DISEINUA ETA MAKETAZIOANexo Comunicación

Inprimatzen baduzu, erabili paperbirziklatua eta inprimatu bi aldeetatik.

LEGE GORDAILUA NA-1330/2011

LAGUNTZAILEAKNafarroako Hondakinen PartzuergoaNafarroako Hondakin MankomunitateakGestión Ambiental de Navarra S.A. (GAN)

KOORDINATZAILEA Nafarroako Ingurumen Arloko Baliabide Zentroa (CRANA)

SUSTATZAILEAK

Nafarroako Gobernua eta Ecoembes,Ecovidrio, Ambilamp, Ecoasimelec,Ecofimática, Ecolec, Ecolum, Ecoraee,Ecotic, Europako Birziklapen Plata-forma eta Tragamóvil.

Hiri-hondakinak kudeatzea egungoerronkarik zirraragarrienetako bat da,hala ingurumenaren ikuspegitik nola

eskumenen ikuspegitik, toki esparruari bai-tagokio. Kudeaketa horri lotuta daude, be-raz, Landa Garapeneko, Ingurumeneko etaToki Administrazioko Departamentuak beregain dauzkan bi ardura.Alde horretatik, Nafarroako 16 mankomuni-tate espezializatu ari dira aipatu kudeake-tan, Hiri Hondakinen Partzuergoarekin ba-tera aritu ere, zeinean Gobernuak berak etaMankomunitateek parte hartzen baitute.Horrek behar diren erabaki estrategikoakhartzea errazten du, araudi indardunetanfinkaturik dauden helburuak lortze aldera.

Eta gai honetan, nahitaezkoa da behar diren bitarteko materialak (az-piegiturak) ongi ezartzea, bai eta bilketaren eta tratamenduaren ku-deaketa-ereduak ere, helburuak ahalik eta eragingarritasun handie-naz lortze aldera. Argi izan behar dugu azken urteotan ahalegin han-dia egin dela bai inbertsioetan bai herritarrak kontzientziatzeko lane-an gure Komunitatean, hala bilketa-sistemetan (kamioiak eta edu-kiontzi berariazkoak material mota desberdinentzat) nola tratamen-du eta garraio instalazioetan (biometanizazio eta konpostaje plantak,transferentzia-estazioak); eta ahalegin hori, ahal bada, are gehiagobaliatu behar dugu, egungo sistemen osagarriak diren bilketa-siste-mak ezartze aldera, zertarako eta hondakinetan dagoen gai organi-koa gaika biltzeko eta behar bezala tratatzeko, horixe baitugu eginki-zun.Azken hilabeteotan gauza izan gara gure herritarrak kontzientziatze-ko, bakoitzak bere etxean, bere eguneroko zereginetan, plastikozkoeta metalezko ontziak nahiz papera-kartoia eta beira bereizi ditzan.Horri esker, bilketa-mailarik onena dugu ontzietan, Espainiako Komu-nitate guztien artean, ECOEMBESek berrikitan ziurtatu duen bezalaxe.Bada, era berean gauza izan behar dugu ildo horretan jarraitzeko, gai

organikoa gaika biltzeari dagokionez. Eta egungo azpiegiturak baliatzekoeta herritarrak sentsibilizatzen jarraitzeko ildo horrekin bat, zinez ustedut aztura hobeak sortuko ditugula nafar herritarrena bezalako ingu-rumen-kontzientziarekin eta behar bezalako informazio eta sentsibili-zazioarekin, gure errealitatetik kanpo dauden eta gure ibilbidearekinzerikusirik ez duten bilketa-ereduak inposatzearekin baino. Adminis-trazio Publikotik inola ere ez dugu saiatu behar murrizten XXI. men-deko herritarrek lortu dituzten askatasun eta informazio mailak, eztaingurumena ustez hobetuko den aitzakia erabiliz ere. Horrenbestez,ez da inola ere bidezkoa herritarrei inposatzea asteko egun bakoitze-rako bilduko zaien hondakinen frakzioa eta, are gutxiago, haien hon-dakinak zehatz-mehatz ikuskatzea, horrek berekin dakarren intimita-te-galerarekin. Aitzitik, nire iritziz, administrazio publikook herritarrenzerbitzuan egon behar dugu eta eguneroko bizimodua erraztu behardiegu haiek beren kasa molda ez ditzaketen kontuetan. Nafarrok aitzindariak izan gara uraren ziklo integrala kudeatzen, ener-gia berriztagarrien garapenean, landa-turismoan, eta uste dut aitzin-dari ere izanen garela hondakinen kudeaketaren garapenean, betioso hurbil egon baikara erabaki publikoei berariaz dagozkien espa-rruetatik eta natur ingurunea beti geure-geurea sentitu baitugu. Hori guztia dela eta, Nafarroako Gobernutik 5. edukiontzia ezartzea-ren alde agertzen naiz gai organikoa gaika biltzeko, lehendik dauden4en osagarri (ontziak, beira, papera-kartoia eta gainerakoa) “atez ate-ko” ereduaren aurrean, eta ausartuko naiz esatera, parte-hartzea bo-rondatezkoa izanik ere, herritarren atxikipen oso zabala jasoko duela,nafarrok natur ingurunea maite dugulako. Baina ez dugu gure buruautopiekin engainatu behar, ezta herritarrak engainatu behar ere, betiedukiontzi bat jarri beharko baitugu eskura gainerakoa biltzeko, era-bat ezinezkoa baita teknikoki eta materialki hondakin guztiak, den-denak, birziklatzea. Gehien birziklatzen duten Europako herrialdeekere badituzte gainerako frakzioa kudeatzeko instalazioak. Zentzutasunak eta sen onak gidaturik, herritarren borondate libreaerrespetatuz beti, eta nafar herriak arrazoiei inposaketei baino hobekierantzuten diela ziur egonik, zinez uste dut Nafarroan etorkizun zirra-ragarria dugula hiri hondakinak kudeatzeari dagokionez.

José Javier Esparza Abaurrea,Landa Garapen, Ingurumen eta TokiAdministrazioko kontseilaria

AU

RK

EZ

PE

NA

0

HO

ND

AK

INE

I BU

RU

ZK

OA

LDIZ

KA

RIA

BIRZIKLAPENAMunstroak IG erakusketa

13-14. or.

BIRZIKLAPENATEEH proiektu berritzaileak

19-20. or.

ENTITATEAKAlbisteak laburrean

21-27. or.

PREBENTZIOA

Elikagai-hondakinen pre-bentzioa

3-6. or.

ARAUDIANHKPIren jarraipena

2. or.

Aurkibide

a

ARTIKULU NABARMENGARRIA Biohondakinak

7-12. or.

1

AR

AU

DIA

Hondakinei buruzko gako garrantzitsubatzuk Kudeaketaren hierarkiaz gain, Hondakinei buruzko Lege berriak beste-lako alderdi garrantzitsuak ere baditu

Definizio

berriak

Hiri hondakina «Etxeko hondakinak»,etxeko jardueren ondorioz etxean sortzen diren hondakinak dira. Tresna elektriko eta elek-tronikoen hondakinak, pilak, metagailuak, altzariak, arropa eta tresnak; era berean, eraikuntza- eta konponketa-lantxikietatik datozen obra-hondarrak, eta zerbitzuen eta industrien sektoreko izaera berbereko hondakinak.

«Merkataritzako hondakinak», handizkako nahiz txikizkako merkataritzak berezko duen jardueratiksortutako hondakinak dira, baita jatetxe eta ostatuetako zerbitzuetatik, bulego eta merkatuetatiketa zerbitzu sektoreko gainerakoetatik heldu direnak ere;

«Industria-hondakinak», industria jarduerak sortzen dituen fabrikazio, eraldakuntza, erabilera, kontsumo,garbiketa edo mantentze prozesuen ondoriozko hondakinak dira.

Figura berriak«Negoziatzailea»: bere kontura hondakinak erosten eta saltzen diharduen pertsona fisiko edo juri-dikoa da, hondakinez fisikoki jabetzen ez diren negoziatzaileak barne.

«Agentea»: hirugarrenek enkargaturik, hondakinen balorizazioa edo ezabaketa antolatzen duenpertsona fisiko edo juridikoa da, hondakinez fisikoki jabetzen ez diren agenteak barne.

Toki entitateak

behartuak daude

etxeetan,

dendetan eta

zerbitzuetan

sortzen diren

etxeko hondakinak

bildu eta tratatzera,

baina ez

bestelakoetara.

Hondakin-ekoizle oro behartua dago:

«Hondakinen ekoizlea»: pertsona fisiko edo ju-ridiko oro, haren jarduerak hondakinak so-rrarazten baditu (hondakinen hasierakoekoizlea) edo hondakin horien izaeran edoosaeran aldaketa eragiten duten jarduke-tak egiten baditu.

Hondakinak berez tratatzera Bere hondakinen tratamendua negoziatzaile bati, edo entitate edo en-presa bati, enkargatzera. Negoziatzailea edo enpresa izan, behar beza-la erregistraturik egon beharko du hondakinak tratatu eta kudeatzeko.

Hondakinak hondakin-bilketaz arduratzenden entitate publiko edo pribatu bati ema-tera (gizarte-ekonomiakoak barne).

Etxeko hondakinak Entrega eginen da, tokiko ordenantzek zehaztutakoaren arabera

Merkataritzako hondakinez-arriskutsuak

Kudeatzaile erregistratu bati eman beharko dizkio, eta hondakinak ongikudeatuta daudela ziurtatu behar da ziurtagiri bidez Udalaren aurrean

Kudeaketa-sistema publiko bati heltzea, halakorik badago

Industria-hondakinakBerez kudeatu behar ditu

EZzaio inolako

hondakinik eman behar

erregistraturik gabeko

ezein pertsonari edo

enpresari

HO

ND

AK

INE

I BU

RU

ZK

OA

LDIZ

KA

RIA

Kudeatzaile pribatu bati eman behar dizkio

Hondakin arriskutsuakEz nahasi, ez diluitu

Bildu eta garraiatu aurretik, biltegiratu, ontziratu eta etiketatu behar ditu,araudiarekin bat, betiere higiene eta segurtasun baldintza egokietan.

Hondakin-sortzailearen

betebeharrak

Hondakinak tratatzeari dagokionez, Legeakagente edo negoziatzaile bati emateko aukeraematen du. Agenteak hondakinen kudeaketaantolatzen du hirugarrenen kontura, eta nego-ziatzaileak bere kontura dihardu, hau da, hon-dakinak erosi eta saltzen ditu.

