kutsadura burrunbatsua

2Bigarren sasoia • Segunda época VERANO • 2000 • UDALDIA

300 PTA.

1,80ESKOLA EKOLOGIKOA ERAIKITZEN � POR UNA ESCUELA ECOLÓGICA

kutsadura burrunbatsuazarata:zarata:

Patxi Ormazabal ZamakonaLURRALDE ANTOLAMENDU, ETXEBIZITZA ETA INGURUGIRO SAILBURUA

CONSEJERO DE ORDENACIÓN DEL TERRITORIO, VIVIENDA Y MEDIO AMBIENTE

Inaxio Oliveri AlbisuHEZKUNTZA, UNIBERTSITATE ETA IKERKETA SAILBURUA

CONSEJERO DE EDUCACIÓN, UNIVERSIDADES E INVESTIGACIÓN

agur

Hiru aletarako harpidetza // Suscripción por tres números 900 PTA

Izen–deiturak edo egoitza // Nombre y apellidos o razón social

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Helbidea // Dirección . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Posta kodea // Código postal . . . . . . . . . . . . . . . Herria // Localidad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Herrialdea // Territorio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I.F.Z. zk. // Nº N.I.F. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Telefonoa // Teléfono . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Faxa // Fax . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Posta–e // Correo–e . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zenbaki honetatik aurrera // Desde el número . . . . . . . . .

ORDAINKETA. Egin zeure banku transferentzia Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusiarenhonako kontu zenbaki honetara: 2097 0178 11 0010963058. Ez ahaztu zeure datuak ordainagirianzehaztea. Bidali harpide agiri hau helbide honetara: Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen ZerbitzuNagusia, Donostia–San Sebastián 1, 01010 Vitoria–Gasteiz.

FORMA DE PAGO. Transferencia bancaria: Servicio Central de Publicaciones del Gobierno Vasco, al númerode cuenta 2097 0178 11 0010963058, indicando quién hace el ingreso. Esta solicitud se enviará a: ServicioCentral de Publicaciones del Gobierno Vasco, Donostia–San Sebastián 1, 01010 Vitoria–Gasteiz.

� ArabaVITORIA–GASTEIZ• � 945 17 90 30

� BizkaiaBILBAO• � 944 11 49 99URDAIBAI• � 946 25 71 25

� GipuzkoaDONOSTIA–SAN SEBASTIÁN• � 943 32 18 59LEGAZPI• � 943 73 16 97

IHITZAk ingurugiro hezkuntzari buruzkoeztabaidarako topagune bihurtzea du helburu.Hortaz, aldizkaria ez da bertan sinaturikagertzen diren artikuluen erantzule.

IHITZA pretende ser un foro de debate sobre educación ambiental y no se hace responsable delas opiniones expresadas en los artículos firmados. h

arp

ide

tza

//

su

scri

pci

ón

ESKOLA EKOLOGIKOA ERAIKITZEN

Bigarren sasoia. 2. ZENBAKIA2000ko UDALDIA

ZARATA: KUTSADURA BURRUNBATSUA

POR UNA ESCUELA ECOLÓGICA

Segunda época. NÚMERO 2VERANO de 2000

4015 Posta–kutxatila48080 Bilbao

www.euskadi.net/ihitzaposta–e: ihitza@ej–gv.es

Zuzendaria // DirectorAnton Aranburu Albizuri

Argitalpen–kontseilua // Consejo editorial

CEIDAEusko Jaurlaritzaren IngurugiroHezkuntzako Zerbitzua // Servicio deEducación Ambiental del GobiernoVasco

Erredakzio–taldea // RedacciónIsabel Prieto de BlasItziar Beasain IngunzaMari Carmen Iturregi González

Kolaborazioak // ColaboracionesLuis MerinoRamón Folch

Argitalpena // EdiciónEusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia // Servicio Centralde Publicaciones del Gobierno Vasco

Maketazioa // MaquetaciónBegi Bistan

Argazkilaritza // FotografíaIñaki Díez Fernández

Ilustrazioa // IlustraciónFernando Ibáñez Villate

Itzulpena // TraducciónAna Santos Elortza

Fotomekanika // FotomecánicaFlash Composition, S.L.

Inprimaketa // ImpresiónFlash Impresion, S.L.

Kontsumitu osteko paper birziklatua %100eanPapel reciclado postconsumo 100%

ISSN: 1135-6391L.G. // D.L.: VI-825/92

ORAIN ARTE, ZARATA EZ DA AGENTE KUTSAGARRITZAT

HARTU IZAN. HORRA HOR, ESANDAKOAREN FROGA

GISA, DUELA OSO GUTXIRA ARTE KOMUNIKABIDEETAN

GAI HORRI BURUZ AURKI ZITEZKEEN ERREFERENTZIA

URRIAK. IHITZAren zenbaki honetan bi

ikuspegitatik helduko diogu gaiari, betiere

eskolan oinarriturik: batetik, hotsei dagokionez

oso inguru erasokorra den aldetik, eta bestetik,

bertan dihardugunok ukitzen gaituzten zaratak

sorrarazten dituen eragilea dela kontuan

hartuz. Zorionez, gizarteak gero eta kontzien-

tzia handiagoa du auzi horrekiko.

Eusko Jaurlaritzako Ingurugiro Sailak Eus-

kadiko zarata–mapa aurkezten duen txostena

argitaratu du arestian. Horretan gure Autono-

mia Erkidegoko mila lekutan jasaten diren

zarata mailak aztertzen dira. Ondorioztatu

ahal denez, Euskadiko herritarrok bizi gareneko

giroa kezkagarria bezain «gorgarria» da.

Ehunetik gora udalerritan hiru hiriburuak

horien artean gainditu egiten da baimenduriko

gehienezko zarata, hots, 70 dezibelio, batez ere,

trafiko handiko errepideetatik hurbil daude-

lako. Halaber, 80 udalerritako biziguneek 127

industrialderen zuzeneko eragina nozitzen dute.

Hots–kutsadura geure etxeetan eta eskoletan

ere sorrarazten dugu eta, molestiarik igartzen ez

badugu ere denetara ohitzen gara eta, oso

ondorio garrantzitsuak ditu ongizatean,

osasunean eta elkarbizitzan. Entzumena

urritzea, buruko mina, takikardia eta afonia

dira osasunari eragiten dizkion gaitzetako

batzuk. Horiez gain, etenaldiak, ulermen eta

interes falta, nekea, urduritasuna eta

lekorapenak eragiten dizkiete ikasle zein

irakasleei eta, ondorioz, ikaskuntza atzeratu

ere. Beraz, ezinbestekoa dugu hots–kutsa-

duraren ondoreez ohartzea, bai eta bera

kontrolatzeko erantzukizun orokorraz ere.

HASTA AHORA, EL RUIDO NO HA SIDO CONSIDERADO

COMO UN AGENTE CONTAMINANTE. PRUEBA DE ELLO

SON LAS ESCASAS REFERENCIAS QUE SOBRE ESTE TEMA

SE PODÍAN ENCONTRAR, HASTA HACE MUY POCO

TIEMPO, EN LOS MEDIOS DE COMUNICACIÓN. En estenúmero de IHITZA abordamos el tema desde undoble aspecto, el centro escolar como sufridorpasivo de un entorno sonoramente agresivo y elmismo como agente emisor de ruidos queafectan a las personas que convivimos en suinterior. Afortunadamente, la conciencia sobreeste complicado problema es cada día mayor.

El Departamento de Medio Ambiente delGobierno Vasco ha hecho público un informeque presenta el mapa de ruido del País Vasco.En él se analizan los niveles de ruido a los quese encuentran expuestas un millar de zonas denuestra Comunidad Autónoma. El panoramaresultante, que afecta a la ciudadanía vasca, espreocupante y «ensordecedor».

Más de cien municipios, entre ellos las trescapitales, superan el ruido máximo permitido alsobrepasar los 70 decibelios, fundamentalmentepor su cercanía a carreteras muy transitadas.Asimismo, 127 polígonos industriales afectandirectamente a los núcleos residenciales de 80municipios.

Generamos contaminación acústica en nues-tros hogares, en las escuelas,... y sus efectos sobreel bienestar, la salud y la convivencia sonimportantes, aunque no esté presente la sensaciónde molestia, ya que a todo nos acostumbramos.La disminución de la capacidad auditiva, losdolores de cabeza, taquicardias, afonías... sonalgunos de sus efectos. Además, en las aulasgenera interrupciones, falta de entendimiento einterés, fatiga, nerviosismo y distracciones en elalumnado y el profesorado, llegando a serresponsable del retraso en el aprendizaje. Portanto, es indispensable que tomemos concienciade los efectos de la contaminación acústica, y dela responsabilidad general de controlarla.

egon badagoRuido: la contaminaciónatronadora

9

Hots–ibilbidea

Hotsak bereizteko jolasak

Karaokea antolatzen

eskolako eko–auditoretzaguztiok elkarlanean

gaia zabaltzen

ekin eta ekin

14

4

jakinaren gainean

6

17

15

Hots–paisaiak

Hots–kutsadura

Ikastetxeko hots–mapa prestatzen

8. atariko gorraren enigmaJolas honetan aurkezten den egoerak gehiegizkoaematen badu ere, guk uste baino maizago gertatzen da.

18

19

20

bitakora kaiera

10 Auzoanzeharibilbide batprestatu etazaratareninguruan lanegitekomodua.

Haur Hezkuntzako jokoa.

La huella del monstruo

Por una comunicación sininterferencias

begiratokia

25 La educación ambiental es la formación para lasostenibilidad. Se interesa por la biodiversidad, perotambién por las pateras, porque ponen de manifiestoinequidades socioambientales e inasumibles deudasexternas. Todo ello es mucho más que la didáctica de lasciencias naturales. Ramón Folch

klasetik at

26 Ikasleek eskolaz kanpokoaisia eta astialdian eginditzaketen jarduerak,ingurugiroa ahaztu gabe.

eta gurasoek zer?

28 Tomando como base elproyecto «El ruido en laescuela», recogemospropuestas que podemoshacer también desde lafamilia para disminuir elruido que generamos.

baliabideak eskura

29 Eskolan hots–kutsaduraren arazoari ekitekobaliabide–sorta.

Lehen Hezkuntzako fitxa (3. zikloa).

Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzakoariketa (1. zikloa).

Zarataren «termometroa»: zarata eta berorrek pertsonen osasunari dakarzkion ondoreak aztertzea ahalbidetzen digu.

Lehen Hezkuntzako jokoa (1. zikloa).

Lehen Hezkuntzakoaktibitatea (2. zikloa).

Zarata aztertzen

21 Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako azterlana (2. zikloa).

Zer–nolako eragina du zaratakkomunikazioan?

22 Batxilergo eta Lanbide Heziketako datu–azterketa.

24

bizkor ibili gero!

El ruido como agente contaminanteafecta a la convivencia de laspersonas y es un problema social.No sólo provoca molestias, sino quepuede convertirse en una cuestiónde salud.Luis Merino

Agenda, albisteak, irakurleen iritzia.

Nola murriztu zarata?Eskolan energi kontsumoa murriz daiteke. Hemenazalduko dugu hori nola lortu.

ZARATA, KUTSADURA BURRUNBATSUA • Bigarren sasoia. 2. zk. • 2000ko UDALDIA // Segunda época. Nº 2 • VERANO de 2000

Todos los textos de IHITZA en euskara y castellano en www.euskadi.net/ihitza web orrian IHITZAko testu guztiak euskaraz eta gaztelaniaz

Ruido:la contaminación

atronadora

gaia zabaltzen

4

ZA

RATA

EN UNA CALLE CUALQUIERA de una ciudad imaginariahay vecinos y vecinas que, cada vez que quieren desha-cerse de sus basuras domésticas, lanzan las bolsas por laventana y así no tienen que bajarlas a los contenedores.Al principio sólo lo hacían unos pocos pero la situación esya tan habitual que nadie se extraña de que la calle sehaya convertido en un vertedero. Tan sólo se preocupande avisar al grito de ¡basura va! que alerta a los transeún-tes sobre lo que se les viene encima si no se apartan, delmismo modo que hacían en la Edad Media.

¿Podría darse un caso similar en una ciudad real denuestros días? Parece una situación difícil de creer. Y lo espor dos motivos: la propia sensibilidad —hablando demedio ambiente suele utilizarse siempre la palabra con-cienciación— de la ciudadanía no permitiría hoy en díaque caminar por la calle fuera una constante maniobrapara esquivar botellas de plástico, mondas de naranja orestos de pollo. La gente pondría el grito en el cielo y diríaque tan lamentable comportamiento debe llegar a su fin.El otro motivo es que hay una serie de normas meridia-namente claras que prohiben tirar la bolsa de basura porla ventana. Y por efecto de estos dos motivos, la autori-dad competente sabe de sobra lo que tiene que hacer ylo hace porque así lo demanda la ciudadanía.

La historia imaginaria de los lanzabasuras viene acuento porque ilustra a la perfección el problema ambien-tal del ruido. La contaminación acústica campa a susanchas porque ni existe una conciencia ciudadana capazde exigir soluciones, ni existe una norma básica de obli-gado cumplimiento. Y, por ambos motivos, ningunaadministración le pone el cascabel al gato. Así que, cadapocos minutos y sin previo aviso, los lanzabasuras actua-les de cualquier pueblo o ciudad real pasan hoy con susestruendosas motos, o hacen temblar los cimientos deledificio con la música del pub de la esquina, o se parape-tan detrás de un televisor a todo volumen, en la casa deal lado y con un tabique de papel por medio. No obstan-

te, frente al ruido no vale echar la culpa a la administra-ción de turno o al vecino. Todos y todas somos juez yparte porque si nos paramos a analizar las fuentes quegeneran ruido veremos que la actividad global que nosrodea causa este tipo de contaminación. Y lo hace en elámbito urbano, laboral, social, educativo e, incluso, en elhogar. ¿Quiere esto decir que para acabar con el ruidohabría que pararse? Posiblemente. Pero también se puedeintentar hacer las mismas cosas con menos decibelios.

Los datos de la Organización para la Cooperación y elDesarrollo Económico (OCDE) dicen que España es el paísmás ruidoso de Europa y el segundo del mundo, detrásde Japón. En las dos últimas décadas el ruido ambiental seha multiplicado por dos; el tráfico rodado —que segúnlos expertos representa un 80% del ruido ambiental—, lostrenes y aviones, los momentos de ocio de la gente joven,incluso las máquinas domésticas que hemos inventandopara hacernos la vida un poco más fácil, son una perma-nente fuente de contaminación acústica. Hasta el puntode que los urbanitas hemos perdido la conciencia delruido que nos rodea. Sólo caemos en la cuenta cuandosalimos al campo y percibimos extrañados los sonidos delsilencio. En el estado español, además, ha sido precisoacabar con la idea de que los extraordinarios niveles deruido son sinónimo de una alegría de vivir innata, o deltan traído y llevado carácter latino.

