leliadoura 18

1IES Poeta Díaz CastroIES Poeta Díaz CastroIES Poeta Díaz CastroIES Poeta Díaz CastroIES Poeta Díaz Castro

RAMON PIÑEIRO, PARTEIRO DA POESIA DE DIAZ CASTRO 2

ALGUNHAS ACLARACIÓNS SOBRE O ESTADO DA LINGUA GALEG A 7

DECRETO DE BILINGÜISMO, UN MAL NECESARIO ? 8

A21EG: OS ALUMNOS SON OS PROTAGONISTAS 9

A21EG no IES Poeta Díaz Castr o 10

eTwinning: Este ano, foi de consumo! ! 12

Imos de viaxe a Portugal 13

Viaxe a Valencia 14

Visitas, charlas, exposicións 16

Traballos de Plástica 20

GRUPO PRÓSOPON CURSO 2008-09 22

Proxecto Comenius “Water Source of Life” 25

As Méulas, o ouro dos romanos 28

Leliadoura

Diseño portada: Alba Losada

2 leliadoura nº 18eliadoura nº 18eliadoura nº 18eliadoura nº 18eliadoura nº 18

Non foi doado arrincar a Díaz Castro adecisión de recoller nun libro, parte dasúa obra. Resistiuse durante moito tempo.Quén máis o animou a compartir a súacreación, foi Ramón Piñeiro, dedicado asacar adiante a Editorial Galaxia, acomezos dos 50.

Este activista cultural estabaengaiolado polo estilo literario do poeta dasTerras de Parga. Por unha banda, difundiuno,entre o gran público, a través da edición deNimbos, e por outra, contaxiou da súa que-rencia a poetas máis novos, dende Novoneyraou Franco Grande, ata Claudio Rodríguez Fer,Luís González Tosar, e outras/os.Coñecéronse fisicamente no 1959, pero xafacía anos que mantiñan correspondencia.Fernández del Riego, compañeiro deangueiras, do autor homenaxeado neste ano,na Festa das Nosas Letras, quedara cativadopola lírica de Díaz Castro, que disfrutara enrevistas, coma Alba, e solicitoulle para a súaEscolma, poemas que el foi sacando da súadespensa emocional, en papeis xa apagadospolo paso do tempo... Prometeulle prepararun poemario para Galaxia. Pero sería RamónPiñeiro o encargado de aguilloa-lo poeta,mesmo remitíndolle as novidades que ían pu-blicando: Samos de Cabanillas, o Hamlet deCunqueiro..., para que desde Madrid, puidesesaborea-lo «rexurdimento», que estaban avivir as nosas letras. Piñeiro era o directorliterario, entregado á recuperación de Galiciadende o celme cultural.

Tendo en conta que Díaz Castro, seillou no seu traballo de traductor, na capital,a teima de Piñeiro é de encomiar. Coa súapaciencia e amor a Galiza, foi provocando ocompromiso do poeta. Piñeiro márcalle prazospara o libro. Querían editalo despois dos dePimentel, Guerra da Cal, Manuel Antonio. Nadécada dos 50, foi Novoneyra, o que lle trouxomáis información a Piñeiro do de Parga, xaque o poeta do Courel mantiña unha certarelación con el, mentres estivo na meseta.Nunha carta de Piñeiro a Fernández del Rie-go (9-XII-1956), reflícte esta circunstancia:“A carta que recibiche de Díaz Castro é beninteresante. Penso que non hai inconvenien-te en que tarde en nos mandar o libro, poisentremedias metemos o de Pimentel. Desexeito incorporamos tres poetas valiosos. Xacoñecía o xuicio de Díaz Castro sobre Os eidospor unha carta que lle escribiu a Novoneyra,que lle enviou o libro por mandado meu”(Fernández del Riego, Un Epistolario de Ra-món Piñeiro, Vigo 2000). Novoneyra estiveradúas tempadas en Madrid nestes anos, 1949-1951, e a comezos dos 60…

RAMON PIÑEIRO,PARTEIRO DA POESIA

DE DIAZCASTRO

Ramon piñeiro en Xermolos, 1990Ramon piñeiro en Xermolos, 1990Ramon piñeiro en Xermolos, 1990Ramon piñeiro en Xermolos, 1990Ramon piñeiro en Xermolos, 1990


Piñeiro, non facía máis que tenderpontes e lanzar cabos, para que acreatividade do poeta non se extinguise noillamento, e advirte a Fernández del Riego:“¿Por qué non lle pos unhas letras a DíazCastro, dicíndolle que se vén no verán aGalicia, gostaríanos ter unha conversa conel?. Cómpre non o deixar de man” (18-VII-1957), en Un Epistolario de Ramón Piñeiro.No verán de 1959, a prestixiosa revista Insu-la (nº 152) de Madrid, dedica un número dobrea nosa realidade literaria e artística, no queaparece todo o «universo» das nosas letras.Os poetas cun poema representativo: R.Cabanillas, Bouza Brey, X.M. Álvarez Blázquez,Cunqueiro, Celso Emilio, ata os máis novos:Manuel María, Novoneyra. Luz Pozo, etc. Enon podía faltar a colaboración de Díaz Cas-tro, que remite o seu «Monumento á ausen-cia». Ramón Piñeiro, encargado de coordinaro material para a publicación, fai unha viaxe,en xuño, a Madrid, para entregarllo a José L.Cano, e contemplou por primeira vez cos seusollos torturados polos anos de cárcere, aopoeta: “estiven unha mañá con Díaz Castro,que por certo, é moi intelixente e moi cor-dial, escribía, o 13 de xuño. Axiña nos fixemosmoi amigos”. Esta emoción compartiuna conFranco Grande, un dos primeiros en sentir agrandeza da poesía diazcastriana, comotransmite no libro de memorias: Os anosescuros (p.176).

Noutra viaxe de Piñeiro a Madrid, me-ses antes de publicar Nimbos, o seu autorrecibiuno no traballo do Instituto de CulturaHispánica, xunto aos irmáns González Suárez-Llanos, de Sarria, estudiantes alí. Un deles,Luís, verteu ao galego a Heidegger, do quePiñeiro sería o gran traductor. O outro, Cami-lo, publicaría o primeiro libro de relatos curtos,o ano de Nimbos, en Galaxia, Lonxe de nós edentro. Coñecido como Camilo Gonsar, esta-ba a recibir nestes anos, coma outros mozose mozas, a forza galeguista de Piñeiro, que oanimaba a editar.

Foi Piñeiro, un dos persoeiros, que máisinfluíu na vida literaria de Díaz Castro, comacomunicador, e aguillón, para que seguiseescribindo, e tamén publicando. Foi o seuenlace con Galaxia e outros escritores, asíOtero Pedraio, que lle mandou o resultado dalectura de Nimbos, e este fíxolla chegar ao

poeta, o mesmoque RamónLugrís eo u t r o s . . .Mándalle a Ma-drid, todo o queaparece referidoa el, e as novasda vida cultural.Abofé que nonpodía atoparnestas décadas,un observatoriomáis certeiro danosa realidade.Froito desteseguimento ecorrespondencia, era Piñeiro o que mellor ati-naba na tensión vital e creativa de Díaz Cas-tro, coma recollemos nunha carta súa, quecomo nun contraste, revélanos o estado deánimo do poeta, totalmente mergullado noscompromisos familiares e profesionais. E cadavolta máis lonxe da creación literaria. Oensaísta achega un trazo da súa concepciónda lírica, coma un remanente do mundo inte-rior do poeta, asfixiado no caso de Díaz Cas-tro, polo seu traballo inxente. Temos quesalientar, aquí, que o filósofo da saudade queestamos a celebrar no 2009, cadraba co nosopoeta, na súa ollada á poesía.

Tiñan un mesmo sentir estético.Por iso, recollemos esta glosa, porque

axuda a adentrarnos na súa concepción davida e da cultura: «A súa carta prodúxomefonda ledicia, pois vexo que sigue animado aparticipar no grande i entusiasta esforzocoleitivo que compre facer pra chegáremosa desplegar a persoalidade cultural de Galiciaen toda a súa plenitude. A sua voz, mesmopor ser das máis puras e fondas, non debía,non podía estar ausente. Confórtanos moitoo ter a seguranza de que non-o estará.Ben sei que é home de moitas angueiras. Poroutra banda, a vida niste tempo noso éesixente en obrigas urxentes e deixa poucoacougo pra escoitar a voz do noso mundointerior. Con todo, meu amigo, non nos po-demos deixar engulir pola enxurrada do cotián.Temos que ser algo máis que náufragos. Alóno máis íntimo do noso ser latexa semprealgo que, en lei dereita, perténcelle ácomunidade espritoal da que, por nacemento,formamos parte. En cada un de nós está


acochada unha migalla de esprito total deGalicia; a cada un de nós foille confiada unhamoeda singular e única do gran tesouro co-lectivo do noso pobo. Non podemos, sinséremos desleales con il, deixar apodrecerdentro de nós esa parte de patrimoño comúnque temos en depósito.

