxaro,unsaneisdeferro,unpardepatíns,uncubo

paraocarbóndaépocadaRaíñaAnne,untaboleirodebagatelle,unórganode

man...tododesaparecido,easxoiastamén.Ópaloseesmeraldasxacendocoas

raícesdosnabos.Queasuntotandelicadoéfalarconseguridade!Amarabillaé

quepodolevacalqueraroupaequepodosentarnuncuartocheodemobiliario

robusto,bo.E,sealguénquerecompararvidaacalqueracousa,debecomparala

sempre a ir enmetro a cincuentamillas por hora, chegando ao destino sen

ningúnalfinetecabelo!BerrándolleaospésdunDeusenteiramenteencoiros!

Caendodecabezasobrenospastosdunpradocomose fosesunpaquetede

papelmarrón lanzado boca abaixo na oficina de correos! Có cabelo voando

62

comoascrinasdoscabaloduranteunhacarreira.Si,sendúbidaistoexpresacon

veracidadeavelocidadedavida,osperpetuoprocesodefractura-e-reparación;

todotancasual,todotanfortuíto....

Mais,despoisdavida,unhalentaatracciónataolugarondenacenostalos

verdes,eaxudalosacrecereaqueocálizdaflor,candoxire,inundeaquenpor

alípasedelucesvioletasvermellas.Porque,áfineaocabo,nondeberíanas

persoasseriguaisnacesenalíounacesenaquí,indefensas,mudas,incapacesde

centraravista,tenteandonasraícesdaherba,nasdedasdosXigantes?Enbase

aqueseescolleoquesonárbores,equesonhomesemulleres,ousehaicousas

quenonsepoderánfaceratapasadoscincuentaanosoumáis?Nonhaberánada

máisqueespazosdeluzeescuridade,cruzadoporgrosostalos,taménquizais

bastante crecidos,manchas con formade rosasde cor indistinta, sobre todo

rosaseazuistenues,quecopasodotempo,deveñenmáisdefinidas,deveñen...

nonsei...

Exaquemarcanaparedenonéunfurado,podeserqueacausasealgunha

substancia negra en forma circular, como a folla dunha rosa pequena

abandonadadesdeoverán,porqueeunonteñocontroltotalsobreamiñacasa.

Miraporexemploopoquehainarepisa,omesmopoqueenterrouTroiatres

veces,deixandosófragmentosdetarrosquerexeitanasúaaniquilación.

Aárborefóradaxanelatocamoisuavementenafiestra....Queropensar

ensilencio,concalma,extensamente,quenonmeinterrompanxamais,nonter

queerguermedamiñacadeiranunca,fluírsenesforzodunhacousaaoutra,sen

sentidoalgúndehostilidade,ouobstáculos.Queroafundirnomáisprofundo,

lonxedasuperficieeosseusdurosfeitos.Paraseguir,déixamecontaraprimeira

ideaquepase....Shakespeare....Ben,untematanbocomocalqueraoutro.Un

homequesentourobustonunhabutaca,ollouolume...Unhachoivadeideas

caeuperpetuamentedesdeapartemáisaltadoCeoedirectanasúamente.

63

Apoiou a frontena súaman,mentresoutras persoasoollabadesde a porta

aberta,porqueestaescenasuponsequetenlugarnunhanoitiñadeverán.Pero

vaia aburrimento é a ficción histórica! Non me interesa en absoluto. Oxalá

puideseacadarunhaboarutadepensamento,unharutaque indirectamente

reflictacomosoneu,esesonospensamentosmáisagradables,taménosmáis

frecuentes,mesmonasmentesdamodestasxentesdacordosratosquecren

con sinceridade que lles desagradan ouvir os seus eloxios propios. Non son

pensamentos enxalzándose directamente, esa é a beleza que esconden, son

pensamentosasí:

“Eentónentreinocuarto.Estabanfalandosobrebotánica.Conteiquevira

unhaflormedrandonunmontedeterraondeanteshabíaunhacasavellaen

Kingsway.Asemente,dixen,seguramenteestabaalídesdeoreinadodeCarlos

I. Que flores medraban durante esa época?” Preguntei, mais non lembro a

resposta.Floresaltasconestamespúrpuraquizais.Easísempre.Todootempo

estouvestindomentalmenteamiñapropiafigura,conafecto,concautela,non

adorándoaabertamente,xaqueseseo fixese,daríamecontaeacabaríapor

estiraramiñamaninmediatamentecaraunlibro,aformadeautoprotección.

