km i...jw nme. menara hmc do&rin» lucem aflutüt bruamius au ^yficam^proroovendam ac...

I S é

\KmP »

i »

>SM

m iv> » i

«PSritll

f p#;

iV-:'

D ï S S E R T A T ï ÖP H I L O S O P H I C A I N A U G U R A L I S ;

VI CORPORUM ELECTRICA-Q .Ü A M %

A N N Ü E N T E DEO T E R OPT. MAX.Ex Audloritate Magtufici Rtttoris

PETRI v a n MUSSCHENBROEKA* 3 T MED DOCT. ILUUSQUE FACULTATlS *

UT ET MATHESEOS , IN ACAD. LUGD. BAT. PRO- *F E S S O R I S O R D I N A R I I ,

NEC NONAmpliJJimi S e n a t u s A c a d e m i c i Confenfu, & Nobilifhnut

F a c o l t a t i s P h i l o s o p h i c .® DecretoPRO GRADU DOCTORATUS et MAGISTÉr IL

Summisque in Philosophia & Artibus L iberalibus Hono-nbus & P rm legns, rite & legitime confcquendis,

Publico ac folemni Examini fubmittit

L O B E , Elburgo-Gelrus»Ad dtm s Juin 1743. ab Hora 8. ad 19. Loco foliti.

ƒ R. liNfVTV

b i b l i o t h e e kÜEJBïay

VMM

I TèiÊsÉLmm

mm

L O G D U N I B A r A V O R U M ,Apud SAMUbLEM LU CH TM A NS Sc F iljvm

Academie Eypograpbos. MDCCXL1II.

t 1 €kr • -•>* ^9"

Vit a*n i h jl v/ I LiJ §

aJ 2 0 J I H 1

jp“- a r vi i

rJ. A t r o

ra M l è ö r a i . s e : xsotdqct ' è a K ^ c ^ o ■ W □ aW " ’ ’ l $>& , '*^okiè-Jfeiacw^ SkMf 0*©<j jböifT»w,iOD» fi

* JJfUvèlH ^ * 4 1 * 3 0 t QU |b W A S r , mKfcKl&TOAAb tó A ra u m A TJOflfti&Gtt feUTI-HISe UiÜMAÜp .

• * ;MI^MS8* OllJpaaSO TS 3L31 ; U t^TA5?2«

. c m w t i W i '

»J 13!► *W0 >?£ l«Kf

v* a ’' jê & i4i •& A vb d 13k 0 #l V A

' M O i s r a e p B E i J M . w av n a f 3 q a

‘ ^ o a g a ö T /M ' T a 'T Ü ; ,. g i t A T d l f ^ ^ ' ï a o r ü i j j iOS8a>IOiM „ AVA i A r OMIMOUJ A1M3C1A0A VLi»AV , GOnmOA^A H10TD3H 3iïO<IMaT GOH , M

> 3Ü8IUQ ,MUJIA103K M JlA M aQ A D A M U R M |•OU2 OTAMOOD /G 0 0 8 *T33 TM3Ï3S

T a i^L rO T G & aa .. / o i # p o 3 # jOF ATA ïJOG 38 # ! AlffftV SO «-CIM,I88ITA-TW?.

AOKTdOG ■ MAOOWim- .-Atoiaate-•oo .'W .^ .-o - ^ jtxLMaop*

Vv' yr >SA SS '-JSÏSS ' jsCi jkUsR

■S&tS'AvaVfc s *S\V .i--:.-; ■<a !cr 'w • *■'

.J *®3 Os0 - 4 Ï D M J Ï I ' J l ’r •

M 'G ' T *i M jtiDOQMl . ^ ' i ‘ .-J:.'f.\',Vi *»••*» '•■‘• A v

V I R OFIETJTE ATgUE ERUDITIONE COMSPICUO

D GU LIE LM O LOBE-A. L. M. PHILOSOPHISE DOCTOR! SUBTILISSIMO,VERBI D IV IN I, IN ECCLESIA OUSE CHRISTO EL-BURGI COLUGITUR, MINISTRO FIDELISSIMO,FACUNDISSIMO, PATRI SUO OPTIMO, FILIALLQUAMDHJ- SPIRITUS HOS REGIT ARTUS, AMO-RE ET OBSEQUIO SEMPER COLENDO

N E C N O N

r i R O CELEBERRIMO , CLAR1SSIMÖ'

V. PETRO VAN MUSSCHENBROEK rA. L. M. PHILOSOPHISE ET MEDïCINSE DOCTORI,ÏLLI USQUE FACULTATIS , UT ET MATHESEOS*IN ACADEMIA LUGDUNO BATAVA , PROFESSO-KI , HOC TEMPORE RECTORI MAGNIFICO , VA-RIARUM ACADEMIARUM REGIARUM, QUIBUS ASCIENTIIS NOMEN EST, SOCIO, COGNATO SUO1INTEGERRIMO , PR^ECEPTORI ET PROMOTORI<EXOPTATISSIMO, 0 8 VARIA IN SE COLLATA BE-NEFICIA NUNOUAM NON. COLENDO , PROSE-QUENDO

Manc DijJertationem ea , quapar eji, reverintia

J>. D. Dj

W i t E E L M ü S L O S E , .A u C T O R ,

*8 r a A ^ . u ^ , U A K j ,

A 0 iH - « lp 8 p J I H S p t T A T f l f § < JIpf «. A - v' .. 7 JüfÜL WK* VjL M- V A **•«*/ J r

i a

.A0LHT03J3 MOIOJ i

fotp-to iplifelS etV zfiüp e83jmo«|Cffl «bnffucnbj'gum\ Ju t3nm3loqmi om .jédseiq gBbrjfiibaq’l .ram -j;b BÏrfqoloIida ni m uuföEoiq mtnostn nambaql

^nsaat, xup 3Ö Bincranq olliainsq ivsl f leoast 3*ssiuM '° ómssailbb iv asd sb Jnul jrHwvni bmtRijOTU3 ’ ?3J3id?ïï3Üdfe 3S jncdoniisi 3ra oiqbnhq ni,37fcfo afloq RnarBoneed muborrjbA EDÓsq rasdsbi? (tggni' sxpbfrisq sbb.'jj-filora «WBailqxb tféipcpfi-25»«8U 3ud‘ sïji aoitV 3lifi ra zomxutQ qsbt j>5 ■*siagtjfe^sBsop. «prapA-stfl:«ad sÏKfibrli bod nt xup , fiihnuD zrmtDoiifii TTu« rfon , d iiKïhftöb_jiupKtBOil dq Deup msiiobiri iu , aicflxiq asinfiaibu , 3i3Jjinidui , Jnuliuo3U , jnunaqB rasiuisn mmojnsmnsqxs sqo psisini mus jinBiiiraxicjÉindomBup : njinanboiira oiui eiinsvni supsit ,3nein3vni bhgoib zuhCDBUpc idu bdl , rnebnoD norr supoup latadioq^ri snobBiriftiCI ni 3Msiajifikol «TodSJöriOs'sbibftB''' Vbiïnsl aibit£3rlqx3 ainsmonxdq ni msixii®ehi monnft tsqra01. boup 'tminn3tnii3qx3 oidlqiiolsb ö MlifebE <aulst;«hon-j 5 5 ,3 ., ?s3vi) ailus auddumui atdiu miwinï .rauJBb jidsa

.0 9 0 1 Miiiis 3üpis msti3 .JBolongi 8i?>inirnoD snol abni ontd auddfi naai pa cquul .8AJ 10IÜ'ïl3 3 >JS jmuï.* &3I5IT33v_I3 2IVrjWwrffi’it bi bfi aeolfiq stegsH^oiqoxrf oraaq-tóssóëöp , iiu! rmninolt t^ n a ,..„.-Git i___.» JjjJ ____» li* «.ksim nnn "thriri muIBVISldo 03 Sfffisnuibib }» jtsAH* obora non obnu «liul muiBVisido 05 **«t.A JO 031 .le vrKSAn UUV""™ '" -» V-------- ' 7 ' . ^

sqqs ï, .'•Vv,T ®v «wKwalt j iW boup efi3 snbt w ïw " 4 «J®?

Pag. }

DISSERTATIO PHILOSOPHICAI N A U G U R A L I S ,

D E

VICORPORUM ELECTRICAL

S i

dmirandae Proprictatcs, quas Vis Elc&rica corpolrum fpeétandas praebet, me im pulerunt,ut, camfpecimen meorum profettuum in Philofophia dare tenear, levi penicillo primaria & qux recen-tiffime inventa funt de hac vi delincarem: Multain principio me retinebant & abfterrebanr, cumvidebam pauca admodum Phenomena pofie clarc& accurare explicari, multa valde paradoxa inge-

nii humani aciem effugere, & ideo maximos in arte Viros fëfê hue usque continuiflè, non aufi ratiociniis cunéfca, qux in hoe themate oc-cu rru n t, fubmittere, judicantes prseftare, ut hiftoriam quafi phyficamprasmittant, cum interea ope experimentorum naturara apenunt, u tejus arcana inveniant, iisque inventis tuto ratiocinentur: quamobremnac in DifTertatione hypothefes quoque non condam, fed ubi aquamhaerere in phxnomenis explicandis fentio,- candide confitebor, fufficcreWtus, fideliter fï defcripfero experimentum, quod lemper firmum ma-nebit datum. Interim ut his juvenilibus aufis faveat L . B , & errori-bus hinc inde forte commiffis ignofcat, etiam atque etiam rogo.

VIS E L E C T R IC A , turn E L E C T R IC II AS fuum nomen abMltffro forti turn fuit,quoniam primo haecproprietas paleas ad fc trahendi'

obfervatum fuit, unde non modo led & wA£t«s£ diótumfq it: Ekftrum idem eft, quod hodicSuccmum vel Ambr* Flava appel.

A j latur;

MM

$ DISSEUTATIO philosophic alatur; quamvis plunima alia demur corpora, in quibus eadetn vis velproprietas non tantum, ftd & multo generofior animadvertitur, nihilo—minus fe>c fidmcn olim inditum, cutn omnibus hedkiw» t ’hHofophts.Ktinebimus., & utraquc voce promifcue utemnr.