No seu caso persoal a responsabilidadeé meirande, porque ten moito que lle dar aGalicia. Dono dun esprito ricaz, sotil e fecun-do como hai poucos. Galicia ten direito aagardar de vostede os froitos perennementevaliosos da creación espritoal. Estamos certosde que llos ofrecerá e moi ledos de podéremosservir de vehículo.

cribir sobre Xosé Díaz Castro -no ano 1972-que era sen dúbida o mellor poeta galegoentre os que hoxe viven» («A concepción dalírica na obra de Ramón Piñeiro», Coordena-das, p.38).

Nimbos 1961A revista Alba, primeiro, e a Escolma

(1955) de Fernández del Riego, despois, crea-ron unha grande expectativa sobre a poesíade Díaz Castro nos medios, pero foi, sobretodo, o circulo de Galaxia o que máis ía apremer ao poeta, en Madrid, para que desemáis poemas á luz.

Ramón Lugrís, colaborador nos medios,e apegado á liña de Piñeiro, expresou nestadata, cal era o coñecemento que había dopoeta chairego, entre os ben informados doestado das nosas letras: “Díaz Castro erapara min como o seu poema “Monumento áausencia”: un intre petrificado na lembranza;un sentimento tépedo engaiolado no brevecontaito ca sua poesía nas páxinas daEscolma de Poesía Galega de Galaxia” (LaNoche, 6-XI-61).

O poeta ten confesado que foi unhasuxerencia do prof. Carballo Calero aos di-rectores da editorial, a que provocou a pu-blicación de Nimbos. A correspondencia conRamón Piñeiro deixou un rastro meridiano so-bre as presións deste ao de Parga, para quedese novas ofrendas poéticas ao prelo.Sempre recoñeceu o papel de ámbolos douse de Fernández del Riego como padriños noseu bautizo editorial. A acollida que tivo asúa poesía, creou no autor un sentido deresponsabilidade, que estaba a retraelo, nadecisión de dar a coñecer nova creación.Recibe moitas felicitacións por Nimbos,algunhas a través do seu correo naquelesanos, Ramón Piñeiro: «Nimbos é un libro queeu agardaba con ilusión, porque lembraba ospoucos poemas de Castro que hai na Escolma,e que xa temos comentado ti e mais eu. Quében escribe! E cómo quence o esprito! É unpoeta cheo de amor po-las cousas; cheo dunamor humán. O Novoneyra deixaba falar áscousas «de seu», sin lles tocar. O Castro dallescontido humán sin as adulterar» (RamónLugris en carta a Ramón Piñeiro, en Londres2-X-1961).

No 1973, foi proposto para a Acade-mia, a iniciativa de Carballo Calero, apoiadopor García Sabell e Piñeiro, e nomeadocorrespondente.

Ramón Piñeiro, Diaz Castro, Alfrdo Conde eRamón Piñeiro, Diaz Castro, Alfrdo Conde eRamón Piñeiro, Diaz Castro, Alfrdo Conde eRamón Piñeiro, Diaz Castro, Alfrdo Conde eRamón Piñeiro, Diaz Castro, Alfrdo Conde eLuis González Tosar conversando enLuis González Tosar conversando enLuis González Tosar conversando enLuis González Tosar conversando enLuis González Tosar conversando en

Compostela, 1986Compostela, 1986Compostela, 1986Compostela, 1986Compostela, 1986

Saiba que conta na Terra con moi de-votos amigos que, sin conocérenopersoalmente, estímano de todo corazón poloque representa prá nosa cultura. De agoraen diante non poderá -nin queira alem que ointente- recluirse no isolamento individual.Unha rede cordial o percurará ondequeira queesteña pra lle falar da Terra e da gran em-presa común que todos deberemos levar acabo pra diñificala como lle corresponde»(Compostela, 26-V-1959).

Esta comuñón e comunicación entre ofilósofo e o poeta, non facía máis que inten-sificarse, porque para Ramón Piñeiro era omáximo. Segundo Rodríguez Fer: «chegou es-


Encontros no retorno a Guitiriz

No treito final de ámbolos dous,atopáronse, en Compostela, sentándose va-rias veces arredor da mesa camilla de Xelmírez15-4º. Pero foi en Guitiriz, na tarde do 21 demaio de 1986, cando os dous amigos fixeronun percorrido polas ultimas décadas da poe-sía... O poeta renovou a súa predilección polafilosofía estética de Piñeiro e a súa concep-ción da lírica. Foron hóspedes da casa domestre de Guitiriz, Antón Santamarina, eestiveron acompañados polo filántropo, o DrEnrique Santamarina, profesor daUniversidade de Rutgers en EEUU, que Piñeirovisitara e tratara nas súas estadías nestepaís. Aquela xornada literaria rematou cunhavelada, aberta a tódolos veciños, pois Ra-món Piñeiro viñera a Guitiriz para falar do seuamigo, o ensaísta Celestino Fernández de laVega, nun acto organizado por Xermolos.Díaz Castro viaxou a Compostela, e estivocon Piñeiro, na presentación do poemario deLuís González Tosar, A caneiro cheo, pa-seando polas rúas con Alfredo Conde e outrospersoeiros.

En Compostela (25-II-1988), na Aulade Cultura, Carballo Calero falou sobre a poe-sía de Díaz Castro, coma prologuista deHomenaxe a X.M. Díaz Castro, editado porXermolos. Ramón Piñeiro, daquela Presidentedo Consello da Cultura galega, asistiu ao acto,coa súa dona Isabel, pois colaboraba na obra.Xa escribira de Carballo Calero: «o máis au-torizado crítico literario..., son os traballosmáis serios e rigorosos que se teñen feitosobre a nosa literatura», en carta a Díaz Cas-

tro (29-X-1961).O derradeiro encontro dos dous escri-

tores, xa enfermos, foi o 21 de abril de 1990,en Guitiriz, na homenaxe organizada porXermolos, ao seu poeta. Finarían, mesesdespois, Ramón Piñeiro, o 28 de agosto, eDíaz Castro, o 2 de outubro. O 25 de marzofora o pasamento de Carballo Calero.Textos de Ramón Piñeiro sobre Díaz CastroAntoxamonos en recoller esta longa cita deRamón Piñeiro, polo tempo no que se produ-ce, e por ser un dos primeiros xuízos comple-tos sobre a poesía de Díaz Castro, quedemostra que a súa indentificación e atapaixón por el, viña de lonxe. No extraordina-rio de Insula (1959), o ensaísta escribira: «DíazCastro es un poeta poco conocido, segura-mente porque no ha publicado libro alguno.Pero su acusada personalidad nos fuerza aincluirlo aquí como un poeta renovador. Des-de Amado Carballo creo que nadie supo ex-presar mejor el paisaje gallego, por lo menoscon tanta densidad. Y quizá más que el pai-saje, la tierra misma de Galicia que él huma-niza en sus densos poemas y convierte enpequeños mitos en los que se percibe el re-gusto de un amor telúrico, sereno y profun-do. Poesía apasionada, panerótica, que sedetiene con sereno placer en el objeto de suinspiración. La técnica no revela complica-ción, es fácil, abierta a la carga que el poe-ma lleva dentro. La lirica de Díaz Castro nosrevela una gran madurez y, como tantos otrosgrandes poetas gallegos, sabe armonizar lasmás genuinas sustancias gallegas con lo más

Ramon piñeiro en Xermolos, 1990Ramon piñeiro en Xermolos, 1990Ramon piñeiro en Xermolos, 1990Ramon piñeiro en Xermolos, 1990Ramon piñeiro en Xermolos, 1990

Ramón Piñeiro na homenaxe a DíazRamón Piñeiro na homenaxe a DíazRamón Piñeiro na homenaxe a DíazRamón Piñeiro na homenaxe a DíazRamón Piñeiro na homenaxe a DíazCastro en Guitiriz no 21 do 4 deCastro en Guitiriz no 21 do 4 deCastro en Guitiriz no 21 do 4 deCastro en Guitiriz no 21 do 4 deCastro en Guitiriz no 21 do 4 de

19901990199019901990


moderno de la época. Esta poesía de DíazCastro es profundamente gallega por elespiritu que la informa y totalmente univer-sal por la altura y la verdad que encierra».Emoción contida e agradecida foi a reacciónde Díaz Castro aos comentarios laudatoriosque tódolos escritores lle estaban dedicandoen cartas privadas, e a traveso dos mediosde comunicación. E compartiu co amigo Piñeiroesta sorpresa: «comprendo, respondelle ocoordinador de Galaxia, que, por razón datua sinceridade intima, sintas unha certa con-fusión ó comprobares que a xente ve na túapoesía de «Nimbos», o que tí arelas acadarna túa poesía futura. Esa liña de radicalsinceridade que a xente percibiu no teuprimeiro libro seguirá resprandecendo no restoda tua poesía» (Compostela, 20-X-1961).Unha densa capa de silencio envolveu aopoeta, despois da publicación de Nimbos. Oseu amigo Ramón Piñeiro, que non se cansa-ba de animalo para que mantivese a comuni-cación creativa, escribialle; «Estás moi cala-do. Estás moi arredado. Semella asombrosoque non teñas máis obra galega que a xapublicada. ¿Qué ocurre para que sexa posi-ble tanto mutismo?» (Compostela, 3-X-1974).