>

2

HO

ND

AK

INE

I BU

RU

ZK

O

ALD

IZK

AR

IA

Gobernuak Hondakin Planari buruzkoargibidea eman duHirurogeitik gora lagunek bilera egin zuten Nafarroako Hondakinen Planaezagutu eta ebaluatzeko

Joan den otsailaren 4an, hirugarren aldizbildu zen Iruñean Nafarroako Hondaki-nak Kudeatzeko Plan Integratuaren Ja-

rraipenerako Batzordea, bere eginkizuna bai-ta Planaren jarduketak eta helburuen lorpe-na urtero berrikusi eta ebaluatzea.

Hainbat entitate publiko eta pribatutako 60ordezkari bildurik, bileran bi lan talde osatu zi-ren: Eraikuntza eta Eraispeneko Hondakinena

(EEH) eta gai organikoarena. Azken talde horimartxoaren 4an bildu zen, eta Mankomunita-te bakoitzak bere proposamenak azaldu zi-tuen, Planak biohondakinen bilketa bereiziazezarritakoa betetze aldera. Gai hori zabalagolandu dugu “Biohondakinak, lehentasunezkohelburu” izenburuko artikuluan.

Nafarroako Gobernuak, bestalde, aditzeraeman zuen Planaren edukiak eguneratu

direla, hondakinei eta lurzoru kutsatueiburuzko 22/2011 Legea indarrean sartuizanaren ondorioz. Horrela, 2010ean sor-tutako hondakinak 2020. urterako % 10murrizteko helburua azpiprograma guz-tietara zabaldu da. Helburu hori, hasierabatean, hiri hondakinen azpiprogramara-ko Planean aurreikusia zegoen. Araudi be-rriarekin bat, gainera, “Hiri hondakinen”definizioa aldatu da, eta izen berri hau

eman zaie: Etxeko eta MerkataritzakoHondakinak (EMH).

Planaren jarraipenari dagokionez, bigarren ur-te honetan helburu kuantitatiboen % 60 betedira. 2012ra bitarte, 50 neurriri eragiten dieten180 ekintza egin dira, eta ekintza gehienek (%66k) Etxeko eta Merkataritzako Hondakinenazpiprogramarekin dute zerikusia. Ia % 50prebentzio arloko jarduketak izan dira.

Nobedade gisa, halako gune batzuk mol-datu dira Planaren Jarraipen Batzordekokide aktiboentzat, Planaren garapenerakoparte-hartzea eta komunikazioa hobetze al-dera. Horrela, honatx sortutako guneak:

Planaren blogahondakin azpiprograma guztiei bu-

ruzko informazio eguneratua eta balora-zioa argitaratzeko eta horren ingurukoiritziak emateko.

Jarraipen Batzordearen eta LanTaldeen Foroa

extranet bidezko topagune bat izan nahidu Jarraipen Batzorderako eta Lan Taldebakoitzerako. Foroetako kideek baizik ezdute sarbiderik izanen.

AR

AU

DIA

Hala EB nola Espainiako eta Nafarroako Go-bernuak legerian neurriak bultzatzen aridira, elikagairik ez xahutzeko, ez eti-

ketatzean eta biltegiratzean, ezta elika-gaien banaketan ere. Espainiako Gobernuak berrikitan erabakidu jogurten iraungitze-data ezabatzea, etahorren ordez, lehentasunezko kontsumo-data paratuko da. Izan ere, 176/2013 Erre-ge Dekretuak ezarri du hemendik aitzinerafabrikatzaile bakoitzak ebaluatuko duelazentzuzko zer epetan kontsumitu daiteke-en jogurta, eta kontsumitzaileek jakinen du-te jogurtak propietate guztiak mantentzendituela epe horren baitan eta, ordutik au-rrera, ez duela esan nahi jogurta kontsu-

mitzea kaltegarria izanen denik. Horrela,ez ditugu zaborretara botako egoera one-an dauden jogurtak.

Nafarroako egoeraNafarroan ere pausoak ematen ari dira bide horre-tan aitzinera egiteko. Parlamentuak, adibidez, Eli-kagaien Hondakinen erabilerari buruzko 7/2013Foru Legea7/2013 onetsi zuen joan den otsailean,bi xede gogoan hartuta: batetik, Foru Komunitate-an sortzen diren elikagai-hondakinak ahal denguztian gutxitzea, eta bestetik, zailtasunean dau-den pertsona guztiei elikadura ona bermatzea.Beste entitate batzuek, gainera, hondakinak pre-benitzeko ekimen interesgarriak jarri dituzte abian.Horietako bi ekimen ondoko orrialdeetan nabar-menduko ditugu.

Ekimenak eta lege-aldaketak elikagai-hondakinakmurrizteko Janaria tonaka botatzen da, eta Gobernuak eta entitateak ahaleginean ari dira halakorik ez gertatzeko

PR

EB

EN

TZ

IOIA

3

HO

ND

AK

INE

I BU

RU

ZK

OA

LDIZ

KA

RIA

Europan, urtero, milaka elikagai galtzen dira. Kalku-luen arabera, urtero 89 milioi tona janari botatzendira zaborretara; hau da, 179 kilo biztanleko. Pre-bentzio-neurririk hartzen ez bada, litekeena da2020an % 40 gehiago botatzea. Europar Batasunekozenbakiak dira, non eta 79 milioi gizon-emakume po-brezia-atalasaren azpitik bizi diren eremuan. Hainbatadministraziok, enpresak eta entitatek lanean dihar-dute, horrelako xahukeriarik ez gertatzeko elikagaienetiketatze eta biltegiratzean, ezta banaketan ere.

SAKATU HEMEN BEHERA KARGATZEKO:

"Elikagai gehiago, hondakingutxiago" estrategia

http://www.yo

utube.com/w

atch?v=edJc

y9efMMw

PR

EB

EN

TZ

IOIA

4

HO

ND

AK

INE

I BU

RU

ZK

OA

LDIZ

KA

RIA

Handizkako eta txikizkako salmentakzortzi kilo hondakin eragiten ditu pertsonaeta urte bakoitzeko; hau da, 4,4 milioi tonaurteko, Europa osorako.

Nafarroako Elikagaien Bankua eta IruñerrikoMankomunitatea kidetu egin dira, saltokihandietako elikagai galkorrak berreskuratueta elkartasunezko egitasmo batera bide-ratzeko.

2010tik hona, Iruñerriko Mankomunitateakhozkailu-ibilgailuak eta langileak jartzen ditu

eskura, ekimenarekin bat egin duten 63 su-permerkatu eta azalera handiko saltokietakoelikagai-soberakinak eramateko; merkaturatuez daitezkeen elikagai-soberakinak dira, hainzuzen. Nafarroako Elikagaien Bankuarenegoitzara eramaten dituzte, hainbat entitate-ren artean banatzeko, gizartean bazterturikdauden edo bazterturik gelditzeko arriskuandauden pertsonei emate aldera.

Bi entitateon arteko ekimenari esker, 2011n229.000 kilo janari baino gehiago ez zen za-bortegietara bota.

Elikagaiak berreskuratu etaelkartasunera bideratzea

Elikagaien Bankua, 2011kozenbakien arabera Milaka tona CO2 eragotzi dira

Elikagaiak aprobetxatuta, ez dira2.754 tona CO₂ atmosferara isuri

Elikagai-hondakinen prebentzioa

Elikagaien Bankuari esker, ia 1.450 to-na ez ziren alferrik galdu, hainbat era-kunderekin sinatutako hitzarmenenbidez. Honatx erakundeak: IruñerrikoMankomunitatea, nekazaritzako eli-kagaien industria, eta Fruta eta Baraz-ki Ekoizleen Erakundea.

Aipatu elikagai kopurua sortu izatera, at-mosferara 6.522 tona CO2 isuriko zen.

Banatutako janaria

Nafarroako Elikagai Bankuak 3 mi-lioitik gora kilo janari banatu zuen37.157 lagunen artean; hau da, 74,2kilo elikagai, pertsona eta urte ba-koitzeko.

Emaileak eta hartzaileak

174 entitatek elikagaiak eman eta 245laguntza-entitatek jaso zituzten.

Argibideak: www.bancoalimentosnavarra.orgwww.mcp.esElikagaien bankuaren egoitzaEL

IKAG

AIEN

BAN

KUA

BAN-IMALIANTZA

Argibideak: www.comedorsaludable.comIrudian, eskola-jantoki bat

Sukaldaritzan eta catering arloan, 25kilo elikagai-hondakin sortzen dira,bana beste, biztanle bakoitzeko, Euro-par Batasunean; hau da, 12,3 milioi to-na urteko.

“Jantoki Iraunkorrak” egitasmoa Hiri-goyen Servicios Hosteleros enpresaksustatua da, eta elikagai-hondakinenprebentzioa bultzatu eta heziketa-ba-lioak sustatzen ditu. 2011/2012 ikas-turtean, 43 eskola-jantokitara zabalduzen.

Proiektua kontsumo arduratsura bide-ratua dago eta, hartara, funtsezkoa da

ikasleen arduradunak eta sukaldekolangileak prestatzea, bai eta ikasleaksentsibilizatzea ere.

Kalitatearen aldeko apustua egiteazgain, bere ekintza guztiak berrikustenditu elikagai-hondakinak ahalik etagehien murrizteko, janari kopuruakikasleen adinera eta beharretara doi-tuz. Halaber, menuak Nafarroako ere-mu bakoitzeko elikagai-preferentzie-tara egokitu, tokian tokiko hornitzaile-ekin lan egin eta garaian garaiko pro-duktuak aukeratzen ditu; ahal bada,ekologikoak.

Bestalde, papera erabiltzetik heldu di-ren hondakinen prebentzioan lan egi-ten du ikastetxe batzuekin; hartara, oi-halezko ezpain-zapien erabilera sus-tatzen du, erabili eta botatzeko pro-duktuen ordez.

Horren ondorioz, elikagai-hondakingutxiago sortzen dira, karbono dioxi-do (CO2) gutxiago isurtzen da, hala eli-kagaiak prestatzean sortzen dena nolasalgaiak garraiatzean eta hondakinakisurtegira eramatean sortzen dena. Eraberean, eskola-jantokiak osasunerakoeta heziketarako gune bihurtzen dira.

PR

EB

EN

TZ

IOIA

5

HO

ND

AK

INE

I BU

RU

ZK

OA

LDIZ

KA

RIA

Iraunkortasunarekin engaiaturik dauden eskola-jantokiak

Elikagai-hondakinek170 milioi tona karbonodioxido (CO₂) sortzendituzte urtean, eta gaskutsagarri horiklima-aldaketaren eragilenagusietako bat da.