Lubet Electrician® Hifoöriam brfeviter pia:ffx6re,[quam nemo am ein.hac jjuvenili dtaïe ablolutam exfpeétet, quippe ea tantum aViris con-furamaca: do&rinte perfici pcteft. Antiquitus, & quidem Platonic ae-vo j vim foccini trahsntcm cognuam-fufle, affirmavit ST U R M 1USin -RbyficA JLltïï.iTom. z.pag.> 1 3 3 4 tp.ia auroritate non bené video; a-pud Arifiotelém mentionem virtutis Eicétrica: non inveni, huic tarnenfbrfitan innotuit, cum Thetphrafiut no vit, & P L iN lU S , qyi Arifto-tcljto Ippritfte lègit Sc'e&ccrpfit , L ik TpjiCap. rj B i flor. natur. de fuc-cittis locutus traditp caterum aitritu digitffrurrf, iïzfepf'iï, calofti anima,tra ■hunt in fs pa kas af folia ar id a 1 jEliano ac Solino perfpeétam fuifle vim

eorun^opcribus cónÖat. Scd an in plurimis corporibus fimilem allhciendi vim, pju-terquam in Sagdogerntna, & fecundum Philoflratumin Pantarbe alios lapides trahente, detexcrint Veteres me latet , ut Scquinam fuerint primi, qui re ram ufu< & experientia. Vim Eleétricam-apne in bis-; nttnc-maliis corporibus 'cdoéfci • f her i n t' & 'adnotavérimS:

isiltem^conlbat^ M E R C A L uM in BelemnitisVim Eleétricam quo*Gue.pqtftflè, uti&cadidit in Metallo ’Theca Vatican» Pag. z8ö. PóftG Ü SSEN PU 6 .paucorum aliprum corporum cköricorutn mentioneïi*fecit jn Phyf c L ik z. Vcrutn fummopere hoe EleCtricitatisThe*ma jprompv it Experientiilïmus GLLBER-'l L S , qui in élaboratiffimoopere de Magnets Lib. 1. Cap. 1. plurima enumerat corpora, in quibusV im EleCfcrkam primus eruit, uci praeter Succinum -font ©agates* A*dam as,, Sapphirus, Larbunculus-, Iris Gemma* Opalws, Ametrhyftus.,Vincentma., Bnftolla, Beryllus, Cryfbllus-, Vrtrum-, ex vitro Adui*te rata* Gemma?., Viitum Antimonii-, Fluorcs plurimi ex fodinis '8c Be-lcmnites-; Sulphur, Mallix, Ge ra dura figiüaris, Aifenkutn, Sal Gcm*-mac, Lapis ipccularisy Aluinen repeum ; -deinde, emimerat alia, in qui*Kus Vim Eleckricam fofenare non potuit. Gilbert 1 inventis lilus fa itJLlRCHERLS* qui in op?re de Magtie/e L ik , Gapc-f. Sc poftca iaAl undo f v ’óterraneo quiedam de V iE M trk a ndnotavifc, ïticquiujuam au-;tgu tantopere haftc Icientiaa partem promo t'ic qiurm -GrMrtys: Plurirt»fnbtiba rotiècinia 3e hac vi pertexuit DIGBAlUS. in Qrütione de ‘pul*vpre fympathetico. heinde OTl 'KO GUER-lCKliLS ;in 'Eaptrimèitifde vacuo pag. ipy. multa experimenta inftiutit oum giobo fulphureo pquiE Fcientiam de Êleaficitate'multo long nis >piomovereipotuihent, fi.quo pt.de exanï inccpta, pioducta iuiikiu. Eodtm £ere tempore CH-’

i k ' btrth

£>E VI CORPORUM ELF.CTRICA.ad incudem vocaverunt Experientiflimi FLORENTT-

Y* Academiam del Cimeoto components, hi parciffime ratiocinan-do, & m longe plunbus corponbus pericula faciendo, non exiguum

D SvHENEROEKiL S , {.cujus • inftituttonibus omnës5 adosjp Phaofophicis fecenm progreflus , grato lubeotique ammo debeö.ag lqmper debebo) -Qpi npper commentariis i quos Florentinit TértfitJf tw * f :*»ivit, .nonnidk alia-.corpora, nond-um explörata & Yi SU.«iectrw» pr^dita , enyraerav.it-; Deinde Magnus BOYLEUSeluxit-i3"AiW M Kmppribu?,, dwtfffin» methodo , Ele&rica Corpora d * iimnavit, cujus mduftnse PhyjGca plurimum debets tïiuione; aaiin»

Haec elapfo perafta fum ïeculo, nunc ad noftrum peröamus. « 1 0pnpum occumt FRANCISCOS H A U K S B E j U S ^ e ^ t .^.drverfiffim», fumtuofa & nova Merhodo in Ëtóriris.obrporibt^

’ q“* panim inferuir 'P b ü u j ^ b k ^ m J m f i ^?op., jverum prohxius in eJeganri opera ottinia óoiegit

pukerriroa & nova mftitun pericula, qua; etiamfi foltnn -Eteftrun*^h.lonunus.'nultum lucis Viikm Eleftócarum eogtütïont‘

a< ° $ • q«od EkSroitfgta appeMarury cèdro die--mm mdrcaventn, Poft hunc duo magria lumina:pfodierunt, q«f.

b?c tbppa ronUo plus>pr^mav5eTunï3 duttw ab -afia?S '® i r IS " fe^ m p o n b u s promptun, fi*» w Hi folemffimi Phito-

viuamMesieritate capta p '^ i t a f c <ÜJ

im U P a ^ A - 4 * m u . ;45«-.f4 3 ^ :4 ^ . ^ 4 4 * W i « W iktPartfina. diver/is momrnwts anmmm iTï?i i7 ?a CAS

Efecfy-jcam, detexit,. invpntaqüe ■sift**; Beralirietifttius inferenda cdravitaJ W n m e . menara hmc Do&rin» lucem aflutütBruamius au ^yficam^proroovendam ac ilJuftrandam natü^fvfr E-ruditiiSmus JOH. THEOPH. DESAGUEIER1US , ut & Grli

P1 113 prudentiffraius GRAVlL WHEELERÜS dn4f4.'i4«i^ -A d e o m ^ © c f tSU^pd^m^teiiippris ijt celebratilliraum'Thema, quad magno' ardörel i i l m m m ....... 8 t *

Hiftwiam^ üam cnüclearius elabora*fam FAYÜ$ ded* in pnmaüc d ^ a ;Mca»oria quae inaSis

» D I S S E R T A T I O P H IL O S O P H IC A

fifth Parifmis anm 1 7 ^ habetur; cui addantur qua: CL: DESAGU*L1ER1US in opufculo tradidit, quo premium in Gallia rcportavir,-utpote qui ptxfctito anno optime de Vi Eleürnca meruit icripfitque.

§. z .E f t Eleftricitas nonnullorum corporum proprietas, qua poll-quam manu perfrióta, cufa vel ifta fuiK, aut fuia, calefadba, velquacunque alia aftione aflt<£ta lunt, vim acquiiunt ad fe alia exilia Sclev ia corpora alüciendi, aut a ie repellendi, qu<B fènfibili intervallo,'ab una qüarta pollicis parte ad tres pedes Hiterdum vel longius, ale diftant. . . ' • - * , ' ‘: '' ' ' ' ' * '

Dico eflè nonnuïlorum corporum propnetatem, non vero omnium,quamvis forte omnibus fit communis, nam oblervaturyEJedtricitasin omnibus exploratis corporibus ex triplici regno petitis, exceptisMetallis, Gummi aquofis , omnibus aqua huinentibus, humonbuf-;que aqucis , Glutine Taurino , paucifque aliis corporibus, quse ali«quantum calefafta incalefcunt: In hifce enim nullus Philofophorumulla arte hucusque Vim Eledtricam fulcitare potuit, abfit tarnen ut -concludam iufcitari idcirco non pofle, cum noveiim pluiimoium E*leöricorum Expenmentorum fucceflum a minimis pendere ctrcum--ftantiis, imo adep intricatis, fubtilibus, . compofitis , aciem ingeniiluperantibus , ut roagis fortunae , quam hnmanae pi udentvx ,plurimaattribuenda fint. ld aliquo eventu oftendam j tenuiflimt^ineum , album, ficcum p^ndulumque a Vitreo Tubo allici videram, •cum autem filum non re£ta pendebat, prout volebam , hoe filuminter pollicem & digitum indicem aliquoxies trahebam, cum tarnenfie voti compos non ftebatn , fitliva humedkabam digitos, atque percos tum filum aliquoties trahebam, quod falivü fic hume&atum nulloniodo a Vitreo Tubo alliciebatur miratus Phenomenon traxi idemfilum per linteum pururn, fincera pluvia .-humeétatum,: id- neqindem -bis feceram, quin optime a Tubo nunc alleclum fuerit ; ecquis tamfubtiles circumltantias, quae funt in faliva & pluvia pura , tantumdifcrimen in Experimentis inferre pofi’e , fufpicarj auderet , uno h - ;ouore digitorum Ele&ricuatem fèrvame , altera impedicnte ? ferfitan-a fubtilióribus circumitanciis peodebir vis Eleétrica Metalloruna. Imoincidic in Mentem, quomodo Philofophi nonnulli explqrare volen- •tes, an vis Ele&rica trapfirct. per tegmina rariffima fericoa, hnea, -lanca , chartam, lignum aliaque amplis pertufa foraminibus , cribo-rum inftar, corpora ’, adferuerint, Vim Ele&ricam per haec rarioranon tranfire, quae tarnen tranaret denfiora corpora, veluti Vitrum-,ceram figvllatoriam, fulpbur aliaque fimiiia; fed|hos, etiamfi fubuhs-fimos Vues & me multo prudentiorea deceptoi fuific nüuloimnus

m-

D E V ï ; C O R F Ö R Ü M ' VÊ*£/£’Ê f R lè " A . f

A ffaéör & tantum -^ tndthodo^ qua-‘capf&! TtM éxpërifóëtitamorata ■ *eg tinm .rck& troélföS jfeiïèösïmpofucrijnt, ab-*aftdl% % r i1 ir tu ft^ ^ f^ ^ fö c ^ n p ’fiM HrbeH0uMtïiT ';« .c a w s ^ o t * « at> k t™ wereCrübum tgld&heiffltf tènücrüftc ' vëfé ^hnlWTn W8 ’

v ^ i i , h , m p cM to ëm ë m § m

v,dilienc Vim Eleétncam per tegmina memorata nón modo p f f i m ’3'1r&.n'löd & fjpnjflU is 4J^^'?^M öeöy'-<tóëfeliffiés\o^SaP W ffötf& s& alm qtffcauiiqay êb^*' tnearfe; 'HüjtKrriödf; Ëtftëeffméft't^rffiW^ëSPveneus .me fadeó folhciflim'fèeérlint, ut vix qaardaffl’ f t s t ö l f r T ^ F îirmare au& negarë de Ekaricitate abdeim j ^ v ^ c d ^ s Ttf&htes-' èi'rtji'-rumcmöüfes Kqtiös evitarf qtiidem cupid-neqaet»qc?pr*cipüe y qfotieîM tdore x ^ m e tta ii- V.ri JOH. iP H Ë O P H ^ -D fiS k<!^ fjg® jri»rtin--â elaböratifrfma-Dïflëftaüöne #"■ Vi’ miïiHctt’ éfflHëlconfidtnmus'dtverjas drcumftdntm honnulldr'um t W m m MtoKim^LvidetUr Jpecies ctijuiMin p h tiU M k‘d * ^ W m A r M p im W 11le ^ r m % - ¥ ê f r i k m j M t o m W / f cp tr th e m m , yHodtfép’iftrne fdicïïerJuctïffit $ im Y d k r th ff j i ï t M tf ir f f iW

num ln S r ,<Ni^ dubil5 LJp i WquftTum fubtilicas noffram adem efc te n u r e tfd latf:iii'faÖv^terttta, rtbftta , quod non fotlicirë Aittitó .pëfftfeTmtis:1- ftfeftttf E lo > ,;’triottardèprehenfa fuit )^L rgnfr 8c W & m i m ï m f f i m ' * iTOf-1'"

C öip iY j La- ;

pnöfÊ5, «Sahbüs, -&** «nu-iaUc Daan oduT & sm.jqo oiup f

2 ”2 ® fS af COl ft A tf * ItK # i3«46EféS|fe *n t u? Z f le£tnca>vbcabtó*1\& m L m je-, w a r ó a s if t f t*nfl*wfe<J omnfc eötpönL' nullis M fi/flam m S ^ «j& K 'Pei° f o fieri pofRinï'fflfóS tè fipèr Cmmunïttittif-

ïü S °S S S S ^ c# M ^ « c u m ^ fa £ td ^ fTyrone aijquod dórWpua M M g p M £ « w f m m v-tm a ^ a o fa M fff iO M l le ê M fn W m m & k

