inguruneko 5 muralak

Euskadiko animalia babestuak

Zubia Santillana

Lepahoria Basakatua Bechstein saguzarra

Sai zuria Antzandobi kaskagorria Arrano beltza

Marrazo erraldoia Muturluzea Hegoaldeko zuhaitz-igela

133095 _ 0001-0001.indd 1133095 _ 0001-0001.indd 1 3/7/09 10:51:123/7/09 10:51:12

Euskadiko zuhaitzak eta zuhaixkak

Zubia Santillana

PagoaLizarra

Otea Ezpela

Urkia Gorostia Haltza

Elorri zuria

Haritza

133095 _ 0002-0002.indd 2133095 _ 0002-0002.indd 2 3/7/09 10:49:373/7/09 10:49:37

Euskadiko naturagune babestuak

Zubia Santillana

Araba eta Bizkaia artean dago. Badaude kareharrizko dolina eta leize batzuk eta horietan neanderthalen arrastoak topatu dira.

Itxinako biotopo babestua

Urkiolako parke naturala

Gipuzkoako ekialdean dago. Granitozko mendi malkartsu batek ematen dio izena. Endara izeneko amildegi ikusgarria topatuko dugu han, baita meategi zahar baten arrastoak ere.

Aiako Harriko parke naturala

Gipuzkoako hegoaldeko mugan eta Arabako iparraldean dago. Bi zona bereizten dira: kareharrizko gailur harritsu eta malkartsuak eta landarediaz jositako muinoak.

Gernikako itsasadarraren inguruko lurretan dago. Euskal Herriko Biosferaren Erreserba bakarra da. 1984an UNESCOk Urdaibai Biosferaren Erreserba izendatu zuen.

Urdaibaiko Biosferaren Erreserba

Aizkorri-Arazko parke naturala

Arabako mendebaldean dago. Malda handiko amildegiez inguratuta dagoen haran zabal eta altua da. Neolito-aztarnak eta erromatarren garaiko galtzadak ikus ditzakegu han.

Valderejoko parke naturala

Bilbo

Gasteiz

Donostia

GaztelugatxekoDoniene

Inurritza

LeitzaranItxina

Biasterikourmaelak

Izki

Aizkorri-Aratz

AralarGorbeia

Valderejo

Urkiola

Urdaibai

Armañon

Entzia

Pagoeta

B i z k a i k o g o l k o a

AiakoHarria

Parke naturalak

Biotopo babestuak

Biosferaren Erreserba

Gorbeia mendigunean dago, Bizkaian. Urak haitza disolbatzean sortutako fenomeno karstiko ezagunak topa ditzakegu: Axularren Begia, Supelegor kobazuloa...

133095 _ 0003-0003.indd 3133095 _ 0003-0003.indd 3 21/7/09 16:57:5521/7/09 16:57:55

Zubia Santillana

Euskadi Mapa fisikoa

Ega ibaia

Ori

a i

ba

ia

Deb

a i

baia

Ba

ia i

ba

i a

Urola

iba

ia

Zador ra ib a i a

Uda ibaia

Ibaizabal ibaia

Ner

bio i

iba i

a

Lea

iba i

a

Omeci llo ib

aia

Kada g u a i baia

B utroe ibaiaArr

ati

a i

ba

ia

Alt

ub

e i

ba

i a

Art

iba

i ib

a ia

Ok

a i

ba

ia

Oña

t i ibaia

E B R O I B A I A

Ordunte

mendiak

Artzena mendile r r o a

Arkamu mendilerroa

Salvadamendilerroa Gorbeia

mendigunea

Gasteizkomendiak

Toloño mendilerroa

Izki mendilerroa

Iturri

eta

mendiak

Urbasa mendilerroa

Lokiz mendilerroa

Ent z i a m end ile r roa

Urkillamendilerroa

Aizkorri mendiguneaAralar mendia

ARABAKOERRIOXA

ARABAKO LAUTADAE U S K A L M E N D I A K

Bilboko itsasadarra

V ILLAVERDETURTZIOZ

TREBIÑUKONDERRIA

Matxitxako lurmuturra

Higer lurmuturra

Uru

me

a i baia

Kapildui1.180 m

Aratz1.445 m

Oiz1.026 m

Gasteiz

Bilbo

Donostia

Jaizkibel543 m

Toloño1.267 m

Jear1.414 m

Gorbeia1.475 m

Anboto1.296 m

Urepel1.056 m

Murumendi859 m

Ernio1.072 m

Erlo1.026 m

Arno628 m

Bizkargi563 m

Sollube633 m

Ganekogorta998 m


E R R I O X A

G A Z T E L A E T A L E O N

N A F A R R O A K OF O R U E R K I D E G O A

0 10

Kilometroak

Eskala

A L T I T U D E A(metrotan)