Contraportada de Xermolos anuncianoContraportada de Xermolos anuncianoContraportada de Xermolos anuncianoContraportada de Xermolos anuncianoContraportada de Xermolos anuncianounha charla de Ramón Piñeiro no antigounha charla de Ramón Piñeiro no antigounha charla de Ramón Piñeiro no antigounha charla de Ramón Piñeiro no antigounha charla de Ramón Piñeiro no antigo

instituto de Guititrizinstituto de Guititrizinstituto de Guititrizinstituto de Guititrizinstituto de Guititriz

Cando morreu Celso Emilio Ferreiro, Díaz Cas-tro sentiu un mazazo na súa sensibilidade eescribiu a Piñeiro para poñerse a súa dispo-sición sí había algún tipo de homenaxe, e o«filósofo da saudade» contestoulle:«certamente que levei sorpresa ao recibir atua carta, non por que te supuxera mortopara os amigos, para a poesía e para Galicia,como ti dis, senón por estar adoitado ao teusilencio. Realmente eu teño preguntadomoitas veces por ti e sempre fun sabendoque estabas vivo, pero respetei o teu silen-cio» (Santiago, 16-IX-1979).

«A nosa poesía sofreu recentementetres baixas importantes: Cabanillas, Pimentele Aquilino. Está agora nun intre de necesariarenovación. A aparición de libros como «Nim-bos» enche o noso espirito de leda e íntimaconfianza. Danos a plena certeza decontáremos con unha voz poética fonda,orixinal, plena de intimidade humán e, sobretodo, esencialmente verdadeira. A nosa fede devotos da poesía galega revoa darredorde ti. Sabemos que podes e queres arrequecersustancialmente o tesouro espritoal do nosopatrimonio lírico. Os poetas novos están en-tusiasmados con «Nimbos» (nunha carta deRamon Piñeiro en Compostela, 8-X-61).No libro Homenaxe, publicado por Xermolos,Ramón Piñeiro escribiu: “Mesmo persoalmenteera cáseque un descoñecido fora do ámbitodos familiares, veciños e amigos… E, con todoe con eso, as tres ou catro ducias de poe-mas incluídos no libro ou esparexidos nas re-vistas mantiveron sempre viva e aureoladade prestixio a presencia do poeta.Descoñecíase a persoa, pero admirabase ópoeta.. Ora, tendo estado persoalmentealonxado do noso mundo literario, e poética-mente centrado noutros horizontes, non deixade ser un tanto sorprendente que as tres oucatro ducias de poemas galegos del coñecidosarraigaran entre nós con forza dabondo paramanter ó longo do tempo a invariable eprestixiosa presencia do poeta Díaz Castrona agra aberta da nosa poesía. A explicaciónnon pode ser outra que a profundaautenticidade galega dos poemas mesmos”(p.82).

Alfonso Blanco Torrado


Desde que se inicioua democracia a si-tuación do idiomavai estar definidapolo marco xurídico-legal que emana daConstitución Espa-ñola, do Estatuto deAutonomía e das

Leis do Parlamento de Galicia. Imos lembraralgúns artigos que sustentan dito marco le-gal.• O galego e o castelán son linguas oficiaisde Galicia (art.3-1 e 3-2 da Constitucióne art. 5-2 do Estatuto).• A lingua propia de Galicia é o galego (art.5-1 do Estatuto e art. 1 da Lei de Normaliza-ción Lingüística).Aclaración: o castelán é lingua oficial peronon é a propia de Galicia; tamén en Tanzaniao inglés é lingua oficial pero, desde logo, noné a propia dese país.• Os poderes públicos de Galicia garantiráno uso normal e oficial dos dous idiomas epotenciarán o emprego do galego en todosos planos da vida pública, cultural e infor-mativa, e disporán os medios necesarios parafacilitar o seu coñecemento (art. 5-3 do Es-tatuto e art. 2 e 3 da Lei de Normalización).• As autoridades educativas da ComunidadeAutónoma arbitrarán as medidasencamiñadas a promover o uso progresivodo galego no ensino (art. 12 e 13 da Lei deNormalización).Cómpre lembrar que a Lei de NormalizaciónLingüística foi promulgada polo Goberno doPP que presidía o señor Fernández Albor eaprobada por unanimidade de todos os gru-pos parlamentarios no ano 1983.No ano 2004 apróbase un novo Plan Xeral deNormalización Lingüística, que recolle quecomo mínimo, o alumnado reciba o 50% dasúa docencia en galego.

Este Plan de Normalización tamén foi apro-bado por unanimidade polo Parlamento galegotendo o PP a maioría absoluta, co voto favo-rable do señor Núñez Feijóo como parlamen-tario e vicepresidente da Xunta nese mo-mento.Coa finalidade de poñelo en marcha, no ano2007 publícase o Decreto que regula o uso ea promoción do galego no sistema educativoque, debido ó cambio de goberno na Xunta,correspondeulle promulgalo ó bipartito (máisconcretamente ó PSOE, pois a Consellería deEducación e a Secretaría de Política Lingüís-tica estaban no seu poder). Curiosamente,aínda que o Decreto se sustenta no Plan Xeralde Normalización do 2004 e desenvólveo noámbito do ensino, o PP votou en contra.Contra este Decreto a Asociación Gallega parala Libertad del Idioma (AGLI) presentou unrecurso contencioso administrativo peranteo Tribunal Superior de Xustiza de Galicia eque foi desestimado por entender dito Tribu-nal que non se aprecia ningunha discrimina-ción co castelán porque non se exclúe o usodo castelán como lingua cooficial. Ademaisrecoñece que a Administración educativa nonpode abdicar da obriga que o Estatuto deAutonomía lle impón de pretender normalizaro uso do galego. Tamén lembra que ó final daensinanza obrigatoria se ten que garantir aigualdade de competencia lingüística nos dousidiomas oficiais. Por outra parte di que ospais non teñen dereito a elexir a lingua enque os seus fillos reciben a educación (moirecentemente tamén apoiado polo ParlamentoEuropeo), e lembra que o Decreto é con-gruente cos obxectivos marcados no Plan deNormalización do 2004.En canto ó uso do galego no ensino, segun-do o recente Mapa Sociolingüístico de Galiciaelaborado pola Real Academia Galega, só o17% das clases de primaria e o 30% das cla-

ALGUNHAS ACLARACIÓNSSOBRE O ESTADO DA

LINGUA GALEGA


ses de secundaria son dispensadasmaioritariamente en galego, polo que non seestá a cumprir a nivel xeral nin sequera osmínimo legais do Decreto do 95 (que suporíadar 1/3 da docencia en galego) e menos odo 2007 (o 50%). Dicimos a nivel xeral por-que ben sabemos que nalgúns centros esco-lares, sobre todo das vilas, a porcentaxe deuso do galego pode ser superior pero noutros,especialmente nas cidades, soe ser moi baixa.Proba disto é que os alumnos que teñen comolingua materna o galego, na escola falancastelán, especialmente nas cidades. Polotanto a escola está a ser un mediocastelanizador.O Mapa Sociolingüístico de Galicia taménrecolle que desde 1992 ata 2004, en tan só12 anos, a porcentaxe de persoas que utili-zan o galego habitualmente pasou do 61% ó39%, é dicir, o galego, a lingua propia deGalicia, deixou de ser a lingua de usomaioritario. En canto ás perspectivas de fu-turo pode ser revelador que o monolingüísmoen galego descende drasticamente entre osrapaces novos, de feito entre 15 e 24 anosfálano só o 16%, mentres que as persoasentre 45 e 54 anos falan só galego o 30%.Aínda que actualmente está bastante asu-mido o galego como lingua oficial e entrou ennovos ámbitos de uso, sen embargo, estasea dar unha preocupante ruptura na transmi-sión interxeracional, é decir, moitos paisgalego-falantes fálanlles ós seus fillos encastelán e mesmo empeza a darse este fe-nómeno no medio rural. Debido a este retro-ceso que se está a dar entre as xeraciónsmáis novas, algúns lingüistas opinan que, deseguir así, o galego desaparecerá como linguaviva nuns 30 anos.Con estes datos resulta sorprendente falarda imposición lingüística do galego cando setrata da lingua propia e por enriba está baixoameaza de extinción.A lingua é o patrimonio cultural máis impor-tante que temos e como tal non se podeusar con intereses partidistas nin pode sermotivo de confrontación entre os cidadáns,sobre todo tendo en conta o momento tandelicado polo que está a pasar. Todo o mun-do entende que non se pode utilizar con finspartidistas a muralla de Lugo ou a catedralde Santiago e se algún destes monumentosemblemáticos estivese a piques dederrubarse, ninguén aceptaría que os gober-nantes non fixesen o posible por salvalos edarlles a importancia que se merecen.