Kontsumitu gabe gelditzendiren elikagaien % 30ekoiztearen ondorioz, %50 ur-baliabide gehiagoerabili behar diraureztapenerako.

Kalkuluen arabera,urtero munduan mundukoekoizpenaren herenagaltzen da alferrik; hauda, 1.300 milioi tonatikgora elikagai

ESKO

LA-JAN

TOKIAK

PR

EB

EN

TZ

IOIA

6

HO

ND

AK

INE

I BU

RU

ZK

OA

LDIZ

KA

RIA

Berriozarko Mendialdea I eta II Ikastetxe-etako jantokian 770 lagunek bazkaltzendute egunero eta, bertan landu dutenesperientziari esker, ikastetxea EuropakoPrebentzio Astearen sarietarako izenda-tua dago. Izan ere, 1.000 bana litroko bikonpostontzi jarri dira eskolan, jantokiansortzen diren hondakinen % 25 murrizte-ko. Konposta ikastetxeko bertako ba-ratzean erabiltzen da, gai organikoa-ren prozesuaren zirkulua ixteko.

Lehen Hezkuntzako 3. eta 6. mailakoikasleek prestakuntza jaso dute, baita su-kaldeko langileek eta jantoki-zainek ere,

eta behar bezalako jarraibideak eskainizaizkie hondar organikoak murriztueta ongi baloratzeko, konposta ekoiztealdera.

Jantokian eta sukaldean, hondar organi-koak biltzeko edukiontziak paratu dira,eta jantokiko langileak arduratzen dirahondakinak bereizi eta iraultzeaz, etabeste materia batzuekin nahasteaz, kon-posta behar bezala eginen dela ber-matze aldera. Ikasleek ere hondarrakbereizten laguntzen dute, eta hosto le-horrak ere biltzen dituzte, konpostontzie-tan sartzeko.

Comedores Irigoyen enpresaren ekime-naz gain, beste bi ere bereizi dituzte hau-tagai gisa Astearen sarietarako: batetik,Mairagako Mankomunitatearen Libu-ruen truke-hozkailua, Administrazio Pu-blikoaren kategorian, eta BurlatakoIbaialde L.H.ko Institutuaren Hondakingutxiko Menua, Ikastetxeen kategorian.

Liburuen truke-hozkailuak Emausko Tra-puketarien laguntza jaso du eta liburuenberrerabilpena sustatu nahi du. Holakohozkailuak Tafallako Liburutegian, Uxue-ko Eskolan, Untzueko Gizarte Etxean, Ba-rasoaingo Udaletxean, Tafallako Eskola

Politeknikoan, Puiuko Udaletxean eta Fi-garolgo Kontzejuan ezarri ziren.

Hondakin gutxiko menuaren xedea izanda sukaldeko ikasleengan eta ikastetxe-ko jantokiaren erabiltzaileengan gogoe-ta eragitea hondakinen prebentzioakduen garrantziaz. Hartara, bi irizpide era-bili dira menuak prestatzeko: ahalik etagehien aprobetxatzea, eta ahalik etahondakin gutxien sortzea. Hortaz gain,materia organikoarekin konposta egitenda, ikastetxeko baratzea ongarritzeko;eta, jakina, baratzeko barazkiak ikas-tetxeko sukaldean erabiltzen dira.

Hiru nafar erakunde dira hautagai EuropakoPrebentzio Sarietarako

Mendialdea ikastetxeko ikasleak konpost egiten Liburuak trukatzeko hozkailuaren aurkezpena Tafallan Ibaialde BHIko baratzea

PR

EB

EN

TZ

IOIA

ETA

BIR

ZIK

LA

PE

NA

7

HO

ND

AK

INE

I BU

RU

ZK

OA

LDIZ

KA

RIA

Biohondakinak, lehentasunezko helburuMankomunitateek beren jarduketa-planak landu dituzte NafarroakoHondakinak Kudeatzeko Plan Integralaren helburuak betetzeko: % 50biltzea eta hondakin desegokiak gehienez ere % 10 izatea 2020rako.

Europako Ingurumen Agentziarentxosten baten arabera, kudeaketa Eu-ropako zazpi herrialdetan hobetu da:Espainian, besteak beste.

kataritzan sortzen dira (Nekazaritza, Eli-kadura eta Ingurumen Ministerioa).Gaur egun, funtsezko gakoetako bat dahondakinen kudeaketa hobetzeko, ze-ren ekintzarako eta hobekuntzarako tar-te zabala eskaintzen baitu: hara, 150 kilobiohondakin biltzera irits gintezke, biz-tanle eta urte bakoitzeko.

Alde horretatik, Europar Batasuneangauzak hobekixeago daude Espainiakoegoeraren aldean, biohondakinak kude-atzeari dagokionez. Horrela, EuropakoIngurumen Agentziak “Hiriko hondakinsolidoen kudeaketa: Europako 32 he-rrialdetako lorpenen berrikuspen bat”izenburuko txostena argitaratu berri dueta, horren arabera, Europako zazpi he-rrialdetan gora egin du gaikako bilketak(% 5 eta 10 artean), azken urte honetan,eta horien artean Espainia dago.

Gaur egun, Europar Batasunean guztira76,5etik 102 milioi tonara bitarte biohon-

dakin sortzen dira urtero elikagai- eta lora-tegi-hondarretan, hiriko hondakin solidonahasietan sarturik. Zenbaki horren bai-tan, nabarmendu behar da 37 milioi tonainguru elikagai eta edari arloko industria-tik heldu direla. Bestalde, 24 milioi tona ba-karrik biltzen dira bereizita eta tratatzen di-ra biologikoki. Hori aski gutxi da bestehondakinen gaineko zenbakiekin alde-ratzen baditugu; beirarekin, paper eta kar-toiarekin, plastiko eta ehunekin alderatuta,esate baterako.

Espainian, guztira, 23,6 milioi tona ingu-ru sortzen dira etxeko eta merkataritza-ko hondakinetan, eta horien % 43,6 bio-hondakinak dira. Europako herrialdeenartean, lehen tokietan egonda ere,oraindik gutxi zabalduta daude bilketajatorrian bereizita egiten duten siste-mak: hau da, % 4 baizik ez da era bere-zian biltzen, eta % 35ri tratamendu bio-logikoa ezartzen zaio.

Mankomunitateen lehentasu-nezko helburua biohondaki-nak hobeki kudeatzea da.

Haietako batzuk jadanik hasi dirabehar diren estrategiak eta ekintza-planak lantzen, Nafarroako Honda-kinak Kudeatzeko Plan Integralean(NHKPI) eta Europako nahiz Estatu-ko araudian ezarritako helburuakbetetzeko. 2020rako, etxeko etamerkataritzako hondakinen % 10murriztu beharko dira. Haien arteanbiohondakinak daude eta gutxienezere % 50 bildu beharko dira.

NHKPIk, halaber, tresna nagusiakezarri ditu hondakinak % 10 murriz-teko eta, horrela, hondakinen kude-aketan ezarritako hierarkia betetze-ko: hots, prebentzioaren aldeko po-litikak lehenestea. Etxeko eta auzo-ko konpostajea funtsezkoa izanenda helmuga hori betetzeko.

Etxeko biohondakinak landareeta/edo animalia jatorriko hondakinbiodegradagarriek osatzen dituzte;biologikoki degrada daitezkeenhondakinak dira eta etxea eta mer-

PR

EB

EN

TZ

IOIA

ETA

BIR

ZIK

LA

PE

NA

8

HO

ND

AK

INE

I BU

RU

ZK

OA

LDIZ

KA

RIA

%0 %5 %10 %15 %20 %25 %30 %35

1.Irudia. Biohondakinen birziklapena, udal hondakinen sorrera portzentajearekiko, 32ko Euro-pan, 2001 eta 2010.

Bihondakinen potentziala

Europar Batasunak pausoak ezarri ditu bio-hondakinen gaikako bilketa hobetzeko.Izan ere, Europar Batasunaren maiatzaren18ko jakinarazpenak honako hau nabar-mendu du: biohondakinen birziklapenaeta berreskurapena ahalik eta gehien za-balduko balira, onura handiak izan litezke.Hona hemen:

• Finantza-aurrezpena herritarrentzat.Eskuratzen diren elikagai gehienak hondakinbihurtzen dira, baina hori eragotzi daiteke.

• Klima Aldaketaren aurkako borrokan la-guntzea. Ez lirateke 10 milioi tona karbonodioxido inguru (CO₂) isuriko; horrek esannahi du % 4ko ekarpena eginen litzaiokeelaEuropar Batasunak 2020rako duen helbu-ruari (20-20-20 estrategia). Helburu hori he-ren bat handitu liteke garraioetako energiaberriztagarrietan, biohondakinetatik helduden biogasa ibilgailuentzako erregai gisaerabiliz, eta Europak energia berriztaga-rrietan duen helburu globalaren % 2 ingu-ru litzateke, biohondakin guztiak energiaeraldatuko balira.

• Hondakinen prebentzioa eta hobe-kuntzak nekazaritzan. Kalitatezko kon-post merkatua 2,6rekin biderkatuko litza-teke eta 28 milioi tonara iritsiko litzateke.Horri esker, baliabideak aurreztuko lirate-ke; izan ere, konposta erabiliko litzatekeongarri fosfatatuen % 10en ordez, ongarripotasikoen % 9ren ordez eta ongarri kaltzi-koen % 8ren ordez. Konpostak, gainera,nekazaritza-lurzoru pobretuen % 3tik %7ra bitarte hobetzen lagunduko luke eta,lagundu, halaber, Europako lurzoruen kali-tatearen degradazioa geldiarazten.

9

HO

ND

AK

INE

I BU

RU

ZK

OA

LDIZ

KA

RIA

PR

EB

EN

TZ

IOIA

ETA

BIR

ZIK

LA

PE

NA

ZER DIRA

BIOHON

DAKINAK

?

«Biohondakina»: lorategi eta parkeetako hondakin biodegradagarria; etxe, jatetxe, talde-sukaldaritzakozerbitzu eta txikizkako salmenta-establezimenduetatik datozen elikagai- eta sukalde-hondakinak; elika-gaiak prozesatzeko plantetatik datozen hondakin konparagarriak.

Ez daude barne nekazaritza eta oihan hondakinak, simaurra, arazketa-lohiak, ezta bestelako hondakinbiodegradagarriak ere, hala nola ehun naturalak, papera edo zur tratatua. Era berean kanpo daude sekulahondakin bihurtzen ez diren elikagaigintzako azpiproduktuak.