Afortunadamente las cosas están cambiando. Porejemplo, en San Sebastián de los Reyes y Alcobendas, dospueblos de Madrid afectados de lleno por la huella sono-ra de la tercera pista del aeropuerto de Barajas, los ciuda-danos y ciudadanas se han manifestado decenas de vecespara exigir que los aviones no pasen sobre sus cabezas. Esuna manifestación ambiental, podría decirse que ecolo-gista, aunque los manifestantes no sean «istas» sino sim-ples vecinos y vecinas. El tema de los aviones clama alcielo porque provocan la contaminación acústica mássevera que se puede dar pero, sin llegar tan alto, los

Luis Merino

Periodista ambiental

Hain eguneroko kontu bihurtu zaigu hiriguneetako gehiegizko zarata, ezenbadena ere ahaztu baitzaigu, osasuna eta elkarbizitza narriatzen dituenarren. Une honetan, hainbat auzo elkarte hasiak dira beraren kontrola etanahitaez bete beharreko arautegi baten sorrera galdatzen. Zarata–mapakoso lagungarriak dira instituzio publikoentzat, hots–kutsaduraren aurkakoneurriak hartzeari begira, baina gizarte osoaren ardura da arazoarekikosentikortu eta zerbait egitea.

En nuestra vida cotidiana podemos llevar a caboaccionespreventivas:

� Utilizar transportepúblico o bicicletas.

� Verificar el correctomantenimiento denuestros vehículos,principalmente encuanto al tubo deescape y la carrocería.

� Disminuir lavelocidad en lasinmediaciones denúcleos urbanos.

� Evitar acelerones enrampas y áreasencajonadas poredificios.

� Respetar las horas desueño en lautilización deaparatos.

� Controlar elfuncionamiento deelectrodomésticospara evitar ruidosinnecesarios.

� Elegir, en la compra deelectrodomésticos uotros equipamientosdel hogar, aquellosque generen menosruido.

� Controlar el volumendel televisor o elequipo de música.

� Aislar zonas en lasque se produzcanruidos, colocaralfombras para evitarel ruido de pisadas.

� En nuestrasactividades de ocio,pensar en lapresencia de personasa nuestro alrededor alas que podamosmolestar.

ZA

RATA

5

mapas de ruido realizados en una vein-tena de ciudades españolas indicanque todas ellas soportan en muchaszonas niveles de ruido en torno a los62–73 decibelios (dB) durante el día;niveles que coinciden o sobrepasan losmáximos tolerables establecidos por laOrganización Mundial de la Salud(OMS) en 65 dB. La incidencia del trá-fico en este problema resulta tan evi-dente que las principales actuacionesque se están acometiendo pasan porreducir el ruido de coches y camiones;más rotondas en las vías públicas, queeviten frenadas y arrancadas, y asfaltosporosos que amortigüen el ruido pro-ducido por el contacto neumático–cal-zada, son algunos ejemplos.

Hoy en día, los mapas de ruido sir-ven para identificar y valorar la conta-minación acústica y constituyen unaherramienta básica que la Adminis-tración utiliza para diseñar sus actua-ciones al respecto. En la ComunidadAutónoma Vasca no sólo las grandesciudades realizan mapas de ruido, sinoque cada vez son más los municipiosque utilizan este instrumento para pla-nificar su gestión.

Recientemente hemos conocido elnuevo mapa acústico de Bilbao, unconcienzudo estudio con más de40.000 datos que permitirá tomarmedidas para paliar algunos proble-mas concretos actuales y, sobre todo,planificar mejor para evitar la conta-minación por ruido en el futuro.Además de cargar en el tráfico rodadola mayor parte de las culpas, el mapaconfirma que la población másexpuesta a niveles superiores a los 65decibelios es la que vive en la zonacentro, en el distrito de Abando, pre-cisamente por la fuerte concentraciónde vehículos. En este sentido, los másafortunados son los residentes en elárea de Otxarkoaga y Txurdinaga. Porperiodos de tiempo, a pesar de algu-nos focos intensos de ruido durantelas noches de los fines de semana, esdurante el día de las jornadas labora-bles cuando más ruido invade la ciu-dad y más vecinos y vecinas se venafectadas; concretamente, el 30% dela población soporta niveles mayoresde 65 dB, el 25% está entre 55 y 65dB y sólo el 45% de los bilbaínos estáexpuesto a niveles menores de 55 dB.Con los datos del mapa acústico en lamano, la población que debe vivir enentornos con niveles de ruido por

encima de los 65 dB en Bilbao es simi-lar a la media europea.

El ruido no sólo provoca simplesmolestias. Perjudica la salud de las per-sonas. Dependiendo de la intensidadde este tipo de contaminación y de laedad de la población que tiene quesufrirla, puede causar afecciones al pro-pio oído, pero también enfermedadescardiovasculares —sobre todo hiper-tensión— trastornos digestivos y pro-blemas psíquicos.

A falta de una ley básica sobre rui-dos, las ordenanzas municipales y algu-nas normas autonómicas reparten lasreferencias al tema en multitud de tex-tos legales que lo mismo tratan sobreactividades molestas en núcleos urba-nos, condiciones laborales o normas deedificación. Al margen de la dispersión,el incumplimiento es manifiesto. Porejemplo, la Norma Básica de Edifica-ción, promulgada en 1981 y modifica-da en 1988 para asegurar la tranquili-dad en casa, plantea unas exigenciasmínimas, comparadas con las del restode países europeos, en cuanto a aisla-miento acústico se refiere. Pero ade-más, esas exigencias mínimas seincumplen en el 55% de los edificiosconstruidos a partir de 1988, según unestudio de la Organización deConsumidores y Usuarios (OCU).Acabar con los ruidosos lanzabasurasva a necesitar mucha sensibilizaciónciudadana pero mientras llega, ¿porqué no exigir una ley del ruido cuantoantes?

Imagen de la campaña contra el exceso de ruidodel Ayuntamiento de Bilbao

MAPA SONORO DE LA COMUNIDADAUTÓNOMA DEL PAÍS VASCO El con-sejero de Vivienda y Medio Ambiente delGobierno Vasco, Patxi Ormazabal, pre-sentó recientemente en público el mapasonoro de la Comunidad AutónomaVasca, que analiza la incidencia acústicaen un millar de zonas. En él se identifi-can las principales fuentes de ruido,entre las que destacan las producidaspor el tráfico.

Indica la existencia de puntos negrosen carreteras de las tres provincias vascas(5 en Araba, 20 en Gipuzkoa y 21 enBizkaia), siendo fundamentalmente laautopista A-8, las carreteras N-1, N-240 yN-634, las que acumulan más tramoscon problemas. Además, identifica 127polígonos industriales que directamenteafectan a los núcleos residenciales de 80municipios.

El informe señala que al menos en 69

de los 180 puntos con alta contamina-ción sonora resultaría viable la implanta-ción de medidas correctoras. Esta inter-vención supondrá una inversión de2.700 millones de pesetas dirigidas a lainstalación de pantallas antirruido, aisla-mientos de fachadas, pavimentos silen-ciosos, soterramiento de vías, modifica-ción de procesos productivos industrialesy traslado de fábricas.

PRESENTACIÓN DEL CÓDIGO DEBUENAS PRÁCTICAS AMBIENTALES ElÁrea de Medio Ambiente del Ayunta-miento de Vitoria–Gasteiz participórecientemente en Madrid en la presenta-ción del Código de Buenas PrácticasAmbientales, que se desarrolla en elmarco de la Federación Española deMunicipios y Provincias.

Este proyecto, englobado dentro delprograma europeo Life, intenta que la

gestión de los municipios sea cada vezmás correcta desde el punto de vistamedioambiental. Este código contarácon tres capítulos referidos a la auditoríaambiental municipal, un plan social, asícomo la Agenda Local 21 y el sistema degestión medioambiental según la normaI.S.O. 14000.

La capital alavesa, única del PaísVasco en participar en la iniciativa,compartió experiencias con represen-tantes de ciudades como Murcia, Gijóno Aranjuez.

BUZONES VERDES EN DONOSTIA ElAyuntamiento de San Sebastián instalarábuzones verdes en diez puntos de la ciu-dad, donde los y las donostiarras podrándepositar su opinión sobre la situaciónmedioambiental del municipio. Con lamisma filosofía, se pondrá en marcha un

Los cursos del CEIDA, dentrodel programa GARATU, yatienen abierto el plazo de ins-cripción para el curso 2000-2001:

� Nola landu Ingurugiroa HaurHezkuntzanHaur Hezkuntzako irakasleeizuzendutako ikastaroa. 50 ordu-koa eta euskaraz, Bilbon zeinLegazpian. Liberazioarekin.

� LHrako Ingurugiro hezkuntzakojarduera praktikoen tailerraLehen Hezkuntzako irakasleeizuzendutakoa. 45 ordukoa eta eus-karaz, Gasteizen. Liberazioarekin.

� DBHrako Ingurugiro hezkuntza-ko jarduera praktikoen tailerra /Taller de actividades de EA paraESOCurso para el profesorado deEnseñanza Secundaria Obligato-ria, de 45 horas de duración. Seimpartirá en euskera en Bilbao ySan Sebastián, y en castellano enVitoria. Con liberación.

� Energías renovablesDirigido al profesorado de Tecno-logía de la ESO, se impartirá encastellano en Vitoria, Barakaldo ySan Sebastián.

� Actividades Profesionales y Me-dio AmbienteDirigido al profesorado de CiclosFormativos, de 20 horas de dura-ción. Se desarrollará en castellanoen las tres capitales vascas.

Para más información sobre estos y otros cur-sos, ponerse en contacto con los diferentesCEIDA, en los que se facilitarán los impresos desolicitud correspondientes.

Cursos del CEA (Centro deEstudios Ambientales delAyuntamiento de Vitoria)

� Nuevas tecnologías de gestión,análisis y comunicación deinformación ambientalDel 29 de septiembre de 2000 al21 de diciembre de 2000.

� Paisaje y planificación territorialDel 1 de octubre de 2000 al 31 dediciembre de 2000.

� Arquitectura bioclimática y ener-gías renovablesDel 1 de octubre de 2000 al 31 deoctubre de 2000.

CEA: Casa de la Dehesa de Olárizu.01006 VITORIA–GASTEIZ.� 945 14 54 69 – Fax: 945 14 58 45Correo-e: ceaadmin@vitoria–gasteiz.org

I Simposio internacional de le-gislación y derecho ambiental.

Se desarrollará los días 25, 26 y27 de octubre de 2000. Preciogeneral: 30.000 pts.Ilustre Colegio de Abogados deMadrid.Serrano 9 y 11, 4º. 28001 MADRID.� 91 435 78 10 extensión 814.Correo-e: [email protected]

6

ZA

RATA

jakinaren gaineanagenda berdea

kontu kontari

buzón de correo electrónico, bajo elnombre:

[email protected] mismo tiempo, se mantiene activo

el teléfono verde municipal: 943 48 14 10

Estos buzones son parte de las iniciati-vas que el Ayuntamiento donostiarrapone en marcha para obtener informa-ción y elaborar la llamada Agenda Local21, que recoge las políticas municipalesrelacionadas con el desarrollo sostenible.

CREACIÓN DE LA COMISIÓN AMBIEN-TAL DEL PAÍS VASCO El Gobierno Vascoha aprobado un Decreto para la creaciónde la Comisión Ambiental del País Vasco.Esta comisión se propone como órganoconsultivo, de relación, participación ycoordinación entre las diferentes adminis-traciones vascas.

Entre sus funciones destaca la de favo-recer la coordinación y el seguimiento delas actuaciones llevadas a cabo por elDepartamento de Medio Ambiente, asícomo la de elaborar propuestas deactuación para ser desarrolladas en lasdiferentes instituciones representadas enesta comisión. Además, informará de losanteproyectos normativos desarrolladosen el marco de la Ley General deProtección del Medio Ambiente y delPrograma Marco Ambiental.

BIZKAIA REDUCE AL 70% EL DEPÓSI-TO DE LA BASURA DOMÉSTICA YCOMERCIAL La basura de origen domés-tico y comercial vertida en Bizkaia el añopasado, se ha reducido a un 70% del totalgenerado. El porcentaje de residuos queen 1998 fue a parar a los vertederos alcan-zó el 84%, y en 1994 esta cifra fue del94%, según los datos suministrados por laDiputación Foral de Bizkaia.

Las cifras progresivamente se acercan alos objetivos del Plan Integral de ResiduosSólidos Urbanos, que para el 2001 pre-tende reducir el vertido al 42% de la basu-ra generada en los hogares y los comer-cios, la reutilización del 35% y laincineración del 23%.

EL EXCESO DE RUIDO DE LAS MOTOSSE CASTIGARÁ EN BILBAO CON MUL-TAS DE HASTA 15.000 PTAS Unanueva ordenanza del Ayuntamiento deBilbao intentará controlar el exceso deruido generado por los tubos de escapede automóviles y, fundamentalmente, demotocicletas y ciclomotores. Hoy en día,son los mayores causantes del ruido den-tro del parque móvil. Estas sancionespodrán oscilar entre 5.000 y 15.000pesetas si tras una inspección se com-prueba que sobrepasan los máximosautorizados.

En la misma normativa municipal seestablece que aquellos vehículos que cir-culen sin silenciador homologado o contubo resonador, podrán ser retirados aldepósito de vehículos.

En esta línea, el Ayuntamiento bilbaí-no ha puesto a disposición de los usua-rios la posibilidad de controlar el nivel deemisiones en el Centro de Control deContaminación de Ruidos y Suelos, ubi-cado en Elorrieta.

LA UNIVERSIDAD POLITÉCNICA DEMADRID CONTROLA EL RUIDO DESUS ESCUELAS Gracias al proyectoEstudio sobre el impacto del ruido en losCentro de la U.P.M. presentado por elcatedrático de la escuela Técnica deTelecomunicaciones, Manuel RecueroLópez, la Universidad Politécnica deMadrid chequea las aulas de las dieci-nueve Escuelas Superiores y Técnicas quela componen. El objeto de este estudio esconocer y controlar el nivel de ruidos quese alcanza en estas aulas.

Esta experiencia pionera trata demejorar la estancia y el rendimiento de lapoblación estudiantil, y conocer la situa-ción medioambiental en los diferentescentros de estudio que componen sucampus universitario, desde el punto devista de la contaminación acústica.

VECINOS DE DONOSTIA SE MOVILI-ZAN CONTRA EL RUIDO Los vecinos yvecinas de la Parte Vieja de San Sebastiánestán hartos de soportar los altos nivelesde ruido que se generan en sus calles. Porello, llevaron personalmente sus quejas alAyuntamiento donostiarra.

En total presentaron una veintena dedenuncias, todas ellas con numerosas fir-mas. Uno de los aspectos que resalta sudenuncia es la falta de silencio en lamadrugada.

