la literatura y el cambio de paradigma en el régimen estético según jacques ranciére

5/12/2018 La literatura y el cambio de paradigma en el régimen estético según Jacques Ranciére - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/la-literatura-y-el-cambio-de-paradigma-en-el-regimen-estetico-segun-jacques-ranciere 1/34

13

Literatura: teoría, historia, crítica · V. 13, .º 2, j. - . 2011 · issn 0123-5931 · á 13-46

Ar t í c ul o d e i n v e s t i g a c i ó n . R e c i b i d o : 3 0 / 0 4 / 1 0 ;

a c e p t a d o : 1 8 / 0 8 / 1 1

La literatura y el cambio de paradigmaen el régimen estético según Jacques Rancière

Ví VvUniversidad Nacional de Colombia - Bogotá

[email protected].

Jqu Rè tuy u pt d lttu l txt má m-

pl d l qu dm “égm tét dl t” y qu í l égm d

dtfó dl t l ul l lttu ul l td gul dl

t d l tu. Et tíul pp mpd l lttu dt d

l tgí d égm tét qu Rè plt y pt lgu d lmmt má mptt dl d d ttuó dl pmt d

Rè t d tm tl: égm tét y lttu.

Palabras clave: Jacques Rancière; literatura; régimen de identifcación del arte;

régimen ético; régimen estético; régimen de representación.

Literature and the change of paradigm in the

aesthetic system according to Jacques Rancière

Jqu Rè tut h t “lttu” th d txt

wht h ll “tht ytm t”, th wuld th dtft ytm

t whh lttu m th gul tt th t wtg.

pp m t udtd lttu wth th tgy tht ytm

ppd y Rè, d t pt m th m mptt mmt

lg th tut Rè’ thught th tw tl tp:

tht ytm d lttu.

Keywords: aesthetic system; ethical system; Jacques Rancière; Literature; system o

identifcation in art; system o representation.



14

D e p a r t a m e n t o d e L i t e r a t u r a

· F a c u l t a d d e C i e n c i a s H u m a n a

s

í v · La literatura y el cambio de paradigma en el régimen estético...

ntroducción

En a obra e aces Rè, l tuó dl ptd régimen estético p p u lg d qu dd lpt d plít La República d Pltó, La Política d

Atótl — l qu t—, l pt d p l Kt, l pt d jug l —tl m l l Shll Las

cartas sobre la educación estética del hombre—, l d d t mmtó l dl pítu dplgu d l Alut qupp Hgl l Lecciones de estética, y d m má p,

m “pmt p u dl pmt” (Rè tdp Guéu, t ál.2000, 23). P u pt, l pt d lttu tud p Rè té dl mm d ñld,p lut , udmtlmt, l p y, tm-é, l pí up d fl dl gl viii y pp dlgl . D m tét, l mtm lmá, l mt-m é, l l lt y tult, y l pí mltpt l ppl jmpl utlzd p Rè u d-

mt. L ut d l qu lut u pt dlttu md d m xplít y t mplmt td l txt m jmpl.

E ló l pm mmt p l ló dlpt d égm tét dl t, Rè pp u t-í d d l tét d td: pm, l d

1 Así lo hace, por ejemplo, con Flaubert, Mallarmé y Proust en La parole muette,

donde el autor se propone estudiar la literatura como “contradicción”, como“tensión” entre dos escrituras que la conorman. En el texto, Rancière preten-de “mostrar las ormas de esta tensión” en estos tres autores “cuyo nombresimboliza la absolutización de la literatura” (Rancière 1998, 14). En cambio,Victor Hugo y Balzac son quienes, sin previo aviso, aportan los ejemplos parala discusión de la política en la literatura en el mismo texto homónimo, ade-más de Flaubert y, de manera especial por la polémica que entabla con él,Jean-Paul Sartre, si bien no como poeta sino como teórico (Rancière 2007).[Las traducciones de los textos que están reerenciados en la bibliograía en laedición rancesa son del autor del presente artículo].



15

U n i v e r s i d a d N a c i o n a l d e C o

l o m b i a · s e d e B o g o t á

Literatura: teoría, historia, crítica · V. 13, .º 2, j - 2011 · issn 0123-5931

qu l tét tí hltd p mt l dtfó tptó d l pát d l tu tmpá, t d l qu p lgu d u tdt; gud

lug, l pp u tét ut l dl t,pu t l u tí u tumt d mpódl óm lt y tít, tmé u mpt y u dmó d l hum l ttuó d mudd tt ul l dtuó y l ptó d l l lttuó d l mú. L pt d ptó d l ly d dó d l mú á l p l tptó d ltét m lg utóm, y, l mm tmp, uld t-

ñlmt l d mm. D l mm m, l ptd dm á udmtl p mpd l g d l l-ttu l égm tét. Dl ut d Rè ltu d l lt y pt pt 1800 tm ljmpl qu lut y jmplf l mdldd d l tu,y, u z, fgu u pluldd l lttu dl égmtét. Auqu Rè ul mp dt l dómú qu mpt t ut y u tu, pud -

t d tz d, tp, y d ñl l l qu tjd y ttjd d u ut l t. El ut é t p u tí m u ht d l lttu; ñlu ó d p, d m d tmó gdpd ; y, ptul, g pt u dó -t d mddd y ptmddd p m l lódl pt l pd mdt —gl viii y i—.

E l tí lt d Rè, lttu y m d pdg-m l égm tét lgd. El ut xplít l ñlqu u pxmó l tud d l lttu —tdd mu m d pdgm pt “l t d l tu l é-gm d l ptó”, l qu ud— hmdt l dó d l lttu m u “tm tl-d dl t d l tu” qu ld l gl i; uypdgm ttuy pó l d qu tlí l



16



s


j tm d l Bellas Letras: xpó dl égm d l p-tó dtud p l lttu mm dut l p d dlgl viii l i (Guéu t ál. 2000, 7).

I. La construcción de la categoría de régimen estético

Política y régimen estético del arteRè df égm tét m u tm d dtf-

ó, ldd tlgldd dl t, y l lttu m lt d l tu qu h pt dl égm tét d dtf-

ó dl t. El ugmt d t d tgí t g l mtm lmá, uy tí dl t y d l lttuRè tud l d l ut d l ép u lLa parole muette. Essaie sur les contradictions de la littérature (1998)y Mallarmé: La politique de la sirène (1996). E t últm t, d m má dtlld, l dl pt y lqu dm m política de la sirena. L dduó y l t-u fó d l tgí dpt d l lttu m

óm l tu d l ut up d l gl i y — pl Alm y F— l qu dmml dó htt dl g d l tgí d égmtét y lttu. El g htó dl égm l tl y u Rè ud fm qu: “L tét m duó h d gl. E l mm ép qu l t mzó p u gul dtmd l lt d l ll t dl t ll” (2004, 15).

