kimikako xxviii . euskal olinpiada - 2015

Kimikako XXVIII

OHARRAK (Irakurri mesedez arretarekin):• Borobildu ezazu zuzena den erantzuna • Erantzun ahalik eta galdera gehien horretarako duzun denboran (100 min).• Erantzun zuzen bakoitzeko 1 puntu izango duzu

1. Baldintza egokietan, oxigenoak hidrogenoarekin erreakzionatu ohi du ura sortuz. Oxigenoaren 2,00 g eta hidrogenoaren 2,00 g izanda, zenbat ur sortuko da? g/mol; H, 1,01 g/mol).

A. 17,84 g. B. 2,25 g. C. 1,12 g. D. 4,00 g. E. 18,96 g.

2. Altzairuzko ontzi bat helioaz beterik dago 1presioa, 353 K-eraino berotuz gero

A. 104 atm. B. 4,1 atm. C. 6,1 atm. D. 0,24 atm. E. 5,6 atm.

3. Urrearen 71,2 g ditugula kontutan hartuta, hurrengo erantzunen artean (datuak: masa atomikoa Au, 197,0 g/mol;

A. 0,361 atomo-gramo daudeB. 0,901 atomo-gramo daudeC. 0,361 mol daude. D. 2,1·1023 atomo daude. E. 71,2 g urreren pisua 4,29

4. Sodio karbonatoa komertzialki ekoiztu ohi da sodio hidrogenokarbonatoaren deskonposaketa termikoaren bidez, erreakzio(g) + H2O (g). %98eko purutasuna duen sodio hidrogenokarbonatoaren dutenean, zenbat sodio karbonatu lortzen da? g/mol):

A. 52,98 g. B. 133,70 g. C. 66,85 g. D. 41,99 g. E. Aurreko bat ere ez.

Izen-abizenak: ________________________________________________________Ikastegia: ________________________________________________________

Colegio Oficial de Químicos del País Vasco

Euskal Herriko Kimikarien Elkargo Ofiziala

Kimikako XXVIII. Euskal OlinpiadaGaldera sorta

(Irakurri mesedez arretarekin): Borobildu ezazu zuzena den erantzuna Erantzun ahalik eta galdera gehien horretarako duzun denboran (100 min). Erantzun zuzen bakoitzeko 1 puntu izango duzu eta gaizki emandako bakoitzak 0.25 puntu kenduko dizu.

oxigenoak hidrogenoarekin erreakzionatu ohi du ura sortuz. Oxigenoaren 2,00 g eta hidrogenoaren 2,00 g izanda, zenbat ur sortuko da? (Datuak: masa at

helioaz beterik dago 17ºC eta 5,0 atm-tan. Zein izango daeraino berotuz gero?

ditugula kontutan hartuta, hurrengo erantzunen artean Au, 197,0 g/mol; zenbaki atomikoa Au, 79; 1 u = 1,66·10

daude. daude.

29·1025 u da. Sodio karbonatoa komertzialki ekoiztu ohi da sodio hidrogenokarbonatoaren deskonposaketa

erreakzio honetan adierazten den moduan: 2 NaHCO3 (s) %98eko purutasuna duen sodio hidrogenokarbonatoaren 108,14 g

dutenean, zenbat sodio karbonatu lortzen da? (Datuak: masa atomikoa: Na, 22,99 g/mol; C, 12,01

________________________________________________________________________________________________________________



. Euskal Olinpiada - 2015

eta gaizki emandako bakoitzak 0.25 puntu kenduko dizu.

oxigenoak hidrogenoarekin erreakzionatu ohi du ura sortuz. Oxigenoaren : masa atomikoak: O, 16,00

Zein izango da tankearen barruko

ditugula kontutan hartuta, hurrengo erantzunen artean okerrekoa adierazi ; 1 u = 1,66·10–27 kg):

Sodio karbonatoa komertzialki ekoiztu ohi da sodio hidrogenokarbonatoaren deskonposaketa (s) → Na2CO3 (s) + CO2

108,14 g erreakzionatzen 22,99 g/mol; C, 12,01

________________________________________________________ ________________________________________________________

5. Karbono monoxidoa lortzeko ohiko prozedura karbono gori

araztea da. Erreakzioaren ekuazioa hurrengo hau daoxigenoaren bolumena %21 delanormaletan) lortu ahal izateko

A. 22,4 L aire baldintza normaletanB. 44,8 L aire baldintza normaletanC. 106,67 L aire baldintza normaletanD. 4,70 L aire baldintza normaletanE. 22,4 kg aire baldintza normaletan

6. Karbono, Zesio, Fluor, Hidrogenohandienera hurrengoa da:

A. C < Cs < F < H < O. B. F < O < C < H < Cs. C. Cs < H < C < O < F. D. O < H < F < Cs < C. E. Cs < O < C < H < F.

7. Átomo baten elektroi-konfigurazioa hau bada: artean zein den zuzena:

A. Aurrekoa beste konfigurazio honetara pasatzean, B. Elektroi-konfiguraziorik egonkorrena da.C. Bere zenbaki atomikoa D. Alkalinoen taldeko elementua da.E. Lurralkalinoen taldeko elementua da.

8. Co-aren zenbaki atomikoa 27 da. Taula periodikoan Cozein da Rh(II)-ren konfigurazioa?

A. d8.

B. d7.

C. d6.

D. d5.

E. d4.

9. Hurrengo zientzialarietako eguzkia bera atomoaren nukleoaren parekoa izanik. Zeinek proposatu zuen eredu hori?

A. Arnold Sommerfeld. B. Niels Bohr. C. John Dalton. D. Ernest Rutherford. E. Joseph John Thomson.

10. Jakina da ordena berezia jarraituz betetzen direlahau definitzen duen printzipioak zein izen du?

A. Aufbau-ren printzipioa.B. Betetze printzipioa. C. Hund-en araua. D. Pauli-ren esklusio-printzipioaE. Heisenberg-en printzipioa



Karbono monoxidoa lortzeko ohiko prozedura karbono gori-gorian zehararaztea da. Erreakzioaren ekuazioa hurrengo hau da: 2 C + O2 → 2 CO.

