Page | 1

สวนท 1 ความรเบองตนเกยวกบทรพยสนทางปญญา

ทรพยสนทางปญญา (Intellectual Property) คออะไร

ทรพยสนทางปญญา หมายถง ผลงานอนเกดจากการประดษฐ คดคน หรอสรางสรรคของมนษยซงเนนทผลผลตของสตปญญาและความช านาญ โดยไมค านงถงชนดของการสรางสรรคหรอวธในการแสดงออก ทรพยสนทางปญญาอาจจะแสดงออกในรปแบบของสงทจบตองได เชน สนคาตาง ๆ หรอในรปของสงทจบตองไมได เชน บรการ แนวคดในการด าเนนธรกจ กรรมวธการผลตทางอตสาหกรรม เปนตน

ประเภทของทรพยสนทางปญญา

โดยทว ๆ ไปคนไทยสวนมากจะคนเคยกบค าวา “ลขสทธ” และจะใชเรยกทรพยสนทางปญญาทกประเภท โดยทถกตองแลว ในทางสากลทรพยสนทางปญญาแบงออกเปน 2 ประเภท ไดแก ทรพยสนทางอตสาหกรรม (Industrial Property) และลขสทธ (Copyright)

1. ทรพยสนทางอตสาหกรรม (Industrial Property) หมายถง ความคดสรางสรรคของมนษยทเกยวกบสนคาอตสาหกรรมตาง ๆ ความคดสรางสรรคนอาจเปน

ความคดในการประดษฐคดคน ซงอาจจะเปนกระบวนการหรอเทคนคในการผลตทไดปรบปรงหรอคดคนขนใหม หรอการออกแบบผลตภณฑทางอตสาหกรรมทเปนองคประกอบและรปรางของตวผลตภณฑนอกจากนยงรวมถงเครองหมายการคาหรอยหอ ชอและถนทอยทางการคา รวมถงแหลงก าเนดและการปองกนการแขงขนทางการคาทไมเปนธรรม ทรพยสนทางอตสาหกรรมจงสามารถแบงออกได ดงน

สทธบตร (Patent) แบบผงภมของวงจรรวม (Layout - Design of Integrated Circuit) เครองหมายการคา (Trademark) ความลบทางการคา (Trade Secret) ชอทางการคา (Trade Name) สงบงชทางภมศาสตร(Geographical Indications)

2. ลขสทธ (Copyright) หมายถง สทธแตเพยงผเดยวของผสรางสรรคทจะกระท าการใดๆ กบงานทผ

สรางสรรคไดท าขน โดยประเภทของงานอนมสทธทกฎหมายก าหนดไวไดแก งานวรรณกรรม นาฏกรรม ศลปกรรม ดนตรกรรม โสตทศนวสด ภาพยนตร สงบนทกเสยง งานแพรเสยง แพรภาพ หรองานอนใดในแผนวรรณคด แผนกวทยาศาสตร หรอแผนกศลปะ ไมวางานดงกลาวจะแสดงออกโดยวธหรอรปแบบอยางใด นอกจากนนกฎหมายลขสทธยงใหความคมครองถงสทธของนกแสดงดวย

Page | 2

การคมครองลขสทธไมครอบคลมถงความคด ขนตอน กรรมวธ ระบบวธใช หรอวธท างาน แนวความคด หลกการ การคนพบ หรอทฤษฎทางวทยาศาสตร หรอคณตศาสตร

ความหมายของทรพยสนทางอตสาหกรรมแตละประเภท

1. สทธบตร (Patent) เปนการคมครองการคดคนสรางสรรคทเกยวกบการประดษฐ ( Invention) หรอการออกแบบผลตภณฑ (Industrial Design) ทมลกษณะตามทกฎหมายก าหนด ซงจ าแนกไดเปน สทธบตรการประดษฐ สทธบตรการออกแบบผลตภณฑ และอนสทธบตร สทธบตรการประดษฐ (Invention Patent) หมายถง การใหความคมครองการคดคนเกยวกบลกษณะองคประกอบโครงสราง หรอกลไกของผลตภณฑรวมทงกรรมวธในการผลต การเกบรกษา หรอการปรบปรงคณภาพของผลตภณฑ อนสทธบตร (Petty Patent) หมายถง การใหความคมครองการประดษฐจากความคดสรางสรรคทมระดบการพฒนาเทคโนโลยไมสงมาก โดยอาจเปนการประดษฐคดคนขนใหมหรอปรบปรงจากการประดษฐทมอยกอนเพยงเลกนอย