L , pt y l má mptt d lpltmt d Rè l ttuy u ul y u lguj, tmé u tló d plm qu

2 ‘Historicista’ en esta argumentación no tiene ningún sentido peyorativo, sino,de manera exacta, el que consigna el diccionario de la Real Academia de laLengua de España: “Tendencia intelectual a reducir la realidad humana a suhistoricidad o condición histórica”.



17




f u t. Et t ut: l dó d l -l — partage du sensible, é—, pt dlld Le partage du sensible, esthétique et politique (2000) y t txt

qu tá ud ; l tgí d d mdó d l plít; l tét d l plít y l pd-t plít d l tét; l tgí d égm d dtfódl t y u t lmt, ét, d ptó y tét y ldtfó d l lttu m l t d l tu qu -pd l mmt d mpltó dl égm tét d dt-fó dl t. L pmt put ló d u óplmát t, lm dl lt d Jqu Rè u

dpó pmt l tgó d u md qu m- mp d lug y ttuy u lm d ltu td-pl. E l tgó l lttu, qu l qu t, l ut dtf l dmt d l ht dl ty d l lttu; d l md d p dl lguj; dl tdd fguó d l mudd; l utt ét y plít qupt tt l gt d l tu m l gt d l ltu; ítmé m l d y l mm d pduó d

ujtdd qu pmt t gt.S mg, hy qu t dd y ulqu tp d m-

pó d l tmlgí pput p Rè, d, d lqu t dmó m u lguj. E td , - u ulqu ltm y qu l tdpl Rè d ut d u m plmát d tl tud d óm mplj td u g y dud l pt d hdó. P l dmá, tmp l

3 Jacques Rancière mismo exhibe este privilegio de una mirada no disciplinarque se vuelve casi una necesidad. Por un lado, su práctica de escritura se mue-ve entre la flosoía, la sociología, la historia, la pedagogía, la crítica, la teoríadel cine, la estética y la literatura. Por otro lado, el autor ha decidido mo-vilizarse permanentemente por estos campos disciplinares, siempre con unaactitud no disciplinar. Desde su punto de vista, “no existe el campo de una dis-ciplina real” (2008), solamente problemas que deben ser comprendidos y quereclaman, para poder provocar la operación del entender, el desplazamientode una disciplina a otra, de un campo del saber hacia uera de sí mismo.



18



s


ál tét dul t dpl. Al pt, Rètl qu “ xt l híd, ól l ml” y qu“l tét […] u lgí dl t u m d

l xp, , u xp d dxó” (2008) l qu plg l mpó d l xp tét mmzl, dupó, tdó.

C pt l ló t lttu y plít, l ut x-plít l ñl qu l lttu plít tmt, tt,

jutmt, lttu. Amm plt qu l plít gfl dput p l pd, l ptpó l dó d l -l, d, tm pt y pt d l ttuó d l mú

qu ud l mudd. El pltmt d l plít d l lt-tu h l p plít —dím, dló-g d l ut— l m m l lttu dtf,lg y dtuy qull qu há l u ttuó mtu y á l mp p u p d ujtó lmp d l l: “L plít d l lttu, l plít dl t tá td l ttuó d ujt plít. Etá muhmá td l muló dl mp d ujtdd m

u mp mpl” (2000, 16). Al pp qu l tu pm u t dtuó d l l, Rè tl uló t l p dl lguj —lguj d g—d l dtt t y l p t d dtuó d ll, p d, d u dó plít l mudd. Etló l tl Rè l plt qu l dó d ll tutu l m qu l t pud pdm m d pó dl td d l mudd: “E lupf d l g ‘ptd’, l ddlmt dl tt, l tm dl qu dz, tm t m d dó dl l qu tutu l m qu l t pud pd y pd m t y m m d pó dltd d l mudd” (2000, 16). P u pt, l m qul lttu h plít, tá lmt pltd Rèm l m d dtuó d l l l qu u d



19




t y qu t “df l m l qu l l p-m [tít] ‘h plít’, ulqu l t- qu pd u mlzó, l md d ó l

d l tt l m l qu l m tít j ltutu l mmt l” (2000, 16).

D ud l t, l ut plt u tó y uló pmt t plít y tét. Et l ll ptulqu xt u plít d l tét m xt u tét d lplít, d dd ug l tó. El d dd uyt dm d l hum —plít y tét— l qu lut m m l l y td l dó d l l

—le partage du sensible, é—: ¿Qué h l pttu u mp d l mú qu pmt tu u tmudd? ¿Qué l ddu qu pud -d m ujt mp d l mú ttud? ¿Cóm ujt d ujt plít, d, pldd dd? E l put t pgut, l plít ttuy udmó tét. Cm lt, l tét —lttu y t gl— ttuy m mp y m égm d l qu

l, xpl y mpl. E d, l lttu hld td l qu xt, qu, d ud u plít, ul

l, udl y xpl —y p l tt, tlgl— l l-gu pt d l qu xt, d, mt u dó dl l l dtu l pt d l mú y l lug d lddu mú ddd. Et pó d l lt pt d l ldd dtm l uó dl t y dl tu; dtm l u d l mtl qu l d t y l pdmt d mlzó tl; p

4 Gabriel Rockhill va a hablar incluso de una “revolución copernicana” parareerirse a la conexión entre arte y política en Rancière al identifcar cómoel autor, en lugar de presuponer la exterioridad de estos dos dominios dis-tintos y buscar el lugar donde se encuentran e interactúan, empieza porestablecer la “partición de lo sensible como el marco estético-político queorganiza lo visible y lo decible” (Rockhill 2004, 75) y, por ende, tanto lopolítico como lo artístico.



20



s


tmé dtm l dtt dl txt d l d t.E d, fgu u égm tét.

Régimen de identifcación del arteE l d d l Rl Adm d l Lgu Epñl,

‘égm’ u jut d m qu g g u u tdd; l Ptt Rt é, d pt í, l jut d d gl qu df l p dt óm; tmé t u gfd d ló u dt tém d l ó y p tmé m óm dtm, td u pó d m d g m d

dmt g u mudd. El égm t ñlu td, l m qu l g, l d qu df up y l l d l lmt qu l fgu; td, óm d tm. Rè pp qu l ptd égm lf l t gl —“u égm d l t gl” (2000, 26)— dtf t dt mdldd gím d dtfó d l t: égm ét —d l má-g y dl t—, ptt y tét.