%21 dela jakinda ¿zenbat aire pasatu behar da 44,8 L normaletan) lortu ahal izateko?

aire baldintza normaletan. aire baldintza normaletan.

aire baldintza normaletan. aire baldintza normaletan. aire baldintza normaletan.

Hidrogeno eta Oxigeno elementuen elektronegatibitate

konfigurazioa hau bada: 1s2 2s

2 p6 3s

2 p6 4s

2, adierazi hurrengo esaldien

Aurrekoa beste konfigurazio honetara pasatzean, 1s2 2s

2 p6 3s2 p6, anioia sortzen da

konfiguraziorik egonkorrena da. Bere zenbaki atomikoa 19 da. Alkalinoen taldeko elementua da.

taldeko elementua da. zenbaki atomikoa 27 da. Taula periodikoan Co-aren azpian Rh-a baldin badago kokatuta,

ren konfigurazioa?

batek proposaturiko eredu atomikoak eguzki sistemaren itxura nukleoaren parekoa izanik. Zeinek proposatu zuen eredu hori?

berezia jarraituz betetzen direla elektroiak energia maila desberdinetan. Ordena

zen duen printzipioak zein izen du?

.

printzipioa. en printzipioa.



gorian zehar aire korrontea pasa → 2 CO. Airean dagoen

44,8 L CO (baldintza

elementuen elektronegatibitate-ordena txikienetik

ierazi hurrengo esaldien

, anioia sortzen da.

baldin badago kokatuta,

eredu atomikoak eguzki sistemaren itxura du, nukleoaren parekoa izanik. Zeinek proposatu zuen eredu hori?

maila desberdinetan. Ordena

11. Zein elementuk erreakzionatzen du azkar batean urarekin 25ºC

A. Aluminio. B. Karbono. C. Litio. D. Fosforo. E. Kaltzio.

12. Zein elementu urtu daiteke zure eskuen beroarekin?

A. As. B. Ca. C. Ga. D. Ge. E. Zn.

13. Hurrengo kontzeptuetako bat bakarrik da

A. CCl4 molekulak ekarri lotzen diote Van der Waals indarren bitartez egoera solidoan daudenean.

B. HF-ren irakite puntua HClC. Van de Waals indarrak elektrostatikoak diraD. Hidrogeno loturak sortzen dituzten

dute. E. Van de Waals indarrak are eta txikiagoak

14. Oxigenoaren bi espezie alotropikoak oxigeno oktetearen araua betetzen dute, oxigenoaren atomo guztiek gas dutelarik kasu bietan. Hurrengo esaldietatik bata

A. O2 molekula lineala da. B. O3 molekula angeluarra da.C. Lewis-egituraren arabera, ozonoaren erdiko molekularen karga zero da.D. O2 molekulan loturaren ordena 2 da.E. Ozonoaren molekula bi egitura erresonatzaile bezala adierazi daiteke

15. CsCl molekularen inguruan zera adierazi daiteke

A. Solido egoeran, kristal-sareB. Fusio eta irakite puntu baxuak dituC. Katioia txikia denez eta anioia berriz handia, koordinazioD. CsCl molekulak elkarrekin lotzen dira sare kristalinoa sortzeko Van de Waals indarren bidezE. Solido egoeran hauskorra da



Zein elementuk erreakzionatzen du azkar batean urarekin 25ºC-tan gasa sortzeko?

Zein elementu urtu daiteke zure eskuen beroarekin?

Hurrengo kontzeptuetako bat bakarrik da okerra. Zein?

molekulak ekarri lotzen diote Van der Waals indarren bitartez egoera solidoan

ren irakite puntua HCl-arena baino handiagoa da. Van de Waals indarrak elektrostatikoak dira. Hidrogeno loturak sortzen dituzten elementuak elektronegatibitate handia eta tamaina txikia

Van de Waals indarrak are eta txikiagoak dira molekulen tamaina geroz eta Oxigenoaren bi espezie alotropikoak oxigeno molekularra (O2) eta ozonoa dira

tetearen araua betetzen dute, oxigenoaren atomo guztiek gas noblearen konfigurazioa hartzen dutelarik kasu bietan. Hurrengo esaldietatik bata okerra da. Zein?

molekula angeluarra da.

egituraren arabera, ozonoaren erdiko molekularen karga zero da. molekulan loturaren ordena 2 da.

Ozonoaren molekula bi egitura erresonatzaile bezala adierazi daiteke. molekularen inguruan zera adierazi daiteke:

sarea ioiez osaturik dago eta korronte elektrikoaren eroale ona daFusio eta irakite puntu baxuak ditu.

txikia denez eta anioia berriz handia, koordinazio-indizea solido egoeran txikia damolekulak elkarrekin lotzen dira sare kristalinoa sortzeko Van de Waals indarren bidez

hauskorra da.



tan gasa sortzeko?

molekulak ekarri lotzen diote Van der Waals indarren bitartez egoera solidoan

handia eta tamaina txikia

geroz eta txikia izan. ) eta ozonoa dira (O3). Biek

konfigurazioa hartzen

turik dago eta korronte elektrikoaren eroale ona da.

indizea solido egoeran txikia da. molekulak elkarrekin lotzen dira sare kristalinoa sortzeko Van de Waals indarren bidez.

16. Hurrengo bi erreakzioen entalpia estandarra

C6H12O6 + 6 O2 → 6 CO

C2H5OH + 3 O2 → 2 CO

¿Zein da azukre baten hartzidura alkoholikoa erreakzioaren entalpia estandarra?