2.500

1.500

1.000

700

400

0

I

E

H

M

L E G E N D A

Autonomia erkidegoko hiriburua

Lurralde historikoko hiriburua

Mendi nagusiak

Ibaiak

Urtegiak

133095 _ 0004-0004.indd 4133095 _ 0004-0004.indd 4 21/7/09 17:01:0221/7/09 17:01:02

Zubia Santillana

Euskadi Mapa politikoa

Pasaia

Zornotza

Eibar

OñatiAmurrio

Elgoibar

Aramaio

Errenteria

Plentzia

Arrasate

Gernika-LumoPortugalete

Azkoitia

Hernani

Agurain

Azpeitia

Igorre

Santurtzi

Añana

Irun

Tolosa

Balmaseda

Kuartango

Villabona-Amasa

Barakaldo

Bastida

Gasteiz

Beasain

Lantaron

Zalla

Berastegi

Lekeitio

Zarautz

BergaraLaudio

Zumarraga

Bermeo

Markina-Xemein

Bilbo

Mungia

Kanpezu

OndarroaDonostia

Ordizia

Durango

Oion

G O I E R R I

A R A B A K O L A U T A D A

A Ñ A N A

E N K A R T E R R I

T O L O S A L D E A

B I L B O A L D E A

D E B A G O I E N A

A R A B A K OM E N D I A L D E A

D U R A N G A L D E A

D O N O S T I A L D E A

G O R B E I A L D E A

A R R A T I A -N E R B I O I

U R O L AK O S T A

B U S T U R I A L D E A

A I A R A

A R A B A K OE R R I O X A

DEBABARRENA

U R I B E -B U T R O E

L E A -

A R T I B A I

B I D A S O AB E H E R E A


E R R I O X A


N A F A R R O A K OF O R U E R K I D E G O A

0 10

Kilometroak

Eskala

I

E

H

M

L E G E N D A

Autonomia-erkidegoko

Lurralde historikoko hiriburua

Herrigune nagusiak

EskualdeakA I A R A

133095 _ 0005-0005.indd 5133095 _ 0005-0005.indd 5 3/7/09 11:31:283/7/09 11:31:28

