lección 27 frases hechas. verbos defectivos. … · lección 27 frases hechas. verbos defectivos....

5
Lección 27 Frases hechas. Verbos defectivos. Aspectos sintácticos. Las palabras para indicar parentesco en irlandés no siempre se corresponden con la traducción en español. No hay dificultades en cuanto a "padre", "madre", "hermano", "hermana", pero no existen términos para decir "sobrino", "sobrina", "tío", "tía", por lo que hay que especificar diciendo el hijo de la tía, el hijo del hermano, el hermano o hermana del padre, o el hermano o hermana de la madre. A veces se emplean los términos derivados del inglés uncail "tío", áintín "tía". Cliamhain significa "yerno. Ya hemos visto que se cuenta por veintenas en el lenguaje hablado, pero en las escuelas se han ido restaurando formas literarias arcaicas que se entienden perfectamente: tríocha 30, ceathracha 40, caoga 50, seasca 60, seachtó 70, ochtó 80, nócha 90. En lo que respecta al sistema verbal, recuerda que en irlandés no se diferencian el pasado simple y perfecto del verbo "ví" y "he visto": an bhfacaís fós é? "¿Lo has visto ya?"; an bhfacaís an páipéar inné? "¿Viste ayer el periódico?". Pero existen otros dos tiempos o aspectos en irlandés, uno para una acción que se ha completado, en presente: tá sé déanta agam "lo he hecho"; y uno para un hecho que acaba de suceder: táim tar éis teacht isteach "acabo de entrar" (lit. estoy justo después de entrar). Hemos visto que la forma pasiva correspondiente a la activa buialeann sé "él golpea" es buailtear é "es golpeado" (Lección 19). La forma correspondiente al presente tá sé ag bualadh "él está comiendo" es la forma tá sé dá bhualadh "él está siendo comido". La forma pasiva de casaim "yo giro" se emplea para expresar un encuentro: castar orm é "yo lo encuentro". Éirigh "subir" usado como impersonal significa "tener éxito"; éirionn liom "tengo éxito"; go n- éirí leat! "que tengas éxito". La partícula relativa a puede significar "todo lo que" y provoca nasalización, así como lleva una forma dependiente de los verbos irregulares incluso en nominativo-acusativo: caitheann sé a dtuilleann sé "gasta todo lo que gana"; imeoidh a dtiocfaidh agus a dtáinig "todo lo que venga y todo lo que vino pasará"; an cailín is deise dá bhfacaís riamh "la chica más hermosa que hayas visto" (lit. "de todas las que hayas visto"). Fíjate en la frase lá dá rabhas ann "un día en que estaba allí", donde "cuando" es una antigua conjunción, distinta del del ejemplo anterior. Un uso interesante de la partícula negativa se produce en is fada ná faca thú "no te he visto desde hace mucho tiempo", donde ó chonac thú también sería correcto.

Upload: ngongoc

Post on 25-Sep-2018

318 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • Leccin 27Frases hechas. Verbos defectivos. Aspectos sintcticos.

    Las palabras para indicar parentesco en irlands no siempre se corresponden con la traduccin en espaol. No hay dificultades en cuanto a "padre", "madre", "hermano", "hermana", pero no existen trminos para decir "sobrino", "sobrina", "to", "ta", por lo que hay que especificar diciendo el hijo de la ta, el hijo del hermano, el hermano o hermana del padre, o el hermano o hermana de la madre. A veces se emplean los trminos derivados del ingls uncail "to", intn "ta". Cliamhain significa "yerno.

    Ya hemos visto que se cuenta por veintenas en el lenguaje hablado, pero en las escuelas se han ido restaurando formas literarias arcaicas que se entienden perfectamente: trocha 30, ceathracha 40, caoga 50, seasca 60, seacht 70, ocht 80, ncha 90.

    En lo que respecta al sistema verbal, recuerda que en irlands no se diferencian el pasado simple y perfecto del verbo "v" y "he visto": an bhfacas fs ? "Lo has visto ya?"; an bhfacas an pipar inn? "Viste ayer el peridico?". Pero existen otros dos tiempos o aspectos en irlands, uno para una accin que se ha completado, en presente: t s danta agam "lo he hecho"; y uno para un hecho que acaba de suceder: tim tar is teacht isteach "acabo de entrar" (lit. estoy justo despus de entrar).