En que lingua falas ti? Falar en galego non resulta aínda unha op-ción neutra. Igual que sucede co morfemade feminino, supón aínda a opción marcada,a que se toma conscientemente para sinalaro excepcional, o distinto, o “outro”. No supermercado do meu barrio, o outrodía, unha muller proclamaba sen pudor o seuorgullo de non entender nin saber falar “elgallego” nunha exaltación inconsciente, perosublime, da ignorancia que, non obstante,xamais se aplicaría para o castelán. Dise que a escolla dun ou doutro idioma élibre, como se se tratase simplemente dunhaelección individual, e que co recoñecementoestatutario é máis ca suficiente.Porén, cómpre recordar que só é posibleescoller libremente desde a sabedoría, pero,sobre todo, desde o verdadeirorecoñecemento e igualdade. Como podemos explicar que moitos de nós,galegofalantes que temos o privilexio demanexarnos ben nos dous idiomas, e por tantosuperado o obstáculo do coñecemento dalingua, nos sintamos máis cómodos nos es-pacios protexidos? Seguramente cómpre cuestionar se estáresolto o problema da igualdade e, se estanon é real, promover as estratexias idóneaspara alcanzala.

MaríaMiragaya Pereira.

DECRETODE

BILINGÜISMO,UN MAL

NECESARIO?


Para min, a A_21, desde o primeiro instante, foiunha actividade moi interesante. Recordoperfectamente que a coordinadora do proxectoviñera polas clases informándonos do programa esobre o Comité Ambiental, para que nosapuntaramos.

Comentounos que decidíran meterse noproxecto porque xa era un bo momento de com-prometernos co noso planeta, co noso contor-no. Apuntámonos case toda a clase e forma-mos o Comité Ambiental máis grande deGalicia!! Durante o pasado ano participamos envarias actividades. Este ano, informáronnos deque tiñamos a ocasión de repetir nós o mesmoque fixeran os de Ponteareas: A principio decurso os alumnos do Instituto de Formación Pro-fesional de Ponteareas viñeron para contarnoso modo en que había que identificar as árboresdo patio. Iso foi o que nós fixemos, logo, noscentros de Primaria.

Eu sen dúdalo (non o dubidei un momen-to) apunteime e puxémonos mans a obra. Em-pezamos facendo reunións e dividíndonos engrupos, xa que nesta actividade participaban17 alumnos de tres cursos diferentes.

A21EG: OSALUMNOS

SON OSPROTAGONISTAS

Cando nos puxemos de acordo, o grupo que seencargaba de chamar aos centros, concertou odía para ir identificar as árbores de cada un dospatios (Lagostelle e Parga) cun técnico en me-dio ambiente do Concello de Guitiriz. Despoisde identificalas, buscamos en Internet e nasguías información sobre estas especies e final-mente fomos aos colexios SANTO ESTEVO DEPARGA e LAGOSTELLE. Buf… jaja: A verdade éque os alumnos se portaron moi ben, pero aveces facíannos unhas preguntas un tanto ra-ras!! (Existe unha árbore que dá cartos?, Éverdade que cando miras para a copa dunha árboreabres a boca?, é verdade que o ciprés foi a causada peste?…).

Pero eso si… foi unha experienciainolvidable xa que eu, persoalmente, sentinmeprofesor por un día.

Despois destes traballos preparamos to-dos os documentos (Presentación POWERPOINT, Avaliacións, Vídeos…) e preparamos apresentación, cunha posterior proba diante dosnosos compañeiros de 4ºESO, para levar todoben ensaiado a Pontevedra… donde o presen-tamos o noso proxecto ante alumnos e profe-sores de distintos centros de secundaria de todaGalicia. Ao final desta xornada (I XornadasIntercentros A21EG) coñecimos que eramos,xunto co IES Neira Vilas, os premiados nestaedición. Gañamos unha estancia de tres díasen Alvarella, nas Fraguas do Eume.E non teño nada máis que contar, que me sentínmoi ben, e que tamén hai que dar grazas a to-dos os profesores que nos cederon clases, paraque os que estábamos metidos no proxectopuideramos preparar a nosa exposición.Asegúrovos que, aínda que pareza mentira,pásase moi ben nestas actividades, e nestescasos comprende un aos profesores, xa que, averdade é que se os alumnos nos che fan casofastidia un pouco.

Bruno Pena Calvo


A Axenda 21 Escolar GalegaAxenda 21 Escolar GalegaAxenda 21 Escolar GalegaAxenda 21 Escolar GalegaAxenda 21 Escolar Galega comezoua súa andaina no noso centro durante opasado curso, e desenvolveuse durante estecurso gañando en estabilidade eparticipación.

O Programaeducativo daAxenda, paranós, non con-siste na crea-ción de novasmaterias, nenn odesenvolvementode actividadescomplexas ouexclusivamentemedioambientais,en realidade, oPrograma da

Axenda 21, segundo o noso punto de vista,debe influir no desenvolvemento de toda aactividade do centro, impregnando da súafilosofía, cada unha das actividades que selevan a cabo.

O noso centro xa se desenvolve por Progra-mas hai tempo, todos coñecedes oComenius, os eTwinning, a AgrupaciónEscolar... Así que unha parte do traballo daa21eg xa estaba feito: organizar o ensino ea aprendizaxe en proxectos de corteinterdisciplinar. Para iso convén que os pro-fesores traballen en equipo e deixen que asúa materia aporte coñecementos en activi-dades de caracter máis global. Pero tamén épreciso que os alumnos aprendan a traballaralén dos propios apuntamentos ou libros detexto. É por iso que a A21EG non é un pro-grama para desenvolver en prazos curtos,todos precisamos unha reciclaxe para melloraros nosos procesos de traballo.

Durante este curso fixemos varias ac-tividades no desenvolvemento deste progra-ma. Recordaredes os Obradoiros deClimántica, por exemplo. As actividades derecoñecemento das especies arbóreas donoso patio, coa axuda de profesores e alum-nos do CIFP A Granxa, de Ponteareas. Asviaxes culturais as Médulas, para ocoñecemento natural do contorno. O estudoestatístico do consumo eléctrico no Insti-tuto durante os pasados anos. A participa-ción no desenvolvemento da actividade dosConcellos Saudables sobre os Almorzos. Aaportación de Amigos da Terra ao nosocoñecemento da importancia da cooperaciónno coidado do Medio Ambiente. A Exposi-ción itinerante sobre o Cambio Climático,para intuir os efectos das nosas propiasaccións a medio e longo prazo. Os estudossobre o consumo e os productos propiosda zona do eTwinning...

Actividades variadas que, ademais teñenunha proxección no contorno, e é que esa éoutra das características da A21EG:proxectarse no propio ambiente, creando re-des de colaboración con outras instituciónsdo mesmo. Non se trata de pecharnos naactividade propia do Instituto, puramenteacadémica, senón abrir as portas e colabo-rar e participar da vida cidadá no contorno,aprendendo e ensinando, cadaquén desde assúas posibilidades, pero vivindo intensamen-te as posibilidades que se nos ofertan.