Europar Batasuna

Zubia Santillana

Norvegiakoitsasoa

OZEANO ARTIKOA

OZ

EA

NO

A

TL

AN

TI

KO

A

Iparitsasoa

I t s a s o B e l t z a

Egeoitsasoa

ItsasoJonikoa

Tirreniaritsasoa

Itsaso Ba

ltik

oa

M e d i t e r r a n e o i t s a s o a

I t saso Ad r i a t i koa

Estrasburgo

IRLANDA

ERRESUMABATUA

PO

RT

UG

AL

E S P A I N I A

SU E D I A

I TA L I A

MALTA

B U L G A R I A

ZIPRE

GREZIA

AUSTRIA

TXEKIARERREPUBLIKA

DANIMARKA

H U N G A R I A

P O L O N I A

ESLOVAKIA

ESLOVENIA

BELGIKA

F R A N T Z I A

A L E M A N I A

LUXENBURGO

HERBEHEREAK

ESTONIA

F I N L A N D I A

LETONIA

LITUANIA

E R R U M A N I A

Brusela

0 200

km

E

H

I

M

EUROPAR BATASUNAREN ERATZE-FASEAK

1990

2004

2007

1995

1986

1981

1973

Kide sortzailea

Herrialdea Hiriburua Biztanleria Hedadura

Alemania Berlin 82.370.000 biztanle 413.552.000 km2

Austria Viena 8.206.000 biztanle 88.819.000 km2

Belgika Brusela 10.404.000 biztanle 35.023.000 km2

Bulgaria Sofi a 7.263.000 biztanle 105.515.000 km2

Zipre Nikosia 793.000 biztanle 7.551.000 km2

Danimarka Kopenhage 5.485.000 biztanle 56.935.000 km2

Eslovakia Bratislava 5.455.000 biztanle 53.194.000 km2

Eslovenia Ljubljana 2.008.000 biztanle 20.874.000 km2

Espainia Madril 46.158.000 biztanle 458.184.000 km2

Estonia Tallinn 1.308.000 biztanle 66.979.000 km2

Finlandia Helsinki 5.245.000 biztanle 613.693.000 km2

Frantzia Paris 64.058.000 biztanle 566.481.000 km2

Grezia Atenas 10.723.000 biztanle 115.156.000 km2

Hungaria Budapest 9.931.000 biztanle 97.400.000 km2

Irlanda Dublin 4.156.000 biztanle 85.347.000 km2

Italia Erroma 58.145.000 biztanle 285.807.000 km2

Letonia Riga 2.245.000 biztanle 88.674.000 km2

Lituania Vilnius 3.565.000 biztanle 84.973.000 km2

Luxenburgo Luxenburgo 486.000 biztanle 2.882.000 km2

Malta Valletta 404.000 biztanle 247.000 km2

Herbehereak Amsterdam 16.645.000 biztanle 42.430.000 km2

Polonia Varsovia 38.501.000 biztanle 370.871.000 km2

Portugal Lisboa 10.677.000 biztanle 82.163.000 km2

Erresuma Batua Londres 60.944.000 biztanle 308.496.000 km2

Txekia Praga 10.221.000 biztanle 87.898.000 km2

Errumania Bukarest 21.584.000 biztanle 241.160.000 km2

Suedia Stockholm 9.045.000 biztanle 761.009.000 km2

133095 _ 0006-0006.indd 6133095 _ 0006-0006.indd 6 3/7/09 11:30:473/7/09 11:30:47

bisagra erako giltzadura

giltzadura esferikoa

Eskeletoa

Zubia Santillana

Hezurrak Giltzadurak

garezurra parietala

okzipitala

loki-hezurra

kopeta-hezurra

sorbalda-hezurra

masailezurra

besahezurra

erradioa

kubitua

eskuetako falangeak

oinetako falangeak

lepauztaia

bularrezurra

saihets-hezurrak

bizkarrezurra

pelbisa

izterrezurra

belaunezurra

berna-hezurra

peronea

ukondoko artikulazioa

lepoko giltzadura

aldakako giltzadura

giltzadura birakaria

133095 _ 0007-0007.indd 7133095 _ 0007-0007.indd 7 3/7/09 11:33:463/7/09 11:33:46

Eguzki-sistema

Zubia Santillana

Merkurio

Artizarra

Lurra

MarteJupiter

Urano

Neptuno

Eguzkia

Eguzkitik urrun dauden planetakOso handiak dira, eta gasez osatuta daude batik bat.

Merkurio

• Planetarik txikiena da, eta Eguzkitik hurbilen dagoena. Egunez, 350 graduko tenperatura du.

• Biraketa-higidura: 59 egun.• Translazio-higidura: 88 egun.• Satelite kopurua: bat ere ez.

Lurra• Eguzkitik hurbil dauden planeten

arteko handiena da. Lurraren zati handi bat izotzak eta urak estaltzen dute.

• Biraketa-higidura: 24 ordu.• Translazio-higidura: 365 egun. • Satelite kopurua: bat, Ilargia.

Artizarra

• Oso distiratsua da. Goizeko izar eta arratseko izar ere esaten zaio. Hodeiek azido sulfurikoa dute.

• Biraketa-higidura: 244 egun.• Translazio-higidura: 225 egun.• Satelite kopurua: bat ere ez.

Marte

• Antzina ura egon zitekeela uste da. Bertako erliebea Lurraren erliebearen antzekoa da.

• Biraketa-higidura: egun bat baino pixka bat gehiago.

• Translazio-higidura: 687 egun.• Satelite kopurua: bi.

Jupiter• Izugarri handia da. Gainazalean,

orban gorri handi bat ageri du; ekaitz erraldoi bat, hain zuzen ere.

• Biraketa-higidura: 10 ordu.• Translazio-higidura: 12 urte.• Satelite kopurua: hirurogei baino

gehiago.

Neptuno• Urrunen dagoen planeta da

eta baita hotzena ere.• Biraketa-higidura: 16 ordu.• Translazio-higidura: 164 urte.• Satelite kopurua: hamahiru.

Saturno• Harriz eta hautsez osatutako

eraztun batzuk ditu, oso distiratsuak.

• Biraketa-higidura: 10 ordu.• Translazio-higidura: 29 urte.• Satelite kopurua: hogeita hamar

baino gehiago.

Urano• Saturnok bezala eraztun bat

du, nahiz eta Lurretik ez den ikusten.

• Biraketa-higidura: 18 ordu.• Translazio-higidura: 84 urte.• Satelite kopurua: hogeita bost

baino gehiago.

Eguzkitik hurbil dauden planetakTxikiak dira, eta harriz osatuta daude batik bat.

Saturno

133095 _ 0008-0008.indd 8133095 _ 0008-0008.indd 8 21/7/09 17:02:4221/7/09 17:02:42

Elikagaien gurpila

Zubia Santillana

Karbohidrato asko dituzten elikagaiek energia

ematen digute. Aukeratu bihi osoko elikagaiak eta

ez jan gehiegi azukre asko dutenak.