De feito, é curioso como seprotexedemaneira instintiva a imaxepropiada

idolatríaoudecalquera tipodemanipulaciónqueapuidesepresentar como

ridícula,oucomounha imaxedemasiadodistantedaorixinal,nocasodeser

cridopormáistempo.Ounonétancuriosocomoeupenso?Sendúbidaéun

asunto de gran importancia. Imaxina que os espellos rompen, a imaxe

desaparece,eafigurarománticacoverdedeprofundidadesforestaisetodoo

quefoixanonexiste.Quedasóacunchadunhapersoaqueévistaporoutras

persoas... vaiamundo asfixiante, superficial e baleiro devén!Unmundo non

para ser vivido. Como cando nos sentamos fronte a fronte con alguén nos

64

ómnibusesounometroeenrealidadeestamosollandoaoespelloqueexpóna

imprecisióneoresplandordovidrononososollos.

Os novelistas do futuro decataranse mellor da importancia destas

reflexións,xaquenon haiunhasoareflexiónsenónunnúmerocase infinito

delas.Estassonasprofundidadesqueexplorarán,osfantasmasquequererán

perseguir,deixandoadescricióndarealidadecadavezmáisemáisfóradassúas

historias,dandoporfeitoocoñecementodesta,igualquefixeronosgregose

quizaistaménShakespeare...aíndaqueestasxeneralizaciónsnonteñanvalor

algún.Osonmilitardapalabraésuficiente.Resoaenartigosprincipais,ministros

de gabinete, ou en outras categoría de cousas que pensamos, cando somos

crianzas, son unha categoría estándar, unha categoría real, da que non se

poderíaescaparpormedoanonpodersalvarsedorisco,dacondena,denonter

nome.Asxeneralizacións,dalgunhamaneira,traenámiñamentedevoltaaun

domingo calquera en Londres, paseos de tarde de domingo, as comidas de

domingo,etaménxeitosdefalardosmortos,daroupa,doscostumes...comoo

costume de sentar xuntos nun cuarto até unha hora asignada, aínda que a

ninguénlleapetezaxaestarxuntos.Habíaunharegraparatodo.Aregraparaos

manteisnaquelperíodoparticulareraquetiñanqueestarfeitosduntecidocon

pequenos cadrados amarelos estampados, similar ao que se pode ver en

fotografíasdasalfombrasnoscorredoresdospalaciosreais.Manteisdoutrotipo

noneranmanteis.Candesconcertante,eaíndaasícanmarabillosoédescubrir

queestascousasreais,ascomidasdedomingo,ospaseosdedomingo,ascasas

de campo, e osmanteis non son completamente reais. Son, de feito,medio

espectros,eocastigoquevisitaasmentesescépticasnoneraoutracousaque

unha sensación de liberdade ilexítima. Pregúntome que suplanta o sitio

daquelascousasagora,daquelascousasestándaresereais.Oshomesquizais,

deberíansermulleres.Opuntodevistamasculinoquegobernaasnosasvidas,

65

ocalponoestándar,ocalestabelececalessonostemasimportantessegundo

oWhitaker’sAlmanakeasúaTáboadePrecedencia.Estepuntodevistadeveu,

ao meu ver e desde que rematou a Guerra, nun espectro que acompaña a

moitoshomesemulleres,docalpronto,cabeesperar,riremosataqueacabena

papeleira,ondeacabanorestodeespectrosdasnosasvidas,comoascómodas

decaoba,asescenasdecaza,DeuseseDiaños,oInfernoeoutrosconceptosque

nosdeixaríancunpotentesensodeliberdadeilexítima... Isoseéqueexistea

liberdade,claro...

Dependendo da luz, a marca da parede parece sobresaír da parede.