A21EG no IES Poeta DíazCastro

Exp

osic

ión

Iti

ner

ante

sob

reE

xpos

ició

n I

tin

eran

te s

obre

Exp

osic

ión

Iti

ner

ante

sob

reE

xpos

ició

n I

tin

eran

te s

obre

Exp

osic

ión

Iti

ner

ante

sob

reC

amb

io C

limát

ico

Cam

bio

Clim

átic

oC

amb

io C

limát

ico

Cam

bio

Clim

átic

oC

amb

io C

limát

ico

Ob

rado

iros

de

Clim

ánti

caO

bra

doir

os d

e C

limán

tica

Ob

rado

iros

de

Clim

ánti

caO

bra

doir

os d

e C

limán

tica

Ob

rado

iros

de

Clim

ánti

ca


Porén, o máis salientable cremos que é oestablecemento de novas formas de traballo,como foi a “formación entre iguais”, isto é, aformación que os alumnos maiores fixeron cosmáis pequenos, en actividades concretas,como as de Climántica, no propio centro, oua que caracterizou a actividade “Os alum-nos son os protagonistas” na que repre-sentantes dos nosos alumnos de 4º de ESO,e 1º e 2º de BACH impartiron unha clase paraa identificación arbórea aos alumnos de 5º e6º de Primaria dos centros, tamén A21EG, dazona: Parga e Lagostelle. Esta experienciafoi, logo, contada durante as Xornadas paraAlumnado A21EG, en Pontevedra, onde oscompañeiros fixeron un bo traballo de repre-sentación do Instituto, cunha forma de con-tar a actividade precisa, pero simpática, quefixo que a audiencia quedara impresionadaco seu bo facer. Estas actividades demos-traron que as aprendizaxes que se fan nunhaactividade tan multidisciplinar serven para acapacitación en moitas facetas da nosa for-mación. De feito, superan as puntuaisaprendizaxes por materias. Non cabe dúbida:enfrontarse á preparación dunha clase, saírairosos da mesma, e resultar, a maiores, moiben parados na avaliación externa, supónunha formación que transcende a realizaciónde exercicios de calquera materia, pois é unhaformación global e aplicable, con

posterioridade, a calquera outra situación davida. Tanto é así que os organizadores doconcurso decidiron que os nosos alum-nos resultaran os gañadores, premiadoscunha viaxe ás Fragas do Eume, durante3 días, ao remate das clases. Noraboa!!!

Desde a Coordinación da 21EG, só restaagradecer a participación de todos: dos pro-fesores implicados, por aportarnos oscoñecementos que eles teñen; dos alumnosque se involucraron en actividadesmultidisciplinares, que, seguro, son máis com-plicadas de resolver; dos profesores que, nonestando directamente implicados, facilitaronas nosas xuntanzas e a nosa participaciónpermitindo licencias temporais, e ata modifi-cando as súas temporalizacións; dasInstitucións da zona, que nos permitironparticipar da vida cidadá con máiscoñecemento da mesma; do Servizo deDesenvolvemento Sostible, que nosaportou medios formativos, económicos e,sobre todo, grandes doses de ánimo paracontinuar na empresa. Grazas a todos!

Para saber máis:www.iesguitiriz.org/proxectos(entrada Axenda 21)

Susana Vázquez Regueiro

Obradoiro sobre CooperaciónObradoiro sobre CooperaciónObradoiro sobre CooperaciónObradoiro sobre CooperaciónObradoiro sobre Cooperación

Act

ivid

ade

de f

orm

ació

n en

tre

igua

is n

o C

EIP

Lag

oste

lle.

Act

ivid

ade

de f

orm

ació

n en

tre

igua

is n

o C

EIP

Lag

oste

lle.

Act

ivid

ade

de f

orm

ació

n en

tre

igua

is n

o C

EIP

Lag

oste

lle.

Act

ivid

ade

de f

orm

ació

n en

tre

igua

is n

o C

EIP

Lag

oste

lle.

Act

ivid

ade

de f

orm

ació

n en

tre

igua

is n

o C

EIP

Lag

oste

lle.


Durante este curso, os alumnos de PT doInstituto estiveron desenvolvendo outroproxecto eTwinning para estudar ascaracterísticas do consumo na vila,enfocado, sobre todo ao plano alimentario.

O proxecto europeo desenvolveuse, igual queo pasado ano, con alumnos da ESCOLA BÁ-SICA FRANCISCO ORNELAS DE CÂMARA, enTerceira, Azores, durante os meses que vande Outubro a Xuño.

Entre as actividades desenvolvidas, estiveronas visitas aos comercios da zona, igual queao mercado dos mércores, onde fixeronrecollidas de datos como prezos e orixe dosprodutos, para logo facer un estudoestatístico comparativo cos compañeiros por-tugueses. Tamén traballaron con receitas decociña, para descubrir a importancia da ali-mentación saudable, cos IMC e ata se fixoun estudo das etiquetas e códigos de barrasdos produtos de uso habitual. Durante o

proceso, tivemos ocasión de coñecer

os pormenores da Hostelería e da importan-cia das regras á mesa...

Para todas as actividades contamos co apoiodo Concello e do Balneario de Guitiriz.

Moitos aspectos poderían ser salientados áhora de avaliar o proceso, pero, sen dúbida,os máis importantes son:

O feito de facer un proxectointerdisciplinar de estudo, centra-do no propio contorno, o queaxuda á valoración do propio... isoé fundamental para considerareste programa como un dosdesenvolvidos dentro da Axenda21 Escolar de Galicia, quetamén está presente neste cen-tro educativo

A implicación do alumnadoen actividades innovadoras, so-bre todo ao ter en conta o máispróximo para o seu estudo.

A achega de coñecementosen forma de capacidades, espe-cialmente no que ao emprego dasTIC se refire, xa que todo o pro-ceso se desenvolveu na rede.A vinculación entre o afectivo e

eTwinning: Este ano, foi deconsumo!!

Alumnos portugueses cos que estivemos aAlumnos portugueses cos que estivemos aAlumnos portugueses cos que estivemos aAlumnos portugueses cos que estivemos aAlumnos portugueses cos que estivemos atraballar.traballar.traballar.traballar.traballar.


a aprendizaxe, que se traduce por unha maiorimplicación do profesorado e alumnado nodesenvolvemento do coñecemento e da va-loración persoal do contorno e das propiascapacidades.

Houbo dous momentos importantes duranteeste curso, neste sentido, xa que osproxectos eTwinning do pasado ano, que foranpremiados cos respectivos Selos de Calidadedo Ministerio de Educación, acadaron, no mesde Xaneiro de 2009, un dos dez PremiosNacionais eTwinning. Durante o mes deAbril, ademais, recibiron a máxima distinciónao otorgárselles os dous Selos de CalidadeEuropeos eTwinning.

É por iso que, despois de dous cursos detraballo compartido, os alumnos galegos eportugueses, estean desexosos de coñecersepersoalmente, de superar as barreiras daInternet, e compartir, tamén, actividades delecer e paseos... no país veciño... e é por isoque está planificada unha viaxe cultural defin de curso para todos eles a Lisboa e OPorto, durante o mes de xuño... Serán díasfestivos, para pór un final feliz a unha cola-boración intensa, educativa e, sobre todo,

Para saber máis:http://www.iesguitiriz.org/proxectos(entrada en eTwinning Guitiriz Azores)

A partir do día 14 de xuño iremos a Portugalde viaxe de fin de proxecto eTwinning. Alívamos coñecer aos nosos compañeiros detraballo, cos que levamos xa dous cursoscontactando por Internet.Os nosos compañeiros portugueses van facertamén unha viaxe longa, porque eles viven nasIlhas Açores, concretamente na Ilha Terceira.Eles viaxarán en avión e autobús, nós enautobús e tren.Durante este curso fixemos moitas actividadesxuntos, podédelas ver na nosa páxina web(www.iesguitiriz.org/proxectos, entrando eneTwinning Guitiriz Azores).A nosa visita vai ser a Lisboa, primeiro, ondeveremos o Parque das Nações, o Oceanario eo Zoolóxico. Asistiremos a un espectáculo congolfiños, que alí son moi habituais. Taméniremos a O Porto, ata alí iremos cos nososcompañeiros en autobús, todos xuntos, eademais da cidade, imos ver a Casa da Música,na Fundación Serralves, onde imos faceralgunha actividade que, polo de agora, ésorpresa.Polas noites imos cear de dar unha volta cosprofesores que nos acompañan, e iremosdurmir a un albergue todos xuntos.Cremos que será unha experiencia divertida.