DISCOTECAS: SOBRA VOLUMEN YFALTA SEGURIDAD La revista CONSU-MER del Grupo Eroski inspeccionó 50discotecas y salas de fiesta durante lasnoches de los viernes y sábados. Paraello, visitó los locales más conocidos deSan Sebastián, Vitoria, Bilbao, Pamplona,Barcelona, Valencia, Castellón, Alicante,Murcia, Santander, Logroño y Burgos.

Este estudio aborda las molestias quegeneran estos locales en los residentes dela zona, y los problemas de seguridadque podrían provocar.

La primera conclusión del informe esque en casi el 90% de los establecimien-tos visitados la música estaba demasiadoalta, ya que la intensidad sonora mediarebasaba los 90 dB, límite en el que laO.M.S. fija el umbral de peligro.

Consumer. Revista de febrero 1999.(http://www.consumer-revista.com).

EXPOSICIÓN PERMANENTE SOBREURDAIBAI Recientemente se ha inau-gurado en elPalacio de Ude-txea de Ger-nika, sede delPatronato de laReserva de laBiosfera de Ur-daibai, la expo-sición de carác-ter permanenteLa Reserva deUrdaibai, unpuzzle de diver-sidad.

La exposiciónse basa en unaserie de panelesy elementos in-teractivos a tra-vés de los cualeslas personas queacudan a visitarla, pueden obtenerabundante información, de forma visualy participativa. Aborda los aspectosnaturales y culturales más importantesde la Reserva de Urdaibai, y en ella seintroduce la idea de un progreso cohe-rente y respetuoso con el medio natural,desde la perspectiva del desarrollo sos-tenible.

ZA

RATA

7

«ZENBAT BURU, HAINBAT ABURU» es nuestra sección de cartas ysu propósito es difundir las opiniones que nos enviéis. Pero IHITZAestá abierta a vuestra participación en todas las secciones.Desde estas líneas os animamos a participar, poniendo en comúnvuestras experiencias en proyectos de educación ambiental, opinandosobre los temas que aquí se abordan o sugiriendo enfoques ycontenidos que os parezcan interesantes.

Para facilitar vuestra colaboración, os informamos de que eltema del número tres de IHITZA será laalimentación y el del número cuatro los espaciosprotegidos.Esperamos vuestras aportaciones.

IHITZA se reserva, por motivos de espacio, el derecho de nopublicar íntegramente las cartas que se reciban. Serecomienda que no excedan las 30 líneasmecanografiadas. Las cartas deben estar firmadas e incluirlos datos de quien escribe y un teléfono de contacto. No sefacilitarán teléfonos ni direcciones de los/as autores/as.

«ZENBAT BURU, HAINBAT ABURU» zuen gutunetan jasotakoiritziak argitaratzeko atal berezia dugu. Hala ere, IHITZA osoadaukazue zabalik parte hartzeko, atal guztietan. Lerro hauetatikIHITZAn parte hartzera animatzen zaituztegu, zuen ingurugirohezkuntzako proiektuen berri emanez, hemen jorratzen diren gaieiburuzko usteak eskainiz eta interesgarritzat jotzen dituzuen ikuspuntuzein edukiak proposatuz.

Zuen lankidetza nolabait errazteko asmoz, jakinarazten dizueguIHITZAren hirugarren zenbakiko gaia elikaduraizango dela eta laugarrenekoa naturgunebabestuak.Zuen berrien zain gaituzue.

Toki arazoak direla eta, IHITZAk beretzat gordetzen dujasotzen dituen gutunak osorik ez argitaratzeko eskubidea.Makinaz idatziriko 30 lerrotik beherako testuak bidaltzeaerregutzen dizuegu. Gutunetan egilearen sinadura, berarendatuak eta harremanetarako telefono zenbaki bat agertubehar dira. Ez zaio inori egileen telefono zenbakirik ezhelbiderik emango.

8

ZA

RATA

zenbat buru hainbat aburu

jakinaren gainean

Samaniego Ikastetxea(Tolosa)

Eko–eskolen 1. TopaketakMadrilen.

Samaniego ikastetxea betidanik egonda oso kezkatuta ingurugiroaz. Ur-tero, ingurugiroari buruzko proiektubat landu dugu eta eskolan anto-latzen ditugun ekintzez gain, irteeraketa barnetegiak ere prestatu ditugu.

Baina, eko–eskolen berri izangenuenean, horretan sartu ginenburu–belarri eta estruktura sendoagobat bideratzeko aukera eskainizitzaigun. Orduan eko–eskolenproiektuak eskatzen dituen urratsakbetetzen hasi ginen. Hasteko,Ingurugiro Batzordea sortu genuen,irakasleaz gain, ikasleak eta gurasoakere inplikatuz. Eko–auditoretza batdiseinatu eta burutu genuen. Gureeskolako eguneroko jardueran, ura,energia eta hondakin solidoekeragin zuzena zutela ikusirik, bataukeratu behar eta, hondakinsolidoena hartu genuen.

Gure egoeraren berri izateko,eko–auditoretza jasotako erantzunazaparte, denon artean patioanpilatzen ditugun zaborrak jaso etasailkatu genituen; paperarilehentasuna emanez, hainbatarlotan erabiltzen diren motak etazakarretara botatzen dena zenbatugenituen.

Denon artean, jokaera kodeasortu genuen eta baita geletan,gurasoei... zabaldu ere:urtebetetzeetan ahalik eta poltsagutxien ekarri, patioa garbirikmantendu, zaborra jaso, etab. Bestealdetik Garbitxo maskota diseinatu

eta Zaborrik gabe, ez al da hobe?lemadun kamiseta dotore batzuk eremargotu genituen. Material hauguztia pasiloetan eta, ikasturtebukaerako jaian, muraletan erakutsigenuen. Ikasle txikienekinkoskol–apustu moduko joku batzukantolatu genituen, zabor motabakoitza zein ontzitan utzi beharzuten ikas zezaten.

Ikasturte honetan kontu honekinjarraitu dugu. Papera dela medio,kondukta–kodea gogoz lantzen;Tolosa, azken batean, paperarenherria izan baita, orain gutxiagobada ere. Gela guztietanhondakinak botatzeko koloredesberdinetako ontziak jarrigenituen, paper birziklatuarenerabilpena bultzatu, eta bestetik,ahalik eta gehien aprobetzatzeko(fotokopia gutxiago eta, ahal bada,bi aldeetatik ateraz, esaterako).Papera nola egin eta birziklatzenden ikasteko Tolosan dugun paperlantegira joan ginen.

Asunto honetan ari ginela, noneta, Madrilen egitekoak zireneko–eskolen 1. topaketetaraEuskadiko ordezkari joan behargenuelako abisua jaso genuen.

Eko–arduradun irakaslea etaIngurugiro–Batzorderakohautatutako 5. eta 6. mailakoikasleen ordezkariak joan ziren,hain zuzen.

Ostiralean abiatu ginen. ADEACelkarte antolatzaileko ordezkariakChamartinen zain genituen.

Larunbata egun nagusia izan zen.Guadarrama mendikateankokatutako Cercedilla herriko VillaCastora aterpera joan behar izangenuen, han Andaluzia, Kataluniaeta Madrileko Lehen Hezkuntza,DBH eta Batxilergoko ikasle zeinirakasleak, Leganés eta MadrilekoUdaletako ordezkariak bildu ginen.Goizean erakusketa prestatu, gukegindakoari buruzko azalpenakeman eta besteena ikusi egingenuen. Arratsaldez lan taldedesberdinak sortu ziren hurrengolau gaiak lantzeko: ura, energia,hondakinak, garbitasuna etaingurunearekiko eragina. Osoesperientzia polita eta aberasgarriaizan zen; mahai inguru bateandenon zalantzak eta topatzengenituen zailtasunak azaltzekoaukera izan genuen. Esperientzienelkartrukaketa ere gauzatu genuen—Argentinatik bidalitakokomunikazioa ere jaso genuen—.Igandean mendi ibilalditxo bat,Interpretazio Zentrua bisitatu eta,bazkaltzeko denborarik gabe, trenahartzera.

Beste tokietako esperientzien berrijasotzeaz gain (esaterako tetrabrikanola berrerabili), sortu dituztenmaterialak ere ekarri ditugu (halanola, olio zaharra aprobetxatuz egin-dako jaboia). Kataluniako lagunekinelkartrukaketa egiteko gogoa ereekarri dugu. Ea gauzatzen den!

Guztiok elkarlaneanHots ibilbidea

Eskolako eko–auditoretzaNola murriztu zarata?

Ekin eta ekin

Hotsak bereizteko jolasakHaur Hezkuntzako jokoa

Karaokea antolatzenLehen Hezkuntzako jokoa (1. zikloa)

Hots–paisaiakLehen Hezkuntzako aktibitatea (2. zikloa)

Hots–kutsaduraLehen Hezkuntzako fitxa (3. zikloa)

Ikastetxeko hots–mapa prestatzenDerrigorrezko Bigarren Hezkuntzako ariketa (1. zikloa)

Zarata aztertzenDerrigorrezko Bigarren Hezkuntzako azterlana (2. zikloa)

Zer–nolako eragina du zaratak komunikazioan?Batxilergo eta Lanbide Heziketakodatu–azterketa

Bizkor ibili gero!8. atariko gorraren enigma

bitakora kaieraZer da zarata? Entzumenak jasotzen eta eratzen dituenairetiko bibrazio fenomenoen multzoa, jasaten duen gizakiari,egoeraren arabera, ondoez, neke edo lesio gisa azaltzen denarbuiozko erreakzioa sortarazten diona.Hots–kutsaduraren eragina oso itxura leunaz azaltzen zaigu;inguratu egiten gaitu eta ez ohi gara beraren presentziaetengabeaz ohartzen. Baina beraren presioa nabaria da, batezere iraunkorki zarata bortitzak jasaten dituzten pertsoneknozitu ohi dituzten portaera aldaketen eta gorabeherafisiologikoen bidez.

ZARATAREN «TERMOMETROA»Dezibelioak Sorburua Sumapena Osasun arazoak

160 Espazio–ontzien abiada Oso mingarria Kalte sendaezina.Tinpanoen haustura, gorreria iraunkorra.

140 Erreakzio–hegazkina Jasanezina Kalte larriak aireratzea, 30 metrora entzumen–aparatuan.

130 Sopletea Mingarria Unean uneko ondoezak, behin–behinekoIhes–hodirik gabeko motorra gorreria partziala.

Mailu pneumatikoa Obrak egin bitartean luzaroan120 jasatean, tentsioa, suminkortasuna,

Industriako makineria oldarkortasuna eta nekea.

Inprenta gela Oso zaratatsua Komunikazio traba larriak.100 Motozerra Oihuka komunikatu beharrak

Fresagailua zefalea eta nekea sortzen ditu.

90 Kamioi astuna, 6 metrora Iraunkorki jasateak entzumena galtzea100 km/h-tan doan ibilgailua eragiten du.

80 Trafiko handiko kalea Zaratatsua Arreta jarri eta lan egiteko eragozpenak.

70 Bolumen altuan jarritako irratia Loak hartzeko ezintasuna.Urduritasuna.

60 Jatetxea

50Elkarrizketa arrunta, metro batera

40 Bizigunea, gauez Zarata gutxikoa

30 Liburutegia, logela

20 Basoa

10 Entzumenaren atalasea

AURKIBIDEA

1624

14

10

16

17

18

19

20

21

22

guztiok elkarlanean

10

ZA

RATA

. B

itak

ora

kai

era

Hots–ibilbideaHots–ibilbideaHots–ibilbidea

ZARATARI BURUZKO HIZTEGITXOA

Dezibelioa (dB)Soinuaren, potentzia akustikoaren edo hots–presioarenintentsitatea neurtzeko unitatea. Bere eskalalogaritmikoa da eta presio atmosferikoaren gainetikoedo azpitiko presio aldaketa adierazten du. 0a gizaentzumenaren atalasea da eta 120a, minarena.

SonometroaHots–neurketak egiteko tresna. Bere osagaiakmikrofonoa, anplifikadorea, haztapenerako ekipoak,motelgailua eta irakurgailua dira.

Auzoan zehar ibilbide bat prestatu etazarataren inguruan lan egiteko bide bat

Bilboko San Inazio auzokoIntxixu ikastolakoek, zeinekaldamenean bi errepide dituzten (horietako bat trafikoazkarrekoa), hots–kutsaduraaukeratu zuten ingurugiroariburuzko euren proiektuetakobateko protagonista. Bi asteeman dute zarataren gaineanlanean, edozein hezkuntzamailatarako egokitu daitekeenesperientzia xume batean.Garatutako jarduera guztiakikastegian eta auzoan zeharrekoibilaldi batez burutu dira. Bisonometro erabiliz zaratarenintentsitatea neurtu eta,ondoren, hori eragiten dutensorburuak identifikatu dituzte.

LEHENENGO ETA BEHIN, koloretako mural handi bat egingenuen ikasgela bakoitzean, diosku Unaik; bertan kutsa-dura handiko paisaia bat margotu genuen: hodei beltz,nonahi utzitako zabor eta ur zikinen artean, auto batenihes–hoditik irteten den orroa irudikatuz.

Unai Gisbert-ek 8 urte ditu eta, bere ikaskideek bezala,proiektu hau hasi baino lehen ia ez zuen zarata ele-mentu kutsagarritzat hartzen.

Kutsadura akustikoaInguruneko maila akustikoak eragiten duen kutsadura, berdingizakiaren jardueraren ondoriozkoa nahiz naturakeragindakoa izan.

Zarata mailakEtengabea: denboran maila aldaketa sumagarririk agertzen

ez duen zarata (haizagailu batena).Aldakorra: denboran edo mailan aldaketak dituen zarata

(trafikoarena).Bulkadakakoa: aldizkako bulkadak dituen zarata.Hondo-zarata: sorburu bereizgabeetatik eratorritako zarata

iraunkor nahiz iragankorra.

Deustuko kanalaren ondoan eta trafiko etengabekobi errepidek mugaturik dagoela, ikastola honetanhots–kutsadura lantzea erabaki zuten, ikastegian lehe-nago inoiz aztertu gabeko gaia baitzen. Leihoak zabalikdaudela, motorrak, kamioiak eta abar entzuten ditugu...adierazi digu Edurne Sagarnak, Intxixuko irakasleak,baina, batez ere, ikasleek gelan egiten duten zarata handia-ri erreparatu diogu. Gelan gero eta ozenago mintzatzeko ohi-tura hartzen ari ginen, geure ahotsa entzunarazteko.

ZA

RATA.

Bitak

ora k

aiera

11

Aldez aurreko prestaketa

San Inazioko Intxixu Ikastolako Lehen Hezkuntzako biikastaldek, 3.eko batek eta 4.eko beste batek, bi astezjardun zuten zarataren inguruan. Lehenbizi BilbokoCEIDAra jo genuen, mota horretako kutsadurari buruzkodokumentazioa eta materialak lortzeko xedez, dio EdurneSagarnak. Edurne eta Maribel Corchado dira egitarauazarduratu diren irakasleak. Nik interes handia nuen gaiatratatzeko, neure ikastaldea bereziki zaratatsua delako,erantsi du Maribelek, bere ardurapean LehenHezkuntzako 4. mailako 24 ikasle dituenak.