S S ^ rfw ^ E r fe'fóitnf ' : QuéhiadtnS " '© E S ^ G Ü L ÏE R lp S quamblurimis ex-1

perfineflfia«ei-üerén^& “dëmcföftravërUnr.*'tr'•.' &•%&■..«!(»■ ■& -j i f ie.. &

trras

B $• 4«

,ï0 d i s s e r t a t i o p h i l o s o p h i c a$. 4. Omnia Elcftrica per fe nee aeque facile redduntur Eie&ri-

ca , nee eundem Vigoretn accipiunt, led nonnulla facilius, alia diffici^liu s; illa majoremVim acquirum^ alia minorem: Inter pretiofos La-pides eminet Adamas candidus, Polygonus , Succinum, Sulphur, in»jer artificialia Vitru.n album Britanmcum; inter ferinas pelles gene-roliores funt pill duriores, dorlo cams fèlifve mfidentes j Gummi C. o»pal, Cera Hilpanica figillatoria rubra. Quia autem in ufus phyficoscylindri commodiffime fieri poffunt ex Vitro albo 6c Cera figillato»ria, potiffimum hilce corporrbus ambobus ufi fuerunt Pbilofophi ,quotielcunque proprietatem Ele&ricitatis exploraverunt, fimilibufqueGylindris trium pedum longitudinis, diametri fefqui pollicis fumm icum voluptate ufus etiam fuit Cylindrus Vitreus eft Tubus utrimqueapertus, fed Cereus eft folidus. Interim non nifi poft vehementem cale-'fa&ionem ad vim Ele&ricam oftendendam reduci poffunt Lignum Gua •iacum, Buxi 6c Vegetabilia quaecunque, quia debent effe ficciffima,pum autem bre viffimo tempore humorem imbibunt, Eleótncitati no»xium , debent prrus vehementer caleficri, turn Ebur, Gornu, O s ,Balxna, Conchai, Corium , Pergamenum , Lapides, Martnor, imo& H x c nunquam Vim magnam oftendunt. Sunt quae fi plus cale*ant ovo incubato, antequanf fricentur, debiliorem vim ele&ricam etiam oftendunt, quam fi frigidiora fuerint, veluti funt omnes Refinaek Sulphur. Imo */: S E N D E L IU S trad it , k fupra carbones Suc-cini glebam calefecillè; eamque ramenta, quibus admovebatur, durante calore allicuiffe : Deinde Succinum fupra flam mam calefecit, turnqua: pars a flamma conta&a fuit, nihil allicuit, attamen pars SucciniCandida, quae parti ignitse proxima fuit, vim Ele&ricam oftendebat.

§. f . Ab Eleótricis Corporrbus, poftquam in iis Vis Ele&rica fufei-tsita fuit, alliciuntur 6c rcpelluntur omn s generis corpulcula tenui»,levia, ex lia, quae caufam non admodum fbrtem, ut moveantur, pof:tulant, uti jam fuo tempore a Succino fieri S E N D E L IU S animad-Yertit.’ Pulcerrime ejufmodi alle&iones 8c repulfiones confpiciunturip Metallorum tenuiffimis bradteis , quae deaurandis corporibus in-lerviunt, in arenis, lignorum rafuris, palea, exficcat s arborum fb-liis attenuatilque, in pulvere fuccini, crinibus, tchsaianeae, lancis Scfcriceis filis, fubalaribus plumis, cineribus. mercurii guttulis, glacielafa nivifque floccuUs, guttis aquae 6c vini fpiritus ; quippe hx gutraequiefcentes ab Eïé&ro fupra pofito in fpumara fere elevantur, 8t>J ffpulvere farinae confperfte fuerint, clariffime, quantum afficiantur o-ftendunt. D E SA G U L IE R IU S ar&um fcyphum vitreum aqu4 im-plevit, Eledricum Tubum proxime adm ovit, vidit turn aquam it*r . exi-

I>E V I C O R P O R U M E L E C T R I C * . i t

exiguurrl monticulum adfcendifie , prscipue ad vafculi fuperficiénfinterdum monticulus fub forma jadus exiliflimi ad Tubum elideba-tur , quem madefaciebat, aflurgens aqua formam coni induit, cujusaxis interdum eft horizontalis, ad Tubi axin parallelus. Si tenuiilï-mus ex fonte expcllatur jadus non magno cum impetu, prope quemTubus Eiedricus teneatur, jadus ad pedis diftantiam a Tubo aliicie-tur, bque I ubum contigerit, ei fub vaporis forma adhaerebit, pcni-'tus deftruetur. Ex quibus nonnullorum Vererum, prsecipue /Hex.Apbrodiftei, patct error, qui Succinum omnia levia, prater Ocymum*aut ea qua: oleo tinda f'unt, nefcio quo Antipathise diflenfu attrahere >d4xerunc: K IR l H E R U S ideo in Mundo Subter. part. i hb. 8.Cap. f. aflèrit, fe centies in confpeStu Multorum Ocymum fuccino, nee

/ecus ac quajlibct alias reculas, five paleas, five fefiucas, etiam oleo &pinguedine tinSlas, fine ulla difficultate aut re/istentia attraxiff'e Sedeundem errorem expunxerat quoque G IL B E R T U S in Libr.de Mar-note Lib. i. Cap, z. &. ’ Non autem perinde eft quibusnam excipulis memorata corpufeul*imponantur fed docuit experientia, haze oprirno confilio imponi pa-tin s vine* ficcaz, mundatj & aliquantum calenti , vel chart* fic-cae, qu«e in vitrea patina jaceat, quippe fi ligneae tantum imponan*tur tabuls, Vis Eledrica nimis diftribuiturper totam tabulam 8c ad-jacentia corpora, 8c pigrius in memorata corpufcula , qute allicerevellemus, operatur. Interim notatum velim,- fumum candela: efllatJCquoque allici, quemadmodum BO YLEES prodidir, non vero flam-mara, uti fuo tempore invenerat K IR C H E R U S S E N D E E IUSqui m Succino experimenta lecerat, addidit, fümum ilium a Suc-emo una (altem vice allici, perdique adeo poft primam allcdioncmVim Eledncam cum fumus poftea reda furfum ferri pergat.fiyè Eledncam Glebam fine intervallo in fumo adlcendente quisteneat, five poft intervallum aiiquod eidem rurfus applicet; quod fiautem Succino adhxrentem fumum abftergeamus, redibit Vis nriftinaEledrica, quod ter quaterve fpedari poteft, caute abftergendo fu-mum 8c non fncando Eledrum. SENDELIUS etiam exploravir,an> a Succino ammalcula viva allicerentur, id difficultcr fieri in venirquia ammalcula pedum fuorum eufpidibus, afperiratibus pilifve fefcpons corporum infigunt, fcabrs fuperficiei adnedunt, atque adeofortius fe retinent, quam ur a Vi E kdnca tolli 8c abripi poflint ■ideireo ammalcula in dorfum fuut convertenda vél vulneranda ut fètenere amplius nequeant, mufes amputandi funt pedes, ut 3c culici.bur, pulictbus pediculifque, turn. vero facile ab E ledro alliciuntur- '

B i D E '

ï i D I S S E R T A T I O P H I L O S O P H I C A

D ESAG U LERU !S in Phil'Tranf. No. 45-4. oftenderat, flammatna Tubo Vitreo perfn&o non allici, quamobrem mveftigandum duxit,ad quam usque a flaniraa diftantiam Vis Elcétrica perilaret', cum inpropiori vtil periret deftrudta vel diipergerctur. : qutm in finem exfune horizonta iter tenfo fuftentoque a duabus ehordis, fufpendit candelabrum cum : arden,te febacea candela , dein alten extremo funisTubum frictione Elcétricum applicuit , & tenuiffimi fill ope ex ba-cillo penduli exploravir, qutnam panes candelabri evalcrant Eleétri-cte, invenit totum candelabrum ekdlruum effe, ut Sc candelam, ex-ceptis partibus duos tresve pollices a flamma diftantibus, verum ex-tinfta -flamm& , tota candela, imo êc pars eminens cotonei , evafit e-leétrica : idem fuit experimenti eventus cum candela cerea, nifi quodin hac Vis Eleótrica m.igis a flamma abfuerit.

QuoniamVis Ele&rica in quocunque ha&enus invento corpore fufci-tata, tantum exilia 6c leviffima corpora movere potuit, patet Vim Elec-tricam eflc imbecillem, & non comparandam cum Vi Attrahente corpo-rum, nee cum Vi Magnet'ica; fcio equidem K IR C H E R U M in M undo fubter: dixiflè, Succinum non tantum levia qusevis, fed & ponde-rofilfima omnis generis metalla, ferrum. aurum , argentum, plumbumdscem 6c viginti librarum, ligneos baculos, hallas, chirothecas Succinifrufto fe attraxifle Verum ne quis in errorem fe conjici a Kir^heropatiatur, monebo tantum ex modo quo captum fuit experimemum tamgravia corpora potuifle moveri, quippe quae ex filo pendentia & in medio librata, a Succino converti potuerunt, ad quam converfionem visadmodum exigua lufficit, imo eam duae vulgares mufcae converfionemfacile efficere potuiffent. 1*°H “ J’'

§. 6 . Ex multis etiam edodli fumus experimentis, ea corpora ab Elec-tricis fortiflime allici & repelli quae non funt Ele&rica per fe_, aut inquibus imbecillis Vis Eleótrica tantum magno molimine excitar: poteft,ideo bra&ea: metallics, quae Ele&rics per fe non font, longe vehe-mentius ad Tubum perfriólum advolant & repelluntur, quam corporaqute per fe Eleótrica funt, & praecipue quae egregii vi gaudent, utifunt Vitrum, Succinum, Sulphur, Cera figillatoria: Nob. FAYUScirca virgam fêrream, ex filis fericeis pendentem, fufpendit aeque longafila linea, lanea, fcricea, cotonea, quae fingula a fe intervallo 6 polii-cum diftabant, admoto virg:e Vitreo perfrióto Tubo extremitatts am-bae fib linei magis a fe receflerunt , quam fili cotonei, 6c hae plus quamfericei, hae tarnen plus quam lanei, adeoque non vi aequali aguntur o-muia corpora quae ab Eleélncis afficiuntur. DU FAYUS quoqueyarios lemnifcos fericeos ex bacillo fulpeudit» diverfis erant tinóli colo-

nbusj

D E V I C O R P O R U M E L E C T R J C A . lT?

ribus, ctcteroquin fibi fimiles, cum i«t omnibus Tubum Eleftricirmoppoluiftet, vidit sequali vi hes non fuifl'e alletftos, nam fortiffime aili-ciebuur Lemnifois niger, minus qui albo lufièctus era't eolore, omniumflcbiliffime ruber, intermedia quidam vi ailiciebantur, qui aliis coiori-bus erant imbuti: Non autem difcrimen Ek&ricitatis pependit a eolore, tanquam eolore, fed modo ab iis iorporibus, qua: rn tinöura lo-lura 6c extrinfecus iuperficiebus Lemniicorum obdoóta fuerant, velutiexperimenta ope prifmatis capta Du Fayum docuerunt, mfi varius ma-qor Lemnifcorura inter caufas cenfendus fit, uti De/agulierius fufpica-

. 7* Corpora, quas alliciuntur ab Ele&ricis , eo tempore quoqueevadunt Eleétrica, etiamfiper iè fola non fiant Eleétrica, hxc itaquejam funt EhSrtc-a per comrnubicauomm , hoe modo aquam in lieneapatma eleörrieam evafiflè, earnque fila,. pilos, aliaque exilia comufi-cula alhcuifle vidit STEPHANUS GRAYUS. .. \