Imos deviaxe a

Portugal

Cristian Andón. Irene Castro, AlejandroCastro, José M. Dobén, Alex Roca, Iván

LópezSusana Vázquez Regueiro

Alumnos durante una visita ao Mercado dosAlumnos durante una visita ao Mercado dosAlumnos durante una visita ao Mercado dosAlumnos durante una visita ao Mercado dosAlumnos durante una visita ao Mercado dosMércoresMércoresMércoresMércoresMércores


O día 30 de marzo os alumnos de 1º de BACmarchamos de excursión de fin de curso aValencia. Eperábannos unha morea de cousasnaquela gran cidade: visitas, festas, saídas...ademais tivemos a oportunidade de facer esta viaxeco instituto da Fonsagrada, e foi unha experienciaque nos gustaría repetir a maioría de nos.

O luns día 30 saímos de Guitiriz sobreas 22:30 da noite,comezabamos unha longaviaxe en bus para chegar á cidade que tiña-mos por destino,Valencia. Pero a verdade eque non se fixo tan longa como esperabamosporque iamos vendo películas,falando uns cosoutros e mesmo durmimos moito.Chegamosa Valencia sobre as 12 do mediodía do mar-tes 31.Estabamos algo cansos e o primeiroque fixemos foi pegarnos unha boa ducha elogo comemos no hotel. O hotel, de 4 estrelas,non tiña ningunha queixa e tiña incluso pisci-na exterior, que, por certo, non puidemosaproveitar polo mal tempo (non chovía perofacía frío),piscina interior, saunas e ximnasio...Pola tarde,a pesar de que os alumnos nonqueriamos, aos profesores antollóuselles facer

unha visita ao centro de Gandía, polo quenon quedou máis remedio que obedecer eandar toda a tarde por Gandía. Retornamossobre as 7 da tarde ao hotel,e deixáronnostempo libre ata a hora de cear,todos os díasceabamos no hotel, a verdade é que se co-mía moi ben.Logo os alumnos non quixemossaír a pesar de que os profesores nosdeixaban.

O mércores día 1 tocaba madrugar, ha-bía que levantarse ás 7:30,esperábanos unlongo día na cidade das artes e dasciencias.Tan pronto chegamos a estemarabilloso lugar todos quedamos impresio-nados con só ver a estrutura do edificio por-que chamaba a atención. Ao longo da mañádeixáronnos andar ao noso aire por dentrodeste edificio para poder disfrutar do que aquíse expoñía,e ademais á maioría gustounosporque podíamos tocar,ver...Ese mesmo díapola tarde fomos visitar a “marabillosa”albufeira,a verdade é que creo que a ningúnde nós nos entusiasmou moito,pero antes devisitar a albufeira leváronnos ver unha daspraias máis famosas, a praia da Malva Rosa,unha praia enorme e fermosísima. Arredor dassete regresamos ao hotel,como a maioría dosdías,e por suposto despois de cear había unpouquiño de festa nas habitacións,pero nun-ca nos chamaron a atención por facer ruído.

O xoves día 2,tocaba volver amadrugar,este día iamos visitar oOceanografic pola mañá e pola tarde fomosdisfrutar dunha película no Hemisferic que setitulaba “Los Alpes” e que nos gustou moitoa todos. No Oceanografic puidemos observardiversas clases de peixes e a mediodía fomos

Viaxe a Valencia


ver un espectáculo de delfíns ao aire libre etodos quedamos impresionados co que soncapaces a facer estes animais.

O venres día 3,como todos os días,tivemos que madrugar;esperábanos unhamañá bastante cansada e aburrida,xa quetocaba aguantar a guía,e ademais non eraunha guía calquera,porque de Valenciaexplicounos bastantes cousas pero creo queaínda nos explicou máis cousas sobre os seusfillos,era bastante “cansina” e encima nósnon lle faciamos caso e dicíanos que eramosuns apáticos,pero eu creo que ata as profe-soras quedaron cansas dela.Pola tarde visi-tamos o museo de arte moderno IVAM e omuseo fallero no que puidemos ver as fallasde anos anteriores e a verdade é que sonimpresionantes. Logo, o condutor ofreceusea levarnos por uns pequenos pobos que eranpreciosos,un deles era Guadalest,un pobocostento cerca de Valencia,no que habíapoucos habitantes,moitas tendas derecordos,e algún que outro bar, logo fomos aCalpe,outro pobo cerca de Valencia no quepuidemos ver o piñón de Ifast,unha auténti-

ca preciosidade. Xa ao fin da tarde regresa-mos ao hotel para darnos unha ducha e saíra dar unha pequena volta por Gandía,pero averdade é que non había moito ambiente.

O sábado,día 4,pasamos toda a mañáen Terra Mítica,fomos a Atalaya Park,a únicaparte de terra mítica que estaba aberta ecomemos alí, pola tarde fixemos unhapequena visita a Benidorm pero xa nonbaixamos do bus porque o único que ten quever son edificios horrorosos,a praia e unhamorea de excursións do inserso,así que re-gresamos cedo ao hotel porque ,ademais, xatocaba facer as maletas de volta para volverá nosa terra, anque non a botabamos nadade menos.

O domingo día 5, viaxe de volta a Galiciaque non se nos fixo nada longo porqueviñemos vendo películas,cantando,contandochistes....paramos a comer en Madrid echegamos a Guitiriz arredor das dez da noite.Viñamos apenados porque queriamos quedaraló.

Durante a excursión coñecemos moitaxente,sobre todo no hotel, porque había xentedoutros institutos e doutros lugares comoMeira, Cadiz...As profesoras portáronse moi ben con nós enós con elas tamén, o condutor era unhapersoa espléndida, non facía máis que me-terse con nós pero pasámolo xenial con el ecos profesores e os alumnos da Fonsagrada,persoas excelentes coas que disfrutamosmoitísimo durante toda a viaxe e dos quepor suposto nunca nos imos esquecer. Foiunha viaxe estupenda e que a todos nós nosgustaría repetir.


Arqueólogos por un

díaAlumnos de primeiro da ESO fixemos un

taller de arquoloxia no castro-museo de Viladonga.

As excursións son sempre interesantes, peroesta non o foi menos. Non paramos en todo o día,estivemos na casa de Curros agora restaurada ecentro cultural de Celanova, vimos a casa na quenaceu Celso Emilio Ferreiro e o mosteiro no queestivo encerrado durante a guerra civil, a casecatedral tan criticada por Curros na súa poesíacívica e o lugar dos milagres da súa Virxe do Cristal,visitamos as aldeas que el nos fixo coñecer.Tamén subimos a un castro e a unha torremedieval…Foi un estupendo paseo pola nosaliteratura, pola nosa historia.

Celanova


Baixo o lema “EN GALEGO! PÁSAO”convocouse este ano o CORRELINGUA, esacarreira ou, máis ben, esa camiñata que invita aosestudantes de toda Galicia a festexar e reivindicaro dereito de falar en galego cando así se desexe,libremente, sen problemas.

Correlingua 2009

Nós fomos a Lugo, os alumnos de 4º da ESO,acompañados por algúns profesores. O tempo nonnos axudou demasiado, incluso pillamos unha boamolleira, pero non importa, sempre é agradabledar un paseo por riba da Muralla. Pasámolo ben.

Halloween???

Non. SAMAHÍN.

Non todo vén de América…Puidese ser que esafesta das cabazas tan celebrada nos últimos anosteña as súas orixes na vella Europa e que foselevada ao outro lado do

Atlántico polos primeiros colonizadoresingleses…alguén se anima a investigalo?Polo si ou polo non, nós decidimos celebralo esteano montando unha exposición de cabazasd e c o r a d a spolos alumnose unhaexposición der e l a t o srelacionadoscon estaantiquísimatradición.


Este ano decidi-mos celebrar oDía Internacionalda Muller encompañía deCarme Blanco,un verdadeiro re-ferente intelec-tual por ter de-dicada boaparte da súavida a tresgrandes amo-res, como elamesma os tendefinido nolimiar de LITE-R A T U R A

GALEGA DA MULLER -un dos seus ensaios-: GALICIA, A MULLER E A LITERATURA.

Nesta ocasión interesábanos especialmentea súa faceta feminista, porque ela é unhamuller moi consciente da problemática queimplica este feito de ser muller…e neste sen-tido, demostrou sempre unha grande lucideze un gran compromiso, sensible e solidariasempre co movemento de liberación da muller,co feminismo.

LITERATURA GALEGA DA MULLER.-1991ESCRITORAS GALEGAS.-1992LIBROS DE MULLERES.-1994O CONTRADISCURSO DAS MULLERES.-1995NAIS, DAMAS, PROSTITUTAS E FEIRANTAS.-1995MULLERES E INDEPENDENCIA.-1995ALBA DE MULLERES.-2003SEXO E LUGAR.-2006

Son títulos que contribúen a crear unha sen-da libertaria nas interrelacións de poder, muller,sexo, cultura e literatura.

Charla conCarme

Blanco.....