E l lóg d l gím dl t, Rè dtf tméd l d tmpldd y d htdd. E pm lug, l ht-dd pp u égm d l t gl; gud lug,l d d uptu d tpó qu p l td t égm, d, l t d ulqu égm d l t gl y d qul qu xt u mmt dd. P t tm-pldd dí lug u ht, l td d upqu, p jmpl, l t gím d dtfó dl t qu íl dtf pud líd m u u d pgótmpl d gzó p tp dtmd p u ttllgí. D m má p, Rè u t d utptó d “dd htó” l t (2008) y lm ldó d u tmpldd plul l t dl égm té-t dl t l ñl qu l tmpldd pp d t égm ld u -p d tmpldd htgé (2000, 37).



21




Rè du qu l duó mddd y ptm-ddd mzl l d tmpldd qu m d m.Al df l tét m uó y l lttu m t-

dó, m á má dlt, ptul qu l égm téty l lttu mu mp t d pl d tó. PRè l duó mddd/ptmddd dplg l tmp l qu , ldd, mmt d ttuó d ltét, p m td d l dlét d l xtm —“utóm / qu mzl l d”— qu ud l dt dl égm tét.

P l dfó d l tgí d égm d dtfó

dl t udmtl l muló d Rè l té-t m “u égm d ldd y d tlgldd dl t”(2004) y m u “md d du tptt qu pt,él mm, l m d t égm” (2004, 21). D hh, l t xt u égm d ppó y u pmt qupmt l y dtgu u m m m mu,ptmt. L ppl uó dl égm dl t ju-tmt ud u df d dtfó dl t: “u égm

d dtfó dl t qul qu p dtmd pát ló m d ldd y d md d tlglddpíf” (2005, 22).

Dd t ppt, l t dtgu p u dómt qu l ud d u z y p mp, p l m-

mt d u mm qu p ló t páty p qu lz l mtl, t m d

ldd y md d tlgldd. Et m dl tdul l dó udd l pp d l dtfó, l pldd d dtf —y p l tt m— tpát t txt m t. Al ptul l pt dégm d dtfó, Rè tz l dó ldl t: p u ld, lg m tít dpd d upó d dtó y d dtfó d l m mu;p l t, l t p m u sensorium ptul, d,



22



s


m u duó píf dl pt l, l jt y pát qu pud pd p l pm y mpddp l pmt: u sensorium ptul qu p ló

ppó, ó tptó.

Regímenes del arteL dtfó dl t dpd d u dó m-

t qu l ptz, dl égm d dtó dtf-ó, dl égm d umt d l mág; l mmjt pud t l, dpdd dl égm qu l juzgu. Cm y ñló, Rè df t gím p

dtf l y l mág dl t: égm ét, égmd ptó y égm tét. P jmpl, pt l Ju Lud —qu Shll hí dtfd m xpóplgd d l apariencia libre qu p él ud l d tdl égm tét— Rè ptul u pm l d dtf-ó d d u d l t gím dl t qu pp.

E l égm ét, uy é tá l dd tíd l mág, l d t p m mg d lg qu l

td y h pt. E l jmpl lzd p l ut,l Juno Ludovisi p m mg d l ddd, d, lttu “lmt phdd m u imagen d l d-dd” (2005, 22). L ppó y l ju d l mg m j-t tít pd l pgut l pm qu tmp h mág d l ddd, l dd d l dddmgd y l pd d l mg l d-dd ptd. Et dpd d l mg l dddy d l f d l ptó lmt, l j d Rè,l utmí d l dl égm ét dl t, l put dp dud u dó mm d t: “E t égm hy t hld ppdd mág qu juzgm uó d u dd tí y d u t l md d d l ddu y d l ltdd” (2005, 23). El égm dptó dl t u égm qu ud l mtó



23




y l mltud; u é tá l fó d t mltud mjz l tm ptd y l duó d lm d h qu pud l tí d l gé y

l tl. El égm d ptó l l mg dl ég-m ét d u ldz mplít mdt l ó d u tmd pduó. D u, l d l Ju Lud, l “ l pdut d u t, l ultu, qu t títul dl:pqu mp u m u mt; p tmé pqu lpdut d u ptó: l ttuó d u p

íml” (2005, 22). Et, t égm l —ttu lt d fó, pm ptu— u ptó t

té d u jut d xp —l pd d ltdó y d l tét mt— qu f l duó, l d l mg mm y l umt d l mg.S tt d “td u tm d t qu dtm l m qu u hldd d ult, dd m l mt ut,pud d u pdd d tt d d l fgu qu l m d xpó qu ” (2005, 22).

E l t égm d dtfó dl t, l égm tét-

, l é ut l fó d l pt d l d t u sensorium ptul. L d t t u xp píf, d, édt y qu dpd dl duó d l mpt d l md d h, qu tl l gldd d l xp l p y t-m l md d . Rè l ttz ud dt d t-d píf l tét m tgí: “Et l qu qud ‘tét’: l ppdd d dl t l égm tét dlt y tá dd p t d pó té, p lgó u t m d phó l” (2005, 24).

Régimen estético del arteDtgám u p l ttuó dl égm tét

dl t. L dó tét l égm tét d dtfódl t tá dd m p l y l jug. L d t



24



s


apariencia libre, d, m l htgé p t-pó l m d d l xp l. P tld, l libre juego, pu “p té d u xp

píf qu upd l x d lmtt p y ldd, tmé t m y mt,tdd y pdd, tdmt y ldd” (2005, 24).L dó d l jug d l d t l égm tétd dtfó dl t, l tm Rè d Las Cartas sobre la

educación estética del hombre d Shll: l jug m tddqu t f í mm; qu pp dqu u pd l ; f, u u m d dó d l l

qu p uó l g pt d p y u- fjd p l ujt.