: Quotiefcumque in corponbus per le Ele&ricis, fed non^umEkótricis, vim .exci.tar/e, volumusj -vcluu in Tubis Vitreis, Ccrae Sigil-iatori^ Cylindris vel Succino, oportet ut prius aliquantum ante fo-cum calefcant, eorum fuperficies mundetur, ficeetur , turn vehemen-timme, celerrime 8c diu fncentur manu pura hominis 6c ficca 6c dura , quo homo eft macilentior d'unorque 6c manu fortior eo maio-res vires in Tubo aliisque Elcdtricis fri£tione fuftitare - poterit • -ftautem manibus iudantibus, humentibus, impuris fuerint peraftte’fri-Cti°nes_, Tubus edet .fibilum inter fricandum , tun que nunquam fe-Jieiter Visi Ele&nca producetur, quoniam autem hujusmodi hominesa,c hie defiderantur non Temper funt praefto, cum experimentis infti-tuendis operam damus, poterimus induere chirothecas manibus Tudan-tibus, ch rotheca: optimse.funt lanea* fiecifiima: 6c calentes vel excorio, intco , charta, cotoneo, plumis, villo, modo corpora’ capian-tpr molha 8c fiecifiima , non enim valent dura 6c afpera, uti LmnaMetalla 6cc. Si auter» fuperficies corporum hume&entur aqua velperfricentur oleofis , lnutditer ludamus agitando Eleétrica ut Vimts w .I fa ,exferanr< Operse pretium ent hie adnotaflè qua SEN-D EEU S memoria: prodidit in Etcttrologia : Ceperat buccini ve<m-tam probeque politam glebam , bate trita promte ehartulas alliciclfnrturn manu guttam unam akeramve Olei Amygdalini infudit Succi-numque iterum in manutcrens, luperficiem ejus obliniebat' verumturn nulla videbantur alled.onis figna ; Ek&r.citate quoque orbarumcqnlpiciebatur Succinum, cum manui, in qua id fricabat . mfuderargqttam olei ftillautii M entha, Majoranae, Serpilli ; fed hie parado-

" ® 3 xoa

14 D IS S E R T A T I ,Q P H I L O S O P H I C A

xon occurrebat, quippe pingucdine è pede bovino excoéta Sc liquida illiverat manum, Succinum ea perfridtum perftitit Eledtricum: afthoc quja erat, olèum animale, pr&cedentia vero olea ex vegetabilibusdefumta ? ecquis hoe determinabit , ut clare cognofcatur ? Interimnonnulla alia experimenta cum fuccino inftituta, qua: diverfos habu-erunt efiëdtus prodiderunt F L O R E N T 1N I inTeutam. Part. z. Pag.8p. Quando turn, cognofcere volumus, utrum corpora fridtione lon-ga evaferint Eledfcrica vel non, digitus moveatur prope Tubum, euiftnon attingendo , fed ab eo diftando ad intervallum quartae partistpollicis, fi tuin audiatur aliquis crepitus, baud ei abfïmi 1 is, cum quitcqmam in lucernse flamma lev.iter comburit, eft indicium bonum E-leftrieitatis generofae., fi vero nullus crepitus audiatur, Vis Ekdtricavel nulla vel irnbecillis fufeitata e r it , attamen poftquam fic explora*tus eft Tub.us Vitreus vel Cylindrus, denuo aliquoties fricandus eft*quippe digitorum prior exploratio magnam Eledbicitatis abftulit por-tionem ; ïmo opinor, convenire , ut , dum quis altera manu teneacTubum , alters fricet, ultima.fr.dtio definat, cum manus manum at-tingit, nc definente fridlione , cum manus fricans ad alterum Tubiextrepium pervener.it, vel veftis vel aliquid aliud Vim a Tubo ab-ftrahat , & nos ip.errores, conjiciat, quales clariffimis Viris eveniflecx ea fridtiopis fine cetto: cectius conftat. Interim fi in loco obfcu-ro Tubum Vitreu®., vel Cylindrum Ceras Sigill'atorix fricemus, ma-riifeftam lueem digitos fricantes fequi & circumdare Cylindrum Ce-raceum & Tubum i videbimus, imo hinc inde avolabunt fcintilla:igneae, adhxrentes proxjmis corporibus.

§, p. Doopt Experientia, Vim Eledfcricam fèliciflïme excitari poflê'in corporibus. Eleéèricis:, quando aër eft ficciffimus", imo turn eamdiutiffime perftare : quoniam vero in Belgio aër fóleat efle humidus,excepta hyeme, cum acriter gelat & ccelum eft fèrenum, idcirco inBelgio feliciffime fuccedunt Experimer.ta Eledtrica hyeme, regnantcaeri gelu , flante Euro vel Subfolano, imo & aliis anni tempeftatibus'tym potiffimum viget, cum Boreas flaverit ficcus : contra aëre admo-dum humido, qualis eft hyeme flante Zephyro vel Africo. vix confpi-cua reddi poteft Eledtricitas, licet diutiflime, & vehementiflime T ubum perfricuerimus; quoniam-aër aeftate plurimis vaporibus inquina-ttir, faltem in Belgio, aeftate nequaquam adeö fdiriter fuccedunt Experimenta quam hyeme: Imo vidi1 locum, in quo aër ab halitibusp^urimorum Spedtatorum invafèrat inquinatus humidusque, adeo fuif-fd, ineptum expcrimentis Eleftricis , ut'nullum fucceflèrit’; imo n eJquidein Tubus Vitreus, generofus, _ utcunque- edefadtas' prrus Sc dern -

per-

PE VI CORPORUM ELECTRICA. i fperfridtus , vel Ievem plumulam allicere poterat: nam huffiiduriiaereum illico fecum abripit Vim Electricam, & per aercm diftri*buit ac alia vicina corpora, cum foluf purufque aer earn Tubo relin*guit, vel parciffime aufert.

Novi (ententiam viguifle ac fi hyeme Vis Eleétrica fere fileret, adfi aeftas & calor defiderarentur, veluti poft S ende hum , Fay urn aliiqueftatuerant, fed non congruere cum Experience fententiam addifcere exG IL B E R T Q potui (fen t Philofophij qui plurimorum corporum viitïElectricam viden pofle clariffime monct, cum aer medio hyeme rigidusfuerit (ft clarus tcnuisque, cum effluvia ttlluris EleSirica minus irr.pediuntv Eleftricizftrmius indurefcunt. Idem Romae obfervavit K IR C H E -RU S & K.ESTLERUS j poftea ex plurimis periculis novis lonccqccuratiffiinis idem denuo affirmavit D ESAGUL1ER1US, qui veri-tatis amantiffimus Philofophus ideo hunc errorem excuffit, nifi in*lus regionibus alias circumftantias nobis ignotae hie occumnt : Dix-erat SE N D E LIU S, non du.bito , quin peiius expertas credo, caloremfri (Hone cum fuccino comraunicatum, hyemis tempore & fmoris inter-Vfintu perire citius, citius & perire & perdi EURrl'citatem, quam afttans tempore: forte Regiomonti aer aeftivus jeque ficcuseft quamqy emails, turn enim oblèrvatum Sendelh poftèt eflè verum csetero-qpin;,clare video, tempeftatis calorem & frigus nequaquam tantumducrimen Eledlncitati jnferre. quam ficcitas humiditafve acris after-re, folet. Quoniam vero K IR C H E R U S in oprre de Magtieie Lib. 1I- part, t,. pag. q6p- & dein ejus Difcipulus K ESTLER U S in PM-fiol. Ksrcheri inter primos fenpferunt, tempus hybernum convenircElcctricitati,. bujus verba afteram. Tempus ejuSwodi experimeutis opiumcqmperto hybernum, Here frigido, elaro Jerenoque, hoc enim Elettricaquxvts minus impediuntur, quod (ft de Borea , quovis tempore flante.Jtrdundum eft, y J after enim uti udus (ft humidus eft, ita ob deremMpijfatum mi porem efcSIum pr aflat: A ct infpiflatus non eft caufajaqturaé Eleéhriciratis, fed vapores, qui tamquam totidem feparatacorpufcula vin» Eledtncam a Tubo recipiunt breviffimo temporeomnem, adeo ut Ek6tncitas ex tubo periifte videatur, qui temporelipco fans dm in Tubo perftat; nam novi, cum prxterito hyemeaqmer gelabat a d o fereno & fpirante fubfolano, Tubum Vitreumgenerola Vi Electrica rrobutum abfque repetita friétione ultra ho-ram feimftem Eleftricum perftitiffe, cum^caelo udo rïequidem mÜnun tempore vim rettmiifte confpiciebatur: imo interdum ad duorumpedum diftantiam Eleétricus Tubus am Cereus Cylindrus aHicit

pci*

D I S S E R . T A T I O P H I L O S O P H I C A.r<spellitque, & fern per ad majorem, quo aer fincerior vap'oribufque de-fipecatior fuerirj cum idem T ubus humenti cxio tantum ad • iuterval-Jum i. vel 5. pollicum vim Eleéirricam oftendit,

Quantam mutationem anima; efflatae mador Elcdtricis experimentisaflèrrc.poflit, didici poft alios, cum plumulam fubalaremtenui bacilloimpofitam recipiente vitreo. texeram , Tubum que Ele&ricum furfumdeorfumque fecundum recipients longitudinem movebam, plumula-que conciufa , ftbrillas a Vi. Eleéfcrica moveri cc'itsebam , fimülac e-nim turn- humentem animam inter T ubum & récipiens efflabam ,* con-cidcm nt jn p lu m u la fibrillae , nee ullum Ele&ricitatis indiciufh am-rlius animadvcrtebam, fuipicabar quoqüe ' in principio me flatü 'ylrfiEkcriicam nbegïlfe v fe d e rro re rn cognofcebamy adhibito folie, qtrip-pe'üöris ficki flatus , quern folie excitabam , Un Vim Eie&ricam !nbnopem batur1 nec" eaov tu rbaba t;4 deo>: etiatii nonnulla 'experiments inacre aperio-infikutiiy qualia ^ 141 m em orabö,-nön é’vbrètó médio-'1ca turbantur<^5,qüeiïKtdmodut» Viri Experientifl«iiiiiGR‘A Y t?S &;IXEIa F mvënèronP. ^ Quaftobresw bum idi ‘ Vapofës ,kq u f ‘Corpora* p é r 'f t ifiAéêftioÖ* nóftifijfit t Vjfn'Etedlrècam^jFllicó abri-*p iu n t, difpefgüntquê ocUIimé^ - qubd* fiflderus'Uer'- nónTeciflêt.