Antes do Nadal, visitounos ANXO FARI-ÑA.É o autor dos li-bros xuvenísO SMEGATOXOS,protagonizadospor unha pandade rapacesaventure i rosque nona c o u g a n .Falounos dasúa propiaaventura comoescritor porquenos dixo que,sobre todo, el é

debuxante ou ilustrador, e que cosM e g a t o x o sexperimentouunha nova for-ma de comuni-carse. Igual-mente, tivemosa oportunidadede velo debuxaren vivo e en di-recto. Todo unpracer!

Citacon

AnxoFariña


Para conmemorar as LETRASGALEGAS, dedicadas este ano ao ilustrepensador RAMÓN PIÑEIRO, tivemos asorte de contar coa colaboración de XoséManuel Rivera García, autor da exposiciónde caricaturas sobre pedra que aínda seque aínda seque aínda seque aínda seque aínda sepode ver nos corredores do nosopode ver nos corredores do nosopode ver nos corredores do nosopode ver nos corredores do nosopode ver nos corredores do nosoinstituto.instituto.instituto.instituto.instituto. “Con esta exposi-ción preténdeserecoller a historia doDía das LetrasGalegas, unhaefeméride que sec e l e b r acontinuadamentecada 17 de maiodesde 1963. Son 47as personalidadeshomenaxeadas. Asilueta de todaselas está plasmada en rocha viva pola maocreativa dun operario. A historia do idioma galego está moi direc-tamente relacionada coa das pedras.Expostas ás inclemencias do tempo, resistenas máis extremas temperaturas duramenteanos e anos. Con elas os canteiros do paíslevantaron modestas casiñas e nobres pazosno corazón de cidades e vilas e nos millaresde aldeas e lugares sementados por toda a

x e o g r a f í agalega…” Es-tas palabras,recollidas dofolleto queacompaña aexpos ic ión ,reflexan o quenós tamén ve-mos.

Os cantosdeX.M. Rivera

Visita aFerrol.

Os alumnos de 3·º da ESO coñeceron Ferrol e asúa ría nunha visita organizada polo Proxecto Terrae o departamento de xeografía e historia

MagostoUn novembro sen Magosto é coma un porco senSan Martiño…así que, coma todos os anos,puxemoscastañas aolume edisfrutamosd u n h asaborosa em o r n axornada. Ascastañas,pequenasp e r olarpeiras,estiveronno seup u n t oexacto deasadura.


Angela -hocesAngela -hocesAngela -hocesAngela -hocesAngela -hocesMónica García 3ºMónica García 3ºMónica García 3ºMónica García 3ºMónica García 3º Andrea RofriguezAndrea RofriguezAndrea RofriguezAndrea RofriguezAndrea Rofriguez

Guillermo Blanco 3ºGuillermo Blanco 3ºGuillermo Blanco 3ºGuillermo Blanco 3ºGuillermo Blanco 3º Vanesa Roca, 3ºVanesa Roca, 3ºVanesa Roca, 3ºVanesa Roca, 3ºVanesa Roca, 3º

Estes son algúns dos traballos que se fixeron durante o curso nas clases deEd. Plástica e de Debuxo Artístico, en 3º e 4º de E.S.O. e 2º de BAC. Comopodedes ver, na súa confección empréganse técnicas e materiais diferentes,como os lápices de cores, a colaxe, os rotuladores, programas de tratamentode fotos dixitais..., que serviron para elaborar autorretratos, fotomontaxes,deseñar unha páxina web ou construír pezas en perspectiva axonométrica,entre outros.Se vos apetece ver máis traballos e outras imaxes e cousas de interés, podedesatopalas na sección de DEPARTAMENTOS > DEBUXO, na páxinaweb do instituto, no seguinte enlace: http://wwwhttp://wwwhttp://wwwhttp://wwwhttp://www.iesguitiriz.org/dep_debuxo.iesguitiriz.org/dep_debuxo.iesguitiriz.org/dep_debuxo.iesguitiriz.org/dep_debuxo.iesguitiriz.org/dep_debuxoEsperamos que vos gusten!

Traballos de Plástica


Alba Losada, 4ºAlba Losada, 4ºAlba Losada, 4ºAlba Losada, 4ºAlba Losada, 4º

Alba Losada, 4ºAlba Losada, 4ºAlba Losada, 4ºAlba Losada, 4ºAlba Losada, 4º

Alicia Iglrsias 3ºAlicia Iglrsias 3ºAlicia Iglrsias 3ºAlicia Iglrsias 3ºAlicia Iglrsias 3º ESTEANÍA bERGANTIÑOS 4ESTEANÍA bERGANTIÑOS 4ESTEANÍA bERGANTIÑOS 4ESTEANÍA bERGANTIÑOS 4ESTEANÍA bERGANTIÑOS 4

Itxaso Varela 4ºItxaso Varela 4ºItxaso Varela 4ºItxaso Varela 4ºItxaso Varela 4º

Daniel Oliveira 3ºDaniel Oliveira 3ºDaniel Oliveira 3ºDaniel Oliveira 3ºDaniel Oliveira 3º Francisco Sámchez 4ºFrancisco Sámchez 4ºFrancisco Sámchez 4ºFrancisco Sámchez 4ºFrancisco Sámchez 4º

Carlos BujánCarlos BujánCarlos BujánCarlos BujánCarlos Buján


GRUPO PRÓSOPONCURSO 2008-09

Este ano fixemos o grande esforzode facer dúas montaxes: Nubes, e Osoldado farfallán.

A primeira é obra do autorgrego Aristófanes (s. V a. C.) e critica a filo-sofía socrática antiga. A segunda é obra doautor latino Plauto (s. III a.C.) e critica undos tipos humanos máis comúns: o do farfallánque cre que todas as mulleres están tolaspor el.

Con ambas as dúas participamos noFestival de Teatro Juvenil Grecolatino orga-nizado no Auditorio Gustavo Freire de Lugopola Delegación Galega da SEEC (SociedadEspañola de Estudios Clásicos) en colabora-ción co concello de Lugo. O día 11 de marzorepresentamos Nubes pola mañá e O soldadofarfallán pola tarde. Tivemos en total máisde 1400 espectadores chegados de todaGalicia e mesmo de Asturias.

O día 23 de abril representamos Nubesno Salón de Actos da Facultade de Filoloxíada Universidade de Santiago de Compostela,invitados por dita institución. Tivemos aproxi-madamente uns 100 espectadores, universi-tarias/os e mesmo profesores/as.

Grupo de teatro Prósopon

O soldado farfallán

Dende o grupo Prósopon queremostamén vos ofrecer un comentariodidáctico sobre O soldado farfallán, paraque aprendades un pouco de teatro latinoantigo. O comentario orientarémolo caraás clases sociais da antiga Roma.

Segundo o papeldo soldado Pirgopolinicespódese deducir queestes, os soldados, eranos que mandaban, poisposuían escravos e unaire de superioridade.Crían que podían con-seguir o que querían abase do seu poderpersoal na escala social.

Na vida domésti-ca pódese observarcomo os homes tiñan opoder, nalgúns casos es-taban sometidos o po-der doutro, e asmulleres eran sometidasos mandamentos doshomes. Os escravos nongozaban de liberdade ninposuían dereitos, eran sometidos aos desexosdos soldados, os cales gozaban de plenaliberdade.

Dentro desta obra, a trampa tendidaao soldado farfallán manifesta a burla caraaos poderosos, e tamén se podería aplicarhoxe en día.

Joana Iglesias LópezIria Villares González1 BAC HUMANIDADES


ACROTELEUCIA

Acroteleucia é unha cortesana que tentaseducir a Pirgopolinices, o soldadofarfallán.

Como todos os anos, a montaxe do gru-po de teatro PRÓSOPON formou parte da lis-ta de actividades do centro, e eu formei partedesta experiencia na nova obra levada a cabo“O Soldado Farfallán” dándolle vida aAcroteleucia, unha cortesana que tenta se-ducir a Pirgopolinices, o soldado farfallán.

Dende principios de curso, o traballolevado a cabo é constante, horas de ensa-yos en recreos e tardes supoñen un esforzopara procurar conseguir o mellor resultado,esforzo que se vé recompensado coadesposta dos espectadores. A pesar dotraballo os ensaios son unha boa maneira depasar tempo cos compañeiros, rir e aprenderuns de outros.

O 11 de marzo fomos ao Festival deTeatro Juvenil Grecolatino celebrado en Lugono Gustavo Freire (representamos dúas obras,“As Nubes”, de Aristófanes e “O SoldadoFarfallán”, de Plauto) e vimos a experienciade actuación fronte a numerosos alumnos dediversos puntos de Galicia e Asturias, doscales recibimos polo xeral boas críticas.