C6H12O6 → 2 C2H5OH + 2 CO

A. +352 kcal/mol. B. –352 kcal/mol. C. –1000 kcal/mol. D. +28 kcal/mol. E. –28 kcal/mol.

17. Etanolaren errekuntza-erreakzioa horrela idazten da: (l) (∆H

0 = –324 kcal/mol). Hurrengo baieztapenen artean zuzena dena adierazi:

A. Entalpia-aldaketa desberdina da B. Presio eta tenperatura baldintza berean, produktuen bolumena erreaktiboena baino handiagoa

da. C. Erreakzioa endotermikoa daD. Erreakzioa endotermikoa da E. Aurreko erantzun bat ere ez da zuz

18. Fosforo pentakloruroaren formazioErreakzioa oreka egoerara heldu ondoren, sistemaren presioa handituz gero,

A. Oreka produktura abiatzen daB. Oreka erreaktiboetara abiatzen daC. Kontzentrazio guztiak konstante dirauteD. PCl3 kantitatea handitu egingo daE. Cl2 kantitatea handitu egingo da

19. Zein dira entropiaren unitateak?

A. J/mol. B. J. C. J/(mol·K). D. J·K/mol. E. Aurreko erantzun bat ere ez

20. Galdara batean ur lurruna ekoiztu nahi da 120ºCkopurua kontutan hartuta, berotzeprozesuan:

A. Tenperatura handitzen daB. Tenperatura ez da aldatzen, aldiz presioa handitu egiten daC. Tenperatura eta presioa biak handitzen diraD. Tenperatura eta presioa biak txikitzen diraE. Ez tenperatura ez presioa ez dira aldatzen.



Hurrengo bi erreakzioen entalpia estandarra ezaguna da:

→ 6 CO2 + 6 H2O ∆H0 = –676 kcal/mol

→ 2 CO2 + 3 H2O ∆H0 = –324 kcal/mol

Zein da azukre baten hartzidura alkoholikoa erreakzioaren entalpia estandarra?

OH + 2 CO2?

erreakzioa horrela idazten da: C2H5OH (l) + 3 O2 (g) → 2 COHurrengo baieztapenen artean zuzena dena adierazi:

aldaketa desberdina da sortutako ura gas fasean egonez gero. Presio eta tenperatura baldintza berean, produktuen bolumena erreaktiboena baino handiagoa

Erreakzioa endotermikoa da. Erreakzioa endotermikoa da tenperatura kritikoaren gainetik. Aurreko erantzun bat ere ez da zuzena.

pentakloruroaren formazio-erreakzioa hurrengo hau da: PCl3 (g) + ClErreakzioa oreka egoerara heldu ondoren, sistemaren presioa handituz gero,

reka produktura abiatzen da. Oreka erreaktiboetara abiatzen da.

guztiak konstante diraute. kantitatea handitu egingo da.

kantitatea handitu egingo da. Zein dira entropiaren unitateak?

Aurreko erantzun bat ere ez. Galdara batean ur lurruna ekoiztu nahi da 120ºC-tan. Galdararen barruan metatzen den lurrkopurua kontutan hartuta, berotze-prozesua presio konstantepean gertatzen da

Tenperatura handitzen da, aldiz baina presioa ez. Tenperatura ez da aldatzen, aldiz presioa handitu egiten da. Tenperatura eta presioa biak handitzen dira. Tenperatura eta presioa biak txikitzen dira. Ez tenperatura ez presioa ez dira aldatzen.



Zein da azukre baten hartzidura alkoholikoa erreakzioaren entalpia estandarra?

→ 2 CO2 (g) + 3 H2O Hurrengo baieztapenen artean zuzena dena adierazi:

Presio eta tenperatura baldintza berean, produktuen bolumena erreaktiboena baino handiagoa

(g) + Cl2 (g) ↔ PCl5 (g).

barruan metatzen den lurrun prozesua presio konstantepean gertatzen da. Ondorioz, irakite-

21. Hurrengo adierazpenen artean bat

A. Azido azetikoak uretan azido gisa jokatzen du, disolbatzaileak base gB. Azido azetikoak bentzenotan ez du azido gisa jokatzen, disolbatzaileak ez duelako base gisa

jokatzen. C. Azido azetikoa edozein disolbatzailetan azidoa da.D. Amoniakoa uretan basikoa da, disolbatzailea azido gisa jokatzen duelako.E. Azido azetikoa azido ahula da eta azetato ioia ere base ahula da

22. Kontzentrazio bereko bi disoluzio= 4,7) eta bestea azetato sodioarena, disoluzioaren

A. pH < 4,7. B. pH > 4,7. C. pH = 4,7. D. pH = 7,0. E. pHaren balioa kontzentrazioaren arabera aldatuko da

23. 10–6 M sodio hidroxidoaren

A. pH = 6,0. B. pH = 8,0. C. 7,0 < pH < 8,0. D. 6,0 < pH < 7,0. E. pH = 7,0.

24. Dikromato ioia Cr3+ katioira

A. Elektroi bat ematen du. B. Elektroi bat irabazten duC. 6 elektroi irabazten dituD. 6 elektroi ematen ditu. E. 3 elektroi irabazten ditu

25. Oxidatzaile on bati dagokionez zera esan daiteke

A. Erraz oxidatuko den espeziea izango da, B. Erraz erreduzituko den espeziea izango da, erredukzio potentzial handia izango duelarikC. Erraz oxidatuko den espeziea izango da, erredukzio potentzial txikia izango duelarikD. Erraz erreduzituko den espeziea izaE. Oxigenoa izan behar du bere konposaketan

26. Zein da hurrengo erreakzioaren erredukzio potentzial estandarra? (aq) ↔ 2 PbSO4 (s) + 2 H2O (l).

A. +1,32 V. B. –1,32 V. C. +2,04 V. D. –0,571 V. E. –4,667 V.

27. Elektrodo-potentzialak neurtzeko erreferentzia gisa zein bikote erabili ohi da?

A. O2(g)/H2O bikotea. B. H+/H2(g) bikotea. C. O2(g)/H2(g) bikotea. D. H+/OH– bikotea. E. OH–/H2(g) bikotea.



artean bat okerra da. Zein?