Landare-hondar txikiak• Lore-sorta zimelduak, lore eta hosto iharrak• Belar gaiztoak, soropila, inauste-adar txikiak eta or-bela. • Paper-hondakinak• Sukalde-paper zikina• Paperezko ezpainzapi zikinak• Paperezko musuzapiak

Material konpostagarriak• Poltsa konpostagarriak• Bestelako material konpostagarriak

Bestelako materialak• Kortxozko tapoiak• Zerrautsa• Zur naturaleko ezpalak eta txirbilak• Txotxak eta izozki-makilatxoak, txinatar janariko etapintxoak prestatzeko makilatxoak, etab.• Etxe-abereen gorozkiak, azpirik gabe eta area zur-gagarririk gabe.

Janari-hondarrak eta janari-prestaketako hon-darrak (kozinatuak edo gordinak)• Azalak, eta fruta- eta barazki-hondarrak• Haragi-hezurrak eta -hondarrak• Arrain-hezurrak eta hondarrak, bai eta marisko osko-lak eta maskorrak ere. • Arrautza-eskolak, eta fruitu lehorren azalak eta oskolak. • Janari-hondarrak eta egoera txarrean dagoen janaria.• Ogi-hondarrak• Kafe-hondarrak eta infusio-hondarrak

2. Irudia. Etxeko biohondakinen sailkapena, haien kudeaketaren arabera.

Iturria.MAGRAM

10

HO

ND

AK

INE

I BU

RU

ZK

OA

LDIZ

KA

RIA

PR

EB

EN

TZ

IOIA

ETA

BIR

ZIK

LA

PE

NA

Nafarroako Gobernuko datuen arabera, Nafarroan% 0,8 hondakin gutxiago sortu ziren 2011n aurre-ko urtean baino, eta 433 kilo dira biztanle eta urtebakoitzeko. Murrizketaren zatirik handienak (%0,6k) zenbait mankomunitatek bultzatu dituztenetxeko eta auzoko konpostajerako ekimenetanizan du jatorria.

Biohondakinen bilketari dagokionez, sortutakoen% 8 da. Zenbaki horretan inauste- eta lorategi-hondarrak bakarrik hartzen dira aintzat; batez ere,Iruñerriko Mankomunitatean bildutakoa.

Mankomunitate aunitzek jarduketa-planak landudituzte, biohondakinen kudeaketan ezarritakohelmugak betetze aldera. Hauek dira, zehazki: Iru-ñerria, Irati, Mairaga, Erribera, Erriberagoien, Jurra-mendi, Sakana, Izarbeibar, eta Baztango Udalaketa Bortzirietako eta Melerrekako Mankomunita-teek elkarrekin egindako proposamena.

Kudeaketa Nafarroan

MANKOMUNITATEA

BIOHONDAKINAK KUDEATZEKO PROPOSAMENAKPrebentzioa

(auto-konpostajea)Birziklapena

Etxekoa Auzokoa

BAI

Gaikako bilketarako proposamena Tratamenduproposamena

Etxeak(*)

Berariazkoa honda-kin aunitz sortzendituztenentzat

Berariazkoafrakzio berde-arentzat

Konpostajeplanta

Atez atekopartziala

5. edukiontzibereizia

Egungo sistemamantentzea

Atez atekopartziala

Hibridoa

5. edukiontzibereizia

5. edukiontzibereizia

5. edukiontzibereizia

iruñerria

irati

Mairaga

JurraMendi

erriBera

erriBeragoien

Sakana

izarBeiBar

Baztan, Bortziriak eta Malerreka Mank. BAI

BAIBAI

BAIBAI

BAIBAI

BAIBAI

BAIBAI

BAI

BAI BAI BAI

BAIBAI

BAI BAI

BAI

BAI

BAI

11

HO

ND

AK

INE

I BU

RU

ZK

OA

LDIZ

KA

RIA

PR

EB

EN

TZ

IOIA

ETA

BIR

ZIK

LA

PE

NA

ELKA

RRIZKE

TAK MAN

KOMUNITATEEI

1. Deskribatu biohondakinak biltzeko proposatu den sistemaren ezaugarri nagusiak. 2. Zer aldaketa erakarriko ditu sistemak herritarrentzat? 3. Zer emaitza lortzea espero da? 4. Zer ezarpen-egutegi proposatu da?

1. Gure proposamena bosgarrenedukiontzia da, baina poltsan RFIDteknologia eta irrati-maiztasunarenbidezko identifikazioa erabilita.

Izan ere, poltsari txip bat itsatsitaeta kamioian irakurgailu bat paratu-ta, teknologia hori gauza da hain-bat datu emateko: batetik, poltsa

utzi duen abonatuaren datuak, etabestetik, zer edukiontzitan utziduen. Sistema horri esker, inguru-meneko ikuskaria gauza izanen dapoltsen edukia aleatorioki jakiteko,PDA irakurgailu batek lagunduta;abonatuaren zenbakia ezagutukodu, baina ez du jakinen nor den. Sis-tema horri esker, hondakinak uztea-ri buruzko datu garrantzitsuak jaki-nen ditugu: noiz uzten diren, zermaiztasunarekin, eta garrantzitsue-na, nola uzten diren; horrela, beha-rrezkoa bada, hobetu beharrekoeremuekin eta abonatuekin saiatze-ko. Erran nahi baita, horrek argita-suna ekarriko digu hondakinak uz-tearen eremura; bereziki, kontrola-tu beharreko frakzioei dagokienez,eta jendearen intimitatea gordekoda. Datu horiek jakinda, gainera, hain-bat aldagai ezar daitezke, hondakinaksortzearen araberako ordainketarantzjotzeko; hau da, “kutsatzen duenakordaindu egiten du”.

2. Mankomunitateak poltsa bat ba-natuko du hondakin organikoak uz-teko. Herritarrek poltsa hori erabilibeharko dute, hondakinak bereedukiontzian uzteko, beste honda-kin batzuekin egin ohi duten bezala.Oso garrantzitsua da kalitate onaizatea; hau da, ez dezala bestelakohondakinik izan, eskatutakoa baizikez.

3. Oso itxaropentsu gaude teknolo-gia eta herritarren erantzukizuna uz-tartu dituen sistema hibrido honekin,ziur baikaude legea betetzeko bideaemanen digula; hau da, gai organikoabereizita biltzea eta gainerako frak-zioen kalitatea hobetzea. Hiru herri-tan probatuko da esperientzia pilotugisa.

4. Hasiera batean, behintzat, aurre-kanpaina 2013an egitea gustatukolitzaiguke, 2014an esperientzia pilo-tuari ekiteko.

IZARBEIBARKO MANKOMUNITATEA

Galderak

Jorge Nuñez kudeatzailea, Mª Teresa Iradiel burua eta Oscar Rubio, hon-dakin eta ingurumeneko teknikaria

HO

ND

AK

INE

I BU

RU

ZK

OA

LDIZ

KA

RIA

PR

EB

EN

TZ

IOIA

ETA

BIR

ZIK

LA

PE

NA

12

1.Sortzen den materia organiko guztiabilduko da, eta ez da isurtegietara era-manen. Herritarrek hiru aukera izanendituzte:

- Auto-konpostajea: mankomunitateakdoako aholkularitza, jarraipena eta be-har den material guztia eskaintzen di-tu.

- Auzoko konpostajea: herri guztietanguneak moldatuko dira, etxean berde-gunerik ez dutenentzat.

- Atez ateko bilketa: materia organikoaastean bitan bilduko zaie konpostatunahi ez dutenei edo ezin dutenei, aste-lehen eta ostegunetan. Etxeko edo au-zoko konpostajean diharduen jendeorori % 15eko deskontua eginen zaiomankomunitateari ordaintzen dionhondakin tasan.

2.Ez da aldaketa nabarmenik. Etxetik ber-tatik hasten da birziklatzen, hau da, mate-ria organiko guztia gainerako hondakine-tatik bereiziko da: paper eta kartoia, ontziarinak eta gainerakoa.

3.Materia organiko guztia gaika biltzean,gainerako frakzioen gaikako bilketarenportzentajeak ere igotzea lortzen da. Ho-rregatik, espero dugu gaikako bilketarenindizeak % 80-85 izatea, eta gainerakoa,berriz, % 15-20 izatea. Helburua da gaine-rakoaren portzentajea murriztea eta zero-ra iristea.

4. Apirilean, etxeko eta auzoko kon-postajerako ikastaroak hasiko dira, etamaiatzera bitarte iraunen dute, sistemakoso harrera ona izan duelako. Atez atekobilketa-sistema ez da abiaraziko den-de-na prest eduki arte; oraindik ez da datarikzehaztu.

1. Mairagako Mankomunitatean bisistemaren alde egin dugu, auto-konpostajea: etxeko konpostajea ur-banizazio horizontaleko udalerrietaneta landa eremuko herri txiki-txikie-tan, eta auzoko konpostajea, herrita-rrek eskatu duten tokietan eta instala-zio horretarako hirigintza-baldintzakbetetzen badira, eta itxitura elektro-nikoko bosgarren edukiontzi bereiziagainerakoentzat.

2. Aldaketarik handiena izanen daherritarrak sustatuko ditugula, etxe-tik bertatik has daitezen materia or-

ganikoa bereizten, eta penalizatukodugu frakzio berri horren bereizketaegiten ez duena.

3. Emaitzak askotarikoak izan daitez-ke, hainbat faktore baitaude: komu-nikazio kanpainak, tasetako pizga-rriak, etab, baina pentsatzen dugugutxienez ere etxeen % 35ek horrihelduko diola.

4. 2014aren bukaeran hasi nahiko ge-nuke, baina ez dago zehazturik, zerenbeste esperientzia pilotu batzuenezarpenaren emaitzen zain baikaudeerabaki egokiagoak hartzeko.

MAIRAGAKO MANKOMUNITATEA

SAKANAKO MANKOMUNITATEA

Jon Estonba, Sakanako Mankomunitateko informatzailea

Patxi Irizar, Mairagako Mankomunitateko burua

Munstroak IG,munstroak

biziberritzekotalde-

erakusketa

Erakusketa Nafarroa osoko

500 lagun inguruksortu dute

Argibideak: www.crana.org/

13

HO

ND

AK

INE

I BU

RU

ZK

OA

LDIZ

KA

RIA

SE

NT

SIB

ILIZ

AZ

IOA

Sormena eta sentsibilizazioa es-kutik helduta joan dira “Muns-troak IG” (“Munstroak izenikgabe”) izeneko erakusketa ga-ratzeko. Hondakinak erabilizegindako erakusketa da eta 500bat lagun aritu dira lankidetzan,Mari Jose Recalde artistak koordi-naturik eta Juan Sukilbidek la-gundurik. Lan guztiak IruñekoZiudadelako Arma Aretoan ikus-gai jarriko dira maiatzaren 17tikaurrera.

