Date Printed: 04/20/2009

JTS Box Number: lFES 64

Tab Number: 72

Document Title: Dwa Fanm Oayiti

Document Date: n.d.

Document Country: Haiti

Document Language: Creole

lFES ID: CE00791

~I I~ ~~ ~~I ~ ~II - 4 D D 8 - C *

DAYITI

DWA FANM DAYITI

Kaye nimewo 1

Zate Vyolans sou Fanm Sa lalwa di sou sa

. '"

. .' , ...

. .

. '. -.... ,

' .. . '. :'.:

"" •••• 1 . -. ... . . ;.

,,-;. ,-' .' ." ~

~ . ' .....

,", . ' ... ~ .. ', '~' " ~ :. I ' ••

. . ',':~ ~ .. ..; . " . " ,'t,

:.: . " . . ' I;:'

. . ~ .

:. ~ , . . , . .

" ','

".

,

Pwodlkayon ak plbllkasyon P.D.P. (Programme des Droits de Ia Personnel

Reclalcsyon Evelyne Margron

Travay gl1lflk Teknlpaj - Karine Margron

DeHn Guy Constant

Enpresyon Enprimri Metodis Dayiti

Dlatrlblsyon P.D.P.

Depolegal Blbllyot~k Nasyonal

Premye edlsyon : 1997

Tout moun. tout bganizasyon gen otorizasyon pou kopye IIv sa a. Men. Ii ta dwe di sa P.D.P. kJ I~ I.

Sa kl nan liv sa a

An nou w~ kl~ ................................................ paj 1

Enlwodiksyon ................................................ paj 2

Men sa Kbd Penalla di sou KadeJak .................. paj 7

Kbmant~ ...................................................... pa j 8

Paj pou kbmants pa ou ............................. :... paj 9

Men sa Kbd Penalla di sou Bay kou - Kraze zo .... paj 10

Kbmant~ ..... ;............................................. paj 12

Paj pou kbmants pa ou ................................. paj 13

Men sa Kbd Penal la di sou Adllte .................. paj 14

Kbmants ................................................... paj 17

Paj pou kbmants pa ou ................................. paj 18

Men sa Kbd Penalla di sou Avbtman - Jete pitit. .. paj 19

Kbmants ................................................... paj 20

Paj pou kbmants pa ou ................................. paj 21

Lbt komants ................................................ paj 22

Paj pou Ibt komants pa ou ........................... paj 23

Konklizyon ................................................ paj 24

Plbliye I reyalize avsk apwi Iinansye pwogram PDP (Pwogram Pwomosyon Dwa Moun)

yon pwojs ki linanse pa ACDI (Ajans Kanadysn pou Devlbpman Entsnasyonal)

(Agenee Canadienne de D~veloppement International)

Depi tout tan, pap sou lata ap fa jefo pou sosyete y ap viv ladan yo yin

miyo (menm si miyo pa vie di menm bagay la pou tout moun ). Youn nan

zouti yo envante pou ede fa travay sa a se lalwa.

Men listwa pap yo pwouve lalwa pa inosan. Lalwa marye ak fason sosyete

a bati. Malgre Ii se youn nan zouti pou bay tout moun menm chans nan

lavi a, nou ka konstate anpil twa Ii gen fos kote.

Jounen jodi a zouti sa a tra alamod. Kom Ii la pou tabli ragleman sou

devwa (obligasyon) ak dwa tout moun nan sosyete a, gen moun ki toujou

ap chache kijan lalwa a ka ranmase dwa pa yo pandan lap wete sou dwa

lot. Kifa, lalwa toujou tabli nan batay.

Nan tan lontan se kak moun, kak chaf milita oubyen politik, ki te pran

desizyon sou devwa ak dwa tout moun andedan sosyete yo. Kom chaf

sa a yo te toujou plis nan entera gwo ponyat, gwo palto, gwo chabrak, te

toujou genyen an menm tan moun kap goumen pou lalwa ranmase dizon

ak patisipasyon tout moun, sitou moun ki konsane yo, moun ragleman

yo pra I manyen.

Travay sa a poko bout; gen anpil chimen ki pou fat anko pou fa rekonat

nesesite pou popilasyon yo angage nan zafa fa Iwa, e, pi devan, defann

Iwa sa a yo, fa respekte yo. Gen anpil chimen tou ki pou fat nan sans

jwenn ki fason ki pi bon pou popilasyon yo bay dizon yo sou tout sa ki

regade la vi yo .