Azido azetikoak uretan azido gisa jokatzen du, disolbatzaileak base gisa jokatzen duelako.o azetikoak bentzenotan ez du azido gisa jokatzen, disolbatzaileak ez duelako base gisa

Azido azetikoa edozein disolbatzailetan azidoa da. Amoniakoa uretan basikoa da, disolbatzailea azido gisa jokatzen duelako.

do ahula da eta azetato ioia ere base ahula da. ntzentrazio bereko bi disoluzioren bolumen berak nahasterakoan, bata azido azetikoarena

eta bestea azetato sodioarena, disoluzioaren pHa honako hau da:

pHaren balioa kontzentrazioaren arabera aldatuko da. disoluzio batek duen pHa hurrengo hau da:

katioira erreduzitzen denean, kromoaren atomo bakoitzak

Elektroi bat irabazten du. 6 elektroi irabazten ditu.

3 elektroi irabazten ditu.

Oxidatzaile on bati dagokionez zera esan daiteke:

Erraz oxidatuko den espeziea izango da, erredukzio potentzial handia izango duelarikErraz erreduzituko den espeziea izango da, erredukzio potentzial handia izango duelarikErraz oxidatuko den espeziea izango da, erredukzio potentzial txikia izango duelarikErraz erreduzituko den espeziea izango da, erredukzio potentzial txikia izango duelarik

a izan behar du bere konposaketan. Zein da hurrengo erreakzioaren erredukzio potentzial estandarra? Pb (s) + PbO

O (l). Datuak: Eº(Pb2+/Pb) = –0,36 V, Eº(PbO2/Pb)

potentzialak neurtzeko erreferentzia gisa zein bikote erabili ohi da?



isa jokatzen duelako. o azetikoak bentzenotan ez du azido gisa jokatzen, disolbatzaileak ez duelako base gisa

Amoniakoa uretan basikoa da, disolbatzailea azido gisa jokatzen duelako.

ren bolumen berak nahasterakoan, bata azido azetikoarena (pKa

kromoaren atomo bakoitzak:

erredukzio potentzial handia izango duelarik. Erraz erreduzituko den espeziea izango da, erredukzio potentzial handia izango duelarik Erraz oxidatuko den espeziea izango da, erredukzio potentzial txikia izango duelarik.

ngo da, erredukzio potentzial txikia izango duelarik.

Pb (s) + PbO2 (s) + 2 H2SO4 ) = +1,68 V.

potentzialak neurtzeko erreferentzia gisa zein bikote erabili ohi da?

28. IUPAC irizpidearen arabera, K[AlH

A. Aluminio eta potasio hidruroaB. Tetrahidruroaluminato potasikoaC. Potasio tetrahidruroaluminatoaD. Potasio-aluminio tetrahidruroaE. Potasio aluminatoa.

29. Mol bat Fe4[Fe(CN)6]3 uretan disolbatuz gero, zenbat ioi mol sortuko dira?

A. 5. B. 7. C. 10. D. 14. E. 25.

30. Hurrengo konposatuen IUPAC izenak adierazi:

A. Etil azetatoa / butanal. B. Metil formiatoa / 3-butanonaC. Metil azetatoa / 2-butanonaD. Metil formiatoa / 2-butanonaE. Metil azetatoa / 3-butanona.

Erreserba-galderak (edozein akatsengatik aurreko galderaren bat baliogabetu behar izatekotan soilik kontuan izango dira adierazitako hurrenkeran).R1. Burdinaren zenbaki atomikoa 26 da.

A. 6. B. 4. C. 2. D. 0. E. 3.

R2. 4 disoluzio azido desberdin ditugu, bakoitzean solutu azidoaren kontzentrazioa 0,1 M delarik. Lehendabizikoan azido zianhidrioa hirugarrenean amoniakoa (pK(ácido fluorhídrico)). Hurrengo esaldietatik

A. Azido zianhidrikoaren eta azido azetikoaren disoluzioak nahahautemangarririk gertatuko

B. Amoniakoren eta sodio fluoruroaren disoluzioak nahasterakoan ez da erreakzio hautemangarririk gertatuko

C. Azido azetikoaren eta sodio fluoruroaren disoluzioak nahasterakoan ez da erreakzio hautemangarririk gertatuko

D. Azido zianhidrikoaren eta sodio fluoruhautemangarririk gertatuko

E. Azido azetikoaren eta amoniakoren disoluzioak nahasterakoan ez da erreakzio hautemangarririk gertatuko

GALDERA GUZTIAK ERANTZUN DITUZULA EGIAZTA EZAZU



IUPAC irizpidearen arabera, K[AlH4] konposatua izendatzeko modu egokia adierazi:

Aluminio eta potasio hidruroa. Tetrahidruroaluminato potasikoa. Potasio tetrahidruroaluminatoa.

aluminio tetrahidruroa.

uretan disolbatuz gero, zenbat ioi mol sortuko dira?

posatuen IUPAC izenak adierazi:

butanona. butanona.

butanona. butanona.

galderak (edozein akatsengatik aurreko galderaren bat baliogabetu behar izatekotan soilik kontuan izango dira adierazitako hurrenkeran).

Burdinaren zenbaki atomikoa 26 da. ¿Zenbat elekroi desparekatu daude oinarrizko egoeran?

4 disoluzio azido desberdin ditugu, bakoitzean solutu azidoaren kontzentrazioa 0,1 M delarik. Lehendabizikoan azido zianhidrioa (pKa = 9,2), bigarrenean azido azetikoa

(pKa = 9,4 (ión amonio)) eta laugarrenean sodio Hurrengo esaldietatik okerrekoa adierazi:

Azido zianhidrikoaren eta azido azetikoaren disoluzioak nahasterakoan ez da erreakzio gertatuko.