    Hemos visto que la forma pasiva correspondiente a la activa buialeann s "l golpea" es buailtear "es golpeado" (Leccin 19). La forma correspondiente al presente t s ag bualadh "l est comiendo" es la forma t s d bhualadh "l est siendo comido".

    La forma pasiva de casaim "yo giro" se emplea para expresar un encuentro: castar orm "yo lo encuentro".

    irigh "subir" usado como impersonal significa "tener xito"; irionn liom "tengo xito"; go n-ir leat! "que tengas xito".

    La partcula relativa a puede significar "todo lo que" y provoca nasalizacin, as como lleva una forma dependiente de los verbos irregulares incluso en nominativo-acusativo: caitheann s a dtuilleann s "gasta todo lo que gana"; imeoidh a dtiocfaidh agus a dtinig "todo lo que venga y todo lo que vino pasar"; an cailn is deise d bhfacas riamh "la chica ms hermosa que hayas visto" (lit. "de todas las que hayas visto").

    Fjate en la frase l d rabhas ann "un da en que estaba all", donde d "cuando" es una antigua conjuncin, distinta del d del ejemplo anterior.

    Un uso interesante de la partcula negativa n se produce en is fada n faca th "no te he visto desde hace mucho tiempo", donde chonac th tambin sera correcto.

    null

    41847.973

    null

    63711.33

  • Verbos defectivos

    Tenemos que mencionar un verbo curioso que an no hemos visto, puesto que es de uso comn: ni fheadar "no s". Es curioso que solo se usa en negativo e interrogativo: an bhfeadrais "sabes?" (En afirmativo se dice: t a fhios agam, agat...). Y tiene significado en presente y en pasado. Las formas son:

    Sing. 1 feadar Pl. 1 feadramair2 feadris 2 feadrabhair3 feadair s 3 feadradar

    Tharla "dio la casualidad, sucedi" es impersonal y lleva una oracin dependiente: tharla go raibh s ann "dio la casualidad de que estaba all".

    Ba dhbair "casi sucedi" va seguido del condicional en una oracin dependiente: ba dhbair go ndearmhadfainn "casi me olvid de l"; ba dhbair ... go dtifeadh an capall "el caballo casi se cay", o de un nombre verbal: ba dhbair dhom a dhearmhad.

    Ar, arsa "dijo" solo se usa para introducir una frase directa y va detrs de las palabras citadas. La forma ms larga, arsa, se usa con mise, tusa y un nombre-sujeto; ar con seisean, sise. Siempre se usan las formas enfticas del pronombre.

    Ach "pero, sino, ms que" cuando quiere decir "solo" se emplea con el verbo en negativo o interrogativo: n raibh aige ach scilling "no tena ms que un cheln"; nor dhein s ach fachaint uirthi "no hizo ms que mirarla"; c thiocfadh isteach ach Sen! "Quin entr sino Tom". Algunas frases hechas con ach son: ach chomh beag "ni" tras negativo; ach go hirithe "como sea": nor labhair Sen agus nor labhras-sa ach chomh beag "John no habl ni yo tampoco habl"; raghad-sa ann ach go hirithe "ir all como sea".

    Sara "antes" tambin se utiliza como conjuncin final para decir "para que no": chuir s i bhfolach sara bhfaighinn "lo escondi para que no lo encontrara"; labhair go ridh sara n-aireofa th "habla bajo para que no te oigan".

    F mar "como, como si": f mar aduart leat "como te dije"; bh s ag screadaigh f mar a bheadh pian air "estaba llorando como si le doliese".

    Ya has aprendido a usar is y t correctamente (Lecciones 8 y 10). En oraciones simplemente descriptivas, donde el predicado es un nombre, es comn una construccin peculiar con t y la preposicin ar "en, sobre": t s ar an ngarsn is fearr sa rang "es el mejor chico de la clase" = is an garsn is fearr sa rang ; bh s ar dhuine desna daoine ba lannta a bh san it "fue uno de los hombres ms cultos del lugar" = duine desna daoine ba lannta... dob ea ; t s ar chailn chomh deas agus a gheof "es una chica tan hermosa como pudieses encontrar".

  • VOCABULARIO ach chomh beag ni (tras neg) danach tardeait extrao, raro fgaim sln digo adisar dtis al principio feitheamh le esperandobus m. autobs laetheanta saoire vacacionescathair f. ciudad sara fada a no mucho tardarcile m/f compaero slua m. muchedumbre i dteannta a chile juntos taitneann s liom me gustacrbh fin? quin era ella? teacht ar cuairt visitarcomhr m. conversacin tuath f. ar an dtuaithcostas m. coste en el condadocuimhnim yo recuerdo uaigneas m. soledadcuirim moill ar yo retarso

    Ejercicio 61

    Lee en voz alta y traduce.