;§, 1 o .-C orpora qusé E lèörica redduntur per: 'GbmmtiUitatiönem acoïporei quöd eft per-fe Ek&rfcum,'-%epelhmfUP; ab ifiocy fi liberc'avofctre quéant poftquam eöpiofam r^Vim 1 -reeêpéruntpenguntque^êodeR j -tiépéll^-ttli'qttómdiuâdîftenfriHPvafiM''1 alitjüaö-doi'UbiuS vel duoftiriT J6blilifeUftty dófieb Vim bfeüft amiferiné, five earncommunïcando CuftiuSafe,’ vel cum alüs eörporibus, tümqüé demumab eodem-Cofpore aliiduö tunyfi id Eleétricum perftiterit, Vel novafri&iöne denuo' E-le&ricu-m 'Taéfeöm foerit. Id variis Experim entsprobaverunt- -Nob, D-Ü F A Y U S 'W H E E L E R lUS* Fdcilfirrre au-*'tem vidéri poteft in^p lum üla fubalari levisfima, i iqus ' fi oppónntirrT u b o V itreo -!|kéfri<^biV ! pt'iniürn a llk itu r adbatfétqfieêlapfb quo*dam tempore^ deinde exfeiMiéur a T übo ,m ata tqbe qn ‘aëre^ «ui ' fi Tu-»bus appropinquet-, düfugeré pérget plumula ;> propélliquë fié dd v a - *rios camerae anguloS pro arbitrio pöteft.' Similis eft'eveOtus, fi locoT u b i Cylindrum cersê figillatonse céperim usy!quippe hie perfriftus •etiam allicit primutn plumulam < quam mox répellié^ nartïettïqueîn âere dim ittir, & repellere pergit, quam diu^'Vis'Edöftriea''ibf5plumU-i:''la & Cybndfo pëfftat?. Sim iïkoaufém iplum üla irö itt aërb4latdns ariinïgat aliquod corpus,quocilm extemplo Vrm Eleéirf icam commüOieav'erit,V :five natët in 'aere vaporibos referto ’qui Ele&ricitatem cekriter abferbent,' !jam orbata Vi fua' deuuo allicitur fiye 4 T ü b o , five a Cylindro

Cc-

D E V I CORPORUM ELRCTRICA. x yCereo ; perinde autem eft five plumula prius orbetur y i : Eleótrica,üve Tubus , quamobrern fi madence fpongia Tubum abluerimus*mox .ad fum plumula ob motum advolabit , adhuc Vi Eleótricagaudens.

W H E E L E R U S filum fericeum caerukum , quatuor pedes Ion-gum horizontalem in fitum tetendit, ex hujus medio alterum tenuefilum lineum album fufpendit, quod ex anfa Jibere pendebat , turnTubum Vitreum Heótricum in dillantia pedis filo oppofuit, paralieloin fitu , a quo filum fepties o&iesve alleótum repulfumque fuit ; veTrum poftea Vim Tubi perpetuo in filum mnsfundere potuit j ut cla-rior foret eff'edus, qüem in finem circa Tubi extremum ligavit fu-niculum, quem adnexuit anfas f il i , jam Tubi Vis Eleótrica per funi-culum continuo transfundebatur in pendulum , quod ideo ju a extrc-•mitate aufugiebat Tubum , nunquam ab eo alleótum ; poftea derivan-dam aliorfum Vim efle cenfuit, appofuitque funiculo digitum totum-que fuum corpus, quamobrern pendulum filum , viribus immune, aT ubq alliciebatur, ac fi folum fuiflet. Ex eodem filo fericeo duofila Jinea, alba, pedera longa , ex anfis ad diftantiam dimidii pollicisa fè fufpcnfa fuerunt, turn Tubus Vitreus Eleótricus fupra ea ad exi-guum intervallum detentus fuit, extemplo filprum extremitates, quseVim Eleótricam reccperant, a fe receflerunt. Cum filorum extremi-tatibus adneótebantur plumulas, h a Tubo fuper fijis detento magisa fe receflerunt i qiuc experimenta fufe oftenderunt quod aflerueram.

Si vero corpus > quod per Communicatipnem redditur EIcótri*cum, alteri fimili corpori adhaefcrit , idque iterum aliis. fimilibus,turn Vis Tubi Eleótrici efficiet , ut primum corpus ad fe allicia-t u r , adhaereatque continuo, nequa^uam repellatur ; Vis enim Ele-flirica a Tubo exiens transfunditur ab uno in aliud corpus, nee primum corpus arorit folum . Ideo fi p lumulm fufpendamus cx funecannabino, qui annexus fit fornici , trab i, aliisque fimilibus , corpori-bus, plumula è . Tubo Vitreo Eleóirico allicietur, Sc alleóta adhsere-b it, quamdiu Vis in Tubo perftat. Si vero plumula filo fericeo lon-go, ficco, fuiflet annexa penderetque, turn a Tubo Eleótrico alleótafemel, mox repuifa fuiflet, & , diu fuam Vim retinens, a Tubo ab-igi perrexiflet, quia Sericum exiguam raodo Eleótricitacis Vim in ferecipere, nee eam proeul deferre poflïr.

5. 11, Quemadmodum corpora,quorum unum erat per fè Eleótricum,alterum faótum Eleótricum perCommunicationem fefe repellunt,ut vidimus in ro , non fècus duo corpora per fe Eleótrica, Sc ejusdem fpe-ciei,fe repellent, cum Vi Eleótrica prarditafunt: Nam non videtur ullutn

C dar*

I t D Ï 9 S E R T A f 1 0 P H I L O S O P H I C !

dbridf&ritneii, iqoqppe idem; erït, five corpus, per ft Ek£tricum; erifeft rit Bk&ricuro^'five Vim hanc ab alio fimilt acceperit. Nihilommuspropofetotidn Experiment confirmandam judicavit W HEELERUSyqui partem Tubi Barometric!, pedem longi,ex filo caruleo fericto fu>fpendit, & fti&kme. reddidit Ele&ricum j. Tubum aiium Vitreuminox Ek&rieuro fo&uffi tenuit ad priorem paralklum , extemplo fu-fcenfus Tubus ab a kero receftic. fifed aliud quoque Experimentuna inéttndèm fincm cepffe |i fcx filo fericeo cseruleo fufpendit tria fila feri-eea, cocck®a, fibi Configuav quodlibet bis terve inter digitum indii-oem & * pOMicsra m ixit, atque Vi Eledtnqa tmbuit, extemplo fila ferepulerunt , PyrataidcFn fbrmantia Si pluaiula lubaians tenui ere-#oque bacillo infix*' fteterit, & Tubus Ek&ricus non procul ab eateneatur, omnes plumul® partes eriguntur, a le rcoedunt, radios ve-Juti Sphterae ftkmantes, quippe qusehbet fibtrtla Viai Elcitricam a Tu->0'naficifciltir, 8c ideo tibrilla''Vi<jinam> qu&mbbet repellit, quod , in

pike !fbfbianii ut plumula- axp1icetur,iacit ; interim plumula perpe-ffió föam Vim Cum lygniïo; bacillo communicat,* idekeo, remoto T u-b o , ocyffime omm V^Ëlc^nca orbatur, omnesq-uc fibrillar quafi infe Concidunt, fed fi Tubum Ele&ricum pergamus in eodem fitu re-ïinère, & plutmdam W ’Ek&rka' imbuere, admoveatur digitus.ab nUteró plumiftx* ifttéi0 t|bqui quoque Vim Ekdtricam acquirer , idciroopltimdki iWgitUSqiie,-cfeiem Vi insbuta fclb repellent fugabuntque, qu®fega mamfcfto videri poteft j Sublttto Tuber Vis aj'iqaiamdiu crca dbgiffiti?%er(fe^, avöfe* a plumula;, & Kfto ad digi um plumula aOici-rar, cóftWariÖ prórfus eflfeör-u,'ac-primum abler vabatur.

§ ai>^Vis: Etei&rflca1 in Otpnibus. eorpowbua ‘ non eft eadem , fedtjivérft., quetfiadmiadutn ex phsenofiicrns qtucj edit , 1 mani&fto colligipoteft i primus Éfeéfericitsaem di-verfam & duplicem eflêi> alteram k.i*

\ itltctuki TQ&fiYi'O] ft’iïï'jdobfei^vavit iiVo& D4d-EAYv S j.. diicrimenfiStf ifequintïbüs experiment»: ■«©lkjgfctfri -* ” • ; * •- Diximus §. iob; jdttnvulanv fiiba-larsm. è Tub» Vitreo» -Ekoirico al»-Eer primum ,* deinde repdlb , qtiamdiu Vis Riectrica in Tubo piumulave perftat : fit jum plumula, qu® Vim Eledtricam Tubi Vitreitre*êperit!, natetqiae in aëre; mox XtyUndrus Cera; Sgillatoriai Ekdtri*éus' faéius ad pedum duor-tsm diftantiam a plumula- teneaturillieoffiiû; oColi citius dbripitiir plumula, adficretque Ecr®,: edens ;pbq io*-feeiicMi tlontrfei'ium ac Vkrtûs1'perfri^lus iiubus. Scd.inlfcituaiausiEx.-perimentiim , qtiod'Criicis', Nt-'wtmtana, vocarem, - & rn Cy->findto Cereo excitemus Vim Eleciricam , plumukmque opponatnus^bfp<; a. Cera allicietur, mox repelktur , natatura m aere , 8c a C»era

B E V i C O R P O R U M E L E C T R I C A. t 9

jpergft repelli j verum jam Tuftus Vitreus EJeétricus ad aliquot poJ-licum drftaumm A plutflula ponatur, mox nidhi oculi citius ‘advola-. bit alledfca plumula, quamotaem phenomenon fimilè eft; in uciquc_ex penmen to , Sc al iter in idem corpus operator Vis Eledtrica PitYeat.«liter Refintfu. r ; ; jnti ■ , ,, ,, . - r .

Sed aliis Experi mentis h£c Vis varia probanda adhucerit; Suipeft-dantur ex filis ftriceis vel ex ehordis inteftinorurn dud Vitrei Tulij,fieri & Elc&rici'v fibique parallel! p in fiju horizontal!, ut fint,fiiftMi--tacula Vngit ferreue iis imponefidas , circa Virgam pendent 'U-neum , duos pedes longurn vel longius , .utnoque extremo lib^rjurp»prope Virgce éxcremuto ceneatur Tubus Vitreus Eleöricqk./.iÜiceextremitates ambae filorum fe repellent , & a fe reeedent, dyrante, hocrecefiu alter -I ubus Vitreus etram Ëkdtrieus non prpcul- a filóru.tpextremis teneatUry Sc ab hoc repellentur extrema, quippe Vis utrftis-que Tubi Vitrei eft eadem ; Verum loco, fccpndi Tufti prqp^jïll^.rum extrema teneatur Cylindrus Gereus Ete&flkus.j extemplo abhoc ambo extrema allirienter, nequaquam repeikntnr.n. SufpeflfiS;ty>antea VirgA ferreA, ■& Aiabtehcffeds fills , ad Virgae extremum admó-•veatur Gylindrus Gereus Electricus, nunc repellentur qqpque 4 (e ft-Jorum exmma , & fi Jtyerea - non procul ab cxtêmitatibus filorunjalter-Gylindrus Gereus pohatur yv& ab hoc ftjcundjo repellgftttJT ea^yujiextrema, verum fi In, eadem dilferttia lotoGenje Tubys: Vitreu?bfcatur, ad hunc alk&a advolabunt fila-

Duo Tubi Vitrei ;perfriéki Sc üjmul admoti extremo forli?, qui ho*rizontaliter tenfus eft, ftmul Vim Ek&ncam foam fonj tp»dunt, adeèut unita amborum Tuborum Vis Ekcbica fortius majorive cqpildecurrat fecundum funis longfodinem , quiam ft uftus Tubus Eledfrftcus dumaxat flmis cxtremb applkatus fmfien Sim.ik quid ftt,,cumduó Cylinder Certe Sîllatorige perfridli ftpiyl fopi^ extreino adpipTveantur .- Verum perfriétuS & EtóricusfiTubus Vitreus Cêreu*Gylindrus firriul apphórfitur ridem funis extremitati ,. jqm ita Ie de-ftruuht ambs hae Vires Ele&rieae , ut nulia Vis jüxtafunem decur-,rere obfervetur. Ex qmbtts manifdfo.,liquefy Vita Ekdrieam rev&ra eflfe 'dmdfam^ êt proinde Ndb. FAYfoM non male diftindtioneu»in phyfiGam inffoduxifife.

