iraultza burgesak eta nazionalismo (1)
TRANSCRIPT
IRAULTZA BURGESAK ETA NAZIO BERRIAK
ANTZINAKO ERREGIMENA
LIBERALISMO POLITIKOA
NAZIONALISMOA
LANGILE MUGIMENDUA
IRAULTZA BURGESAK ETA NAZIO BERRIAK
1808 1815 1820 1823 18301848 1870
IraultzakAmerikan Berrezarkuntza Iraultza hego
Europan Berrezarkuntza Iraultza liberal nazionalistak
Iraultza demokratiko-langileak
-mapa berria-Aliantza Sistema-Argentina, Txile,Peru sortu
-Grezia sortu-Belgika indèpendiente-Mexiko sortu
-Erdialdeko Amerika
ItaliaAlemania
IRAULTZA BURGESAK ETA NAZIO BERRIAK
ANTZINAKO ERREGIMENAREN BERREZARKUNTZA
- Europako potentzia absolutistek Frantziako inperioari irabazi
- Vienako Biltzarra:
- Europako mapa berria
- Antzinako erregimena berrezarri
- Estatu absolutisten arteko akordioa: Aliantza Santua
- Helburua:
- ordena egonkorra ezarri (A. erregimena)
- Iraultzarik ez egotea
- Neurriak:
- Ezin erabat itzuli antzinako erregimena:
- Nekazariek ez dute karga feudalarik eta berdintasun juridikoa mantenduko da.
- Biztanleri gehiena iraultzaren alde
- Liberal moderatuak:
- Konstituzio emanda= erregeak emanda, herriak aukeratutako parlamentuak.
- Noblezia berria, kode zibila eta elizaren jabetzen desamortizazioak mantentzen dira
- Parlamentua 2 ganbara: bata erregeak aukeratua bestea sufragio zentsitarioa
ANTZINAKO ERREGIMENAREN BERREZARKUNTZA
Vienako Biltzarra
Kideak: Austria, Prusia, Britaina Handia, Errusia, Espainia, Portugal, Suedia, Frantzia (Berrezarkuntzakoa)
- Austria:
- Italiako eragina: Venezia, Parma, Modena, Toskana
- Tirol, Itsaso Adriatiko Dalmazia
- Errusia: Finlandia, Besarabia, Poloniako erresuma,
- Herbeerak: Holanda, Belgika, Luxenburgo
- Suedia: Norvegia, Finlandia
-Prusia: Brandenburgo, Pomenaria, Renania
- Alemania: Germaniar konfederazioa ( 41 estatu eta erakunde komuna; Dieta ( Biltzarra) , ez du erabakitzek eskubiderik)
ANTZINAKO ERREGIMENAREN BERREZARKUNTZA
Aliantza Santua
Kideak: Austria, Prusia, Errusia arteko akordioa ( ez dago Britaina Handiak ez duelako antzinako erregimenaren sistemarik)
Helburua: Antzinako Erregimenaren edozein erosoari erantzutea
Neurria: Sistema Metternich : Estatu absolutisten armada bateratua sortu : San Luiskeko 100.000 seme
ANTZINAKO ERREGIMENAREN BERREZARKUNTZA
Berrezarkuntzaren Sistema politikoa: Karta emanda
- Potere legegilea: 2 ganbaratan:
- Pareen ganbara: erregeak jarrita
- Diputatuen Ganbara: Sufragio Zentsatarioa 1000 franko gehiagoko zergadunak
- Potere bertearazlea: erregea
- Subiranotasuna: erregea eta herriaren zatia
- Erreformak: Goitik behera. Adibidez:
- mirabetza abolitu
- gremioak desegin
- monopolio desegin
- zerga sistema modernoa
Herriak: Frantzia ( Luis XVIII (+) eta Carlos X autoritarioagoa); Errusia sistema absolutista, Prusia britaniar eredua
MUGIMENDU IRAULTZAILEAK: 1820
KOKAPENA: Mediterranear ingurua:
(Espainiar estatua, Napoli, Grezia)
KAUSAK: (Espainian)
OROKORRAK:
- Absolutismoa ez zen bidegarria,
- Gizarteak ez zuen pribilegio feudalik onartuko.