. f-----------------------___________________ Paj3

Sou bo pa nou, an Ayiti, dapre atik III konstitisyon 19871a ( manman tout

lot Iwa yo), nou te bay depite ak senate (Lachanm) travay pou yo fe Iwa.

Depite ak senate se reprezantan popilasyon yo dwe ye, ki vie di, se

popilasyon an ki pou chwazi yo, ki pou ba yo manda pou yo pale nan non

Ii. Pou yo pale pou Ii, fok yo konnen sa I panse, sa I ta vie sou tout koze

ki regade la vi I. Kidonk, se djob yo pou oganize patisipasyon popilasyon

an nan desizyon yo gen pou·pran. Yon lot bo, se reskonsablite popilasyon

an pou fe konnen kijan Iwa yo pral fe yo ka ale nan sans entere I.

Si bagay yo fet konsa, lalwa kapab vin yon zouti vre pou nou

chanje sosyete a nan sans nou vie Ila. Men sa pa ase! Pou nou menm

fanm, fe Iwa ki nan entere nou kapab yonn nan batay nou ka mennen

pou nou jwenn pHs resp~, pou nou gen menm chans ak gason nan batay

lavi a. Men pi gwo batay la ap rete deye. Se fe respelde tout bon vre

tout Iwa sa yo. Sa a se pa batay lalwa, se batay nan lavi toulejou nou

kap ban nou I.

",;-_____________________ OWa Fanm Dayiti I PDP

Ti liv sa a se premye nan yon seri liv fomasyon ki fet dabo pou aprann

konnan kijan lalwa peyi Oayiti we fanm, kijan Ii trete fanm, ki wol, ki pi as Ii

bli yo nari sosyete a. Men sitou, ti liv sa a yo se yon zouti ki pou ede fanm

yo nan batay yo dwe mennen pou fa fa pi bon Iwa, e pou defann tat yo.

Premye liv sa a regade vyolans ki fet sou fanm.

Nou chwazi pale sou sa anvan tout lot bagay paske vyolans se yonn nan

pi gwo pwoblam fanm genyen jounen jodi a nan peyi nou. Kit se andedan

kay, kit se deyo, fanm tout kalite (marye, pa marye, tout kalite relijyon,

tout nivo ekonomik, tout nivo edikasyon) ap sibi vyolans nan ko yo, nan

nanm yo.

Nan liv sa a, nou rele vyolans sou fanm, tout zak ki fat sou Ii, kont volonte

I, nan fbse I, oubyen fa I pa, ki manyen I kbm fanm e ki fe I mal nan kb I

oubyen nan nanm Ii.

Nou chache andedan lalwa peyi a tou sa ki gen rapb ak vyolans yon

fanm kapab sibi. Nan Kbd Penalla - ki se pati nan lalwa ki di sa I konsidere

kom "enfraksyon" (yon fbt) e ki pinisyon Ii ba Ii - nou te jwenn 4 enfraksyon

ki konsenen vyolans sou fanm, dirakteman oubyen endirakteman. Atik

Kbd Penal sa a yo pale sou zala :

• Kadejak • Bay kou I kraze zo

• Adilte • Jete pitit (avotman)

+-____________________________________________ Paj5

I I I ,

I

Nou pa jwenn anyen sou lot kalite vyolans sou fanm anjeneral oubyen ki

gen rapo ak saks. Nou ta renmen pou moun (fanm ak gason) ki va travay

ak liv sa a ta ede nou bouske tout lot Iwa ki ta kapab pwoteje oubyen

ankouraje vyolans sou fanm.

Pou chak atik lalwa nou fa yon ti komanta pou ankouraje moun reflechi sou

atik la. Nou konnen nou pa di tou sa ki gen pou di. Nou ta renmen pou chak

moun pote lide pa yo sou koze sa yo.

li liv sa a se yon senp zouti. Vre kesyon an se refleksyon fanm oganize

yo epi aksyon y ap fe pou rache Iwa ki pi bon e pou defann dwa yo tet

kale.

~ _____________________ Dwa Fanm DayitilPDP

Men sa Kod Penal la di sou kadejak

Atik 279 la di

Kelkilanswa moun ki fe kadejak sou yon moun oubyen ki ankouraje deboch ak

pwostitisyon nan mitan jen moun ki poko gen 21 lane, kit Ii te rive fe I, kit se eseye

Ii te eseye fe I nan fose moun nan, gason oubyen fi, moun sa a ap pran prizon

pandan 3 zan pou pipiti, 9 an pou piplis.