P u pt, l dó d p l y d jug mxp tét, l tm d La Crítica del Juicio d Kt:xp tét m dl upó d l ultd, m lupó dl pd gt dl tdmt —qu dtml dt l d ud u tgí— y dl pd dl ldd —qu mp l jt d d—. Et jug d

l ultd lmt u tdd fldd, utdd qult l tdd, l pdd. L dt l égm tét ugu l qu Rè dm u“íul d u tdd t”. Et tdd pdój tá ló l tdd d upó d l ultd. Y pl, l jug, upó d l ultd y tdd f tp qu lg l l jug l utpí, y l xptét l pm d mpó. El l jug m utpí,mdt l upó d l ultd, ud u u t d

, u u m d l d mú y qu df l dl t “ uó d u pt u sensorium dt dld l dmó” (2005, 25). P, dmá, l jug y l xptét ud u comunidad nueva pqu l utól d l pó t m tlgt y mt lqu ttuy l d t d humdd d p:



25




L ltd dl jug p l dum dl tj.

Pllmt, l p l p l mpt qu l-

l p u ldd. Et tgí —p,

jug, tj— ldd tgí d l dó d l -l. Duj l tjd mm d l xp l d

l m d dm d l guldd. (2005, 25)

L utpí dl t p l égm tét m tp-ó d utu, p tmé m tmó d l qu xtm u dtuó d l l:

L qu l p l y l jug tét hz, l d-ó d l l qu dtf l d d l utdd l

d t d humdd. […] L upó tét d l

upmí d l m l mt y d l tdd l

pdd pt t m l pp d u luó

má pud, u luó d l xt l mm y

y lmt d l m dl Etd. (2005, 26)

E t dmó, l égm tét ug m uptu l égm ptt dl t qu tl u mdó -gld t poeisis —tdd m “md d h”— y aesthesis

—tdd m “md d d t”— j l mp dl mm. L uptu l égm d ptó ud lpfdd d l lttu, t lm má dlt.El égm tét ul l pd lgld d l mm y pdtmt l poeisis ló l aesthesis (2004, 25). Etégm tét mmt u du l t upó dl t ljd d l d, jutmt l put tt dl t m pm d mpó y m pátqu ul l d mm y l m d dtuó d l -l. Dd t dó, l tét tm ut y p dl l dmó plít dl t, í m l dmó tétd l plít. P, d u, plít m l d l j



26



s


dl pd l luh p l pd, m “l fguó du p píf”, m l “upó d u p-tul d xp”, d “jt pltd m mu” y d

“ujt p d dg jt y d gumt ll” (2005, 18).

Fl u ppót d tu l lmt d l qu lpl tét gf, Rè um ut put l m-pó d l tét m égm d ldd tlgldddl t y m du tptt (2004, 26). E pm lug,l tét ud lm u égm d dtfó: hy mát gl, dut, tmt tít gl.

P qu xt l t, t u md y u pmt qul dtfqu. P t dtfó up u p mpl-

j d dó, l ul tl d d p l -mt d u d t: p u ld, qu l m m lpdut, l ultd d u t, d, d u h; p lt, dm ll lg má. Et últm, l égm p-tt dl t, l ht y l lt. E l égm tét lt l ujó d poeisis y aesthesis l mm, y l d t

“ dh dl ud qu ul u tulz pdut utulz l”, m l égm d ptó, p lqu poeisis y aesthesis mt mdtmt l u l t, lú tulz qu l l u “tulz pdd uhumdd p ” (2004, 17).

E gud lug, ñl Rè, tét l m du dpl, l m d u “égm píf dl t”. Etégm —qu h d d p l fló, p má qu ddKt t qu h mpzd pl— df p l“pó d l d t d u u d lutó l-g d dó d l gd ñ l gd dgd-d” (2004, 18). L qu ll l ttuó “d u púl u,dd, lug d l dtt píf d l ptt”, y l tuó d “l guldd l d l



27




dtmt d u l ptt y d l jquí dtm y gé gú l ul t lfd y juzgd” (18).

Et tmó dl t h td m t u -

fguó dl t, d, u luó d l m dptó y d ppó qu íl l p u púldd y qu l mm tmp l ul u ptóm: pul, lzó ht. L fló h p-dud t fguó, p l h ptulzd j lm d tét y h tpd l dplzmt udmtl:l dl t, pt d t, dtf d z m l t pgmát d l “m d h” y d z

má l “m d l”.E t lug, dd l dó pdój d l tét, l

pd h umd u xó m u dí p l p-mt. L tét l pmt d l ldd, má l pmt d u sensorium pdój qu pmt dfl dl t. Et sensorium l d u tulz pdd, d, d u m d duó pdd t u ultd ty u pt. E u d t m d duó pd-

d, l qu t l égm tét “l uó ptd l put, l tdd lut pu y l pu pdd”(2004, 22). D u: poeisis y aesthesis tá ld d m- mdt y l tmdó —lgló— d l mm.

E ut lug, l qu x l y l put qu tá jug qu, d Rè, “u tulz ‘hum’ m-p l mm tmp u tulz ‘l’”. L tulz humdl d ptt “jut l gl dl t l ly dl ldd y l m d l ly d l ldd lp dl t” (2004, 22). P t duó dí,m ly dl t, l dó d l l qu l dó d ldmó. L tét, m, l “pmt d u d-d u” y l tu l jquí d l tm y d lpúl, l ló t l tulz hum y l



28



s


tulz l, qu y gtz d tm, y ud u“guldd édt”. L tét , t, u tld u jt, u pát du y u pmt

d qu u l u pp mp d ó y d plddm: égm d umt dl t, mtz d du, mm d dtfó d l pp dl t y m dtuód l l t l m d xp l (2004, 26).

La estética como conusiónL tét tmé uó, l td d ó y t

d ptu dd, y l d mzl, p jut, tj

ttj. Cuó gf qu d u ud t l -guldd, d, l pát y/ l dut tét, lt tét —m tmt— y l pmt dl t. Elégm tét l p d t uó l mdd qu xt u m p qu dtm l d d l dt; xt u du dpt lt qu td l d t l gt dd l dt pqu l d tug m xp utd y tmt l u-

d m d h, d y d p (2004, 12).P hy t l d l uó l égm tét qu

t d m dt l lttu. S tt d l put -tt d l poeisis l aesthesis mdó d l ául, l ul h dt l tt dt d l mtl d l dd l pdu t d l tt. Rèdtll l upó d gmt d l gí d Stdhl u ó Vie de Henry Brulard ; t uó l l put tt d l d l tu qu tmé ltu d Put: l put ló d l pdu -t dl t y l m lut d l xp l.L tét, m égm tét dl t, pmt tl upd t t gt dl tt, l qu m l ud l á tgu qu p l jt dl t d l dl d d, l xó d l tó dl pmt



29




dl t pdt mm égm, l ul mzll t y l t, l pt y l -pt, y

f l d l td y d l dl

t. El gt d Stdhl, l mzl l pdu tdl t y l m lut d l xp, l mmqu l pul gtd p Kt, Shllg Hgl:“[…] Kt, l ‘d tét’ y l tí dl g m m dl ló ló t l pt dl t y l ptd l xp tét; Shllg, l tzó dl t mudd d u p t y d u p t; Hgl, l mtm d l llz t l d límp m-

d y l d gé hld l pquñ mdg dMull” (2004, 14).