PIZGARRIA: Amerikarako tropak Cadizen altxatu ziren, RIEGOren eskutik
MUGIMENDU IRAULTZAILEAK: 1820
GERTAERAK: Estatu Kolpea, Fernando VIIk 1820 konstituzioa onartu
ERREGIMENA: Monarkia Parlamentaria
AMAIERA:
-Aliantza Santuak San Luiseko 100.000 seme
armada bidali
-Gobernu Liberala preso eta exekutatu
- Absolutismoa berrezarri
MUGIMENDU IRAULTZAILEAK: 1820- Balkanak
1. Turkia inperioak Europakoa hegoekialdea menderatu.
2. Grezian mugimendu liberala sortu independentzia lortzeko.
3. Austria, Prusia eta Errusiak Grezia lagundu interes geoestrategikoengatik Mediterranear itsasorako sarrera.
4. GREZIA INDEPENDIENTEA5. SERBIA AUTONOMIA
MUGIMENDU IRAULTZAILEAK: 1830
KOKAPENA: Frantzia, Belgika, Polonia, Italia, Alemania
HELBURUAK: Askatasun politikoa eta Independentzia Nazionalak
GERTAERAK (Frantzia): Monarkia Parlamentarioa ezarri
- Frantziako errege berria ( Carlo X) absolutistagoa: prentsa askatasuna ezabatu; diputatuen ganbara deuseztatu
- Herriak kalera irten eta armadarekin bat, Carlos Xk alde egin behar
- Parlamentuak errege berria aukeratzen du Orleansko Luis Felipe: monarkia parlamentario moderatuaa ezarriz
MUGIMENDU IRAULTZAILEAK: 1830
Belgika:
- herriak (bere hizkunntza, aberatsago eta katolikoa) altxatu Holandaren aurka.
- Independentzia aldarrikatu, Biltzar Konstitugilea sortu, Konstituzioa promulgatu, erregimen oso liberala
Polonia: Errusiaren kontra altxatu
Modena, Parma, Boloni Austriaren kontra, galdu arren, Italiako batasunerako bidea zabaldu
Espainia: Fernando VIIk bere alabari tronu utzi, Carlos bere anaia absolutisten babesa bilatu, Isabel alaba liberalen babesa=I. Guda Karlista ( 1833-39)
MUGIMENDU IRAULTZAILEAK: 1848
INGURUA:
- Liberalismoaren eragina Europa osoan
- Helburu nazionalak: estatu nazional berriak
- Industrializazioa: langile mugimendua
KOKAPENA: Frantzia, Alemania, Italia, Austria ( Errusian, Belgikan Erresuma Batuan ez)
KAUSAK:
- Krisi ekonomikoa: patataren gaixotasuna, zereal urriak, prezioak gora.
- Eskaera politikoak: Demokratizazioa
MUGIMENDU IRAULTZAILEAK: 1848-Frantzia
1. Orleansko Luis Feliperen ospea gero eta txarragoa
2. Oposizioak eskatu: hauteskunde sistema aldatu: gizonezko sufragio unibertsa
3. Gobernuak demokraten bilera politikoa debekatu
4. Protestaldiak hasi
5. Erregeak abdikatu eta Britaina Handira ihes egin
6. Behin Behineko gobernua ezarri, Frantziako BIGARREN ERREPUBLIKA,
7. Hauteskundeak Konstituzio berria egiteko Parlamentua aukeratzeko
8. Neurriak: Gizonezko sufragio unibertsala, prentsa askatasuna, heriotza zigorra abolitu, esklabotasuna kendu, langabezia arintzeko neurriak, …
9. Liberal moderatuek irabazi
10.Gobernu berriak tailer nazioalak itxi, eta lanpostu asko galdu, langileak bere iraultza propioa egin zuten.
MUGIMENDU IRAULTZAILEAK: 1848-Frantzia
Bigarren iraultza: Langile mugimenduaren hastapena
11. Protestaldiak
12.Errepresio handia
13. Burgesiaren eta langileriaren interesak banatu ziren
14. Hauteskundeetan Luis Napoleon Bonaparte Errepublikako presidentea
15. 1852an, Luis Bonapartek estatu kolpea eman eta Frantziak II. Inperioa sortu
MUGIMENDU IRAULTZAILEAK: 1848 Europan
Austrian Errege berria: Frantzisko Jose monarkia parlamentarioaMunich,
Austria inperioan mugimendu nazionalistak: Hungaria, Praga eta herri eslabiarretan; Milan, Venezia,
Italiako batzeko lehen saioak porrota, Austriak irabazi, prozesua geldirik
Alemaniako Biltzar Nazionalerako 1 urratsa, estatu gehienetan konstituzio liberala zuten, Parlamentuak Prusiari koroa eskaini baina ez zuen onartu, prozesua geldirik.