Murala prestatu bitartean, eta ondorengo eztabaidaikusita ere, egiaztatu ahal izan zutenez, jendeak ez duzarata kutsagarritzat hartzen. Beraz, zarata eta soinuarenarteko diferentzia aurkitu eta bereizteko atazari ekin genion,sonometroaz neurtzen hasi aurretik, kontatu diguEdurnek. Horretarako CEIDAk utzitako eta Ingurunea etaBiok bildumaren atal den Zarata izenburuko bideoa ikusigenuen ikasgelan. Hortik abiatuta, guztion arteko gogoe-ta egin zuten, eta proiektuan parte hartzen zuten 35ikasleak orduantxe hasi ziren, zarataz mintzatzean, kut-saduratzat hartzen. Zarata oso altua izatetik oso baxuaizatera igarotzen da, eta dagoeneko ohitu egin gara berari ezerreparatzera, azaldu digu Lorea Riverak oraingoan.Ikasturte honetan Unai Gisbertekin konpartitzen duIkastolako ingurugiro bileretara joateko eginkizuna,Txoko Berdean 3. mailako gelakoen ordezkaria delarik.

Beste alde batetik, hainbat joko ere eraman ohi duguikasgelara, gehienak hotsen bereizmena lantzekoak, trafiko-arena, animalienak, etxetresna elektrikoenak eta ohikoakdiren antzeko inguru–soinu eta zaratak erreproduzitzendituztenak, dio Maribel Corchadok, Inguruko hotsen lote-riaz mintzo dela. Grabatutako zinta batean entzundakosoinuak joko horretan agertzen diren irudiekin lotu

Argazki haue-tan irtenal-

diaren aurreko,bitarteko, eta

geroko ekintzakikus ditzakegu.

zituzten. Horrez gain, haur bakoitzak soinudun objektubat ekarri zuen etxetik: kanpaiak, arranberak, puxtarri-dun kutxak, panderetak, iratzargailuak,... euren zara-ta–kutxa sortzeko.

Sonometroa eskuan

Jarduera horiek burutu ostean, bi taldeak prest zeudenjadanik hots neurketei ekiteko. Ikastegian bertan etaauzoan zehar egin beharreko ibilaldian zarata neurtze-ko bi sonometro utzi zizkieten CEIDAn, bai eta erabil-tzen irakatsi ere.

Lehenbizi, zalaparta handieneko lekuetan eginzuten neurketa, hau da, korridoreetan (sartzean eta irte-tean), jolastokian, ikasgeletan eta jantokian, eta kolore-tan erregistratu zituzten emaitzak. Nire ikasgelan ba-tzuetan 80 dB-tik gorakoak ziren, eskolara sartzeko orduankorridoreetan egoten den maila bera, alegia. Nire ikasleakoso berritsuak eta zaratatsuak dira, aitortu du irribarrezMaribelek; sonometroa ikasgelara eramateak euren iskan-bilaz ohartarazi ditu. Tresna ikusi orduko baretu egiten diraeta baten batek beti esan ohi du: Ez egin horrenbesteko zara-tarik, asko igoko da eta!

Jolas–orduetan entzuten diren oihuak, anbulan-tzien edo suhiltzaileen sirenak, eskolako txirrina,...

ZA

RATA

.B

itak

ora

kai

era

12

guztiok elkarlanean

soinu atseginak ziren batzuentzat eta desatseginak bes-teentzat. Adibide horiek medio, zarataren sumapenarenjite subjektiboa lantzen hasi ginen, bai eta bestelakokontzeptuak erabiltzen ere: beharrezkoa da, desatseginaedo jasangarria, edo, baita, kaltegarri eta arriskutsua badaere, erantsi dute bi irakasleek, eta, besteak beste, gelakoaulki eta mahaiak arrastaka mugitzean edota ate–danbadezsortzen den zalapartari buruz eztabaidatzeari ekin genion.Balore izugarri altu haiek (80 dB) zur eta lur utzi zituz-ten irakasle zein ikasleak. Edo edozertara ohitu gara... edobelarriko sentiberatasuna galtzen ari gara, dezibelioak eraharrigarrian igotzen ziren eta, aitortu du Edurnek.

Ibilaldia auzoan zehar

Geroago ikastetxetik kanpora irten ginen. Ibilbidean parke-ak, jolastokiak, azoka, bi Metro geltoki eta hainbat kale (tra-fiko handienekoak eta lasaienak) sartu genituen, bi sonome-troez baretasuna eta zalaparta neurtuz, kontatu diguteMaribelek eta Edurnek. Azken faktore horren gorenekounea espaloiaren zoladuran mailu pneumatikoaz etahormigoi–makina batez egiten ari ziren obra batzuenondotik pasatzean iritsi zen. Neurketak egin bitartean,Edurne eta Maribelek hainbatetan galdetu zuten entzu-ten ari ziren haiek zaratak ala soinuak ziren, bai etaaldez aurreko fasean ikasitako kontzeptu guztiez ere.

Gainera, ibilaldian zehar aurkitu zituzten auzokoeiinkesta egin zieten. Kaleko zarata den kutsaduraren sor-buruaz eta berorrek sor ditzakeen gaixotasunez zuteniritziari buruzko sei galdera egin zizkieten.

Hausnarketak eta ondorioztapenak

Irtenaldiaren ostean, eztabaidatzen segitu zuten ikasge-lan. Kontzientzia areagotzen ari da eta, horri esker, ardurat-suagoak dira, diosku Edurnek. Geuk ere ikasi dugu etaohartu egin gara kutsadura mota horretaz. Batzuetan «arris-kutik hurbil gaude» esaten diet, hots termometroak seinala-tuz, eta berehala jaisten dute bolumena; alditxo batez,behintzat.

Egitarauak iraun zuen bi asteetan zehar, ikasle bakoit-zak bere koadernoan lan egin zuen: Zarata izenburupe-an, hainbat fitxa eta marrazki bete eta koloreztatu zituz-ten. Jarduera guztietan behin eta berriro aipatu zirenzarata eta soinuaren arteko diferentzia eta berorien sor-buruak. Honelako galderen bidez: zer–nolako zaratakentzuten ditugu hiriko edo herriko leku ezberdinetan?;kexu al dira ikasleak/auzokoak bertako zarataz?; arriskut-sua al da eskolako/etxeko zarata maila?...

Halaber, etxean, eskolan eta kalean entzun dituztenzarata eta soinu ezberdinen gaineko hausnarketak ezta-baidagai dira, oraindik ere, ikasgelan. Etxeko ingurunekosoinuak ziren gutxien bereizten zituztenak, gogoratzen duEdurne Sagarnak. Ez zituzten garbigailuaren hotsa eta zur-gagailuarena bereizten. Garraiobideetan ere sortu ohi zennahastea. Hain ohiturik daude zarata batzuekin, ezen ohikozaratatzat ere ez baitzituzten hartzen.

Orain muralak eta koloretako belarri erraldoiak eskegikoditugu Txoko Berdeko bazterrean eta korridoreetan, ikaskideguztiek zaratari buruzko gauza gehiago ikas dezaten, azaldudigu Lorea Rivera ikasleak.

ZA

RATA.

Bitak

ora k

aiera

13

Isiltasunaren aldeko ikurgrafikoakDuela urtebete luze hasi zenBilboko BEGOÑAZPI IKASTOLAhots–kutsadura lantzen, gai hori,pixkanaka, ikasgela guztietakourteko lan plangintzan sartze-kotan, 3 urtekoen gelatik 18 urte-koenera.

Proiektu aipagarriena, AnaOrtuondok eta Libe Abasolok koor-dinatua, Haur Hezkuntzako 239haurrekin gauzatzekoa da. Hainbatarlo biltzen ditu, psikomotrizitateaedo musika hezkuntza kasu.Erritmoa, melodia eta harmoniahartzen dituzte abiapuntu, mugi-mendua, arnasketa, emozioak, adi-mena eta horrelako alderdiei ekite-ko. Euren sentimenduak adierazteko,entzunak izateko, ez dutela oihu edozaratarik egin behar barneratzenlagundu nahi diegu. Helburua eurenkomunikazio bideak zabaldu eta gor-putza egoki erabiltzen ikastea da, azal-du digu Ana Ortuondok.

Baina lanik interesgarriena etaahalegin handiena eskatzen ari zaie-na haurren esperientziatik hurbildauden ikurrak, marrazkiak, hitzaketa keinuak identifikatu eta sortzeada, gehiegizko zarata mintzaira era-bili gabe ulertarazteko. Musika arlo-ko sinbolo konbentzionalak aztertzenari gara, isilune luzea eta intentsitateakasu; bai eta, adibidez, kontuz jesar-

tzea edo isiltzea eskatzeko zeinuarruntak ere. Asmatu beharreko kodeberri bat da, dio Anak. Ikasgela, jan-toki, korridore eta abarrekoetanerabiltzeari begira ari gara ikur horiekaukeratzen.

Tailerretako zarata neur-tzen

Gasteizko EKIALDE INSTITUTUANgauzatutako esperientzia praktikoaTeknologia tailerretan sonometriakegitean oinarritu zen.

Gasteizko CEIDAk utzitakosonometroak berehala bereganatuzuen DBHko 2. mailako OinarrizkoTeknologia eta Asmakuntza Tailerraikasgaietako 25 ikasleen arreta. Gelahoriek dira zaratatsuenak, adierazi duArantxa Unanue irakasleak. Gai-nera, tailerren akustika txarrak areago-tu egiten du zarata. Zulagailuak etazerrak pizturik daudela neurtu duguinguruneko zarata. Neurketek erakutsidutenez, sarritan enpresa askotannozitzen diren mailetara ere iristengara, bi metrora neurtuta, 90 dB-ak eregainditu baitira.

Duela hamar urtetik ho-nako esperientziaARRASATEKO SAN VIATOR IKAS-TOLAK 1990ean ekin zion gaihoni lehenbizikoz: ordukoan, ikas-tegiko zarata mailak aztertu zituz-ten, bai eta gomendatutako mailakgainditu egiten zirela egiaztatuere. Ordutik hona ugarituz joandira hots–kutsadurari eta osasune-an zein ikaskuntzan dituen ondo-reei buruzko lanak.

Proiektuok Lehen eta BigarrenHezkuntza, Batxilergo eta LanbideHeziketako ikasleekin egin dira.

Muralak, inkestak, audiome-triak, lehiaketak, sonometro bidez-ko neurketak, zarata mapak eta hotstermometroak dira, besteak beste,garatutako lanetako batzuk. Emai-tzen aurrean, ateak astiro ixtea,mahai–aulkiak arrastaka ez erabil-tzea edo korridoreetan oihurik ezegitea proposatu zuten ikasleek; etaikastegiko zuzendaritzak mahaieta-rako takoak, ateen itxiera moteltze-ko tresnak eta bitsak banatu zituen.

Aurten kutsaduraren sorburuaklantzen diren ikasgaietan zarata eresar dadin saiatzen ari gara, adierazidigu Maika Aranzabalek, irakaslearduradunetako batek.

Eta beste askok ere aztertu dute zarata

IKASTETXEA HERRIA LURRALDEA ARDURADUNA

IES Arratia BHI Igorre Bizkaia Roberto Salazar

IES Derio BHI Derio Bizkaia Itziar Larrondo

IES Kurtzebarri BHI Aretxabaleta Gipuzkoa Mila Kortabarria

Urretxu–Zumarraga ikastola Urretxu Gipuzkoa Agurtzane Soroluze

BESTE ESPERIENTZIA BATZUK

Oin–hotsak

Txaloaeskuzarta

KraskinolaBihotz barne-

ko sentiera

Mintza–hotsa

Belaun–gainhotsak

Nola murriztu zarata?Nola murriztu zarata?14

ZA

RATA

.B

itak

ora

kai

era

eskolako eko–auditoretza

ZARATA SORBURUTIK BERTATIK murriztu beharda, bai eta bera moteltzeko materialak edo,behintzat, hormen dardara saihestekoak era-bili ere.

Horretarako, arazoaz jabearazi eta arau zeinneurriak abiarazteko kanpaina bat behar da,ikastegiko kide guztiek horren ardura hartuz.

Zaratari buruzko eko–auditore-tzaren faseak

1. FASEA. Batzordea eratu

Lehenengo urratsa ondokoez arduratuko denbatzordea sortzea litzateke:

� Ikastegiaren barruan, tokian tokiko zaratamaila ezagutzea.

� Zarata sortzen duten zioak aztertzea.

� Murrizteko bideak ikertzea.

� Jarduketa plana prestatzea eta berori gauzatze-ko laguntzaileak bilatzea.

2. FASEA. Datuak bildu

Zer datu behar dugu?

� Ikastegiko toki ezberdinetako zarata mailarenneurria, sonometroaz jasoa.

� Lurzoru, horma eta sabaien izaera eta neurriak,eta zarata sortzen duten objektu zein makineneta horien kokagunearen azalpena.

� Eskolako ordutegiei buruzko azalpen laburra(sarrera eta irteera orduak, atsedenaldiak,etab.).

� Bigarren mailako zarata-sorburuen deskribape-na (identifikazioa eta kokapena).

� Neurketa egin den ordua eta beraren iraupena.

� Plano batean neurketa–guneak seinalatzea,barrerarik edo material babesgarririk dagoenere agertuz.

3. FASEA. Zuzenketa eta kontrol neurriaktaxutu eta abiarazi

Lortutako datuak kontuan hartuta, ikaste-girako hobekuntza ekintzak planifikatu ahaldira. (Ikus neurrien taula).

4. FASEA. Emaitzak jakinarazi

� Proposatutako neurriak eta egitasmoak komu-nitate osoari jakinaraztea, guztien artean gau-zatzeko xedez, bai eta lortutako emaitzak ere.

� Toki ezberdinetako zarata mailan izandakoaldaketak neurtzea eta berorien berri ematea.

� Udal agintariei, beren eskumeneko ikastegie-tan jasaten diren zaratak murrizten lagundezaketen osoko programak taxu ditzateneskatzea.

Ikastegietan sumatzen den

zarata barrukoa (elkarrizketak,

jolasak, oihuak, aulki eta

mahaien mugimendua, etab.)

eta kanpokoa (trafikoa,

hegazkinak, industriaren bat,

inguruetako kirol zelaiak,...) izan

daiteke.

Nola murriztu zarata?

ZA

RATA.

Bitak

ora k

aiera

15

Ikastetxearen barruko zarata murrizteko neurriak

eskolako eko–auditoretza

ZENBAIT LAGUNTZA

UDALEK badituzte ikastegietako zaratak neurtzekoerabil daitezkeen sonometroak. Batzuetan, eskolakozarata arazoak aztertzen lagundu eta beraiekkonpontzeko neurriak proposatzen dituen zerbitzutekniko bat ere izaten da.