L tét p m du d u égm qu m l fdl égm ptt dl t. Et últm df p l pdlgld d l mm y d l ó d d lutd:“L mm , t, l qu dtgu l -h dl ttdl -h dl t d qu ól qu dt. L llt llmd í pqu l ly d l mm df ll

u ló glmtd t u m d h — poiesis— y u m d —aesthesis— qu tá td p l mm”(2004, 16). El égm tét ug l ht l mmt l qu l t uttuy u guldd l plul d l ll t,ddd y jquzd gé. E u ugmt, l tétut u du qu pmt p l t l égm tét.El mmt d ugmt d l tét, tmé m du, “l mmt l qu dh l ud —qu hí ttjd— t u tulz pdut, u tulz l y u tulz lgld qu llm mm ptó”(2004, 16). L tét u t uptu, d, l phó l lmtó dl pd lgld d l mm qu up l fd l fguó: “El f d l mm l f d l fguó. E lf d l lgló mmét qu d, u l t, l tulzpdut y l tulz l” (2004, 16).



30



s


El égm tét l mmt dl t l ul poiesis y aesthesis l mdó lgld —fgud—d l mm. P l h u ló d dud. Et

dud udmtl, pqu él p td l pmd l d t l égm tét y qu “l ú tulzhum” qu pud l y l l poiesis y l aesthesis put ló mdt “u tulz pdd u hu-mdd p ”. L tét m pmt d t égmd dtfó dl t —“d Kt Ad, pd p Shll,Hgl, Shphu Ntzh”— “ tdá t jt qu lpmt d t ló ddd”, “plá u,

[…] l tí d u mt pult, [] l égmu y pdój d dtfó d l dl t” (2004, 17), d, l égm tét dl t.

D t m, l égm tét dl t u dóplít d l d t qu l pt u pp ttu-ó, m td xlóg m pldd mmd xt. El égm tét tu u ló t “lm d dtfó dl t” y l “m d l mudd

plít”, d u md qu “hz p dltd ulqu p-ó t u t utóm y u t htóm, u t p lt y u t l d l plít, u t dl mu y u td l ll” (27) pqu l utmí tít u m d xp- l y t xp l qu ttuy l gm du u humdd: “d u u m ddul y ltd d” (2005, 27).

II. La literatura y el régimen estético

Jqu Rè df qué lttu. E l tduód La Parole muette, p d l dfultd qu tqu qu hl y pgut l dfultd p hl t qu qu l lttu pt l gé d l - ttlmt dt má l d l d ldd



31




tdt, “tud u dl mp d ut xp, -ld tt td fó m td ldó” (1998, 6).Allí mm t d du l lttu, pd

p d gl: l d Vlt y l d Mu Blht, p - qu l qu d ut llm lttu dtt. Rè

f t ltm d l lttu, p ñl mdtmtqu t dtmó d l pát tít d hh, lhtdd d l t. N pu, u ltm luttqu djí d qu l udd d l qu qu um mlttu. L qu p l dfó d lttu ldd d xm l qu ll gf d txt. Aí,

Rè tm p l xt d u tm d z- qu pmt mpd, flmt, qué lttu.

Su pm dlmtó , tt, gt. L lttu l g d dl pt d l t, l d du ptul qu dtí l d l uldd lt.Bj l tém d lttu dá td

El md htó d ldd d l dl t d qu

pdu t d y pdu, u, l duqu l tz: l qu lz l mpl d l

ó, tt m l qu l dlz p mtl l

tdd d l ju, t pt d lfó.

(Rè 1998, 8)

Et, tá jug l dg d d lttu y l quRè dm l luó l hí pdudp m u “lttu t”. D u lttu, tddm udt l , m mt d l d gut, tl m l mpd Vlt l Dictionnaire

philosophique td p Rè, u lttu qu í xp-ó d u lutzó d l mm, d u lzó d llttu, d l ul Flut y Mllmé í l d gddt, tl m l mpd Blht Le livre à venir ,



32



s


tmé td p l ut. Et u y t hí udd máqu u dlzmt lxl qu xp l luó lqu l hí pdud (1998, 10). Et dlzmt lxl, t

luó l, d l lzó d l lttu,l ádl dl mtm y l lutzó dl t pl-md p l jó mát: “mó höldl dl ptmdd, lutzó hlgl dl ‘pm dl pm’,dtfó hgl d l tét l dplgu dl ptd l Alut, fmó p Nl d l ttdd du lguj qu ‘ up d í mm’”. Flmt, ulttu dd, m l tlgí gt, “d ttm

d u pp mpldd” (1998, 12).L pgut l gfd d l lttu l égm

tét d pp, m t, mpd l td dl d d l “luó l” qu mó l t-d d l pl lttu l lutz ptuldl lguj, dl t y l lttu, qu jt l m dtd d l pl lttu, y l tí qu p l pm l gud. El tgt l lttu d tm -

dó t d t l dlzmt dl td d lpl “lttu” y l pmulgó d l tét mát quhtómt d t 1800:

N pdm má qu pd t d l xt -

d t l mmt qu l mpl dlzmt

dl td d l pl ‘lttu’ y qul qu l t

pul flóf-pét qu uttá, ht ut

pt, l ptó d l lttu d u j édt y

dl dl pmt y dl lguj, lu u t y u

d l. (Rè 1998, 13)

S tt d mpd multámt l tulz y lmdldd dl m d pdgm qu u l tm



33




mt d l Bll Lt y l z p l ul l mmluó pud p dpd lutzd. L qu pl tl d td qu l lttu, m t d

l tu l égm tét, m lttu lutzd mpd, m l m d l pét ptt ph d t m, ph d “t tptódl hh pét” (1998, 14). Et t tptó d utdl m d u pét d l ptó u pét dl xpó, y m óm. L lttu, í mpd, td gd pp. A l m d l pét ptt,ll p l d d l m pt dl td; y

l d d l pí-fó, ll p l d l pí m mdpp dl lguj (1998, 14). S dud, qud l ph d t d pp mptl, p d u tdómm l lttu “h ”. Tt l lttu qu p lpét ptt l d d l m pt ltd, m qull qu pd l pp d l utmíd l pí m md pp dl lguj, t mú upó l j mm ptt, l j “pl

t” l qu tp l t d l tu. P tmé ltu ddl: ll pud l “pl hué” d tdup qu l mpt l ttgü —pl mud, pqu - d dó y d mpñmt—; , l t, pud “l jglíf qu tpt u pp up u pp d”.Rè ñl qu l tdó qu df l lttu pdí l tó tld t t d tu. L -m d t tó p p l ttt ut dl “l d”, l pyt mllm d “u tu pp dl d” l l put d “l mó dl lt”. Ett m “p l dud l td d l lttu”,l tmp qu mut “l át y pdut d tmm td” (1998, 14), tl m l tud Rè La parole muette, essais sur les contradictions de la littérature.