Amoniakoren eta sodio fluoruroaren disoluzioak nahasterakoan ez da erreakzio hautemangarririk gertatuko. Azido azetikoaren eta sodio fluoruroaren disoluzioak nahasterakoan ez da erreakzio hautemangarririk gertatuko. Azido zianhidrikoaren eta sodio fluoruroaren disoluzioak nahasterakoan ez da erreakzio hautemangarririk gertatuko. Azido azetikoaren eta amoniakoren disoluzioak nahasterakoan ez da erreakzio hautemangarririk gertatuko.

GALDERA GUZTIAK ERANTZUN DITUZULA EGIAZTA EZAZU.



] konposatua izendatzeko modu egokia adierazi:

galderak (edozein akatsengatik aurreko galderaren bat baliogabetu behar izatekotan soilik kontuan

desparekatu daude oinarrizko egoeran?

4 disoluzio azido desberdin ditugu, bakoitzean solutu azidoaren kontzentrazioa 0,1 M delarik. bigarrenean azido azetikoa (pKa = 4,7),

= 9,4 (ión amonio)) eta laugarrenean sodio fluoruroa (pKa = 3,0

terakoan ez da erreakzio

Amoniakoren eta sodio fluoruroaren disoluzioak nahasterakoan ez da erreakzio

Azido azetikoaren eta sodio fluoruroaren disoluzioak nahasterakoan ez da erreakzio

terakoan ez da erreakzio

Azido azetikoaren eta amoniakoren disoluzioak nahasterakoan ez da erreakzio

1

1A ELEMENTUEN TAULA PERIODIKOA

1 H

1,008

2

2A

3 Li

6,941

4 Be

9,012

11 Na 22,99

12 Mg 24,31

3

3B 4

4B

5

5B

6

6B

19 K

39,10

20 Ca 40,08

21 Sc

44,96

22 Ti

47,88

23 V

50,94

24 Cr

52,00

37 Rb 85,47

38 Sr

87,62

39 Y

88,91

40 Zr

91,92

41 Nb 92,91

42 Mo 95,94

55 Cs

132,9

56 Ba

137,3

57 La

138,9

72 Hf

178,5

73 Ta 180,9

74 W

183,8

87 Fr

(223)

88 Ra (226)

89 Ac (227)

104 Rf

(261)

105 Db (262)

106 Sg

(263)

58

Ce 140,1

59 Pr

140,9

60 Nd 144,2

61 Pm (145)

90 Th 232,0

91 Pa

231,0

92 U

238,0

93 Np (237)

Laburdurak eta ikurrakSustantzia-kantitatea n Faradayren konstanteAmperea A Energia askeaAtmosfera atm MaiztasunaMasa atomikoaren unitatea u Gasen konstanteaAvogadroren konstantea NA Gramo Celsius ºC Ordu Zenti c Julio Culomb C Kelvin Dentsitatea ρ Kilo Indar elektroeragilea E Litro Aktibazio-energia Ea Presio-unitateaEntalpia H Mili Entropia S Molal Oreka-konstantea K Molar

QnF

RTEE ln0 −=



Datu-orria

ELEMENTUEN TAULA PERIODIKOA

13

3A

14

4A

5 B

10,81

6 C

12,01

7

7B

8

8B

9

8B

10

8B

11

1B

12

2B

13 Al

26,98

14 Si

28,09

25 Mn 54,94

26 Fe

55,85

27 Co 58,93

28 Ni

58,69

29 Cu 63,55

30 Zn 65,39

31 Ga 69,72

32 Ge 72,61

43 Tc (98)

44 Ru 101,1

45 Rh 102,9

46 Pd 106,4

47 Ag 107,9

48 Cd 112,4

49 In

114,8

50 Sn

118,7

75 Re

186,2

76 Os 190,2

77 Ir

192,2

78 Pt

195,1

79 Au 197,0

80 Hg 200,6

81 Tl

204,4

82 Pb 207,2

107 Bh (262)

108 Hs (265)

109 Mt (266)

110 Ds

(281)

111 Rg (272)

112 Cn (285)

113 (Uut)

(284)

114 Fl

(289)

62 Sm 150,4

63 Eu 152,0

64 Gd 157,3

65 Tb 158,9

66 Dy 162,5

67 Ho 164,9

68 Er

167,3

69 Tm 168,9

94 Pu (244)

95 Am (243)

96 Cm (247)

97 Bk (247)

98 Cf

(251)

99 Es

(252)

100 Fm (257)

101 Md (258)

Laburdurak eta ikurrak

Faradayren konstante F Masa molekularra M R Energia askea G Mol mol R Maiztasuna v Plancken konstantea h F Gasen konstantea R Presioa P F

g Zinetika konstantea k NA

h Erreakzio-zatidura Q h = 6,626 × 10J Segundo s c = 2,998 × 10

K Argiaren abiadura c 0 ºC = 273,15 Kk Tenperatura T 1 atm = 760 torrL Denbora t

unitatea torr Lurrun-presioa PV m Volt V

m Bolumena V M

Ekuazioak

konstante1

ln +

∆−=TR

HK

1

2lnk

k



18

8A

15

5A

16

6A

17

7A

2 He 4,003

7 N

14,01

8 O

16,00

9 F

19,00

10 Ne

20,18

15 P

30,97

16 S

32,07

17 Cl

35,45

18 Ar

39,95

33 As

74,92

34 Se

78,96

35 Br

79,90

36 Kr 83,80

51 Sb

121,8

52 Te

127,6

53 I

126,9

54 Xe

131,3

83 Bi

209,0

84 Po

(209)

85 At

(210)

86 Rn (222)

115 (Uup)

(288)

116 Lv (293)

117 (Uus)

(294)

118 (Uuo)

(294)

70 Yb 173,0

71 Lu 175,0

102 No (259)

103 Lr

(262)