Atik 280 a di

Si kadejak la fet sou yon moun ki gen pipiti pase 15 lane, kadejake a ap kondane

pou I fe travo fose pandan 3·zan pou pipiti, 15 zan pou piplis.

Atik 281 an di

Si moun ki fe kadejak la se moun ki gen "otorite moral" sou moun ki viktim lan, ki

vie di, si kadejake a se pwofese moun nan, oubyen si se moun kap travay lakay

Ii, si kadejake a se yon fonksyone leta, si se yon responsab leg liz (paste, pe, eks)

oubyen si kadejake a kelkilanswa sa Ii

ye a, te fe yonn oubyen plizye moun ede

I nan zak sa a, lap kondane pou fe travo

fose tout vi I. Si viktim nan mouri nan

zak la, kriminella ap kondane pou mouri

tou. (Konstitisyon 87 la aboli pinisyon

sa a. Alekile se travo fose avi ki ranplase

lanmo pou kriminel).

Owe Fenm Oeyili I POP _________________________ Paj7

Atik sa yo pa pale sou fanm dirakteman, men nou konnen se sitou fanm ki viktim kadejak.

Kod Penalla pa di ki sa Ii rele kadejak la, kifa, mo a rete twoub, moun gen dwa ba Ii sans yo vie.

Nan bay kadejaka pinisyon, KOd la pa konsidere konsekans kadejak la sou viktim yo; pa ekzanp,

Ii pa pran ka yon viktim k ap rete enfim tout vi I poutat kadejak la; Ii pa konsidere ka yon viktim ki

se yon andikape manta I oubyen fizik, ki paka defann tat Ii fas a yon kadejake; Ii pa konsidere ka

yon viktim ki se yon fanm an sent oubyen malad, kidonk ki pi frajil toujou; Ii pa konsidere ka kote

kadejaka a gen yon ·zam nan men I, ap menase viktim nan, ki oblije, pou sove la vi I, fa sa yo di I

fa; Ii pa konsidere ka mari ki fa kadejak sou madanm; Ii pa konsidere ka kote kadejake a fe lot

kalite vyolans sou fanm nan an menm tan, tankou : ba I kou, blese I, joure I, eksetera.

Kod Penalla pa pale nonplis sou lot kalite vyolans ki gen rape ak saks ki fet sou fanm ( tankou pa

egzanp la yon gason ap fe presyon sou yon fanm, menase I fe I pedi travay Ii, oubyen met afe I

deyo, pou I ka kouche ave Ii; oubyen joure I oswa kale I apre Ii finn gen relasyon ave I; eks ... ).

Andefinitiv, sal vyolans ki gen rape ak seks lalwa pini se kadejak; ki vie di, sou kesyon sa a , fanm

pa gen okenn pwoteksyon legal, okenn pwoteksyon leta. Pou lalwa peyi Dayiti, vyolans ki gen

rapo ak seks se bagay "madanm ak mouche; se pa enfraksyon; fanm nan la pou bay gason plezi;

menm si pou I fe yon ti soufri pou sa (oubyen yon gwo soufri) !

Sitiyasyon sa a mennen gason pa gen pwoblem pou yo fe vyolans sa a yo; anyen pa p rive yo.

Fanm yo oblije sibi san yo pa di anyen, oubyen, Ie yo pa kapab anke, rantre nan fe vyolans yo

menm tou pou koresponn ak gason yo. La sa a, gason ak fanm pase vyolans yo sou timoun yo e

se tout sosyete a ki pran nan yon laviwonn vyolans.

Pal 8 __________________________ Dwa Fanm Dayiti I PDP

" Paj sa a pou OU, pou ekri komante pa ou "

..... _ .. 'f.· ............. , 'V"_" __ '"

,.::::.,.:::.::: .... , ............... , ............... , ............ , ............ . ... I···::···i.::···:j·······::::

-"'-"- .. .+.--::::--:::: "-'1"-.'1 .. --1- .. :

I :".'. : ·1··1 .f.·.,··i·"',·.·I',; ...01, ........ ··· .. ,1· .. ','-·· ·"I-----t--I--I--j·-t--I--I--t---I ..... ! ............ j ........ -----;.... ····r .. · .. ---,· ..