Fruituak eta barazkiak oso osasungarriak dira. Zenbat

eta gehiago jan, hobeto. Zuntza, bitaminak eta

mineralak dituzte.

Gurpileko zati handienetako elikagaiak dira gehien jan behar ditugunak.Gurpileko zati txikienetako elikagaietatik ez dugu gehiegi jan behar.Ur asko edatea eta kirola egitea oso garrantzitsua da.

1

2

3Gantz asko duten elikagaiek energia ematen digute. Ez dira gehiegi jan behar; batik bat, animalienak.

Proteina asko dituzten elikagaiak beharrezkoak dira; batez ere, hazkuntzarako. Ez dira gehiegi jan behar gantz asko dutenak; esaterako, haragi gorria, hestebeteak eta zenbait gazta mota.

133095 _ 0009-0009.indd 9133095 _ 0009-0009.indd 9 3/7/09 11:36:423/7/09 11:36:42

Giharrak

Zubia Santillana

Giharrak Mugimendua

abdominalak

esternokleidomastoideoa

trapezioa

dortsalak

trizepsa

gluteoa

izterrekobizepsa

bikia

maseteroa

deltoidea

bularreko giharra

bizepsa

sartorioa

koadrizepsa

bizeps uzkurtua

trizeps erlaxatua

Mugimendua giltzadurei esker sortzen da. Mugimendu batean, bi giharrek hartzen dute parte: bata uzkurtu egiten da, eta bestea, erlaxatu.

Besoa tolestu eta eskua burura hurbiltzen da.

Besoa luzatu eta eskua burutik aldentzen da.

bizeps erlaxatua

trizeps uzkurtua

zeiharra

zerraduna

133095 _ 0010-0010.indd 10133095 _ 0010-0010.indd 10 3/7/09 11:35:403/7/09 11:35:40

Dastamena Ukimena

Entzumena

Zentzumen-organoak

Zubia Santillana

usaimen-nerbioa

pituitariohoria

sudur-hobia

dastamen-papilak

kornea erretina

ikusmen-nerbioa

irisa

begi-ninia

kristalinoa

belarria

hezurtxoak

labirintoa

entzumen-nerbioa

barraskiloa

Eustakioren tronpatinpanoaentzunbidea

ilea

izerdi-guruina

ukimen-errezeptoreak

larr

uaza

la epidermisa

dermisa

Ikusmena

Usaimena

133095 _ 0011-0011.indd 11133095 _ 0011-0011.indd 11 3/7/09 11:39:303/7/09 11:39:30

Gorputza barrutik

Zubia Santillana

Digestio-aparatua Zirkulazio-aparatua Arnas aparatua

Iraitz-aparatua

ahoa

laringea

birika

faringea

trakea

ahoa

sudurra

bronkioak

birika-albeoloak

beheko kaba zaina

zainjugularrak

birika-arteria

birika-zaina

goiko kaba zaina

beheko kaba zaina

zain iliakoa

zain femorala

arteria femorala

arteria iliakoa

aorta arteria

bihotza

arteriasubklabioa

zain subklabioa

karotida arteria

gibela

apendizea

uzkia

heste lodia

pankrea

urdaila

hestegorria

listu-guruina

behazuna

hestemeharra aorta

arteria

giltzurruna

ureterra

gernu-maskuria

gernubidea

133095 _ 0012-0012.indd 12133095 _ 0012-0012.indd 12 3/7/09 11:38:483/7/09 11:38:48