Konstanteak = 8,314 J/(mol·K) = 0,0821 atm·L/(mol·K) = 96.500 C/mol = 96.500 J/(V·mol) A = 6,022 × 1023 mol–1

= 6,626 × 10–34 J·s = 2,998 × 108 m/s

0 ºC = 273,15 K 1 atm = 760 torr

−=

21

a 11

TTR

E

Erredukzio

Erdi-erreakzioa Li+ + e– ↔ Li Rb+ + e– ↔ Rb K+ + e– ↔ K Cs+ + e– ↔ Cs Ba2+ + 2 e– ↔ Ba Sr2+ + 2 e– ↔ Sr Ca2+ + 2 e– ↔ Ca Na+ + e– ↔ Na Mg2+ + 2 e– ↔ Mg H2 + 2 e– ↔ 2 H– Be2+ + 2 e– ↔ Be Al3+ + 3 e– ↔ Al Ti2+ + 2 e– ↔ Ti Ti3+ + 3 e– ↔ Ti Mn2+ + 2 e– ↔ Mn V2+ + 2 e– ↔ V SiO2 + 4 H+ + 4 e– ↔ Si 2 H2O + 2 e– ↔ H2 Zn2+ + 2 e– ↔ Zn Cr3+ + 3 e– ↔ Cr S + 2 e– ↔ S2– Fe2+ + 2 e– ↔ Fe 2 CO2 + 2 H+ + 2 e– ↔ HOOCCOOH Cr3+ + 3 e– ↔ Cr2+ Cd2+ + 2 e– ↔ Cd PbSO4 + 2 e– ↔ Pb Co2+ + 2 e– ↔ Co H3PO4 + 2 H+ + 2 e– ↔ H3PO3

Ni2+ + 2 e– ↔ Ni MoO2 + 4 H+ + 4 e– ↔ Mo Sn2+ + 2 e– ↔ Sn Pb2+ + 2 e– ↔ Pb WO2 + 4 H+ + 4 e– ↔ W CO2 + 2 H+ + 2 e– ↔ HCOOH CO2 + 2 H+ + 2 e– ↔ CO 2 H3O

+ + 2 e– ↔ H2 C + 4 H+ +4 e– ↔ CH4 Sn4+ + 2 e– ↔ Sn2+ Cu2+ + e– ↔ Cu+ SO4

2– + 4 H+ + 2 e– ↔ SO2 Cu2+ + 2 e– ↔ Cu O2 + 2 H2O + 4 e– ↔ 4 OH–

CH3OH + 2 H+ + 2 e– ↔ CH4 SO2 + 4 H+ + 4 e– ↔ S Cu+ + e– ↔ Cu CO + 2 H+ + 2 e– ↔ C I2 + 2 e– ↔ 2 I–



Erredukzio-potentzial normalen taula

E0 (V) Erdi-erreakzioa

–3,05 MnO4– + 2 H2O + 3 e– ↔

–2,98 S2O32– + 6 H+ + 4 e– ↔

–2,93 O2 + 2 H+ + 2 e– ↔ –2,92 Fe3+ + e– ↔ –2,91 Hg2

2+ + 2 e– ↔ –2,89 Ag+ + e– ↔ –2,76 NO3

– + 2 H+ + e– ↔ –2,71 Hg2+ + 2 e– ↔ –2,38 MnO4

– + H+ + e– ↔ –2,25 2 Hg2+ + 2 e– ↔ –1,85 NO3

– + 4 H+ + 3 e– ↔ –1,68 MnO2 + 4 H+ + e– ↔ –1,63 Br2 + 2 e– ↔ –1,21 Ag2O + 2 H+ + 2 e– ↔ –1,18 ClO3

– + 2 H+ + e– ↔ –1,13 ClO2 + H+ + e– ↔

+ 2 H2O –0,91 ClO4– + 2 H+ + 2 e– ↔

+ 2 OH– –0,83 O2 + 4 H+ + 4 e– ↔ –0,76 MnO2 + 4 H+ + 2 e– ↔ –0,74 CrO4

2– + 8 H+ + 3 e– ↔ –0,51 Cl2 + 2 e– ↔ –0,44 Cr2O7

2– + 14 H+ + 6 e– ↔ HOOCCOOH –0,43 CoO2 + 4 H+ + e– ↔

–0,42 2 HIO + 2 H+ + 2 e– ↔ –0,40 PbO2 + 4 H+ + 2 e– ↔

+ SO42– –0,36 BrO3

– + 5 H+ + 4 e– ↔ –0,28 2 BrO3

– + 12 H+ +10 e– ↔ 3 + H2O –0,28 2 ClO3

– + 12 H+ +10 e– ↔ –0,25 MnO4

– + 8 H+ + 5 e– ↔ + 2 H2O –0,15 Au3+ + 3 e– ↔

–0,13 NiO2 + 4 H+ + 2 e– ↔ –0,13 2 HClO + 2 H+ + 2 e– ↔

+ 2 H2O –0,12 Ag2O3 + 6 H+ + 4 e– ↔ HCOOH –0,11 HClO2 + 2 H+ + 2 e– ↔

+ H2O –0,11 Pb4+ + 2 e– ↔ + 2 H2O 0,00 MnO4

– + 4 H+ + 3 e– ↔ +0,13 H2O2 + 2 H+ + 2 e– ↔ +0,15 AgO + 2 H+ + e– ↔ +0,16 Au+ + e– ↔

+ 2 H2O +0,17 BrO4– + 2 H+ + 2 e– ↔

+0,34 O3 + 4 H+ + 2 e– ↔ – +0,40 Co3+ + e– ↔

+ H2O +0,50 Ag2+ + e– ↔ + 2 H2O +0,50 S2O8

2– + 2 e– ↔ +0,52 HMnO4

– + 3 H+ + 2 e– ↔ + H2O +0,52 F2 + 2 e– ↔

+0,54 F2 + 2 H+ + 2 e– ↔



erreakzioa E0 (V)