§• Vis Ek&ricay tam Vitreay quam Uefinofa, trarifitper burntlBjpnus> eXpforatorufo corporum * five raj-iorum 4 five döftfiörüm , ftvtsacris .pleriovum y five. VacuoruiU.; tiequt* refert five fuerint ^leSriq»per fey five non Ekdrica,.five fuéfint ex reguo Animali, Vegetah^jij «Vel Foffili petita.

C i Ali-

‘ i o ■! D I S S É R T A T I O PHIL OSO PHI CAAïiquid de tranfitu Ele&ricitatis in &. i. móriere cüereram, ne ve-

roquis miretur,me adeo confidenter a fierere. Vim Ek&ncam~per omnia'explorata libere tranare, cam Viri Experientifiimi in oppofitam fen-tentiam loctiti fint/atque tegmina rariffima, chartam, metalla, ligna-que impedire Vim Eleétricam ftatuerint : in errorem ceciderunt obperverfam expërimentorum methodum, fi enim corpora fufpendanturex filiS fericéis vel ex chordis intedinoruro , aut itnponantur patin?sMyrrhinis , vafcixlisve Vitreis f Vim Ele&ricam per omnia tranfirethanifefte fpe&abimus.: Corporibus vero mipofitis rabulse ligne®, aliis-Vè fimilibus Vegetabilibus , Vim non tranfiire Eleétrieam patebitr,tum enim illico decu'rrit a corporibus in tabulam, fcfe recipit ad aréae'M um , per qtrod & corpora injacentia diftribuitur, adeo ut tranfire nonimpedtautr , nifi quia ab aliis corporibus abfipiatui i Verum cum‘Corpora fufpendantUT ex filó fèriceo vél ex chorda, qua; exiguatntnodo "Viri'urd top'iatti ‘confütnunt, reliquum Ele&ricitatis in ea ope*-‘rktur libéré \ 8c permeat paras caulasque omnium corporum, allicit-tmé alia lev ia qurbus occurrk.

Ne autem quis objiciatVrnrt Ele&ricam forte non per corporummeatus perrepere, fed tantum juxta eorum fuperficies currere, atqueita exhibéfe Phaenomerta, ex quibus tranfitum Eleftriciratis conclufe-ram ; ftóile Alifficultati fuccurram , fententiamque veris obfcrvationtbus corróbofabn : W H E E L E R U S quinque recipientia Vitrea diver-fse maguitudmis cepit, adeo ut? minimum facile ambiri a majori &boC itërurn ab 'amplïóri recipere poflet usque ad quintum ; in n in int»& intiino fulpendit filüm lineum , album, quinque pollices longum,©mnia recipientia' impdfuit Tabulae Antliae pneumaticae , circumfuditMadam ex Ce ra & Terébinthnia conftantemj ue aëris externi ingref.fiis1 ‘impediretur, 8c Vitra quoqire non Métallo, fed moli cerese infiftc-rent ; tum', aëre ex redpiciitibus exhaufto , Tubum Vitreutn Elec-'tficum furfum deoffurtiqué ’non pfocül ab extimo recipients commo-vit filumque in medio recipiente manifefta Motus 8c Vibrationis fi-gna edidit Nulla hic fufprcio' Elè£tricitutis, lecundum fuperficiemMUttlm currentis, formari poteft, cum penetraverit in claufa recipien-ih ab extériórlbus ad-interiora, In loco autem Vacuo Vim Ele&ri-cam perftare, notaverat quondam B O Y L E C S, in Tradl: de OrigineV'xeïtir. pöftïtiït: cum Vegetam Succini* particulam fridioneElcétram, ibclufehtt recipienti, eduótoque aëre , Succinum leve cor-püfculam allicuifle 8c fublevafle in Vacuo vidit Nonnulla expert-®tenta. ab Hduksbejo primum inftituta, idem probanc.

Yidi

D E V I C O R P O R U M E L E C T R I C A . xi

Vidi longum , fed exigui diametri, recipiens circumponi circa phi-mulara fubalarem tenuiflnno bacillo alligatam , atque latera recipien-tis calefaóti tnta man» Eleóhicitatem excitafle, quaplumuke omnes partes erigebantur, & ad latera undiquaque alliciebantur, turn vero T u bus Vitreus Ele&ricus ad 6 . pollicum diftantiam a recipicnte fecun-dum ejus longuudineni motus efl'ecit, ut plumuls: in recipiente T u -bum lecut e fuerint„: cjusque motura, adeo ut tum quoque manifeftointra recipiens. 6c aens plenum, Vis Eleélrica fe receperit.

§. 14. G;<AYO inceflit defiderium explorandi , an Vis Eleétricaad aliquod ab Elcdlrico Corpore intervallum dirigi, 6c quidem quo-usque, 6c quem ad modum pollet^ Veluti levis fcintüla magnumincendium faepe fufcitavit, ita quoque hsec inveftigatio plurimorumdiverffimorum experimentorum, quorum unum akeri anfam dedir,fuir caula : primo funiculum circa Vitreum Tubum ligaverat Phyficus, alterumque extremum gerebat eburneum globupa, Tubo perfriétoobfervabatur Eleétricitas decurrens circa funem perpendiculariter peq-dentem , usque ad globum, qui Eleólricus fic per Communicationemfa&us , afliciebac fila pendula, braéteas metallicas 6c léves plumulas.Funem produxit Philofophus-, adfcendensque atdium fuprcmam con-

. tignationem, cum voluptate vidit, Vim Eleöricam juxta funem ad 40.pedum longitudinem, & Tubo deorfum cucurriflè 6c corpufcula com-moviflè. Deinde, cum opportunitas in majorihus altitudimbus expe-rimentum promovendi negabatur, ïnvqftwandum duxit. an El(.£l,nci-.tas quoque non dirigeretur fecundum funem borizontaliter tenfumatque ab aliis funicubs fuftentatum ; irrita fuerunt prima tentamiraecquis emm fufpicari pofiep , magnum arcanum bic latere in fulcris& fuftentaculis ? latet id tarnen, latentia naturae myftr.ia flicker prófua perfpicienua .eruebat Vir inclytus ; quippe ut fu.cpcdant experi-ïnenta, & ad longiflimum usque intervallum Eled|rjcitas exporngatur,capienda funt fufteiyacula ficciifima. puriifiroa, ex Hlis fericeis , velchordis, inteftinprum, quamvis 6c valeant omnia vald e per Ek<Stri-ca, uti Sicciflimi mnndifiimique Tubi Vitrei 6c Ceras'Sigillatoria Cy-lindri five bacilli notante Fay o 6c Desuguliero j prasferp tarnen choc-das inteftinorum. Hujusmodi fulcris fuftentus funis cannabinus, in-fblatus, madefaftus aqua purö , Êledtricam Vim itam Tubi Vitreiquam Cylindri.merci , ad centenorum pedum diftantiam dcducit,nam FFob. F A Y liS , quj funem 1 z f 6 pedes longum fumlêrat., nondubitavit, quin ad multo majorem longitudinem VisElb&rica prove*bi poffet. Longitudo igitur hue usque eft indeterminata , pendebit-<iue a magnuudine Caulae Èle&ricae 6c Virtutis hüjus generofitaté,-ju C j tune

i t i DrssEaf A l io p h ilCtsoH iicaab atmofpbiej-te sèrew pufitate & ficcitate, ac forte ab alils ad-

huc circüt¥ifiïuttii«. Eft quattïm üfus dócuit fationem éflè habendaifi j- cum funis «pitwt pro ekperimemö nOvms, hró a rèftiatii manibüs• quodammodö fodore ïlittus, ttött facitem tle&ricitati ttrticedit juXta-ie viat», info&tufc idöö fums öftini ftjdore orbatüS purufque eft prfe-- flantiffimus $ fi aUtem interea $ dum prmpaiarur tcntüméh, manu fii-< dante attingatur , ïrteptus- fit-, nifi rrahatur per linteum munduin

aqua fincera humedtatum, atque ita fudore abluatiir, Qpanta peï-fpicientia in tlectlitis txpérimentis opus eft? Süftent&cula delxnteffe ralia corpora, qua; fuut ftciffima, turn qum facile & valde Elect i e 3 fieri pofliïnr, five calefcant^ fridertttrr, pulfenTüt, vtl alibquó-cunque modö agitenturquètaadttiodum i f expetnrrtentis diveifis

,(lair D KSA G LI LI K R U 'S ekgmtef protfavit in PBill Frans. iV°.4f4- & fttnul tVicit alm ie>- eSptrimefiïfS, fuftentkula, quée öpenullius operationis Eloftriva fieri poflunt, progreflutn Virtutis f léè-trica?.impedirc«, & idea inter ^fepiéntier 'prèpöhir, an fidn

.iuftentaeula f tin i s , qüse ‘effluvia PJeöfrica 'tion itatiediuhr, fint talii,qua;, poftquam aliquam Eleétricifatis vim ioibfbefüdt, èa Tubitofaturantur , nihil phis öbfcfbem, fed folitJUatfi paftttn ïïbei*è. prö-.fluere permittant ? nam Vis Ele&ficü uttïmqutr & fone ad ctiórddsfuftinentêS noft decurnt ultra itltei'vallufiV i ? pbïfréüm. Quaïis aufeih

fabric» bor»m corpwurn, ‘qua* txrii cftó’ Vi Eldftffer faturaiitürr?-Expediri hoe & Ehifofopbis cnrquaffl -poïfè Ikl^ètb^diïftj xiöfpó'rUfri& pawiutft ïftrfrittiaranfi ea xörtftituwrtiiïm fóbflrtïni pioffUS ignöra-?®us, laor inter jgyurjftimts aliam pro fblftA fitgaèitafe proptifirit VfrInclyru», cum fuft’ettfaculs füiïïufrttiir é)t Vegèï^bilibuS, metallis’aliisque corponbus, quae Vim Ëk&rieam hlterim dectirrere, qutah-ubi fanis fuftinetur, impedïunt, ap hóe ntffl evdnit, qüia ejuiniodi.foftcnraeu's nunquam Vtribus Eleftricis 'iürft TatoV-ari'' fed ea döfiti-jnuq. reripinne, pröximifque éorpbribtis- tönfigfffs ’ tf&nfmittünt, mó-<fo !a«c fint ejüfdcm CönftitutixJniS-, '8t iterum èomigtó aiiis fiföi-libas oorporibus , quas Vim H:fet5trieam impédirént ; Sitlialac eniififoftentaculö terfnihantur in corporibuS Vim 'Ëleétrieatfi traiitmittctl-«ibus, qua’es lutit cheudfc, mm Vis fc.?etftriea libefe fedmidum fuf-tenraoola meialhca procuffit.

Quoniam igitur nonnuliö ooiptyra tam facile Vi Ekïft'ritó implefl-tur, meqcwqu&rn circa hac ad magnum mtemllimi prBvthltur Elèë-ericitas ■, St ideo noiv obiêrvamr prtitendl Vis Tutti Vitfei Ële&rici•circa chördas firecas, vd Siecos Tübos V f ftös, fericüm, ceraïïi Ögiï-htoriiirB» ad fofigitudinem trium- qu«tT?rvt pffllitttttf , igieio fcihtit

fio

PE vi cor po rum Elec tr ic . mflcgiffimo, cum h*c;ipfa Vig circa funem ad indeterrainatam dfftan-

Procurt3c Sed Tubi Vitrei humedhti fuerint aquA, VitaaS 1? ad inajotera kangitudanem provehunt tefte D tfaulieri*Atque hinc didicimus* corpora perfe. Ekdfcrica , non vet pSciflimccatur In Saturn na n PR1 È reciPerc* *>'fi aleerutrum redu-

^ « A s s r iS ff e S i U r n T f a i r“ ad° reh o * ,ib w * , i a y a « w . a s 7 ^

^ m h r n m m m f x l K a tc o n W r i J U b2 « S S J w *v *' C, t f x>lfl cxPcritwotls k fltpilj modo gerant, nec fiftansVm lE k ö n can i, « , <m. t e w * h rn ..l!l2 1 & X L 2 *O w n ) Elefl;„« ^ ft AocurK,e” E l S r " 'B W W * * .« m m 9m Iw a tt.® a m .