500 lagun inguru eta hemezortzierakunde aritu dira erakusketa ta-xutzen eta garatzen. Helburu nagu-

sia izan da herritarrak hondakinak pre-benitu eta birziklatu beharraz sentsibili-zatzea, zeregin horri heldu diezaioten.Landa Garapen, Ingurumen eta Toki Ad-ministrazioko Departamentuak antolatudu, CRANA-Nafarroako Ingurumen arlo-ko Baliabide Zentroaren bitartez, Nafa-rroako hondakin mankomunitateekinelkarlanean. “Zure hondakinek bizitza luzea dute,birzikla itzazu” kanpainaren jarduereta-ko bat izan da. Ekimen horretan, izan

Erakundeparte-hartzaileak- Tafallako Garcés de los FayosIkastola- Tafallako Escuelas Pías Ikastetxea- Miranda Argako San Benito Ikas-tetxea- Larragako San Miguel Ikastetxea- Cintruenigoko La Paz DBHI - Lizarrako Gazteria Etxea- Beteluko Ikastetxe Publikoa- Leitzako Ikastetxe Publikoa- Doneztebeko San Migel Ikas-tetxe Publikoko Guraso Elkartea- Berako Toki Ona Institutua- Elizondoko Baztan Ikastola- Garraldako Orreagako Ama Ikas-tetxe Publikoa- Otsagabiko Ikastetxe Publikoa- Erronkariko Julián Gayarre Ikas-tetxe Publikoa- Urrotz Hiriko Ikastetxe Publikoa- Eloko Ikastetxe Publikoa- Agoizko Ikastetxe Publikoa- Irunberriko Udala- Altsasuko Aralarko Mikel DoneaBHI- Emausko Trapuketariak

Erakusketako osagaiak

Munstroez gain, erakusketak bederatzi panelelebidun ditu birziklapenaren garrantziaazaltzeko. Panelak makal-zura iraunkorrazegin dira eta PEFC ziurtagiria dute. Hiru infor-mazio maila eskaintzen dituzte:

Hondakinek ingurumenean sortzen duteneraginari buruzko argibide orokorra.

Hondakin motei buruzko argibidea: beira-kiak, plastikozko ontziak, metalikoak eta bri-kak, kartoi eta paperezko ontziak, gaiorganikoa, eta Hondakin Elektrikoak eta Elek-tronikoak.

Hondakinak kudeatzearekin lotutako manko-munitate eta erakundeen gaineko argibidea.

ere, erakusketaren aurrerapen baterakutsi da; batetik, azalpen-pane-lak, eta bestetik, erakusketa ikusgaizegoen herrian bertan egindakomunstroa. Kanpainaren baitan, gai-nera, sentsibilizazio materiala es-kaini da; zehazki, herritarren arteaninformazio-triptiko bat eta erans-kailu bat banatu dira, hondakinmota bakoitza non utzi gogoratze-ko eta hondakin desegokiak azpi-marratzeko (hau da, edukiontzieta-ra eraman behar ez diren hondaki-nak). Kanpaina hau sartua dago Nafarroa-ko Gobernuak hondakinak kudeatze-ko sistema integratuekin egina duenhitzarmenaren baitan: Ecoembes,Ecovidrio Ambilamp, Ecoasimelec,Ecofimática, Ecolec, Ecolum, Ecoraee,Ecotic, Europako Birziklapen Platafor-ma eta Tragamóvil.

Sormen tailerrakErakusketa Nafarroako hamaseimankomunitateetako herri zenbai-tetara iritsi da, eta iazko urrian lotuzitzaion bideari. Guztira, 21 herriizanen dira. Mankomunitateetakoeskualdeburu bakoitzean, adin guz-tietako jendeak sormen tailerretanparte hartu du, non, Mari Jose Re-

calde artistaren zuzendaritzapeaneta Juan Sukilbidek lagundurik, ize-nik gabeko munstro handiak eginbaitira. Munstroen gorpuak egiteko,hondakinak erabili dira. Horrela,erakusketa ibiltariaren zati bat he-rrian bertan sortu da. Munstroakhandiak dira, eta guk sortzen ditu-gun hondakinen munta handiaadierazten dute. Gainera, horrelakoizakiak sortuz, kanpainaren funtsez-ko mezu bat zabaltzen da: hots, ba-dagoela aukera birziklapenaren bi-dez hondakinei bizitza berri batemateko, birziklatzea biziberritzeabaita. Hartara, munstroen gorpuakhondakinez osatuta daude. Buruakegiteko, ordea, hondakinak birzi-klatzearen ondorioz sortzen denmaterial berria erabili da, buruapentsamenduaren, adimenaren etazentzutasunaren ikurra baita; azkenfinean, bizitza eta ingurumena mai-tatzearen ikurra. Horrela, kontzientziakere birziklatu behar direla erakustenda.Munstro guztiak (munstroen blo-gerako esteka): ikusgai jarriko diraIruñeko Ziudadelan maiatzaren17an inauguratuko den erakuske-tan, Birziklapenaren NazioartekoEgunaren karira.

14

HO

ND

AK

INE

I BU

RU

ZK

OA

LDIZ

KA

RIA

SE

NT

SIB

ILIZ

AZ

IO

Eta hau …nonbotako dut?Espainian, hondakin

desegokien % 23 edu-kiontzi urdinera eta ho-

rira botatzen dira.

Autonomia Erkidego guztien artean, Na-farroan bildu ziren 2011n bai ontzi aringehien (plastikozkoak, latak eta brikak)

bai paperezko nahiz kartoizko ontzi gehien,biztanle bakoitzeko, edukiontzi horietan etaurdinetan, Ecoembes enpresaren arabera.

Nafarroako herritar bakoitzak 19,9 kilo ontziarin eraman zituen edukiontzi horira; gaine-rako Autonomia Erkidegoetan baino % 76gehiago. Biztanle bakoitzak, bestalde, 39,3 ki-lo eraman zituen bana beste edukiontzi urdi-nera, paperezko eta kartoizko ontziei dago-kienez; hau da, Espainiako batez bestekoa-ren bi halako baino gehiago (% 112).

2011n, halaber, 20.983 tona ontzi birziklatuziren Nafarroako lau sailkapen plantetan(Gongoran, Carcarren, Azkoienen eta Tute-ran); hau da, ontzi guztien % 69 birziklatu zi-ren, Espainiako batez bestekoaren gainetik.

Nafarroako datuak onak izanik ere, eta hogeiurtetik gorako ibilbidea egina izanagatik ere,Ecoembes-ek azpimarratu du herritarrakkontzientziatzen jarraitu beharra dagoelabirziklapena hobetzea lortze aldera eta hon-dakin desegokien kopurua urritzea erdiestealdera (ez dagokien edukiontzian uzten ditu-gun hondakinak dira). Izan ere, hondakindesegokiek birziklapen prozesua nabarmenzailtzen eta kaltetzen dute.

15

HO

ND

AK

INE

I BU

RU

ZK

OA

LDIZ

KA

RIA

Nafarroan, bana beste, Espainianbaino aunitzez ere ontzi gehiagobiltzen dira, bai plastikozko ontziak,metalikoak eta brikak, bai kartoizkoeta paperezko ontziak. Hala ere,bada zer hobetu; hau da, herritarrakkontzientziatzen eta informatzen ja-rraitu beharra dago, hondakin desego-kiak murriztuko badira. Ezjakintasunezedo okerkuntzaz, ez dagokien edu-kiontzian uzten ditugun hondakineiesaten zaie hondakin desegoki.

Argibideak: www.reciclenvases.com

BIR

ZIK

LA

PE

NA

16

HO

ND

AK

INE

I BU

RU

ZK

OA

LDIZ

KA

RIA

BIR

ZIK

LA

PE

NA

Europako araudia betetzeko erronkariheldu behar zaio: Espainiak, 2020an, 12milioi tona inguru hiri-hondakin birzi-klatu beharko ditu, eta gaur egun, aldiz,7,9 milioi tona birziklatzen dira. 2020ra-ko, beraz, hondakin guztien % 50 birzi-klatu beharko da. Orain, % 33 ingurubirziklatzen da.

Okerrik ohikoenak

Gero eta kontsumitzaile gehiagok daki-te hondakinak non utzi behar diren, etahorrela, hondakin desegokiak murriz-ten laguntzen dute. Hala ere, bada zerhobetu.

Izan ere, edukiontzi horiek jasotzen di-tuzte hondakin desegokirik gehien, %24 inguru, jende aunitzek hartara era-maten baitituzte plastikoz fabrikatuta-ko produktu asko, baina ontziak ez dire-nak.

Okerrik ohikoena ere izaten da brikakedukiontzi urdinean uztea; hau da, pa-pera eta kartoia utzi behar ditugunedukiontzian.

Hondakinak okerkuntzaz nahasten badira, hondakinak ongi uzten dituenjendearen ahalegina ezabatu edo kaltetzen da.

Hondakin desegokiek aukeraketa- eta sailkapen-planten lana oztopatzendute, plantak ontziak tratatzeko bakarrik prestatuak daudelako.

Plantetako langileei are lan handiagoa ematen diete eta makinetan matxu-rak eragin ditzakete.

Hondakin bakoitza bere tokian uzten ez badugu, isurtegira joan daiteke inola-ko aprobetxamendurik gabe.

Ikur hori badarama, Ecoembes-i etaEcovidrio-ri atxikitako ontzia da.

Hondakin desegokiek birziklape-nean eragiten dituzten zailtasunak

Ecoembes duela 14 urtesortu zenetik hona, Es-painian 11,7 milioi tonaontzi birziklatu dira.

Horri esker, ez dira 11,5milioi tona karbono dio-xido isuri (CO2); hau da,kliman aldaketa eragitenduen gas kutsagarri na-gusietako bat.

Kopuru hori 5,6 milioibiztanleren ur-kontsumo-aren baliokidea da eta1,2 milioi biztanlerenenergia-kontsumoarenbaliokidea ere bai.

2011n, 1,8 milioi ontziatera ziren merkatura,eta horietatik, 1,21 milioitona birziklatu ziren.

Irudian Ecoembes

Tratamendu-planta, funtsezkokate-begietakobat beirabirziklatzekokatean

17

HO

ND

AK

INE

I BU

RU

ZK

OA

LDIZ

KA

RIA

BIR

ZIK

LA

PE

NA

Beirazko ontzien dohain aunitzetako bat da behar adina aldiz birzikla daitezkeela % 100n, inolako kualitaterik galdu gabe. Merkatuan dauden beirakiguztiak birziklatuko badira, beira birziklatzeko katea deritzon zirkuitu bat osatu beharra dago, zazpi etapaz osatua: kontsumitzailea, kontsumitzailearduratsua, bilketa, tratamendu-planta, ontzi-lantegia, ontziratzailea eta merkataritza.