MnO2 + 4 OH– +0,59 2 S + 3 H2O +0,60 H2O2 +0,70 Fe2+ +0,77 2 Hg +0,80 Ag +0,80 NO2 + H2O +0,80 Hg +0,85 HMnO4

– +0,90 Hg2

2+ +0,91 NO + 2 H2O +0,95 Mn3+ + 2 H2O +0,95 2 Br– +1,09 2 Ag + H2O +1,17 ClO2 + H2O +1,18 HClO2 +1,19 ClO3

– + H2O +1,20 2 H2O +1,23 Mn2+ + 2 H2O +1,23 Cr3+ + 4 H2O +1,30 2 Cl– +1,36 2 Cr3+ + 7 H2O +1,36 Co3+ + 2 H2O +1,42 I2 + 2 H2O +1,44 Pb2+ + 2 H2O +1,44 HBrO + 2 H2O +1,45 Br2 + 6 H2O +1,48 Cl2 + 6 H2O +1,49 Mn2+ + 4 H2O +1,51 Au +1,52 Ni2+ + 2 H2O +1,59 Cl2 + 2 H2O +1,63 3 H2O +1,67 HClO + H2O +1,67 Pb2+ +1,69 MnO2 + 2 H2O +1,70 2 H2O +1,76 Ag+ + H2O +1,77 Au +1,83 BrO3

– + H2O +1,85 O2 + H2O +1,90 Co2+ +1,92 Ag+ +1,98 2 SO4

2– +2,07 MnO2 + 2 H2O +2,09 2 F– +2,87 2 HF +3,05

Kimikako XXVIII.

ARGIBIDEAK (Arretaz irakurri): • Problema bakoitza 10 punturekin kalifikatuko da. • Iraupen maximoa ordu bat eta berrogeita • Azterketa hasi eta ordu betera problemetako bat batu egingo da.

1. PROBLEMA. Asa hego-ekialdeko aztarnategi arkeologiko batean Karbonoaren isotopo 14 C neurtu ondoren zera aurkitu dute: laginaren 14 C kopurua gaur egungo edozein zuhaitzek duenzati bat ere aurkitu da, bere karbono edozein zuhaitzek duen %68,90 da.Bestetik, jakina da bolbora beltza produktu pirooxigenoa sustantzia oxidatzaile batekbere errekuntza gune itxi eta mugatu batean gerta daefektuak sortuz. Beraz, adierazitakfabrikatzeko gorde zela uste da. Bolbora hori bidez fabrikatu ohi zuten, hala nola, bertako sufreaaberastasunarekin eta potasio nitrato naturala Hau jakinda, hurrengo galderei erantzun: a) ¿Zenbat denbora igaro zen egurb) Aurkitutako egur-ikatza bobora beltza ekoizteko erabiltzen

beltzaren errekuntza erreakzioa doitu ezazu, sufrea potasio sulfatoan bihurtzen dela jakinda eta karbonoa potasio karbonatoan eta karbono dioxidoan bihurtzen dela jakinda

c) Doituriko ekuazioa oinarri gisa ha(egur-ikatza, sufrea eta potasio nitratoa) eraginkorra den bolbora beltza ekoiztu ahal izateko.

d) Aurreko erantzunak (a, b eta c) emateko egin dituzun hurbilketak eta suposaketak azaldu ezazu.

Datuak: 14 C isotopoaren erdibizitza:

Izen-abizenak: ________________________________________________________Ikastetxea: ________________________________________________________



Kimikako XXVIII. Euskal Olinpiada

Problemak

Problema bakoitza 10 punturekin kalifikatuko da. Iraupen maximoa ordu bat eta berrogeita hamar minutu izango da. Azterketa hasi eta ordu betera problemetako bat batu egingo da.

kialdeko aztarnategi arkeologiko batean egurrezko ontzi baten lagina aurkitu da. Karbonoaren isotopo 14 C neurtu ondoren zera aurkitu dute: laginaren 14 C kopurua gaur

edozein zuhaitzek duen %69,57 dela. Aurkitutako ontziaren barruan egurzati bat ere aurkitu da, bere karbono pisua %82,5 delarik. 14 C kopurua berriz, gaur egungo

68,90 da. bolbora beltza produktu piroteknikoa ezaguna ze

noa sustantzia oxidatzaile batek ematen dio, airearen oxigenoaren ordez. Era honetan bere errekuntza gune itxi eta mugatu batean gerta daiteke, presio altuak eta argi

Beraz, adierazitako egurrezko ontzian aurkitu den egur-ikatza bolbora beltza fabrikatzeko gorde zela uste da. Bolbora hori aztarnategian aurkitutako beste material batzubidez fabrikatu ohi zuten, hala nola, bertako sufrea, masa-ehunekotan

asio nitrato naturala, masa-ehunekotan %85eko aberastasunarekin.

Hau jakinda, hurrengo galderei erantzun:

denbora igaro zen egur-ikatza ekoiztu zenetik egurrezko ontzian sartu zen arte?ikatza bobora beltza ekoizteko erabiltzen zela suposatuz, bolbora

beltzaren errekuntza erreakzioa doitu ezazu, sufrea potasio sulfatoan bihurtzen dela jakinda eta karbonoa potasio karbonatoan eta karbono dioxidoan bihurtzen dela jakindaDoituriko ekuazioa oinarri gisa hartuta, kalkula ezazu nahasteko

ikatza, sufrea eta potasio nitratoa) proportzioa (masa-ehunekotaneraginkorra den bolbora beltza ekoiztu ahal izateko. Aurreko erantzunak (a, b eta c) emateko egin dituzun hurbilketak eta suposaketak azaldu

erdibizitza: 5730 urte.