:.:::::::!:::::::: ,..... '.:::::::: •.•. :' -... : :.:.: .... : :........ ............... ........ : ....... : ........... !:: ....... '= ,.-:. . ..... ·":r-:·:! .. ·::I·=l'::= ::r::::~~:: 1==1::::::: .. ::I==I==I=I::::::::::·I==I:::·::::: .. j ::::::::·1:::::·.:.::1·:··::::::1·::.:.::::1·· .. ··.:.:· .. ·1· .. · ...... : ... j ....... -.•. : ................... -........ : ...... ·· .. ·· ...... ··1 .. ····:.:.:1= I=k::::::1:::.:.::::1=::~.::::::::::I~~:::::::1==!:=.j:==:::1::::::::I:::::::J·::::-::::J:=:::j::::::::l::.:..:.:I:-::1::..::::1::::=,:·.: ... :,::::::::::,-~:'::: 1=l~~":'l'~.!:·I:=l:~l .. :I::l::=t==1-·.I.· --' ..... ::::::::I ... ····I··I····~·····:·

1:::····_··: .. -..... .. -I-

- --

-'-

-- ._.,,----

·Kisa(lut~d;-:::(r -.-:=-. . -.. --

.-xi ore, "Iii/i V8~ .

1-

---- --

-r=- . -

-_. _.:::: :: ..... . I

.................. ·················1:::-::::

.;~:: liiiii~iiiiiJiiiii jf:?:

Men sa Kod Penal la di sou bay kou I kraze zoo

Atik sa a yo pale sou kraze zo anjeneral; nou kwa Ii enpotan pou fanm konnen yo

etandone yo se yon sekta nan popilasyon an ki plis viktim kalite vyolans sa a.

Atik 254 la di

Si yon moun fa espre Ii blese yon lot moun oswa Ii ba I kou oubyen fa nenpot ki lot

kalite vyolans sou Ii, si vyolans sa a yo fa viktim nan malad oubyen pa ka travay

pan dan plis pase 20 jou, moun sa a ap pran prizon pou pipiti pandan 1 nan, pou

piplis pandan 3 zan.

Si vyolans sa a yo fa viktim nan vin enfim, si I padi yon moso nan ko I, si I vin pa

ka savi avak yonn nan bra I oswa yonn nan pye I, si I vin avag oswa padi yonn nan

je I, oubyen si I vin gen kalkilanswa lot enfimite ki pap janm ka geri, koupab la ap

fa prizon pandan 3 zan pou pipiti, 9 an pou piplis.

Si viktim Ian mouri nan zak la, menm si moun ki bay kou an pa t fa espre touye I,

moun sa a ap fa travo fose pou pipiti pandan 3 zan, pou piplis pandan 15 zan.

Atik 255 la di

Si moun ki fa zak la te fa plan pou I fa I, si I te pare tann viktim Ian e si viktim nan

mouri, moun sa a ap kondane pou I fa travo fose avi. Si vyolans Ii fa yo fa viktim

nan vin enfim, si I vin pa ka sevi avak yonn nan bra I yo oubyen yonn nan pyel yo,

si I vin avag oswa pedi yonn nan je I yo, si I vin gen kalkilanswa lot

enfimite ki pap janm ka geri, moun ki fa zak la ap gen pou fa travo fose pou pipiti

pan dan 3 zan, pou piplis pandan 15 zan.

Paj 10 _________________________ Dwa Fanm Dayiti/PDP

( $wit Atik 255 la )

Si sa pase menm jan ak sa ki di nan atik 254 la, ki vie di si viktim nan vin malad

oubyen pa ka travay pan dan plis pase 20 jou, moun ki fa zak la ap gen pou I fa

prizon pou pipiti pandan 3 zan, pou piplis pan dan 9 an.

Atik 256 18 di

Si kou ak blese yo pa fa viktim nan ni malad ni pa ka travay jan sa di .nan atik 254

·Ia, koupabla ap pran prizon pou pipiti pandan 1 mwa, pou piplis pan dan 1 nan.

Si viktim Ian te pran kou nan figi,.koupab la ap prari prizon pou pipiti pan dan 6

mwa, pou piplis pandan 2 zan.