AMERIKAKO INDEPENDENTZIA ( 1808-1825)
Amerikako koloniak independentzia lortu ( Kuba eta Filipinak izan ezik)
HASIERA:
1808: Napoleonen tropak penintsula okupatu.
FAKTOREAK:
- AEBko eredua
- Antzinako Erregimenaren aurkako ideiak zabaldu
- Frantziak okupazioak sortutako aginte hutsunea
- Espainiako ahultasun politiko eta militarra 1814tik aurrera Absolutismo ezarri ondoren
AMERIKAKO INDEPENDENTZIA ( 1808-1825)
PROZESUA
Protagonistak: Kreolek ( espainiarren ondorengoak Amerikan jaioak, burgesia eta buruzagi ekonomiko zein politiko)
Aldiak:
- 1. ALDIA: 1808-1814:
- Napoleonek penintsula okupatu, Baionara erregeari deitu Espainiako erregea agintea ematen dio, koroa Jose Bonaparte inbaditzailea.
- Herrietan gobernu batzordeak sortu kanpotarrei aurre egiteko. Baina batzorde horietan ideia liberalak txertatu ziren
- Amerikan ere: Buenos Aires (1810); Paraguay ( 1811),Caracas ( 1811)
- Amerikan : INDEPENDENTZIA ALDARRIKATU
AMERIKAKO INDEPENDENTZIA ( 1808-1825)
1814: Berrezarkuntza garaian, Fernando VIIak aginte absolutista hartu eta independentzia prozesua geldirik.
2. ALDIA: ( 1820-...)
- 1820 Espainian altxatu ziren Ameriketara joan behar ziren tropak ( Riego)
- Ez zuten berriro troparik bidali
- 1812ko konstituzioaren arabera, kreol amerikarrek ordezkaritza zuten Espainiako Parlamentuan.
- Mugimendu independentistak:
- Rio de la Plata Jose San Martin ( Argentina, Txile, Peru)
- Venezuelan, Ekuatorean,...
1824: Armada espainiarra Ayacuhuko guda galdu eta Nazio Berriak sortu ziren
AMERIKAKO INDEPENDENTZIA ( 1808-1825)
SIMON BOLIVAR: Askatzailea: 1. Venezuelako independentzia aldarrikatu
Konstituzio Federala sortu. 2. Bogotan sartu (1821) okupatu eta VENEZUELAKO INDEPENDENTZIASISTEMA LIBERALAHego Amerikako Estatu Batuak proiektu BOLIVARIANOA
Granada Berriko Lurraldearen Biltzar Nazioanala deia egin independentzia aldarrikatu.
NEURRIAK:
- Aginte koloniala kendu- Zerga erreformatu- Portuak zabaldu
munduari
Nazioak eta nazionalismoa: Kronologia: 1830-1914-gaur egun
Kokapena: Europa osotik Alemania, Italia: Estatu ugaritan bananduta
2 egoera estatu bakarra eta batua nahi.
Bestelako herria ( Serbia, Bosnia, Txekia,
Hungaria, Errumania, Bulgaria, Irlanda,...)
Ideologia:
Nazioa. “arima, printzipio ispirituala, iraganeko sentimenduak adierazten duen komunitatea, bizitzeko nahia eta horren onarpena. “Nazio egotea eguneroko plebiszitoa da”.
Nazionalismoa mugimendu erromantikoan sustraituta:
Banakako ispiritua baloratu, askatasuna adierazten duen sentimendua baloratu.
Herrien ispiritua, herrien askatasuna adierazten du.
Herria da ispiritu komuna duen komunitatea, ispiritu hori historia, hizkuntza, lege, kultura komuna duen komunitatean sortzen da. Eta komunitate horien nazioa izateko nathia dute.
ALEMANIAKO SORRERA
OINARRI IDEOLOGIKOA:
Ilustrazioa ispiritu nazionalaren ideia sortu:
Alemaniak nahi du Erdi Aroko Alemaniako inperioa osatzen zuten herri germaniarrak batu.
Alemania nazioa da historia, hizkuntza, kultura, legeak ditu.