CEIDAk ere baditu ikastegiei uzteko sonometroak.

� Korridore eta eskaileretan egiten den zaratakontrolatzea.

� Ahopeka mintzatzea, ingurukoekiko begiru-nez.

� Eskola–orduetan jolastokian oihurik ez egitea.

� Mahai–aulkiak kontuz mugitzea.

� Zaratak isolatzeko material ezberdinez esperi-mentuak egitea.

� Isolamendu akustikoa beharko luketen ikaste-

giko aldeak aztertzea. (Adibidez: hormak oiha-leztatzea, musika gela moketatzea, gortina etamaterial zurgagarriak ipintzea,...).

� Berokuntza makina, fotokopiagailu eta antze-koen gelak isolatzea.

� Kiroldegia isolatzea.

� Aulki eta mahai akastunei babesgarriak ipin-tzea.

� Ikastegian sentikortze kanpaina egitea.

Ikastetxetik at

� Leiho bikoitzak ipintzea.

� Ikastetxera bizikletaz edo garraio publikoanjoatea.

� Barrera akustiko ezberdinen ondoreei buruzkosimulazioak egin eta haiek ikastegian instalat-zeko aukerak aztertzea.

� Berdeguneak ugaritu, bereziki jolastokikozuhaitzak: zarata murrizten ez badute ere,beraren sorburua estaltzen dutenez, laxaga-rriak dira begietarako.

� Udalari inguruko trafikoa murriztu eta ibilgai-luen abiadura moteltzeko neurriak proposatzea.

ekin eta ekin

Hotsak bereiztekojolasakHotsak bereiztekojolasakHotsak bereiztekojolasak

JOLASEAN HAUR HEZKUNTZA

16

ZA

RATA

.B

itak

ora

kai

era

� Haurraren inguruneko ohiko

soinuetan atseginak eta

desatseginak bereiztea.� Zarataren jite subjektiboa

ulertzea.

Joko hauek eguneroko egoerakirudikatzen dituzten laminak biltzendituzte. Lamina bakoitzari dagozkionhotsak grabaturiko zinta bat ere bada.

Zinta entzun behar dute laminaribegiratu bitartean, eta soinu bakoitzabere sorburuari lotu.

Hotsak bereizteko jolasa egin ondoren,honako jarduera osagarriak ere egindaitezke taldean:

� Laminari begira zinta entzun,eta zein soinu gustatzen zaiguneta zein ez esango dugu.

� Soinu berak gustatzen al zaizkiguguztioi? Zergatik ez gatoz bathorretan?

� Guztion artean, soinu desatsegingehien irudikatzen duen laminaaukeratuko dugu, eta bertanagertzen diren pertsonek, haieksaihestu edo murrizteko, zer eginlezaketen zehaztuko dugu.

MATERIALAK

� Hotsak bereizteko jokoak (*).

� Laminak.

� Kasetea eta zintak.

HELBURUAK

(*) Joko horietako batzuk� Loto de situations sonores. Nathan. Paris, 1992 edo � Lotería de ambientes sonoros La Guaira. Barcelona, 1984.

(CEIDAn eska daitezke).

Karaokea antolatzenKaraokea antolatzen ZA

RATA.

Bitak

ora k

aiera

17Karaokea antolatzen

ekin eta ekinLEHEN HEZKUNTZA 1. zikloa JOLASEAN

1. Euren zarata eta soinuengatikerraz ezagut daitezkeen tokiendiapositibak edo marrazkiak pres-tatuko ditugu (Haur Hezkun-tzarako gomendatutako jokoeta-ko laminak erabil ditzakegu).Ikasleekin batera, haietakobakoitzari dagozkion zarata etasoinuak identifikatuko ditugu eta,banan-banan, imitatu egingoditugu guztion artean. Geroago,parte–hartzaileen artean banatu-ko ditugu imitatu beharreko zara-tak.

2. Banan–banan aurkeztuko ditugudiapositibak edo laminak. Parte-hartzaile bakoitzak hots–paisaiaosatzen duten zarata eta soinueibehatu beharko die eta, taldeka,imitatzen saiatuko gara.

3. Ikasle talde bati —lau ikaslekoa,esaterako— ikasgelatik irteteaeskatuko diogu, eta gainerakookimitatuko dugun lamina aukera-tuko dugu. Ondoren, ba-nan–banan sar daitezen eskatukodiegu, bai eta begiak estali ere.Horrela, jokalariak zer hots–pai-saia imitatzen ari garen asmatueta bertan sumatu ohi diren soinu

eta zaratak identifikatu beharkoditu. Beste aukera bat: eszena batbeste guztiak baino askoz bolu-men altuagoan interpretatzea.

4. Jarduera amaitutakoan, puntuhauetaz hitz egin dezakegu:

� Jokalarien arteko sumapendiferentziak eta bateratasu-nak.

� Zein eszena izan diren identi-fikatzen errazenak eta zerga-tik.

� Zein soinu edo zarata nabar-mentzen zen gehien eszenabakoitzean.

� Zeintzuk diren arruntenak,zeinek molestatzen gaitueneta zein dugun atsegin (zaratadesatseginak iradokitzen di-tuzten eszenetan, zarata mu-rriztu, desagerrarazi edo isola-tzeko aukeraz ere mintzagaitezke ).

� Nolakoa zen lamina karranka-ria egokitu zaion jokalariarenaurpegiera.

� Zer gertatu den ozenkiagointerpretatu dugun eszenan.

� Hots–paisaietan, zein aukera-tuko zenuke bertan bizitzeko?

Gai honekin zerikusia

duten arloak

• INGURUNE NATURAL ETA SOZIALAREN EZAGUERA.

• HIZKUNTZA.

MATERIALAK

� Hotsak bereizteko jokoak.

� Laminak.


� Zapi bat.

� Proiektorea eta diapositibak.

Iturria: Guía de actividades para la Educación Ambiental. FRANQUESA, T. (Zuz.). HABITAT. Ingurugiro Ministerioa. Madril, 1996.

ikasgela berdatzenESKULANA BIGARREN HEZKUNTZA 2. eta 3. zikloa

18

ZA

RATA

.B

itak

ora

kai

era

ekin eta ekinEZTABAIDAN LEHEN HEZKUNTZA 2. zikloa

Bi laminaz baliatuko gara: batean ikasgela lasai bat dago irudikaturik, eta bestean ikasgela zaratatsu bat.Laminak ikasleek eurek egin ditzakete, edo ikastaldearen argazkiak ere egin daitezke, zarata handia egiteneta isil–isilik dagoela.

� Giro zaratatsuek pertsonen

bizi–kalitatean duten ondorio

kaltegarriei behatzea.

MATERIALAK� Ikasgela lasai bat eta zaratatsu

bat erakusten dituzten lamina

edo argazkiak (CEIDAn aurki

daitezke).

� Proiektorea.

HELBURUAK

Hots–paisaiakHots–paisaiakHots–paisaiak


duten arloak

• INGURUNE NATURAL ETA SOZIALA-

REN EZAGUERA.

• HIZKUNTZA.

� Irudiak handitu eta ikasgela zaratatsuari dagokionaaurkeztuko dugu. Ondoren, honako galderak egingoditugu:

� Zer zarata entzuten dira ikasgela honetan?� Nortzuk ari dira zarata handiena egiten?� Ba al dago bertan gainerako ikaskideekin

mintzatzeko aukerarik?� Ba al dago lasai irakurtzerik?� Eroso lan egin al daiteke bertan?� Pozik al daude ikasgela horretakoak? Zergatik?� Zer aldatu beharko litzateke ikasgelan

horrenbesteko zaratarik izan ez dadin?

� Lehenengo irudiari buruzko iruzkinak egindakoan,bigarrena aurkeztu eta behatu egingo diogu,aurrekoan egin ditugun galderetako batzuk errepikatubitartean.

� Amaitu ondoren, gure ikasgela zaratatsuaren ala lasaiaren antzekoa den galdetuko dugu. Zaratatsuarenantzekoagoa eguneko edo asteko zer unetan den ere iruzkin dezakegu, bai eta hori saihesteko irtenbidea ere.

� Azkenik, laminetan azaltzen diren pertsonaietako bati buruzko istorio bat idatzi edo konta dezaten eskatuko diegu.

ekin eta ekin

Hots–kutsaduraHots–kutsadura

LEHEN HEZKUNTZA 3. zikloa AZTERTZEN

ZA

RATA.

Bitak

ora k

aiera

19

HELBURUAK

Hots–kutsadura


duten arloak

• INGURUNE NATURAL ETA SOZIALA-

REN EZAGUERA.

• HIZKUNTZA.

� Inguruko zarata asko gogaikarriak

izateaz gain, osasunarentzako

kaltegarriak ere izan daitezkeela

jabetzea.

1. Idatzi atsegin dituzun sei soinu eta atsegin ez ditu-zun zaratak (beste sei).

� Soinu atseginak

.............................................. ................................................

.............................................. ................................................

.............................................. ................................................

� Soinu desatseginak (zaratak)

.............................................. ................................................

.............................................. ................................................

.............................................. ................................................

2. Erreparatu bost minutuz zeure ikasgelako soinuei.Bereiz itzazu ikasgelan bertan sortzen direnak etakanpotik datozenak. Seinalatu gurutze batez desa-tseginenak.

� Ikasgelatik kanpokoak

........................................ .........................................

........................................ .........................................

........................................ .........................................

........................................ .........................................

� Ikasgela barrukoak

........................................ .........................................

........................................ .........................................

........................................ .........................................

........................................ .........................................

Iturria: Ingurugiro Hezkuntzarako materialak. Lehen Hezkuntza - Kutsadura. CEIDA (Zuz.). Eusko Jaurlaritza. Gasteiz, 1996 (Unitate didaktikoen karpeta).

3. Bateratze–lana: (4 edo 5 laguneko taldeak).

� Bat etorri al zarete soinu eta zaraten sailkapenean?Zeinetan?

� Ba al dago horiek sailkatzeko irizpide argirik?� Bat etorri al zarete ikasgelatik kanpoko eta

ikasgela barruko soinuen sailkapenean? Zeinetan?� Gogaikarria al da zarata horietako baten bat?

Baiezkoan, zer neurri hartu ahal dugu molesta ezgaitzan?

� Ikaskideren bat jendearen aurrean mintzatzenhasi eta besteren batek isildu barik segitzen badu,zer da: zarata gogaikarria, komunikazioaeragozten duen interferentzia ala begirune falta?

4. Zaraten eta euren ondoreen sailkapena.

� Ordenatu soinuok zaratatsuenetik isilenera:

Ihes–hodirik gabeko motozikleta

Mailu pneumatikoa

Irratia edo TB.

Elkarrizketa ozena

Bizitetxe–kale lasaia

Rock kontzertua

Ibilgailu mota guztien trafiko ugaria

Makinak dituen fabrika baten barrualdea

Garbigailua, ontzi–garbigailua

Bulegoko zarata

Erkatu zeure sailkapena 9. orrialdean agertzen denzarata eskalarekin.

� Zeintzuk daude muga onargarriaren gainetik?� Zer–nolako eragina izan dezakete pertsonengan?

Ikastetxeko hots–mapaIkastetxeko hots–mapa20

ZA

RATA

.B

itak

ora

kai

era

ekin eta ekin

Pausoz Pauso


duten arloak

• HIZKUNTZA.

• NATUR ZIENTZIAK.

• PLASTIKA ETA IKUS–HEZKUNTZA.

AZTERTZEN DERRIGORREZKO BIGARREN HEZKUNTZA 1. zikloa

1. Lehenengo eta behin, ikastetxeko zein alde (ikasge-lak, korridoreak, jantokia, jolastokiak, etab.) eta zerunetan (eskolen hasieran, eskolen artean, atsede-naldian, etab.) aztertuko dugun zehaztuko dugu.Ondoren, ikasleak taldeka antolatu eta bakoitzaritoki eta ordu bat esleituko dizkiogu.

2. Jarduera hasteko, ikastetxeko toki ezberdinetako-hots–paisaiak1 erregistratzeko fitxa prestatukodugu. Jarduera honen helburua, sumatu ohi ezditugun hots–sorburuak identifikatzen ikastea da,soinuaren jarraitasuna, soinuaren intentsitatea,sorburu mota eta antzeko aldagaiak ere idatziz.Erregistro fitxez gain, beste batzuek grabaketak eginditzakete aldi berean, erregistroak egiaztatzekoxedez.

3. Geroago, sonometroaz egingo da neurketa aurrekotoki eta une berberetan, bost minutuz. Batez beste-ko zaratari dagokion datua erabiliko dugu —sono-metroek badute hori kalkulatzeko funtzio bat—.

4. Ikastegiko planoan, lortutako emaitzak islatuz joan-go gara.

Ikastetxeko hots–mapa� Inguruan izan ohi dugun zarata

maila sumatzea.� Etengabeko zaratak

bizi–kalitatea galarazi eta

osasunari eragiten diola

ulertzea.

MATERIALAK

� Ikastetxeko planoa.

� Sonometroa.


� Kartoi meheak.

� Errotulagailuak, margoak, etab.

HELBURUAK

1. Hots-paisaia toki jakin batean eta denbora-tarte zehatz batez, gutxienez 5-20 minutu, sumatzen diren soinu eta zaraten behaketa sistematikoan datza.

Zarata maila bakoitzari kolore kode bat esleituahal diogu; adibidez:

55 eta 60 dezibelio bitarte






85 dezibeliotik gora

Koloreez gain, alde bakoitzeko zarata–sorburugarrantzitsuenak ere irudika ditzakegu bertan.

5. Jarduera amaitzeko, zaratari buruzko erakusketatxiki bat antola dezakegu, datu guztiak bilduz(hots–mapa, zaratak osasunari dakarzkion ondo-rioei buruzko informazioa, ikastetxean zaratagogaikarriei buruz egiten dugun inkestarenemaitzak, etab.) eta zaratak murrizteko har ditza-kegun neurriak aurkeztuz.

ekin eta ekin

Zarata aztertzenZarata aztertzen

DERRIGORREZKO BIGARREN HEZKUNTZA 2. zikloa AZTERTZEN

ZA

RATA.

Bitak

ora k

aiera

21


duten arloak

• HIZKUNTZA.

• NATUR ZIENTZIAK.

• GIZARTE ZIENTZIAK.

Estatu Batuetan Ingurugiroa Babesteko Agentziak(EPA) ondorioztatu duenaren arabera, 40 urtezegunero zarata maila iraunkor bat jasateak behinbetiko entzumen galera ekar dezake.

Hona hemen datuak:

75 dezibelio ..................... Egunean 8 orduz



84 dezibelio .................... Egunero ordubetez

Giro zaratatsuko biziguneetan, gure ingurukogehienak, guztiz frogatu da entzumena apur-ka–apurka galtzeko arriskua. Gogoratu behar da,ezarritako mailak denboraren gainerakoan erabateko

isiltasuna dagoelako balizkoan oinarrituak direla.