Argibideak: www.ecovidrio.es

18

HO

ND

AK

INE

I BU

RU

ZK

OA

LDIZ

KA

RIA

BIR

ZIK

LA

PE

NA

Gaur egun, Ecovidriok beiratratatzeko 15 plantarekin di-hardu lankidetzan. Plantak

autonomia-erkidegoetan barreia-turik daude, beiraren tratamenduaEspainia osoan bermatze aldera.Eta, beharbada, horixe dugu eta-parik ezezagunenetako bat; ale-gia, beirazko ontzi-hondakinaktratamendu-plantetara eramanbeharra. Kontsumitzaile arduratsuekigluetan sartzen dituzten beiraz-ko ontzi guztiak plantetara iris-ten dira. Behin ailegatutakoan,prozesu bati emanen zaio hasie-ra. Lan gehienak makinen bidezeta era automatikoan egiten dira,baina gizakiaren eskulana ere be-harrezkoa da.Horrela, kamioiak tratamendu-plantetara iristean hasten da pro-zesua. Behin beirazko ontzi-hon-dakin guztiak deskargatutakoan,zinta garraiatzaileetara eramaten

dituzte, material erabilgarria etaerabilgaitza bereizteko. Eta, egiaesan, gauza erabilgaitz asko iza-ten dira, hala nola plastikozkoontziak, tapoiak, kortxoak, ha-rriak, zeramikak, paperak, etab.Halakoak ez ditugu inoiz ere edu-kiontzi berdeetan utzi behar da.Holakoak tratamendu-plantarairistean direnean, bereizi, sailkatueta bakoitza bere birziklapen-plantara eramaten da.Zinta garraiatzaileetan bereizgai-lu magnetiko bat dago, elementuferriko gehienak etengabe biltze-ko. Material guztia iman egonkorbaten eremuaren eraginpeansartzen da, metalezko materialakkentzeko, hala nola flasko, poteeta botiletako tapoiak. Ondotik, beira sailkatzen da, ha-ren granulometriaren arabera etahainbat baheren bidez. Beira-puskak, ondotik, KSP makinen bi-dez igarotzen dira. Makina horiek

KONTSUMITZAILEAKONTSUMITZAILE ARDURATSUA BILKETA

TRATAMENDU-PLANTAONTZI-LANTEGIAONTZIRATZAILEAMERKATARITZA

optikoki atzematen dute argiaigarotzen ote den beira-puskenbitartez. Hau da, gorputz opakubat atzematen dutenean, airekonprimituzko zorrotada batjaurtikitzen dute, gorputz opa-kua beiraren ildotik kanporatze-ko. Horrela, aurreko ataketankanporatu ez diren ezpurutasunasko ezabatzen dira.Azkenik, beira xehatu egiten da,harik eta kaltzin bihurtzen denarte (kaltzina beira sailkatu, gar-bi eta ehoa da). Jatorrizko beira-kien berdin-berdinak diren bei-razko ontziak fabrikatzeko auke-ra ematen du kaltzinak, eta, ho-rrez gain, ingurumenari on egi-ten dio: hots, beira birziklatuakfusio-tenperatura txikiagoa be-har du jatorrizko lehengaiek (ha-reak, sodak, kareharriak) bainoeta, horrela, energia gutxiagokontsumitzen da ontzi berriakfabrikatzean.

Jatorrizko beirakien berdin-berdinak diren beirazko ontziakfabrikatzeko aukera ematen dukaltzinak, eta, horrez gain, in-gurumenari on egiten dio: hots,beira birziklatuak fusio-tenpe-ratura txikiagoa behar du jato-rrizko lehengaiek baino

TEEHen bilketa ia % 9 igo daMankomunitateen azpiegitura hobetu izanaz gain, herrita-rrak kontzientziatuagoak daude, eta banatzaileek gehiagolaguntzen dute

Nafarroak aurrerapausoak eman dituTresna Elektriko eta Elektronikoen Hon-dakinak (TEEH) ongi bildu, birziklatueta berreskuratzeko bidean. Izan ere,208/2005 Errege Dekretuak ezarritakohelburuak betetzen ari dira: 4 kilo/biz-tanle/urteko. 2011n, 4,21 kilo bilduziren, biztanleko; hau da, 2010ean baino% 8,7 gehiago.

Gero eta gehiago biltzen da, hainbat arrazoitarteko: bereziki, hondakinak kudeatzekomankomunitateen azpiegitura handitu de-

lako; etxetresna elektrikoen banaketan dihardu-ten establezimenduek laguntzen dutelako, etaherritarrak kontzientziatuagoak daudelako.

Hondakinak kudeatzeko mankomunitate guztiek

Argibideak:www.ofiraee.es

19

HO

ND

AK

INE

I BU

RU

ZK

OA

LDIZ

KA

RIA

BIR

ZIK

LA

PE

NA

20

HO

ND

AK

INE

I BU

RU

ZK

OA

LDIZ

KA

RIA

BIR

ZIK

LA

PE

NA

Egitasmoa Europako Life + progra-men baitan dago eta ingurumenababestea du helburu. Egitasmoa2015ean bukatuko da eta hainbatetapa ditu: prototipo adimentsuafabrikatzea TEEHen trazabilitateamantentzeko, hondakinak sortzendirenez geroztik; prototipoak biherrialdeetako hainbat espe-rientzia pilotutan erabiltzea, etalortzen diren datuak aztertzea.Emaitzen arabera, beste eremubatzuetan aplikatzeko aukera az-tertuko da.

Zer dira TEEHak?Funtzionatzeko, entxufea, pilakedo bateriak behar dituztenhondakinak dira. Osagai gehie-nak material berreskuraga-rriak dira (plastikoak etametalak), baina gai arriskutsuakere badauzkate hein handiagoanedo txikiagoan, eta ez badiraongi kudeatzen, arriskutsuakizan daitezke bai osasunarentzatbai ingurumenarentzat. TEEHakkudeatzea, gainera, enplegu-itu-rria da gizartean bazterturikgelditzeko arriskuan daudenhainbat gizatalderentzat.

TEEHak eta tamaina handikoak biltzekozerbitzuak ematen dituzte, dela etxezetxe eta atez ateko bilketaren bidez(% 75ek) bide publikoan, dela garbi-gune finko eta mugikorren bitartez,“birziklapen etxeak” delakoak barne.Azken urteotan, garbiguneak nabar-men ugaritu dira, 2010etik hona be-deratzitik 24ra igaro baitira.

Emausko Trapuketariak arduratzendira Nafarroako TEEH gehienak bilt-zeaz. Bada, erakunde horren datuenarabera, iaz bildutako TEEHen % 62udal bilketatik etorri zen (garbigune-ak eta etxez etxeko bilketa); % 38, al-diz, banaketa-establezimenduen bi-tartez egin zen.

Berrikuntza, TEEHen kudeaketa hobet-zeko bidea

Kudeaketa Sistema Integratuakekoizle-elkarteak dira eta elkarrekinari dira, TEEHen bilketaren eta birzi-klapenaren logistikaren eraginkorta-suna eta eragingarritasuna hobetze-ko. TEEHetan diharduten bederatzi-tatik bi proiektu berritzaileak garatzenari dira, guztiak ere oso lagungarriakhorrelako hondakinak hobeki kude-atzeko.

1.Ecolec eta WEEE TRACE europar egitasmoa

Ecointegra, hau da, hozkailu-honda-kinak birziklatzen dituen Agoizkoplanta, eta Ecolec Fundazioa bazkidedira Europar Batasunak finantzatuta-ko WEEE TRACE egitasmoan(www.weee-trace.eu) eta arrakastaz

bukatu dute egitasmo horren fase pi-lotua, gehienbat Nafarroan gauzatudena. Egitasmoak trazabilitate inte-graleko sistema bat landu du, RFiDderitzon teknologian oinarriturikoa(irrati-maiztasunaren bidezko identi-fikazioa), TEEHak erabat kontrolatze-ko; hau da, biltzen direnetik birziklatzendiren arte. Erran nahi baita, horrelakohondakinen jatorria, ekoizpen-proze-suaren etapak eta banaketa identifi-katzen dira, informazio eta komuni-kaziorako teknologia aurreratu horierabiliz. Orain arte, Ecointegra-k120.000 kilo TEEH birziklatu ditu tra-zabilitate horren bidez eta, espe-rientzia pilotuari esker, behar bezala-ko informazioa lortu da teknologia ho-ren erabilera zabaltzeko; adibidez, Eco-lec Fundazioak Estatuan daukan hon-dakin-kudeaketaren kate osoan erabilt-zeko.

2. Ecolum, Identis WEEE egitasmoan

Ecolum Luminaria Hondakinak Bir-ziklatzeko eta Ingurumena Suspert-zeko Fundazioa da eta ohartarazi dutresna elektriko eta elektroniko txi-kien % 18 bakarrik kudeatzen delaongi. Horrelako TEEHen bilketa han-ditzeko asmoz, 2011tik hona Ecolum-ek Identis WEEE” (www.identiswe-ee.net) deritzon egitasmoan partehartzen du, Ecolight Consortium etaHERA italiar erakundeekin batera. Ecointegra-ko tratamendu-planta

21

HO

ND

AK

INE

I BU

RU

ZK

OA

LDIZ

KA

RIA

EN

TIT

AT

EA

KTransferentzia-estazio berriaDonezteben

Landa Garapen, Ingurumen etaToki Administrazioko kontseilariJosé Javier Esparzak hondakinentransferentzia-estazio berria in-auguratu zuen Donezteben, joanden martxoan. Nafarroako ipa-rraldeko 22.000 biztanleren 8.000tona hondakin biodegradagarrijasoko ditu; zehazki, Bortziriak,Malerreka eta Baztangoak.

Eraiki den hirugarren planta daTafalla eta Zangozakoaren on-dotik; bertan, hondakinak

prentsatu eta haien bolumena

murrizten da, toberatan antolatu-ta dagoen trinkotze-sistema ba-ten bidez. Handik Tuterako “El Cu-lebrete” tratamendu zentrora era-maten dira. Transferentzia-esta-zioa eraikitzearen kostua 2,5 mi-lioi euro izan da. Nafar Gobernuak2 milioi jarri ditu, 2009-2012 Epe-rako Toki Inbertsioen Planaren bi-dez, eta gainerakoa, NafarroakoHondakinen Partzuergoak. Partzuer-goaren tasaren bidez finantzatukodira estazioaren eta hondakinakgarraiatzearen mantentze-kos-tuak. Tasa hori Partzuergoak be-rak kudeatzen du.