Espainiako mapa politikoa

Zubia Santillana

F R A N T Z I A

A L J E R I AM A R O K O

it

sa

so

a

O Z E A N O

A T L A N T I K O A


M e d i t er

ra

ne

o

EUSKALAUTONOMIAERKIDEGOA

Toledo

Sevilla

Iruñea

Santander

Valladolid

PalmaMallorcakoa

Ceuta

Melilla

Girona

Lleida

Burgos

Bilbo

Zamora

Huelva

Granada

Ourense

BadajozAlbacete

Tarragona

Salamanca

Pontevedra

Ciudad Real

Guadalajara

PO

RT

UG

AL

A N D O R R A

Lugo

Mérida

Oviedo

Almería

Donostia

Santa Cruz de Tenerife

Santiago


A N D A L U Z I A

A R A G O I


G A Z T E L A - M A N T X A

G A L I Z I A

K A T A L U N I A

E X T R E M A D U R A

M U R T Z I A

A S T U R I A S

V A L E N T Z I A

M A D R I L

E R R I O X A

K A N T A B R I A

NAFARROAKOFORU

ERKIDEGOA

B A L E A RU H A R T E A K

Jaén

León

Cádiz

Ávila

Soria

Teruel

Cuenca

Madril

Málaga

Huesca

Coruña

Alacant

MurtziaKordoba

Segovia

Cáceres

Gasteiz

Logroño

Zaragoza

Valentzia

Palentzia

Bartzelona

Castelló

Tenerifeko Santa Cruz

Santa CruzTenerifekoa

Las Palmas

K A N A R I A K

O Z E A N O A T L A N T I K O A

M E

H

I

0 50

Kilometroak

Eskala

L E G E N D A

Estatuko hiriburua

Autonomia Erkidegoko hiriburua

Probintziako hiriburua

Hiri Autonomoa

Estatuaren muga

Autonomia Erkidegoko eta probintziako hiriburua

Autonomia Erkidegoaren muga

Probintziaren muga

133095 _ 0013-0013.indd 13133095 _ 0013-0013.indd 13 21/7/09 16:59:1921/7/09 16:59:19