Honako jarduera proposatzen dizuegu:

� Guztion artean lanaldi–eredu bat finkatukoduzue, ikastaldearen batez bestekoari dagokiona:zer jarduera egiten duzuen, non, noiz,... Neurtusonometroaz lanaldi horretan zehar jasatendituzuen zarata mailak (interesgarria litzatekeinguru bakoitzeko sorburu garrantzitsuenakzehaztea. Lortzen dituzuen datuetan oinarrituz,ebatzi zenbat denboraz jasaten dituzuen zaratamaila kaltegarri edota arriskutsuak, eta beroriensorburua.

� Ondoko taulako datuak eta 9. orrialdekotermometroa erabiliz, adierazi zaratareneraginpean egoteak entzumen galeraz gain ekarditzakeen ondorioak.

� Bildu ondorioztapen guztiak txosten batean.

Zarata aztertzen� Zaratak dakartzan ondorioak

zehaztea: osasuna, alderdi

psikologikoa, jardueretako

interferentziak, etab.

MATERIALAK

� Fitxaren fotokopia.

� Sonometroa.

HELBURUAK

Zarata aztertzen

Non

Zarata eta hots desberdinen zerrenda

Zerk edo nork sortzen ditu hotsak eta zarata?

Zein da toki honetako hots edo zarata nagusia?

Zer–nolako eragina du zaratak komunikazioan?


ekin eta ekin

22

ZA

RATA

.B

itak

ora

kai

era

Ahots tonu normalean mintzatzen garenean55–65 dB-ko hots maila eragiten dugu 1 m-ra;tonua igoz gero, hots maila 65–75 dB-ra igotzenda; oihu eginez gero, 75–85 dB-ra iritsi ohi da.

Hartzaileak igorlearen potentziaren eta bienarteko distantziaren arabera jasotzen du soinua.Dena den, kontuan izan hondo-zarataren bategoteak eragotzi egiten duela silaba batzuk

MATERIALAK

� Sonometroa.

� Fitxaren fotokopiak.

Adierazitako distantzia eta ahots mailetan elkarrizketanormal bat ahalbidetzen duten zarata mailak

ulertzea; halaber, ulertzeko zailtasunak ahotsaigotzea dakar, bai eta horretarako esfortzua ere.

Ondoko taulan hondo–zarataren eta bi pertsonenarteko distantziaren arabera erabili behar den ahotsmaila azaltzen da. Adibidez, hondo–zarata 76 dB-koabada, ahots tonu arruntean eta 0,15 metrokodistantziara mintza gaitezke.

Grafikoaren arabera:� Inguruko zarata 88 dB-koa bada, zer ahots maila

erabili behar da 0,15 metrotik mintzatzeko?

� Ahots tonu normalaz mintzatuz gero, zein da3,6 metrotik elkar komunikatzea ahalbidetzenduen gehienezko zarata (dB-tan)?

Ikasgelako toki ezberdinetako zarata (presioakustikoaren maila) kalkulatzeko, sonometroaerabil dezakegu: arbeletik 1,2 metrora, arbeletikurruneneko tokian, ikasgelaren erdian, etab.

Neurri horiez baliatuz, marraztu ikasgelakoplanoa eta kokatu bertan hots mailak.

SOLASKIDEEN ARTEKO INGURUKO ZARATA (dB)DISTANTZIA (m)

ahots tonu normala altu oso altu oihuka

0,15 76 82 88 94

0,3 70 76 82 880,6 64 70 76 82

0,9 60 66 72 781,2 58 64 70 76

1,5 56 62 68 741,8 54 60 66 72

3,6 48 54 60 66


AZTERTZEN BATXILERGOA ETA LANBIDE HEZIKETA

ZA

RATA.

Bitak

ora k

aiera

23

Grafiko honetan inguruko zarata eta solaskideen arteko distantziaren arteko erlazioa ikus daiteke.

� Zenbateko distantziaraentzun daitekearbeletik tonunormalaz hitz egitenari den pertsona batenahotsa?

� Ikasgelako guztiek ulerdezakete arbeletikesaten dena?

� Oro har, egokia al daikasgeletako zaratamaila?

� Horrela ez bada, nolamurritz liteke?

Zarataren ondore psikosozialak

Inguruko zaratak oroimen, arreta, erreflexu etaadimen asaldurak eragin ditzake. Zarata jasatenduten pertsonek urduritasun handiagoa agertzendute jasaten ez dutenek baino. Zaratak sortutakoestresak digestio–aparatuari ere eragin diezaiokeeta, halaber, zarata luzaroan jasateak areagotuegiten du nekea. Dena den, kalte garrantzitsuenaentzumen galera da —entzumen zolitasunetikgorrerirantz igaroz joan daiteke—.

Animaliez baliatuz egindako ikerketa batzuekagerian uzten dutenez, hirietan jasaten ditugunenantzeko mailetako hots–estimuluek eragindatentsio arterialean sumatzen diren nahasteekhipertentsio kronikoa sortzen dute.

Egunero jasaten den inguruko zaratak eragin-dako entzumen galera definitzeko, Socioacusiaberba sortu da.

Gizakien artean gehien hedatu den ondorioaondoeza da; zaratak eragindako molestien heda-dura eta tamaina inkesten bidez zehazten da.Informazio horretatik abiaturik, honako grafikoasortu da:

120

110

100

90

80

70

60

50

40

30

ING

URU

KO Z

ARA

TA d

B

DISTANTZIA (m)

Ulermen handiko gunea

Ulerkaitza

Ulertezina

Ahalegin handiena

Oihuka

Ahots normala

Goranzko zailtasuna

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Hirietako hots maila baliokideak 65 eta 75 dB artekoak dira. Horren arabera, biztanleriaren erdiakondoez bizia sentitzen duela esan daiteke.

Ikasgelan neurtutako zarata mailak grafikokoekin erkatuta, ehuneko zenbat senti daiteke ondoezikzarataren erruz?

Zaratak pertsonei eragiten dizkien ondoreak iruzkintzean:

� Ikastaldeko inor al dago ondoezik?� Zer jardueratan jasaten duzue zeuen osasuna honda dezakeen zarata mailaren bat?� Ba al da bateratasunik grafikoko datuen eta ikasgelan jasotakoen artean?� Azkenik, talde txikitan, ikasgelan ematen dugun denbora osasungarriago bihurtzeko, zarataren aurkako zer

neurri har daitekeen erabakiko dugu.

Hots mailaren eta ondoeza agertu dutenbiztanle portzentajearen arteko erlazioa

80

70

60

50

40

30

20

10

0

OSO

GO

GA

IKA

RRIA

(%

)

50 60 70 80 90

HOTS MAILA BALIOKIDEA (dB)

bizkor ibili gero!

24

ZA

RATA

.B

itak

ora

kai

era

24

bitakora kaiera

8. atariko gorraren enigmaAlokairu eta salmenta prezioak izugarri ari dira igotzen hiri osoan. Hala ere, erdialdean dagoenMarraka kaleko pisuetako errentak geldirik daude aspalditik. Ezagut ditzagun 8.eko auzokoak.Eraikinaren kokalekua gorputz zein buru osasuna iraunarazi nahi duen ororen asmoetatikbaztertzeko modukoa da, alde guztietatik: trafiko ugari eta etengabea, hainbat taberna hurbil, 3pub jendetsu kale berean, ospitalerako igarobidea... Hau da, 8.ekoek eguneko 24 orduetan dutesoinu banda (bozinak, sirenak, musika ezin ozenagoa, iskanbilak eta algarak); eta hori gutxibalitz, eurak dira auzoko zaratatsuenak. Haietako batek arazo larria du: hurrena audifono parebat erosi beharko du.Hona hemen Marraka kaleko 8.eko auzokoak. Aipatutako auzoko gorra non bizi deneta zer izen duen asmatu behar duzu.

1. esk.:Ane eta Rafa. Anekinsomnioa du; Rafakaspirinak hartzen ditugosaltzeko, eta sarritansumintzen da. Inguraldeetaralekualdatzeko aurrezten aridira.

1. ezk.: Garrasondo senar-emazteak. Pentsionistak.Emaztea ordu txikietara arteegoten da telebista piztutaeta aurikularrak belarrietanjarrita. Senarrak tapoiakerabiltzen ditu lotarako.

2. esk.: Hotsederra familia. Alabanagusia, Edurne, tronpetajotzen ikasten dabil etaarratsalde osoa ematen dubere abesti gogokoenennotak aurkitu nahian;txikienak, Alexek, 15 urteditu, eta dutxara joatekobaino ez ditu walkmanakbelarrietatik kentzen;institutoan ilargian bizi da,eta atsedenaldia iragartzenduen txirrin zalapartatsuaentzuten denean, aulkiangeldi geratzen da, norbaitekesnarazten duen arte.

2. ezk. Joseba eta Manu.Unibertsitateko ikasleak dira,beren pisuaz itzel gozatzendirenak. Haiek bezala,gainerako lagun guztiek erebertan aurkitu dute bertaneuren goatekeetarako tokiaproposena.

3. esk.: Arantxa. Duela hilabetebatzuk erosi zuen etxea.Oraindik ez da bertan bizi,baina, etxea berriztatzen ariden arotz eta igeltserozaratatsu piloa bertan dabil,ordea.

3. ezk.: Hutsik dago, salgai.

4. esk.: Juan. Duela urtebetebanandu zen, eta brikolajeabere bakardadeari aurreegiteko biderik onena delakonturatu da.

4. ezk.: Hozkargi bikotea. Azkenik,lortu egin dute Benidormekobidaia Insersokoekin.Emakumea nerbio krisialdianozitzear ibili da, eta senarraauzokoaren etxeari suematekotan.

Ebazpena:Gorra... Alex da. Institutuan egin zioten azterketamedikoan ondorioztatu zutenez, aspalditik ilargian biziizate hori gorreri hazkorraren ondoriozkoa zen. Bereamak orain badaki zergatik ez zuen telefonoa inoizhartzen, ez berehala erantzuten, zerbait galdetuz gero.Beraz, audiofonoek balio duten 120.000 pezetakordaintzeko kreditua eskatu beharrean dabiltza. Ez da, ez,txantxetakoa!

Zer gertatzen zaie auzokoei? Alexek, guztietan gazteenak,audiofonoak erabili beharko ditu bere inguruan esatendenaz jabetu nahi baldin badu; beste batzuek aspirinezordezten dituzte torradak; besteren batentzat,belarrietako tapoirik erabili ezik, ezinezkoa da lo egitea;eta 3. solairuko ezkerreko pisuaren jabe gaixoak,salmenta prezioak beherantz segituz gero, duela hainbaturte pisuaren truke ordaindu zuena baino gutxiagoeskatu beharko du.EBAZPENA

La huelladel monstruo

La huelladel monstruo Z

ARATA

25

begiratokia

EL PROTAGONISTA DE “GODZILLA” —película, por otra parte,bastante inconsistente y prescindible— es un joven biólogo queestudia el supuesto aumento de tamaño de los animalessometidos a la acción de la radioactividad. Convocado conurgencia a una inspección sobre el terreno ante la aparición deuna gigantesca especie desconocida, recibe el encargo deestudiar el rastro dejado por el animal. “Pero, ¿dónde está elrastro?”, exclama desconcertado mientras mira a su alrededor.Entonces el plano se abre y muestra al muchacho hurgando aderecha e izquierda, metido dentro de una descomunal huella devarios metros de diámetro que él toma por un accidente delrelieve. Un logrado efecto cinematográfico que da qué pensar,me parece.

Cuando la escala nos desborda, el umbral perceptivo sesatura. Una huella de medio metro hubiera horrorizado anuestro amigo; en cambio, el hombre no alcanzaba a ver la decinco metros, tan metido estaba en su interior. De igual modo,tan grande es la verdadera magnitud del problema ambiental,que ni siquiera nos cabe en la mirada. Como el incremento delefecto invernadero nos desborda, tendemos a ignorarlo y atorcer el gesto ante las menudencias: ese río sucio, aquelpaisaje alterado… En definitiva, se nos pasa por alto la huellamonstruosa en que nos hallamos sumidos. El objetivo de laeducación ambiental es abrir el plano y dar la escala.

Todo empezó cuando, años atrás, comenzó la discusión desi educar sobre, en o para el ambiente. O sea, si transmitirconocimientos ambientales, si usar el ambiente como marcoeducativo o si desencadenar actitudes positivas hacia elentorno. En su momento, la discusión pudo parecer bizantina,pero en realidad se trataba de un asunto capital. La prueba esque quienes se limitaron a transmitir informacionesambientales o a enseñar literatura bajo los árboles no dieroncon ninguna clave significativa de lo que hoy es el nucleo delproblema: el serio deterioro profundo del escenario en que sedesenvuelven nuestras actividades, empezando por lasproductivas.

Un cacique del Mato Grosso sentenció en cierta ocasión:“Lo que ustedes –los blancos– no entienden es que cuandomuera el último pez, desaparezca el último bosque y se extingael último río, no podrán comerse el dinero”. La educaciónambiental tiene por objetivo evitar que ocurran estas cosas.Dicho así, parece un canto al buen salvaje y a la vida retirada,un beatus ille dedicado a una Arcadia imaginaria queseguramente nunca llegó a existir. No es eso. Bien al contrario,no poder comerse el dinero es una bella metáfora del erroranamórfico en que estamos incurriendo: confundir elsignificante con el significado. La economía trasciendeholgadamente el monetarismo y los estadillos contables..

La marcha de la economía no viene reflejada por el PIB nipor el IPC, y mucho menos por el comportamiento delmercado bursátil. Donde el proceso económico encuentra su

verdadera expresión es en el estado del ambiente. Los sistemasproductivos ineficientes externalizan disfunciones para podercerrar los balances y por ello expolian, malversan ycontaminan. La eficiencia socioeconómica conlleva capacidadinternalizadora, de modo que solicita poco del ambiente entérminos de materias primas y vierte aún menos en términos dedesechos. En un mundo que tiende a la globalización —demomento no pasa de la mundialización de los mercados, quees otra cosa, pero en fin…— sólo progresarán sin conflictoquienes minimicen sus externalizaciones. Dicho de otro modo:sólo serán sanamente competitivos quienes dispongan de unambiente saludable. No porque la competitividad les venga deese ambiente, sino porque la calidad ambiental reflejará suverdadero nivel de eficiencia y competitividad legítima.

Visto así, el manido y falso contencioso entre ambiente ydesarrollo se resuelve solo. El desarrollo grosero –o sea, contra ya expensas del ambiente en que viven los desarrollados– no tienecabida en un mundo de verdad globalizado, ya que un taldesarrollo espúreo se basa en la existencia de “patios traseros” endonde acumular vergüenzas: en la globalidad no hay exteriorocultable, todo es interior. La manera de compatibilizar elmaloliente retrete con la vivienda lujosa es inventar el cuarto debaño y ponerlo en el centro de la casa, no mantener la letrinaalejada en el cobertizo del patio, porque en un mundoglobalizado, el patio se habrá convertido en la casa de otroalguien.