สทธบตรการออกแบบผลตภณฑ (Design Patent) หมายถง การใหความคมครองความคดสรางสรรคท เกยวกบรปรางลกษณะภายนอกของผลตภณฑ องคประกอบของลวดลายหรอสของผลตภณฑซ งสามารถใช เปนแบบส าหรบผลตภณฑอตสาหกรรม รวมทงหตถกรรมได และแตกตางไปจากเดม

ผทรงสทธบตรหรออนสทธบตรมสทธเดดขาดหรอสทธแตเพยงผเดยวในการแสวงหาผลประโยชนจากการประดษฐหรอการออกแบบผลตภณฑทไดรบสทธบตรหรอ

อนสทธบตรนน ภายในระยะเวลาตามทกฎหมายก าหนด 2. แบบผงภมของวงจรรวม (Layout-Design of Integrated Circuit) หมายถง แบบ แผนผง หรอภาพทท าขน ไมวาจะปรากฏในรปแบบหรอวธ

ใด เพอแสดงถงการจดวางและการเชอมตอของวงจรไฟฟา เชน ตวน าไฟฟา หรอตวตานทาน เปนตน 3. เครองหมายการคา (Trademark)

หมายถง เครองหมาย สญลกษณ หรอตรา ทใชกบสนคาหรอบรการ แบงออกเปน 4 ประเภท ไดแก เครองหมายการคา (Trademark) คอ เครองหมายทใชหรอจะใชกบสนคาเพอแสดง

วาสนคาทใชเครองหมายนนแตกตางกบสนคาทใชเครองหมายการคาของบคคลอน เชน กระทงแดง M-150 มามา ไวไว เปนตน

Page | 3

เครองหมายบรการ (Service Mark) คอ เครองหมายทใชหรอจะใชกบบรการ เพอแสดงวาบรการทใชเครองหมายนนแตกตางกบบรการทใชเครองหมายบรการของบคคลอน เชน การบนไทย ธนาคารกรงไทย โรงแรมดสตธาน เปนตน

เครองหมายรบรอง (Certification Mark) คอ เครองหมายทเจาของเครองหมายรบรองใชหรอจะใชกบสนคาหรอบรการของบคคลอน เพอเปนการรบรองเกยวกบสนคาหรอบรการนน เชน เชลลชวนชม แมชอยนางร า ฮาลาล เปนตน

เครองหมายรวม (Collective Mark) คอ เครองหมายการคาหรอเครองหมายบรการทใชหรอจะใชโดยบรษทหรอรฐวสาหกจในกลมเดยวกน หรอโดยสมาชกของสมาคม สหกรณ สหภาพ สมาพนธ กลมบคคล หรอองคกรอนใดของรฐหรอเอกชน เชน ตราชางของบรษทปนซเมนตไทย จ ากด (มหาชน) เปนตน

4. ความลบทางการคา (Trade Secret) หมายถง ขอมลการคาซงยงไมเปนทรจกกนโดยทวไป โดยเปนขอมลทมมลคาในเชงพาณชยเนองจาก

ขอมลนนเปนความลบ และมการด าเนนการตามสมควรเพอท าใหขอมลนนปกปดเปนความลบ 5. สงบงชทางภมศาสตร (Geographical Indications) หมายถง ชอ สญลกษณ หรอสงอนใดทใชเรยกหรอใชแทนแหลงภมศาสตร