Tampoucopareceserenteiramentecircular.Nonteñomaneiradeasegurarme,

maispareceproxectarunhapequena sombra, suxerindoque se corroomeu

dedopolaparede,nalgúnmomentovaiascenderedescenderunmontículo,un

pequenoecaseimperceptible.Unmontículocomoaquelestúmulosnosurde

Downsque son,oudinque son, tumbasouantigos campamentos.Dasdúas

opcións,eupreferiríaquefosentumbas,desexomelancolía,comoamaioríade

xenteinglesa.Achounsentimentonaturalode,aofinaldunpaseo,pensarnos

ósosespalladosbaixoopasto....Tenquehaberalgúnlibrosobreotema.Seguro

quealgúnanticuarioxadesenterrouesesósosellesdeuunnome.Pregúntome,

queclasedehomeéunanticuario?Atrévomeadicirquesonmaioritariamente

coroneis retirados, liderando partidas de vellos traballadores ao cume dos

túmulos,examinandoterrónsepedras,eescribíndosecartasconalgúnclérigo

local, o cal, lles da un sentimento de importancia, xa que o traballo de

comparacióndecabezasdefrechanecesitadeviaxesadiferentesvilas,unha

necesidade conveniente tanto para eles como para as súas mulleres, que

desexanfacermarmeladadeameixaoulimparenprofundidadeodespachoe

teñenassúasrazónsparamanteracuestióndeseéuncampamentoouunha

tumba en suspensión perpetua. Mentres tanto, o Coronel sentirase

66

pracenteramente filosófico en tanto que acumulou evidencias cara ambas

teorías.Écertoque,finalmente,inclinaseacrernateoríadocampamento,e,

sendooposto, dita un folleto explicativo que está a puntode ler na reunión

trimestraldasociedade localxustocando lledaun infarto,eosseusúltimos

pensamentosconscientesnonsonparaasúamullerouparaoseufillo,senón

paraocampamentoeparaacabezadafrechaquealíatoparon,asuntoagora

domuseo local, xunto co pé dunha asasina chinesa, unha puñado de cravos

isabelinos, varios tubos de arxila da época dos Tudor, unha peza de olaría

Romana, e a copa para viño pola que bebeu Nelson... todo isto probando

realmentenonseioque.

Non, non, nada está probado, nada se sabe a ciencia certa. E se me

levantaseneste intreeconstatasequeamarcanaparedeérealmente...que

podemos dicir? A cabeza dunha antiga e xigantesca punta, de hai máis de

douscentosanos,equeagoradebidoaopacientedesgastedemoitasxeracións

decriadas,revelaasúacabezaporribadacapadepintura,eestátomandoa

súaprimeiravistadevidamodernaenformaduncuartobrancoconlumeaceso.

E que gaño con esta historia? Coñecemento? Marial para crear unha

especulaciónmáisprofunda?Podopensarigualmentecocorposentadoouen

pé.Eoqueécoñecemento?Queéoqueosnosossabioshomesgardandas

descendentes de bruxas e eremitas acochados en covas e en bosques

preparando apócemas, interrogando muraños e transcribindo a lingua das

estrelas?Ehonrámoloscadavezmenosaotempoqueanosasupersticiónsefai

cadavezmáisfebleeonosorespectoábelezaeásaúdementaldiminúe....

Si,poderíaimaxinarunmundomoiagradábel.Unamploetranquilomundo

confloresvermellaseazuisquecruzanenormescamposabertos.Unmundosen

profesoresouespecialistasouamasdechavesconperfísdepolicía.Unmundo

quepoderpartircunsópensamento,igualqueunpeixeparteaaugacoasúa

67

aleta,atravesandoasraícesdasninfeas,suspendidossobreosniñosdebrancas

ovas....Canpacíficoseríaafogaraquí,conraícesnocentrodomundoeollando

atravésdasaugasgrises,conrepentinosresplandoresdeluzereflexos...senon

fosepoloWhitaker’sAlmanack...senonfosepolasúaTáboadePrecedencia!

Teñoqueerguermexaeveroqueérealmenteesamarcanaparede.Seé

uncravo,afolladunharosaesquecida,unhagretanamadeira,...

Aquíanatureza,unhavezmáisnoseuxogovellodeautopreservación.Ela

pensa que este tren de pensamento o único que fai é ameazar cun simple

desgastedeenerxía,mesmotaménconalgunhacolisióncoarealidade,porque

quenpodesercapazdelevantar,aíndaquefoseunsódedo,contraoWhitaker’s

AlmanakeasúaTáboadePrecedencia?entaltáboaaoArcebispodeCanterbury

sígueooSeñorChanceler,aoSeñorChancelersígueooArcebispodeYork.Todo

omundosegueaalguén,taléafilosofíadeWhitaker,eoimportanteésaber

semprequensegueaquen.Whitakersábeo,asíquedeixaqueosdefensoresda

Naturezateconsolen,envezdeenfurecerte,esenonpodesserconsolado,se

tesqueesnaquizarestahoradepaz,pensanamarcanaparede.