Espainiako mapa fisikoa

Zubia Santillana

GA

LIZ

IAK

O M

EN

DIG

UN

EA

K A N T A B R I A R M E N D I K A T E A

LEÓ NG O MEN

DIA

K

EUSK AL M EN DIAK P I R I N I O A K

KATALUNIAKO KOSTAKO MENDIK

ATEA

D

emanda mendilerroa

Urb ió ngo m endiak

I p a r r a l d e k o I b e r i a r g o i - o r d o k i a

H e g o a l d e k o

I b e r i a r g o i - o r d o k i a

I b e r i a r

g o i - o r d o k i a

S I E R R A M O R E N A

GUADALQUIVIRREN SAKO NU N E A

TOLED O K O M ENDIAK

MENDIKATE SUB BETI KO A

MENDIKATE P EN I BETIKO A

E R D I A L D E K O M E N D I K A T E A

I BE R

I AR

ME

ND I K A T E A

M E N D I K A T E B E T I K O AGua

darrama mendilerroa

Gredos mendilerroa

Gata mendilerroa

Gua

dalupe mendilerroa

Sa

n Pedr o mend ile r roa

Alcaraz

mendiler roa

Aracena mendilerroa

mendiler roa

Espuña

Monca yo

mendile r roa

Creus lurmuturra

Begur lurmuturra

Sant Jordi golkoa

Tortosa lurmuturra

Valentziako golkoa

Nao lurmuturra

Aitana m

endilerroa

I tsaso Tx ik i a

Palos lurmuturra

Mazarróngo golkoa

Gata lurmuturraAlmer íakogolkoa

Cádizko golkoa

Madrona

mendilerroa

Somosier ra

mendilerroa

Cuencakomendilerroa

Javalambremendilerroa

Caz orla

mend i ler r

oa

M ágina mend iler r

o a

Rondako

mendilerroa

G i b r a l t a r k o i t s a s a r t e a

Tarifalurmuturra

Touriñán lurmuturra

Estaca de Bares lurmuturra

Peñas lurmuturraAjo

lurmuturraMatxitxakolurmuturra

Bizkaikogolkoa

MI Ñ

O IB

AI A

D U E R O I B A I A

T A J O I B A I A

E B R O I B A I A

M

i j a r e s i b a i a

J Ú C A R I B A I A

G U A D I A N A I BA I A

G U A D A L Q U I V I R I B A I A

S E G U R A I B A I A

Finisterre lurmuturra

E R DIALDE K

O

RI

AS

B

AI

XA

S

ITSASADAR

S

i l i b a i a

U l l a i b a i a

Ta m b r e i b a i a

Eo

ib

a

i a

Anca

resNa

v ia

ib

aia

men

diler

roa

Cabezade Manzaneda

1.778 m

PeñaTrevinca2.124 m

Europako mendiak Liongogolkoa

Rosesko golkoa

Tramuntana m

endil

er

roa

Sierra Nevada

EB

ROREN SAKON U N E A

T i é t a r i b a i a

A l b e r c h e i ba i a

J ar a

m

a i

ba

ia

Tu

r i a i b a i a

A l m a n z o r a i b a i a

Mulhacén3.479 m

G u a d a l et e

ib a i a

G u a d a j o z i ba

iaG u a d a l i m a r

i ba i a

Od

i el

i ba i a

T

i nt o

ib

ai a

Espuña1.583 m

Ma

t ac h

e l i b a i aZ ú j a

r i b a i a

Sagra2.382 m

Bañuela1.323 m

Rocigalgo1.447 m

Las Villuercas1.601 m

Peña de Francia1.723 m

Almanzor2.591 m

Peñalara2.430 m

J a b a l ó n i b a i a

Z á n c a r a i ba

ia

Muelade San Juan1.830 m

Cerro deSan Felipe

1.839 m

Javalambre2.020 m

Peñagolosa1.813 m

G u ad a

l op

e i

ba

i a

Se

gr e

ib a i a

Gá

lle

go

ib

ai a

Ar a

g ó n i b a i a

Montsant

mendilerroa

Montserrat1.236 m

Turó del'Home

1.712 mLlo

bre

ga

t ib

ai a

Puigmal2.913 m

Pica d'Estats3.143 m

Maladeta3.308 m

Aneto3.404 mMonte Perdido

3.355 m

Hiru ErregeenMahaia

2.438 mAizkorri1.544 m

Gorbeia1.475 m

Peña Prieta2.536 m

San Lorenzo2.262 m

Serenakourtegia

Alarcóngourtegia

Cíjarakourtegia

Alcántarakourtegia

Aldeadávilakourtegia

Ebroren urtegia

Vigoko itsasadarra

Pontevedrako itsasadarra

Arousako itsasadarra

Muros eta Noiako

itsasadarra

Villaviciosako itsasadarraSantanderreko badia B

ilbok

oits

asad

arra

Toro357 m

Puig Major1445 m

Cavallerialurmuturra

Palm

ako

badi

a

Ses Salines lurmuturra

Alcudiako

badia

Formentorlurmuturra

Barbarialurmuturra

Roque delos muchachos2.426 m

Fuencalientelurmuturra

Malpaso1.500 m

Garajonay1.487 m

Teide3.718 m

Rasca lurmuturra

Maspalomas lurmuturra

Jandía lurmuturra

Peñasdel Chache

670 m

Trafalgar lurmuturra

Cádizko badia

M A R O K O

A L J E R I A

Columbreteak

Ba

l e ar U h a r t e a k

K A N A R I A K

Esakourtegia

Pico Molatón1.245 m

Almenaras1.797 m

Aitana1.558 m

Almonaster912 m

Revolcadores2.001 m

Veleta3.396 m

Jandía807 m

IT S ASADA R R

AK

GARAIAK

Ceuta

Melilla

PO

RT

UG

AL

F R A N T Z I A

Santiago

Mérida


Pontevedra

Valladolid

Gasteiz

Donostia

Zaragoza

Palma Mallorcakoa

Sevilla

Toledo

Tarragona

Teruel

Ávila

Kordoba

Granada

ANDORRA

Torrede Cerredo

2.536 mNaranjo de Bulnes2.519 m

Urbión2.228 m

Moncayo2.313 m

Lobo 2.262 m

Jaén

León

Lugo

Cádiz

Soria

Girona

Cuenca

Murtzia

Madril

Málaga

Lleida

Huesca

Burgos

Bilbo

Oviedo

Zamora

Huelva

Almería

Segovia

Cáceres

LogroñoOurense

Badajoz

Alacant

Valentzia

Albacete

Iruñea

Palentzia

Coruña

Bartzelona

Salamanca

Santander

Ciudad Real

Guadalajara

Castelló


Las Palmas de Gran Canaria


Las Palmas de Gran Canaria

O C É A N O A T L Á N T I C O

Roque delos muchachos2.426 m

Fuencalientelurmuturra

Malpaso1.500 m

Garajonay1.487 m

Teide3.718 m

Rasca lurmuturra

Maspalomas lurmuturra

Jandía lurmuturra

Peñasdel Chache

670 m

K A N A R I A K

Jandía807 m

TenerifeLa

Palma

HierroKanariaHandia

Gomera

Fuerteventura

Lanzarote

Graciosa

Alegranza

Santa Cruz TenerifekoaLas PalmasKanaria Handikoa

O Z E A N O A T L A N T I K O A

O Z E A N O

A T L A N T I K O A


2.500

1.500

1.000

700

400

0M e d i t e r r a ne

o

it

sa

so

a

0 50

Kilometroak

Eskala

E

I

M

H

Ríos

L E G E N D A

Estatuko hiriburua

Autonomia Erkidegoko hiriburua

Probintziako hiriburua

Hiri Autonomoa

Estatuaren muga

Gailur garrantzitsuenak

Urtegiak

Ibai garrantzitsuenak

133095 _ 0014-0014.indd 14133095 _ 0014-0014.indd 14 3/7/09 11:40:543/7/09 11:40:54