Partzuergoa

Agintariak plantaren inaugurazio-ekitaldian

2011ko hondakinei buruzko informazio guztia “klik” batean

Nafarroako Gobernuaren web-gunean edonoren eskura dau-de 2011ko Hondakin Inbenta-

rioak. Hainbat hondakin-ildoren in-guruko datuak ageri dira, eta kon-paraketa-analisi bat ere egina dagoaurreko urtearekiko.

2011n, 278.224 tona sortu zirenetxeko eta merkataritzako honda-

kinetan; hau da, 433 Kg/bizt. urtekoedo 1,19 Kg/bizt. eguneko. % 0,8 mu-rriztu zen, 2010aren aldean. Gehien-bat (% 0,6) prebentzio-neurriek era-ginda, hau da, etxeko eta auzokokonpostajeak eraginda edota Iruñe-rriko Mankomunitatearen eta Elika-gaien Bankuaren arteko aliantzakeraginda, besteak beste.

Hona hemen zer inbentario dauden ikusgai:• Hondakin arriskutsuen azpiprogramaren inbentarioa (HA) • Industria hondakinen azpiprogramaren inbentarioa (RINP) • PCB-eren eta PCT-eren eta holakoak dauzkaten tresnen azpiprogramaren inbentarioa• Etxeko eta merkataritzako azpiprogramaren inbentarioa • Erabileratik kanpo dauden pneumatikoen inbentarioa • EDARU lohien eta asimilagarrien inbentarioa • Tresna elektriko eta elektronikoen inbentarioa (TEEH) • Pila eta metagailuen inbentarioa • Olio erabilien inbentarioa (HA)

Iturria: Nafarroa: Landa Garapen, Ingurumen eta Toki AdministraziokoDepartamentua. Espainia: Espainiako Ingurumen Profila eta 27ko EB: EUROSTAT

Ambilamp-ek lankidetzahitzarmen bat sinatu duNafarroako Musika Hiriare-

kin, bertan sortzen diren lanpa-ra-hondakinak gaika biltzeko.Nafarroako Musika Hiria ForuGobernuaren mendean dagoeta 1.808 lanpara ditu.Ambilamp-ek behar den azpie-gitura jarri du Nafarroako Musi-ka Hiriaren eskura, lanpara-hondakinak bildu eta tratatze-

ko. Horrela, ingurumenarekinbat datorren kudeaketa egitenda, eta horri esker, organismohorrek ederki betetzen du hon-dakin elektriko eta elektroniko-ei buruzko 2012/19/EB EuroparZuzentaraua. Lanpara eta Lumi-nariak Birziklatzeko Elkarteakhitzarmen aunitz egin ditu Es-painian osoan eta doako bilke-ta-zerbitzua eskaintzen du tokiguztietarako.

Mendia basoberritzekoekimena, Tragamóvil-enkudeaketari esker

Mugikorrak birziklatzeari es-ker, Tragamóvil eta WWFhiru hektarea basoberritzen

hasi dira Madrilgo eta SegoviakoMendilerroetako bi eremutan,biek ere balio ekologiko handiabaitute. Zehazki, 3.000 zuhaitzari dira landatzen Sierra del Rin-cón alderdian eta suak Moral deHornuez inguruan kiskalitako

bazterretan, Segovian. Kontsu-mitzaileek beren gailu mugiko-rrak birziklatzen badituzte etaingurumena lehengoratzekoekintza onekin bat egiten badute,iraunkortasunaren alde jokatzendute. Hartara, mugikorrak era-man behar dira Tragamóvil-ekEspainia osoan barreiatuak di-tuen biltontzietara.

Ambilamp-ek hitzarmena sinatu du Musika Hiriarekin

José Pérez, Recyclia-ko kontseilari-delegatua Madrilgo mendietan

22

HO

ND

AK

INE

I BU

RU

ZK

OA

LDIZ

KA

RIA

EN

TIT

AT

EA

K

Eskolan konpost egitenAraxes Garaiko Mankomunitateak eta Be-teluko Ikastetxeak konpost egitekoproiektu bat abiarazi dute, eta bigarrenhezkuntzako ikasleek parte hartuko dute.

Araxes Garaiko Mankomunitatearen etaBeteluko Ikastetxe Publikoaren ekime-nez, bigarren hezkuntzako ikasleek kon-post egiteko proiektu bat gauzatukodute. Hartara, ikastetxeko patioan ere-mu bat moldatu eta bertan konpos-tontzi bat paratu da, ikastetxean ber-tan sortzen diren hondakin organikoakuzteko: gosarietako hondarrak, patiokohosto eta adarrak, eta sukalde honda-rrak. Bigarren hezkuntzako ikasleak lanhorretaz arduratuko dira, baita gelaz ge-la informazioa emateaz ere. Ekimen ho-

rren bidez, bi erakundeek ikasleaksentsibilizatu nahi dituzte hondakinakprebenitzearen garrantziaz, bai eta tra-tamendu-plantetara eramaten direnhondakin organikoen kopurua murriz-tearen garrantziaz ere.

Konpost egitea Araxes GaraianAraxes Garaiko Mankomunitateak, Nafa-rroako Hondakinen Partzuergoarekin ba-tera, 56 konpostontzi banatu ditu Manko-munitate osoan, jarduera hori zabaltzeko.Inork interesa badu, jar dadila harrema-netan Mankomunitatearekin 948 513 087telefono zenbakiaren bidez, eta horrela,konpostontzia eman aurretik presta-kuntza-saio bat antolatuko da.

Araxes Garaiko MankomunitateaBeteluko Ikastetxeko ikasleak konpostegiteko lanetan

Anizek bere hondakin organikoen % 100 konpostatzea lortu du

Baztango Udala konpostajea-ren aldeko apustu garbia egi-ten ari da, Batzorde irekiarekin

eta Hondakinen Partzuergoarekinelkarlanean, eta erabateko fruituakeman ditu Anitzen, herritar guztiaklan horri lotu baitzaizkio. Horrela,herriko 24 familiek konpostontzibana jaso zuten, joan den otsailean.Udalak dagoenekoz 251 konpos-tontzi banatu ditu herritarren arte-an eta badago 200 laguneko itxa-ron zerrenda bat.

Auzoko konpostajerako lehen gu-neak inauguratu dira

Udalak, bestalde, konpostajeabultzatzen jarraitzen du, eta orainauzoko konpostajeari ekin dio.Zehazki, Baztango herrien artean,Arraiozen eta Elizondon (BaztanBerri auzoan) paratu dira auzokokonpostajerako lehen eremuakmartxoan, eta guztira, 52 familiaari dira parte hartzen. Espero da,ekimena abian jartzearekin bate-

ra, familia gehiagok esperientzia-rekin bat egitea.

Ekimenaren helburua da isurtegi-ra bideratzen diren hondakin or-ganikoak murriztea eta kalitatez-ko ongarri mota bat eskura iza-tea. Baztango Udaleko HondakinBatzordeak antolatu du, HirustaHezkuntza Zerbitzuak enpresare-kin elkarlanean, eta NafarroakoHondakinen Partzuergoak finantza-tu du.

Baztango Udala

Anizko informazio-bilera

23

HO

ND

AK

INE

I BU

RU

ZK

OA

LDIZ

KA

RIA

EN

TIT

AT

EA

K

Irati Mankomunitatea, izen berriamankomunitate berritu baterako

Irati; horra hor 10. Eremuko Manko-munitatearen izen berria. Izen eta lo-gotipo berria ditu, eskualdeko ikas-

tetxeen inplikazioari esker.Izan ere, Mankomunitateak eralda-kuntza handia izan du azken urte eta er-dian, eta hortxe dugu irudi berritua eral-dakuntzaren erakusgarri. Besteak beste,nabarmentzekoa da lanerako Batzordeiraunkor bat sortu dela, eta zuzeneankudeatuko direla mankomunitateaosatzen duten 89 herrietan sortzen di-ren hondakinak. Mankomunitateko he-rri-burua Agoitz da. Batzordeak zehatz-mehatz aztertu dituibilbideak eta edukiontziak eta, horri es-

ker, bilketa-ibilbideak eta edukiontziakarrazionalizatu dira, eta hobetu beha-rreko kontuak ere atzeman dira. Horrela,32 edukiontzi berreskuratu dira, etaguztiak ere metalezko eta plastikozkoontziak eta brikak biltzera bideratu dira,bai eta kartoi eta paperezko ontziakbiltzera ere. Hondakin-bilketaren beha-rrak ahalik eta gehien merkatu nahi dira,baina zerbitzuaren kalitateari eta era-biltzaileenganako hurbiltasunari kalteegin gabe, hori bereziki garrantzitsuabaita egungo testuinguruan. Irati Mankomunitatearen beste lan-ar-datz handietako bat etxeko eta auzokokonpostajea sustatzea da, hori arras ga-

rrantzitsua baita horrelako mankomuni-tate batean, herri gehienak 70 biztanle-ra ere ez baitira iristen. Mankomunitate-ak, hartara, pertsona bat kontratatu du,etxeetan konpostajea behar bezala egi-ten laguntzeko.

Irati Mankomunitatea

Mankomunitatearen lo-gotipo berria

Iruñerriko Mankomunitateak eta Ekogras-ek ekimenpilotu bat abiarazi dute, Eroski Hipermerkatuan etaetxe horrek Iruñerrian dituen 22 supermerkatuetan

etxeko olio erabilia biltzeko. Proiektuak 6 hilabetekoiraupena izanen du eta, behin zer hobekuntza eta doi-kuntza egin behar diren jakinik, sarea beste supermerka-tu batzuetara ere zabalduko da; gaur egun ElikagaienBankurako bilketan parte hartzen duten supermerka-tuetara, hain zuzen. Izan ere, Elikagaien Bankurako era-biltzen den logistika-egitura berbera baliatuko da. One-na da erabiltzaileek sukaldeko olio erabilia ontzi itxi ba-tean gordetzea, ahal izanez gero plastikozko ontzi bate-an, eta supermerkatuetan horretarako berariaz jarri di-

ren edukiontzietan uztea. Han, gainera, eranskailuakemanen dizkiete, bakoitzaren datuak idazteko etaontzian paratzeko; erabiltzaileek, horrela, hilean behin-go zozketan parte hartuko dute. 50 euroko hamar eros-keta-txartel eta 100 euroko txartel bat zozketatzen dira.