Si moun ki fa zak la te fa plan, si I te

pare tann viktim nan, lap gen pou I fa

pou pipiti 3 mwa, pou piplis 3 zan prizon

si I pat ·manyen figi viktim nan e pou

pipiti 1 nan pou piplis 3 zan, si I te

manyen figi viktim nan .

• U Atik 257 la bay pi gwo pinisyon pou

moun ki va 'rape papa yo oubyen

manman yo, kit se te vre papa ak

manman yo, kit se te paran natirel

oubyen adopti' yo. U

Owa Fanm Dayiti I PDP _________________________ Paj 11

Ked Penal la pa di anyen sou mari ki kale madanm yo, sou gason ki kale fanm. Ki vIe di, sa pa

yon pwoblem espesyal pou moun ki fe Iwa sa a yo.

Anjeneral, fanm gason kale, pa rakonte sa, malgre yo te ka jwenn pwoteksyon nan atik 254 - 255

- 256 Ked Penalla. Yo pe reprezay gason yo, yo konnen lajistis pap fe anyen pou yo. Yo pito kase

fey kouvri sa.

Fanm ki rive denonse zak sa a yo pa jwenn jistis fasil. Anpil jij (gason anjeneral) konsidere "gason

se chef fanm yo ye, si yo kale madanm yo se zafe k gade yo, epitou, siman fanm yo te merite I.!

Sa I te gentan gen la! Si I gen nonm deyo - si mari I sispek Ii gen nonm deyo - si I pa obeyi mari

I, si I gaspiye lajan ... se nomalli pran kou! " Se sa pi fo gason di sou zafe kale fi.

Se vre, pi fo gason an Ayiti kwe fok yo "fo", fok yo "fem", fok yo seve ak fanm, fok yo pa kite fanm

pran tet yo, komande yo; se yo ki chef, fok yo dominen.

Lalwa pa di yo se pa sa.

Pal 12 _________________________ Dwa Fanm Dayiti/PDP

" Paj sa a pou OU, pou ekri komante pa ou "

L

I'

. , ......

"

Men sa Kod Penal la di sou Adilte

Adilte se Ie yon fanm oubyen yon gason k; gen mar; oubyen madanm annafe

avek lot gason oubyen fanm deyo.

Atik 269 Is di

Si yon mari touye madanm Ii oswa yon madanm touye mari I, krim nan pa gen

ekskiz si lavi sa ki fa krim Ian pa t an danje nan mom an Ii fe I la. Men, si se bare

yon mari bare madanm Ii nan adilte andedan kay Ii, si I touye I, oswa si I touye yo

(madanm Ii ak lot gason an) Ii pap pini pou sa.

Atik 284 Is di

Se mati yon fanm selman ki gen dwa denonse madanm Ii devan lajistis si madanm

nan pran yon lot neg deyo. Gen sitiyasyon kote mari a p9di dwa sa a. (Na we sa

nan atik 287 la).

Atik 285 Is di

Si lajistis rekonet yon fanm pran yon lot neg sou marl I, fanm sa a gen pou I pase

pou pipiti 3 mwa, pou piplis 2 zan nan prizon. Se mari a selman ki ka anpeche

fanm nan ale nan prizon si I dako pou reprann madanm Ii,

Psj 14 ______________________ ~ __ Owa FanmDayiti/PDP

I)

Atik 286 la di

Gason lajistis rekonet kom konplis fanm ki fe adilte a ap gen pou pase menm vale

tan ak Ii nan prizon.

Prev lajistls rekonet pou di yon gason konplis yon fanm adilte, se si yo kenbe I

nan men, oubyen si yo jwenn let Ii te konn ekri fanm nan ki montre I te annafe ave

Ii.

Atik 287 la dl

Yon nonm ki pran yon fanm sou madanm Ii andedan kay Ii rete ak madanm Ii, Ie la

jistis va rekonet Ii koupab apre madanm Ii fin pote plent pou Ii, nonm sa a ap gen

pou peye leta yon amann soti nan 100 rive nan 400 goud ..

Owa Fanm Oayiti I POP _________________________ Paj 15

Men sa kod penal la di anko sou adilte nan "not jirispridans" Ii yo.

1 ) Pou yon mari jwenn kondanasyon madanm Ii pou adilte, Ii kapab :

• oubyen sispann rete ak Ii nan yon sel kay oswa man de lajistis pou I divase;

• oubyen denonse madanm Ii devan jij koreksyonel.