“““ 1K,P«- lc v lm *Drectea attolletur, quae vehementer cormuovetur, fi<ebojttm gfeBiis-loco. Cftiae. cx«e.Witajti funis adn<yms, idem .. . , m J B o a &

Qupniajn phyflca «duntaxat per indudliopotn promoveri poteft e*f e » » W W * ^ : v , * k f t E & J g S m Z

cfuMqixi kngiwdwem prot?n£i, kfcque. e w m t tajiraptes! afundings deinde aiiquQt ^Ti li iaodo sra&yp} longum foriufmes- Tuna fi"h fum.ta. rÛpngTOiuaa cuprea

procurrit lu}o ft fonticulus, artificially ex- cbordk -laufkis faff md*.S f e o n f ï 9 3?en0f CplftO f 'u aqW •’* ÛS‘ **1WU*W q i i a c ^ t ó ^d A ë h k i f !Q& ™ “ ^ ubf . Vitreus rtutatur» totus, 2 * m - ,S* ïi:&r , fui .jiajrte: fitonj, fcoeu®- allic-it / adeoSfflnV m°p° • fed r etiaro, fluid» El&ricitatan djrkeref £ ’ vcl^ ‘ p ! 5A G U U : R iy ^ ,nvenlt. IU ft£ ut Vi!dg^mus, quojnodp, circa Amrxiaha, profluit rSttfcgnfus. ifaauc W fo i l SU gfanm * m fi h o r i S a ^ r ! k b c K ;

M m r i i i Tubus. Vnreug Elc&aeus, R«a J ^ L ^ d !mouisfuit, externplo hominis manus caputque vehemente/ afliVnr« auf, pepdentia mS w j M M - r i f , I ftyfi. tttu, pepe? y^jjeaispKr Eleöwci evala-unf adeoi »r i«\rasS k iK S S i ^ r i s » rores huic expcrm iô r fed id extendere voluerunt; fcûenti modo z.-■ - H e-

M D Ï S S E R T A T I O P H I L O S O P H I C A

Homo impofitus fuit placentae magnse ex cera & colophonia parata^juflüs eft extendere bracchia, alten bracchio admotus eft TubusF.leétricus, illico totus Homo evafit Eleétricus; deinde alter Homoin fimili placenta ftabat, diftans 30 pedibus a primo , funiculusutrique datus fuit, quo inter fe communicationem habercnt;ambo, 8chic fecunduS illico evafit Eleétricus, vi procurrente juxta funiculuma primo ad fecundum; turn fimilem placentam confcendit homo ter-tius, etiam ad intervallum $o pedibus & fecundo, datoque funiculotertio 8c fecundo Homini, tertius evafit Eleétricus, tandem duode-ciul homines eodem pofiti fuper plaeentis refinofis fuerunt modo,8c utlimus $que evafit Eleétricus ac primus, cui admovebatur Tii^bus: qüoniam igitur in decurfu Virtutis Eleétricas per tot Hominesdifcrimen nön obfcrvabatur, non temere collegu D tS A G U L lE R lU Siin po. Hbmitiibus hoe modo ordinatis pofitifque Vim Eleétricaraobièrvatüm iri; quamobreta concludendum e ft, Vim Eleétricam admagnum protendi poflë iutervallum , currendo circa corpora Vege-,tabilia, Foffilia & Animal ia

Duro Vis Eleétrica circa funem 8c fila metallica decurrit, hxc abomhi pane afnbrit, fpeciem atmofphtene format cylindricje diametripedalis,- Hoc Clare videri poteft.r fi funis tranfierit per medium trochi,Vitrèo Cylindro impofiti , quippe totus troebus ab omni parte Elec-tricus obiervatur p quo tempore funis Vim., Eleétricam per totamfudm longitudirieiti'dfeferc nSimnlac Eleétaicitas reéta quadam deter-,roinationc ^procurrere étepit, eadem Via perget»- quamvls non am-plius a f i n e , «utpote abrupta , dirigatur quemadftiodum NobïDtd FAY US invemt, cum enim funem in variis locis defcindebat,’faciebatque ut funes aliquot orti fint, qui paucormn pollicum inter-vailo a fe diftabant, Vis Eleétrica tranfiliit omnia intervalla, nonfècus ac fi funis integer fuiflêt, idem obfcrvatur in virgis ferreis fu-penfis 8c i vel } pollices a feremotisr Non autem tranfitip Eleétri- .ckatis magna e f t ; i nam cum funes uno pedc & fe diftant, difficulterVis a fufie ad funem tranfit,1 quaecunqüe tranfierit-imbecillis obfer-vatur, praecipue tempeftate humida,’ nam per amplius intervalluram nfilit Eleétricitas c ü o fudo quam udo. - Veluti. circa unum funemdecurrit Vis Eleétrica, pari modo circa varios funes,: in ' varias pro-tenfos plagas, decurrit, tantum in origine conjunétil fuerint funes,neque refert, tenfine funes fuerint horizontahter, oblique furfum ,deorfum , an perpendiculariter in altum , eadem libertate in om nesprofluit direétiones : Ideo fi arborem ramolam ex chorda fufpenda-a u s in aëre, 8c prope-truncura teneamus Tubum Eleétricum ,

Vis

D E V I C O R P O R U M E L E C T R I C A . x f

Vis Eleófcrica Tubi per omnes diftribuitur ramos, fique ad pedum intervallum aliam arborem pari paóto fufpendamus, ambafquearbores funiculo junxerimus, Eledhicitas per utramque arborem 6comnes ramos diflunditur.

§. i f . Hucufque qua:dam phenomena Fieófcricitatis defcripfi, fiomnia, quae capta funt, experimenta in Eledfcricis, enumerare vel-lem, non exiguum impleviflem volumen, 6c extra fcopum vagatusfuiflem. Reftat ut quaedam explicem probemque quid fit Vis Elec-trica.

Eft hare adeo fitbtiHs, u t interdiu oculis vïderi nequeat, nihilo-minus earn eflè corpoream fluidamque concludo, quoniam proprietie s corporum poffidet : circa Tubum Vitreum perfridtum occupatfpatium, interdum d-uorum vel trium pedum, atque in toto hoeIpatio ab omni parte operatur circa funem currens, occupat atmo-fphaerse Ipecie fpatium unius pedis quoad eraflktem , cupo fimul to-tam occupat longitudinem quam funis i Vis Eledèriea ergo Ipatiumrepiet 6c exrenfa eft.

z°. In tenebris'lucet, quotiefcanque enim in tenebris'Tubum Vitreum vel *Cylindrum-cera: figillatöriae fricemus, lux manifefto (è-quitur manum, ambitque tum Tubum turn Cylindrum. Si fpfaaeravitrea celerrime in gyrum vertatur , -6c mamt teratur, dum VitrtEledfcricam oftendit fimul lucis fcintillas projtctt in corpora vicina*;cum vero aëris intas eft vacua , intus etiam Eledtrica magis quamextus e ft, & copiofifiimé lude impkturcj'pSi -■ëigitono’- lecundum^longitudinem Tubi perfriéti moveamus ad dfftantiam dimidii pollicis;innumerae fcintillas in diverfis diftamiis in digitum mcumtrtt, iifqucextmdtis Eledtrtca Vk fublata eft; fi fcopas loco digiti adbibueris,omnibus fetk fcoparum fcintilla adhaerere confpieituricum Homo rafilis lericeis libere krt aëre pendet ;r«jusquc pedibus-Tubusi- Vitreus ,«dmovëtur, a quo Homo-fit Eledfcricus,* tum, fimulac alter digitummanumvë prope faciem fufpenfi tenuerit ,'flamtnuls: fpecies in -digitumtncurrit, 6c fimul uterque Homo fentit pundturam : Si Hominesfteterint in placentis refinacek; 6c ad quemlibet aliquis accefferit, acfi vultu manum cujus vis intueri vellet, videbit >ftammulam' ex-manuegredientem 6c pundturam fêntiet, imo uterque finiul fpedtare pof-funt flammam 8c pundturam experiru Haec. omnia probanc VimEledfcricam cfiè lucenrem, vel laltem cum luce conjundtam, cum-que lux vel jgnis plerumque ardtiflime adhaerere foleat pjbulo oleo-«>, imprimis fi aliquantum perftat, nam fincerus ignis vei pura luxfli&u oculi «itius quoquoverfus diftributa evafldctt, V»s Ekdtnca

D cor-

ZÓ D I S S E R T A T I O P H I L O S O P H I C A

Corporea erit, & fi non ignea, forfitan oleof* pinguisve naturae pe»«tius, quam falinse vel terreas ; atque, ideo non pennde eft a qmbus-nam corporibus fricentur Tubi vel Cylindri Elcétrici , eum manusVivi Hominis fit optima.

Quando confpicitur igniculus, auditur fimul crepitus, non fecusquam fi falis marim tenues cryftallos igni injecifl’es j quicquid auterohujusmodi fbnituvn edit, neceuario eft corporeum.

4°. Imo pereipcre in dorfurn manus, in faciem aliquid incurrenspoftumus, cum Tubum Vitreum vel'Cylindrum Cereum perfriótumnon !procul a manu facieve tenemus, nam oculos & palpebras feriuntac fi tenmffimis capillis ftrinxifles, imo 6c cilia fk fupercilia moventVires‘Eleétric* ; non vero tactu aliquid diftinguimus, quod corpo*reum non eft, dam quicquid. Spirituale eft taétum effugit.

-fo. Cum Refine fumuntur ad Eleébicitatem oftendendam, avolan-tes partes fimul od:re perctpiuntur, quicquid vero olfacmius, id cot>poreum efE

öo.'Movet Vis Eleétrica omnia lev ia corpora absque difcriminenunc alliciendo nunc abigendo , adhaeret abquamdiu corporibus , abiis avolat, ea penitus rebnquendo , tranfit a corpore ad corpus ; fuf-citatur calefa&ione & fnétione valida , qua; omnia oftendunt Vimjterum efle cor-poreatn, eamque conftare ex tenuibus particulis, fluUdam maflam cenftitucntibus & adeo fbbtilibus, u t , veluti ignis peromnium majorum corporum poros tranfit ,/ fic & hanc per eosdemmanare, 'uti conftitit in §. i 5. , quamobrem non male Vis Eleótricaex effluviis conftare afleritur.

Cum his effluviis fimul quidem adeft ignis & Lux, fed an absqueigne & luce non perftarent fbla ? an difcrepant ab igne ? an vero mo*do operari poflunt fimul cum igne & luce ? h&’c omnia nondum funt*n tanta claritatis luce pofita , ut eerto quid affirmare aufim , namcorpora tantum ignita & non perfriéta non funt Eleétrtca : Metallacalefaéta & trita , qüamvis aliquas particulas exfpirent , odore faciicdiftinguendas, non funt Elcétrica Si in Adamante friétione Eledtri*citas fufcitata fuerit , Iuceatque in tenebris, hic humeétatus Vi Elec-trica:orbatur, duin ramen aeque diu lucere pergit, quam fi humeétatus non fuiflet : adeo ut cum prudentiffimo DU FAYO concludam,lucem trim excitatam non tam aréte cum Vi Elcétrica conjungi,quin Lux fuperftes efïè poflêt defiruéta Vi Eleétrtdi turn autemEffluvia Eleétrica forent aliquid a Luce diverfiira , quacum tarnenplerumque conjunguntur, nam nunquam Vidi Eleétricitatem , nifi fimul ignis calorve corporibus adfuerit.