และสามารถบงบอกวาสนคาทเกดจากแหลงภมศาสตรนน เปนสนคาทมคณภาพ ชอเสยง หรอคณลกษณะเฉพาะของแหลงภมศาสตรดงกลาว เชน ขาวหอมมะลทงกลารองไห ผาไหมยกดอกล าพน สมโอนครชยศร ไขเคมไชยา เปนตน

ในปจจบน ประเทศไทยมกฎหมายใหความคมครองทรพยสนทางปญญาเฉพาะทอยในความรบผดชอบของกรมทรพยสนทางปญญา 7 ฉบบ คอ

1. พระราชบญญตสทธบตร พ.ศ. 2552 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตสทธบตร (ฉบบท 2) พ.ศ. 2535 และพระราชบญญตสทธบตร (ฉบบท 3) พ.ศ. 2542

2. พระราชบญญตเครองหมายการคา พ.ศ. 2534 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตเครองหมายการคา (ฉบบท 2) พ.ศ. 2543

3. พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 4. พระราชบญญตคมครองแบบผงภมของวงจรรวม พ.ศ. 2543 5. พระราชบญญตความลบทางการคา พ.ศ. 2545 6. พระราชบญญตคมครองสงบงช ทางภมศาสตร พ.ศ. 2546 7. พระราชบญญตการผลตภณฑซด พ.ศ. 2548

Page | 4

การขอรบความคมครองในงานทรพยสนทางปญญา

ประเภท จดทะเบยน แจงขอมล ขนทะเบยน

สทธบตร อนสทธบตร แบบผงภมของวงจรรวม เครองหมายการคา สงบงชทางภมศาสตร ความลบทางการคา ลขสทธ

Page | 5

สวนท 2 สทธบตรการประดษฐและอนสทธบตร

สทธบตรการประดษฐคออะไร

1. สทธบตรการประดษฐ เปนทรพยสนทางปญญาทเกดจากผลงานสรางสรรคจากการประดษฐทมลกษณะของการแกปญหาทางเทคนคทไมสามารถคดขนไดโดยงาย 2. อนสทธบตร เปนทรพยสนทางปญญาทเกดจากผลงานการสรางสรรคจากการประดษฐทไมมความซบซอน อาจคดขนไดโดยงาย แตตองเปนการประดษฐใหม การประดษฐ อาจเปนการประดษฐคดคนตวผลตภณฑหรอสนคา ทอาจเปนโครงสราง กลไก สวนประกอบหรอสวนผสม เปนตน หรออาจเปนกรรมวธในการผลตผลตภณฑ หรอการรกษาผลตภณฑใหคงสภาพ เปนตน

การไดมาซงความคมครอง

การประดษฐจะไดรบความคมครองตามพระราชบญญตสทธบตร พ.ศ. 2522 กตอเมอน าการประดษฐนนมายนขอรบความคมครอง และไดรบการจดทะเบยนจากกรมทรพยสนทางปญญา กระทรวงพาณชย เทานน

เงอนไขการยนขอรบสทธบตรการประดษฐ/อนสทธบตร

1. เปนการประดษฐใหม ยงไมเคยมการจ าหนายหรอใชแพรหลายในประเทศไทยกอนวนยนขอ หรอยงไมเคยมการเปดเผยสาระส าคญของการประดษฐนนกอนวนทยนขอ หรอยงไมเคยมการเปดเผยสาระส าคญของการประดษฐนนกอนวนทยนขอทงในหรอตางประเทศกอนวนยนขอ (เวนแตเปนการแสดงผลงานในงานแสดงสนคาระหวางประเทศ หรองานแสดงตอสาธารณชนทหนวยราชการจดขนแตตองมายนขอรบสทธบตรภายใน 12 เดอนนบแตวนเปดแสดงงาน พรอมแนบหนงสอรบรองของผจดงานแสดง) 2. มขนการประดษฐสงขน (เฉพาะสทธบตรการประดษฐ) ไมเปนการประดษฐทสามารถท าไดงาย โดยผมความรในระดบสามญส าหรบงานประเภทนนหรออาจพดไดวามการแกไขปญหาทางเทคนคของการประดษฐทมมากอน 3. สามารถประยกตใชในทางอตสาหกรรมได