34



s


La literatura como palabra muda y palabra petrifcadaRè df qué lttu, t, p h d ll

multámt u u égm d utlzó d l pl; l

pó gul dl t d l tu pt d l tdód l Bll Lt qu l tdí; u tí d l pl qudplz l t d l dó d l pl “ y tut” l pl m g y m z d l —pl ptfd,pl mud, jglíf mp l pl d l y plqu xp l ht d l —, u tí p mpd í mm y má ú. P quzá d m má ut, llttu, l dó d Rè, l ut y l ttg

dl dmt d u égm d tu qu ptí l é-gm d ptó dl t.

L lttu, mpdd m l t d l tu dl é-gm tét, tz p u dó d tdó y d uó, plmt hdd dl égm tét qu lh pl. Cm dmt dt dl égm p-tt, l lttu d l tmp: l tupó dl pdd l fó y l tupó d l lóg puput t pl

y ó, t ó y mt. L pm d t h l luó qu d l pét d l pt-ó l pét d l xpó. P l gud, qu mu l mm uptu, m d m má p l upó d lqu Rè m m “t tét”.

L pét d l ptó ttz ut pp:“pmí d l fó, duó d l ptó l tétd gé, mdd d l md d p-tó, dl d l pl t” (1998, 27). L pí pttt hh d ht mtd pp d dmt,d pj mtd pp d mltud y d dumtd pp d . S tt d u pét -mtd l m lá d l inventio qu dtm l lódl tm; l dispositio qu tpul l gl d l pt; y l elocutio qu tl l dplgu dl du mtd, ujt l



35




m d duó t pj, tuó y lguj, d,t d utmí. P l tm d ptó dpdím d u ut gl ml qu d u “t pítu, d

u d d l l t pl y ó” (1998, 20) -d l ut gd pp qu y um.

P l pp d fó, l pm l df l u m-tó, u ptó d l ó. E d, u md dllguj, u guldd mét, l qu ul u -m gl dl t: t u ht. Et plg d l ódtm l dpó l m lá d inventio, dispositio y elocutio. El gud pt d t pm pp qu l

pét ptt pup u p-tmp píf d lfó, dd t “ d y p m tl”. L l l úqu mp l tldd d t p, pu dd El Quijote g t p-tmp píf, l ul D Qujt, -gú Rè, hé l d u pp l, tmédl u égm tét. P l pp d duó d lptó l tét d gé, l fó d jut dm t u gé qu h d pmt tl-

d dd La Poética d Atótl, d ud l ttut dl tm y l át d l pj, l mdd qu tdfó pt u gé dd y t dfd p l tm -ptd. P l pp d l d l mddd l md, l fó tá lgd pt l qu tl l pd t pj, y pl- dud p l xpó. D t md, l pp d -

ud l pp d umó d l elocutio lfó td. Et últm pp “p l mí dt pj: l ut, l pj ptd y l ptdqu t l ptó” (1998, 24). P l ut pp, “dtuldd”, l fó lg d l pmí l “plm t”; t pp, últm t, l qu d l -m td l df d l ptó: l pmd d l plm t, l plg d l pm d l pl (1998, 25).



36



s


Et últm pp udmtl p mpd l t-ptó qu Rè h d l tu d l ptó.El ut dt qu xt tdó t l pm

—plg d l ó— y l ut —pmí d l pl t— pp. P Rè, td l tm d l ptód p dl mdl d l d l t, p ltt, d l pl t: “El tm d l ptó dp-d d l qul t l t d pt y l fmód l pl m t” (1998, 25). P l t u pmg: tt d u t d u, d dplgu, d“pm” d l pl: “L l qu df l pt

d l pl pét l l d l t (1998, 26).P l ttuó d t pmg tl l míd ut, pj y ptd: l t t d l pl,pd dl pd d u pl qu tú, d u pl qupud ud l tó, qu pud ñ l t d , qupud tt l ut hum y d, pqu , td,u pl fz. P, l guldd d l mí d l t fgudl égm d ptó, ut-pj-ptd p

u d tt d l jquí. Et pt d l jquíl pmt Rè mp l égm d l ptó l dd tát l égm d l ptó lpúl pqu l df d l ptó u púldd d ul t u lug gú u dó, d, já-qu; í m jquzd l df d l ptó, tá

jquzd l m y l mpt d l fó: l lguj mt l fó, l gé l tm, l tl l pj y tu, l ó pm l dpó y l xpó.

C pt t ptó, l tu d l xpóp m u t, Rè d “u ó”. Él fl tt m:

L u pí, l pí xp, tá hh d y d

mág, d -mág qu l p ll mm m



37




mt d l ptdd, qu d u ló -

mdt d xpó d l pí, ml l qu ll p t l

mg ulpd u ptl, l udd quttul d l -

tdl y l pp ufd d l d y lt. (1998, 28)

E mdtmt, l ó:

Et m d mlgí pud xp ttmt m l

ó tém tém d l ut pp qu tutu-

l tm ptt. Al pmd d l fó p

l pmd dl lguj. A l dtuó d l fó gé

p l pp tgé d l guldd d td l tmptd. Al pp d p l d-

dl tl pt dl tm ptd. Al dl d l pl

t p l mdl d l tu. (1998, 28)

Et ut pp, t l qu dfí l p-tó, df h l u pét. Tmé l df umg xp: t u pét, l pl tá ptfd,

l pl u pl mud.L ptfó d l pl, m tít d l lttu

dl égm tét d dtfó dl t, d, d l lt-tu tl m Rè l td, mpz mpdd pt d l “luó l” qu F l m l g-fd l pl, y l “luó dl” dl mtmlmá qu m l d l tu. Al pt, l uté t u ut dput J-Pul St qu pud pt quí xtó. D hh, l xpó dSt, qu l u p l p d Flut l pí dMllmé. D ud Rè, St du l tumd Flut p l pm lgu mut: “pl d pdqu d l l d u ttu” y l pm d Mllmé: “qu lt u jdí dd”. P Rè, St ltu d t d ut m u gt ttzt qu