    1. Do chuas fin agus Samas don Daingean inn agus casadh Liam Murchadha orainn2. Mac drifar do Mhire N Dhomhnaill is ea 3. "Conas taoi?" ar seisean. "Is fada n faca th."4. "Cad na thaobh", arsa mise leis, "n tagann t ar cuairt chinn?"5. "Is annamh a thim go dt an baile mr, mar is fada liom an turas nuair n bonn gn agam ann."6. Do thosnaigh s ag cur ceisteanna orm f mar n beadh aithne aige orm i n-aon chor7. Ar airs a leithid riamh? Is ait an duine 8. Dirt s liom go bhfuil tithe nua d ndanamh ar Bhthar na Trgha agus gur digh leis go bhfaighidh s ceann acu9. Dmos uaidh sara gcuirfeadh s fearg orm10. Nor dheineas ach for-bheagn cainte leis11. Thnag abhaile ar an mbus, agus do bhos anso ar a s a chlog12. Ba dhbair go dtitfinn agus m ag teacht anuas den bhus, ach tharla go raibh mo dhearthir ag feithearnh liom agus d'irigh leis breith orm

  • Ejercicio 62

    Traduce.

    1. James Murphy y yo estuvimos en Killarney el jueves y nos encontramos a una sobrina de James2. No la reconoc al principio ni ella me reconoci a m; pero cuando ella le habl a James, supe quin era3. Vive en Cork ahora y viene a Killarney solo a pasar all las vacaciones4. "No puedo venir ms a menudo," dijo, "pues el viaje me parece demasiado largo y el coste demasiado grande."5. Pasamos el da juntos, y por la tarde fuimos con ella a la estacin.6. "Que Dios te lleve de vuelta a casa sana," dijo James7. "No te olvides de visitarnos a no mucho tardar"8. "Pens que hablaba como si no le gustase la ciudad," dije cuando se hubo marchado9. "Quizs se sienta sola," dijo James10. "Me alegro de vivir en el campo"11. Casi perdemos el autobs pero dio la casualidad de que haba una gran muchedumbre esperndolo, y eso lo retras

    Soluciones

    Ejercicio 61

    1. James y yo fuimos a Dingle ayer y nos encontramos a William Murphy 2. Es sobrino de Mary O'Donnell 3. "Cmo ests?" dijo. "Hace mucho que no te veo" 4. "Por qu," le dije "no vienes a visitarnos?" 5. "Rara vez voy a la ciudad porque me parece un viaje largo cuando no tengo negocios all." 6. Comenz a hacerme preguntas como si si no me conociera en absoluto. 7. Alguna vez oste algo parecido? Es un tipo extrao 8. Me dijo que se estn construyendo nuevas casas en Strand Road y que cree que se har con una 9. Me alej de l para que no me enfadase 10. Habl solo un poco con l 11. Vine a casa en autobs y estaba aqu a las seis 12. Cas me cai al bajarme del autobs pero dio la casualidad que mi hermano me estaba esperando y pudo cogerme

  • Ejercicio 62

    1. Bhos fin agus Samas Murchadha i gCill Airne dardaoin, agus casadh inon dearthr do Shamas orainn 2. Nor aithnos ar dtis i, agus nor aithin sise mise ach chomh beag; ach nuair a labhair s le Samas bh a fhios agam crbh i fin 3. Is i gCorcaigh a chnaonn s anois, agus n thagann s go Cill Airne ach amhin chun laetheanta saoire a chaitheamh ann 4. "N fhadaim teacht nos minic," adirt s, "mar is fada liom an turas agus is mr liom an costas" 5. Do chaitheamair an l i dteannta a chile, agus um thrthnna chuamair go dt an sisin i n-ineacht li 6. "Go mbeire Dia sln abhaile th," arsa Samas 7. "N dearmhad teacht ar cuairt chinn sara fada." 8. "Mheasas gur labhair s f mar n taitnfeadh an chathair li," arsa mise nuair a bh s imithe 9. "B'fhidir gur uaigneas at uirthi," arsa Samas 10. "T thas orm gur ar an dtuaith atim im chna" 1. Ba dhbair dinn bheith danach don bhus, ach tharla go raibh slua mr daoine ag feitheamh leis, agus chuir san moill air