Europako mapa fisikoa

Zubia Santillana

UR

AL

ME

ND

I AK

ES

KA

ND

I NA

VI A

KO

AL

PE

AK

KOLAPENINTSULA

ESKANDINAVIAKOPENINTSULA

JUTLANDPENINTSULA

K A R P A T OA

KA L P E A K

APENINOAK

PIRINIOAK

IBERIARPENINTSULA ITALIAR

PENINTSULA BALKANETAKOPENINTSULA

KRIMEAKOPENINTSULA

EKIALDEKOEUROPAKO ORDOKIA

Finlandiakogoi-ordokia Ladoga

aintzira

Onegaaintzira

KASPIARITSASOARENSAKONUNEA

Petxora

ibaia

Dnie

pe

r i baia

Danubio ibaia

Rhin ibaia

BRIT

AIN

IAR U

HAR

TEAK

Irlanda

BritainiaHandia

BALEARUHARTEAK

Korsika

SardiniaSizilia

Malta uhartea Kreta uhartea

Islandia

ErdialdekoMendigunea Dinariar Alpeak

Mulhacén3.478 m

Aneto3.404 m

Mont Blanc4.807 m

Etna3.323 m

Olinpo2.911 m

Moldoveanu2.543 m

Elbrus5.642 m

K A U K A S O

Galdhöpiggen2.469 m

A F R I K A

A S I A

BALKANAKTajo ibaia

Ebro ibaia

Ura

l i

bai aVanernaintzira

Ipar lurmuturra

Botn

iako

golk

oa

Reykianeslurmuturra

Mantxako kanala

Finisterrelurmuturra

San Mateolurmuturra

Bizkaikogolkoa

Gibraltarko itsasartea

Matapan lurm.

San Bizentelurmuturra

OZEANO ARTIKOAO

ZE

AN

O

AT

LA

NT

IK

OA

Ipari tsasoa Itsa

so Balt

ikoa

Barentsitsasoa

Kaspiar itsasoa

I tsaso Bel tza

Egeoi tsasoa

I tsasoJonikoa

Tir reniari tsasoa

Itsaso Adr ia t ikoa

M e d i t e r r a n e o i t s a s o a

Elba ibaia

Oder ibaia

Vistula ibaia

Mendebalde ko Dvina i

baia

Ipar Dvina ibaia

Loira ibaia

Peipusaintzira

Volga ibaia

Do n i baia

Azovekoitsasoa

EUROPAKO ORDOKI HANDIA

Zipre uhartea

Rod

ano

ibaia

Sena ibaia OihanBeltzaVosgeak

Tamesis ib.

GenoakogolkoaLiongo

golkoa

Rocalurmuturra

Iberiar

goi-ordokia

Mendikate

Betikoa

Nor vegiakoi tsasoa

Dniester ibaia

ItsasoZuria

KANARIAR UHARTEAKTeide3.718 m

0 300

km

E

H

I

M

A LT I T U D E A(metrotan)

1.500

1.000

500

200

0

Sakonunea

133095 _ 0015-0015.indd 15133095 _ 0015-0015.indd 15 3/7/09 11:55:043/7/09 11:55:04

Europako mapa politikoa

Zubia Santillana

Vaduz

Brusela

Berna

Luxemburgo

Londres

Lisboa

Andorra la Vella

Amsterdam

SAN MARINO

LUXEMBURGO

LIECHTESTEIN

ANDORRA

DANIMARKAIRLANDA

PORTUGAL

ALEMANIA

ITALIA

Oslo

Helsinki

Riga

Minsk

VarsoviaKiev

BudapestViena

ReykjavikISLANDIA

FINLANDIA

ESTONIA

LETONIA

LITUANIA

BIELORRUSIAPOLONIA

E R R U S I A R F E D E R A K U N D E A

AUSTRIA

BULGARIA

MOLDAVIA

MAZEDONIAALBANIA

GREZIA

GEORGIA

ARMENIA

Belgrad

Sarajevo

PodgoricaPristina

TiranaSkopje

Ankara

Atenas

KOSOVO

Praga

Zagreb

Tbilisi

ErevánSan Marino

MONTENEGRO

Bratislava

SERBIA

MALTA Valleta

Ceuta

Melilla

E R R US I A RFE D E R A K U N DE A

Kopenhage

Vilnius

Tallinn

Sofia

Erroma

Paris

Nikosia

Monako

Mosku

Madril

Ljubljana

Chisinau

Stockholm

Dublin

Bukarest

Berlin

Baku

TURKIA

UKRAINA

SUEDIA

ESPAINIA

FRANTZIAERRUMANIA

NORVEGIA

AZERBAIJAN

ERRESUMABATUA

HUNGARIA

KROAZIA

SUITZA

ESLOVAKIA

BELGIKA

TXEKIARERREPUBLIKA

ESLOVENIA

ZIPRE

VATIKANOHIRIA

MONAKO

HERBEHEREAK

BOSNIA-HERZEGOVINA

Iparitsasoa

I t s a s o B e l t z a

Ka

sp

i ar i t s

aso

a

Egeoitsasoa

ItsasoJonikoa

Tirreniaritsasoa

A F R I K A

A S I A

Norvegiakoitsasoa

Itsaso B

alt

ikoa

OZEANO ARTIKOAO

ZE

AN

O

AT

LA

NT

IK

OA

M e d i t e r ra

n e o i t s a s o a

Barentsitsasoa

KANARIAR UHARTEAK

E

H

I

M

L E G E N D A

ESPAINIA Estatua

Estatu-hiriburua

Eskala

0 300

Kilometreak

133095 _ 0016-0016.indd 16133095 _ 0016-0016.indd 16 3/7/09 11:58:383/7/09 11:58:38