Denonsiyasyon an ap mete laksyon piblik an mouvman kont madanm Ii. Se

pa menm bagay avek si I mande yon jijdepe vin fe konsta pou I gen prev

adilte a pou I kore yon demann divas.

2) Li pa nesese pou gen yon anket ki fet sou adilte yon fanm si se yon bagay tout

moun konnen, tout moun we, etandone tout mwayen bon pou demontre yon

fanm fe adilte.

Pal 16 ________________________ Dwa Fanm Dayiti/PDP

Nou ta dwe poze tat nou kesyon sou poukisa zafa adilta pa rete yon zafa,sivil! Ki vie di, poukisa

lalwa oblije pini yon moun, fanm anpatikilye, poutat santiman moun nan.

Anverite, se paske moun ki fa Iwa nou yo konsidere fanm tankou byen gason; men~m jan ak

esklav nan tan lakoloni ki pa t gen dwa sove kite bitasyon mat yo, fanm jounen jodia an Ayiti~ pa

gen dwakite kay mari yo; mat yo te koupe pye esklav yo, fanm alakile yo pran prizon. Atik lalwa

sa yo pa rekonat fanm kapab granmoun tat yo, konnen sa yo vie, sa ya p fa. Pou yo, fanm se tat

cho ki bezwen famen pou yo pa fa tenten. Epitou, si yo rive fa gason move jis pou yo touye yo, se

yo ki chache I, se pa fot gason an!

Dapre yon dekra ki te soti 8 oktob 1982, fanm sanse egalego avak gason nan zafa maryaj,

kidonk nan zafa adilta. Dekra sa a di, la 2 moun marye, yo gen menm reskonsablite ak menm

dwa. Yonn dwe lot fidelite, sekou ak asistans.

Nan Kod Sivil Ayisyen Mat Menan Pierre Louis pibliye an 1993 la, nan atik 196 rive nan 211, Mat

Pierre Louis reprann ansyen Iwa sou kesyon dwa ak devwa moun marye e Ii di, Iwa sa a yo,

dekra 8 oktob 82 a "abwoje" yo, ki vie di, pran plas yo. Men Ii di tou pi fo jiris (avoka) nan peyi

a, pa okipe Iwa sa a malgre enpotans ekonomik ak sosyalli.

Nan atik 215 ak 216, Kod Sivil nou an kontinye di adilta fanm ak gason pa menm, jan nou wa I

nan atik 284 rive nan 287 Kod Penal la, malgre dekra 8 oktob 82 a.

Menm jan ak anpillot kote nan lalwa peyi nou, gen anpil kontradiksyon ant dekra 8 oktob 82 a ak

res Iwa Kod Sivil ak Kod Penal yo ki kontinye ap diskriminen fanm, ap konsidere yo kom enferya.

Sistam lajistis peyi a kontinye ap mache san Ii pa konsidere la yon Iwa vote, pibliye nan Monita,

Ii pran plas tout lot Iwa ki demanti sa I di a. Li pa konsidere non pi is tout ako entanasyonal peyi a

"ratifye" (siyen) sou kesyon egalite fanm ak gason, ako ki pran plas tout Iwa ki pa ale nan menm

sans ava yo (selon atik 276 -2 Konstitisyon 87 la).

Owa Fanm Dayiti I PDP _________________________ Paj 17

" Paj sa a pou OU, pou ekri komante pa ou "

, ... : ............................... . ........... .................. .......... .

, ..... T .

_ ............ : ............ . .......

....

...... .

: :.: .. : .. :: .. : .. : ..... : ..... :..... : .. .. .. : .. .. :..... .. .

. ....... .

.......

. .................. ,. . ............................... .

. .. .

: ............................. .

•...... ............... .

. ....... ::: ...... :··:·······:··:::,:::>ii ...... ; .

::~.-:. . ... .... ... ... .. ... ... .. ..... ... ............ ...... .

.- .... _+_ I···· .. :.. . ..... .

I· : ............................. . ..

I··························· .. ..... ... ... .. . ................ .

r: -- i-··· 1"- ._ .. . , .. ! I I·· .: . I·~... ....i::~:1 . I. j ... I-I·······

.... 1

, ...•

.........

. .....

. ...... .

. ..

.,

.'