D E V I C O R P O R U M E L E C T R I C A. 47

■$. hSi Sed an Eleótricitas omnibus iis corporibus , qua: EUSlric*per fe vocavimus, lèraper omnique tempore ineft, an vero ad ea ac-oedic , cum calefount & frieantur , & prorfus deinde avolat ceflantecalore Sc fridtione ? Sunt qui ftant pro fententia , Vim Eleétricarafbmper corporibus hifce ineflè, fed earn efl'e adeo exilem Sc imbepil-lcm , ut fenfuum noftrorum ope detegi.nequeat, nee edat eflèébus incorpora fenfibiles, verum earn in motu agitari friótione , tumque incorpora fenfibiles nobis eflèétus edere. Sufpicionem hanc non quidamcontemno , fed inter demonftrata non depono , quomodo enim con-vincar Vim Ele&ricam femper coiporibus inefle , quando null^mPhaenomenon ab ea edi confpicio ?, An» cum ferrum ignitio.ne cande-factum urit multaquas attingit corpora, concludere tuto po (Tem, eun-dem ignem antea quoque fuifle inferro , fed non agidatum, cum nullum fignum combuftionis aétionisve alterius edit.? An vero probabi-lius colligerem,, aliunde quoque ad hoe ferrum acceflifiè ignem , qqoimpletum nunc candet ? hoe mihi videtur, atqui eodem mod o, $lec-tricitas ad corpora accedere potuiflèt, in quibqs antea nihil -dims Vir-tutis fuiflet; potuiflent frictione tenuiffimae quaedap partes corporisfblvi aliquantum a reliqua cohaeiente mole, agitari a motu vibrato-rio , quo inter frieandum totius copporis. partes agitantur, prxcipucaccedemc fimul igne, Sc forte qujbusdam al iis latenttbus m atmolpha.*-ra partibus : bic profe&o tantam inveuio: natpr^jpbfcuritatemr, q t,quo me vertam r ncfciam. Npn me qpidem latet aliqiuos Phil<ofopiosflatuifiê* omnia corpora temper a qyadam atmofphflerg ^qrpqrea ambirj,imo funt, qui id in dubium non revocant * verutn tantae tpmentatis reuscfiè nolo, nam nullum datur argumentum prohactententia univerfalweradftruenda, etiamfi non negaverim qutedam corpora ab atmolphseraafpecie circumdari, veluti lunt Animalia Viva, plantte vi vernis oientes-que, omnia olentia alia, qua; fnbnhffimas partes ex fe exfpirent , inauras diftnbuendas Sec. Sed vefiem , ut evinceretur hoe in reliquiscorporibus locum habere,, nam fola allèrtio nequaquam eft demopftra-tio, vel firmura aliquod fundamentum ratiocinii j non autem Vis At-trahens^ex omni corpore cmanans , ejusmodi atmofphasram corporeamprobat, quid enim fit hujusmodi Vis attrahens, eft inter maxime ignotaponenda, quetnadmodum ejus Inventorcs candjde profit.ntur.

§. *fa Effluvia Eleótricaj ex corporibus .per fe Eledtricis fricatis-que igitur avolant, redeuntque, dum avolant repellunt ea. qua: moven t, corpufcula , Sc ideo nigra: fuliginis leviffimas Glebulas taotoimpetu projiciunt in chartam, ut impetus cl are aud-iri poffit: cum effluvia redeunt, fecum abripiunt, mobilia, eaque Tubo velCyhodro Ce-*• <■. D i reo

t f D TSS ERT ATIO P HI LOSO PH IC A.teo admovenc, admota icerum excutiunt, excufl'a re^ellant, q u r , ocicarrentia aliis- cum his Vim fuam communicanr, & denuo alliciun-tur : Inordinate motu hac effluvia evolnre & aJvolare ex motu, quo*exiles braétea: aurex, turn faliginis glebulx ag.tamur, colligi poteftrquippe nunc corpufcula ftcuhdum Tubi- lengifudinem moventur in*exili ab eo diftantia , nunc in modum Verticu- ab omni paree circa-Tubum in rotundum eelerrime agkniur ad inrervallum unius plurium—ve pollicum , tandem Tubo applicantur, applicata manem, not nullaexcutiuntur, adeo ut effluvia verofimikter in vortieis modum in ejus-modi occafiombus agicantur.

Quid vero efficit , at Effluvia , quae avolariwit, redeant ? An acrhaec repellit ? Aut an aër eft corpus valde:per fe Ekétricuim Se ftm -in ftatu vigentis Ek&ricita is , quod effluviis Ek&ricis decurfutn liberum non concedit per ft? ftd veluti Eledh ica eju^dem fpeciei ft repel>lu n t, an fie aër Effluvia Ele&picorum Corporum non repellet ? Haecjfententia prima fronre milri non parum arnfit, verumillico difficuhatempraevidebam, attendens ad libemmum effluviorum curium circa funem-lohgiffiïïïurn, armofphieram' pedalem conftituennum, quod fi enim aërin fllo cafu refiftat excurfai effluviorum, cur non in altero ?; pra ter-ea cujusnam Elcélricitatis parnceps ent acr, an Vitreae, an Refinofae?.fi- V itree , turn effluvia Tubi Vitrei- repellentur atr eo, allicientur au*-,tem effluvia Refinpfa ;; quod- non fit , nam xque repeUuntur effluviatRefinofa ab aëre quam Vltrea, idcirce-, fi aëri Bk&ricitasadferibe*tu r, utraque fimul ei attribuenda? foret, tarn Vitrea, quam- Refinoft*vel quaedam tertia fpecies, binas priores pepellens cum vero nondutn*in praeftntibus tenebris demon ft rata hare fir, ftanoni ipfc non indul—gebo, quamobrera , exped-re me rem non pofte, fateri malo* Njhil-ominus aërem Effluvia Ekdtrica repellere ex aliis experimentis con»ftat ; fi enim Tubus Vitreus ita fabcefii&us fuerit,ut ex eoantli* pneu-tnaticae beneficio exhauriri aër poffit, & exhauftus fervarr, turn r licet Vi magna fricuerimus T ubum , efficcre non valemus, ut hie ex-trinftcus Vim Eleétricam exerceat, quin omnis ea Vis ab acre exter-no prematur introrfiim, quippe in Tubi cavo Vis omnis colle&a ad-haeret, fit acriter operatur in plumulas , fila, aliaque prius immifla;corpora ; fimul ac autem aërem in Tubum admiferimus, Vis Elec-trica extrinfecus- fpeétatur-, & Tubus, quam vis non critus y a fblo*interno aëre Vim veluci accepifle videtur, Vim non accep itftd quae,antea introrfum pulfa erat nunc per extemam internamque T ub ifiiperficiem xqualiter diftribuitur, uti Hauksbejano expenmento inven-

DE VI CORPORUM ELEGTRTCA. i 9§. 18. Interim Coronidis loco adjungam , Effluvia Ele&rica non

femper pari celeritate procu-rrere, led hanc mulrum pendere a vehe-mentiori vel languidiori friétione .Sc calore T quo 1 ubus Vitreus velCylindrus Cereus agitati fuerint: Novi enim, Effluvia Vitrea fuuera74. pedes longum fuilfè emenfa eadem- hora' matutina intra tempus8 ,.io ,vel 11 Minutorum Secundorum ; Verum Effluvia Refinofamul-to celerius pracurrerunt femper", eandemque longitudinem. procurrc-Funt tempore 4. cum dimidio turn 6 . Minutorum Secundorum. F u nis duplo brevior ab Effluviis Refinofis nunc uno , nunc duobusMinutis Secundis percurrebatur, led a Vitreis Effluviis duntaxat intribus Miuutis Secundis.

Effluvia Refinofh vehement! usquoque operantur quam Virrea, con-trarium quidem aViris Eruditrffimis affertum fuit, verum. cum Ne-mo hue usque tam vaftos bacillos ex Cera Sigillatoria confecit, SeVitreis Tubis pares, conclufiones accurats üeduci non, potuérunt,-quales nobis licuit.

Imn Effluvia Refinofa-, in majors opetantui:. intcry^ii q^nai Vitfea':-Verum in 1'hemate nullus diccndi Enis foret, 6 oqania , ,,qu3J;,fPCPri-tiffline inëituta vidi, delcriberem, quamobrem huic DifTemtioni ïm-■potïo , j

ï s s f i

EP | ' G©^

C O R O L L A R I A.: ' • LCorpora a ttu in infinitum pojfe dividi demonjlratum non ejl,

bine Divijibilitatem corporis ejfe aitributum nondum pone-re licet.

n.Jiinc verofimile videtur dart particulas minimas, indiviftbi-

les, quas A to m s PbiloJ'ophi m eant.

III .

D ari fpatium omni torpore vacuum , extenfum , indivifibile,immobile, infinita amplitudinis, in quo omnia corpora fu n tpojita ac moventur affirmamus, id tarnen non ejje Deum.

i y .Omnibus Corporibus Syflematis planetarii cómpetit g ra vita s,

qua vero illius fit caufa ignoramus.

V.

Cohafio Corporum h Vi quadam attrabente, non a V i externa premente pendet.

VI.Fluidi partes in perpetuo motu ejfe pojitas negamus.

VII.Jgnis ejl corpus fubtiliffimum , omnium majorum corporum poros

intrans, eaque plerumque,Ji innotabili detur copia ,extendeni.

VIII.L ux £«? ignis f m t corpus m um idemque.

IX.Aè'r ejl Fluidum invifibilc , in t a ft ik , g ra v e , elajlicum,

pellucidum, ad v it am Animalium £5? vegetationemplanta -necejjarium , vehiculumque foni.

X.Dm Deum ex Pbyfica demonffrari potejl.

XI.Homo conflat duabus partibus, mente & corpore conjunBis,

qua inter Je penitus discrepant.XII.

guomodo autem , & quo in loco ha fubjlantia fecum fm tconjunBa ignoramus.

XIII. .Mentem in Corpus & Corpus in Mentem agere experientta

quotidie probat ; licet tnviBis argument is , quomodo haemutua operatio peragatur, demonjlrari nequeat.

XI v rMentem ejfe immaterialem, d Deo creatam im m ortalem

affirmamus.XV.

Eique foli competere Memoriam Jlatuimus.

X V I . .

Senfus nos fa lle n negarns.

JL > 'ml

l

• ’* ■ V ;-.V'. :$ m . | V'i

; . r a

* ^ \ v \ «■. .-*- \ ' t ï ■ . -V': • ' # 4. i

m - . . v *ï v - . a . %/ »

f 1 .1 a*

"ST " ' ' W r T é ‘J

L E - . * i _ 1 \ r • • ' ^ T ' t ^r a * v / ; . ’. v

i r t y. / i A .

"'■WH''

fèt> cftü h < v? ’ * > '

«1SI «ïOïV'i^V 'V.\ Vi v. .. . , „ y ï

. i A

y ^ r / # ï v $ ö \

*1 • |

IM P wm

IK

urn-

If fin

ssmi

® «StSfi

SKSCwm. '5MW

km i...jw nme. menara hmc do&rin» lucem aflutüt bruamius au ^yficam^proroovendam ac...

Documents