Mapamundi fisikoa

Zubia Santillana

Berin

g its

asar

tea

MEN

DI H

AR

RITSU

AK

Labradorpenintsula

Ordoki H

andiakM

issouri ibaia

Mis

siss

ippi

ibai

a

APAL

ATXE

MEN

DIAK

Sierra Madre

Kaliforniakopenintsula

Mexikokogolkoa

Amazonas ibaia

Amazoniako ordokia

MatoGrossoko

goi-ordokia

Para

ná ib

aia

Pata

goni

a

GROENLANDIA

Islandia

BRITAINIARUHARTEAK

Iberiarpenintsula

ALPEAK

KARPATOAK

Europako

Ordoki H

andia

Ipar lurmuturra

KAUKASO

Volga ibaia

UR

AL M

EN

DIA

K

Irangogoi-ordokia

Obi ibaia

Indu

s ib

aia

ErdialdekoSiberiako goi-ordokia

Ganges ibaia

Tíbet

Bengalakogolkoa

Zeilan(uhartea)

Indotxinakopenintsula

Hindustangopenintsula

GOBI BASAMORTUA

Lena ibaia

Kamtxatkapenintsula

Alaskakogolkoa

Ternua(uhartea)

Iparitsasoa

KANARIARUHARTEAK

ATLAS MENDIKATEA

S A H A R A K OB A S A M O R T U A

Niger ibaia

Gineakogolkoa

Nilo

ibai

a

Etiopiakomendigunea

Victoriaaintzira

Kong

o ib

aia

Zambezi ibaia

KALAHARIBASAMORTUA

EsperantzaOnaren lurmuturra

A N T A R T I K A

Itsaso Gorria

MADAGASKAR

Arabiakoitsasoa

Arabiakopenintsula

Eufrates ibaia

Mediterraneo itsasoa

itsasoBeltza

Aralitsasoa

Baikalaintzira

Japoniakoitsasoa

JAPONIAKOUHARTEAK

Taiwan (Formosa)

Borneo(uhartea) Papua Ginea

Berria

ZeelandaBerria

MENDIKATE BAN

ATZAILE H

ANDIA

Tasmania(uhartea)

VICTORIABASAMORTU HANDIA

Koral itsasoa

O Z E A N OB A R E A

O Z E A N OA T L A N T I K O A

O Z E A N O A R T I K O A

O Z E A N O A N T A R T I K O A

I N D I A K OO Z E A N O A

O Z E A N OB A R E A

ANTILLAK

Hudsonbadia

Palmas lurmuturra

Da

nub io i b a ia

Kaspiar itsasoa

AUSTRALIA

Hornos lurmuturra

Guyanetakomendigunea

E U R O P A

A M E R I K AA F R I K A

PIRINIOAK

MendebaldekoSiberiako ordokia

Sumatra(uhartea)

Java (uhartea)

A S I A

AlaskakoMedikatea

Floridakopenintsula

ANDE MEN

DIA

K

Eska

ndin

avia

ko A

lpea

k

Altai mendiak

Ibai Urdina / Yangzi

Filipinauharteak (edo Filipinak)

Chadaintzira Darfurreko

goi-ordokia

HIMALAIA

O Z E A N I ACook3.764 m

Puncak Jaya5.030 m

Everest8.850 m

Fujiyama3.776 m

K28.616 m

El'brus5.642 m

Mont Blanc4.807 m

Kilimanjaro5.895 m

McKinley6.194 m

Aconcagua6.960 m

0º 30º 60º 90º 120º 150º 180º

0º

30º

30º

60º

180º150º120º90º0º 30º 60º30º60º90º120º

0º

30º

30º60º90º120º

30º

60º0 1.100

km

60º

60º

150º180º

E

H

I

M

150º


2.000

1.000

500

200

0

SAKONUNEA

133095 _ 0017-0017.indd 17133095 _ 0017-0017.indd 17 3/7/09 12:00:453/7/09 12:00:45

inguruneko 5 muralak

Documents