Men sa Ked Penalla di sou Avetman· Jete Pitit

Atik 262 a di

Si yon moun fe yon fanm jete yon pitit avek manje, grenn, te, tizann, siwo, eks ...

oubyen avek vyolans (kou pa ekzanp), oubyen avek nenpot ki lot bagay, kit fanm

nan te dako kit Ii lJat dako, moun sa a ap pran prizon pou pipiti pan dan 3 zan, pou

piplis pandan 9.

Si yon fanm jete yon pitit Ii menm poukont Ii, oubyen si Ii swiv konsey yo ba Ii sou

kouman poul fe pou I jete pitit la epi Ii jete I vreman, fanm sa a' ap pran prizon

menm jan an.

Dokte, ajan lasante,

famasyen, fanmsaj ki ta

bay yon fanm konsey

oubyen ki ta ba Ii sa I

bezwen pou jete pitit la e

pitit la tonbe vre, moun sa

a yo ap kondane pou yo

fe travo fose pandan pipiti

3 zan, piplis 15 zan.

Owa Fanm Oayiij/ PDP _________________________ PaJ 19

Lalwa sou jete pitit (avotman) nan peyi nou pa konsidere byennat ak sante fanm an sent la; Ii

pwoteje lavi timoun ki pral fat la salman. Li pa konsidere ka yon fanm akouchman an ka touye; ni

ka yon fanm ki fa yon gwo maladi pan dan I an sent Ian e ki gen anpil chans pou fa yon ti moun

kokobe. Li pa konsidere k.a fanm ki an sent apre yo finn fa kadejak sou yo. Li pa konsidere ka

fanm ki gen sida e ki gen anpil chans pou yo fa timoun ki gen sida tou, timoun yo pa p menm ~a

okipe.

Entadiksyon sa a fa tout avotman ki fat nan peyi Dayiti - e gen anpil, anpil. .. - fat nan kache. La

yon fanm telman dezespere Ii des ide la p fa avotman, sa I pran se pa I. Poulapenn, gen anpil

chalatan kap fa avotman nan nenpot ki kondisyon. Fanm ki pi pov yo sitou oblije pran sa yo

jwenn. Anpilladan yo mouri oubyen domaje. Annatandan, lajistis pa pouswiv moun kap fa avotman

yo.

La yon fanm rive ap reflechi pou I fa avotman, se dezespere Ii dezespere, se jwenn Ii pa jwenn lot

solisyon pou ka Ii ladan Ian. Atik sa a oblije I chwazi riske pedi lavi I aloske pesonn pa ka ede I

pote chay ansent Ii a. Lalwa pa menm oblije papa a pran reskonsablite okipe pitit Ii. Tout

chay la pou fanm nan selman.

Atik Kod Penal sa a se yonn nan atik lalwa peyi Dayiti - avek atik sou adilte yo - ki legalize,

ankouraje vyolans sou fanm; yon vyolans ki fe fanm mal nan tout yo menm, nan ko yo, nan ka yo,

nan nanm yo.

Lwa sa a pa konsidere fanm ka reflechi pou pran desizyon pou tet yo, ka reskonsab lavi

yo. Ko yo pa pou yo; wol yo se reskonsab lavi timoun yo selman. SI yo pase mize apre, se

zafe pa yo.

Paj 20 _________________________ DwaFanmDayiti/PDP

" Paj sa a pou OU, pou ekri komante pa ou "

... !;-... -j--..•...

.. . ! ... ~:.

... !:: •

.. . .~ ..

.... . " I, ...

. ... .... . ........! ! .............. . I······· ........ :..... . ... . .. ........ . .. : .:: :. :1···· :: .. ! ..... ·i: .. : .. :.:! :: ... ···1:·: +::·;~:: .. ::I : ... : ..

...... :...: .... :.. . ..... . ... :... . ...... : ......... : .. . . .... ,.. .. , ......... I······ .: .:. ::.J..... i·: ·i::: ,ii ' , :. . ..... .

-... .. ... ... .. . ... ----............ : .. : ;:.: ::··::;:·::·1····+· - , .. ......... i·· ····1·

: .. . j ......•..... • • ••• 1

,) . ! <>

1············1··· ...

..• H

I

~o~ ~~an~e ______________________ _

Gen lot kalite vyolans sou fanm okenn Iwa pa rekonet nan peyi nou :

• Se vyolans vebal (nan bouch) ki nan anpil chante sou fanm, nan reklam, nan blag, nan vokabila,

relasyon gason ak fanm, nan bouch gason kap joure fanm anpiblik oswa an prive ...