Entendooxogodanatureza.A súadisposición para tomarmedidase

intervircomoxeitodeacabarcalquerapensamentoqueameazaconentusiasmo

oudor.Deaí,supoño,vénonosolevedesacatocaraoshomesdeacción...eses

homesque,supomos,nonpensan.Aíndaquenonfainingúndanopórllesun

puntoefinalaospensamentospropios,candosondesagradables,ollandounha

marcanaparede.

De feito, agoraquepuxenosmeusollose todaamiñaatenciónnela,

síntomeaflote,comosemeagarraseaunhatáboanomediodomar.Sintoun

satisfactoriosentidoderealidadequeconvirteaosdousArcebisposeoSeñor

Chanceler en sombras das sombras. Aquí hai algo definido, algo real. Como

cando espertando dun horroroso pesadelo, acendemos a luz rapidamente e

68

quedamosadmirandoacómoda,admirandoasolidez,admirandoarealidade,

adorandoomundoimpersoalqueprobaaexistenciadeoutraspersoasmáisalá

denós.Aquilodoquesequeretercerteza....Amadeiraéunhacousaagradábel

naquepensar.Véndunhaárbore,easárboresmedran,enonsabemoscomo

medran.Medranduranteanoseanos,senprestarnosatenciónanosoutros,en

prados, en bosques, e pola beira dos ríos... todas esas cousas nas que e

agradablepensar.Asvacassacodenosseusrabosbaixooseuventrenosdías

quentes,eosríospintantanverdesquecandoasavessemergullanesperamos

verassúasplumastodastinxidasdestacorcandovolvenásuperficie.Gústame

pensarnopeixeenequilibriocontraacorrentecomobandeirassoprandoao

vento,enos coleópterosasaltandoamodocúpulasdebarrona camado río.

Gústamepensarnaárboreensimesma.Primeironasensacióndesequidadede

ser madeira, despois o son da tormenta, e o lento sobordar do seu zume.

Gústame pensar nas árbores tamén nas noites de inverno, aguantando nun

campobaleirocontodasasfollascaseenrodeladas,nadatenroexpostoásbalas

deferrodaLúa,unmastroencoirossobreunhaterraquevaicaendoenpicado,

caendoenpicadosenfin,durantetodaanoite.Acancióndospaxarostenque

soarmoialtaeestrañaenxuño,ecanfríoospésdosinsectosteñenquesentir

candofanoseulaboriosoprogresoentreospregosdacortiza,ousedescansan

aosolsobreotoldoverdedelgadodasfollas,eollandirectamentediantedeles

cos seus ollos vermellos en forma de diamantes.... Unha por unha, as fibras

escachanpolapresiónfríadaterra,entónchegaaúltimatormenta,e,caendo,

as ramas máis altas conducen directas e profundas cara o chan, de onde

partiron. E aínda así, a vida non remata aquí, hai unmillón de pacientes e

atentosseresquevivenporeparaunhaárbore,portodasaspartesdomundo,

endormitorios,enbarcos,nopavimento,revestindocuartosondeoshomese

as mulleres sentan após a cea, fumando cigarros. Esta árbore está chea de

69

pensamentossosegados,pensamentos felices.Gustaríamecollercadaunpor

separado,maisalgooevita...Ondeía?Sobrequetratabatodoisto?Sobreunha

árbore?Sobreunrío?SobreosDowns?SobreoWhitaker’sAlmanack?Sobre

oscamposdeasfódeloquizais?Xanonmelembro.Estasemovendotodo,está

caendo, escorregando, esvaecendo.... hai, de súpeto, unha gran axitación na

materia.Alguénparado,depé,aomeuladoedicindo:

“Vousaíramercaroxornal.”

“Si?”

“Aíndaquenonvalemoitoapenamercarxornaishoxeendía....Nunca

pasanada.Malditaguerra,Deusmaldigaestaguerra!...Daigual,nonentendo

porquehaiuncaracolnanosaparede.”

Ah,amarcanaparede!Erauncaracol.