________________________________________________________________________________________________________________



Euskal Olinpiada - 2015

egurrezko ontzi baten lagina aurkitu da. Karbonoaren isotopo 14 C neurtu ondoren zera aurkitu dute: laginaren 14 C kopurua gaur

%69,57 dela. Aurkitutako ontziaren barruan egur-ikatzaren %82,5 delarik. 14 C kopurua berriz, gaur egungo

teknikoa ezaguna zela antzina. Beroni ematen dio, airearen oxigenoaren ordez. Era honetan

, presio altuak eta argi- eta soinu-ikatza bolbora beltza

urkitutako beste material batzuen ehunekotan %95eko

%85eko aberastasunarekin.

urrezko ontzian sartu zen arte? zela suposatuz, bolbora

beltzaren errekuntza erreakzioa doitu ezazu, sufrea potasio sulfatoan bihurtzen dela jakinda eta karbonoa potasio karbonatoan eta karbono dioxidoan bihurtzen dela jakinda.

osagai bakoitzaren ehunekotan) erabat

Aurreko erantzunak (a, b eta c) emateko egin dituzun hurbilketak eta suposaketak azaldu

________________________________________________________ ________________________________________________________

2. PROBLEMA. Xaboiaren usadiozko fabrikaziomoldekatzea. Saponifikazio-fasean, olioa (edo gantza) ontzi batean jasoa (erreaktorea) irakite punturaino berotu ohi da, jarraian alkali bat (normalean sodiogehitzen da apurka, etengabe irabiatuz. Fase honetan xaboia sortzeko erreakzioa gertatzen

olioa

Bereizketa-fasean xaboia gainontzeko osagaiengandik eta ura) bereizten da sodio kloruroa gehituaz nahastearisortzen dira, gainontzeko osagaien gainean flotatzen dutelarik. Beraz, errez bereiz daitezke. Moldekatze-fasean xaboia ontzi adibidez, perfumeak, koloratzaileak, sendagarriak etab. Azkenik, moldetara gehitzen da eta behin Olioa (edo koipea) ester motako molekulaz osaturik dago. Esterrak gantz azido baten, adibidez 18 karbono atomo duen azido estearikoaerreakzioz sortu ohi dira, funtzio azidoak glizerinaren hiru alkoholduelarik.

( ) COOHCHCH1623

−−

Azido estearikoa Problema honetan zera eskatzen da: a) Adierazi eta doitu olioa sortzeko erreakzioaren ekuazioa, hots, azido estearikoaren eta

glizerinaren arteko erreakzioab) Adierazi eta doitu triestearina eta sodio hidroxidoaren arteko saponifikazio

ekuazioa. Aurreko ataleko erreakzioaren arabera xaboia osatzeko 3 kg triestearina erabili bada c) 3 M den sodio hidroxido disoluzioaren zenbat litro behar dira d) Zenbat kg xaboi lortu daitezke, prozesuaren etekina %85ekoa bada?



Xaboiaren usadiozko fabrikazio-prozesuak hiru etapa ditu: saponifikazioa, fasean, olioa (edo gantza) ontzi batean jasoa (erreaktorea) irakite

no berotu ohi da, jarraian alkali bat (normalean sodio edo potasiogehitzen da apurka, etengabe irabiatuz. Fase honetan xaboia sortzeko erreakzioa gertatzen

glizerinaxaboiaalkaliolioa +→+ fasean xaboia gainontzeko osagaiengandik (erreakzionatu gabeko alkalia, glizerina

eta ura) bereizten da sodio kloruroa gehituaz nahasteari. Modu honetan, xaboi pikorrak sortzen dira, gainontzeko osagaien gainean flotatzen dutelarik. Beraz, errez bereiz daitezke.

fasean xaboia ontzi desberdin batean jarrita, bestelako osagaiak gehitzen adibidez, perfumeak, koloratzaileak, sendagarriak etab. Azkenik, nahastea bero dagoela

behin hoztu denean zatitu egiten da.

ester motako molekulaz osaturik dago. Esterrak gantz azido baten, 18 karbono atomo duen azido estearikoa, eta glizerinaren (1,2,3-propano

erreakzioz sortu ohi dira, funtzio azidoak glizerinaren hiru alkohol-taldeekin erreakzionatzen

COOH

Azido estearikoa glizerina

Problema honetan zera eskatzen da:

Adierazi eta doitu olioa sortzeko erreakzioaren ekuazioa, hots, azido estearikoaren eta glizerinaren arteko erreakzioa, olioa (triestearina) sortzeko. Adierazi eta doitu triestearina eta sodio hidroxidoaren arteko saponifikazio

taleko erreakzioaren arabera xaboia osatzeko 3 kg triestearina erabili bada

3 M den sodio hidroxido disoluzioaren zenbat litro behar dira gutxienez?Zenbat kg xaboi lortu daitezke, prozesuaren etekina %85ekoa bada?



saponifikazioa, bereizketa eta fasean, olioa (edo gantza) ontzi batean jasoa (erreaktorea) irakite

edo potasio hidroxidoa) gehitzen da apurka, etengabe irabiatuz. Fase honetan xaboia sortzeko erreakzioa gertatzen da:

(erreakzionatu gabeko alkalia, glizerina Modu honetan, xaboi pikorrak

sortzen dira, gainontzeko osagaien gainean flotatzen dutelarik. Beraz, errez bereiz daitezke.

bestelako osagaiak gehitzen dira, ahastea bero dagoela,

ester motako molekulaz osaturik dago. Esterrak gantz azido baten, propanotriol) arteko

taldeekin erreakzionatzen

erina

Adierazi eta doitu olioa sortzeko erreakzioaren ekuazioa, hots, azido estearikoaren eta

Adierazi eta doitu triestearina eta sodio hidroxidoaren arteko saponifikazio-erreakzioaren

taleko erreakzioaren arabera xaboia osatzeko 3 kg triestearina erabili bada:

gutxienez?

kimikako xxviii . euskal olinpiada - 2015

Documents