• Se vyolans mari ki sezi "byen pwep" madanm yo (ki vie di byen ki pou madanm Ian salman), ki

refize ba yo sekou Ie yo bezwen I, ki refize ba yo konkou ekonomik menm la yo ta kapab, ki fa

madanm yo sevi esklav, ki femen yo andedan kay oubyen ki ale kite yo avak timoun sou bra yo ...

• Se vyolans sou jen fi pou kontwole si yo pa pedi vijinite yo toutotan yo poko marye .

• Se vyolans ki genyen nan diskriminasyon kont fanm, tankou :

- direkte lekel ki refize jen fi ansent kontinye etidye - aleske yo pa gen dwa fe avetman -

pandan papa pitit la Ii menm ap kontinye etidye san pwoblem. Medam sa a yo ap gen gwo

reskonsablite byen bonne men yo pa p gen femasyon pou yo travay byen pou yo reskonsab

tet yo ak pitit yo.

- Mari ki fese madanm yo fe tout travay andedan yon kay, poukont yo, apre yo fin travay deye.

etc ... etc ...

PaJ 22 _________________________ DwaFanmDaylti/PDP

" Paj sa a pou OU, pou ekri lot komante pa ou "

...... 1 . . .. -....

1-'" . . .... 1- ..

1--········_·:1·::··:::·:':-:·· .

!.::·I········I····I····\:::::.!::·:·::::I··:·.:· :. . .... 1.: .... 1:.:··.:·:. : ...

1:::+- .... • ... . .............. 1- ... . ......... .

1··_·1 ....

'. .

1 .

I I I I

...... :f ..

.... ···1--1-1········ .......... . . ... 11-

...... 1·····--·1······· ·:·········1····· [··············111··············1·············1······· .....

.. . .. .. ... .. ':1:::":"':::':':::

. ...... - .......

. .......................... I······ .

.........

..

r· ,

Fanm ki sibi vyolans ( kit se vyolans ki gen rapo ak saks, kit se kraze zo, kit

se prizon pou adilte, oubyen lot kalite vyolans fizik oubyen sikolojik), fanm

sa a yo soufri anpil. La se pa ko yo ki fa yo mal, ki blese, ki malad, se nanm

yo ki ka vinn degoute ak lavi a jis pou yo anvi touye tat yo gen de la; anpil

ladan yo fe depresyon; gen lot ki an vi sove kite lakay yo; gen sa k ta fe

vanjans ak sa ki pa janm anvi gason anko (ki yin frijid).

Plis pase mwatye moun ki nan peyi a nan sitiyasyon sa a I

Lalwa peyi Dayiti pa vreman pwoteje fanm kont vyolans y ap sibi tout tan,

tout kote. Okontre, gen atik nan lalwa nou an ki ankouraje vyolans sa a.

Mesaj yo bay sosyete vie di : Fanm se enferye, yo pa konn reflechi pou tat

yo, yo bezwen gason siveye yo, kontwole yo, dominen yo, korije yo. Yo fat

pou bay gason plezi, pou savi yo. Yo fat pou fe timoun; lavi pa yo pa konte.

Gen ako ak konvansyon entanasyonal Ayiti siyen sou zafa vyolans sou

fanm; se de zouti fanm ta ka sevi ave yo pou defann tet yo. Na wa nan yon

lot ti liv sa yo gen ladan yo. Men yo menm tou yo pa respekte yo nan peyi

Dayiti.

, i Kife, batay kont vyolans sou fanm, se yon batay ki gen plizye nlvo ladan I.

; .·1· Fanm gen pou batay pou Iwa yo chanje, pou fa presyon sou depite ak

I, senate ki dwe reprezante yo tou; yo gen pou yo batay kont vyolans andedan

sosyete a anjeneral; yo gen pou yo batay ak sistam lajistis la pou fe respekte

Iwa yo. Men sitou fanm gen pou oganize yo, mete tet yo ansanm pou

rive genyen batay sa a.

Se kondisyon pou Ayiti devlope vre.

+ _____________________ Dwa Fanm DayitilPDP

Pibliye - reyalize avek apwi finansye pwogram PDP (Pwogram Pwornosyon Dwa Moun)

yon pwoje lei finanse pa ACDI (Ajans Kanadyen pou Devloprnan Entenasyonal)

(Agenee Canadienne de Developpernent International)