Momentos antes de cada actuación osnervos e tensións están a flor de pel, perounha vez se sae ao escenario, procuramosofrecer o mellor de cada quen para transmitira aprendizaxe, o entretemento e diversiónque esta experiencia aporta, a todas e cadaunha das persoas que se senten nunca bu-taca.

Iria Villares González 1ºBAC B ds

A nosa experienciadende detrás doescenario (I)

O grupo de 1º BAC B de Humanidadesestivemos axudando a facer os decoradosde “El Soldado fanfarrón” o taménchamado “O soldado farfallán”.Neses decorados están incluidos asestruturas da casa, sillas,o carro do solda-do, etc…O día 11 de Marzo o grupo Prosopón foi ac-tuar ao auditorio Gustavo Freire en Lugo. In-terpretaron dúas obras: O soldado farfallán,de Plauto e As nubes, de Aristófanes.Pola maña interpretaron as nubes; obra naque a xente quedou moi contenta e nosmesmas como espectadores gustounos moito.Cando rematou esta obra, estivemos invita-

dos a comer nun restaurante cercano polaS.E.E.C ( Sociedade Española de Estudos Clá-sicos). Tratáronnos moi ben e a comida foido noso agrado. Descansamos durante unhamedia hora e volvimos ao auditorio para pre-parar o decorado da segunda obra.Na se-gunda obra o auditorio aínda estaba máischeo, e os espectadores estaban máis acti-vos nesta. A xente realmente quedou moisatisfeita de ver esta obra.

Rocío Pumares GuerreroJoana Iglesias López

Alba Penas Calvo


A nosa experienciadende detrás doescenario (II)

Durante a segunda avaliación, os compoñentesdo grupo de teatro Prosopón levamos a cabo apreparación dunha obra latina que levou comotitulo “ O SOLDADO FARFALLÁN” dePlauto.

Nós como alumnas e espectadoras, levamosa cabo a decoración desta. Traballamos depintoras, tomamos medidas para facer o ca-rro e as casas, pintamos o material usadopara a decoración e ademais tamén botamosunha man no tratado da roupa.

O día da actuación no auditorio“Gustavo Freire” de Lugo, axudamos coamontaxe e fixemos de espectadores. Polamaña representaron a obra das “NUBES” deAristofánes, esta obra e moi graciosa e

gustounos moito. Despois cando acabaron derepresentala fumos comer, a comida estababen, menos o primeiro plato que non nosgustou. Pola tarde representaron a obra

do”SOLDADO FARFALLÁN” que quedamos im-presionados, xa que era unha comedia coaque nos rimos moito.

Tamara Vázquez PrietoEva Lameiro Souto


Proxecto Comenius“Water Source of Life”

Este curso rematou o proxectos Comenius,que levaba por título “Water Source ofLife”, no que participaba o centro. Forondous encontros os que se realizaron, un afinais de Novembro en Bélxica e o últimoa principios de Marzo en Guitiriz.

Geel, Bélxica (20-26Novembro de 2008)

Ao encontro de Bélxica acudiu unicamenteun alumno de Guitiriz: David Gómez Quintián(3º ESO B) acompañado de dous profesores:Tono Frade e Jose García. Aparte de faceras presentacións dos estudos sobre o con-sumo de auga e as análises dos ríos locais,que se fixo ao día seguinte de chegar, houbotempo para visitar, coñecer e descubrir.Dicirvos que os nosos compañeiros deproxecto se sorprenderon moito do barataque é a auga en Galicia. A nós, o moito querespectan as regras, e o concienciados queestán en xeral co problema da escaseza daauga.

En canto as actividades comúns, visitamosBruxelas, onde os alumnos fixeron un xogode busca para ir descubrindo a cidade. Oluns visitamos o “Hidrodoe”, un museointeractivo da auga, pola maña mentres quepolo serán osprofes preferi-mos practicarpatinaxe so-bre o xeo oupolo menosi n t e n t a l o(Tono tivo unéxito máis queaceptable).David estivogozando dapiscina coss e u scompañeiros.

Tras underradeiro díano instituto de Geel, no que se preparou aúltima reunión, e visitamos un hospicio his-tórico, volvemos a Guitiriz con toda a ilusiónpara preparar o último encontro.


Guitiriz, España (5-11de Marzo 2009)

Os nosos hóspedes chegaron o xoves día 5 e ao díaseguinte tiveron unha axenda ben apertada.

Foron recibidos no Concello, visitaron o Bal-neario e para rematar a maña fixemos as pre-sentación dos traballos que traía cada cen-tro.

Esta vez os estudos tiñan que ver coshábitos de consumo de auga e enerxía encada país, e unha comparación final detódolos países que corría ao noso cargo.Ademais, presentáronse outros traballos ex-tra sobre o tema, como un vídeo documentaltraído polos alumnos alemáns, unhas fichase trípticos preparados polos alumnos gregose un xogo de preguntas, tipo Trivial, feitopolos alumnos belgas.

Os días seguintes foron de visitas: o sábadoa A Coruña, nunha visita guiada comentadapor Tono, o domingo a Santiago onde foi o

profesor Jorge Calle o que nos instruíu sobreos edificios históricos do Casco Vello. E oluns fíxose unha visita ás rías baixas, visi-tando O Grove, o museo da salga e facendounha viaxe en barco pola ría.

Para o martesquedou aderradeira re-unión para obterconclusións e acomida de des-pedida (agasallodo instituto) noque Marica Cam-po leu o poemaque escribiu es-pecialmente paraeste proxectoComenius, poemaque foi lido entres idiomas dife-rentes, e que resultou ser un dos momentosmáis emotivos do proxecto, segundo nos con-fesaron varios participantes.


Nota do coordinador:

Con este encontro en Guitiriz remata oproxecto ideado e comezado por JoséArmesto. Baixo o meu punto de vista nontrouxo máis ca vantaxes ao IES e apracticamente a todos os que participaronnel. Proba desto é que todos os participan-tes repetirían a experiencia e aconsellarían acalquera que tomaran parte en experienciasdeste estilo.Como saberedes eu cheguei co traballo xacomezado e tentei adaptarme o máisrapidamente posible.Quero agradecer especialmente o traballo deJorge Calle e Tono Frade sen o cal non sería

posible levar a bo final este Comenius. E porsuposto agradecer o traballo de tódolo/asque axudastes (Montse, Begonia, Ana,

Sandra, Christopher, Olga, Santi, os dos co-ches, e calquera do que me poda esquecer…Grazas!)


O alumnado de 1º da E.S.O visitamos odia 19 de maio o Parque Natural dasMédulas, situado en Ponferrada naprovincia de León.

Ali explicáronnos que As Medulas fora amina máis importante de todo o imperio ro-mano. A mina non era moi rica en ouro senon que era bastante pobre, pero abastecíaas necesidades dos cidadàns romanos.As Médulas son un PaisaxeCultural, resultado da interven-ción romana nun territorio olargo dos séculos e dos cam-bios experimentados neste te-rritorio ata a actualidade. A im-portancia, sen embargo, vaimás aló dos monumentais res-tos da minería de ouro roma-na, xa que é o producto doscambios históricos de todo tipoque esa explotación e domi-nación implicaron.A paisaxe cambiou moito den-de que os romanos abandona-ron a mina. Agora o seu as-pecto è moi montañoso, e asmontañas teñen unha cor

vermella-alaranxada que as identifica. Os en-cargados do Parque coidan de que ossendeiros que levan a parte alta da montañaestean perfectamente coidados.Para contar a nosa experiencia na no parqueleonés, comezaremos por dicir o moito quenos gustaron as covas. Visitamos dúas gale-rías que non poideran acabar de e que polotanto adquirirán unha forma peculiar. Logode visitarmos as ditas covas fomos a un mi-rador que se atopaba na parte alta do Par-que Natural. Costounos subir pois era unhapendente considerable. Pero iso di mereceua pena, xa que as vistas dende ali eran to-talmente alucinantes. Despois dun merecidodescanso entramos nunha galería subterrá-nea, na que algúns preferiron queadar fora.A entrada a cova foi alucinante, apenas ha-bía luz e facía frío. Á saída desta todos re-gresamos o autobús para xantar e despoisdun merecido tempo de descanso marcha-mos rumbo a Guitiriz.Foi unha viaxe moi bonita e apaixoante, queesperamos se repitan moitas coma ésta xaque o pasamos moi ben e podemos compartirun día xuntos. Amanda

e Nerea 1ºE.S.O

As Méulas, o ouro dosromanos

leliadoura 18

Documents