Proiektu bat, sarituaBestalde, “Auzoko konpostajea Iruñerrian” izenekoproiektua izan da Landa Garapenerako Praktika Egokie-tarako VIIl, Sarien hiru irabazleetako bat. Nafarroako Go-bernuko Landa Garapen, Ingurumen eta Tokiko Admi-nistrazioko Departamentuak antolaturiko sariak dira.

Etxeko olioa biltzeko sare berria IruñerrianIruñerriko Mankomunitatea

Anabel Zariquiegui, Iruñeko Eroski hiper-merkatuko zuzendari-kudeatzailea, Iru-ñerriko Mankomunitateko burua, eta Al-fonso Fanjul, Ekogras-eko merkataritza-zuzendaria

24

HO

ND

AK

INE

I BU

RU

ZK

OA

LDIZ

KA

RIA

EN

TIT

AT

EA

K

Lehiaketan parte hartu duten ikasleak

Birziklapen Etxea Mendialdea-ra iritsi da

Mendialdea Mankomunitateaetxeko hondakin bereziaketa arriskutsuak biltzen hasi

da eta, hartara, Goizuetan, Leitzaneta Lekunberrin Birziklapen Etxeak ja-rri ditu. Horrekin batera, garbigunemugikor bat ere jarri du Arano, Are-so eta Larraungo herrietara joateko.Mankomunitateko udalerrietan bizidiren 6.600 biztanleei ematen diezerbitzua.

Hondakin kudeaketa 2012an ho-betu zenMendialdea Mankomunitateak aha-legin berezia egin zuen 2012an, hon-dakin kudeaketa hobetzeko. Horrela,arestian aipatutako bilketaz gain, pi-lak, arropa eta oinetakoak biltzekozerbitzua ere ezarri zuen Goizuetan,

Leitzan eta Lekunberrin, iazko ekaine-tik aurrera, eta olio erabilia biltzekozerbitzua, berriz, azaroaz geroztik. Horrez gain, etxeko konpostajea-ren aldeko kanpainari eutsi zion,Partzuergoarekin elkarlanean, eta15 konpostontzi banatu zituen. Bestalde, jendea sentsibilizatzeko eki-menak egin ditu; esaterako, “Festetanere birzikla ezazu” izeneko kanpainaMankomunitateko 53 ostalaritza-es-tablezimenduetan eta 23 elkarteetan.Era berean, atez ateko sentsibilizazio-kanpaina bat egin zuen Mankomuni-tateko 3.500 bat etxebizitzatan. Jardu-keta horiek guztiek eraginik, honda-kin gehiago biltzen dira; bereziki, baihondakin elektriko eta elektronikoak,bai tamaina handikoak, % 11 eta % 22igo baitira, hurrenez hurren.

Mendialdea Mankomunitatea

25

HO

ND

AK

INE

I BU

RU

ZK

OA

LDIZ

KA

RIA

EN

TIT

AT

EA

K

Leitzako Birziklapen Etxea

Mairagak auzoko konposta-jerako hiru eremu ezarri dituMairagako Mankomunitateak,Nafarroako Hondakinen Partzuer-goarekin batera, auzoko konpos-tajerako hiru eremu moldatuditu; haietako bi Tafallan, etabestea, Puiun.

Tafallako Garcés de los FayosIkastola esperientzia pilotubat hasi da lantzen, haur

hezkuntzako ikasleen hamaike-takoaren fruta-hondarrekin kon-postajea egiteko. Ikastetxekoirakasleak arduratzen dira ikas-leei jakinarazteaz eta hondakinorganikoak auzoko konpostaje-rako eremura eramateaz. PuiukoIrigoien auzoan eta Tafallako Es-corial kalean, berriz, orain delabi urte hasi ziren horrelako lanaegiten, baina orain konpostaje-eremuak hobetu dira.

Auzoko konpostajerako hiru gu-neetan prozesuari buruzko infor-mazio-panel bana dago, bai etapaperontzi bana, konpostontzibana eta material egituratzaileagordetzeko kaxoi bana ere. Mate-rial hori Mankomunitateak ema-nen du. Lurra, gainera, lorategikobaldosekin moldatu da. Inbertsioa,guztira, 2.390 euro izan da etaHondakinen Partzuergoak beregain hartu du. Eremu bakoitzakbere arduraduna dauka, “maisukonpost-egilea” esaten diotena,eta Mankomunitateko langileekinbatera, konpostajea behar bezalaegiteaz arduratzen da.Mairagako Mankomunitateak,bestalde, banakako 250 konpos-tontzi banatu ditu, bere lurralde-an konpost egitea sustatzea sen-dotzeko.

Mairagako Mankomunitatea

Auzoko konpostajerako guneaTafallako Escorial kalean

1.300 pertsonak bainogehiagok parte hartudute Mankomunita-teak otsailean antolatuzituen informazio bilere-tan

Sakandarrek hitzahartu dute honda-kin bilketa sistemaberriaren ezarpene-an haien herriarenarabera egokitzeko.Hain zuzen ere 35 bile-ra egin dira Sakanako 28 he-rritan. Martxoan zehar parte-hartze prozesuaren bigarrenfasea hasiko da sistemaren behinbetiko ezaugarriak adosteko. Beste-ak beste, bilketa puntuen kokape-nak, autokonpostaje edo auzokon-postaje egitea, etxez etxeko bilketasistemaren eremuak, eta abar.

Oraingoz konpostajea laukoiztu da2008tik Sakanako Mankomunita-teak konpostajearen alde egitenduen apostua indartzen ari da.

Izan ere 2008tik 2012ra 319 kon-postagailu zeuden martxan etabehin aurtengo “Aprobetxategi-sendia” kanpaina hasita, kopurualaukoiztu da hiru hilabetetan. Ber-degunea dutenak autokonposta-jea egitera animatzen ari dira etalorategirik ez dutenek, aldiz, auzo-konpostajea egin ahalko dute.

Sakanderrek hondakin bilketa sistema berria egokitu dute

Sakanako Mankomunitatea

ErriberagoienekoMankomunitatearenGarbigune Mugikorrekozerbitzu berria, abian

Edukiontzia entitatea osatzenduten bederatzi herrietan dabilhondakin arriskutsuak biltzen; 14mota hondakin baino gehiago.

Erriberagoieneko Hondaki-nak kudeatzeko Mankomu-nitateak joan den urtarrile-

an aurkeztu zuen bere zerbitzuberria: Garbigune Mugikorra.Edukiontzi berriak 14 hondakinmota biltzen ditu. Hau da, hon-dakinak jatorrian bereizten diraeta, horri esker, hondakinakgaizki kudeatzeak ingurumena-ri eraginen liokeen kaltea saihes-ten da. Mankomunitatean bede-

ratzi herri sarturik daude, etamankomunitateko buruak hauxeazaldu zuen aurkezpenean: “bilke-ta-zerbitzuak mailaka ezarri nahi di-tugu, hondakinak berreskuratzeaerrazteko. Izan ere, ez badira ego-kiro kudeatzen, ingurumenarikalte handia egiten zaio”. Ho-natx Mankomunitatean sarturikdauden herriak: Azagra, Cadrei-ta, Faltzes, Funes, Martzilla, Mi-lagro, Azkoien, San Adrian etaAlesbes. Hilean bi aldiz iristenda Garbigune Mugikorra herrie-tara. Guztira, 15.000 euro balia-tu dira, garbigunea erosi, ego-kitu eta errotulatzeko.

Erriberagoieneko Mankomunitatea

Erriberagoieneko Mankomunitateko buruaeta kudeatzailea

26

HO

ND

AK

INE

I BU

RU

ZK

OA

LDIZ

KA

RIA

EN

TIT

AT

EA

K

Aprobetxategi familia, kanpainaren irudia

Martxoan ekoguneakhasi dira jarduneanZangoza Eskualdeko

Zerbitzu Mankomunitate-an. Izan ere, 16 gune jarridira; bat herri bakoitzean.Xedea da landare-hondaki-nak aprobetxatzea; belar-eta inauste-hondarrak, adi-

bidez. Gizarte-xedea duenJosenea enpresa arduratu-ko da konposta egiteaz etaMankomunitateko auzoki-deei banatzeaz.

Edukiontzi berriak arropa etaoinetakoak biltzekoArropa eta oinetakoak biltze-ko 21 edukiontzi berri para-

tu dira. 2012an hasitakoekintzei jarraipena emate-ko, joan den martxoanMankomunitateak hamahi-ru edukiontzi paratu zituenhainbat herritan. Iazkoan, herririk handiene-tan (Zangozan, Oibarren,Irunberrin eta Kasedan) ha-

mar edukiontzi jarri zireneta, guztira, 33.000 kg arro-pa bildu ziren. Gizarte-xedeko beste era-kunde bat, Emausko Trapu-ketariak, arduratzen daarropa bildu eta sailkatze-az, bai eta birziklatu eta be-rrerabiltzeaz ere.

Jadanik landare-hondakinak, arropa etaoinetakoak birzikla daitezke

Zangozako Mankomunitatea

Erabiltzaile bat arropa etaoinetakoak uzten

Miranda Argan birziklatutako gaiakErrege Kabalkadan

Izarbeibarko Mankomunitatea

Miranda Argako Ikastet-xe Publikoko hezkuntzakomunitateak orga

“bitxi” bat egin zuen herrikoErrege Kabalkadarako; hain zu-zen ere, eguberrietan sortutakohondakinak erabili zituzten or-ga egiteko. Herriko auzokideek,udalak, Izarbeibarko Manko-munitateak eta Nafarroako Go-bernuak CRANAren bidez la-gunduriko ekimena izan zen.

Egun horietan hondakin ko-puru izugarria sortzen dela ja-kinik, tailer bat antolatu zen,María José Recalde eta JuanSukilbide artisten zuzenda-ritzapean, jendea kontsumoarduratsuaz kontzientziatze-ko eta hondakinak birziklape-nerako bereizi beharrazsentsibilizatzeko. 36 lagunaritu ziren orga egiten etaeguberrietako hondakinak

erabili zituzten, Miranda Ar-gako herritarrek aurrez bildu-takoak. Ikastetxeko Guraso Elkartea-ren ekimena izan zen, ikasle-ek “Hondakinek bizitza luzeadute, birzikla itzazu” erakus-keta ibiltarian parte hartu on-doren. Ikasleek, izan ere, hon-dakin elektriko eta elektroni-koak erabili zituzten, munstrobat egiteko.Orgaren irudia

27

HO

ND

AK

INE

I BU

RU

ZK

OA

LDIZ

KA

RIA

EN

TIT

AT

EA

K

Erakunde sustatzaileak

Izena eman hemen: www.crana.org

Garatzailea