38



s


íl u l qu p d pd. Rè t St:“E pm qu d hl y qu pud p p u m d gd gú l l p u gl d pd,

ldd pu l” (1996, 17).P Rè, t pl ptfd mud y p

l pl d l ptó. P t pl , y lhm t, dí tdd m u pl tó dujó td d xluó. D t m, p pdójqu pud ult, l ptfó d l pl dt l lttud u my pt p mlz l lt, p p uu ptó d l l, p t l dumt d

u u ppó d l qu xt. P Rè, l ít dSt, p d u ppt lu, hm l ít d l tmpá d Flut, p-tt dl égm d ptó, qu tmé dul ptfó d l p ut, u p l dhu-mzó qu pt l qupó d ujt y utu. Rè pd l lm l ptfód l pl l u égm d xpó — ldd é-

gm tét d l lttu— l xp qu l pl ,dmd í p pt d St y l tdlt dl gli, l pl dgd d l ptó. Ft pllut, p tpd u égm d dtuó dm-t, Rè xh l qu llm l pl mud dl égm té-t: dgd td y gu, td d udpt tld d uló. Amm, u l gd t duó l mtm. L utó plt ldd t u pl tt —qu h jt d lít d St— y u pl dfd, qu yud mt y dmt, qu l pl d l ptó. L duó, qut u g l mtm, l u Rè m “tm”d l “ptfó d l pl”. El mtm í l g:“Hy qu tm t tm u g, l tmp l qu



39




fm l pt d pl mt td t, y lpt d d mt td pd” (1998, 28).

El pt qu tá duó l tu mát d

Vt Hug —l qu l h jt d ít d l tdlt— “l dtfó d l pt dl pm l pt d ulguj d pd”. E l ít d Gut Plh, tmpá- d Hug, Notre Dame de Paris: “l hm y l pd ud y m má qu u l y mm up” (Plhtd p Rè 1998, 19), l ul h l pd jt d ít- d humdd. P Rè, l ptfó d l qu h-l quí l ít d Hug dpd d u ptu dl t,

qu tuí l l d u pl, , má y ppmt,

L pó d u pét t, pó qu p l dd

romántica uptu lmt l gl ml d l

Bll Lt l mm pítu d t […]. L qu p

t d pét, u d dt d l ló t p-

mt y mt qu ttuy l pm y dl lguj qu l

lug d t ló. (1998, 19)

L qu d l d pét dput u d dttdl lguj y d l ló t pmt y mt. E l-ó l tét d l ptó y l tém d inventio,dispositio y elocutio qu ttuy u égm, l u pétqu tu l l d Hug “pud tz m -mó dl tm qu l d y jquz” (1998, 19). P tld, l ptfó hugl, m “plpt dl lguj”, tmé l ó d u jquí t. N d Plh:

A pt d t, l “pt mtl” dl lguj —l pl-

u pd mg— l qu tm l lug d l

“pt tltul”: l tx qu ud l pl l xp-

ó dl pmt y l d lóg d u ó. (1998, 20)



40



s


El inconsciente estético y la relación entre pensamiento y no pensamientoL luó qu h pd l égm d l tu

l p d l ptó l tu d l xpó, l qu u dd “luó tét” l tmlgí d Rè,pud dt l mm tmlgí, p td t tt, t dmó dl plm d l lttu, m“l ló d u jut dd d l t l ly l dl, l y l ó, l tdd y l pdd”. E tu muló, l lttu, d, l tu dl égm -tét, llmd d ttm d u “ldd d l t-

í”; xp u ló t pmt y -pmt; d ut d qu l d t “ll l hull d lgu fdl pmt t” (2005, 35).

Al pgut t u dmó d l tu y d llttu, Rè ptul qu l xt d u t í-qu pl y l pl p l xt d u -t tét, l ul úmt pud d l ép dl égmtét y qu: “L y l md d pmt dl t dl

gl i ttuy í mm t qul t -ldd dl t y ldd dl t” (2005, 8). Etqul l pl l ép dl égm tét, d, u ép l ul l tét hí dld utó-m qu lz l pdut dl t “m ut d l uó tu p t y u p t” (Shllg, Hgl);l pí hí plmd qu “td lguj” (Nl); l -

l g “d l g d ht t l” (Hug, Blz) y l tt up “d h hl, lúl mm dl dálg d l pj, l l, ttg ddtmd pt dl t, d, l dd (I,Mtlk, Stdg)” (2005, 8-9).

El t tét —tgí pput p Rè—tú m d p l dplgu dl t íqu u-d, tt l d u d htó, tmé d u



41




tló qu t u dám, u flí y u plít pp.Et t tét “l pj d l g guldd d l l l, dl lguj plt d l mud ,

p l t, td l l d l d” (2005, 9).E t dó d d mú ug pudz l -, pl, mág, jt, ujt y l pmt tg dd p l pmt; l pl mud, p ljt, l hull dl tmp, l ht d l jt luty l t tét tmé l tl d d d ddmg l tu.

D t u dmó d l lttu u ló

l t tét, l égm d ptó pud d u dfd. El d d l ptó pud ttz d pp: pm, u t d d l tl dl y l l, y gud lug, d l l t l y l ó.