สงทขอรบสทธบตรไมได

1. จลชพและสวนประกอบสวนใดสวนหนงของจลชพทมอยตามธรรมชาต สตวพช หรอสารสกดจากสตวหรอพช 2. กฎเกณฑและทฤษฎทางวทยาศาสตรและคณตศาสตร 3. ระเบยบขอมลส าหรบการท างานของเครองคอมพวเตอร

Page | 6

4. วธการวนจฉย บ าบด หรอรกษาโรคมนษย หรอสตว 5. การประดษฐทขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนด อนามยหรอสวสดภาพของประชาชน ขนตอนการขอรบสทธบตรการประดษฐ 1. ขนตอนการขอรบสทธบตรการประดษฐ

Page | 7

2. ขนตอนการขอรบอนสทธบตร

อายสทธบตรการประดษฐ/อนสทธบตร

สทธบตรการประดษฐ มอาย 20 ป นบตงแตวนยนขอรบสทธบตร

อนสทธบตร มอาย 6 ป นบตงแตวนยนขอรบอนสทธบตร ตออายไดอก 2 ครง ครงละ 2 ป (รวม 10

ป)

Page | 8

ความแตกตาง สทธบตร/อนสทธบตร

สทธบตร อนสทธบตร การประดษฐทมความซบซอนหรอมการแกไขปญหาทางเทคนค

การประดษฐงายๆ ไมมความซบซอน

ระยะเวลาคมครอง 20 ป ระยะเวลาคมครอง 6 ป ตออายได 2 ครง ครงละ 2 ป รวมเปน 10 ป

คาธรรมเนยมสงกวา คาธรรมเนยมนอยกวา ใชระบบรอการตรวจสอบ (เมอผขอยนค าขอใหตรวจสอบอกครงหนง)

ใชระบบจดทะเบยน (ยงไมมการตรวจสอบเงอนไขตามกฎหมาย)

สทธทไดรบมความมนคงกวา (บคคลอนจะเพกถอนสทธบตร ตองน าคดสศาลเทานน)

สทธทไดรบไมมนคง (บคคลอนสามารถขอใหตรวจสอบไดภายใน 12 เดอน นบตงแตจดทะเบยน ซงอาจถกเพกถอนได)

Page | 9

สวนท 3 สทธบตรการออกแบบผลตภณฑ

สทธบตรการออกแบบผลตภณฑคออะไร

สทธบตรการออกแบบผลตภณฑ หมายถง สทธท ร ฐ อ อ ก ใ ห เ พ อ ค ม ค ร อ ง ก า รออกแบบผลตภณฑ ทมลกษณะตามกฎหมายก าหนดเปน สทธพเศษ โดยใหสทธทจะผลตสนคา และจ าหนายสนคาแตเพยงผเดยว ภายในชวงระยะเวลาหนง

ผลทจะไดรบจากสทธบตรการออกแบบผลตภณฑ

ผทรงสทธบตรเทานนมสทธใชแบบผลตภณฑตามสทธบตร หรอขาย หรอมไวเพอขาย หรอเสนอขาย หรอน าเขามาในราชอาณาจกรซงผลตภณฑทใชแบบผลตภณฑดงกลาวเวนแตการใชแบบผลตภณฑเพอประโยชนในการศกษาวจย

การออกแบบผลตภณฑคออะไร ?