La huella, imperceptible de tan enorme, es lamundialización de algunos mercados que dificulta laglobalización de la estrategia socioambiental. La educaciónambiental es la destreza para ver esa huella en su totaldimensión, que, como digo, es fundamentalmente económica,no meramente contable. O sea socioambiental. Es una cuestióneconómica, por productiva, que se expresa ambientalmente. Laecología es otra cosa, y por eso hay que dejarla en paz y quesiga con sus estudios. El conflicto está en el ambiente y lasolución en un nuevo orden económico y productivo, es deciren un nuevo paradigma y en unos nuevos valores, lo que se hadado en llamar la cultura de la sostenibilidad. Justamente poreso se trata de un tema educativo. La didáctica y la pedagogíason la cara técnica del asunto, pero el meollo es ideológico.

La educación ambiental es la formación para la sostenibilidad.La educación ambiental se interesa por la biodiversidad, perotambién por las pateras, porque ponen de manifiestodesequilibrios demográficos, inequidades socioambientales einasumibles deudas externas que emanan de asimetrías en elcontrol, transformación y apropiación de los valores añadidos delos recursos. Todo ello es mucho más, desde luego, que ladidáctica de las ciencias naturales. Y es que, más allá denecesarias habilidades pedagógicas, la educación ambientalconlleva un posicionamiento ideológico. Exponerlo con contun-dencia, también. Por eso lo hago.

Ramon Folch

Doctor en Biología.Socioecólogo.

26

klasetik at

Udan ere ingurugiroaren alde26

ZA

RATA

Auzolandegiak: inguruneaezagutu eta hobetzekobidea

URTERO EUSKO JAULARITZAKO GAZTERIA ZUZENDARITZAK

gazteei zuzendutako deialdia egiten du. Aspaldi

gauzatzen diren ekintza hauetariko askotan

ingurugiroa da ardatza. Bai EAEko bai Estatuko zein

atzerriko zenbait esparru naturalen zaharberritze,

garbitze edo berreskuratzeko lanak borondatez egiten

dira, besteak beste. Naturaren alde aritzeaz gain

ekintza hauetan parte hartzen dutenei beste aukera

batzuk ere eskaintzen zaizkie: beste komunitateetako

gazteekin erlazionatu, hizkuntza atzerritarrak

praktikatu edo leku bereziak eta beren ohiturak

ezagutzea.

Euskal Herrian, besteak beste, egingo direnen

artean honako hauek daude: Urbasako Parke

Naturalean, Natur Ingurugune eta Ondarezkoaren

berreskuratzea; Gorbeiako Parke Naturalean, Bidexka

ekologikoa oneratu eta zaharberritzea. Argibide

gehiago eskuratzeko jo ezazue zuen herriko gazteria

bulegora edo Eusko Jaularitzako Ordezkaritzara.

KULTUR UNITATEEN TELEFONOAKArabakoa 945 019501

Bizkaikoa 944 031652

Gipuzkoakoa 943 022966

Udalekuak eta udagaztea Euskadikoforu aldundien eskutik

URTERO HIRU FORU ALDUNDIEK udako kanpamenduak anto-

latzen dituzte. 7–20 urte bitartekoentzako udako

kanpamenduak daude leku diferenteetan: Gorliz eta

Orduñan (Bizkaia), Bidarrain (Iparralde) edo Guara

Aranean (Huesca), beste askoren artean. Horietan natur

ingurunea ezagutu zein zaintzeko aukera eskaintzen da,

eta baita animalia espezie bitxiak ezagutzekoa ere.

Araba 945 18 19 88

Bizkaia 944 20 77 00

Gipuzkoa 943 48 21 11

Beste udaleku batzuk

EUSKAL HERRIKO NATURGUNE egokietan kokatuta, udale-

kuak antolatzen dituzte zenbait elkarte eta erakundek.

Udan zehar izaten dira, uztailean zein abuztuan, eta

txanda diferenteetan; eskaintza 5 urtetik 18ra bitar-

tekoa da. Naturarekin harremanetan egoteaz gain

zenbait ekintza ekologiko egiteko aukera ematen diete

gazteei, hala nola: eskulanak, erlegintza, zur lanketa,

energia berriztagarriak, baratzeko lanak, etab. Bestalde

abenturazko kirolak nahiz mendiko txangoak ere egin

daitezke. Parte hartzaileak hizkuntza diferenteetan

mintza daitezke: euskara eta ingelesa, edo euskara eta

gaztelania.

Argibide gehiago lortzeko, deitu gazteen infor-

mazio eta dokumentazio zentroetara.

ArabaProbintzia plaza, 13. 01001 Vitoria-Gasteiz

Tfnoa: 945 18 17 00Posta-e: [email protected]

BizkaiaDiputazio, 7-baxua. 48008 Bilbao

Tfnoa: 944 20 77 79Posta-e: [email protected]

GipuzkoaTxuri Urdin Izotz Jauregia.

Anoeta pasealekua, 28. 20214 DonostiaTfnoa: 943 47 26 17

Posta-e: [email protected]

ZA

RATA

27

ZA

RATA

27

Bideoklubean

Urdaibaiko galtzagorriak:Urdaibaiko boluntarioenplataforma

“URDAIBAIKO GALTZAGORRIAK” BOLUNTARIOEN PLATAFORMA Urdai-baiko Biosferaren Erreserbako hainbat talderen ekimena da. Lekuhorren baloreak jagon eta bere denbora eta kemena horrelakohelburuen alde eman nahi dituen ororen elkargunea da.

Plataforman, egiten dakitena konpartitu eta urtean zehargauzatzeko proiektuak proposatzen dituzte taldeek nahizbanakoek.

Aurten honako proiektuak garatzen ari dira:

� Ibilaldi autogidatua Urdaibaiko paduren ingurunean(irail–urrirako aurreikusia).

� Lagako hondartzako duna sistemak babestea(maiatza–ekaina).

� Otarrain haztegi baten leheneratzea Busturian (2001eko1. seihilekorako aurreikusia).

� Boluntarioen aldizkaria (abian da).

Ekimen horietan parte hartzeko, 946 25 71 25 telefonozenbakira deitu edo Plataformak Gernikako lehengo epaitegietanduen lokalera hurbil zaitezkete (Foru Plaza z/g. 48300 GERNIKA-LUMO). Hilaren lehenengo eta azken astelehenetan.

Punttu berdeaASIER LEGARRETA LEGARRETA. Mungiako 27urteko bertsolariak zarata gaitzat hartutaekarri dizkigu bere bertsoak. Mungiarra Taketbertsolaritza elkartearen arduraduna da etabaita Mungia euskaldunduz taldeko kidea ere;elkarte honek Nontzebarri aldizkariaargitaratzen du, hain zuzen. Asier aurtengoBizkaiko Bertsolari Txapelketan parte hartzenari da. Hona hemen berak idatzitakobertsoak:

Esan didate “zarata” gaitzat

hartuz bertsoak idatzi,

logelan idatz–mahaian

horretan egin naiz hasi.

Leiho biak sarratu,

ezin naiz konzentratu,

zarata baita nagusi.

Gustoko inork ez ditun hotsak

entzun gabe ezin utzi.

«Zaratetara —jendeak dio—

ni ohitu naiz azkenean».

Ez da ulertzen kutsadura bat

dugula azken finean.

Haurtzarotik hasita

zahartzarora iritsita

gaude era berdinean.

Lasai biziko gara munduan

zaratarik ez denean.

Doinua: “Iparragirre habila dela”.

Relatos de latierra y elentornoZenbait egileEd. Popular - Unesco. Madril, 1998.

LURRA, GIZAKIA ETA INGURUNEA dirabilduma honetako istorioen oinarria.Hainbat egilek idatzitako eta hainbatlurraldetan kokaturiko istorioak dira: Elgigantón cabelludo kondaira ekuador-tarrak nekazarien, beren uzten eta

madarikazioen arteko erlazioa islatzen du; Pablo Zapataren Patalarga,la cigüeña izenekoak zikoinaren tristura azaltzen digu; FernandoAinsa-ren Las palomas de Rodrigo lanak helduen suntsipen etahoztasunarekin alderatzen ditu haur baten elkartasuna etasamurtasuna...

Antz (Hormigaz)(Estatu Batuak, 1998). DreamWorks-ek, Spielberg-en produkzio etxeak,Z–4195 aurkezten du. Z inurri langilesoil bat da, milaka milioiren artekobat, beste guztien berdina izan nahiez duena. Aukera gutxi du Balaprintzesa ederra maiteminarazteko,baina Zk, koloniako kasta sistemahertsiari muzin eginez, berarenganahurbilduko da. Bere lagun onenarenlaguntza, Weaver inurri soldaduarena,izango du ataza horretan. Patuarennahikariz, Z ustekabeko heroi bihur-tzen da eta zapuztu egiten dituMandible jeneralaren planak, koloniasuntsitu eta bere nahierara berre-ratzean dautzanak.

28

ZA

RATA

¿QUÉ SE PUEDE HACER EN CASA para tratar de evitar

ruidos molestos, que de una manera u otra dificultan la

comunicación entre padres e hijos? ¿Qué podemos

cambiar de nuestros hábitos para que podamos

entendernos sin interferencias?

De esto y de otros asuntos referentes al ruido nos ha

hablado Angel Azpiazu, profesor de la Escuela de

Zurbaran, donde el año pasado llevaron

a cabo el proyecto El Ruido en la escuela.

Algunas de las prácticas que se hicieron

en la escuela son extensibles al entorno

familiar; de esta manera proyectos

como éste tendrán una continuidad

fuera de la escuela.

Grabaciones sorpresaEn la medida que sea posible, sería muy

interesante que quienes piensen que

sus hijos/as hablan excesivamente alto

o chillan innecesariamente, grabasen

sorpresivamente fragmentos de

conversaciones, para después escucharlas juntos y tratar

de que sean conscientes del ruido que meten.

Uso restringido de los walkmansCada vez es más normal ver a jóvenes todo el día

enchufados a estos aparatos; en ocasiones no se los

quitan ni en clase y, tampoco, cuando sus padres y

madres se dirijen a ellos. Les podemos proponer que

escuchen música en momentos determinados y, por

supuesto, se quiten los auriculares cuando queremos

hablarles.

Notas y cartelitos por la casaYa que a menudo avisándoles de que no hagan esto o lo

otro no se consigue nada, sería más práctico escribir

avisos recordando cosas como: no des portazos, no subas

demasiado el volumen del televisor, no pongas muy alta la

música después de las once, etc.

Respeto del turno en lasconversacionesNo sólo en casa, también en otros

muchos espacios, parece que nos hemos

acostumbrado a hablar todos a la vez.

Sería muy útil concienciarnos de esto

para que intervengan después de haber

escuchado a la otra persona.

Angel Azpiazu también nos contó que

tras finalizar el proyecto se envió una

encuesta a las familias, algunas de las

cuales demandaban más información

respecto a las actividades de este tipo que se realizan en

la escuela y, sobre todo, creían conveniente que desde

las mismas instituciones, por ejemplo desde el

Ayuntamiento, se ofrecieran charlas informativas en los

Centros Cívicos o entre las asociaciones vecinales. De

esta manera las campañas medioambientales serían más

efectivas que la información de los folletos que llegan a

nuestros buzones.

eta gurasoek zer?Por una comunicaciónsin interferencias

Cuéntale un cuento

«¡Qué ruidoso, Sinforoso!»Natalie Louis-Lucas.Anaya, Madrid, 1991.

Sinforoso, el elefante ruidoso,es un escándalo andante:espanta en la escuela siestornuda, deshoja los árbolessi canta, las lámparas se caencon su risa, y su amiga, másdiscreta, le abandona...

«Hablemos de ruidos ysilencios», María Martínez iVendrell; Roser Capdevila.Destino, Barcelona, 1990.

La protagonista de este librono siente el ruido: vegesticular y moverse a sufamilia sin oir una palabra. Ensu mundo silencioso, hay otrasvías para hacerse entender: eldibujo, las miradas...

DOS TEXTOS diferentes donde el ruido y el silencio se manifiestan de distinta manera. Muy recomendables para retomar ese olvidado espacio de la lectura en cualquier rincón de casa, alejado de los ruidos externos.

«PEÑAS NEGRAS» INGURUGIRO

INTERPRETAZIORAKO ZENTROA

58 Posta kutxa. 48530 Ortuella� 946 33 80 97

ZA

RATA

29

baliabideak eskura

www.ia.csic.esCSIC–Zientzi Ikerkuntzarako KontseiluGoreneko Akustika Institutuaren web gune-ak inguruneko akustikari buruzko materialaeskaintzen du, bai eta argitalpen eta jardue-ra eguneratuak ere.

Baliabideak Interneten

Peñas Negras IngurugiroInterpretazioko ZentroaPEÑAS NEGRAS INGURUGIROAREN

INTERPRETAZIO ZENTROA Trianokomendietan dago, Bizkaiko Urtuellaudalerrian. Antzina meategi guneazen hau paisaiaren aniztasun itzelaribehatzeko pribilegiozko toki estrate-gikoa da, gizakiak inguruneari era-gin dizkion aldaketa sakonak ikuste-ko aukera ematen duena.

Didaktika eta saiakera zentrohonen helburua bisitariak sentikor-tzea da, ingurugiroarekiko kon-tzientzia areagotu eta ingurugiroarazoez jabetu gaitezen lortzearren,beraren babesa eta hobekuntzaerdiesteko baloreen gainean heziz.Horretarako, eskola–ziklo ezberdine-tarako erakusketak, tailerrak, gida-riak eta beste hainbat baliabideeskaintzen dizkie ikastegiei eta, orohar, herritar guztiei.

Peñas Negras eta La Arboledanzehar gidari batekin egiten direnbisitaldiek jakintza–arlo anitz lantzeaahalbidetzen dute, Geologia, Bota-nika, Ekologia, Ekonomi eta GizaGeografia, Historia eta Hirigintzaarloetako ezagupenak tartekatuz.

Hori dena egun bateko bisitaldian

sartzen da. Bertan, gidek inguruarenosoko ikuspegia eskaintzen dute,XIX. mendearen amaieran hasi zenmea–ustiakuntza jorian eta, berorrenondorioz, ekosistemek jasan dutenaldakuntzan oinarrituz.

Alde horretako meatzaritza utziizanari eta naturaren ekintzari esker,bat–bateko berreratze–prozesu gel-do bat gertatuz joan da. Landare etabelarrek berreskuratu egin duteberen lurraldea, eta meatzaritzakaire zabalean egindako indusketasakonetan lakuak daude gaur egun,babestu beharreko jostaketa–guneeder bat eraturik.

SonotekaOso dibertigarria izan daiteke geurekasa irrati edo telebista saio bat gra-batzea edo antzezlan xume bat anto-latzea, soinu–efektuak ere erabiliz:azokako zalaparta, trafikoa, ibaiak, hai-zea, kristal apurtuak, txoriak,... Gozagaitezen soinuaz, zarata bihurtu gabe!