Mugimendu iraultzaile liberalak sustatu:
Subiranotasun kontzeptutik herritik agintea sortzen du , (1848tik aurrera)
PROZESUA:
1815: Vienako kongresuan Alemaniar konfederazioan 41 estatu daude. Erakunde komuna= Dieta ( aholkularia, ez erabaki)
-
ALEMANIAKO SORRERA
ALEMANIAKO SORRERA
1834: Prusia garapen handia; Aduana-batasuna ezarri zuen Iparraldeko estatu alemaniarrekin ( pertsona eta merkantzien zirkulazio libre) eta Armada handia
1848: Iraultzan Prusia erregeari eskeini zioten Batasunaren gidaritza, baina UKO.
1864: Prusia Danimarkaren aurkako gerra ( Austria eta Prusia bat egin Schelewin eta Holstein konkistatzeko, bertoko populazioa germaniarra)
1866: Prusiak Austrariaren aurkako gerra: Aurreko lurraldeen administrazioa Prusiaren eskuetan soilik egoteko.
1867: iparraldeko Germaniar konfederazioaren hitzarmena ( Prusia +21 estatu)
Erregea: Gil I eta Kantzillerra: Birsmarck
ALEMANIAKO SORRERA
Alemaniako Konstituzioa:
Monarkia parlamentarioa
2 ganbara: Estatuen ordezkaritza ( Kontseilua ) eta Parlamentua
1870: Frantziaren aurkako gerra: Hegoaldeko estatu alemaniarrak konkistatzeko:
Lorena eta Alsazia
Austria menpeko estatuak: Babaria, Baden, Wutemburg
1871: Alemaniako inperioa aldarrikatu (II. Reich); Frantziako enperadorea kendu eta II Errepublika bihurtu.
ITALIAREN BATASUNA
OINARRI IDEOLOGIKOA: “RISORGIMENTO”
Italiako estatu liberal berria sortzeko prozesua, kultura eta politika berrestearekin lotuta.
KRONOLOGIA:
- Napoleonen konkistaren garaian nazioa osatzeko sentimentua sortu
- 1848ko iraultzekin sendotu
- 1859-1870 bitartean gauzatu, Alemaniako prozesuaren paraleloa.
PROIEKTU MOTAK:
- Kontserbadorea: Cavour- industrialari burgesak eta nobleak-estatu federazioa
- Herri-klaseak: Mazzini eta Garibaldi-Errepublika demokratikoa
ITALIAKO BATASUNA: HERRIALDE ITALIARRAK
ITALIAREN BATASUNA
Batasunaren eragileak:
- Iparraldeko batasuna: Piamonte Sardiniako erresuma, Victor Manuel Erregea (1849) eta bere ministroa, Cavour aurrera eraman
- 1848tik aurrera: Piamonte Sardiniako erresesumaMonarkia konstituzioanala eta sistema liberal bakarra
- 1858: Frantziako Napoleon III.ek lagundu Austriaren kontra
- Milanen altxamenduak Austriaren kontra, irabazi eta Piamonte Sardinian sartu ziren Milan eta Lonbardia.
- 1860: Modenak, Parmak, Toskanak erregimen absolutista garaitu eta Piamonten sartu.
-1860: Elizaren Estatuak konkistatu Erroma izan ezik
ITALIAREN BATASUNAHegoaldeko prozesua ( 2 Sizieletako erresuma: Napoli-Sizilia): Mazzini eta Garibaldi
- 1860: Erresuma absolutista, sistemaren aurkako altxamendua Garibaldieren eskutik ,alkandora gorrien espedizioak Napoli hartu.
- Piamonte Sardiniako armadak Garibaldirekin bat egin zuen Napolin.
- 2 Sizilietako erresuma Piamonte Sardinia erresumari lotu.
- Italiako batasuna:
- 1861: Anexionatutako lurralde guztiek Parlamentua osatu, Turinen bildu, Eta Viktor Emanuel II, Italiako errege bihurtu.
- 1866: Venezia sartu zen Austriak Prusiaren kontrako gerra galtzean.
- 1870: Italiako Armada Aita Santuaren Erroma okupatu eta Italiako hiriburua izendatu
Vatikano eta Italiaren arteko gatazka: Aita Santuak ez zuen onartu, preso hartua, erregea eskumikatu, 1929: Vatikano Mussolinirekin akorkioa lortu.