การออกแบบผลตภณฑ คอ ความคดสรางสรรคเกยวกบรปรางภายนอกของแบบผลตภณฑ หรอองคประกอบของลวดลายหรอสของแบบผลตภณฑทแตกตางไปจากเดม เชน การออกแบบของเลน เครองประดบ รถยนต เปนตน

หลกเกณฑการขอรบสทธบตรการออกแบบผลตภณฑ

ตองเปนการออกแบบผลตภณฑใหมทแตกตางไปจากเดมยงไมเคยมหรอใชแพรหลายหรอไดเปดเผยภาพ อนเปนสาระส าคญของการออกแบบผลตภณฑ ในเอกสารหรอสงพมพทไดเผยแพรอยแลวไมวาในหรอนอกราชอาณาจกรกอนวนขอรบสทธบตรและตองเปนการออกแบบผลตภณฑใหมซงสามารถผลตไดในเชงอตสาหกรรมและหตถกรรม

การออกแบบผลตภณฑทขอรบสทธบตรไมได

1. แบบผลตภณฑทไมใชเปนการออกแบบผลตภณฑใหม 1.1 ตองไมเปนแบบผลตภณฑทมหรอใชแพรหลายอยแลว กอนวนยนขอรบความคมครอง 1.2 ตองไมเปนแบบผลตภณฑทไดมการเปดเผยรปภาพ สาระส าคญ หรอ รายละเอยด ในเอกสารหรอ

สงพมพทไดเผยแพรอยแลว กอนวนยนขอรบความคมครอง 1.3 ตองไมเปนแบบผลตภณฑทเคยมประกาศโฆษณาของส านกสทธบตรอยแลวกอนวนยนขอรบ

ความคมครอง 2. แบบผลตภณฑทมลกษณะขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน

Page | 10

3. แบบผลตภณฑทก าหนดโดยพระราชกฤษฎกา

อายความคมครองสทธบตรการออกแบบผลตภณฑ

สทธบตรการออกแบบผลตภณฑมอาย 10 ป นบตงแตวนทยนค าขอรบสทธบตรการออกแบบผลตภณฑ

ขนตอนการขอรบสทธบตรการออกแบบ

Page | 11

สวนท 4 การด าเนนการยนจดทะเบยนและจดแจงทรพยสนทางปญญา

Page | 12

ค าแนะน าในการยนจดสทธบตรการประดษฐ/อนสทธบตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา

1. ผมความประสงคจะยนจดสทธบตรการประดษฐ/อนสทธบตรใหยนเอกสารดงตอไปนทส านกงานบรหาร

ทรพยสนและสทธประโยชน 1) File รายละเอยดเกยวกบการประดษฐ 2). รายละเอยดการประดษฐ รายละเอยดตองระบหวขอเรองตามล าดบ ดงตอไปน - ชอทแสดงถงการประดษฐ จะตองระบวาการประดษฐนนคออะไร โดยระบถงลกษณะส าคญของ

การประดษฐนนดวย - ลกษณะและความมงหมายของการประดษฐ จะตองระบถงลกษณะทส าคญของการประดษฐโดย

ยอ รวมทงวตถประสงคของการประดษฐดงกลาว - สาขาวชาทเกยวของกบการประดษฐ - ภมหลงของศลปะหรอวทยาการทเกยวของ จะตองระบลกษณะของการประดษฐทมอยกอนแลว

พรอมทงขอบกพรองตางๆ หรอปญหาของการประดษฐดงกลาว ทงนเพอทจะแสดงใหเหนวาการประดษฐทขอรบสทธบตรนนแตกตางกบการประดษฐทมอยกอนแลวอยางไร

- การเปดเผยการประดษฐโดยสมบรณ จะตองระบถงรายละเอยดของการประดษฐทขอรบสทธบตร/ อนสทธบตร วามลกษณะโครงสราง สวนประกอบ องคประกอบ หรอขนตอนอยางไรบาง การบรรยายในหวขอนจะตองละเอยดสมบรณและชดเจน

3) ขอถอสทธ 4) บทสรปการประดษฐ 5) รปเขยน (ถาม)

2. เจาหนาทจะด าเนนการตรวจสอบและแกไขความถกตองของค าขอ และสงใหผประดษฐตรวจสอบ 3. หากไมมขอแกไขเพมเตมเจาหนาทจะด าเนนการจดท าแบบฟอรมค าขอและเอกสารประกอบตางๆ จากนน