Efectos sonoros. 16. CD: Desastres.BBC records & tapes. Dial DiscosS.A., 1991. CD honek hondamenegoerekin zerikusia duten 65soinu–efektu biltzen ditu. Beste CDbatzuetan bestelako gaiak lantzendira.

Sonoteca. Espacios públicos, muche-dumbre. Bataille J.P. Audivis distri-bution, 1994. Toki publikoetan gra-batutako 71 soinu–lagin eskaintzenditu. Beste CDetan bestelako giro-tze soinuak entzun daitezke.

Guía sonora de las aves de España.(3 CD). Matheu E. Alosa–Sittelle,1990. Tresna baliagarria izan daite-ke hegaztiak euren kantuen bitartezidentifikatzeko.

www.lhh.org/noiseNoise Center of the League-ren web gune-ak zarata kutsadura gisa tratatzen dutenlegeak, egunkarietako artikuluak eta doku-mentazioa aurkezten ditu ingelesez. Atalbatean zaratak haurrengan duen eraginaazaltzen da, eta beste atal bat osasunaren-tzako arriskutsuak izan daitezkeen jostailueiburuzkoa da.

30

ZA

RATA

baliabideak eskura

«Irakaslearengaixotasuna» dibaneanENTZUMEN GALERA, TAKIKAR-DIAK edo loaren asaldurakdira gehiegizko zaratak osa-sunari ekartzen dizkion on-dorioetako batzuk. Horiezgain, gogorrago bihurtzendu irakasleen lanaldia;murriztu egiten du ikasleenarreta; etenaldiak eta uler-tzeko arazoak eragiten ditu,besteak beste, eta horienondorioz, ahots tonua igobeharra, afonia, haserrea,buruko mina, urduritasuna,oldarkortasuna edo nekeaere.

Gehiegizko tentsio–unehoriek irakaslearen gaixota-suna deritzana ekar dezake-en ahots–hiperfuntzioa era-gin dezakete: noduluak,polipoak, ahots-funtzioen asaldurak,... Alderdi fisikoari dagokionez,foniatria, logopedia edo otorrinolaringologiako adituek zuzentzendituzte ahots–gaitz horiek.

Juan Carlos Garaizabalek, mintzamenaren terapeutak, mintzame-naren alderdi emozionaletik ekiten dio arazoari. Ahotsari gertatzenzaiona egoera psikiko, emozional, intelektual zein espiritual eta aldarte-aren isla da, eta hortixe zuzendu behar da, diosku.

Egoera menpean hartu

Garaizabalek ondorengo aholkuak ematen dizkigu eskolankomunikazioa erraztu eta gehiegizko zarata saihesten duen elkar-bizitza giro osasungarriagoa lortzeko:

� Nork bere buruari entzutea. Horrek arnasa hartzeko betaematen du, estrategia aldatzeko, eta indartu egiten dumintzo denaren eta entzuten duenaren segurtasuna.

� Taldeari behatu eta entzuteak, aldi berean beraren egoeraemozionala neurtuz, denbora eskaintzen zaiela sentiaraztendie guztiei. Horrez gain, oso garrantzitsua da komunika-zioaren norabidea: ez dugu ez geure ahotsa, ez geure begi-rada arbelera zuzendu behar, horrek ulermena eragotzi etatonua igoarazi egiten baitu.

� Ez ibili haizearen kontra. Geure iritzia oihuka gailenarazinahi badugu, eztarriak nozituko ditu ondorioak. Ez ibililehian ikasgela barruko nahiz kanpoko zaraten kontra (jan-tokiko edo jolastokiko oihuak, trafikoa, hegazkinak,...) Hobeda horiek desagertu arte itxaron eta geroago segitzea.

� Ikasleen arretari eusteko, erabili zuhurtzia: ahopeka mintza-tu edo, baita, isildu. Txaloak, klaskak edo keinu nabarmenakere erabil daitezke txantxa gisa, arreta erakartzeko; bai etaisiltasuna edo baretasuna islatzen duten kartelak eta marraz-kiak ere.

� Bestalde, komeni da gelaren akustika ahalik eta ondoen eza-gutzea. Galdetu ikasleei nondik entzuten den hobekien, tal-dearekin nahasteko beldurra gaindituz. Gainera, mugimen-duak hurbildu egiten du, komunikazioa pizteaz gain.

Ikasgelan zalapartahasten denean

Lehen Hezkuntzako ikasleekin

Taldekide guztien artean, ikasgelan saihes-tu egin behar diren zaratak eragiten dituz-ten ekintzen dekalogoa presta dezakete:esaterako, aulkiak eta mahaiak altxatubeharrean, arrastaka mugitzea; oihu egi-tea, etab. Zerrenda prestatu ondoren, tokiikusgarri batean iltza daiteke, sarrerakoatean edo arbelean kasu. Ikasgelan mar-marak areagotzen direnean, irakasleakaurretiaz pentsatutako jarrera bat hartukodu, harik eta ikasleak isiltzen diren arte.Jarrera horietako bat aulkian besoak bildu-rik jesarri eta isilik geratzea izan daiteke,ikasleak gertatzen denaz konturatu etahaiek ere isildu arte.

Eskola une batez gerarazita, sortutakoisilunearen eta irakasleak hartutako jarre-raren bidez, ikastaldea zarataz jabetzea dahelburua. Isiluneaz ohartzen den azkenakguztien arreta bere gain sentituko du, etaberriro gerta ez dadin saiatuko da.

Bigarren Hezkuntzako ikasleekin

Aurreko ideia bera aplika daiteke, ikasge-lan ekidin behar diren ekintzen dekalogoaprestatuz, eta horrekin batera, aldizkarihonetan agertzen dena bezalako zaratatermometro baten fotokopia ipiniz.

Termometroak giza ahotsak sortzendituen dezibelioak eta kutsadura akustikohandiaren ondorioak gogoraraziko dizkie.Jarrera jakin bat hartu ordez, beste edozeinneurri har daiteke hezkuntza maila haue-tan, betiere taldeak aldez aurretik onartubaldin badu. Ikasgelan zarata handienaegiten duten kideak bertako zarata murriz-teko zenbait zereginez arduratzea izan dai-teke aukera bat: adibidez, aulki etamahaien hanketan zarata arintzeko paperedo kartoizko takoak ipintzeaz, edo ate etaleihoak ondo ixteaz, kanpoko zaratatik iso-latzeko.

Laringe baten zehar–ebaketa

Ahots–kordak

ZA

RATA

31

Material didaktikoak� Ondas, sonido y ruido. Miguel Ibáñez L. et al. Sugerencias curricu-

lares 2. Universidad de Zaragoza, 1993. Uhinak, soinuaren gainekoaplikazioa eta zaratak. Alderdi fisikoak, biologikoak eta horien aplika-zioa lantzen ditu. DBHko Lehen Ziklorako Unitate didaktikoa. Zientziak.

� Noise. Reading, questions and optional survey on the pro-blem of noise pollution. Science & tecnology in society. SATIS nº407. Zarataren eta soinuaren arteko diferentziak, sorburuak, osasuneanduten eragina eta murrizteko erak ditu mintzagai, eta eskola zein zala-partatsua den ere aurkezten du. DBHkoei zuzenduriko ingelesezko uni-tate didaktikoa.

� Eskola Ekologikoa material bilduma. Eskola ekologikoari buruzkokartela. Eusko Jaurlaritza. Vitoria-Gasteiz. 1993.

Zarata Eskolan/El ruido en la escuela. Eskola ekologikoarilotutako gaiei buruzko liburuxken bilduma, 8.zkia. CEIDA.

Kastortxoren abenturakTxotxongilo antzerkia bideoan

SOL Y TIERRA txo-txongilo bidezko an-tzerki talde bat da,ingurugiroari loturikogaiei buruzko bideoprodukzio jostagarribat egin duena. Uraurrezpena, zaborrensailkapena eta gara-pen jasangarria diratratatzen dituztengaietako batzuk. Be-raien lanetan Kastor-txoren abenturak ize-nekoa nabarmentzen da,Hezkuntza Ministerioaren lankide-tzaz ekoiztua. Haurrei zuzendurikoantzezlana da, basoko animaliakprotagonista dituena. «Zaratagehiegi» izenburuko kapitulua (12minutukoa) hots–kutsadurari bu-ruzkoa da.

Zinta horiek CEIDAn eskura dai-tezke, euskaraz zein erdaraz.

Gainera, Sol y Tierrataldeak ikusleen sor-menezko parte–har-tzea bilatzen du, abestieta dantzen bidez, zu-zenean ematen dituentxotxongilo antzezla-netan. Beraren gidoie-tan, besteak beste,indarkeriaren aurkakoeta elkartasuna, begi-rune ekologikoa etatalde-joeraren aldekopizgarri nabariak isla-

tzen dira. Txotxongilo berritzaileakdira, balore positiboak landu etagidoi dibertigarriak aurkezten dituz-tenak.

SOL Y TIERRAC/ Mayor, 9

28170 Valdepiélagos. MADRID

� 918 41 60 45

Esos insoportables sonidos.Esa horrible cienciaArnold N.

Molino argitaletxea. Bartzelona, 1998.

DBHko 2. ziklotik aurrera irakurtzeko ego-kia. Datu fitxa zehatzak, irakasleentzako testzorrotzak eta marrazkiak biltzen dituela, osoera jostagarrian aurkezten ditu soinuari etazaratari buruzko oinarrizko kontzeptuak etagertaera bitxiak.

El ruidoGrazia Nidasio.

Los Niños y la Ecologíabilduma.Ediciones Junior S.A.Bartzelona, 1992.

Komiki taxuaz baliatuzlantzen du zarata.

Lehen Hezkuntzako Hirugarren Ziklorako.

Zarata zoroakGarrido, N.

Ipuin ekologikoen bilduma.

Ttarttalo argitaletxea. 1997.

Lehen Hezkuntzako lehen ziklorako ipuinegokia. Unaik hirira joan behar du bere tal-deko neska–mutilen kasetea konpontzekoordezko piezen bila. Hirira heltzean ezuste-ko handia hartuko du bertan zaratak eragindituen arazoak direla eta. Euskaraz.

BIDEOAK

LIBURUAK

Gehiago jakiteko

Ildo beretik doa CEIA (Centre d’Estudis d’Informació Ambiental)Ingurugiroari buruzko Informazio Azterlanetarako Zentroaren 19. buletina(1999ko iraila). Katalanezkoa zein gaztelaniazkoa eskura daiteke.http://www.ictnet.es/terrabit.

Zarata lehen garaiko IHITZAnLehen garaiko IHITZA aldizkarian zaratari buruz azaldutako beste erreferen-tzia batzuk:

27. zk. Zarataren azterketaz 200. or.29. zk. Atmósferas: un juego para la sensibilización y percep-

ción del paisaje sonoro. 211. or.

ZarataJuan Carlos López, Idoia Tuduri eta AitorZejuela.El entorno y yo / In-gurunea eta biok (3).Eurobideoa. Donostia,1995.DONOSTIAN GRABATUTA-KO bideo hau abiapuntuegokia da zaratahots–kutsadura delajabetu eta beraren ezau-garri eta sorburuen berriizateko. DerrigorrezkoBigarren Hezkuntzako Lehen eta BigarrenZikloetarako gomendatzen da.

Hainbat adibideren bitartez identifika-tzen dira zarata motak (trafikoa, elkarrizke-tak, etab.) eta sonometro bidezko neurke-ten emaitza. Horrez gain, kaleko etaeskolako zarata murrizteko ekintzak ere pro-posatzen ditu. CEIDAn bideo honen euska-razko zein erdarazko bertsioa eskura daite-ke, bai eta berorren osagarri gisa erantsirikofitxa didaktikoa ere.

LURRALDE ANTOLAMENDU,ETXEBIZITZA ETA INGURUGIRO SAILA

DEPARTAMENTO DE ORDENACIÓN DELTERRITORIO, VIVIENDA Y MEDIO AMBIENTE

HEZKUNTZA, UNIBERTSITATEETA IKERKETA SAILA

DEPARTAMENTO DE EDUCACIÓN,UNIVERSIDADES E INVESTIGACIÓN

� BILBAOOndarroa, 248004 Bilbao• 944 11 49 99

� URDAIBAIUdetxea Jauregia48300 Gernika–Lumo• 946 25 71 25

� DONOSTIABasotxiki, 520015 Donostia• 943 32 18 59

� LEGAZPIBrinkola, z/g 20220 Legazpi• 943 73 16 97

� VITORIA–GASTEIZBaiona, 56–5801010 Vitoria–Gasteiz• 945 17 90 30

ingurugiro heziketa zure eskura

ren egoitza berria Gasteizen

Nueva sede de en Vitoria–Gasteiz

www.euskadi.net/ihitza

Baiona, 56-58 • 01010 VITORIA-GASTEIZ

Lanbide Heziketarakounitate didaktikoak

Unidades didácticas paraFormación Profesional

Interneten IHITZAren eduki guztiakbaitauzkazu, gaztelaniaz zein

euskaraz… eta zerbait gehiago.Datu gehiago, esperientzia gehiago,

«link» gehiago, bibliografia gehiago.Konekta ezazu! IHITZArekin

harremanetan jartzeko eta bertanharpidea egiteko biderik azkarrena.

IHITZA osoa... eta zerbait gehiago

Todo IHITZA... y algo más

Porque en internet tienes todos loscontenidos de IHITZA en euskera y

castellano... y algo más. Más datos, más experiencias,

más «links», más bibliografía.¡Conéctate! Es la forma más rápi-

da de contactar con IHITZA...y de suscribirse.

� Sukaldaritza eta ingurugiroa

Cocina y medio ambiente

� Elektrizitatea eta ingurugiroa

Electricidad y medio ambiente

� Eraikuntza eta ingurugiroa

Construcción y medio a mbiente

� Informatika–sistemak eta ingurugiroa

Sistemas informáticos y medio ambiente

� Poluziorik gabeko azterketa

Analizar sin contaminar

� Fabrikazio mekanikoa eta ingurugiroa

Fabricación mecánica y medio ambiente

UNITATE DIDAKTIKOAK EGIN BIDEAN

UNIDADES DIDÁCTICAS EN PREPARACIÓN

� Arreta sanitarioa eta ingurugiroaAtención sanitaria y medio ambiente

� Automozioa eta ingurugiroaAutomoción y medio ambiente

� Ile–apainketa eta ingurugiroaPeluquería y medio ambiente

� Elikadura–industria eta ingurugiroaIndustria alimentaria y medio ambiente

� Administrazioa eta ingurugiroaAdministración y medio ambiente

� Nekazaritza–jarduerak eta ingurugiroaActividades agrarias y medio ambiente

PORTAL DE FORONDA

ERTZAINTZA

GOBIERNOVASCO

DUQUE DE WELLINGTON

BA

ION

A

kutsadura burrunbatsua

Documents