El d l ló t l dl y l l, pm p-p, gf qu “l d l pl h ”. P l d d l ptó, l pl h gud l qu

Rè llm “u dl mdó”. P u ld, l uó dmtó l t l pd d l pl, hl p ímm, “ól” xpó, d lutd y tmt. L pldl égm d ptó, “mft tmt y lu-td lug d hl p í mm, m l pl d T[…], l md dl ául l gm” (2005, 33). P t ld, lpl t l pt d l l mm: m ll mftl qu tá dd, l qu tá lj, ttuy t ldd y t j u mdt l l. Rè l xp í:

L pl ttuy t ldd. Mft l qu tá ult

l lm, lt y d l qu tá lj d l j. P, d

md, t l qu mft j u mdt. L

pl l phí l lm mt p ll mm, mt l qu

pd d pl. (2005, 33)



42



s


El d d l l t l y l ó, gudpp, plt u ló d dd t ó y -mt: l l ultd d l mqu d l pp y

l mt. Et ló d dd t h y ,t ó y mt, qu tt lóg m ul, flmt l pp d l mm. Rè l td l dt-m d l lóg ul d l ó Atótl: l dm dpó d , l dl dm l pj qupgu t mt d d “g pl”; ttl mt m l ld d l g lg l tud l ó y l u ultd dl dpt d l ó:

pp y mt. D t m, l d d l p-tó qud tld u ló t ó y , p qud xlud l pathos dl :

El ñmt m l qu má l , l u

qu mpd uh, l hz l dd l m

qu pt, l tát dl ptl, dl qu

lg pt d l l. (2005, 34)

Etld l utmí l qu Rè dt u tgídl t tét y l dó d tló l qu dplg, tt l pduó d t l ddum l pduó d l tu y l xp dl t l tt y l mudd, pdm d ut d óm l utd l ál tét u dl dmó. U pm,m mt dl md d tlz qu t légm tét l pát y l mtl l pmtx. P tmé u gud dmó tf u pl-tmt d qu l t íqu ud l pl l xt p dl t tét. Y t últm ú t d Fud, d uy pál Rè plt qu tdí dmd ud dl égm lá —láé— y dl pmt lt d l lu, l qu y



43




pdm dt (2005, 29). P í pdm dt p ut ó l m qu tlz -t tét t íqu l md d umt

dl ál tét y l md d xt d l d t.E m dm, l d t “l ttm

d l xt d t ló t l pmt y l -pmt, d t md d p dl pmt l mtldd l, d l lut l pmtt y dl td l gft”. P Rè, qu l d t pud , m l u l l lá d Fud,jt d ál, jmpl dl ál, d ut —d m

dpdt qu Rè u l ál lzdp Fud— d qu ll í mm l xpó d tt. Rè td qu t l t tét“pqu y xt t dtfó d u md t dlpmt [qu l t y l lttu] df m l ámtd tdd plgd d t” (2005, 21-22). Pt t tét tá dlgd dl t íqupqu l mm gt dl plt d tg l d

t m jt, m mt d ál pu qu “hy utd l qu p tl, u gm l qu pdt, u ‘g d pmt’ l qu pt udtll d” (2005, 21). Y t mpó d l pódl lt, Rè t p m “pó dlpmt lít d l tptó l hzt dlpmt tét”. Et, u u tm má gull tó p l m u l qu ttj l lttu l pmt y l pmt, l g y l, l pl y l mtldd d l z, l lutd y l tmpd l tg hlt. E l lttu l l dupó, lduó d l pl qu md tñ l ó;l ll dl qu ug m ut d l ó; l dlpmt qu t l dó; l gtmt dl dmqu l pl tí l p dmñl y dul



44



s


l mp d l l y dl. E um, tt d l dtqu ll dl égm d l ptó l égm tét, y qud u txt pét p t qu l , u

y t z, m pdmt d p, m ú m pldd d d.

Hm qud ht quí h l t y tz l -d dl pmt d Jqu Rè l lttu mu m d mpdl dt dl m d ltí d l gím d dtfó dl t y, d m p-, l égm tét, mplj dl qu h pt. L m-pó d l lttu m u tm píf d pmt

y m u ló d , m tm gul dl td l tu qu tl l tó dl gl viii li gú Rè, ud d u tptó dl m- d pdgm l tó d l qu llm égm ddtfó dl t m ptó y égm tét. Llttu ug m m d pdgm, ó dl t d y p qu pdu l l y dplzmt dlégm d ptó p l égm tét. Et m d

pdgm gf l tmó dl td d l tu; lluó d u mdldd y gé d l tu lt;l ugmt d u gé, ptul l d l l, y lmpló d l límt d l qu dfí l mp d l tult dmd p l tdó m Bll Lt.

L tmó dl t d l tu, p dm lugmt d l lttu, tl m l td l ut, dpdd l tmó d l tdd dl t y d l dótét dl mm. P u z, t tmó tá -ló l dó d l l y l m m l -mudd df l qu mú. L dó d l l lzól mú qu mpt l dmó plít y tét d l

d l d l hum. El égm tét d dtf-ó dl t t m mmt d ló ugmt lpd htó dl mtm lmá. El mm pd d



45




l lu ugu qu p l m d u ó dmud tát h l pó d u égm dmátd dtuó d l mú. El t d l tu d lt-

tu y l dó dmát dl u égm l dltdd, d, l dó d pldd d l lttu.Et d óm tá ló u t dmód l mm tló, d, l ugmt d l pl-dd d u t tét: u pmt p u dl p-mt. Et t tét m y g l dttd dl pmt y u t, dl p p u dlp, d l dtmó t l t y l t.

E t dó dl pmt y u t l qu xp l tm dl égm d dtfó dl t y d llttu. D t m, égm d dtfó dl t; t-ó t gím tét y d ptó; muló, ó d l qu lttu, tt u pát m l pmt qu l tt mpd y d; ttét; pl mud y uttuó d u égm d mtó y d ptó p u égm d xpó y d plg dl

lguj, ttuy u t d tém y d l-, d, u tló qu, dd l pput tó-lt dl ut, dí pmt l tud d l lttu u ttuó y d l uptu qu l ttuy.

Obras citadas

Guéu, Slg, Jm Kgh y Rx Lpdu. “Jqu

Rè: Lttu, Plt, Atht : Apph t Dmt

Dgmt”. SubStance. Vl 29 .° 2: 3-24. 2000.

Rè, Jqu. El inconsciente estético. Bu A: Dl tt. 2005.

Rè, Jqu. Malaise dans l’esthétique. P: Gllé. 2004.

Rè, Jqu. Mallarmé: La politique de la sirène. P: Hhtt

Lttétu. 1996.



46



s


Rè, Jqu. La parole muette. Essai sur les contradictions de la

littérature. P: Hhtt Lttétu. 1998.

Rè, Jqu. Le partage du sensible. P: L qu. 2000.

Rè, Jqu.“N xt l híd, ól l ml”. Ett

Sdp Dgupt. E Fractal 48. 2008.

Rè, Jqu. Politique de la littérature. P: Gllé. 2007.

Rè, Jqu. Sobre políticas estéticas. Bl: Muu d’At

Ctmp d Bl-S d Pul d l Utt

Autòm d Bl. 2005.

Rkhll, Gl. “ Slt Rlut”. SubStance. Vl. 33 .° 1: 54-76.

2004.

la literatura y el cambio de paradigma en el régimen estético según jacques ranciére

Documents