สงใหผประดษฐและคณะผประดษฐ (ถาม) ลงนาม (พรอมแนบส าเนาบตรประชาชน พรอมรบรองส าเนาถกตอง 1 ชด (ไมตองลงวนท)

4. สงเอกสารใหอธการบดลงนาม 5. สงเอกสารไปยงส านกงานสทธบตร กรมทรพยสนทางปญญา

เอกสารทใชประกอบการยนจดทะเบยน เอกสารการยนของรบสทธบตรการประดษฐ/อนสทธบตร 1. แบบพมพค าขอ (สป/สผ/อสป/001-ก)

Page | 13

2. รายละเอยดการประดษฐ 3. ขอถอสทธ 4. บทสรปการประดษฐ 5. เอกสารประกอบค าขอ เชน เอกสารหลกฐานการแสดงสทธในการขอรบสทธบตร เชน หนงสอสญญาโอนสทธ , หนงสอ

สญญาจาง หนงสอรบรองการแสดงการประดษฐ หนงสอมอบอ านาจ (เฉพาะมอบอ านาจใหตวแทนทขนทะเบยนไวกบกรมทรพยสนทางปญญา) เอกสารรายละเอยดเกยวกบจลชพ เอกสารการนบวนยนค าขอในตางประเทศเปนวนยนค าขอในประเทศ ตนฉบบหนงสอรบรองนตบคคลทนายทะเบยนออกใหไมเกน 6 เดอน นบจนถงวนทยน กรณ

เปนนตบคคล สวนกรณยนหลายค าขอในวนเดยวกน ใชตนฉบบและส าเนาหนงสอรบรองโดยรบรองส าเนาถกตองดวย

ส าเนาบตรประจ าตวประชาชนผยนค าขอ เอกสารทใชในการขอรบสทธบตรการออกแบบผลตภณฑ 1. แบบพมพค าขอรบสทธ สป/สผ/อสป/001-ก 2. ขอถอสทธ 3. ภาพแสดงแบบผลตภณฑ (รปเขยน หรอ ภาพถาย) 4. ค าพรรณนาแบบผลตภณฑ (ถาม) 5. เอกสารอนๆ เชน

เอกสารหลกฐานแสดงสทธในการขอรบสทธบตรการออกแบบผลตภณฑ ค ารบรองเกยวกบสทธ แบบ สป/สผ/อสป/001-ก(พ) หรอ หนงสอสญญาโอนสทธ, หนงสอสญญาจาง

หนงสอมอบอ านาจ (เฉพาะมอบอ านาจใหตวแทนทขนทะเบยนไวกบกรมทรพยสนทางปญญา) เอกสารการขอนบวนทยนค าขอในตางประเทศเปนวนทยนค าขอในประเทศ ตนฉบบหนงสอรบรองนตบคคลทนายทะเบยนออกใหไมเกน 6 เดอน นบจนถงวนยนขอกรณเปน

นตบคคลกรณยนหลายค าขอในวนเดยวกน ใชตนฉบบ และส าเนาหนงสอรบรองโดยรบรองส าเนาถกตองดวย

ส าเนาบตรประจ าตวประชาชนผยนค าขอ

Page | 14

ตดตอสอบถามขอมล / Download ไดท : ส านกงานบรหารทรพยสนและสทธประโยชน โทรศพท/โทรสาร 053-921444 ตอ 1120 Email : asset.rmutl.ac.th , a_asset@rmutl.ac.th Website : http://site.rmutl.ac.th/asset Facebook : ส านกงานบรหารทรพยสนและสทธประโยชน มทร.ลานนา

เอกสารอางอง ความรเบองตนดานทรพยสนทางปญญา โดย กรมทรพยสนทางปญญา กระทรวงพาณชย สงหาคม 2558 www.dip.go.th ทปรกษาและผเรยบเรยง นางสาวพรพพฒน ทองปรอน ทปรกษา นางสาวอารวณย อรณสทธ รวบรวม/เรยบเรยง